ΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΡΑΒΒΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΡΑΒΒΑ"

Transcript

1 1 ΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΡΑΒΒΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Η παρούσα μελέτη αφορά τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης. Ειδικότερα, εξετάζεται πώς η μαγειρική των Θεσσαλονικιών Εβραίων αποτελεί πόλο αυτοπροσδιορισμού και ετεροπροσδιορισμού, με άλλα λόγια αφορμή πολιτισμικής ένταξης και διαφοροποίησης από τους υπόλοιπους κατοίκους της πόλης. Η τροφή και η επεξεργασία της η μαγειρική χρησιμοποιούνται ως μέσα έκφρασης του εβραϊκού πληθυσμού και της ιδιαίτερης ταυτότητάς του. Καταλυτικό ρόλο στη διαδικασία αυτή διαδραματίζει η επαναληπτική χρήση της παράδοσης μέσα στην οικογένεια. Κατά τη διάρκεια των οικογενειακών γευμάτων οι Θεσσαλονικείς Εβραίοι «καταναλώνουν» το παρόν και το παρελθόν τους με τη βοήθεια λειτουργιών όπως είναι η μνήμη και η νοσταλγία. Εισαγωγή «Σε σπίτι Τούρκου μπορείς να φας όχι όμως να κοιμηθείς σε σπίτι Αρμένου φάε και κοιμήσου άφοβα σε σπίτι Εβραίου κοιμήσου αλλά πρόσεχε μην τυχόν φάς» Αυτή η λαϊκή ρήση που λεγόταν στη μεταπολεμική Θεσσαλονίκη αποτελεί χωρίς αμφιβολία ανάμνηση ενός μακρινού παρελθόντος. Παρά το γεγονός αυτό επισημαίνει με τρόπο αρκετά εύστοχο ότι η τροφή μας πληροφορεί για την ταυτότητα του προσώπου που την προσφέρει αλλά και αντίστροφα ότι η ταυτότητα - δηλαδή το «ανήκειν» - παρέχει μηνύματα για το κατάλληλο ή το ακατάλληλο της τροφής που παρασκευάζεται και προσφέρεται. Αυτό το άρθρο πραγματεύεται και αναλύει τη σχέση τροφής και ταυτότητας και προσπαθεί να καταδείξει πώς και σε ποιά επίπεδα αυτή λειτουργεί. Το εθνογραφικό παρόν αφορά τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, έναν μειονοτικό πληθυσμό της πόλης σήμερα. Η ανάλυση της ιδιαίτερης κουζίνας, των διατροφικών συνηθειών καθώς και η αναφορά σε διατροφικές παραδόσεις του πληθυσμού αυτού φιλοδοξούν να καταστήσουν σαφή τη σχέση τροφής και ταυτότητας, δηλαδή της επιθυμίας ή - σε πολλές περιπτώσεις - της επιλογής (ατομικής ή συλλογικής) του «ανήκειν». Το θέμα της ταυτότητας αναλύεται σε επιμέρους δομικά στοιχεία όπως η διατήρηση ή αναμόχλευση της παράδοσης και η διαχείρηση της μνήμης μέσα στο θεσμό της οικογένειας. Η διάκριση του Εμείς και οι Άλλοι - τόσο θεμιτή στις κοινωνικές επιστήμες - επιτείνεται και εμπλουτίζεται δημιουργικά μέσω της τροφής και της επεξεργασίας 1

2 2 της, δηλαδή της μαγειρικής. Γιατί το Εμείς φαντάζει αρκετά ασαφές όταν δεν αντιδιαστέλεται με την κατηγορία οι Άλλοι, με άλλα λόγια η ταυτότητα προάγεται μέσω της ετερότητας αλλά και αντίστροφα η ετερότητα δημιουργεί τις συνθήκες για τη διαμόρφωση της ταυτότητας. Ιστορική αναδρομή «Είμαστε Εβραίοι και μάλιστα Σεφαραδίτες Εβραίοι» «Σεφαράδ 1 στα Ισπανικά σημαίνει Ισπανία. Άρα είμαστε Εβραίοι με Ισπανική καταγωγή. Να σου διηγηθώ τί συνέβη σε μένα και τον άντρα μου πρίν τρία χρόνια. Πηγαίνοντας σε μία επίσκεψη μας σταμάτησαν στο δρόμο δύο τουρίστες ζητώντας μας μια πληροφορία. Ο σύζυγός μου τους μίλησε Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά αλλά δεν μπορούσαν να τα καταλάβουν. Τότε με κοίταξε και είπε: Se Ladinο (σε Λαδίνο) 2. Αυτοί τα χασαν. Μας ρώτησαν που μάθαμε Ισπανικά και έτσι τους εξηγήσαμε ότι είμαστε Εβραίοι και οι πρόγονοί μας εκδιώχθηκαν από την Ισπανία πριν 400 χρόνια. Μας άκουγαν φανερά συγκινημένοι» (απόσπασμα από συνέντευξη με μια Θεσσαλονικιώτισσα Εβραία, ετών 83). Οι πρώτες εβραϊκές εγκαταστάσεις στο γεωγραφικό χώρο της σημερινής Ελλάδας και ειδικά της Μακεδονίας πιθανόν να έλαβαν χώρα τον 6ο π.χ. αιώνα. Η έρευνα ονόμασε τους Εβραίους του χώρου αυτού Ρωμανιώτες. Κατά τη διάρκεια της Ελληνιστικής εποχής η Θεσσαλονίκη όπως άλλωστε και όλες οι σημαντικές πόλεις- αριθμούσε ένα σημαντικό εβραϊκό πληθυσμό. Κύρια ασχολία του ήταν το εμπόριο με πληθυσμούς άλλων Μεσογειακών λιμανιών. Τους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους, το 52/53 μ.χ., ο απόστολος Παύλος επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη και μίλησε σε συναγωγή της πόλης για τρία συνεχή Σάββατα. Η Θεσσαλονίκη γνώρισε περίοδο ακμής κατά τους Ρωμαϊκούς και Βυζαντινούς χρόνους αλλά και περίδο παρακμής και ερήμωσης λόγω των συνεχών πολέμων με τους Οθωμανούς. Όταν πλέον πέρασε στα χέρια του Βαγιαζίτ του δεύτερου ήταν μια πόλη κατεστραμμένη και ερημωμένη που δεν αριθμούσε πάνω από κατοίκους. Θέλοντας να της δώσει ζωή ο σουλτάνος δέχτηκε την εγκατάσταση Εβραίων που απελάθηκαν το 15ο αιώνα απο την Ισπανία. Συγκεκριμένα, το 1492 σημαντικός αριθμός Εβραίων εκδιώχθηκε από την Ισπανία λόγω της «Ιεράς Εξέτασης», που εφάρμοσαν οι καθολικοί βασιλείς Φερδινάνδος και Ισαβέλλα. Η πολιτική αυτή ανάγκασε περίπου με Εβραίους να εγκαταλείψουν 2

3 3 την Ιβηρική χερσόνησο για να μην ασπαστούν τον Καθολικισμό 3 και η πλειοψηφία τους εγκακαστάθηκε σε εδάφη της τότε Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με τη Μόλχο: « από αυτούς εγκαταστάθηκαν στην Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία καθώς και στα παράλια της Μεσογείου και ιδιαίτερα στη Θεσσαλονίκη και στην Κωνσταντινούπολη» (Μόλχο, 1994: 20). Η απόδοση φόρων - κυρίως του κεφαλικού, χαράτς - ήταν η κύρια υποχρέωση όλων των μη μουσουλμανικών πληθυσμών, συμπεριλαμβανομένου και του τότε εβραϊκού πληθυσμού με αντάλλαγμα τη σχετική εσωτερική του αυτονομία καθώς και το σεβασμό της ιδιαίτερης θρησκείας του. Αυτό επέτρεψε σε κάθε μη μουσουλμανική κοινότητα - όπως η εβραϊκή, η ελληνική και η αρμενική - να λειτουργεί μέσα σε καθεστώς σχετικής εσωτερικής αυτονομίας. Ο 16ος αιώνας - κυρίως χάρη στις εμπορικές δραστηριότητες των Εβραίων - ήταν σημαντικός για τον Θεσσαλονικιώτικο εβραϊσμό τόσο οικονομικά όσο και πολιτισμικά ενώ τους αιώνες που ακολούθησαν (17ος- 18ος) διαδέχτηκαν περίοδοι μαρασμού. Η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης συνέχισε να αναπτύσσεται και μάλιστα ο 19ος αιώνας θεωρείται ως η πιο ανθηρή περίοδος τόσο οικονομικά όσο και πολιτισμικά. Το 1860 μία ομάδα Γάλλων Εβραίων ιδρύει στη Γαλλία την Alliance Israelite Universalle με σκοπό την μόρφωση των Εβραίων που ζούσαν σε εδάφη υπό Οθωμανική κυριαρχία. Υπολογίζεται ότι μεταξύ του 1873 και του 1904 η Alliance σε συνεργασία με την εβραϊκή κοινότητα ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη πάνω από ενενήντα σχολεία. Το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα έκανε την εμφάνισή του και ο εβραϊκός τύπος. Ο αιώνας αυτός σημαδεύτηκε από μια γενικότερη προσπάθεια εκσυγχρονισμού της πόλης και βελτίωση των συνθηκών ζωής κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Έτσι το 1880 εγκαινιάστηκε η σιδηροδρομική γραμμή που συνέδεσε την Θεσσαλονίκη με την Κωνσταντινούπολη ενώ το 1889 κατασκευάστηκε το νέο λιμάνι. Εύπορες εβραϊκές οικογένειες όπως οι Μοδιάνο, οι Φερναντέζ και οι Μισραχή, συνέδεσαν το όνομα τους με την οικονομική άνθιση της πόλης. Στα τέλη του 19ου και κυρίως στις αρχές του 20ου η παρακμή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και οι αυξανόμενες εθνικιστικές τάσεις των Βαλκανικών πληθυσμών που μέχρι τότε βρισκόταν υπό την κυριαρχία της οδήγησαν στη σταδιακή της συρρίκνωση, συχνά με την ανοχή ή ακόμη και την προτροπή των 3

4 4 μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων της εποχής. Έτσι μέσα σε ένα γενικότερο κλίμα εθνικισμού στη μικρή Ελλάδα που είχε δημιουργηθεί το 1821 προστίθεται με το τέλος των Βαλκανικών πολέμων το 1913 η Θεσσαλονίκη. Το 1917 εξαιτίας μεγάλης πυρκαγιάς που ξέσπασε στην πόλη έμειναν άστεγοι εκ των οποίων ήταν Εβραίοι. Η σύνθεση του πληθυσμού μεταβάλεται ουσιαστικά το 1923 κατά την καταστροφή της Μικράς Ασίας και την έλευση περίπου μικρασιατών προσφύγων. Το αντι-σημητικό κλίμα στην πόλη αρχίζει να κερδίζει έδαφος με αποκορύφωμα το 1931 και τον εμπρησμό της εβραϊκής συνοικία Κάμπελ από την αντι-σημητική οργάνωση ΕΕΕ. Η δικτατορία του Μεταξά απέκλεισε τις εβραϊκές οργανώσεις νέων από τη συμμετοχή στη νεολαία του κόμματός του (ΕΟΝ). Παρόλα αυτά ο εβραϊκός πληθυσμός της πόλης συνέχισε να αποτελεί σημαντική μερίδα καθώς το 1940 πρίν δηλαδή τη μεταφορά των Εβραίων στα Ναζιστικά στρατόπεδα κατοικούσαν στη Θεσσαλονίκη (Μ. Μόλχο, 1976). Ο δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος και το Ναζιστικό μένος σχεδόν εξαφάνισαν την εβραϊκή παρουσία στην πόλη. Υπολογίζεται ότι εκτοπίστηκαν στα στρατόπεδα θανάτου περίπου Θεσσαλονικείς Εβραίοι, περίπου δηλαδή το 96% του εβραϊκού στοιχείου αυτής της πόλης. Λιγότεροι από επέστρεψαν με το τέλος του πολέμου στην Ελλάδα. Η κοινότητα αριθμεί σήμερα γύρω στα μέλη. Διατηρεί το δικό της δημοτικό σχολείο, γηροκομείο, νεκροταφείο, 4 δύο συναγωγές και ένα μουσείο. Στα γραφεία της εβραϊκής κοινότητας Θεσσαλονίκης, που βρίσκονται σε κεντρικό σημείο της πόλης, κατά τις γιορτινές μέρες του Ιουδαϊσμού όπως και την Παρασκευή το βράδυ και το Σάββατο (ιερές μέρες για τους Εβραίους) προσφέρονται κοινά, εορταστικά γεύματα. Οι Εβραίοι της σύγχρονης Θεσσαλονίκης με ιδιαίτερη περηφάνεια τοποθετούν την πολιτισμική τους αφετηρία στο 15ο αιώνα, δηλαδή στην περίοδο εκδίωξης τους από την Ισπανία και τονίζουν πώς οι Σεφαραδίτες αποτελούν την «ελίτ» του Ιουδαϊσμού σε αντίθεση με τους Εβραίους της βορειοανατολικής Ευρώπης, τους Ασκεναζίμ που τους θεωρούν πολιτισμικά κατώτερους. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ένας πληροφοριοδότης μου: «Είμαστε η ελίτ του Ιουδαϊσμού. Οι άλλοι Εβραίοι πρέπει να υποκλίνονται μπροστά μας». 4

