ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΕ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ ΚΟΠΩΣΗ. Συντάκτης: Αργυρή Ψυχογυιού

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΕ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ ΚΟΠΩΣΗ. Συντάκτης: Αργυρή Ψυχογυιού"

Transcript

1 ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΕ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ ΚΟΠΩΣΗ Συντάκτης: Αργυρή Ψυχογυιού

2 Περιεχόμενα ΚΟΠΩΣΗ...2 Συντάκτης: Αργυρή Ψυχογυιού...2 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΒΑΣΗ... Error! Bookmark not defined. Α. Εισαγωγή... Error! Bookmark not defined.2 Β. Αίτια... 5 Γ. Αξιολόγηση... 5 Δ. Διαχείριση Δ.1. Μη Φαρμακευτική Διαχείριση Δ.2. Φαρμακευτική διαχείριση Βιβλιογραφία ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ Α. Νοσηλευτική Διάγνωση: Αϋπνία Σχετιζόμενοι παράγοντες Προσδιοριστικά Χαρακτηριστικά Β. Επιθυμητές Εκβάσεις: Γ. Ενέργειες / Παρεμβάσεις ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...24 Βιβλιογραφία ΕΝΤΥΠΑ Α. Έντυπο επικεντρωμένης αξιολόγησης Κόπωσης Υποκειμενικά Δεδομένα (Προσωπικες Αναφορές) Αντικειμενικά Δεδομένα (Ευρήματα) Β. Έντυπο διατύπωσης νοσηλευτικής διάγνωσης Γ. Έντυπο καταγραφής επιθυμητών εκβάσεων Δ. Νοσηλευτικές παρεμβάσεις... 33

3 ΚΟΠΩΣΗ Συντάκτης: Αργυρή Ψυχογυιού ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΒΑΣΗ Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κόπωση αποτελεί ένα συχνό σύμπτωμα που αντιπροσωπεύει την κύρια ενόχληση του 5% με 10% των ασθενών που προσέρχονται σε υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας. Ο χαμένος εργασιακός χρόνος, οι ιατρικές επισκέψεις και η εκτίμηση της κόπωσης δημιουργούν μεγάλο κόστος για τον ασθενή και την κοινωνία. Συχνά η υποκείμενη αιτία της κόπωσης του ασθενούς δεν είναι γνωστή, αλλά συχνά η κόπωση μπορεί να αποτελεί το αρχικό σύμπτωμα μιας απειλητικής για τη ζωή νόσου. Η κόπωση είναι ένα σύμπτωμα συχνό, παρόν σχεδόν πάντα, τόσο σε ογκολογικούς όσο και μη ογκολογικούς ασθενείς με προοδευτικές, απειλητικές για τη ζωή νόσους, όπως η πολλαπλή σκλήρυνση, η χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια και η αναπνευστική ανεπάρκεια. Η κόπωση έχει τεράστιο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής των ασθενών. Η συχνότητα και η επίδραση της κόπωσης συχνά δεν αναγνωρίζονται απο τους επαγγελματίες υγείας. Σε έρευνα που διεξήχθει στις ΗΠΑ, περισσότεροι απο τους μισούς ασθενείς ανέφεραν ότι δεν είχαν μιλήσει ποτέ για την κόπωση με τους γιατρούς τους και οι δύο πιο συχνοί λόγοι για αυτό ήταν η αποτυχία των γιατρών να προσφέρουν παρεμβάσεις και η έλλειψη επίγνωσης των ασθενών αποτελεσματικών θεραπειών. Παρόλα αυτά τα τελευταία χρόνια η κόπωση έχει τεθεί στο επίκεντρο της προσοχής των επαγγελματιών υγείας, καθώς η ποιότητα ζωής συμπεριλαμβάνεται στις προς μελέτη παραμέτρους στις ογκολογικές μελέτες. Επιπρόσθετα, η έρευνα στην αναιμία και την καχεξία προσέφερε βαθύτερη κατανόηση του παθοθυσιολογικού μηχανισμού της κόπωσης. Ο ρόλος των προφλεγμονωδων κυτοκινών στην καχεξία και την κόπωση είναι υπο μελέτη. Μελέτες στον καρκίνο στις οποίες χρησιμοποιήθηκε ερυθροποιητινή έδειξαν λιγότερη κόπωση σε ασθενείς με υψηλότερα επίπεδα αιμοσφαιρίνης. Το National Institute of Health συμπεριέλαβε την κόπωση μαζί με τον πόνο και την κατάθλιψη στην έκκληση για αυξημένη επαγρύπνιση στη διαχείριση συμπτωμάτων στον καρκίνο. Η κόπωση τίθεται στο επίκεντρο της έρευνας και στο πεδίο της ανακουφιστικής φροντίδας. Η φαρμακολογική αντιμετώπιση με μεθυλπρενιδάτη ή άλλα φάρμακα πρότεινε ότι η κόπωση μπορεί να ανακουφιστεί σε ασθενείς ανακουφιστικής φροντίδας. Με δεδομένο το αυξημένο ενδιαφέρον για την κόπωση, το ερώτημα που εγείρεται είναι εάν η κόπωση διέρχεται το σημείο που διήλθε ο πόνος πριν 20 χρόνια: η επίγνωση του προβλήματος να οδηγήσει σε ξεκάθαρες κι εύκολα εφαρμόσιμες θεραπευτικές κατευθυντήριες οδηγίες, παρέχοντας επαρκή ανακούφιση για την πλειοψηφία των ασθενών που βιώνουν το σύμπτωμα. Απο την άλλη πλευρά, η κόπωση θεωρείται ουσιωδώς διαφορετική απο τα άλλα συμπτώματα, καθώς αποτελεί ίσως αναπόσπαστο κομμάτι του τέλους της ζωής.

