Ανάπτυξη του Λόγου. Ενότητα 4: Ζητήματα γλώσσας στην Εκπαίδευση

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ανάπτυξη του Λόγου. Ενότητα 4: Ζητήματα γλώσσας στην Εκπαίδευση"

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών Ανάπτυξη του Λόγου Ενότητα 4: Ζητήματα γλώσσας στην Εκπαίδευση Δήμητρα Κατή Σχολή Επιστημών της Αγωγής Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία

2 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Παρά την ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας ειδικότερα στη μορφολογία, σύνταξη, φωνολογία και εν μέρει το λεξιλόγιο, τα παιδιά αντιμετωπίζουν προβλήματα στο σχολείο με: κατανόηση κειμένων (ειδικότερα των επιστημονικών), οδηγιών, προφορικών διαλέξεων, εξηγήσεων κ.λπ. διατύπωση ή συγκρότηση κειμένων, προφορικών και κυρίως γραπτών 2

3 Τα προβλήματα των παιδιών οφείλονται σε παράγοντες ατομικούς και κοινωνικούς: 1. Ατομικοί παράγοντες: ανεπαρκείς νοητικές, γλωσσικές (μόνο λεξιλόγιο συνήθως) και κυρίως επικοινωνιακές ικανότητες. Τα παιδιά δεν κατέχουν ορισμένα είδη λόγου, ειδικά εκείνα που δεν είναι οικεία στην καθημερινή επικοινωνία και είναι επιπλέον απαιτητικά (π.χ. ως προς το πόσο αφηρημένα είναι τα φαινόμενα που περιγράφουν). π.χ. το γράψιμο μιας εργασίας στη φυσική απαιτεί νοητική ωρίμανση για περιγραφή αφηρημένων φαινομένων, τεχνικό λεξιλόγιο, γνώση του πώς δομείται ειδικότερα ένα επιστημονικό δοκίμιο περιγραφής φυσικών φαινομένων κ.λπ. 3

4 2. Κοινωνικοί παράγοντες: διαφορετικές εμπειρίες ανάλογα με το κοινωνικο-πολιτισμικό περιβάλλον, ειδικότερα διαφορετικές επικοινωνιακές ικανότητες. π.χ. η ανάγνωση παραμυθιών δεν συνηθίζεται σε όλα τα περιβάλλοντα, σε άλλα μόνο η προφορική αφήγηση, ενώ σε άλλα αποθαρρύνονται γενικότερα τα παραμύθια. Επομένως, κάποια μόνο παιδιά θα έχουν εμπειρίες με τη δομή μιας γραπτής αφήγησης φανταστικών γεγονότων. 4

5 Τα προβλήματα είναι εν μέρει αναπόφευκτα και εν μέρει επιλύσιμα Αναπόφευκτα γιατί: Φυσικό τα παιδιά να μην κατέχουν είδη λόγου περισσότερο απαιτητικά (νοητικά, γλωσσικά, επικοινωνιακά). Φυσικό η εκπαίδευση να βασίζεται σε είδη λόγου απαιτητικά και διόλου οικεία, τα οποία επιλέγει ανάλογα με τους στόχους της και το περιεχόμενό της, δηλ. με βάση ποια γνωστικά αντικείμενα διδάσκονται και με ποιους τρόπους. Π.χ. η ιστορία μπορεί να διδαχτεί ως αναπαραγωγή κειμένων ή ως ανάγνωση ποικίλων πηγών και σύνθεσή τους σε εργασίες ποικίλων ειδών. 5

6 Προβλήματα επιλύσιμα: Η εκπαίδευση μπορεί να παρέμβει για να τα λύσει (φροντίζοντας να αμβλύνει και τις κοινωνικές ανισότητες) Εάν βρεί απαντήσεις στο εξής ερώτημα: 1. Πώς γεφυρώνεται το χάσμα ανάμεσα σε είδη λόγου που συνηθίζονται στην καθημερινή ζωή και σε αυτά που συνηθίζονται στο σχολείο; Η εκπαίδευση οφείλει φυσικά να παρέχει ικανότητες σε είδη λόγου μη οικεία και δύσκολα. Πώς όμως πιο αποτελεσματικά; Απάντηση: Γεφυρώνοντας σταδιακά την απόσταση ανάμεσα στο λόγο της καθημερινής ζωής και του σχολείου. Διερευνώντας ποια είδη λόγου συνηθίζονται σε κάθε κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον, χρησιμοποιώντας τα αρχικά και εμπλουτίζοντας σταδιακά τις ικανότητες των παιδιών σε είδη λόγου λιγότερο οικεία και απαραίτητα για εκπαίδευση. 6

7 ΚΡΙΣΙΜΟ ΟΜΩΣ: Η εκπαίδευση επιλέγει είδη λόγου όχι μόνο με αντικειμενικά κριτήρια αλλά και κοινωνικά. Πριμοδοτεί μερικές φορές εκείνα που είναι οικεία στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο. Δεν φροντίζει, με άλλα λόγια, να γεφυρώσει το χάσμα με κατώτερα κοινωνικά στρώματα ή να αξιοποιήσει ικανότητες παιδιών από αυτά τα στρώματα Π.χ. διδασκαλία πρώτης ανάγνωσης με τι τύπου κείμενα; Παιδική λογοτεχνία; Κείμενα ειδικά κατασκευασμένα για το σκοπό αυτό όπως τα αναγνωστικά; Χρηστικά κείμενα καθημερινής ζωής όπως ετικέτες; Μόνο τα τελευταία οικεία σε όλα τα παιδιά ανεξάρτητα από κοινωνικοπολιτισμική προέλευση. Αυτά οφείλει να αξιοποιήσει το σχολείο όταν αρχίζει διδασκαλία γραπτού λόγου για να περάσει σταδιακά σε πιο απαιτητικά επιστημονικά κείμενα. 7