5 5 Θεωρητικές προσεγγίσεις Τροφή και ταυτότητα Πολλοί Κοινωνικοί Ανθρωπολόγοι συμφωνούν ότι η τροφή είναι συμβολικά φορτισμένη. Οι διατροφικές συνήθειες χρήζουν προσεκτικής ανάλυσης καθώς επιτρέπουν τη συμμετοχή σε έννοιες όπως η μνήμη (ιστορία, παράδοση, θρησκεία) καθώς και η συνειδητοποίηση της ιδιαίτερης ταυτότητας. Περιλαμβάνουν δηλαδή κρυφούς κώδικες φαινομενικά μη-πολιτικούς, στην πραγματικότητα όμως ιδεολογικά και πολιτικά φορτισμένους. Όπως παρατηρεί η Σκουτέρη-Διδασκάλου μπορούμε να μιλάμε για «σύνθετες κοινωνικές λειτουργίες και συμβολισμούς που αρθρώνονται γύρω από τους τρόπους διατροφής. Οι πολύπλοκες νοηματοδοτήσεις του φαγητού ως πρός τους τρόπους με τους οποίους ορίζονται κοινωνικά η απόσταση και η εγγύτητα, το εδώδιμο, το επιτρεπτό και το απαγορευμένο η καθημερινότητα και η τελετουργικότητα, καθιστούν τη διατροφή άξονα κοινωνικής αναφοράς. Οι υλικές, οι τεχνικές και οι συμβολικές πρακτικές που αναφέρονται στην παραγωγή και την κατανάλωση της τροφής είναι κοινωνικοποιημένες και συνιστούν ένα από εκείνα τα σύνθετα συστήματα πολιτισμικής ταξινόμησης που κινητοποιούν συνολικές αναπαραστάσεις και συμβολισμούς για την ταυτότητα και την διαφορά» ( : 5). Ήδη απο τις δεκαετίες 60 και 70 σημαντικοί εκπρόσωποι του δομισμού (Structuralism) τόνιζαν τη συμβολικότητα που χαρακτηρίζει τη διατροφή καθώς και τη δύναμη της τροφής να μεταβιβάζει σημαντικά πολιτισμικά μηνύματα. Ο Levi- Strauss μιλά για ένα «Μαγειρικό τρίγωνο» (Culinary Triangle) και υποστηρίζει ότι: «ελπίζουμε να ανακαλύψουμε για κάθε περίπτωση πώς οι μαγειρικές πρακτικές μιας κοινωνίας είναι ένας γλωσσικός κώδικας ο οποίος ασυνείδητα περιφράφει τη δομή της και αποκαλύπτει τις αντιφάσεις της» (1966: 595). Η Douglas μέσα στο ίδιο θεωρητικό κλίμα αντιμετωπίζει την τροφή και τη μαγειρική ως κώδικα 5 ο οποίος περικλείει σημαντικά πολιτισμικά μηνύματα: «εάν η τροφή αντιμετωπιστεί ως κώδικας τότε τα μηνύματα που περικλείει θα βρούν την έκφρασή τους στο μοντέλο των κοινωνικών σχέσεων. Και αυτά τα μηνύματα αφορούν διαφορετικούς βαθμούς ιεραρχίας, ένταξης και αποκλεισμού, ορίων καθώς και διέλευσης αυτών των ορίων Άρα οι κατηγορίες της τροφής αντικατοπτρίζουν κοινωνικά γεγονότα» (1975: 249). 5

6 6 Μετά τη δεκαετία του 70 η ανάλυση της τροφής ξέφυγε από στείρους συμβολισμούς και ακίνητες, ανιστορικές δομές και απέκτησε πολιτική διάσταση. Ο Goody τη δεκαετία του 80 με το έργο Cooking, Cuisine and Class μίλησε για την διανομή της δύναμης και της εξουσίας και γενικά για τις ανισότητες και την κοινωνικο-πολιτική ιεράρχηση που συνεπάγεται η κατανάλωση τροφής. Ο Mintz την ίδια δεκαετία στο Sweetness and Power ανέλυσε το ρόλο που διαδραμάτισε η κατανάλωση της ζάχαρης στην ανάπτυξη μιας άρχουσας τάξης στις Ευρωπαϊκές μητροπόλεις την εποχή του δουλεμπορίου και πώς η παραγωγή αυτού του είδους που σταδιακά εξελίχθηκε σε είδος πολυτελείας καθόρισε πολιτικές σχέσεις εξάρτησης και υποτέλειας. Παρά το γεγονός ότι οι προβληματισμοί του Barthes (1975) δεν εντάσσονται αυστηρά στο χώρο της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας υπογραμμίζει και αυτός τη συμβολικότητα της τροφής. Σύμφωνα με τον μελετητή ένας ολόκληρος κόσμος παρουσιάζεται και σηματοδοτείται μέσα από την τροφή. Αυτό τον οδηγεί να επισημάνει για την πολυσημία της τροφής (polysemia of food). Η τροφή αποκαλύπτει πολλά σχετικά με την ταυτότητα καθώς και την επιθυμία όλων των ανθρώπων να ανήκουν σε κάποια, ή κάποιες ομάδες ως ενεργά μέλη. Η τροφή λειτουργεί ως δείκτης της ομοιότητας και της διαφοράς όπως επισημαίνει η σύγχρονη ανθρωπολογική έρευνα (Caplan 1997, Fischler 1988, James 1988, Van Den Berghe 1984). Καθημερινά μέσω της τροφής επιτυγχάνεται η συνειδητοποίηση της ταυτότητας; η συμμετοχή σε κοινές διατροφικές συνήθειες και πρακτικές επιβεβαιώνει τα όρια της ευρύτερης η στενότερης ομάδας στην οποία ανήκουμε. Η εθνότητα ανάμεσα σε άλλες κοινωνιολογικές μεταβλητές έχει αποσπάσει την προσοχή πολλών μελετητών που ασχολούνται με τις διατροφικές συνήθειες. Σύμφωνα με τον Van Den Berghe (1988) η γλώσσα και η διατροφή αποτελούν τις σημαντικότερες συνισταμένες της εθνότητας. Ο μελετητής υποστηρίζει οτι η τροφή και η κουζίνα είναι ο κεντρικός μοχλός της συλλογικής μας ταυτότητας και καταδείχνει τις ομοιότητες και τις διαφορές που συντελούν στη συγκρότησή της. Η James (1997) υποστηρίζει ότι μια φαινομενικά σταθερή διατροφική πραγματικότητα τροφοδοτεί συνεχώς τη διαφορετικότητα και συντελεί στη διατήρηση εικόνων πολιτισμικής ταυτότητας. 6

7 7 Οι παραπάνω καθώς και άλλες θεωρητικές προσεγγίσεις, οι οποίες στην παρούσα μελέτη δεν μπορούν να αναφερθούν εκτενέστερα, απέδειξαν ότι η τροφή λειτουργεί ως ένα κανάλι πολλαπλής νοηματοδότησης: μεταφέρει ποικίλα κοινωνικά μηνύματα, ενδυναμώνει την αίσθηση ότι κάποιος είναι μέλος μιάς ομάδας δηλαδή μιάς οικογένειας, μιάς εθνότητας, ενός έθνους και επιπλέον έχει τη δύναμη να ζωντανεύει λειτουργίες όπως η μνήμη και η νοσταλγία αναφορικά με μακρινούς τόπους και χρόνους. Η παρασκευή και κατανάλωση της τροφής βοηθά τον άνθρωπο να συσχετίζει τον εαυτό του με τους άλλους και να οικοδομεί διάφορες ταυτότητες σε σχέση με αυτούς βασιζόμενος είτε σε ομοιότητες είτε σε διαφορές. Επομένως, οι διατροφικές συνήθειες συντελούν στην αδιάκοπη παραγωγή πολιτισμού και υπογραμμίζουν τη σπουδαιότητα που αποδίδουν οι άνθρωποι στην πολιτισμική τους διαφορετικότητα και ιδιαιτερότητα. Η επιβεβαίωση των ορίων μιάς ομάδας (εθνοτικής, θρησκευτικής) γίνεται εφικτή μέσω της αποτίμησης καθημερινών και φαινομενικά ασήμαντων πρακτικών με έντονα όμως συμβολικό χαρακτήρα, όπως είναι η καθημερινή μαγειρική και ιδιαίτερα η τελετουργική μαγειρική, η οποία συνδέεται με εορτασμούς και παραδόσεις. Θεσσαλονικιώτικος εβραϊσμός και σεφαραδίτικη κουζίνα Υπάρχει ακόμη αυτή η κουζίνα; «Πές μου τί τρώς να σου πω ποιός είσαι. Μία επώδυνη πέψη ποτέ δεν εμπόδισε τη γαστρονομία. Όσο γι αυτήν! Η σεφαραδίτικη μαγειρική υπήρχε. Υπάρχει και ακόμη, αντιστάθηκε στους δύο πολέμους, στη συνθήκη των Σεβρών, στην εξορία, στο μαγαζί με ντελικατέσεν και στο σούπερ μάρκετ. Ήταν παρηγορητική, λίγο διεστραμμένη, δυσκολοχώνευτη, σαν οδαλίσκη που δίνεται σαν να μη θέλει. Μπουρέκι που λιώνει στο στόμα Σ εμάς η ζύμη είναι τεντωμένη, τρέμει σαν το δέρμα του μικρού πουλιού. Μπουρέκι παιδικό και λεπτοκαμωμένο Ανοίγεις το φύλλο, λίγη γέμιση και η φέτα θα κάνει τα υπόλοιπα. Μια κίνηση πριμαντόνας, ελάχιστα μπαχαρικά, τίποτα που να θυμίζει τη χυδαία βορειαφρικάνικη κουζίνα. Φίνα και πολύπλοκη, η κουζίνα μας ήταν κόρη του χαρεμιού» (Ασσεό,1997: 19) O διάλογος σεφαραδίτικης μαγειρικής τέχνης και ιδιαίτερης πολιτισμικής πορείας μέσα στο χρόνο όπως προκύπτει από σχόλια και συζητήσεις με τους Θεσσαλονικείς Εβραίους εκλαμβάνεται από τους ίδιους ως συνεχής. Τα ονόματα των φαγητών αλλά και ο διαφορετικός τρόπος παρασκευής τους αποτελούν αποδείξεις των ιδιαίτερων πολιτισμικών τους καταβολών. Έτσι ο όρος «Σεφαραδισμός» αποτελεί 7

