Διδασκαλία βασισμένη σε δραστηριότητες

Transcript

1 Διδασκαλία βασισμένη σε δραστηριότητες

2 Γενικά Η διδασκαλία που βασίζεται σε δραστηριότητες προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή του διδασκόμενου: όχι απλώς να ακούει και να μελετά, αλλά να συμμετέχει στη δημιουργία και την απόθηκευση της γνώσης Έρευνες υποδηλώνουν ότι οι διδασκόμενοι συγκρατούν μεγαλύτερο ποσοστό γνώσεων και έχουν υψηλότερο επίπεδο απόδοσης όταν χρησιμοποιούνται στρατηγικές διδασκαλίας βασισμένης σε δραστηριότητες Αυτές οι στρατηγικές κατά κανόνα προωθούν τη χρήση της φαντασίας ως τρόπο ενθάρρυνσης για τη διεύρυνση της σκέψης και τη διερεύνηση της κατανόησης των διδασκόμενων

3 Μέθοδοι διδασκαλίας που θα αναλυθούν: Συνεργατική μάθηση Προσομοιώσεις Μελέτη περίπτωσης Μάθηση βασισμένη σε πρόβλημα Αυτομάθηση

4 1) Συνεργατική Μάθηση

5 Η συνεργατική μάθηση: είναι παλιά έννοια, αφού οι άνθρωποι γνώριζαν ότι μπορούσαν να μάθουν με επιτυχία στα πλαίσια μίας ομάδας βασίζεται στο σκεπτικό ότι οι διδασκόμενοι συνεργάζονται και ευθύνονται όχι μόνο για τη δική τους μάθηση, αλλά και για τη μάθηση των υπόλοιπων μελών της ομάδας περιλαμβάνει συνήθως τη δημιουργία μικρών ομάδων διδασκόμενων (4-5 άτομα) που συνεργάζονται με σκοπό την επίτευξη κοινών στόχων μάθησης αξιολογείται τόσο σε ομαδικό, όσο και σε ατομικό επίπεδο

6 Πλεονεκτήματα Οι διδασκόμενοι μαθαίνουν να λειτουργούν ως μέρος μίας ομάδας Ενισχύονται οι κοινωνικές και επικοινωνιακές τους δεξιότητες Η προσθήκη συνεργατικής μάθησης σε άλλες διδακτικές στρατηγικές αυξάνει την ανταπόκριση Προάγεται η κριτική σκέψη Έρευνες καταδεικνύουν ότι είναι πολύ αποτελεσματική Μειονεκτήματα Υπάρχει πάντα η πιθανότητα συγκρούσεων (αλλά η επίλυσή τους είναι εποικοδομητική) Απαιτεί χρόνο, που καμιά φορά δεν επαρκεί για να καλυφθεί όλη η ύλη Ορισμένοι προτιμούν να εργάζονται ατομικά και όχι ομάδικά (φόβος απώλειας ελέγχου)

7 Ομαδικές εργασίες Οι ομαδικές εργασίες φοιτητών αποτελούν ένα καλό παράδειγμα συνεργατικής μάθησης Ο κάθε φοιτητής αναλαμβάνει ένα ρόλο προκειμένου να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα, αλλά όλοι πρέπει να μοιράζονται αυτό που έμαθαν με τους άλλους Οι παρουσιάσεις από τους φοιτητές ενισχύουν ακόμα περισσότερο τη συνεργατική μάθηση Ο καλύτερος τρόπος για να μάθει κανείς κάτι είναι να προσπαθήσει να το διδάξει σε άλλους Η αξιολόγηση της ομαδικής εργασίας είναι δύσκολη, αφού πολλοί θεωρούν ότι οποιαδήποτε μορφή ομαδικής βαθμολογίας είναι άδικη

8 Καθοδήγηση για τις ομαδικές εργασίες Προσδιορίστε τους στόχους της εργασίας Περιορίστε τις ανησυχίες ή τις προκαταλήψεις των διδασκόμενων Παρέχετε βοήθεια στο σχεδιασμό και τη δομή της εργασίας Καθορίστε επιμέρους χρονοδιαγράμματα Θεσπίστε κανόνες: πχ να απαντούν στα μεταξύ τους μέσα σε 24 ώρες, να μην ασκούν κριτική σε άτομα αλλά σε ιδέες κλπ Διδάξτε δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων (πχ με παιχνίδι ρόλων) Προειδοποιήστε για συνηθισμένα λάθη ή δυσκολίες που πρόκειται να αντιμετωπίσουν Ενθαρρύνετε τα μέλη της ομάδας να αναλογιστούν τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία τους, και το πώς μπορούν να επηρεάσουν την ομάδα