8 Προκατειλημμένη αξιολόγηση εκ μέρους του σχολείου: Όταν τα παιδιά δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του, βαπτίζονται αδικαιολόγητα «γλωσσικά στερημένα». Όμως, μερικές φορές κατέχουν απαιτητικές ικανότητες, τις οποίες δεν προκρίνει το σχολείο στο αναλυτικό πρόγραμμα και δεν τις βλέπει συνεπώς στα παιδιά. Π.χ. Μελέτη Heath (1983): H ικανότητα παιδιών προσχολικής ηλικίας να διαβάζουν τιμές και ετικέτες σε μια κοινότητα φτωχών μαύρων των ΗΠΑ παραμερίζονταν από το σχολείο. Στην Α Δημοτικού η ανάγνωση διδάσκονταν μόνο μέσα από την παιδική λογοτεχνία, η οποία ήταν όμως οικεία μόνο στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Το σχολείο παραγνώριζε επίσης την ικανότητα ειδικά των αγοριών αυτής της κοινότητας να αφηγούνται περίπλοκες ιστορίες με στοιχεία φαντασίας και ποίησης. 8

9 ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Γιατί είναι πιο απαιτητικά ορισμένα είδη λόγου; Απαιτούν γνωσιακή (ή νοητική) ωρίμανση π.χ. για να μπορούμε να δούμε τον κόσμο από την οπτική του άλλου και έτσι να αφηγηθούμε παρέχοντας όλες τις πληροφορίες που ο συνομιλητής δεν γνωρίζει και χρειάζεται να καταλάβει (γνωσιακή αποκέντρωση κατά τον Πιαζέ). Απαιτούν προχωρημένες γλωσσικές ικανότητες ειδικότερα γνώση αφηρημένου λεξιλογίου. Απαιτούν προχωρημένες επικοινωνιακές ικανότητες πάνω απ όλα κειμενικές, δηλ. ικανότητες συγκρότησης πολλών κειμενικών ειδών, ειδικά των γραπτών δοκιμίων. 9

10 Γιατί πιο δύσκολες κάποιες χρήσεις της γλώσσας ή είδη λόγου; Για απαντήσεις στο ερώτημα, χρήσιμο να κατηγοριοποιήσουμε τα είδη λόγου με διάφορους τρόπους, Η γλώσσα δηλ. πραγματώνεται με διάφορους τρόπους π.χ. με τους εξής τρόπους: κοινωνικός vs. προσωπικός λόγος αποπλαισιωμένος vs. πλαισιωμένος λόγος κατευθυντικός vs. ερμηνευτικός λόγος αναφορικός vs. εκφραστικός λόγος 10

11 Κοινωνικός vs. προσωπικός λόγος χρήση γλώσσας για επικοινωνία αλλά και σκέψη (Βυγκότσκι) Κοινωνικός λόγος: επικοινωνία με άλλους (π.χ. πρώτες συνομιλίες μικρών παιδιών με οικογένεια, γραφή επιστημονικού κειμένου, επιστολές) Προσωπικός λόγος: απευθύνεται στον εαυτό ή χρησιμεύει στην οργάνωση σκέψης και αυτοέλεγχο πράξεων (π.χ. μονόλογοι 2χρονης όταν μόνη στο δωμάτιό της σε έρευνα της Νέλσον, μονόλογοι 3χρονων και 4χρονων σε παιχνίδια προσποίησης) 11

12 Πιο φυσική η χρήση της γλώσσας για επικοινωνία Αναπτυξιακά μεταγενέστερος ο προσωπικός λόγος Πιο φυσική η συνομιλία (δηλ. συχνή και πρώτη) Προσωπικός μονόλογος αρχικά κυρίως στα παιχνίδια προσποίησης στα μέσα της προσχολικής ηλικίας Πιο σπάνιος 12

13 Aνάπτυξη και σημασία προσωπικού λόγου κατά τον Βυγκότσκι Εμφανίζεται αρχικά όταν τα παιδιά στήνουν το σκηνικό παιχνιδιών προσποίησης. Αρχικά αλληλένδετος με πράξεις, δηλ. κινήσεις του παιδιού στο παιχνίδι. Δρα κατευθυντικά, υποβοηθώντας το σχεδιασμό και την εκτέλεση του σεναρίου στο παιχνίδι. Χωρίς τη γλώσσα αδύνατο το παιχνίδι προσποίησης: π.χ. Μελέτη 5χρονων διδύμων χωρίς γλώσσα: δεν μπορούσαν να σχεδιάσουν παιχνίδια και να αναφερθούν στο μέλλον (Luria & Yudovich 1959). Αναπτυξιακά o μονόλογος παιχνιδιού καθίσταται όλο και πιο ελλειπτικός και σιωπηλός, ενώ αποδεσμεύεται από σωματικές κινήσεις. Εξαφανίζεται γύρω στα 7 έτη και εμφανίζεται σε ενήλικες μόνο σε ειδικές περιστάσεις (όταν αντιμετωπίζουν π.χ. ένα δύσκολο πρακτικά πρόβλημα όπως συναρμολόγηση συσκευής). Επί της ουσίας, ο φωναχτός προσωπικός μονόλογος μετατρέπεται σε σιωπηλό εσωτερικό λόγο, δηλ. σκέψη. Αντιθέτως, ο Piaget ερμηνεύει διαφορετικά το μονόλογο αυτό, δηλ. ως εγωκεντρικό. Θέση Βυγκότσκι υπερισχύει όμως σήμερα. 13

14 Διάφορα είδη προσωπικού και κοινωνικού λόγου Προσωπικός λόγος: πάντα μονόλογος Όχι δομημένος κατανάγκη συντακτικά (σιωπηλή σκέψη αλλά ακόμη και σημείωμα στον εαυτό μας για υπενθύμιση κάποιου πράγματος). Σπάνιες ωστόσο οι χρήσεις οι φωναχτές. (Ακόμη και ημερολόγιο όχι κατανάγκη προσωπικός λόγος.) Κοινωνικός λόγος: διάλογος και μονόλογος Πιο φυσικός όμως ο διάλογος και πιο εύκολος (π.χ. συνομιλία πριν από αφήγηση). Κοινωνικός μονόλογος αντιθέτως πολύ απαιτητικός, γιατί πρέπει να είναι επεξηγηματικός στους άλλους (π.χ. αφήγημα). 14

