ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2016) 263 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ για τις δυνατότητες καθιέρωσης συστήματος απονομής οικολογικού σήματος της ΕΕ για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας EL EL

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το άρθρο 36 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1379/2013 για την κοινή οργάνωση των αγορών των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας 1 ορίζει ότι η Επιτροπή υποβάλλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο έκθεση σκοπιμότητας για τις δυνατότητες καθιέρωσης συστήματος απονομής οικολογικού σήματος για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας. Εν όψει της σύνταξης της παρούσας έκθεσης, ανατέθηκε η εκπόνηση μελέτης για την ανάλυση των υφιστάμενων οικολογικών σημάτων και άλλων μορφών γνωστοποίησης περιβαλλοντικών πληροφοριών. Η ανάλυση συμπληρώθηκε με τη διενέργεια δημόσιας διαβούλευσης και απευθείας συνεντεύξεων με τους ενδιαφερομένους 2. Στην παρούσα έκθεση περιγράφεται το πλαίσιο εντός του οποίου αναπτύχθηκαν οικολογικά σήματα στον τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας. Παρουσιάζονται συναφείς δημόσιες και ιδιωτικές πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί σε επίπεδο ΕΕ και σε διεθνές επίπεδο σχετικά με τους προαιρετικούς περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς. Περιγράφεται η κατάσταση της αγοράς για τα προϊόντα με οικολογική σήμανση, καθώς και τα βασικά ζητήματα που εγείρονται όσον αφορά τα οικολογικά σήματα. Τέλος, στην έκθεση προσδιορίζονται πεδία δυνητικής δράσης όσον αφορά την καθιέρωση συστήματος απονομής οικολογικού σήματος για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας και αξιολογείται η σκοπιμότητα καθενός. 2. ΠΛΑΙΣΙΟ Στόχος της κοινής αλιευτικής πολιτικής (ΚΑΠ) είναι να διασφαλίζει ότι οι δραστηριότητες αλιείας και υδατοκαλλιέργειας συμβάλλουν στη μακροπρόθεσμη περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα. Τα οικολογικά σήματα είναι μια μορφή προαιρετικής πληροφόρησης των καταναλωτών. Η ανάπτυξη οικολογικών σημάτων δεν αφορά αποκλειστικά τον τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας. Κατά την τελευταία εικοσαετία έχουν αναπτυχθεί δημόσια και ιδιωτικά συστήματα σε διάφορους τομείς. Τα συστήματα στους τομείς της δασοκομίας 3 και της γεωργίας εν γένει 4 παρουσιάζουν διαφορές ως προς τον σχεδιασμό και τις απαιτήσεις από τα συστήματα στον τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας και δεν είναι συγκρίσιμα σε επίπεδο προτύπων. Όσον 1 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1379/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2013, για την κοινή οργάνωση των αγορών των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, την τροποποίηση των κανονισμών του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 1184/2006 και (ΕΚ) αριθ. 1224/2009 και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 104/2000 του Συμβουλίου, ΕΕ L 354 της , σ Για παράδειγμα, το σύστημα του Συμβουλίου Διαχείρισης Δασών (Forest Stewardship Council - FSC) ή το πρόγραμμα υποστήριξης της δασικής πιστοποίησης (Programme for the Endorsement of Forest Certification PEFC). 4 Για παράδειγμα, το δίκαιο εμπόριο ή η οργάνωση «Στρογγυλή τράπεζα για αειφόρο φοινικέλαιο» (Roundtable on Sustainable Palm Oil - RSPO). 2

3 αφορά την παρουσία στην αγορά, τα κυριότερα οικολογικά σήματα για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας παρουσιάζουν αναλογίες με ιδιωτικά σήματα όπως εκείνα που χρησιμοποιούνται στη δασοκομία, παρά το γεγονός ότι η αναγνώριση των λογοτύπων μπορεί να είναι μικρότερη. Όσον αφορά την αναγνώριση των συστημάτων από το κράτος, οι εν λόγω τομείς δεν παρουσιάζουν καμία διαφορά από την τρέχουσα κατάσταση στον τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας, δηλαδή δεν υφίστανται ειδικές ρυθμίσεις σε επίπεδο ΕΕ οι οποίες να εφαρμόζονται επί του παρόντος στους εν λόγω τομείς, με εξαίρεση τη βιολογική πιστοποίηση. Εφαρμόζεται η γενική αρχή που ισχύει για την προαιρετική πληροφόρηση των καταναλωτών, υπό την προϋπόθεση ότι οι ισχυρισμοί είναι σαφείς και επαληθεύσιμοι. Σύμφωνα με τον ορισμό του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), τα οικολογικά σήματα παρέχουν σε ένα προϊόν το δικαίωμα να φέρει λογότυπο ή δήλωση που πιστοποιεί τη συμμόρφωση της παραγωγής του με τα πρότυπα διατήρησης και βιωσιμότητας. Η διαδικασία της πιστοποίησης διενεργείται από τρίτους ώστε να εξασφαλίζεται η βεβαιότητα ότι η διαδικασία παραγωγής συμμορφώνεται με συγκεκριμένες απαιτήσεις. Για