8 8 πόλο προσδιορισμού, αφορμή ιστορικής και πολιτισμικής ένταξης, δικαίωμα τοποθέτησης και διαφοροποίησης. Με άλλα λόγια οι έννοιες «σεφαραδίτικος πολιτισμός» καθώς και «σεφαραδίτικη κουζίνα» καθιστούν τον Θεσσαλονικιώτικο εβραϊσμό κοινωνό ενός ιδιαίτερου παρόντος και παρελθόντος. Η σεφαραδίτικη μαγειρική και γενικά ο πολιτισμός των Ισπανοεβραίων όπως διαμορφώθηκε στη Θεσσαλονίκη είναι σαφώς επηρεασμένος από την εβραϊκή θρησκεία και τις παραδόσεις που τη συνοδεύουν. Βέβαια, όπως συχνά επαναλάμβαναν οι πληροφοριοδότες μου, τα όρια ανάμεσα σε παράδοση και θρησκεία είναι συχνά ασαφή και δυσδιάκριτα. Όσον αφορά την εβραϊκή δίετα αυτή καθορίζεται από πολύπλοκους διαιτητικούς κανόνες (νόμοι του Κασρούτ, Κασέρ στα Ισπανοεβραϊκά) που βρίσκονται κυρίως στο Λευϊτικό και το Δευτερονόμιο της Βίβλου. Οι Εβραίοι που ζούν σήμερα στη Θεσσαλονίκη δεν τηρούν «κατά γράμμα» και «τυφλά» τη δίαιτα που επιβάλλει η θρησκεία τους αλλά επιλεκτικά και χωρίς νόρμες ακολουθούν κάποιες από τις διαιτητικές απαγορεύσεις όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν. Για παράδειγμα αποφεύγουν την ανάμιξη κρέατος και γαλακτοκομικών ή την κατανάλωση χοιρινού στο σπίτι. Εξάλλου, όπως ισχυρίζονται οι ίδιοι η σεφαραδίτικη μαγειρική έχει διαμορφωθεί με βάση τους εβραϊκούς διατροφικούς κανόνες και σε καμία περίπτωση δεν τους αντιβαίνει. Είναι λοιπόν δύσκολο και ίσως ουτοπικό να διαχωριστεί η κουζίνα των Σεφαραδιτών από τη θρησκεία τους. Θα πρέπει να γίνει σαφές πώς ο όρος «αυθεντικότητα» είναι μάλλον παραπλανητικός εφόσον αδυνατεί να εξηγήσει την πολυπλοκότητα της εκάστοτε κουζίνας και των διατροφικών επιλογών. Όπως χαρακτηριστικά έχει υποστηριχθεί (Μπακαλάκη, 2000) το κυνήγι της αυθεντικότητας αποτελεί μιά συνειδητή προσπάθεια επαναπροσδιορισμού και περιχαράκωσης ορίων. Αυτόματα συνάδει στη δημιουργία εντάξεων και αποκλεισμών. Η κουζίνα και η τροφή ξεπερνούν τα ασφυκτικά όρια και σύνορα που συχνά επιβάλλονται. Έτσι γίνονται αντικείμενα διαπολιτισμικών ανταλλαγών και πολιτισμικής όσμωσης. Επομένως, όσον αφορά την τροφή η διεκδίκηση της αυθεντικότητας και της μοναδικότητας αποτελούν αντικείμενα μελέτης και προβληματισμού. Ο εβραϊσμός της Θεσσαλονίκης αντλεί από το σεφαραδίτικο πολιτισμό και φυσικά το ίδιο ισχύει και για την κουζίνα του. Ανάμεσα στην κουλτούρα της Θεσσαλονίκης και στη σεφαραδίτικη κουζίνα υπήρξε και συνεχίζει να υπάρχει ένας 8

9 9 συνεχής διάλογος που καταδείχνει πώς η μαγειρική ξεπερνά όρια και σύνορα και γίνεται καθρέφτης πολιτισμικών ζυμώσεων. Αυτός ο διάλογος ανάμεσα στη σεφαραδίτικη κουζίνα και το πολιτισμική διαδρομή της Θεσσαλονίκης είναι προφανής στα λόγια της Βικτώρια, διευθύντριας του γηροκομείου: «Η κουλτούρα της Θεσσαλονίκης έχει επηρρεαστεί σε ένα μεγάλο βαθμό από το εβραϊκό στοιχείο. Δεν μπορείς να μελετήσεις τη σεφαραδίτικη κουζίνα αν δεν μελετήσεις ταυτόχρονα και την κουζίνα αυτής της πόλης. Οι συνταγές είναι σεφαραδίτικες αλλά σαφώς επηρεασμένες και από την ντόπια κουζίνα, την κουζίνα της Θεσσαλονίκης» Παρόλα αυτά για τους Θεσσαλονικείς Εβραίους όπως άλλωστε για όλες τις ομάδες - η κουζίνα τους αποτελεί απόδειξη της πολιτισμικής τους διαδρομής και λειτουργεί ως μέσο έκφρασης της ιδιαίτερης ταυτότητάς τους. Η αυθεντικότητα και η μοναδικότητα της σεφαραδίτικης κουζίνας είναι ιστορικά προβληματικές έννοιες αλλά συγχρόνως υπαρκτές και σημαντικές για τους ίδιους τους Σεφαραδίτες Εβραίους της πόλης. Και αυτό γιατί η μοναδικότητα και η διαφορετικότητα της διατροφής τους συνεπάγεται την πολιτισμική τους διαφοροποίηση και τη συνειδητοποίηση της ιδιαίτερης ταυτότητάς τους. Η Ζοζέτ, μια Θεσσαλονικιώτισσα Εβραία 80 ετών, η οποία συνεχίζει να μεγειρεύει για τους δυό παντρεμένους (με Χριστιανές) γιούς της μοιράστηκε μαζί μου πολλές σεφαραδίτικες συνταγές: «Ένα φαγητό που έχει ισπανικές καταβολές είναι το sfougatico. Φτιάχνεται από κολοκύθι και τυρί και μπαίνει στο φούρνο. Επίσης τα μπουρεκάκια, οι πρασοκεφτέδες, οι πατατοκεφτέδες, οι σπανακοκεφτέδες. Αυτά εμείς τα ονομάζουμε keftikes de prassa, de patata, de spinaka. Και φυσικά οι πίτες μας. Ξέρεις αυτές διαφέρουν από τις δικές σας. Κυρίως έχουν γέμιση απο κολοκύθι, de kalavassa, όπως λέμε Έχουμε ακόμη τη φασολάδα, η οποία διαφέρει από τη δική σας. Τσιγαρίζουμε τα φασόλια σε λάδι και φρέσκο κρεμμυδάκι μέχρι που να πάρουν ένα καστανό χρώμα. Μετά τα βράζουμε και τα φασόλια παίρνουν χρώμα καφέ. Προσοχή όμως: πρέπει να σερβίρεται πηχτή! Αυτό το φαγητό το κάνω πολύ συχνά. Μας αρέσει πολύ. Ο άντρας μου δε θέλει ούτε να δεί τη δική σας φασολάδα. Εγώ είμαι πολύ πιο βολική. Μπορώ να τη φάω Κάνουμε άλλο ένα φαγητό που δεν το κάνετε εσείς. Μελιτζάνες που τις ψήνουμε. Στη συνέχεια χωρίς να τις πολτοποιήσουμε τις βάζουμε στην κατσαρόλα μαζί με ντομάτα, πράσινες πιπεριές κομμένες σε μικρά κομματάκια και άν προτιμάει κάποιος κρέας ή κοτόπουλο. Τις μαγειρεύουμε με λάδι. Όλα τα φαγητά μας γίνονται με λάδι. Έτσι τα βρήκαμε Τα δικά μας αυγά λέγονται uevos haminados. Κι αυτό γιατί παλιά τα βάζαμε στο φούρνο. Τώρα τα αφήνουμε να βράσουν στην κατσαρόλα μέσα σε φλούδες από κρεμμύδι. Προσθέτουμε καφέ, αλάτι και πιπέρι. Συχνά τα αφήνουμε να βράσουν ολόκληρη τη νύχτα. Έτσι αποκτούν ένα ανοιχτό καφέ χρώμα. Είναι πολύ 9

10 10 νόστιμα. Στ αλήθεια αυτά είναι αυγά που μόνο οι Σεφαραδίτες Εβραίοι ξέρουν να κάνουν! Οι φράσεις «μόνο οι Σεφαραδίτες ξέρουν να μαγειρεύουν έτσι» ή «αυτές είναι αυθεντικές σεφαραδίτικες συνταγές» ή ακόμη «μαγειρεύουμε φαγητά που δεν τα κάνετε εσείς» που συχνά μεταχειρίζονταν σχεδόν όλοι οι πληροφοριοδότες μου αποτελούν συνειδητές προσπάθειες άρθρωσης ενός ιδιαίτερου πολιτισμικού λόγου. Η σεφαραδίτικη ταυτότητα προάγεται μέσω ετερότητας και αποκλεισμών και αποτελεί μέσο διαφοροποίησης του εβραϊκού από τους υπόλοιπους πληθυσμούς της Θεσσαλονίκης. Η Roden αποδίδει με ευαισθησία τη σχέση κουζίνας, αυθεντικότητας και ταυτότητας και υπογραμμίζει πώς η κουζίνα όσο «αυθεντική» και αν θεωρείται είναι αναπόσπαστη πολιτισμική έκφραση καθώς λειτουργεί ως «αποθήκη» μνήμης και αισθημάτων, παρελθόντος και παρόντος. Μας λέει χαρακτηριστικά: «Κάποιοι με ρωτάνε αν μπορούμε να μιλάμε σήμερα για εβραϊκή κουζίνα. Μά ακριβώς επειδή η κουζίνα αυτή εσωκλείει δυναμικά τα αισθήματα του εβραϊκού λαού, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των προγονικών τους αναμνήσεων και είναι δεμένη με την κουλτούρα και την ταυτότητά τους, νομίζω πώς έχουμε τουλάχιστον χρέος να την ονομάζουμε εβραϊκή» (Roden, 1994: 158). Σεφαραδίτικη κουζίνα, παράδοση και οικογένεια Θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι «η παράδοση» δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως κάτι στατικό και αναλλοίωτο στο πέρασμα του χρόνου. Η κατασκευή της προϋποθέτει την επιλεκτική μνημόνευση και χρησιμοποίηση χαρακτηριστικών ιστορικών στιγμών του παρελθόντος και την επαναληπτική χρήση τους. Δε θα συμφωνήσω με τη φράση «επινόηση της παράδοσης» 6 αλλά κατά μία έννοια η τήρηση της παράδοσης αποτελεί συνειδητή επιλογή και προσπάθεια αυτοπροσδιορισμού. Στο βιβλίο Γεύση από Σεφαραδίτικη Θεσσαλονίκη αποδίδεται το μεταβλητό της κουζίνας και της διατροφής ανάλογα με τις τοπικές συνήθειες και τις ιστορικοοικονομικές συνθήκες και τονίζεται πώς οι εκάστοτε συνθήκες διαμορφώνουν και διαφοροποιούν τις κουζίνες. Η όποια παραγωγή πολιτισμού δε μένει αναλλοίωτη στο χρόνο αλλά πορεύεται μαζί με αυτόν. Ειδικότερα όσον αφορά τους Εβραίους 10

11 11 της Θεσσαλονίκης αναφέρει ότι «η μαγειρική τους παράδοση άλλαζε καθώς δεχόταν νέες επιρροές και καθώς άλλαζαν οι ιστορικές συνθήκες. Διέφερε επίσης ανάλογα με την κοινωνική τάξη ή τον τόπο καταγωγής Αλλιώς ετοίμαζαν το φαγητό τους οι χαμάληδες του λιμανιού, αλλιώς οι κάτοικοι των επαύλεων της περιοχής που ονομαζόταν Εξοχές, νυν Βασ.Όλγας. Αλλιώς μπορεί να προφέρονταν και οι ονομασίες των φαγητών. Οι πλούσιοι προσπαθούσαν να προσδώσουν ένα δυτικό αέρα στην κουζίνα τους» (Μπενρουμπή Επίκουρος, 2002: 61). Τα όρια σεφαραδίτικης κουζίνας και εβραϊκής παράδοσης βρίσκονται σε συνεχή σχέση αλληλοσυμπλήρωσης και διαδοχής. Μια παλιά σεφαραδίτικη παροιμία τονίζει πώς La ke se usa no s escuza 7 δηλαδή «αυτό που συνηθίζεται, που είναι μέσα στην παράδοση δε χρειάζεται να δικαιολογηθεί». Είναι αλήθεια πώς όσον αφορά την παράδοση η συνήθεια βαραίνει περισσότερο από τυχόν εκλογικεύσεις. Οι ίδιοι οι Θεσσαλονικείς Εβραίοι φαίνεται να συνάδουν με την άποψη αυτή και από συζητήσεις προκύπτει πως ο όρος «παράδοση» είναι για αυτούς κάτι ζωντανό, το ίδιο ή και πιό σημαντικό από τους θρησκευτικούς κανόνες. Άρα επιτρέπει τη διατήρηση της πολιτιστικής τους κληρονονομιάς και της ιδιαίτερης ταυτότητας. Η Σουζάνα, μητέρα δύο ανήλικων παιδιών μου μίλησε για τη σπουδαιότητα που η ίδια και η οικογένειά της αποδίδουν στις παραδόσεις: «Δεν είμαι υπερβολικά θρήσκα. Αυτό σημαίναι ότι δεν τηρώ κατά γράμμα τον Νόμο. Απλά φροντίζω να τηρώ τις εβραϊκές διατροφικές παραδόσεις κατά τη διάρκεια των γιορτών μας. Η τήρηση των παραδόσεων είναι σημαντική γιατί βοηθά την οικογένεια να συγκεντρώνεται γύρω από το τραπέζι. Όλα μας τα φαγητά που συνδέονται με γιορτές έχουν έντονο συμβολισμό» Οι διαιτητικοί νόμοι που η εβραϊκή θρησκεία προτείνει εναρμονίζονται με την τήρηση και διατήρηση των παραδοσιακών δομών. Οι ίδιοι οι Θεσσαλονικείς Εβραίοι αποδίδουν πολύ μεγαλύτερη σημασία στην επαναληπτική χρήση των παραδοσιακών δομών παρά στην αυστηρή τήρηση θρησκευτικών επιταγών. Σε εκτενείς συζητήσεις οι περισσότεροι πληροφοριοδότες μου άνδρες και γυναίκες - που ανήκαν στη μέση ηλικία καθιστούσαν σαφή το διαχωρισμό θρησκείας και παράδοσης: «Πρέπει να κάνουμε ένα διαχωρισμό. Σήμερα στη Θεσσαλονίκη ίσως να μην τηρούνται κατά γράμμα οι θρησκευτικοί διατροφικοί κανόνες όμως διατηρούμε τα έθιμα και τις διατροφικές μας παραδόσεις ζωντανά. Ακόμη ετοιμάζουμε 11