9 2) Προσομοιώσεις

10 Οι προσομοιώσεις: αποτελούν ελεγχόμενες αναπαραστάσεις της πραγματικότητας είναι ασκήσεις τις οποίες εκτελούν οι διδασκόμενοι προκειμένου να μάθουν για τον πραγματικό κόσμο χωρίς τους κινδύνους του πραγματικού κόσμου βοηθούν τους διδασκόμενους να εξασκήσουν δεξιότητες που σχετίζονται με τη λήψη αποφάσεων και την επίλυση προβλημάτων, και να αναπτύξουν ικανότητες αλληλεπίδρασης με τους ανθρώπους επιτρέπουν στους διδασκόμενους να υποδύονται ρόλους και να μαθαίνουν για τους ρόλους αυτούς με άμεση ανατροφοδότηση

11 Πλεονεκτήματα Διασκεδαστικές δραστηριότητες Επιτρέπουν την ενεργητική συμμετοχή όλων των διδασκόμενων Η διδασκαλία μέσα από την εμπειρία είναι ισχυρότερη από την παροχή οδηγιών Επεξηγούνται περίπλοκες έννοιες με απλές διαδικασίες Απαιτείται μικρή προετοιμασία από τον δάσκαλο Μειονεκτήματα Οι συμμετέχοντες μπορεί να είναι διστακτικοί ή ντροπαλοί Η «διασκέδαση»μπορεί να φύγει εκτός ορίων και να διαταραχθεί η διαδικασία Οι συμμετέχοντες και οι παρατηρητές μπορεί να χάσουν την αντικειμενικότητά τους Χρειάζεται αρκετός χρόνος για την καλή εκτέλεσή τους

12 Ασκήσεις προσομοίωσης Οι ασκήσεις προσομοίωσης μπορεί να είναι χαμηλής, μέσης και υψηλής πιστότητας Το στρώσιμο της κλίνης με μία κούκλα που δεν αντιδρά είναι άσκηση χαμηλής πιστότητας Η λήψη ζωτικών σημείων από μία κούκλα που διαθέτει καρδιακούς και αναπνευστικούς ήχους είναι άσκηση μέσης πιστότητας Η καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση σε μία κούκλα που είναι συνδεδεμένη σε υπολογιστή και αντιδρά ανάλογα με την παρέμβαση είναι άσκηση υψηλής πιστότητας

13

14 Ασκήσεις προσομοίωσης με προπλάσματα

15 Προσομοιωτές ζωντανών ασθενών Αρκετοί συγγραφείς έχουν περιγράψει τη χρήση προσομοιωτών ζωντανών ασθενών ως προσθήκη στην κλινική διδασκαλία Πρόκειται για άτομα που πληρώνονται προκειμένου να ακολουθήσουν συγκεκριμένο σενάριο και παρέχουν ανατροφοδότηση στους φοιτητές καθώς εκείνοι εφαρμόζουν τις γνώσεις τους Οι προσομοιωτές μπορούν επίσης να είναι μέλη της διδακτικής ομάδας, όπως πχ στις επιδείξεις διάσωσης

16 Προβλήματα Ακόμα και στις προσομοιώσεις υψηλής πιστότητας δεν είναι εύκολο να γίνει πλήρης αναπαράσταση της πραγματικότητας Για παράδειγμα, σε μία αναπαράσταση έκτακτης ανάγκης, ο εκπαιδευτής είχε προσθέσει στη διαδικασία θορύβους από σειρήνες, φωνές από το συγκεντρωμένο πλήθος και άλλα στοιχεία, τα οποία αποσπούσαν την προσοχή των εκπαιδευομένων Επίσης, οι συνθήκες της πραγματικότητας συχνά δεν επιτρέπουν την πλήρη εφαρμογή όσων διδάσκονται σε ελεγχόμενο περιβάλλον Άλλο σημαντικό πρόβλημα της προσομοίωσης είναι η υπεργενίκευση των ευρημάτων στον πραγματικό κόσμο