να εξασφαλιστεί ότι τα προϊόντα με οικολογική σήμανση τα οποία διατίθενται στην αγορά προέρχονται από πιστοποιημένες πηγές, θα θεσπιστούν μέτρα για τη διασφάλιση της ιχνηλασιμότητας τόσο των προϊόντων όσο και της πιστοποίησής τους. Η οικολογική σήμανση στον τομέα της αλιείας χρονολογείται από τη δεκαετία του Ενώ η βιολογική υδατοκαλλιέργεια ρυθμίζεται στην ΕΕ 5 από το 2010, οι πιστοποιήσεις για τη βιώσιμη υδατοκαλλιέργεια πρωτοεμφανίστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς. Η οικολογική σήμανση στους δύο αυτούς τομείς έχει διαφορετικό χαρακτήρα και συνδέεται με διαφορετικές πτυχές της βιωσιμότητας. Ενώ στην αλιεία πρωταρχική μέριμνα είναι η διατήρηση των αποθεμάτων, στην υδατοκαλλιέργεια έμφαση δίνεται κυρίως στις πιθανές αρνητικές εξωτερικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η παραγωγή, όπως η διατάραξη των φυσικών οικοσυστημάτων ή η ρύπανση των υδάτων. Μια ιδιαιτερότητα των οικολογικών σημάτων για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας έγκειται στο γεγονός ότι στην πλειονότητά τους είναι ιδιωτικά ή διεθνή και ότι δεν υπάρχει σχεδόν κανένα δημόσιο σήμα που να συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις που έχουν καθιερωθεί για τα περιβαλλοντικά σήματα σύμφωνα με το πρότυπο ISO Τύπος Ι του Διεθνούς Οργανισμού Τυποποίησης (ISO) για τα περιβαλλοντικά σήματα και τις περιβαλλοντικές δηλώσεις. Το 2014 ο ISO άρχισε επίσης να εκπονεί πρότυπο σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για την πιστοποίηση των προϊόντων βιώσιμης θαλάσσιας αλιείας, το οποίο αναμένεται να δημοσιευθεί το Ένας πιο ολοκληρωμένος ορισμός της βιωσιμότητας, ο οποίος συνεκτιμά οικονομικές και κοινωνικές παραμέτρους, έχει αρχίσει πρόσφατα να ενσωματώνεται στα οικολογικά σήματα. 5 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 710/2009 της Επιτροπής για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου όσον αφορά τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων για τη βιολογική παραγωγή ζώων υδατοκαλλιέργειας και φυκιών. ΕΕ L 204 της , σ

4 Τα οικολογικά σήματα εντάσσονται σε ένα πλαίσιο στο οποίο οι καταναλωτές είναι αποδέκτες πληθώρας μηνυμάτων σχετικά με τη βιωσιμότητα των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, όπως οδηγοί για τους καταναλωτές, εκστρατείες ΜΚΟ και προαιρετικοί κώδικες δεοντολογίας. Ο όγκος και μόνο των πληροφοριών σχετικά με τη βιωσιμότητα έχει δημιουργήσει αμφισβητήσεις και ως ένα βαθμό σύγχυση. Πρόκειται για ένα ζήτημα που απασχολεί έντονα και άλλες αγορές. Αντιμέτωποι με πληθώρα σημάτων και περιβαλλοντικών ισχυρισμών, οι καταναλωτές στην ΕΕ συχνά δυσκολεύονται να διακρίνουν τις διαφορές μεταξύ των προϊόντων ή να εμπιστευτούν τις παρεχόμενες πληροφορίες. Επιπλέον, οι περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί για προϊόντα δεν συμμορφώνονται πάντοτε με τις νομικές απαιτήσεις αξιοπιστίας, ορθότητας και σαφήνειας ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΕ ΚΑΙ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΟΥΣ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΥΣ Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει διάφορες πρωτοβουλίες με σκοπό την ενίσχυση της σαφήνειας και της αξιοπιστίας των προαιρετικών ισχυρισμών, την καθιέρωση μέσων που παρέχουν στους καταναλωτές τη δυνατότητα να προβαίνουν σε τεκμηριωμένες επιλογές και την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών προάγοντας ταυτόχρονα τα συμφέροντά τους σύμφωνα με το άρθρο 169 της ΣΛΕΕ. Στο επίπεδο της νομοθεσίας της ΕΕ, έχουν θεσπιστεί διατάξεις που άπτονται τόσο του περιεχομένου των ισχυρισμών όσο και της πιστοποίησής τους από τρίτους. Οι κανόνες σχετικά με τις πληροφορίες για τους καταναλωτές οι οποίες συνοδεύουν τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας έχουν αναθεωρηθεί και επιτρέπουν την παροχή περιβαλλοντικών πληροφοριών σε προαιρετική βάση, εφόσον παρέχονται κατά τρόπο σαφή, αδιαμφισβήτητο και επαληθεύσιμο 7. Παράλληλα, έχουν θεσπιστεί απαιτήσεις σχετικά με τη διαπίστευση στον τομέα της πιστοποίησης. Σε αυτές περιλαμβάνεται ο όρος να υπάρχει ένας και μόνο εθνικός οργανισμός διαπίστευσης ο οποίος να διασφαλίζει τον δημόσιο έλεγχο επί των φορέων πιστοποίησης 8. Έχουν επίσης αναπτυχθεί πρωτοβουλίες μη νομοθετικού χαρακτήρα για την παροχή καθοδήγησης σχετικά με τους προαιρετικούς ισχυρισμούς. Το 2009 δόθηκε στη δημοσιότητα η προσέγγιση της ΕΕ για τα σχέδια εξασφάλισης της βιωσιμότητας και τις πιστοποιήσεις δίκαιου εμπορίου 9, η οποία έδινε έμφαση στη διατήρηση του προαιρετικού και μη κρατικού χαρακτήρα των σχεδίων αυτών, καθώς και στη σημασία της διαφάνειας και της επάρκειας των πληροφοριών. Αυτή η μη 6 Έρευνα αγοράς καταναλωτών σχετικά με τους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς για προϊόντα εκτός των τροφίμων: 7 Κανονισμός ΚΟΑ, άρθρο 39 παράγραφοι 1 και 4. 