4 Α.1 Ορισμός-Ταξινόμηση Κόπωσης Υπάρχουν πολλά συστήματα ταξινόμησης για την κόπωση. Ανάλογα με την αιτιολογία της διακρίνεται σε φυσιολογική, παθολογική, περιστασιακή ή ψυχολογική κόπωση. Το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο συστημα είναι εκείνο που χαρακτηρίζει την κόπωση ως οξεία ή χρόνια. Η οξεία κόπωση βιώνεται ως μια προσωρινή κατάσταση που ακολουθεί υπερβολικό φόρτο ψυχικής και σωματικής δραστηριότητας και εξυπηρετεί προστατευτικό μηχανισμό. Τα συμπτώματα της εντοπίζονται σε ειδικά σημεία του σώματος, εμφανίζονται ταχύτατα και είναι βραχείας διάρκειας. Ανακουφίζεται με ένα καλό νυχτερινό ύπνο, υποχωρεί με ξεκούραση και με δραστηριότητες που μεταβάλλουν τη διάθεση. Συνήθως βιώνεται απο υγιείς και είναι σύμπτωμα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι στην καθημερινή τους ζωή. Αντιθέτως η χρόνια κόπωση είναι αποτέλεσμα κάποιας ασθένειας ή της θεραπείας της. Οι αιτίες πρόκλησης της είναι δύσκολο να αναγνωριστούν, έχει ύπουλη ύπαρξη, είναι αθροιστική κι επιμένει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα απο ένα μήνα. Ο τύπος αυτός σπάνια υποχωρεί με τον ύπνο, παρόλο που ο ασθενής μπορεί να ανακουφιστεί προσωρινά με ξεκούραση, ψυχαγωγία ή αλλαγή δραστηριοτήτων. Σχετίζεται με ασθένειες όπως η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η νεφρική ανεπάρκεια, η καρδιακή ανεπάρκεια, η αρθρίτιδα και οι κακοήθεις νεοπλασίες. Στον Πίνακα 1.1 παρατίθενται οι διαφορές της χρόνιας και της οξείας κόπωσης. Πίνακας 1.1. Χαρακτηριστικά διάκρισης οξείας & χρόνιας κόπωσης Χαρακτηριστικά Οξεία κόπωση Χρόνια κόπωση Σκοπός/Λειτουργία Προστατευτική Άγνωστη, Πληθυσμός σε κίνδυνο Κυρίως υγιείς Κυρίως ασθενείς Αιτιολογία Συνήθως ικανή να προσδιοριστεί, εμπλέκει ένα μηχανισμό ή αιτία, βιώνεται σε σχέση με κάποια μορφή δραστηριότητας ή άσκησης Αντίληψη Κανονική, συνήθης, αναμενόμενη, προβλέψιμη, σε σχέση με ορισμένες ειδικές δραστηριότητες ή μορφές άσκησης. Κυρίως εντοπίζεται σε ένα ορισμένο σημείο του Συνήθως δεν μπορεί να προσδιοριστεί, πολλάπλές και αθροιστικές αιτίες, βιώνεται χωρίς να έχει σχέση με δραστηριότητα ή άσκηση Μη κανονική, ασυνήθης, υπερβολική ή δυσανάλογη με προηγούμενες εμπειρίες, γενικευμένη, πλήρως διανοητικήσωματική αίσθηση, δυσάρεστη.