17 Παιχνίδι ρόλων Το παιχνίδι ρόλων είναι μία μορφή προσομοίωσης στο οποίο οι διδασκόμενοι διαδραματίζουν συγκεκριμένους ρόλους αυθόρμητα (χωρίς να έχουν κάνει πρόβα): λαμβάνουν μία γραπτή ή προφορική περιγραφή της κατάστασης που θα αναπαραστήσουν και αναμένεται να έχουν επαρκείς γνώσεις ώστε να κατανοήσουν τους ρόλους που τους έχουν ανατεθεί Το παιχνίδι ρόλων βοηθά τους διδασκόμενους να μπουν στη θέση άλλων ανθρώπων και να καταλάβουν την προοπτική τους Το παιχνίδι ρόλων συντελεί αποτελεσματικά στη λήψη αποφάσεων και την επίλυση προβλημάτων, καθώς και στην ενίσχυση των επικοινωνιακών δεξιοτήτων και της κριτικής σκέψης Είναι σχετικά εύκολο για έναν καθηγητή να επινοήσει προσομοιώσεις με ρόλους που θα βοηθήσουν στην εκπλήρωση πολλών εκπαιδευτικών στόχων

18 Επιλογή σεναρίου και διανομή ρόλων Χρειάζεται ένα σύντομο σενάριο με βάση το οποίο να μπορεί να γίνει μία αναπαράσταση της πραγματικότητας Παράδειγμα: Η κα Χ είναι 70 ετών, πάσχει από Alzheimer και νοσηλεύεται με κάταγμα ισχίου. Δύο νοσηλευτές έχουν αναλάβει τη φροντίδα της και παρατηρούν ότι είναι ιδιαίτερα ανήσυχη. Ο θεράπων ιατρός έχει ζητήσει να ειδοποιηθεί αν υπάρξει ανάγκη. Προσοχή: Καταστάσεις που αφορούν ήθη ή ζητήματα συναισθηματικής αξίας μπορεί να είναι τραυματικές για κάποιους φοιτητές Η διανομή των ρόλων πρέπει να γίνεται με προσοχή και σταδιακά. Ορισμένοι φοιτητές πρέπει αρχικά να έχουν το ρόλο του παρατηρητή μέχρι να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο

19 Παιχνίδι ρόλων: νοσηλευτική λογοδοσία Οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε 3 ομάδες Ομάδα 1: Βάρδια 3-11 ο καθένας έχει έναν ασθενή και τους δίνονται 5 λεπτά για να ανασκοπήσουν τις πληροφορίες του Ομάδα 2: Βάρδια 11-7 ο καθένας έχει μία κενή σελίδα για να κρατήσει σημειώσεις Ομάδα 3: Παρατηρητές κρατάνε σημειώσεις και δουλειά τους είναι να ασκήσουν κριτική στη διαδικασία της λογοδοσίας Διαδικασία: ο νοσηλευτής που παραδίδει (3-11) κάθεται με το νοσηλευτή που αναλαμβάνει βάρδια (11-7) και του δίνει προφορική αναφορά, με χρονικό περιορισμό τα 3 λεπτά. Ο νοσηλευτής 11-7 μπορεί να κάνει ερωτήσεις για να μάθει περαιτέρω πληροφορίες. Από τους παρατηρητές ζητείται να σχολιάσουν στο τέλος. Ο δάσκαλος μπορεί επίσης να κάνει ερωτήσεις για να διευκολύνει τη διαδικασία, όπως έλαβες όλες τις πληροφορίες που χρειάζεσαι για τη φροντίδα αυτού του ασθενή; ή μήπως υπάρχουν πληροφορίες που δεν ανέφερες στο συνάδελφό σου που αναλαμβάνει τη φροντίδα και γιατί;

20 Παιχνίδι ρόλων: επίλυση συγκρούσεων Το παιχνίδι ρόλων μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη διαχείριση άλλων καταστάσεων, όπως την αναπαράσταση μίας ομαδικής εργασίας στη συνεργατική μάθηση Μπορούν να δοθούν διάφοροι ρόλοι στους φοιτητές, προκειμένου να οδηγηθούν σε σύγκρουση και να δουν με ποιον τρόπο θα επιλύσουν τη σύγκρουση, για παράδειγμα: ηγετική προσωπικότητα διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο αμελής εργατικός ντροπαλός Ο αυθορμητισμός πρέπει να ελέγχεται από τον διδάσκοντα

21 3) Μελέτη περίπτωσης Η μελέτη περίπτωσης είναι μία ανάλυση συμβάντος ή κατάστασης στην οποία περιγράφονται χαρακτήρες και σχέσεις, αποκαλύπτονται πραγματικά ή φανταστικά γεγονότα, και ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν Οι μελέτες περίπτωσεις μπορούν να ποικίλουν από απλές και σύντομες μέχρι σύνθετες και χρονοβόρες Ανάλογα με την περίπτωση, προϋποτίθεται ότι οι διδασκόμενοι θα έχουν ένα επαρκές επίπεδο γνώσεων ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της μελέτης