8 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 765/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 9ης Ιουλίου 2008, για τον καθορισμό των απαιτήσεων διαπίστευσης και εποπτείας της αγοράς όσον αφορά την εμπορία των προϊόντων και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 339/93 του Συμβουλίου. ΕΕ L 218 της , σ Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Συμβολή στη βιώσιμη ανάπτυξη: ο ρόλος του δίκαιου εμπορίου και των μη κυβερνητικών εμπορικών σχεδίων εξασφάλισης της βιωσιμότητας» COM(2009) 215 της

5 νομοθετική προσέγγιση ενισχύθηκε με την ανακοίνωση σχετικά με την πολιτική ποιότητας των γεωργικών προϊόντων 10. Επιπλέον, οι εργασίες του πολυμερούς διαλόγου ενδιαφερομένων σχετικά με τους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς θα τροφοδοτήσουν το έγγραφο καθοδήγησης της Επιτροπής για τη στήριξη της εφαρμογής της οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές 11 στον συγκεκριμένο τομέα. Παράλληλα, προωθείται η καθιέρωση μεθόδων για τη μέτρηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων του κύκλου ζωής 12 και έχουν εκδοθεί κατευθυντήριες γραμμές βέλτιστης πρακτικής για τα συστήματα εθελοντικής πιστοποίησης γεωργικών προϊόντων και τροφίμων 13. Συνεχίζεται, τέλος, ο διάλογος για την εταιρική κοινωνική ευθύνη 14 μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των κρατών μελών, του επιχειρηματικού κόσμου και άλλων ενδιαφερομένων. Επιπλέον, κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Επιτροπή θα θέσει σε εφαρμογή εντός του 2016 πιλοτικό σχέδιο για την αξιολόγηση των προαιρετικών ισχυρισμών στα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας. Το εν λόγω σχέδιο θα διερευνήσει πόσο διαδεδομένη είναι η χρήση τέτοιων ισχυρισμών στα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας και σε ποιον βαθμό αυτοί πληρούν τις σχετικές απαιτήσεις. Στο προσφάτως εκδοθέν σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία 15 υπογραμμίζεται για ακόμη μία φορά ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό να παρέχεται στους καταναλωτές η δυνατότητα να προβαίνουν σε τεκμηριωμένες επιλογές. Το προαιρετικό οικολογικό σήμα της ΕΕ 16 επανεξετάζεται στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας. 10 Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την πολιτική ποιότητας των γεωργικών προϊόντων COM(2009) 234 της Οδηγία 2005/29/EK του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2005, για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές στην εσωτερική αγορά και για την τροποποίηση της οδηγίας 84/450/ΕΟΚ του Συμβουλίου, των οδηγιών 97/7/ΕΚ, 98/27/ΕΚ, 2002/65/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2006/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου («Οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές») (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) ΕΕ L 149 της , σ Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο - Οικοδόμηση ενιαίας αγοράς για πράσινα προϊόντα - Διευκόλυνση της καλύτερης πληροφόρησης σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιδόσεις των προϊόντων και των οργανισμών COM/2013/0196. Μία από τις 26 υπό εξέλιξη πιλοτικές εφαρμογές του περιβαλλοντικού αποτυπώματος προϊόντος αφορά τα αλιεύματα και τα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας. 13 Ανακοίνωση της Επιτροπής Κατευθυντήριες γραμμές βέλτιστης πρακτικής της ΕΕ για τα συστήματα εθελοντικής πιστοποίησης γεωργικών προϊόντων και τροφίμων COM 2010/C 341/ Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών Μια ανανεωμένη στρατηγική ΕΕ για την εταιρική κοινωνική ευθύνη COM(2011) 0681 τελικό. 15 Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. Το κλείσιμο του κύκλου Ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία COM/2015/ Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 66/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το οικολογικό σήμα της ΕΕ (EU Ecolabel) ΕΕ L 27 της , σ