12 12 παραδοσιακά φαγητά. Παράδοση και θρησκεία δεν είναι όμοια πράγματα. Είναι καλό να τηρεί κανείς τις παραδόσεις. Πρέπει να τις κρατάς έτσι ώστε να διατηρείς τις αναμνήσεις του παρελθόντος ζωντανές Η παράδοση όπως προκύπτει μέσα από το επιτόπιο υλικό και τις συνεντεύξεις τηρείται, συνεχίζεται και «καταναλώνεται» μέσα στην οικογένεια. Η συνέχιση των παραδοσιακών διατροφικών συνηθειών επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της τροφής και των οικογενειακών γευμάτων. Καταλυτικός είναι ο ρόλος λειτουργιών όπως η μνήμη και η νοσταλγία. Σύμφωνα με την Νέλλη, ετών εβδομήντα: Στη διάρκεια των εορτασμών συγκεντρώνεται όλη η οικογένεια μαζί. Και φυσικά τα παιδιά. Προσωπικά δε νομίζω ότι κρατάω πολλά πράγματα. Μαγειρεύω μόνο όταν η οικογένεια μου συγκεντρώνεται όλη μαζί. Άλλωστε η μαγειρική για μένα είναι συνδεδεμένη με τις έννοιες της οικογένειας και του σπιτιού. Πολλές μητέρες συγκεντρώνουν την οικογένειά τους έτσι ώστε να δουν τα παιδιά τους από τί πρέπει να αποτελείται το τραπέζι μας. Τώρα πια ο μοναδικός συνδετικός κρίκος είναι η οικογένεια. Οι παραδόσεις είναι τελετουργικές στιγμές που βοηθούν όλη την οικογένεια να βρεθεί μαζί. Και τότε τηρούνται όλα τα έθιμα. Η μνήμη οικοδομείται μέσα από τα οικογενειακά γεύματα και τις γεύσεις με τις οποίες τείνουμε να συνδέουμε την παιδική μας ηλικία. Έτσι μέσα στην οικογένεια το εδώδιμο και το νόστιμο αποκτούν άλλη διάσταση: γίνονται κατηγορίες που προαπαιτούν τις κατηγορίες γνώριμο και σύνηθες. Ο Connerton (1989) υποστηρίζει πώς η μνήμη και οι παροντικές εμπειρίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη γνώση του παρελθόντος. Η δυσκολία να ξεχωρίσουμε παρόν και παρελθόν έγκειται στο ότι παροντικοί παράγοντες τείνουν να επηρεάσουν ή ακόμη και να διαμορφώσουν την εμπειρία του παρόντος. Και αυτή η διαδικασία αφορά τις πιό απλές λεπτομέρειες της καθημερινής μας ζωής. Οι ίδιοι οι Θεσσαλονικείς Εβραίοι συχνά περιέγραφαν τη συνέχεια οικογένειας, μνήμης και γευστικής περιπλάνησης στην παιδική ηλικία. Η Ζοζέτ μου είπε χαρακτηριστικά: Το φαγητό είναι δεμένο με μνήμες, δηλαδή το φαγητό που προτιμά καποιος είναι αυτό που συνήθιζε να τρώει όταν ήταν παιδί. Τα παιδιά μου αγαπούν κάποια φαγητά γιατί έχουν μεγαλώσει με αυτές τις γεύσεις. Ξέρεις οι άνθρωποι θυμούνται πάντα γεύσεις Στην περίπτωση των Εβραίων η οικογένεια μαζί με τη μνήμη και τη νοσταλγία αποτελούν πόλους αναφοράς και συντελούν στον αυτοπροσδιορισμό και τον ετεροπροσδιορισμό καθώς και τη διαφοροποίηση από άλλες πληθυσμιακές ομάδες 12

13 13 της πόλης. Επομένως το παρελθόν δεν αποτελεί αυτόνομη οντότητα αλλά διαμορφώνει το παρόν και διαμορφώνεται από αυτό. Η μεταξύ τους σχέση είναι αμφίδρομη και διαλεκτική. Η παράδοση λοιπόν και οι γεύσεις που αυτή υπαγορεύει φαίνεται να λειτουργούν ως σημείο αναφοράς του παρόντος, που περνά απαραίτητα μέσα από το παρελθόν, και τελικά συνιστά συνεκτικός πόλος του σεφαραδίτικου στοιχείου της Θεσσαλονίκης. Αν τώρα δεχτούμε πώς η ταυτότητα οικοδομείται μέσω της μνήμης τότε όπως έχει υπογραμμιστεί (Goddard, 1996) οι μνήμες χώρου και χρόνου που συνδέονται με τα οικογενειακά γεύματα και γενικότερα την κουζίνα συμβάλλουν στην κατασκευή ταυτοτήτων. Ως επίλογος «Todos los dolores kon komer son buenos» 8 Η απόλαυση του φαγητού απαλύνει τα βάσανα Στόχος της μελέτης ήταν να καταδειχθεί η σχέση τροφής και ταυτότητας πώς δηλαδή η τροφή μέσω εννοιών όπως η παράδοση και η μνήμη κατασκευάζει ή ακόμη και διαμορφώνει ταυτότητες και τελικά ενδυναμώνει τη συλλογικότητα και το αίσθημα του «ανήκειν». Η εβραϊκή-σεφαραδίτικη κουζίνα χρησιμοποιήθηκε για να καταδειχθεί η διαλεκτική σχέση της με την σεφαραδίτικη ταυτότητα των Εβραίων της σύγχρονης Θεσσαλονίκης. Η σεφαραδίτικη κουζίνα λειτουργεί ως μέσο συγκρότησης μιας ομάδας, των Εβραίων της πόλης και έκφρασης του ιδιαίτερου πολιτισμικού λόγου τους. Ο διάλογος ανάμεσα σε έναν Ισραηλινό και έναν Σεφαραδίτη Εβραίο κατά τη διάρκεια εορτασμού του εβραϊκού Πάσχα (Pessah) στο γηροκομείο μαρτυρεί τη διαλεκτικότητα της σχέσης κουζίνας και ταυτότητας, τροφής, χρόνου και τόπου: - Τί έθιμα διατηρείτε στο Ισραήλ κατά τον εορτασμό του Pessah; - Ειλικρινά δεν ξέρω πολλά πράγματα όμως σίγουρα δεν κάνουμε αυγά haminados και φυσικά δεν ετοιμάζουμε αυτό το δικό σας ψάρι. Σε καμμιά εβραϊκή κοινότητα σε όλο τον κόσμο δεν το κάνουν. Μόνο στη Θεσσαλονίκη. - Η ιστορία του pesce en saltsa αρχίζει και τελειώνει μόνο εδώ. Είναι η ίδια η πόλη και η ιστορία της Θεσσαλονίκης! 13

14 14 1 Σεφαράδ ή για την ακρίβεια Σφαράδ (Sfarad) σημαίνει «Ισπανία» αλλά στα Εβραϊκά και όχι στα Ισπανικά. 2 Οι Σεφαραδίτες Εβραίοι φεύγοντας από την Ισπανία πήραν μαζί και τη γλώσσα τους, την λεγόμενη Λαδίνο (Ladino) η Ισπανο-Εβραϊκή. Πρόκειται για γλώσσα που αντλεί από την παλιά ντοπιολαλιά της Νότιας Ισπανίας (κυρίως τα Καστιλλιάνικα) και στην πορεία εμπλουτίστηκα με άλλα λατινογενή ακούσματα αλλά και με τούρκικες και ελληνικές λέξεις. Σύμφωνα με την ιστορικό Ρένα Μόλχο «οι περισσότεροι φεύγοντας από την Ισπανία εγκατέλειψαν όλα τους τα υπάρχοντα, εκτός από τον ισπανικό πολιτισμό, που στην πορεία αποδείχθηκε αναπόσπαστο τμήμα της εβραϊκής τους ταυτότητας. Εάν η μητρική γλώσσα ενός λαού προσδιορίζει την εθνική του καταγωγή, το γεγονός ότι οι Ισπανοεβραίοι διατήρησαν τα ισπανικά ακόμη και μετά την καταστροφή τους από τους ναζί, πιστοποιεί τις βαθιές ρίζες του πολιτιστικού τους πατριωτισμού» (Μόλχο, 1998: 123). 3 Οι Εβραίοι που έμειναν στην Ισπανία και αλλαξοπίστησαν ονομάστηκαν Marranos ή Conversos. Παρέμειναν όμως κρυπτοεβραίοι δηλαδή ενώ φαινομενικά ήταν Καθολικοί στην ιδιωτική τους ζωή τηρούσαν τις Ιουδαϊκές παραδόσεις. 4 Για το εβραϊκό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης βλέπε το άρθρο της Σαλέμ (2001), Θεσσαλονικέων Πόλις. 5 Σύμφωνα με τον Κοτσώνη (2001) ακόμη και η πόση αποτελεί πολιτισμικό κώδικα. Στην περίπτωση των ορεινών Zemplen της Ουγγαρίας η πόση του οίνου αποτελεί αποκλειστικά ανδρικό «προνόμιο» από το οποίο αποκλείονται κοινωνικά οι γυναίκες με βάση την αντίληψη πώς οι γυναίκες δεν «αντέχουν» το οινόπνευμα - και έτσι αναπαράγεται το μοντέλο της σχέσης των δύο φύλων. 6 Hobsbawm (1983), The invention of Tradition. 7 Γεωργίου Κ. Ζωγραφάκη, (1984) Παροιμίες των Εβραίων Σεφαραδί της Ελλάδος. 8 «Τούτες οι παροιμίες αντιπροσωπεύουν ένα μικρό μέρος του λαογραφικού θησαυρού των Σεφαραδί Εβραίων. Είναι πολύτιμες αναμνήσεις του παρελθόντος, με πλούσια γεύση παλαιότητος, διανθισμένες με λαϊκό χιούμορ, σφραγισμένες από ένα απόθεμα εμπειρικής σοφίας, ενός τρόπου ζωής καθαρά Εβραϊκού, με τις καθημερινές του έννοιες, τις ανησυχίες του, τις φροντίδες του, τις ελπίδες του, την ιδιόρυθμη θρησκευτικότητά του και την πρακτική προσήλωσή του σε προαιώνιες παραδοσιακές συνήθειες και τρόπους σκέψεως και ενέργειας» (Γεωργίου Κ. Ζωγραφάκη,1984, Παροιμίες των Εβραίων Σεφαραδί της Ελλάδος). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ξενόγλωσση Anderson B. 1991[1983], Imagined communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, London: Verso. Ελληνική μετάφραση: 1997, Φαντασιακές Κοινότητες: Στοχασμοί για τις Απαρχές και τη Διάσωση του Εθνικισμού, Νεφέλη, Αθήνα. Barth F. 1969, Ethnic Groups and Boundaries: The social organization of Cultural Difference στο F. Barth (επιμ.), Boston: Little Brown. Barthes R. 1975, Towards a psychosociology of contemporary food consumption στο E. και R. Foster (επιμ.) European Diet from Pre-industrial to Modern Times, New York: Harper Row. 14