15 Πλαισιωμένος vs. αποπλαισιωμένος λόγος Πλαισιωμένος λόγος: τα λόγια χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα με άλλα μέσα (όπως το βλέμμα, το χρώμα της φωνής, οι χειρονομίες και γενικότερο το άμεσο φυσικό περιβάλλον ) για να δείξουν κάτι που φαίνεται συχνά. Συνήθως ο καθημερινός διάλογος με οικεία πρόσωπα για οικεία και απτά θέματα. Γλώσσα του παρόντος (για το εδώ και το τώρα). Αποπλαισιωμένος λόγος: όταν το μήνυμα μεταφέρεται μόνο μέσα από λόγια (π.χ. γραπτό αφήγημα, επιστημονικό κείμενο, προσωπική επιστολή). Γλώσσα της μετάθεσης, για φαινόμενα όχι άμεσα απτά. 15

16 Διαβαθμίσεις πλαισίωσης-αποπλαισίωσης π.χ. Συζήτηση στην κουζίνα για φαγητό που τρώμε Τηλεφωνική συνομιλία Προφορική αφήγηση Γραπτή αφήγηση Επιστημονικό δοκίμιο που αναφέρεται γενικευτικά στον κόσμο Ο αποπλαισιωμένος λόγος πιο δύσκολος: Απαιτητικός νοητικά και λιγότερο συνηθισμένος στην καθημερινή επικοινωνία. Διδακτικά, γέφυρα προς την αποπλαισίωση του γραπτού λόγου, συνιστά το προφορικό αφήγημα. 16

17 Κατευθυντικός vs. ερμηνευτικός λόγος Ο λόγος ως πράξη και ο λόγος ως περιγραφή του κόσμου Από νωρίς στην ανάπτυξη τόσο ο κατευθυντικός όσο και ο ερμηνευτικός λόγος, δηλ. για να κατευθύνουμε τους άλλους να κάνουν κάτι που εκπληρώνει επιθυμίες μας (προσταγές, αιτήματα κ.λπ.) και για να περιγράψουμε τον κόσμο (σχόλια, πληροφορίες). Η περιγραφή του κόσμου όμως ποτέ μια αντικειμενική φωτογράφιση. Πάντα μια υποκειμενική ερμηνεία του, αφαίρεση, επιλογή, εξήγηση. Ο κατευθυντικός λόγος εμφανίζει πιο λίγες και απλές μορφές (αλλά και εδώ διαβαθμίσεις, π.χ. οδηγίες συγγραφής επιστημονικής εργασίας περίπλοκος λόγος σε αντίθεση με μια απλή προσταγή όπως «έλα εδώ». Ο ερμηνευτικός λόγος απλός μεν αρχικά (π.χ. βαβάβ! = «να ένας σκύλος»), αλλά μπορεί αργότερα να καταστεί περίπλοκος και να λάβει διάφορες μορφές (π.χ. από προφορικό κουτσομπολιό έως λογοτεχνικό και επιστημονικό κείμενο). 17

18 Εκφραστικός vs. αναφορικός λόγος (δύο εκδοχές ερμηνευτικού λόγου) 1. Εκφραστικός λόγος: Υποκειμενική και συναισθηματική περιγραφή κόσμου (π.χ. λογοτεχνία, κουτσομπολιό). 2. Αναφορικός λόγος: Αντικειμενική, αποστασιοποιημένη από προσωπικό βίωμα και συναίσθημα περιγραφή (π.χ. επιστημονικό κείμενο). Ο καθημερινός λόγος συνήθως εκφραστικός, ενώ ο σχολικός συχνά αναφορικός. Το σχολείο οφείλει κυρίως να εξοικειώσει τα παιδιά με μορφές αναφορικού λόγου που δεν είναι οικείες στα παιδιά (ειδικά με τον επιστημονικό). Ωστόσο, υπάρχουν και καθημερινές χρήσεις αναφορικού λόγου (π.χ. συνταγές μαγειρικής, λογαριασμοί, πρόγραμμα τηλεόρασης), που μπορούν να αξιοποιηθούν διδακτικά ως γέφυρα για μετάβαση στον επιστημονικό λόγο. Επιπλέον, το σχολείο μπορεί να εκπαιδεύσει σε μορφές εκφραστικού λόγου όχι προσιτές όπως η λογοτεχνική γραφή. 18

19 Αφηγηματικός vs. δοκιμιακός λόγος Αφηγηματικός προσωπική οπτική χρονική και γραμμική συχνά οργάνωση γεγονότων περιορισμένα στοιχεία αξιολόγησης των γεγονότων Δοκιμιακός διόλου προσωπική οπτική, ειδικά στον επιστημονικό λόγο (όπου αποθαρρύνονται προσωπικές εκτιμήσεις, π.χ. χρήση 1 ου ενικού προσώπου σε ρήματα) συνεχώς αξιολογήσεις (εισαγωγή, κρίση, συμπέρασμα) όχι χρονική αλλά λογική και ιεραρχική οργάνωση σκέψεων (κάποιες πιο αφηρημένες και γενικές από άλλες) 19

20 Κοινωνικοπολιτισμικές διαφορές στις χρήσεις της γλώσσας Δεν αφορούν τόσο την ίδια τη γλώσσα (δηλ. την προφορά, το λεξιλόγιο, τη γραμματική) όσο τις χρήσεις της. Η ίδια η γλώσσα μαθαίνεται εξίσου σε όλα τα κοινωνικά περιβάλλοντα. Όλα τα παιδιά κατέχουν τη γλωσσική ικανότητα. Όλες οι γλώσσες και διάλεκτοι θεωρούνται εξίσου ικανές να εκφράσουν νοήματα. Ο χαρακτηρισμός παιδιών ως «γλωσσικά στερημένα» συχνά μια προκατάληψη μόνο. Ωστόσο, σημαντικές κοινωνικές διαφορές στις αντιλήψεις και συνήθειες γλωσσικής επικοινωνίας: χρήσεις γλώσσας αλληλένδετες με τρόπους ζωής και αντιλήψεις/στάσεις απέναντι στα παιδιά, τη γλώσσα, την κοινωνία. Συνέπεια: Διαφορές στις επικοινωνιακές ικανότητες, ειδικότερα στα κειμενικά είδη με τα οποία είναι εξοικειωμένα τα παιδιά. 20