6 Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) έχει θεσπίσει διεθνώς αναγνωρισμένες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την οικολογική σήμανση των αλιευμάτων και των προϊόντων υδατοκαλλιέργειας 17, ενώ η ΕΕ συνέβαλε ενεργά στην εκπόνησή τους. 4. Η ΑΓΟΡΑ ΓΙΑ ΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΣΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΛΙΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ Η ΕΕ αποτελεί επί του παρόντος τη μεγαλύτερη αγορά για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας με οικολογική σήμανση. Ωστόσο, η διείσδυση των προϊόντων που φέρουν οικολογική σήμανση στην αγορά παρουσιάζει σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών και αφορά κυρίως τα κατεψυγμένα ή μεταποιημένα προϊόντα. Οι κύριοι καταναλωτές προϊόντων της θάλασσας (κατά κεφαλήν κατανάλωση) δεν συμπίπτουν με τους κύριους αγοραστές προϊόντων με οικολογική σήμανση. Σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία όπου οι καταναλωτές αγοράζουν κυρίως φρέσκα προϊόντα, τα οικολογικά σήματα και οι πιστοποιήσεις έχουν περιθωριακό ρόλο 18. Τα προϊόντα με οικολογική σήμανση έχουν κατακτήσει, ωστόσο, σημαντική θέση σε ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο 19. Ο αριθμός των οικολογικών σημάτων παραμένει σχετικά περιορισμένος σε σύγκριση με άλλα εργαλεία πληροφόρησης των καταναλωτών. Η αύξηση του μεριδίου αγοράς δεν αφορά παρά μικρό αριθμό συστημάτων σήμανσης. Τα κυριότερα ιδιωτικά οικολογικά σήματα είναι σήμερα τα εξής: το σήμα του Marine Stewardship Council (MSC), το οποίο για το 2014 δήλωσε την πιστοποίηση 8,8 εκατ. τόνων ιχθύων ελεύθερης αλιείας (δηλ. 10 % επί των συνολικών εκφορτώσεων), το σήμα της Friend of the Sea (FoS), που, σύμφωνα με διαθέσιμα στοιχεία του FAO, πιστοποίησε περίπου 10 εκατ. τόνους προϊόντων το 2011, τα πρότυπα υδατοκαλλιέργειας της GLOBALG.A.P., που, βάσει των στοιχείων, πιστοποίησε πάνω από 2 εκατ. τόνους προϊόντων το 2013, και το σήμα του Aquaculture Stewardship Council (ASC) που δήλωσε την πιστοποίηση και πλέον τόνων προϊόντων το Προσφάτως, παραγωγοί από κράτη μέλη της ΕΕ άρχισαν να εφαρμόζουν τη διαδικασία πιστοποίησης για τα προϊόντα τους, κυρίως στην αλιεία, σηματοδοτώντας μια νέα τάση στην αγορά, δεδομένου ότι τα περισσότερα προϊόντα με οικολογική σήμανση που πωλούνταν στην ΕΕ έως σήμερα ήταν εισαγόμενα. 17 Κατευθυντήριες γραμμές του FAO σχετικά με τα οικολογικά σήματα ψαριών και προϊόντων αλιείας από θαλάσσιες ζώνες αλιείας (FAO Guidelines for the Eco labelling of Fish and Fishery Products from Marine Capture Fisheries. Revision 1) (2009), κατευθυντήριες γραμμές του FAO σχετικά με τα οικολογικά σήματα ψαριών και προϊόντων αλιείας από ζώνες αλιείας εσωτερικών υδάτων (Guidelines for the Eco labelling of Fish and Fishery Products from Inland Capture Fisheries) (2011), τεχνικές κατευθυντήριες γραμμές για την πιστοποίηση των υδατοκαλλιεργειών (Technical guidelines on aquaculture certification) (2011). Ο FAO έθεσε επίσης προς συζήτηση σχέδιο πλαισίου για την αξιολόγηση των συστημάτων οικολογικής σήμανσης στις ζώνες αλιείας εσωτερικών υδάτων και στις θαλάσσιες ζώνες αλιείας. 18 Το μερίδιο αγοράς που δηλώνει το Συμβούλιο Επιστασίας των Θαλασσών (Marine Stewardship Council - MSC) είναι κάτω του 1%. 19 Το MSC δηλώνει μερίδιο αγοράς άνω του 35% στην Αυστρία, στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στη Δανία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στις Κάτω Χώρες και στη Σουηδία. 6

7 Τα συστήματα αυτά εξειδικεύονται σε συγκεκριμένες ομάδες ειδών. Ενώ το σήμα MSC καλύπτει κυρίως τα λευκόσαρκα ψάρια (πιστοποιώντας το 45% επί των συνολικών αλιευμάτων λευκόσαρκων ψαριών) και τα μικρά πελαγικά είδη, το FoS επικεντρώνεται στην αλιεία που τροφοδοτεί τη βιομηχανία ιχθυαλεύρων, αλλά καλύπτει επίσης τον τόνο, τις γαρίδες, τα μύδια και τον σολομό. Στον τομέα της υδατοκαλλιέργειας, το σήμα GLOBALG.A.P καλύπτει κυρίως τον πανγκάσιο, την τιλάπια, τον σολομό και τις γαρίδες ενώ το ASC έκανε την εμφάνισή του στα ίδια είδη καθώς και στα δίθυρα μαλάκια και τις πέστροφες. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα εν λόγω συστήματα αρχίζουν να συνεργάζονται για την ανάπτυξη κοινών κριτηρίων και διαδικασιών αμοιβαίας αναγνώρισης. Τα τελευταία χρόνια ορισμένες χώρες προέβησαν στην καθιέρωση οικολογικών σημάτων για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας. Έως σήμερα δεν έχει εμφανιστεί κανένα δημόσιο σύστημα μεγάλης κλίμακας ως εναλλακτική λύση αντί της ιδιωτικής πιστοποίησης. Στην ΕΕ, η Γαλλία εισήγαγε στο τέλος του 2014 δημόσιο οικολογικό σήμα για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας. Ωστόσο, είναι ακόμη πολύ νωρίς για προβλέψεις σχετικά με τη δυνητική αγορά του. 5. ΒΑΣΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ Η ανάλυση και η διαβούλευση ανέδειξαν τρία βασικά ζητήματα σε σχέση με τα υφιστάμενα οικολογικά σήματα στα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, και συγκεκριμένα: (α) αξιοπιστία του