15 15 Beardsworth A. and Keil T. 1997, Food, Family and Community στο A. Beardsworth και T. Keil Sociology on the Menu: An invitation to the study of food and society, London: Routledge and Kegan Paul. Caplan P (επιμ.) 1997, Food, Health and Identity, London: Routledge and Kegan Paul. Charles N. and Kerr M. (επιμ.) 1988, Women, Food and Families, Manchester: Manchester University Press. Connerton P. 1989, How Societies Remember, Cambridge: Cambridge University Press. Danforth L. 1984, The ideological context of search for continuities in Greek culture, Journal of Modern Greek Studies, 2: De Vault M. 1991, Feeding the Family: The Social Organization of Caring as Gendered Work, Chicago: the University of Chicago Press. Douglas M (επιμ.) 1984, Food in the Social Order: Studies of Food and Festivities in three American Communities, New York: Russel Sage Foundation. Fischler C. 1988, Food, Self and Identity, Social Science Information, 27 (2): Goddard V. 1996, Food, Family and Community Memory στο V. Goddard Gender, Family and Work in Naples, London: Berg. Goody J. 1982, Cooking, Cuisine and Class, Cambridge: Cambridge University Press. Hobsbawm E. and Ranger T. (επιμ.) 1983, The Invention of Tradition, Cambridge: Cambridge University Press. James A. 1993, Curry and Chips: Global or Local identities in Food Cultures?. Ανακοίνωση στο ASA IV Decennial Conference, Oxford. Kitromilides P. M. 1989, Imagined Communities and the Origins of the National Question in the Balkans, European History Quarterly, 19:

16 16 Levi-Strauss C. 1965, The Culinary Triangle, Partisan Review 33: Lewkowicz B. 1994, Greece is my Home but Ethnic Identity of Greek Jews in Thessaloniki, Journal of Mediterranean Studies, 4 (2): Mintz S. W. 1985, Sweetness and Power, London: Penguin Books. Roden C. 1994, Jewish food in the Middle East στο Zubaida and Tapper (επιμ.) Culinary Cultures of the Middle East, London: I.B Tauris & Co Ltd. Stavroulakis N. 1986, Cookbook of the Jews of Greece, Athens: Lycabettus Press. Tonkin E. Mc Donald M. and Chapman M. (επιμ.) 1989, History and Ethnicity, London: Routledge and Kegan Paul. Van den Berghe P. L. 1984, Ethnic Cuisine: Culture in Nature, Ethnic and Racial Studies, 7 (3): Ελληνική Ασσεό Α. και Χόρχε Σεμπρούν-Ελί Βήεελ 1997, Τί απέγιναν οι εβδομήντα χιλιάδες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης και Η σιωπή είναι αβάσταχτη, Μετάφραση Β. Τομανάς, Αθήνα: εκδόσεις Νησίδες. Ζωγραφάκης Γ. Κ. 1984, Παροιμίες των Σεφαραδί Εβραίων της Ελλάδος (δοκίμιο συμβολής στη μελέτη της Λαδίνο, ισπανοεβραϊκής διαλέκτου των Εβραίων της Ελλάδος), Θεσσαλονίκη: Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης. Κοτσώνης Α. Ε. 2001, Κατάλληλα ζώα, Κατάλληλα ποτά : Συμβολισμός και Αναπαραγωγή της Ιδεολογίας των Φύλων σε μια Κοινότητα των ορεινών Zemplen της Ουγγαρίας, Εθνολογία, 2001(9): Μπακαλάκη Α. 2000, «Γευστικά ταξίδια, Συναντήσεις και Διακρίσεις» στο «Όρια και Περιθώρια. Εντάξεις και Αποκλεισμοί», Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών. 16

17 17 Μπενρουμπή Ν. - Επίκουρος 2002, Γεύση από Σεφαραδίτικη Θεσσαλονίκη, Συνταγές των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, Αθήνα: εκδόσεις Φυτράκη. Μόλχο Μ. 1976, In Memoriam. Αφιέρωμα εις μνήμην των θυμάτων του Ναζισμού εν Ελλάδι, Θεσσαλονίκη: Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης. Μόλχο Ρ. 1994, Η Εβραϊκή παρουσία στη Θεσσαλονίκη, Ο Παρατηρητής, περιοδική έκδοση λόγου και τέχνης, 1994 (25-26): , «Τα ισπανοεβραϊκά: μιά μεσογειακή γλώσσα στην καθημερινή ζωή της Θεσσαλονίκης του 20ου αιώνα», Τα Ιστορικά, 1998 (28-29): , Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης Μια ιδιαίτερη κοινότητα, Αθήνα: Θεμέλιο. Νάρ Α. 1997, Κειμένη επί ακτής θαλάσσης, Μελέτες και άρθρα για την Εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη: University Studio Press. Σαλέμ Σ. 2001, Το παλιό Εβραϊκό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονικέων Πόλις (6): Σκουτέρη-Διδασκάλου Ε , Ανθρωπολογία της διατροφής, σημειώσεις γιά το μάθημα ΛΑΚ 301:Υλικός βίος και Οικονομική Ανθρωπολογία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τομέας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας και Λαογραφίας. 1993, Από τις Κυρίες της Ισραηλιτικής Κοινότητας Βόλου: Εβραϊκές Γιορτές και Παραδόσεις. Ιδέες για μαγειρική, Ισραηλιτική Κοινότητα Βόλου. 1996, Οι Εβραίοι της Ελλάδας, Καθημερινή, 3 Μαρτίου SUMMARY FOOD AND IDENTITY: THE CASE OF THE JEWS IN THESSALONIKI The article assesses the role of food and the associated activities in creating a sense of being and belonging to a particular group, in this case the Sephardic Jews of Thessaloniki. The first part of the discussion is an analysis of the history and the long trajectory of the Jewish presence in the city. It 17

18 18 becomes clear that the Jews had been a significant part of the population from their settlement in the 15 th century until the second World War and the tragic destruction of the city s Jewry. The cuisine of the remained Thessalonikian Jews is used as a vehicle for expressing their Jewishness, their Sephardicness, their attachment to Thessaloniki. As such food acts as a polyvalent channel and a metaphor of being and belonging. Thessalonikian Jews by cooking and eating their food consume at the same time their Sephardic past and construct boundaries. Culinary sameness and difference are reasons for inclusions and exclusions and thus for the creation and the perpetuation of boundaries. For the above reasons food issues should be treated as political issues and as sources of multiple cultural messages. Eating generates several discourses such as authenticity, tradition and memory that enhance identitifications and solidify Sephardic identity. It would not be an overstatement to say that food resists, enforces continuities and connections with a close or distant past. This is evident in the case of Thessalonikian Jews because the food they prepare and consume reflects myths of ancestry. Expelled from Spain the Jews of Thessaloniki claimed their Spanish past through the consumption of Sephardic food and in this way they bridge the gap between the past and the present. The Jewish people, who are now a minority in the city, chose to remember their origins and also maintain their cultural and religious distinctiveness through food. For them food is a means of everyday cultural resistance which at the same time enables them to keep a low public profile. It is important that the Jewish people in Thessaloniki claim to eat different food, their own food precisely because they feel different from other Thessalonikians and want to communicate their difference. Thus it is argued that food is treated as a silent strategy of keeping cultural and religious distinctiveness alive. Food is not the only channel through which Thessalonikian Jews construct identifications and state their enduring presence. Yet it is used as a powerful means to express the Spanish origins, the Jewishness and the feelings of cultural distinctiveness of my informants. Thessalonikian Jews employ it as a channel through which identifications with a treasured past and a desired 18

19 19 present are made, the Sephardic past and the Thessalonikian-Jewish present respectively. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΡΑΒΒΑ 19

Ενημερωτικό Δελτίο Μάιος-Ιούνιος 2018

Ενημερωτικό Δελτίο Μάιος-Ιούνιος 2018 Η εκπομπή μαγειρικής «ΜΙΑ ΒΑΛΙΤΣΑ ΓΕΥΣΕΙΣ» η οποία συγχρηματοδοτείται από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και την Κυπριακή Δημοκρατία, που στόχο έχει να μας ταξιδέψει στον κόσμο μέσω της γαστρονομίας.

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η Θεσσαλονίκη αποτελούσε και αποτελεί «σταυροδρόμι» πολιτισμών Ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού της αποτελούνταν από τους Εβραίους: ΕΤΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ: ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΒΡΑΙΚΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Jordi Alsina Iglesias. Υποψήφιος διδάκτορας. Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης

Jordi Alsina Iglesias. Υποψήφιος διδάκτορας. Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης Ηρακλείο 10/7/2014 Πρώτα άπο όλα, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Πολιτιστικό Σύλλογο Γωνιών Μαλεβιζίου και τον κύριο Κώστα Παντερή για την προσπάθεια που κάνουν οργανώνοντας για πρώτη φορα μία τέτοια μεγάλη

Διαβάστε περισσότερα

Τι τρώμε ; Τα τρελά κολοκυθάκια. Βουκάι Αντελίνα Δοβλιατίδου Άννα Λαδοπούλου Σοφία Ξανθοπούλου Άννα Παπαδοπούλου Αναστασία

Τι τρώμε ; Τα τρελά κολοκυθάκια. Βουκάι Αντελίνα Δοβλιατίδου Άννα Λαδοπούλου Σοφία Ξανθοπούλου Άννα Παπαδοπούλου Αναστασία Τι τρώμε ; Ομάδα 1 : Τα τρελά κολοκυθάκια Βουκάι Αντελίνα Δοβλιατίδου Άννα Λαδοπούλου Σοφία Ξανθοπούλου Άννα Παπαδοπούλου Αναστασία Ιστορική αναδρομή εξέλιξης τροφίμων Παράλληλα με την εξέλιξη του ανθρώπινου

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος: The nation, Europe and the world: Textbooks and Curricula in Transition

Τίτλος: The nation, Europe and the world: Textbooks and Curricula in Transition ACADEMIA ISSN, 2241-1402 http://hepnet.upatras.gr Volume 4, Number 1, 2014 BOOK REVIEW Τίτλος: The nation, Europe and the world: Textbooks and Curricula in Transition Συγγραφέας: Hanna Schlisser, Yasemin

Διαβάστε περισσότερα

Το μυστήριο της ανάγνωσης

Το μυστήριο της ανάγνωσης Βενετία Αποστολίδου Το μυστήριο της ανάγνωσης Γιατί κάποιοι διαβάζουν και κάποιοι όχι; Είναι σημαντική η ανάγνωση; Γιατί μας αρέσει η ανάγνωση; Τι είναι η φιλαναγνωσία; Τα σημερινά παιδιά διαβάζουν; Η

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΑΤΡΙΚΟ 2 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ

ΘΕΑΤΡΙΚΟ 2 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΘΕΑΤΡΙΚΟ 2 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΕΓΓΟΝΟΣ: Παππού, γιατί προτιμάς να βάζεις κανέλα και όχι κύμινο στα σουτζουκάκια; ΠΑΠΠΟΥΣ: Το κύμινο είναι κομματάκι δυνατό. Κάνει τους ανθρώπους να κλείνονται

Διαβάστε περισσότερα

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11 Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος 2017-11:11 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει γράψει περίπου

Διαβάστε περισσότερα

Η ελληνική και η ευρωπαϊκή ταυτότητα

Η ελληνική και η ευρωπαϊκή ταυτότητα ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΝΔΟΦΡ/ΚΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 14 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: (4) ΚΕΙΜΕΝΟ Η ελληνική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 2 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 2 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 2 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Λαγάνα μυρωδάτη με ελιές και λιαστές ντομάτες

Λαγάνα μυρωδάτη με ελιές και λιαστές ντομάτες Λαγάνα μυρωδάτη με ελιές και λιαστές ντομάτες Αγαπάμε την Λαγάνα! Τόσο που δε θέλουμε να περιμένουμε μία φορά τον μήνα για να τη φάμε! Επειδή στους φούρνους συνήθως βρίσκεις Λαγάνα μόνο την Καθαρά Δευτέρα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (μάθημα επιλογής) Α τάξη Γενικού Λυκείου Α) Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) Στο πλαίσιο της διδασκαλίας του μαθήματος επιλογής «Ελληνικός και Ευρωπαϊκός πολιτισμός»,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΚΕΙΜΕΝΟ Η πρώτη λέξη του

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ

ΘΕΜΑ: ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ 2/Θ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΑΓΙΑΣΟΥ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Σχολικό έτος 2004 2005 ΘΕΜΑ: ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΙ: ΖΟΥΜΠΟΥΛΗ ΜΑΤΕΛΗ ΜΥΡΣΙΝΗ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΖΑΝΗ ΕΙΡΗΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

Οι συγγραφείς της Παλαιάς Διαθήκης: άνθρωποι εμπνευσμένοι από το Θεό.

Οι συγγραφείς της Παλαιάς Διαθήκης: άνθρωποι εμπνευσμένοι από το Θεό. Οι συγγραφείς της Παλαιάς Διαθήκης: άνθρωποι εμπνευσμένοι από το Θεό. Το διάγραμμα του χρόνου Εποχή Αβραάμ Θάνατος Μ. Αλεξάνδρου Γέννηση Ιησού Χριστού Άλωση Κων/πολης 2000 1900 1800 1700 1600 1500 1400

Διαβάστε περισσότερα

Οι Εβραίοι της Ελλάδας και η εξόντωσή τους.