21 Διαφορές στους τρόπους ανατροφής και στις αντιλήψεις για τα παιδιά (δηλ. στην κοινωνικοποίηση) Διαφορές στις χρήσεις της γλώσσας από παιδιά, ειδικότερα στο πόσο πολύ, με ποιους, πότε, για ποιο θέμα και λόγο μιλούν τα παιδιά Π.χ. σε διάφορες μελέτες: Στη Σαμόα παιδιά συνομιλούν κυρίως με άλλα παιδιά και ευρύτερη οικογένεια, ενώ στα μεσοαστικά στρώματα Δύσης του 20 ού αιώνα κυρίως με μητέρες. Όταν δικό τους χώρο μέσα στο σπίτι, τότε πιο πολύ μονολόγους. Πόσο πολύ οι μεγάλοι απευθύνονται στα παιδιά άμεσα ή μέσω τρίτων. 21

22 Πόσο διδάσκονται άμεσα τη γλώσσα (π.χ. Αυτό το λέμε «μήλο», Πώς το λέμε αυτό; ή δίνονται οδηγίες, π.χ. «φύγε» πες της) ή αφήνονται να την ανακαλύψουν μόνα τους μέσα από τη χρήση της; Πόσο ενθαρρύνονται να μιλούν ή να σιωπούν; (ΗΠΑ vs. Iαπωνία) Διαφορές φύλου, μεταξύ άλλων, ανάλογα με την κοινωνία: κορίτσια πιο πολύ τραγούδια, ποιηματάκια, γλωσσικά παιχνίδια όπως κορακίστικα, ενώ αγόρια πιο πολύ αφηγήσεις. Πόσο πολύ η επαφή με παιδιά γλωσσική ή σωματική; Με μωρουδίστικη ομιλία ή χωρίς; Εμπλουτισμός της ομιλίας των παιδιών ή όχι; Ενθάρρυνση γλωσσικού παιχνιδιού και φαντασίας ή όχι; Τι τύπου ερωτήσεις; Π.χ. μεσοαστικά στρώματα ΗΠΑ: ερωτήσεις παντού ακόμη και στο δρόμο για πολύ αυτονόητα και ερωτήσεις επεξεργασίας/κατανόησης αφηγημάτων & υποθετικές, αναλογική σκέψη (Σαν τι πράγμα είναι αυτό;). 22

23 Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΕΙ ΕΜΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ, ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΝΤΑΣ ΑΔΙΚΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΤΡΩΜΑΤΩΝ «ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΣΤΕΡΗΜΕΝΑ» Η εκπαίδευση οφείλει να διερευνήσει τα είδη λόγου στα οποία βασίζεται και να αναρωτηθεί εάν είναι κατανάγκη απαραίτητα ή απλώς πιο οικεία στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα. (δηλ. μπορεί να λειτουργήσει αλλιώς) Πολλές φορές τα παιδιά των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων κατέχουν δεξιότητες απαιτητικές (π.χ. αφήγηση στους νέγρους, ποιητικό λόγο, αναλογική σκέψη ), τις οποίες όμως το σχολείο δεν αξιοποιεί ούτε αξιολογεί θετικά όπως πρέπει και δεν χρησιμοποιεί. 23

24 Παραδείγματα κοινωνικών διαφορών στις χρήσεις γλώσσας και αναπαραγωγή ανισοτήτων από εκπαίδευση Heath (1983) Μελέτη τριών κοινοτήτων στο Νότο ΗΠΑ. Διαφορές: Μεσοαστικά στρώματα: διαβάζουν παιδική λογοτεχνία ακόμη και σε βρέφη. Κάνουν ερωτήσεις κατανόησης μετά την ανάγνωση ακόμη κι αν αποζητούν αυτονόητη απάντηση. Φτωχοί λευκοί: δεν διαβάζουν λογοτεχνία, δεν ενθαρρύνουν παραμύθια, αγοράζουν μόνο εκπαιδευτικά βιβλία (με αλφάβητο, πληροφορίες για τα ζώα ). Φτωχοί νέγροι: δεν διαβάζουν βιβλία, ενθαρρύνουν όμως περίπλοκες αφηγήσεις με φαντασία, παιδιά προσχολικής ηλικίας διαβάζουν τιμές και ετικέτες. 24

25 Μελέτη Heath Εθνογραφική έρευνα που προκάλεσε αλλαγές στους τρόπους διδασκαλίας Σχολείο δεκαετίας 70: αρχικά Εισαγωγή σε πρώτη ανάγνωση μέσω παιδικής λογοτεχνίας και ερωτήσεις κατανόησης κειμένου (δασκαλίστικες δηλ. για αυτονόητα μεταξύ άλλων) σαν αυτές που συνηθίζουν οι μεσοαστοί. Παιδική λογοτεχνία όμως ξένη για φτωχούς νέγρους και λευκούς, όπως και ανάγνωσή της στα παιδιά καθώς και ερωτήσεις κατανόησης ιστοριών. Μάλιστα για τους τελευταίους εμφανίζεται και ηθικά απαράδεκτη, γιατί συνίσταται σε ιστορίες φανταστικές συνήθως. 25

26 Σχολείο δεκαετίας 80 αργότερα μετά τη συνειδητοποίηση εκπαιδευτικών για χρήσεις γλώσσας: Εισαγωγή σε πρώτη ανάγνωση με γραπτό λόγο οικείο σε όλα τα παιδιά, δηλ. ετικέτες, λογότυπους κ.λπ. Αποφυγή ερωτήσεων κατανόησης που αφορούν το αυτονόητο, δηλ. «διδακτικού τύπου» (π.χ. Πώς λεγόταν αυτό το χωριό; όταν εμφανές στον τίτλο μιας ιστορίας). 26

27 Τέλος

28 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

29 ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

30 Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση διαθέσιμη εδώ.

31 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών, Δήμητρα Κατή Δήμητρα Κατή. «Ανάπτυξη του Λόγου. Ενότητα 4: Ζητήματα γλώσσας στην Εκπαίδευση» Έκδοση: 1.0. Αθήνα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

32 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

33 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

34 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνα 1: Μητέρα με παιδί. Creative Commons Attribution 2.0 Generic. Εικόνα 2: Πατέρας δείχνει σε παιδί ένα αντικείμενο. Copyrighted Εικόνα 3: Παιδί δείχνει με το δάχτυλο. Creative Commons Attribution 2.0 Generic.