ισχυρισμού, (β) σύγχυση λόγω πληθώρας μηνυμάτων, και (γ) είσοδος στην αγορά συμπεριλαμβανομένου του κόστους. α) Το θέμα της αξιοπιστίας συνδέεται με την εγκυρότητα του ισχυρισμού που διατυπώνεται. Τα συστήματα οικολογικής σήμανσης αποτελούν τον πλέον δομημένο τύπο πληροφόρησης των καταναλωτών σχετικά με περιβαλλοντικά ζητήματα. Η αξιοπιστία εξαρτάται από τη δομή του εκάστοτε συστήματος, συμπεριλαμβανομένων των προτύπων και της διαφάνειας της διαδικασίας πιστοποίησης. Η εγγύηση της αξιοπιστίας είναι υψίστης σημασίας για τους εμπόρους λιανικής πώλησης καθώς αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της εικόνας σήματος. Κατά συνέπεια, η αξιοπιστία του ισχυρισμού έχει αντίκτυπο στην αξιοπιστία του ίδιου του εμπόρου λιανικής. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι μεγάλο μέρος των πιστοποιημένων προϊόντων δεν φέρει σχετικό λογότυπο, γεγονός που σημαίνει ότι η πιστοποίηση συνιστά κατά βάση στοιχείο της σχέσης μεταξύ επιχειρήσεων και όχι μορφή πληροφόρησης του καταναλωτή. β) Η σύγχυση προέρχεται συχνά από την πληθώρα οικολογικών σημάτων και από την τάση να μην γίνεται διαχωρισμός των οικολογικών σημάτων από άλλες πρωτοβουλίες που στοχεύουν στην πληροφόρηση των επιχειρήσεων και των καταναλωτών, όπως οδηγοί για τους καταναλωτές ή εκστρατείες των ΜΚΟ. Μια δεύτερη πηγή σύγχυσης μπορεί να είναι οι διαφορές ως προς το περιεχόμενο και το πεδίο εφαρμογής των οικολογικών σημάτων. Αυτή η πιθανή σύγχυση αφορά όλα τα επίπεδα της εφοδιαστικής αλυσίδας. Οι παραγωγοί μπορεί να μην γνωρίζουν σε ποιο οικολογικό σήμα πρέπει να απευθυνθούν για να ζητήσουν πιστοποίηση, καθώς αυτό εξαρτάται από τις επιλογές των εμπόρων λιανικής και από τα ειδικά χαρακτηριστικά της κάθε αγοράς. Οι έμποροι λιανικής, με τη σειρά τους, πρέπει να επιλέγουν τα οικολογικά σήματα που διασφαλίζουν με τον 7

8 καλύτερο δυνατό τρόπο την εικόνα τους. Τέλος, οι καταναλωτές μπορεί να μην γνωρίζουν τι αντιπροσωπεύει κάθε οικολογικό σήμα. Το γεγονός ότι δεν είναι πάντοτε εύκολο να επιλέξει κανείς την περιβαλλοντική παράμετρο στην οποία θα επικεντρωθεί και τον τρόπο που θα χρησιμοποιήσει για να περάσει το μήνυμά του μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα πολλαπλές πιστοποιήσεις και διαφορετικά μηνύματα. Αρνητική συνέπεια του γεγονότος αυτού είναι η δημιουργία σύγχυσης και, εν τέλει, η ενδεχόμενη επιβάρυνση των επιχειρηματιών με πρόσθετες δαπάνες και η δυσπιστία προς τους ισχυρισμούς. γ) Ένα τρίτο ζήτημα αφορά την είσοδο στην αγορά και το κόστος για τους επιχειρηματίες. Η πιστοποίηση στο πλαίσιο των συστημάτων απονομής οικολογικού σήματος περιλαμβάνει ελέγχους, επιθεωρήσεις και αξιολογήσεις. Επιπροσθέτως, ενδέχεται να προκύψουν και άλλα έξοδα, π.χ. για τη χρήση του λογοτύπου του οικολογικού σήματος. Η διαδικασία αυτή συνεπάγεται έξοδα και διοικητικό φόρτο, που δεν αντικατοπτρίζονται κατ ανάγκη στις τιμές πώλησης για τον παραγωγό. Το κόστος που συνδέεται με την πιστοποίηση είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους παραγωγούς μικρής κλίμακας. Ορισμένα συστήματα έχουν χρησιμοποιήσει δικούς τους πόρους για τη δημιουργία προγραμμάτων προβολής και οι ΜΚΟ στηρίζουν ενεργά την πιστοποίηση για τους παραγωγούς μικρής κλίμακας. Επιπροσθέτως, η πιστοποίηση είναι πλέον απαραίτητη προκειμένου να μπορούν οι παραγωγοί και οι έμποροι να διαθέτουν προϊόντα σε συγκεκριμένες αγορές που διαφορετικά θα παραμείνουν κλειστές ή υποτιμημένες. Ταυτόχρονα, προσφέρει στους παραγωγούς τη δυνατότητα διαφοροποίησης των προϊόντων τους, καθώς και πρόσβαση σε νέες αγορές. 6. ΠΙΘΑΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΑΡΧΕΣ Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, έχουν αναληφθεί σε επίπεδο ΕΕ και σε διεθνές επίπεδο πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση του ζητήματος των περιβαλλοντικών ισχυρισμών. Όπως αναφέρθηκε στο σημείο 3 ανωτέρω, σε αυτές περιλαμβάνεται η θέσπιση από την ΕΕ σειράς νομοθετικών και μη νομοθετικών πράξεων. Για τον σκοπό της ανάλυσης σκοπιμότητας, προσδιορίστηκαν τρεις επιλογές για ανάληψη δράσης από την ΕΕ: αποτελεσματική χρήση των διαθέσιμων εργαλείων, ανάπτυξη και πιθανή εφαρμογή ελάχιστων απαιτήσεων και καθιέρωση οικολογικού σήματος που θα χρησιμοποιείται σε ολόκληρη την Ένωση Επιλογή 1: Καμία αλλαγή: διατήρηση της ισχύουσας νομοθεσίας και αποτελεσματική χρήση των διαθέσιμων εργαλείων. Μία επιλογή για δράση της ΕΕ στον τομέα των οικολογικών σημάτων για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας συνίσταται στην ενίσχυση του ελέγχου όσον αφορά τους ισχύοντες κανονισμούς και στην περαιτέρω στήριξη της εφαρμογής των διαθέσιμων εργαλείων, π.χ. των μέτρων εμπορίας δυνάμει του άρθρου 68 του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ). Η αξιολόγηση και ο έλεγχος των προαιρετικών ισχυρισμών μπορεί να αποδειχθούν αποτελεσματικοί τρόποι για την ενίσχυση της αξιοπιστίας. 8