22 Παράδειγμα: προβλήματα ουροποιητικού Ο κος Α, 65 ετών, έχει εισαχθεί στο τμήμα σας με διάγνωση επίσχεσης ούρων λόγω καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη. Στο ΤΕΠ τοποθετήθηκε καθετήρας Foley προκειμένου να κενωθεί η κύστη. 1. Τι θα περιελάμβανε η εκτίμηση του κου Α; 2. Τι είδους νοσηλευτική φροντίδα απαιτείται; Δύο ημέρες αργότερα, ο καθετήρας αφαιρείται για να διαπιστωθεί αν μπορεί να ουρήσει, αλλά μετά από 6 ώρες εξακολουθεί να παρουσιάζει δυσκολία στην ούρηση. 1. Τι είδους εκτίμηση θα κάνετε τώρα; 2. Σε ποιες νοσηλευτικές ενέργειες θα προβείτε τώρα; 3. Τι θα καθορίσει πόσο θα περιμένετε μέχρι να επανατοποθετήσετε τον καθετήρα; 4. Ποιες είναι οι πιθανές νοσηλευτικές διαγνώσεις; Την επόμενη εβδομάδα υποβάλλεται σε προστατεκτομή και δύο μέρες μετά αφαιρείται και πάλι ο καθετήρας. Αυτή τη φορά δεν ελέγχει τη ροή των ούρων του. 1. Τι θα εκτιμήσετε τώρα; 2. Τι είδους νοσηλευτική φροντίδα απαιτείται τώρα;

23 Βήματα ανάπτυξης μελέτης περίπτωσης 1. Θέστε στόχους: τι θέλετε να διδαχθούν οι συμμετέχοντες; 2. Επιλέξτε μία κατάσταση: το σενάριο πρέπει να ανταποκρίνεται στους στόχους και να αντλείται από καταστάσεις της πραγματικής ζωής. Οι πραγματικές περιπτώσεις είναι καλύτερες από τις επινοημένες, καθώς οι τελευταίες μπορεί να είναι υπερβολικά απλοϊκές ή μη-ρεαλιστικές. Επίσης, δεν πρέπει να είναι υπερβολικά ασυνήθιστες. 3. Αναπτύξτε τους χαρακτήρες: ο ανθρώπινος παράγοντας μίας περίπτωσης είναι πολύ σημαντικός στο επάγγελμα της νοσηλευτικής. Παρέχετε αρκετές πληροφορίες για τον ασθενή, τους συγγενείς του και τους επαγγελματίες υγείας. 4. Σχεδιάστε τις ερωτήσεις: πρέπει να προάγουν τη συζήτηση και την κριτική σκέψη. 5. Ηγηθείτε της ομαδικής συζήτησης: αφού οι διδασκόμενοι πρετοιμάσουν την περίπτωσή τους (ομαδικά ή ατομικά) και την παρουσιάσουν, πρέπει στη συνέχεια να κατευθύνετε τη συζήτηση της περίπτωσης.

24 4) Μάθηση βασισμένη σε πρόβλημα Αποτελεί μία προσέγγιση στην εκπαίδευση κατά την οποία οι φοιτητές έρχονται αντιμέτωποι με προβλήματα της πραγματικής ζωής, τα οποία παρέχουν το ερέθισμα για κριτική σκέψη και για προσωπική μελέτη Οι φοιτητές δουλεύουν μαζί σε μικρές ομάδες τις οποίες υποβοηθά ο καθηγητής, και αναλύουν περιπτώσεις, εντοπίζουν τις προσωπικές ανάγκες για πληροφόρηση και επιλύουν πραγματικά προβλήματα όπως αυτά που ανακύπτουν στην καθημερινότητα Προετοιμάζονται έτσι για τη μελλοντική τους εργασία και για να γίνουν δια βίου διδασκόμενοι

25 Διαφορές ΜΒΠ από τη μελέτη περίπτωσης Η ΜΒΠ διεξάγεται σε μικρές ομάδες ενώ οι μελέτες περίπτωσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν από μεμονωμένα άτομα ή ομάδες Οι φοιτητές που χρησιμοποιούν τη ΜΒΠ έχουν περιορισμένες γνώσεις ως προς το αντικείμενο της περίπτωσης ενώ στη μελέτη περίπτωσης έχουν ήδη τις απαραίτητες γνώσεις για την περίπτωση Στη ΜΒΠ οι περιπτώσεις είναι συνήθως σύντομες και τα προβλήματα που παρουσιάζονται έχουν κακή δομή, ενώ στη μελέτη περίπτωσης οι περιπτώσεις είναι συνήθως εκτενείς και λεπτομερείς, και τα προβλήματά τους είναι σχετικά καλά καθορισμένα