Οι Εβραίοι της Ελλάδας και η εξόντωσή τους. Οι Εβραίοι της Ελλάδας και η εξόντωσή τους. Οι Εβραίοι στην Ελλάδα Από την αρχαιότητα ακόμα ο ελληνικός εβραϊσμός συγκροτήθηκε ιστορικά μέσα από διαδοχικά κύματα μετανάστευσης, τα οποία καθόρισαν την πολυσχιδή

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ Η πολυπόθητη μέρα για την εκδρομή μας στην Κωνσταντινούπολη είχε φτάσει! Βαλίτσες, φωτογραφικές μηχανές, τα λόγια που είχε να μάθει ο καθένας από όσους συμμετέχουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παιδική ηλικία είναι ένα ζήτημα για το οποίο η κοινωνιολογία έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 έως σήμερα βρίσκεται υπό εξέλιξη ένα πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

Η συνταγή πρέπει να είναι γραμμένη σε κατευθυντικό λόγο. Στα κείμενα που περιέχουν οδηγίες ο αναγνώστης πρέπει να οδηγηθεί σε συγκεκριμένες ενέργειες

Η συνταγή πρέπει να είναι γραμμένη σε κατευθυντικό λόγο. Στα κείμενα που περιέχουν οδηγίες ο αναγνώστης πρέπει να οδηγηθεί σε συγκεκριμένες ενέργειες Συνταγές μαγειρικής Η συνταγή πρέπει να είναι γραμμένη σε κατευθυντικό λόγο. Στα κείμενα που περιέχουν οδηγίες ο αναγνώστης πρέπει να οδηγηθεί σε συγκεκριμένες ενέργειες και για αυτό ο λόγος πρέπει να

Διαβάστε περισσότερα

II29 Θεωρία της Ιστορίας

II29 Θεωρία της Ιστορίας II29 Θεωρία της Ιστορίας Ενότητα 15: Αντώνης Λιάκος Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας Τί κοινό έχουν; 2 Το παρόν στο παρελθόν 1 Raphael Samuel, Theatres of memory. Past and Present in contemporary

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση Αποτελεσμάτων Online Έρευνας για τα Χριστούγεννα

Παρουσίαση Αποτελεσμάτων Online Έρευνας για τα Χριστούγεννα M A R K E T I N G R E S E A R C H S E R V I C E S Παρουσίαση Αποτελεσμάτων Online Έρευνας για τα Χριστούγεννα Δεκέμβριος 2010 Εισαγωγή Φέτος, είπαμε να γιορτάσουμε τα Χριστούγεννα με μια έρευνα που αφορά

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Τίτλος μαθήματος ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΥΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Επιλογής / Ενότητα Τεχνών (ΤΕ) ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΝΑΚΟΥ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: ΚΤ1121 ΜΟΝΑΔΕΣ ECTS:

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα των ερωτηματολογίων

Αποτελέσματα των ερωτηματολογίων ΜΟΔΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ Στα πλαίσια της εργασίας μας με θέμα τη μόδα και παράδοση, πραγματοποιήθηκε σύνταξη ερωτηματολογίων τα οποία σχετίζονται με το θέμα μας και μοιράστηκαν σε μαθητές της β και γ λυκείου.

Διαβάστε περισσότερα

Ιουδαϊσµός. α) Παρουσίαση θρησκείας:

Ιουδαϊσµός. α) Παρουσίαση θρησκείας: Ιουδαϊσµός α) Παρουσίαση θρησκείας: Ο Ιουδαϊσµός είναι η παραδοσιακή θρησκεία των Εβραίων. Σύµφωνα µε τον ορθόδοξο Ιουδαϊσµό και τους βαθιά θρησκευόµενους Εβραίους, ο βιβλικός πατριάρχης Αβραάµ ήταν ο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος και τον τόνο της αποτίμησης γ) τα στοιχεία της ιστορικής

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα του Ρεμπέτικου

Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα του Ρεμπέτικου Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα του Ρεμπέτικου Α. Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά: έννοια και σημασία της Άξονες συζήτησης Διαφορετικές εκφάνσεις της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς

Διαβάστε περισσότερα

Μπακλαβάς, από την Δήμητρα και τον Λευτέρη του foodstates.gr!

Μπακλαβάς, από την Δήμητρα και τον Λευτέρη του foodstates.gr! Μπακλαβάς, από την Δήμητρα και τον Λευτέρη του foodstates.gr! το πιο αγαπημένο σιροπιαστό γλυκό παγκοσμίως! Δεν ξέρω γιατί αλλά όσον αφορά τον μπακλαβά, όσο κι αν η παράδοση και τα ιστορικά στοιχεία πιστοποιούν

Διαβάστε περισσότερα

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1 1 a) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus ISSP 1998 Religion II - Questionnaire - Cyprus Για σας. Είμαστε από το Κέντρο Ερευνών του Cyprus College. Kάνουμε μια διεθνή έρευνα για κοινωνικές και ηθικές αντιλήψεις. Η έρευνα αυτή γίνεται ταυτόχρονα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΣΤΗΝ ΕΚΔΙΩΞΗ MAΘ Η Μ Α : Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΣΤΗΝ ΕΚΔΙΩΞΗ MAΘ Η Μ Α : Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΣΤΗΝ ΕΚΔΙΩΞΗ MAΘ Η Μ Α : Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Π Α Τ Ρ Ω Ν Φ Ι Λ Ο Λ Ο Γ Ι Α Δ Ρ Ι Μ Α Ρ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Σ Ε

Διαβάστε περισσότερα

Η Σμύρνη πριν την καταστροφή-συνέντευξη με τον Πέτρο Μεχτίδη

Η Σμύρνη πριν την καταστροφή-συνέντευξη με τον Πέτρο Μεχτίδη 16 Οκτωβρίου 2012 Η Σμύρνη πριν την καταστροφή-συνέντευξη με τον Πέτρο Μεχτίδη / Αφιερώματα / Μικρασιατικά / Συνεντεύξεις άποψη της Σμύρνης από την προκυμαία: Διακρίνονται οι εκκλησίες της Αγ. Φωτεινής,

Διαβάστε περισσότερα

Η έννοια της κοινωνικής αλλαγής στη θεωρία του Tajfel. Ο Tajfel θεωρούσε ότι η κοινωνική ταυτότητα είναι αιτιακός παράγοντας κοινωνικής αλλαγής.

Η έννοια της κοινωνικής αλλαγής στη θεωρία του Tajfel. Ο Tajfel θεωρούσε ότι η κοινωνική ταυτότητα είναι αιτιακός παράγοντας κοινωνικής αλλαγής. Η έννοια της κοινωνικής αλλαγής στη θεωρία του Tajfel. Ο Tajfel θεωρούσε ότι η κοινωνική ταυτότητα είναι αιτιακός παράγοντας κοινωνικής αλλαγής. Τρεις κατηγορίες κοινωνικών καταστάσεων είναι για τον Tajfel

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα της Τηνιακής μαρμαροτεχνίας

Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα της Τηνιακής μαρμαροτεχνίας Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα της Τηνιακής μαρμαροτεχνίας Α. Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά: έννοια και σημασία της Άξονες συζήτησης Διαφορετικές εκφάνσεις της άυλης πολιτιστικής

Διαβάστε περισσότερα

Victoria is back! Της Μαριάννας Τ ιρά η

Victoria is back! Της Μαριάννας Τ ιρά η Victoria is back! Της Μαριάννας Τ ιρά η Victoria is back! Με αφορμή την επίσκεψη της Βικτώριας Χίσλοπ στο Ρέθυμνο της Κρήτης για την παρουσίαση του καινούριου της βιβλίου Ανατολή, άρπαξα την ευκαιρία να

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

[Το μετόχι ως συνιστώσα παραγωγής του αγροτικού χώρου στην Κρήτη.

[Το μετόχι ως συνιστώσα παραγωγής του αγροτικού χώρου στην Κρήτη. [Το μετόχι ως συνιστώσα παραγωγής του αγροτικού χώρου στην Κρήτη. Η περίπτωση του μετοχιού Ησυχάκη στον Αλικιανό.] Σκοπός της εργασίας είναι η διερεύνηση ιδιαιτεροτήτων στην εξέλιξη του αγροτικού χώρου

Διαβάστε περισσότερα

Μάριος Βρυωνίδης Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Εθνικός Συντονιστής Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας

Μάριος Βρυωνίδης Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Εθνικός Συντονιστής Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας Μάριος Βρυωνίδης Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Εθνικός Συντονιστής Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας Χριστίνα Παπασολομώντος Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου Μέλος Ομάδας Συντονισμού για Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Β ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ: ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Θέµα:

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Β ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ: ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Θέµα: Ε ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Β ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ: ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα: Πολιτιστική Επικοινωνία και Τοπική ηµοσιότητα: Η αξιοποίηση των Μέσων Ενηµέρωσης, ο ρόλος των

Διαβάστε περισσότερα

μεσογειακή διατροφή και τα πλεονεκτήματα που αυτή έχει έναντι διατροφής άλλων λαών (π.χ. διατροφή άλλων λαών πλούσια σε λίπη).

μεσογειακή διατροφή και τα πλεονεκτήματα που αυτή έχει έναντι διατροφής άλλων λαών (π.χ. διατροφή άλλων λαών πλούσια σε λίπη). ΑΣΚΗΣΗ 1 Στην άσκηση αυτή ο υπεύθυνος εκπαιδευτικός κάνει μια εισαγωγή στα παιδιά σχετικά με το πόσο απαραίτητη είναι η ισορροπημένη διατροφή στον οργανισμό μας. Προτείνεται να υπάρξει μια σύντομη αναφορά

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Παπαμιχαλάκη ΒΑ English Lang & Lit, Med in EFL Teaching Methodology Συνεργάτης Προγράμματος ΑΡΙΑΔΝΗ, ENABLE Ambassador, Μέλος ΠΟΔΠ Δ.Ε.

Ελένη Παπαμιχαλάκη ΒΑ English Lang & Lit, Med in EFL Teaching Methodology Συνεργάτης Προγράμματος ΑΡΙΑΔΝΗ, ENABLE Ambassador, Μέλος ΠΟΔΠ Δ.Ε. «Πιλοτική Εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Enable- Ενδυναμώνω στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» 9 Ιουνίου 2016 Ελένη Παπαμιχαλάκη ΒΑ English Lang & Lit, Med in EFL Teaching Methodology Συνεργάτης Προγράμματος

Διαβάστε περισσότερα

Σύνθεση Ευρημάτων της Ανάλυσης των Αναλυτικών Προγραμμάτων που ισχύουν στις χώρες των εταίρων

Σύνθεση Ευρημάτων της Ανάλυσης των Αναλυτικών Προγραμμάτων που ισχύουν στις χώρες των εταίρων Perception, Attitude, Movement Identity Needs Action (PAM-INA) - 502077-LLP-1-2009-1-DE-COMENIUS-CMP WP3 Ανάλυση Σχολικών Προγραμμάτων Σύνθεση Ευρημάτων της Ανάλυσης των Αναλυτικών Προγραμμάτων που ισχύουν

Διαβάστε περισσότερα

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό Ημερομηνία 9/6/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://plusmag.gr/ Αλεξάνδρα Παναγοπούλου http://plusmag.gr/article/%cf%84%ce%b1%ce%bd_%cf%86%ce%b5%ce%b3%ce%bf%cf %85%CE%BD_%CF%84%CE%B1_%CF%83%CE%BD%CE%BD%CE%B5%CF%86%CE%B1_%CE%B

Διαβάστε περισσότερα

Κύριες και κύριοι, Για να επιτευχθεί όμως αυτό θα πρέπει πρώτα να γνωρίζουμε την αντίληψη και συμπεριφορά των καταναλωτών.