Παρά τις προόδους των παιδιών στην ανάπτυξη της γλώσσας (δηλ. τη γλωσσική ικανότητα ή τη γνώση γραµµατικής,φωνολογίας και εν µέρει και λεξιλογίου )

Παρά τις προόδους των παιδιών στην ανάπτυξη της γλώσσας (δηλ. τη γλωσσική ικανότητα ή τη γνώση γραµµατικής,φωνολογίας και εν µέρει και λεξιλογίου ) ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ Παρά τις προόδους των παιδιών στην ανάπτυξη της γλώσσας (δηλ. τη γλωσσική ικανότητα ή τη γνώση γραµµατικής,φωνολογίας και εν µέρει και λεξιλογίου ) Τα παιδιά αντιµετωπίζουν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΙV

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΙV ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΙV Ενότητα 2: To νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα του Ελληνικού Νηπιαγωγείου Κώστας Χρυσαφίδης Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Το νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα του ελληνικού

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής

Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Αλεξάνδρα Ανδρούσου - Βασίλης Τσάφος Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Βασική θεματική Η διαμόρφωση των γνώσεων στο παιδί στο πλαίσιο του σχολείου

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 2. Το παιδικό σχέδιο ως γνωστική διεργασία:

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 2. Το παιδικό σχέδιο ως γνωστική διεργασία:

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 2. Το παιδικό σχέδιο ως γνωστική διεργασία:

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 2. Το παιδικό σχέδιο ως γνωστική διεργασία:

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 3

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 3 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 3 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 3. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού: σχεδιασμός

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 2.2: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Αθηνά-Δήμητρα

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 1

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 1 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 1 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 1. Ιστορική αναδρομή της διδακτικής της

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 2. Το παιδικό σχέδιο ως γνωστική διεργασία:

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικά. Ενότητα Β: Γενικοί σκοποί της διδασκαλίας και διδακτικοί στόχοι. Ζαχαρούλα Σμυρναίου Σχολή Φιλοσοφίας Τμήμα Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας

Παιδαγωγικά. Ενότητα Β: Γενικοί σκοποί της διδασκαλίας και διδακτικοί στόχοι. Ζαχαρούλα Σμυρναίου Σχολή Φιλοσοφίας Τμήμα Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Παιδαγωγικά Ενότητα Β: Γενικοί σκοποί της διδασκαλίας και διδακτικοί στόχοι Ζαχαρούλα Σμυρναίου Σχολή Φιλοσοφίας Τμήμα Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Σκοποί ενότητας Σύγχρονες προσεγγίσεις των γενικών σκοπών

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 5 η Άσκηση Συγχώνευση & απαρίθμηση Διδάσκων Χρήστος Ζαρολιάγκης Καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής Πανεπιστήμιο Πατρών Email: zaro@ceid.upatras.gr Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Θεατρικές Εφαρμογές και Διδακτική της Φυσικής Ι

Θεατρικές Εφαρμογές και Διδακτική της Φυσικής Ι Θεατρικές Εφαρμογές και Διδακτική της Φυσικής Ι Ενότητα 2: Παράλληλες θεωρητικές και εργαστηριακές προσεγγίσεις των τεχνικών και της δομής του κουκλοθέατρου, της κινούμενης εικόνας και ενός θέματος από

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγική ή Εκπαίδευση ΙΙ

Παιδαγωγική ή Εκπαίδευση ΙΙ Παιδαγωγική ή Εκπαίδευση ΙΙ Ενότητα 2 Ζαχαρούλα Σμυρναίου Σχολή: Φιλοσοφική Τμήμα: Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής Ψυχολογίας Μορφές διδασκαλίας Οι Μορφές διδασκαλίας Αναφέρονται στον τρόπο παρουσίασης του μαθήματος,

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 4.4: Αρχιτεκτονική και Εικονογραφημένο Βιβλίο Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική

Διαβάστε περισσότερα

Θερμοδυναμική. Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα. Πίνακες Νερού σε κατάσταση Κορεσμού. Γεώργιος Κ. Χατζηκωνσταντής Επίκουρος Καθηγητής

Θερμοδυναμική. Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα. Πίνακες Νερού σε κατάσταση Κορεσμού. Γεώργιος Κ. Χατζηκωνσταντής Επίκουρος Καθηγητής Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Πίνακες Νερού σε κατάσταση Κορεσμού Γεώργιος Κ. Χατζηκωνσταντής Επίκουρος Καθηγητής Διπλ. Ναυπηγός Μηχανολόγος Μηχανικός M.Sc. Διασφάλιση

Διαβάστε περισσότερα

ΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ & ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ & ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ & ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ενότητα 2: Δημήτρης Χασάπης Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΣΧΕΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής

Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Αλεξάνδρα Ανδρούσου - Βασίλης Τσάφος Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Απομακρύνοντας το βλέμμα μας από τη σύγχρονη σχολική πραγματικότητα αντιλαμβανόμαστε

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 5 η Άσκηση - Συγχώνευση Διδάσκων Χρήστος Ζαρολιάγκης Καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής Πανεπιστήμιο Πατρών Email: zaro@ceid.upatras.gr Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

ΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ & ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ & ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ & ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ενότητα 6: Δημήτρης Χασάπης Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Περιγραφική στατιστική ΕΡΩΤΗΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ Όλες

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Ενότητα: 7 η Ελένη Περδικούρη Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Ενότητα 7 η Πότε γνωρίζω; Α. Τα κριτήρια της γνώσης (Μετά τα Φυσικά Α 1 και Αναλυτικά Ύστερα Ι

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 2. Το παιδικό σχέδιο ως γνωστική διεργασία:

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητική Λογιστική

Διοικητική Λογιστική Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Διοικητική Λογιστική Ενότητα 10: Προσφορά και κόστος Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά

Διαβάστε περισσότερα

Λογιστική Κόστους Ενότητα 12: Λογισμός Κόστους (2)

Λογιστική Κόστους Ενότητα 12: Λογισμός Κόστους (2) Λογιστική Κόστους Ενότητα 12: Λογισμός Κόστους (2) Μαυρίδης Δημήτριος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής

Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Αλεξάνδρα Ανδρούσου - Βασίλης Τσάφος Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Επίπεδα Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης Αναλύει τη θέση και τη λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι Ενότητα 5: Σχεδιασμοί διδακτικών-μαθησιακών παρεμβάσεων: ζητήματα περιεχομένου και πρακτικών (αναπαράστασης και παρέμβασης) - ανάπτυξη και παρουσίαση διδακτικών-μαθησιακών δραστηριοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