26 Παράδειγμα προβλήματος Ένα μικρό περιφερειακό νοσοκομείο αντιμετωπίζει σημαντική έλλειψη νοσηλευτών. Σκέφτονται μία αλλαγή στο σύστημα παροχής νοσηλευτικής φροντίδας, με την εφαρμογή ενός μοντέλου που θα συνίσταται από εκπαίδευση του υπάρχοντος προσωπικού και αυξημένη χρήση βοηθητικού προσωπικού. Οι φήμες σχετικά με την επικείμενη αλλαγή αρχίζουν να κυκλοφορούν στο νοσοκομείο και πολλά μέλη του προσωπικού μοιάζουν δυσαρεστημένα Προσοχή: το πρόβλημα μοιάζει να μην παρουσιάζεται σωστά. Απαιτούνται περαιτέρω πληροφορίες ώστε να γίνει κατανοητή η κατάσταση. Οι φοιτητές πρέπει να θέσουν οι ίδιοι τα κατάλληλα ερωτήματα.

27 Ερωτήματα που ανακύπτουν Ελλείψεις νοσηλευτών Πόσο συχνά προκύπτουν; Πόσο σοβαρές είναι; Τι προκαλεί τις ελλείψεις; Ποιες λύσεις έχουν δοκιμαστεί κατά το παρελθόν; Συστήματα παροχής νοσηλευτικής φροντίδας Τι είναι αυτό; Χρησιμοποιείται κάπου; Πώς θα αποδώσει; Σε τι μπορεί να συνεισφέρει η εκπαίδευση; Υπάρχουν περιγραφές εργασίας για το βοηθητικό προσωπικό; Αντίδραση στην αλλαγή Ποιοι είναι οι τρόποι διαχείρισης της αλλαγής; Πώς πρέπει να αντιμετωπίζονται οι φήμες; Υπάρχει τρόπος να προβλεφθεί το αν θα είναι αποτελεσματική η αλλαγή;

28 5) Αυτομάθηση Μία ενότητα αυτομάθησης μπορεί να καθοριστεί ως μια αυτόνομη μονάδα ύλης προς μελέτη, η οποία θα χρησιμοποιηθεί από ένα άτομο Μπορεί να παρασχεθεί σε εγχειρίδιο ή στο διαδίκτυο Οι ενήλικοι διδασκόμενοι που έχουν κίνητρο να μάθουν από μόνοι τους είναι ίσως το καλύτερο κοινό για τη χρήση ενοτήτων αυτομάθησης

29 Βασίζεται σε ορισμένες αρχές μάθησης ενηλίκων: Οι ενήλικες αυτοπαρακινούνται για να μάθουν την ύλη που θεωρούν ότι έχει συνάφεια με το στόχο τους Η πρότερη εμπειρία των ενηλίκων αποτελεί μέσον για περαιτέρω μάθηση Οι ενήλικες επικεντρώνονται στο πρόβλημα και μαθαίνουν πρόθυμα ύλη που μπορούν να χρησιμοποιήσουν στην επίλυση προβλημάτων Οι ενότητες αυτομάθησης είναι κατάλληλες σχεδόν για όλα τα αντικείμενα και για κάθε περιβάλλον εκπαίδευσης

30 Οι φοιτητές πρέπει να μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα σε διάφορες δραστηριότητες, ώστε να βρουν αυτές που ταιριάζουν σε αυτούς, πχ: Μελέτη κεφαλαίων σχετικών συγγραμμάτων ή άρθρων Παρακολούθηση σύντομων διαλέξεων, ομιλιών ή επιδείξεων Απάντηση ερωτήσεων και ανατροφοδότηση Παρακολούθηση βιντεοταινίας Εξάσκση δεξιότητας σε εργαστήριο Συμμετοχή σε ομάδα συζήτησης

31 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα Ο διδασκόμενος μαθαίνει ανεξάρτητα και με το δικό του ρυθμό Οι ενότητες αυτομάθησης απευθύνονται σε διάφορα μοντέλα μάθησης Ο εκπαιδευτικός απελευθερώνεται από τη συνεχή επανάληψη Για τους επαγγελματίες εξοικονομούνται πόροι από την εκπαίδευση, σε σχέση με τα παραδοσιακά προγράμματα επιμόρφωσης Για τους διδασκόμενους που έχουν την τάση να κωλυσιεργούν, η αυτομάθηση μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω κωλυσιεργία λόγω έλλειψης δομών και προθεσμιών Η μάθηση με άλλα άτομα και οι αλληλεπιδράσεις που πραγματοποιούνται σε μία τάξη μπορεί να λείψουν σε ορισμένους διδασκόμενους

32