Κύριες και κύριοι, Για να επιτευχθεί όμως αυτό θα πρέπει πρώτα να γνωρίζουμε την αντίληψη και συμπεριφορά των καταναλωτών. ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΕΦΕΤ ΓΙΑΝΝΗ ΜΙΧΑ ΣΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΝΩΣΗ, ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΑΛΑΤΙ Κύριες και κύριοι, 20/12/2011 Σας καλωσορίζω

Διαβάστε περισσότερα

Σόφη Θεοδωρίδου: «Ζήσαμε και καλά χρόνια στη Μικρά Ασία με τους Τούρκους, πριν γίνουν όλα μαχαίρι και κρέας»

Σόφη Θεοδωρίδου: «Ζήσαμε και καλά χρόνια στη Μικρά Ασία με τους Τούρκους, πριν γίνουν όλα μαχαίρι και κρέας» Τετάρτη, 04/10/2017 Συνεντεύξεις Σόφη Θεοδωρίδου: «Ζήσαμε και καλά χρόνια στη Μικρά Ασία με τους Τούρκους, πριν γίνουν όλα μαχαίρι και κρέας» «Η αρμονική συμβίωση των λαών είναι εφικτή.» «Έχω μάθει να

Διαβάστε περισσότερα

Μαγειρική του κόσμου. Ήπειρος: Νότια και Βόρια Αμερική. Ομάδα Γ. Μπιρμπίλη Αγγελική Παναγιωτοπούλου Γεωργία-Ζωή Πάντος Σωτήρης Ρούσσου Αννέτα

Μαγειρική του κόσμου. Ήπειρος: Νότια και Βόρια Αμερική. Ομάδα Γ. Μπιρμπίλη Αγγελική Παναγιωτοπούλου Γεωργία-Ζωή Πάντος Σωτήρης Ρούσσου Αννέτα Μαγειρική του κόσμου Ήπειρος: Νότια και Βόρια Αμερική Ομάδα Γ Μπιρμπίλη Αγγελική Παναγιωτοπούλου Γεωργία-Ζωή Πάντος Σωτήρης Ρούσσου Αννέτα Βόρια και Νότια Αμερική Η αμερικάνικη κουζίνα χαρακτηρίζεται από

Διαβάστε περισσότερα

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES.

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Μαθητών της Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Μαθητών της Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Μαθητών της Α ΛΥΚΕΙΟΥ του ΓΕΛ Κόνιτσας Α τετράμηνο Σχολ. Έτος 2011-2012 ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Έλληνες και Άγγλοι. Μελετώντας και συγκρίνοντας πτυχές του πολιτισμού τους και της

Διαβάστε περισσότερα

Η τέχνη της συνέντευξης Martes, 26 de Noviembre de 2013 12:56 - Actualizado Lunes, 17 de Agosto de 2015 18:06

Η τέχνη της συνέντευξης Martes, 26 de Noviembre de 2013 12:56 - Actualizado Lunes, 17 de Agosto de 2015 18:06 No hay traducción disponible. του Χουάν Μαγιόργκα 4 ΠΡΟΣΩΠΑ: 3 Γυναίκες (γιαγιά, μητέρα και εγγονή) και ένας άντρας γύρω στα 30. Το τελευταίο έργο του μεγάλου Ισπανού δραματουργού που ανέβηκε στο Εθνικό

Διαβάστε περισσότερα

Κίνητρο και εμψύχωση στη διδασκαλία: Η περίπτωση των αλλόγλωσσων μαθητών/τριών

Κίνητρο και εμψύχωση στη διδασκαλία: Η περίπτωση των αλλόγλωσσων μαθητών/τριών Κίνητρο και εμψύχωση στη διδασκαλία: Η περίπτωση των αλλόγλωσσων μαθητών/τριών Δρ Μαριάννα Φωκαΐδου Δρ Παυλίνα Χατζηθεοδούλου Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών Μέσης Εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

Πέννυ Εμμανουήλ Κυβερνήτης Θ117Α

Πέννυ Εμμανουήλ Κυβερνήτης Θ117Α Αθήνα 31-7-2012 Αρ. πρωτ. 12 Προς την Επιτροπή Ανταλλαγών Νέων Αγαπητέ Πρόεδρε Τάσο Γρηγορίου, Με την Παρούσα επιστολή θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την εγκάρδια φιλοξενία των 4 παιδιών του Θέματός μας

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνικές συλλογής δεδομένων στην ποιοτική έρευνα

Τεχνικές συλλογής δεδομένων στην ποιοτική έρευνα Το κείμενο αυτό είναι ένα απόσπασμα από το Κεφάλαιο 16: Ποιοτικές ερμηνευτικές μέθοδοι έρευνας στη φυσική αγωγή (σελ.341-364) του βιβλίου «Για μία καλύτερη φυσική αγωγή» (Παπαιωάννου, Α., Θεοδωράκης Ι.,

Διαβάστε περισσότερα

Eκπαιδευτικό υλικό. Για το βιβλίο της Κατερίνας Ζωντανού. Σημαία στον ορίζοντα

Eκπαιδευτικό υλικό. Για το βιβλίο της Κατερίνας Ζωντανού. Σημαία στον ορίζοντα Eκπαιδευτικό υλικό Για το βιβλίο της Κατερίνας Ζωντανού Σημαία στον ορίζοντα Α) Συζητάμε για εμάς με αφορμή το κείμενο. 1. Τι δώρο θα ονειρευόσουν εσύ να βρεις μέσα σε ένα κουτί; 2. Τι δώρο πιστεύεις ότι

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΔΕΥΤΕΡΑ 18 ΜΑΪΟΥ 2015) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΔΕΥΤΕΡΑ 18 ΜΑΪΟΥ 2015) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΔΕΥΤΕΡΑ 18 ΜΑΪΟΥ 2015) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Α1. Ο συγγραφέας αναφέρεται στη σπουδαιότητα των αρχαίων χώρων θέασης και ακρόασης. Αρχικά τονίζει πως

Διαβάστε περισσότερα

Η ελιά Η ελιά, με παρουσία χιλιετιών στη Γη, έχει γίνει σύμβολο κοινωνικών και θρησκευτικών αξιών, όσο κανένα άλλο δέντρο και έχει τροφοδοτήσει με

Η ελιά Η ελιά, με παρουσία χιλιετιών στη Γη, έχει γίνει σύμβολο κοινωνικών και θρησκευτικών αξιών, όσο κανένα άλλο δέντρο και έχει τροφοδοτήσει με Η ελιά Η ελιά, με παρουσία χιλιετιών στη Γη, έχει γίνει σύμβολο κοινωνικών και θρησκευτικών αξιών, όσο κανένα άλλο δέντρο και έχει τροφοδοτήσει με γόνιμους «καρπούς» τη μυθολογία, τις παραδόσεις, την τέχνη

Διαβάστε περισσότερα

Προβληματισμοί: Η σωστή διατροφή είναι ένα κοινωνικό θέμα που σχετίζεται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Η παιδική παχυσαρκία έχει γίνει κοινωνική μάστιγα

Προβληματισμοί: Η σωστή διατροφή είναι ένα κοινωνικό θέμα που σχετίζεται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Η παιδική παχυσαρκία έχει γίνει κοινωνική μάστιγα Προβληματισμοί: Η σωστή διατροφή είναι ένα κοινωνικό θέμα που σχετίζεται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής Η παιδική παχυσαρκία έχει γίνει κοινωνική μάστιγα Στόχοι προγράμματος: Να εντάξουν οι μαθητές στην καθημερινότητά

Διαβάστε περισσότερα

Co-funded by the European Union Quest. Quest

Co-funded by the European Union Quest. Quest 1 Καλωσορίσατε στο παιχνίδι "Δώσε το στον επόμενο!" Co-funded by the European Union Ένα εργαλείο για να σας βοηθήσει να γνωρίσετε μια δικαιοσύνη φιλική προς το παιδί Παίκτες Ηλικία 14-18 4-6 2 Χρονών Βάλτε

Διαβάστε περισσότερα

(γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και. συµπεριφοράς) ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε. 70

(γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και. συµπεριφοράς) ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε. 70 Προβλήµατα διγλωσσίας ίγλωσση εκπαίδευση (γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και µαθησιακές δυσκολίες προβλήµατα συµπεριφοράς) Σαλτερής Νίκος ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε.

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων

Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων Ενότητα 5: Η Έννοια της Κριτικής Συνειδητοποίησης Γιώργος Κ. Ζαρίφης

Διαβάστε περισσότερα

Μάχη Νικολάρα: Δεν ακούγεται και πολύ δημιουργικό αυτό, έτσι όπως το περιγράφετε.

Μάχη Νικολάρα: Δεν ακούγεται και πολύ δημιουργικό αυτό, έτσι όπως το περιγράφετε. Μάχη Νικολάρα: Θα μιλήσουμε για τον τομέα της εκπαίδευσης από μια άλλη σκοπιά. Οι ανακοινώσεις του Υπουργείου Παιδείας εχθές ανέτρεψαν κατά κάποιο τρόπο τον προγραμματισμό αυτής της εκπομπής, όμως όλα

Διαβάστε περισσότερα

«Νοτιοανατολικό Δίχτυ Προστασίας: Πρόληψη της εμπορίας παιδιών και προστασία ασυνόδευτων ανηλίκων στα ελληνοτουρκικά σύνορα»

«Νοτιοανατολικό Δίχτυ Προστασίας: Πρόληψη της εμπορίας παιδιών και προστασία ασυνόδευτων ανηλίκων στα ελληνοτουρκικά σύνορα» ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ 4ΗΜΕΡΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΥΤΟ-ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Γενικές Οδηγίες - Σκοπός του εργαστηρίου και της εκπαίδευσης είναι να ενημερωθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι ανήλικοι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 2 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 2 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 2 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 90-100 λέξεις Ο Μπαμπινιώτης υποστηρίζει ότι η Ενωμένη Ευρώπη διαμορφώνει μια νέα πραγματικότητα που επιβοηθεί τον επαναπροσδιορισμό

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ Πληροφοριακά σας λέμε.. Η διατροφή του σύγχρονου ανθρώπου έχει αλλάξει θεαματικά τις τελευταίες 3-4 δεκαετίες με αποτέλεσμα να εγκαταλειφτεί η παραδοσιακή Μεσογειακή

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης. Δημήτρης Πλάντζος

ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης. Δημήτρης Πλάντζος ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης Δημήτρης Πλάντζος Αναπαράσταση του κλασικού: Το κλασικό παρελθόν δεν ανασκάπτεται ώστε να μελετηθεί ως αυτόνομη ιστορική οντότητα,

Διαβάστε περισσότερα

Ιδανικός Ομιλητής. Δοκιμασία Αξιολόγησης Α Λυκείου. Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 22 Μαΐου 2018 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Ιδανικός Ομιλητής. Δοκιμασία Αξιολόγησης Α Λυκείου. Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 22 Μαΐου 2018 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 22 Μαΐου 2018 Ιδανικός Ομιλητής Δοκιμασία Αξιολόγησης Α Λυκείου ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α1. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου «προσεκτικός ομιλητής»

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ. «Τα μυστικά ενός αγγείου»

ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ. «Τα μυστικά ενός αγγείου» ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ «Τα μυστικά ενός αγγείου» ΜΠΙΛΙΟΥΡΗ ΑΡΓΥΡΗ 2011 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΟΥΣΕΙΑΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ «ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΑΓΓΕΙΟΥ» ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η παρούσα εργασία αποτελεί το θεωρητικό

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ. 1. Ο χώρος τέλεσης

Διαβάστε περισσότερα

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ.. ΤΜΗΜΑ. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΒΑΘΜΟΣ

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ.. ΤΜΗΜΑ. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΒΑΘΜΟΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ.. ΤΜΗΜΑ. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΒΑΘΜΟΣ 2 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ «ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΠΑΙΔΕΙΑΣ» 1. Ότι οι πολίτες που θα μορφώνονται στη σχολική μας εκπαίδευση είναι, έκτος απροόπτου προορισμένοι να ζήσουν σε μιαν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 19 μαθητές της Β τάξης

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 19 μαθητές της Β τάξης 16 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 19 μαθητές της Β τάξης ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ : ΑΝΥΨΗΤΑΚΗ ΕΙΡΗΝΗ,ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ ΟΛΓΑ Κάποτε η τροφή ήταν απαραίτητη

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 2 Αποκατάσταση και Ανθεκτικότητα

Μάθημα 2 Αποκατάσταση και Ανθεκτικότητα Ενότητες 2.3A και 2.3B Co-funded by the European Union Μάθημα 2 Αποκατάσταση και Ανθεκτικότητα Ενότητα 2.3A Γίνομαι Καθαρός: Ξεπερνώντας τον Εθισμό χωρίς Θεραπεία Ενότητα 2.3B Η Αποκατάσταση του Κεφαλαίου

Διαβάστε περισσότερα

Διάλογος 4: Συνομιλία ανάμεσα σε φροντιστές

Διάλογος 4: Συνομιλία ανάμεσα σε φροντιστές Ενότητα 1 Σελίδα 1 Διάλογος 1: Αρχική επικοινωνία με την οικογένεια για πρόσληψη Διάλογος 2: Προετοιμασία υποδοχής ασθενούς Διάλογος 3: Η επικοινωνία με τον ασθενή Διάλογος 4: Συνομιλία ανάμεσα σε φροντιστές

Διαβάστε περισσότερα

Online(?) Communities Management...σε ανοιχτή επικοινωνία με τους fans...