9 Και στις δύο περιπτώσεις είναι βέβαιο ότι θα επωφεληθούν και οι επιχειρηματίες και οι καταναλωτές. Όσον αφορά την αποφυγή της σύγχυσης που προκαλείται από τα πολλαπλά μηνύματα, τα αποτελέσματα θα είναι περιορισμένα: ενώ θα είναι δυνατόν να ελέγχεται το περιεχόμενο των ισχυρισμών που διατυπώνονται στα σήματα των προϊόντων, δεν θα ελέγχονται άλλα είδη πληροφοριών που δεν εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία. Όσον αφορά το κόστος για τους επιχειρηματίες, η ουσιαστική αξιοποίηση των διαθέσιμων ευκαιριών χρηματοδότησης θα παράσχει στους παραγωγούς δυνατότητα πρόσβασης σε νέες αγορές μειώνοντας την οικονομική επιβάρυνση που συνεπάγεται η πιστοποίηση. Ειδικότερα, μέσω του ΕΤΘΑ παρέχεται στους παραγωγούς της ΕΕ στήριξη για την πιστοποίηση, ενώ οι παραγωγοί στις αναπτυσσόμενες χώρες μπορούν να λάβουν ανάλογη στήριξη μέσω των αναπτυξιακών προγραμμάτων. Θα μπορούσε επίσης να διερευνηθεί το ενδεχόμενο να συμπεριληφθούν τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας στο υφιστάμενο οικολογικό σήμα της ΕΕ δεδομένου ότι τα τρόφιμα είναι ήδη επιλέξιμα σε αυτό το πλαίσιο. Με βάση την τρέχουσα πείρα από την εκπόνηση κριτηρίων, για τη διαδικασία θέσπισης μιας νέας δέσμης κριτηρίων θα απαιτηθεί διάστημα τουλάχιστον 3 ετών και επένδυση πόρων. Υπενθυμίζεται ότι η βιολογική υδατοκαλλιέργεια υπάγεται σε ρυθμίσεις και ότι η ανάλυση που πραγματοποιήθηκε το 2011 δεν κατέληξε σε οριστικά συμπεράσματα όσον αφορά τη σκοπιμότητα και την προστιθέμενη αξία της καθιέρωσης κριτηρίων ώστε το οικολογικό σήμα της ΕΕ να καλύπτει τις περιβαλλοντικές επιδόσεις των τροφίμων 20. Η επιλογή της αξιοποίησης της ισχύουσας νομοθεσίας και των υφιστάμενων εργαλείων της ΕΕ πληροί τα κριτήρια της προστιθέμενης αξίας, της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Από την άλλη πλευρά, ενδέχεται να απαιτηθεί πρόσθετη χρηματοδότηση για δραστηριότητες ελέγχου προκειμένου να επιβεβαιώνεται η συμμόρφωση των προαιρετικών ισχυρισμών με την ισχύουσα νομοθεσία Επιλογή 2: θέσπιση ελάχιστων απαιτήσεων από την ΕΕ Η επιλογή αυτή αφορά το ενδεχόμενο θέσπισης ελάχιστων απαιτήσεων σχετικά με τους ισχυρισμούς βιωσιμότητας για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας. Η εν λόγω επιλογή θα παράσχει ένα συνεκτικό πλαίσιο για τη σύγκριση του περιεχομένου αυτών των ισχυρισμών. Με την ανάληψη δράσης στον συγκεκριμένο τομέα θα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η πιθανή σύγχυση σχετικά με τη φύση των περιβαλλοντικών ισχυρισμών, περιορίζοντας έτσι τη δυσπιστία των καταναλωτών. Θα αντιμετωπιστεί επίσης το ζήτημα της αξιοπιστίας, καθώς οι διαδικασίες πιστοποίησης θα βασίζονται πλέον σε έγκυρες συναφείς απαιτήσεις. Ωστόσο,

10 δεν θα συμβάλει στη μείωση του κόστους με το οποίο επιβαρύνεται ο παραγωγός για τους σκοπούς της πιστοποίησης. Η συγκεκριμένη επιλογή θα έχει ως αποτέλεσμα την καθιέρωση προτύπων βιωσιμότητας με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές του FAO στον συγκεκριμένο τομέα και δείκτες οι οποίοι έχουν ήδη καθοριστεί στην κοινή αλιευτική πολιτική (ΚΑΠ). Θα απαιτηθεί επίσης η εκπόνηση δύο δεσμών προτύπων σε επίπεδο ΕΕ για την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια αντίστοιχα, δεδομένων των εγγενών διαφορών μεταξύ των δύο αυτών μεθόδων παραγωγής. Θα απαιτηθούν επίσης εκτεταμένη προετοιμασία και διαβούλευση, συμπεριλαμβανομένης της περιοδικής επανεξέτασης των προτύπων, καθώς και έγκριση νέων νομοθετικών πράξεων από την ΕΕ. Μια εναλλακτική προσέγγιση θα ήταν η εστίαση στις ελάχιστες απαιτήσεις της διαδικασίας πιστοποίησης. Αυτό έχει ήδη επιδιωχθεί μέσω ανάληψης σχετικής δράσης σε ενωσιακό και διεθνές επίπεδο. Η ισχύουσα νομοθεσία διασφαλίζει τον έλεγχο των κρίσιμων σταδίων της διαδικασίας πιστοποίησης. Υπάρχουν ήδη αναλυτικές συστάσεις σχετικά με την ανάπτυξη των συστημάτων, τις απαιτήσεις και τους αντίστοιχους ισχυρισμούς. Παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών στον τομέα της πιστοποίησης περιγράφονται ήδη στους κώδικες δεοντολογίας της Διεθνούς Ένωσης για την Κοινωνική και Περιβαλλοντική Διαπίστευση και Σήμανση (ISEAL) και στις κατευθυντήριες γραμμές του FAO και πρόκειται να συμπεριληφθούν στο συνεχιζόμενο έργο του ISO. Μια άλλη εναλλακτική λύση θα ήταν η εισήγηση συστάσεων και βέλτιστων πρακτικών από την Επιτροπή. Μια τέτοια μη νομοθετική πρωτοβουλία θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει διεθνείς αναφορές στην οικολογική σήμανση για τους τομείς της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας και να υιοθετεί μια παρεμφερή προσέγγιση στον τομέα των περιβαλλοντικών ισχυρισμών για τα τρόφιμα και τα προϊόντα εκτός των τροφίμων. Αυτό θα μπορούσε να ενισχύσει τη διαφάνεια και να διευκολύνει την κοινή κατανόηση μεταξύ των συστημάτων απονομής οικολογικών σημάτων, των επιχειρηματιών στην εφοδιαστική αλυσίδα και των δημόσιων αρχών. Θα προϋπέθετε διαβουλεύσεις και προετοιμασία όπως και οι προηγούμενες εναλλακτικές λύσεις, όχι όμως και λήψη νομοθετικών μέτρων Επιλογή 3: καθιέρωση συστήματος για ένα οικολογικό σήμα σε ολόκληρη την Ένωση Η δημιουργία ανεξάρτητου συστήματος για ένα οικολογικό σήμα προαιρετικής χρήσης σε ολόκληρη την Ένωση για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας προϋποθέτει τον καθορισμό απαιτήσεων. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να αναπτυχθούν διαδικασίες για την επανεξέταση, την πιστοποίηση, τη σήμανση και την επίλυση διαφορών σε συνδυασμό με μέτρα για την προώθηση του νέου αυτού συστήματος. Στο πεδίο εφαρμογής θα πρέπει να συμπεριληφθούν τόσο η αλιεία όσο και η υδατοκαλλιέργεια, καθώς και όλα τα προϊόντα που πωλούνται στην ΕΕ ανεξαρτήτως προέλευσης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τον συγκεκριμένο τομέα δεδομένου ότι η ΕΕ εισάγει το 65 % των αλιευμάτων που καταναλώνει και ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες αντιπροσωπεύουν σημαντικό μέρος του εφοδιασμού. 10

11 Η δράση σε αυτόν τον τομέα μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο όσον αφορά την αξιοπιστία των οικολογικών σημάτων, καθώς η ύπαρξη δημόσιου συστήματος μπορεί να οδηγήσει σε αυστηρότερα πρότυπα και σε καλύτερες επιδόσεις στο πεδίο της πιστοποίησης. Η παρουσία στην αγορά ενός δημόσιου οικολογικού συστήματος μπορεί επίσης να περιορίσει τη σύγχυση όσον αφορά το περιεχόμενο των περιβαλλοντικών ισχυρισμών. Ωστόσο, δεν είναι σαφές αν θα έχει αντίκτυπο στην παροχή άλλων τύπων περιβαλλοντικών πληροφοριών στους καταναλωτές ούτε με ποιον τρόπο θα ενταχθεί σε μια αγορά που διαθέτει ήδη αναγνωρισμένα σήματα. Όσον αφορά το κόστος της πιστοποίησης για τους επιχειρηματίες, θα μπορούσε να εξασφαλιστεί κάποια εξοικονόμηση όσον αφορά τη χρήση του λογοτύπου καθώς αυτό θα είναι δημόσιο. Ωστόσο, το κόστος που συνδέεται με την πιστοποίηση των προϊόντων ενδέχεται να μην μεταβληθεί σημαντικά. Ένα σύστημα που θα ισχύει σε ολόκληρη την ΕΕ δεν θα ανακόψει τον πολλαπλασιασμό των οικολογικών σημάτων και ενδέχεται να περιπλέξει περισσότερο την κατάσταση με την εισαγωγή ενός ακόμη σήματος. Μπορεί, συγκεκριμένα, να υπονομεύσει τον λογότυπο βιολογικής παραγωγής. Από την άλλη πλευρά, η παρουσία δημόσιου οικολογικού σήματος αποκλειστικά για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας μπορεί να διευρύνει το φάσμα των επιλογών που διαθέτουν επί του παρόντος οι παραγωγοί και οι έμποροι λιανικής και να περιορίσει τον κίνδυνο κυριαρχίας των καθιερωμένων ιδιωτικών οικολογικών σημάτων. Για την επιλογή αυτή θα απαιτηθεί θέσπιση νέας νομοθεσίας, καθώς και διάθεση πόρων για τη διαχείριση του συστήματος. Το κόστος της ανάπτυξης, εφαρμογής και προώθησης οικολογικού σήματος αποκλειστικά για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας με ισχύ σε ολόκληρη την ΕΕ μπορεί να συγκριθεί με το κόστος που είχε η καθιέρωση της βιολογικής πιστοποίησης και του οικολογικού σήματος της ΕΕ και είναι υψηλό έναντι των άλλων επιλογών που παρουσιάστηκαν. 7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η σημασία των οικολογικών σημάτων για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας αυξήθηκε σταδιακά κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Ο όγκος των προϊόντων με οικολογική σήμανση είναι σήμερα σημαντικός, αλλά παραμένει επικεντρωμένος σε ορισμένες αγορές και προϊόντα της ΕΕ. Κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου, η ΕΕ θέσπισε σειρά κανονισμών και ανέλαβε πρωτοβουλίες για την προώθηση της προστασίας των καταναλωτών και τη ρύθμιση της παροχής περιβαλλοντικών πληροφοριών. Από μια γενική ανάλυση έναντι άλλων τομέων δεν διαπιστώνεται κάποια σημαντική ιδιαιτερότητα των οικολογικών σημάτων στα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας. Σήμερα τα οικολογικά σήματα στον τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας εξυπηρετούν πολλαπλούς σκοπούς: παρέχουν διασφάλιση στους εμπόρους λιανικής πώλησης όσον αφορά τη βιωσιμότητα των προϊόντων που διαθέτουν στην αγορά. Οι έμποροι με τη σειρά τους χρησιμοποιούν αυτή τη διασφάλιση για να αναδείξουν τις πτυχές της βιωσιμότητας στις εκστρατείες ενημέρωσης των καταναλωτών που διεξάγουν και για να προστατεύσουν το σήμα τους. Επίσης, ενημερώνουν τους καταναλωτές σχετικά με τις επιδόσεις βιωσιμότητας των προϊόντων. Τα οικολογικά 11