Έλεγχος και Διασφάλιση Ποιότητας Ενότητα 4: Μελέτη ISO Κουππάρης Μιχαήλ Τμήμα Χημείας Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας

Έλεγχος και Διασφάλιση Ποιότητας Ενότητα 4: Μελέτη ISO Κουππάρης Μιχαήλ Τμήμα Χημείας Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας Έλεγχος και Διασφάλιση Ποιότητας Ενότητα 4: Μελέτη Κουππάρης Μιχαήλ Τμήμα Χημείας Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας ISO 17025 5.9. ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΔΟΚΙΜΩΝ (1) 5.9.1 Το Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 3.1: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Παρασκευή-Ιλιάνα

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ειδική Αγωγή

Εισαγωγή στην Ειδική Αγωγή Εισαγωγή στην Ειδική Αγωγή Ενότητα 3: Ιστορικοί και νομοθετικοί σταθμοί στην Ειδική Αγωγή Ευδοξία Ντεροπούλου-Ντέρου Σχολή Επιστημών της Αγωγής Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Σημαντικοί

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 4.3: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Ελένη Τσενεκίδη,

Διαβάστε περισσότερα

ΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ & ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ & ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ & ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ενότητα 4: Δημήτρης Χασάπης Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία ΚΛΑΣΜΑ ΚΑΙ ΚΛΑΣΜΑΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΛΑΣΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

II29 Θεωρία της Ιστορίας

II29 Θεωρία της Ιστορίας II29 Θεωρία της Ιστορίας Ενότητα 1- Αντώνης Λιάκος Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας «Για να καταστεί δυνατή η μετάβαση από τη γεωκεντρική στην ηλιοκεντρική κοσμοεικόνα δεν χρειάζονταν νέες

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΣΗΕ Λαμπρίδης Δημήτρης Κατσανού Βάνα Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΣΗΕ Λαμπρίδης Δημήτρης Κατσανού Βάνα Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΣΗΕ Λαμπρίδης Δημήτρης Κατσανού Βάνα Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στο Κουκλοθέατρο

Εισαγωγή στο Κουκλοθέατρο Εισαγωγή στο Κουκλοθέατρο Ενότητα 4: Εφαρμογές στην Εκπαίδευση - Κουκλοθέατρο στην Εκπαίδευση Αντιγόνη Παρούση Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία KOYKΛΟΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Παρούση Αντιγόνη

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανολογικό Σχέδιο Ι

Μηχανολογικό Σχέδιο Ι ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα # 8: Άτρακτοι και σφήνες Μ. Γρηγοριάδου Μηχανολόγων Μηχανικών Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 1: Εισαγωγή

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 1: Εισαγωγή Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 1: Εισαγωγή Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Σκοποί ενότητας Να ενημερωθούν οι

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων

Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων Ενότητα 7: ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Μαυρίδης Δημήτριος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 5.1: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Εύη Τριανταφύλλου,

Διαβάστε περισσότερα

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι Ενότητα 3: Εναλλακτικές όψεις της επιστήμης που προβάλλονται στην εκπαίδευση Βασίλης Τσελφές Εθνικὸ και Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 4.5: Φωτογραφία και Εικονογραφημένο Βιβλίο Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 4.7: Κινηματογράφος και Εικονογραφημένο Βιβλίο Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 3.3: Σχήμα Βιβλίου Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική:

Διαβάστε περισσότερα

Χωρικές σχέσεις και Γεωμετρικές Έννοιες στην Προσχολική Εκπαίδευση

Χωρικές σχέσεις και Γεωμετρικές Έννοιες στην Προσχολική Εκπαίδευση Χωρικές σχέσεις και Γεωμετρικές Έννοιες στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 1: Η αίσθηση, η αντίληψη και η νόηση του χώρου Δημήτρης Χασάπης Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Χώρος Η αίσθηση

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 1.1: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Βασιλική Λεβέντη.

Διαβάστε περισσότερα

Τηλεοπτικά Ρεπορτάζ. Ενότητα 4: Treatment. Νίκος Μύρτου Σχολή ΟΠΕ Τμήμα ΕΜΜΕ

Τηλεοπτικά Ρεπορτάζ. Ενότητα 4: Treatment. Νίκος Μύρτου Σχολή ΟΠΕ Τμήμα ΕΜΜΕ Τηλεοπτικά Ρεπορτάζ Ενότητα 4: Νίκος Μύρτου Σχολή ΟΠΕ Τμήμα ΕΜΜΕ Top Down Features Ο δημοσιογράφος έχει την ευθύνη του θέματος αλλά αξιοποιεί συνεντεύξεις σε μεγάλο βαθμό. Οι συνεντεύξεις είτε στηρίζουν

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των Φυσικών Επιστημών Ενότητα 2: Βασικό Εννοιολογικό Πλαίσιο

Διδακτική των Φυσικών Επιστημών Ενότητα 2: Βασικό Εννοιολογικό Πλαίσιο Διδακτική των Φυσικών Επιστημών Ενότητα 2: Βασικό Εννοιολογικό Πλαίσιο Χρυσή Κ. Καραπαναγιώτη Τμήμα Χημείας Αντικείμενο και Αναγκαιότητα Μετασχηματισμός της φυσικοεπιστημονικής γνώσης στη σχολική της εκδοχή.

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική Πληροφορικής

Διδακτική Πληροφορικής Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Διδακτική Πληροφορικής Ενότητα 4: Διδακτικός μετασχηματισμός βασικών εννοιών πληροφορικής Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons

Διαβάστε περισσότερα

Εξέλιξη των ιδεών στις Φυσικές Επιστήμες

Εξέλιξη των ιδεών στις Φυσικές Επιστήμες Εξέλιξη των ιδεών στις Φυσικές Επιστήμες Ενότητα 3: Οι κοσμοθεωρίες/ όψεις του φυσικού κόσμου ως συνιστώσες της καθημερινής, της σχολικής και της επιστημονικής κουλτούρας. (Μέρος Α ) Βασίλης Τσελφές Εθνικὸ

Διαβάστε περισσότερα

Λογιστική Κόστους Ενότητα 8: Κοστολογική διάρθρωση Κύρια / Βοηθητικά Κέντρα Κόστους.