Online(?) Communities Management...σε ανοιχτή επικοινωνία με τους fans... Online(?) Communities Management...σε ανοιχτή επικοινωνία με τους fans... Γιάννης Π. Τριανταφύλλου διευθυντής μάρκετινγκ Online? Ή... Community What? Τι σημαίνει κοινότητα για σας;...ας κάνουμε την άσκηση...

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία της Ιστοριογραφίας

Ιστορία της Ιστοριογραφίας Ιστορία της Ιστοριογραφίας Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 2) Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Πολυμέρης Βόγλης Παραδοσιακή ιστοριογραφία Εδραιώνεται τον 19 ο αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Η γυναίκα ως σύζυγος και μητέρα Η γυναίκα ως πολεμικό λάφυρο Γυναίκα και επιτάφιες τιμές ηρώων Η τύχη του γυναικείου πληθυσμού μετά την άλωση μιας πόλης

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη Ελλάδα. Άρτεμις Νικολάου

Σύγχρονη Ελλάδα. Άρτεμις Νικολάου Σύγχρονη Ελλάδα Άρτεμις Νικολάου Οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί σε παγκόσμιο επίπεδο τα τελευταία χρόνια, καθώς και η οικονομική κρίση, που έχει επηρεάσει πολλούς λαούς, έχει επιφέρει μεταβολές στον

Διαβάστε περισσότερα

Παραδοσιακές συνταγές μέσα από τα ήθη και έθιμα του τόπου

Παραδοσιακές συνταγές μέσα από τα ήθη και έθιμα του τόπου Παραδοσιακές συνταγές μέσα από τα ήθη και έθιμα του τόπου Ξεκινώντας την προσπάθεια μας, να ενεργοποιήσουμε τους μαθητές μέσα από αυτό το νέο μάθημα, για τα Ελληνικά σχολεία, επιλέξαμε τον πιο «γλυκό»

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικά προγράµµατα του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδος Νίκης 39, Αθήνα

Εκπαιδευτικά προγράµµατα του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδος Νίκης 39, Αθήνα Εκπαιδευτικά προγράµµατα του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδος Νίκης 39, 105 57 Αθήνα Εκπαιδευτικά προγράµµατα για το σχολικό έτος 2011/2012 Το Εβραϊκό Μουσείο έχει σχεδιάσει και υλοποιεί τα παρακάτω εκπαιδευτικά

Διαβάστε περισσότερα

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων e-seminars Πρωτοποριακή Συνεχής Επαγγελματική και Προσωπική Εκπαίδευση Προσωπική Βελτίωση Αναπτύσσομαι 1 e Seminars Copyright Seminars & Consulting Page 1 Περιεχόμενα 1. Γιατί είναι απαραίτητη η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΟΜΑΔΑ 3 Η ΓΕΩΡΓΙΑ- ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΟΜΑΔΑ 3 Η ΓΕΩΡΓΙΑ- ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΟΜΑΔΑ 3 Η ΓΕΩΡΓΙΑ- ΣΤΑΡΙ-ΨΩΜΙ 1 ο Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης Π.Τ.Δ.Ε-ΑΠΘ 2014-15 Λεβεντούλα Λευτέρης Γιώργος Ποια ήταν η βάση της διατροφής εκείνη την εποχή; Το

Διαβάστε περισσότερα

Πώς περνάμε τη μέρα μας;

Πώς περνάμε τη μέρα μας; Πώς περνάμε τη μέρα μας; Διδακτική πρόταση 2: Συνοπτικό πλαίσιο καθημερινής ζωής Ερώτημα-κλειδί Πώς περνούμε τη μέρα μας από τα πολύ παλιά χρόνια μέχρι σήμερα; Σύνδεση με το προηγούμενο μάθημα Στο προηγούμενο

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Ενότητα 1: Παγκοσμιοποίηση και πολυπολιτισμικές κοινωνίες; Χρήστος Παρθένης Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Παγκοσμιοποίηση και Πολυπολιτισμικές Κοινωνίες; 1.

Διαβάστε περισσότερα

Κώστας Κύρος, Επιμορφωτής Β Επιπέδου. Τίτλος: Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΑΣ

Κώστας Κύρος, Επιμορφωτής Β Επιπέδου. Τίτλος: Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΑΣ 1 Τίτλος: Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΑΣ Σενάριο (με τη χρήση ΤΠΕ) για ένα μάθημα Β τάξης δημοτικού, Μελέτης Περιβάλλοντος, βασισμένο στην ενότητα του Βιβλίου με τίτλο «Η Διατροφή μας» (σελ. 136). Κώστας Κύρος 2 ΦΥΛΛΟ

Διαβάστε περισσότερα

Κατανόηση προφορικού λόγου

Κατανόηση προφορικού λόγου Β1 (25 μονάδες) Διάρκεια: 25 λεπτά Ερώτημα 1 Θα ακούσετε δύο (2) φορές έναν συγγραφέα να διαβάζει ένα απόσπασμα από το βιβλίο του με θέμα τη ζωή του παππού του. Αυτά που ακούτε σας αρέσουν, γι αυτό κρατάτε

Διαβάστε περισσότερα

Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης

Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης Εβραίοι κατοικούσαν στη Θεσ/νικη από την αρχαιότητα, καθώς οι εμπορικές τους δραστηριότητες απλώνονταν σε όλη τη Μεσόγειο. Υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες για την ύπαρξη Εβραϊκής

Διαβάστε περισσότερα

Modern Greek Beginners

Modern Greek Beginners 2016 HIGHER SCHOOL CERTIFICATE EXAMINATION Modern Greek Beginners ( Section I Listening) Transcript Familiarisation Text Καλημέρα. Καλημέρα σας. Μπορώ να σας βοηθήσω; Ήρθα να πάρω αυτό το δέμα. Σήμερα

Διαβάστε περισσότερα

Τα παιδιά βιώνουν παιχνίδια από το παρελθόν με τους παππούδες ΦΑΝΗ ΧΡΗΣΤΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ-ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΙΝΕ/ΓΣΕΕ

Τα παιδιά βιώνουν παιχνίδια από το παρελθόν με τους παππούδες ΦΑΝΗ ΧΡΗΣΤΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ-ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΙΝΕ/ΓΣΕΕ Τα παιδιά βιώνουν παιχνίδια από το παρελθόν με τους παππούδες ΦΑΝΗ ΧΡΗΣΤΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ-ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΙΝΕ/ΓΣΕΕ Τα παιχνίδια είναι δημιουργήματα του Ελληνικού πολιτισμού με ρίζες που φτάνουν στην

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτική Βιβλιογραφία Για τις θεματικές σεμιναρίων στο ΠΜΣ Ανδρομάχη Οικονόμου

Ενδεικτική Βιβλιογραφία Για τις θεματικές σεμιναρίων στο ΠΜΣ Ανδρομάχη Οικονόμου Ενδεικτική Βιβλιογραφία Για τις θεματικές σεμιναρίων στο ΠΜΣ Ανδρομάχη Οικονόμου 1. Τοπική Ιστορία-Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον Arjun Appadurai, 2014, Νεωτερικότητα χωρίς σύνορα. Πολιτισμικές διαστάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Επίπεδο Β2: Δομή Εξέτασης 9

Περιεχόμενα. Επίπεδο Β2: Δομή Εξέτασης 9 Περιεχόμενα B 2 Επίπεδο Β2: Δομή Εξέτασης 9 1ο Δείγμα Κατανόηση γραπτού λόγου 13 Χρήση γλώσσας 21 Κατανόηση προφορικού λόγου 29 Παραγωγή γραπτού λόγου 33 Παραγωγή προφορικού λόγου 37 2ο Δείγμα Κατανόηση

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» Συγγραφέας: Άννα Κοντολέων Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ: 1. Ένας έφηβος, όπως είσαι εσύ, προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education

UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education www.xtremepapers.com UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education *6301456813* GREEK 0543/03 Paper 3 Speaking Role Play Card One 1 March 30

Διαβάστε περισσότερα

Τα σημαντικότερα γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης εκτυλίσσονται στην περιοχή που. Η Μέση Ανατολή στην αρχαιότητα

Τα σημαντικότερα γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης εκτυλίσσονται στην περιοχή που. Η Μέση Ανατολή στην αρχαιότητα Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ Τα σημαντικότερα γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης εκτυλίσσονται στην περιοχή που ονομάζεται ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ Η Μέση Ανατολή στην αρχαιότητα Ποια σύγχρονα κράτη αποτελούν την περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

1. ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. Μέσο:...ΦΙΛGOOD Ημ. Έκδοσης:...11/02/2018 Ημ. Αποδελτίωσης:...11/02/2018 Σελίδα:... 24

1. ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. Μέσο:...ΦΙΛGOOD Ημ. Έκδοσης:...11/02/2018 Ημ. Αποδελτίωσης:...11/02/2018 Σελίδα:... 24 Σελίδα:........ 24 Σελίδα:........ 25 ΤΕΧΝΗ KAI ΠΟΛΓΠΚΗ ΔΕΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ ΕΞΕΤΑΖΟΥΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΤΟΥΣ ΟΠΩΣ ΘΑ ΕΚΤΕΘΕΙ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΩΝ ΤΕΧΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας,γι αυτό ονομάζεται Συμπρωτεύουσα. Πήρε το όνομά της από τη γυναίκα του ιδρυτή της,του Κάσσανδρου,που ήταν

Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας,γι αυτό ονομάζεται Συμπρωτεύουσα. Πήρε το όνομά της από τη γυναίκα του ιδρυτή της,του Κάσσανδρου,που ήταν Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας,γι αυτό ονομάζεται Συμπρωτεύουσα. Πήρε το όνομά της από τη γυναίκα του ιδρυτή της,του Κάσσανδρου,που ήταν και αδερφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τα κάστρα και τα

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ «ΑΝΤΑΜΩΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΓΕΥΣΕΩΝ» 4,5 και 6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ 2009 ΠΑΡΑΛΙΑ ΒΟΛΟΥ (Τράπεζα Ελλάδος) Το Γραφείο Υποστήριξης Προϊόντων της Νομαρχιακής

Διαβάστε περισσότερα

«Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε»

«Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε» «Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε» της Άννας Κουππάνου Στις σελίδες που ακολουθούν υπάρχουν δραστηριότητες σχετικά με το βιβλίο: «Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε» Οι δραστηριότητες

Διαβάστε περισσότερα

1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση

1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση 1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση Στη βασική παιδεία, τα μαθηματικά διδάσκονται με στατικά μέσα α) πίνακα/χαρτιού β) κιμωλίας/στυλού γ) χάρτινου βιβλίου.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΝΈΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΝΈΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΝΈΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «Δικτυακές πόλεις και αναπαραστάσεις» ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΧΩΡΟΣ Δώρα Μονιούδη-Γαβαλά

Διαβάστε περισσότερα

στις οποίες διαμορφώθηκαν οι ιστορικοί και οι πολιτισμικοί όροι για τη δημοκρατική ισότητα: στη δυτική αντίληψη της ανθρώπινης οντότητας, το παιδί

στις οποίες διαμορφώθηκαν οι ιστορικοί και οι πολιτισμικοί όροι για τη δημοκρατική ισότητα: στη δυτική αντίληψη της ανθρώπινης οντότητας, το παιδί 160 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Τα δικαιώματα του παιδιού και οι συνέπειες της αναγνώρισής τους σε διεθνές επίπεδο αντιπροσωπεύουν μια τεράστια αλλαγή των αντιλήψεων και των νοοτροπιών για το παιδί, γεγονός που συνοδεύτηκε

Διαβάστε περισσότερα

«Ο Αϊούλαχλης και ο αετός»

«Ο Αϊούλαχλης και ο αετός» ΠΑΡΑΜΥΘΙ #25 «Ο Αϊούλαχλης και ο αετός» (Φλώρινα - Μακεδονία Καύκασος) Διαγωνισμός παραδοσιακού παραμυθιού ebooks4greeks.gr ΠΑΡΑΜΥΘΙ #25 Ψηφίστε το παραμύθι που σας άρεσε περισσότερο εδώ μέχρι 30/09/2011

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΤΗΣΙΩΝ

ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΠΑΙΔΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Αγαπητοί γονείς, Καθώς το νηπιαγωγείο μας έχει ήδη ανοίξει τις πόρτες του στα μικρά μας παιδάκια αλλά και σε εσάς, βρισκόμαστε

Διαβάστε περισσότερα