12 σήματα καθιστούν επίσης δυνατή τη διαφοροποίηση των προϊόντων στην αγορά και μπορεί να βοηθήσουν τους καταναλωτές στις επιλογές τους. Γίνεται πολύς λόγος για τον ρόλο των καταναλωτών και συχνά η ζήτηση για οικολογικά σήματα λαμβάνεται ως δεδομένο. Ωστόσο, ο κρίσιμος κρίκος εντοπίζεται μεταξύ του προμηθευτή και του εμπόρου λιανικής. Τα οικολογικά σήματα μπορεί να συμβάλουν στην αποφυγή του περαιτέρω πολλαπλασιασμού των πιστοποιήσεων ή των αυτοδηλώσεων από εμπόρους λιανικής. Η έκθεση ανέδειξε μια σειρά θεμάτων που σχετίζονται με τα οικολογικά σήματα. Κατά πρώτον, η αξιοπιστία των ισχυρισμών συνδέεται με την ύπαρξη αυστηρής διαδικασίας πιστοποίησης. Δεύτερον, η σύγχυση συνδέεται με την εκλαμβανόμενη πληθώρα οικολογικών σημάτων και με την παράλληλη χρήση άλλων εργαλείων επικοινωνίας, καθώς και με τη διαφορά στο περιεχόμενο και στο πεδίο εφαρμογής των οικολογικών σημάτων. Τέλος, οι δαπάνες που συνδέονται με την πιστοποίηση μπορεί να είναι σημαντικές για τους παραγωγούς παρότι η πώληση προϊόντων με οικολογική σήμανση μπορεί να προσφέρει πρόσβαση σε νέες αγορές. Στην έκθεση αναλύθηκαν τρεις επιλογές για ανάληψη δράσης από τις δημόσιες αρχές με διαφορετικό αντίκτυπο όσον αφορά την προστιθέμενη αξία για την ΕΕ, το κόστος, την επικουρικότητα και την αναλογικότητα. Η πρώτη επιλογή καμία νομοθετική αλλαγή και ουσιαστική αξιοποίηση των διαθέσιμων εργαλείων θα είναι αποτελεσματική για τη βελτίωση της αξιοπιστίας των ισχυρισμών, αλλά δεν θα έχει αποτέλεσμα όσον αφορά την κατάσταση σύγχυσης που δημιουργείται από τα πολλαπλά μηνύματα, καθώς οι πληροφορίες για τους καταναλωτές που δεν εμπίπτουν στους ισχύοντες κανονισμούς της ΕΕ δεν θα υπόκεινται σε έλεγχο. Όσον αφορά το κόστος, η χρήση δημόσιων κονδυλίων μπορεί να συμβάλει στη μείωση των δαπανών πιστοποίησης για τους παραγωγούς. Η επιλογή αυτή πληροί τα κριτήρια της προστιθέμενης αξίας, της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, καθώς βασίζεται σε ήδη εκδοθείσα νομοθεσία. Εξάλλου, ενδέχεται να απαιτηθεί πρόσθετη χρηματοδότηση για την ενίσχυση του ελέγχου των προαιρετικών πληροφοριών στις ετικέτες των τροφίμων. Με τη δεύτερη επιλογή θέσπιση ελάχιστων απαιτήσεων για τη βιωσιμότητα και τη διαδικασία πιστοποίησης θα αντιμετωπιστούν θέματα όπως η πιθανή σύγχυση και η αξιοπιστία. Για την επιλογή αυτή θα απαιτηθούν εκτεταμένη προετοιμασία και θέσπιση νέας νομοθεσίας ή έκδοση σύστασης σε επίπεδο ΕΕ. Οι ίδιοι περίπου στόχοι μπορούν, εναλλακτικά, να επιτευχθούν με την υποστήριξη των διεθνών προτύπων που αναπτύσσονται. Η τρίτη επιλογή καθιέρωση ανεξάρτητου συστήματος για ένα οικολογικό σήμα προαιρετικής χρήσης σε ολόκληρη την ΕΕ για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα όσον αφορά την αξιοπιστία των οικολογικών σημάτων μέσω της παροχής κινήτρων και αποτελεσματικού δημόσιου ελέγχου. Μπορεί επίσης να αμβλύνει τη σύγχυση σχετικά με το περιεχόμενο των περιβαλλοντικών ισχυρισμών, ενώ δεν είναι σαφές αν θα έχει αντίκτυπο στην παροχή άλλων τύπων περιβαλλοντικών πληροφοριών στους καταναλωτές. Όσον αφορά το κόστος της πιστοποίησης, μπορεί να επιτευχθεί περιορισμένη μόνο εξοικονόμηση δαπανών. 12

13 Για την καθιέρωση ενός τέτοιου συστήματος σε ολόκληρη την Ένωση θα απαιτηθεί η θέσπιση νέας νομοθεσίας σε επίπεδο ΕΕ. Δεδομένων των αποκλίσεων μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τη διείσδυση των προϊόντων που φέρουν οικολογική σήμανση στην αγορά, καθώς και του πρώιμου σταδίου εφαρμογής των εθνικών συστημάτων, η ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ μπορεί να αμφισβητηθεί από την άποψη της επικουρικότητας. Στο ίδιο πνεύμα, η αδυναμία εντοπισμού πρόδηλων ελλείψεων της αγοράς μπορεί να εγείρει ερωτήματα ως προς την προστιθέμενη αξία της δράσης σε επίπεδο ΕΕ, καθώς και ως προς την αναλογικότητα αυτής της επιλογής. Το κόστος της συγκεκριμένης επιλογής είναι σημαντικό σε σχέση με τις άλλες δύο επιλογές. Η ΚΑΠ αναμένεται να αποδώσει σε επίπεδο βιωσιμότητας το αργότερο έως το 2020, μειώνοντας εν μέρει την ανάγκη για ένα δημόσιο σήμα που θα λειτουργήσει ως κινητήριος μοχλός για τη βιωσιμότητα. Επιπλέον, ο διττός ρόλος της ΕΕ αφενός στη βελτίωση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας μέσω της ΚΑΠ και αφετέρου στη θέσπιση κριτηρίων για την αξιολόγηση της βιωσιμότητας μπορεί να εγείρει ζητήματα συνεκτικότητας. 13