Λογιστική Κόστους Ενότητα 8: Κοστολογική διάρθρωση Κύρια / Βοηθητικά Κέντρα Κόστους. Λογιστική Κόστους Ενότητα 8: Κοστολογική διάρθρωση Κύρια / Βοηθητικά Κέντρα Κόστους. Μαυρίδης Δημήτριος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 3.1: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική Πρακτική: Φαίδρα Γκρέβε-Μιχαλοπούλου.

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 4.8: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Κωνσταντίνα

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 4.6: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Εμμανουέλα Βεϊνόγλου.

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη διδασκαλία και τη μάθηση

Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη διδασκαλία και τη μάθηση Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη διδασκαλία και τη μάθηση Ενότητα: Εργασίες Διδάσκων: Βασίλης Κόμης, Καθηγητής komis@upatras.gr www.ecedu.upatras.gr/komis/ Τμήμα Επιστημών

Διαβάστε περισσότερα

Εκκλησιαστικό Δίκαιο. Ενότητα 10η: Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας και Διαρκής Ιερά Σύνοδος Κυριάκος Κυριαζόπουλος Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ.

Εκκλησιαστικό Δίκαιο. Ενότητα 10η: Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας και Διαρκής Ιερά Σύνοδος Κυριάκος Κυριαζόπουλος Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 10η: Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας και Διαρκής Ιερά Σύνοδος Κυριάκος Κυριαζόπουλος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Φιλοσοφία της Ιστορίας και του Πολιτισμού

Φιλοσοφία της Ιστορίας και του Πολιτισμού Φιλοσοφία της Ιστορίας και του Πολιτισμού Ενότητα 1: Εισαγωγή στις έννοιες Ιστορίας και Πολιτισμού Λάζου Άννα Εθνικὸ και Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Aθηνών Τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Φιλοσοφία

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη διδασκαλία και τη μάθηση

Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη διδασκαλία και τη μάθηση Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη διδασκαλία και τη μάθηση Ενότητα: Εργασίες Διδάσκων: Βασίλης Κόμης, Καθηγητής komis@upatras.gr www.ecedu.upatras.gr/komis/ Τμήμα Επιστημών

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 4.10: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Αγγελική Βασιλείου.

Διαβάστε περισσότερα

Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας

Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας Ενότητα 4: Κλασσική και Κβαντική Πιθανότητα Σγάρμπας Κυριάκος Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών Σκοποί ενότητας Σκοπός της ενότητας

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική της Πληροφορικής

Διδακτική της Πληροφορικής ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 14: Διδακτικές Προσεγγίσεις για τον Προγραμματισμό Σταύρος Δημητριάδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 3.1: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Μαρία Φράγκου.

Διαβάστε περισσότερα

Χωρικές σχέσεις και Γεωμετρικές Έννοιες στην Προσχολική Εκπαίδευση

Χωρικές σχέσεις και Γεωμετρικές Έννοιες στην Προσχολική Εκπαίδευση Χωρικές σχέσεις και Γεωμετρικές Έννοιες στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 7: Κανονικότητες, συμμετρίες και μετασχηματισμοί στο χώρο Δημήτρης Χασάπης Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 3.2: Υλικότητα Βιβλίου Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική:

Διαβάστε περισσότερα

Μυελού των Οστών Ενότητα #1: Ερωτήσεις κατανόησης και αυτόαξιολόγησης

Μυελού των Οστών Ενότητα #1: Ερωτήσεις κατανόησης και αυτόαξιολόγησης Δωρεά Κυττάρων Αίματος και Μυελού των Οστών Ενότητα #1: Ερωτήσεις κατανόησης και αυτόαξιολόγησης για τη Δωρεά Κυττάρων Αίματος και Μυελού των Οστών Αλέξανδρος Σπυριδωνίδης Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 4.9: Τέχνη του Δρόμου - Γκράφιτι και Εικονογραφημένο Βιβλίο Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ)

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 2.1: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Μαρία Φράγκου.

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία της μετάφρασης

Ιστορία της μετάφρασης ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 6: Μεταφραστές και πρωτότυπα. Ελένη Κασάπη ΤΜΗΜΑ ΑΓΓΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων

Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων Ενότητα 9: ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΤΟΠΟΥ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Μαυρίδης Δημήτριος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 6 η Άσκηση - DFS δένδρα Διδάσκων Χρήστος Ζαρολιάγκης Καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής Πανεπιστήμιο Πατρών Email: zaro@ceid.upatras.gr Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοτική μεθοδολογία έρευνας στη Διδακτική των Μαθηματικών Ενότητα 1: Η έρευνα στη Διδακτική των Μαθηματικών

Ποιοτική μεθοδολογία έρευνας στη Διδακτική των Μαθηματικών Ενότητα 1: Η έρευνα στη Διδακτική των Μαθηματικών Ποιοτική μεθοδολογία έρευνας στη Διδακτική των Μαθηματικών Ενότητα 1: Η έρευνα στη Διδακτική των Μαθηματικών Πόταρη Δέσποινα, Σακονίδης Χαράλαμπος Σχολή Θετικών επιστημών Τμήμα Μαθηματικών Η εκπαιδευτική

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη διδασκαλία και τη μάθηση. Ενότητα 6: Πλαίσιο Σχεδιασμού και αναφοράς Σεναρίου

Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη διδασκαλία και τη μάθηση. Ενότητα 6: Πλαίσιο Σχεδιασμού και αναφοράς Σεναρίου Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη διδασκαλία και τη μάθηση Μάθημα επιλογής Α εξάμηνο, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 3.3: Σχήμα Βιβλίου Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική:

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 1.1: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Έλλη Χουντάλα.

Διαβάστε περισσότερα

Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις και Ανάπτυξη

Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις και Ανάπτυξη ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις και Ανάπτυξη Ενότητα 8: Η Οικονομική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γρηγόριος Ζαρωτιάδης Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

II29 Θεωρία της Ιστορίας

II29 Θεωρία της Ιστορίας II29 Θεωρία της Ιστορίας Ενότητα 12: Αντώνης Λιάκος Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας Ο διάλογος ανάμεσα στα εικαστικά μέσα και την ιστορία Πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, φωτογραφίες, ντοκιμαντέρ,

Διαβάστε περισσότερα

Εξέλιξη των ιδεών στις Φυσικές Επιστήμες

Εξέλιξη των ιδεών στις Φυσικές Επιστήμες Εξέλιξη των ιδεών στις Φυσικές Επιστήμες Ενότητα 1: Εισαγωγή Βασίλης Τσελφές Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία 501. Εξέλιξη των ιδεών στις

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 4.5: Φωτογραφία και Εικονογραφημένο Βιβλίο Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής

Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Τα παιδαγωγικά-εκπαιδευτικά αιτήματα στην Ελλάδα Αλεξάνδρα Ανδρούσου - Βασίλης Τσάφος Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Τέλος 19ου Αρχές 20ου

Διαβάστε περισσότερα

Υπολογιστική άλγεβρα Ενότητα 1: Πολυωνυμικές σχέσεις και ταυτότητες, μέρος Ι

Υπολογιστική άλγεβρα Ενότητα 1: Πολυωνυμικές σχέσεις και ταυτότητες, μέρος Ι Υπολογιστική άλγεβρα Ενότητα 1: Πολυωνυμικές σχέσεις και ταυτότητες, μέρος Ι Ράπτης Ευάγγελος Σχολή Θετικών επιστημών Τμήμα Μαθηματικών Μέρος I Εναρξη μαθήματος 5 7 Υπολογιστική Άλγεβρα (439) ) Ευάγγελος

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 4.4: Αρχιτεκτονική και Εικονογραφημένο Βιβλίο Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 1.1: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Κατερίνα Πετρουτσοπούλου.

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 3.1: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Ελένη Καλαφάτη.

Διαβάστε περισσότερα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 3: Έλεγχοι στατιστικών υποθέσεων

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 3: Έλεγχοι στατιστικών υποθέσεων Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 3: Έλεγχοι στατιστικών υποθέσεων Δρ.Ευσταθία Παπαγεωργίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Το περιεχόμενο του μαθήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Δομές δεδομένων Άσκηση αυτοαξιολόγησης Παναγιώτα Φατούρου Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών ΗΥ2, Ενότητα : Ασκήσεις και Λύσεις Άσκηση 1 Ενότητα : Υλοποίηση Λεξικών µε

Διαβάστε περισσότερα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 1: Καταχώρηση δεδομένων

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 1: Καταχώρηση δεδομένων Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 1: Καταχώρηση δεδομένων Δρ.Ευσταθία Παπαγεωργίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 3.1: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική Πρακτική: Καλλιόπη Καρδούλια.

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 3.2: Υλικότητα Βιβλίου Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική:

Διαβάστε περισσότερα

Λογιστική Κόστους Ενότητα 11: Λογισμός Κόστους

Λογιστική Κόστους Ενότητα 11: Λογισμός Κόστους Λογιστική Κόστους Ενότητα 11: Λογισμός Κόστους Μαυρίδης Δημήτριος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Εξελικτική Ψυχολογία: Κοινωνικο-γνωστική ανάπτυξη

Εξελικτική Ψυχολογία: Κοινωνικο-γνωστική ανάπτυξη ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εξελικτική Ψυχολογία: Κοινωνικο-γνωστική ανάπτυξη Ενότητα 1 Γνωστική Ανάπτυξη: Εισαγωγικά Στοιχεία Ελευθερία N. Γωνίδα Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση σε νέα τεχνολογικά περιβάλλοντα

Μάθηση σε νέα τεχνολογικά περιβάλλοντα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Μάθηση σε νέα τεχνολογικά περιβάλλοντα Ενότητα 6: Θεωρία Διπλής Κωδικοποίησης & Γνωστικού Φορτίου Βασιλική Μητροπούλου-Μούρκα Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα. Εισαγωγή στις βάσεις δεδομένων

Ενότητα. Εισαγωγή στις βάσεις δεδομένων Ενότητα 1 Εισαγωγή στις βάσεις δεδομένων 2 1.1 Βάσεις Δεδομένων Ένα βασικό στοιχείο των υπολογιστών είναι ότι έχουν τη δυνατότητα να επεξεργάζονται εύκολα και γρήγορα μεγάλο πλήθος δεδομένων και πληροφοριών.

Διαβάστε περισσότερα

Media Monitoring. Ενότητα 1: Monitoring και άλλες μορφές έρευνας στα ΜΜΕ. Σταμάτης Πουλακιδάκος Σχολή ΟΠΕ Τμήμα ΕΜΜΕ

Media Monitoring. Ενότητα 1: Monitoring και άλλες μορφές έρευνας στα ΜΜΕ. Σταμάτης Πουλακιδάκος Σχολή ΟΠΕ Τμήμα ΕΜΜΕ Media Monitoring Ενότητα 1: Monitoring και άλλες μορφές έρευνας στα ΜΜΕ Σταμάτης Πουλακιδάκος Σχολή ΟΠΕ Τμήμα ΕΜΜΕ H προέλευση του monitoring ΜΜΕ Το monitoring των ΜΜΕ προέρχεται από την ανάλυση περιεχομένου

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 7.7: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική (1/2) Διδακτική πρακτική: Κορίνα

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική Πληροφορικής

Διδακτική Πληροφορικής Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Διδακτική Πληροφορικής Ενότητα 6: Διαδικασίες Μάθησης Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 1.1: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Σταυρούλα Παλάτου.

Διαβάστε περισσότερα

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση

Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Το Εικονογραφημένο Βιβλίο στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 2.1: Αγγελική Γιαννικοπούλου Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Διδακτική Πρακτική Διδακτική πρακτική: Σοφία Μιχαλοπούλου.

Διαβάστε περισσότερα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 2: Περιγραφική στατιστική

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 2: Περιγραφική στατιστική Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 2: Περιγραφική στατιστική Δρ.Ευσταθία Παπαγεωργίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Το περιεχόμενο του μαθήματος

Διαβάστε περισσότερα

Θεατρικές Εφαρμογές και Διδακτική της Φυσικής Ι

Θεατρικές Εφαρμογές και Διδακτική της Φυσικής Ι Θεατρικές Εφαρμογές και Διδακτική της Φυσικής Ι Ενότητα 3: Θεωρία και τεχνικές της αφήγησης. Αντιγόνη Παρούση - Βασίλης Τσελφές Σχολή Επιστημών της Αγωγής Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία

Διαβάστε περισσότερα