5 σώματος ή σύστημα. Ευχάριστη ή δυσάρεστη. Διάσταση Χρόνου Έναρξη Ταχεία Βραδεία, βαθμιαία, αθροιστική Διάρκεια Σύντομη, ημέρας ή εβδομάδας Μακροχρόνια, επιμένει για αρκετό καιρό, περισσότερο απο ένα μήνα Μορφή Προσωρινή/ σποραδική Σταθερή/ταυτόχρονη Τρόπος Ανακούφισης Επίδραση στις δραστηριότητες της καθημερινότητας και την ποιότητα ζωής. Συνήθως ανακουφίζεται με ένα καλό ύπνο, επαρκή ξεκούραση, κατάλληλη δίαιτα, πρόγραμμα άσκησης ή τεχνικές ελέγχου του στρες. Ανακουφίζεται γρήγορα Μικρή, ελάχιστη Δεν υπάρχει πλήρης ανακούφιση με αυτές τις μεθόδους. Ισως χρειασθεί συνδυασμός προσεγγίσεων. Δεν ανακουφίζεται γρήγορα. Μέγιστη Το σύνδρομο της χρόνιας κόπωσης θεωρείται μια ασθένεια που συνήθως ακολουθείται απο συμπτώματα οξείας λοίμωξης απο ιό και χαρακτηρίζεται κυρίως από σοβαρή και παρατεταμένη εξάντληση. Καταβάλει το άτομο και διαρκεί τουλάχιστον έξι μήνες. Για να θεωρηθεί ότι κάποιος πάσχει από σύνδρομο χρόνιας κόπωσης πρέπει να ισχύουν τα ακόλουθα κριτήρια: Α) γενικευμένη χρόνια κόπωση που διαρκεί πάνω από έξι μήνες. Β) νευροψυχιατρική δυσλειτουργία (δυσκολία στη συγκέντρωση, δυσκολία στη βραχείας διάρκειας μνήμη)και Γ) ύπαρξη μη φυσιολογικών μεσολαβητικών κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος που είναι αποτέλεσμα της ελάττωσης των λεμφοκυττάρων (Τ8 και ή Τ4). Επιπλέον άλλα συνοδά ευρήματα είναι η μυαλγία, η ευαισθησία στους λεμφαδένες, αρθρίτιδα, πόνοι στις αρθρώσεις χωρίς οίδημα και ερυθρότητα, πονοκέφαλοι, κατάθλιψη, παραισθησία, διαταραχές ύπνου που διαρκούν πάνω απο έξι μήνες χωρίς άλλη εμφανή αιτία, ύπνος που δεν ανανεώνει το άτομο, τοπική μυϊκή ευαισθησία, και φαρυγγίτιδα που παρατηρήθηκε σε δύο ή περισσότερες περιπτώσεις μετά την εμφάνιση του συνδρόμου.

6 Η σχετιζόμενη με τον καρκίνο κόπωση (cancer related fatigue: CRF), ορίζεται από τον NCCN, ως μία οδυνηρά επίμονη, υποκειμενική αίσθηση σωματικής, συναισθηματικής και/ή νοητικής κόπωσης ή εξάντλησης η οποία σχετίζεται με τον καρκίνο, τη θεραπεία για τον καρκίνο και η οποία δεν είναι ανάλογη πρόσφατης δραστηριότητας και παρεμποδίζει τη συνήθη λειτουργία του ατόμου. Η ONS ορίζει τη σχετιζόμενη με τον καρκίνο κόπωση ως ένα αίσθημα εξουθενωτικής κούρασης η ολικής έλλειψης ενέργειας που μπορεί να διαρκέσει μέρες, εβδομάδες, ή μήνες. Συνηθέστερα προκαλείται απο την αναιμία και είναι η παρενέργεια της χημειοθεραπείας που επηρεάζει τους ασθενείς περισσότερο-περισσότερο απο την ναυτία, τον πόνο ή την κατάθλιψη. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν το αίσθημα αδυναμίας ή εξάντλησης, τη δυσκολία να ανέβει το άτομο τις σκάλες, να διανύσει μικρές αποστάσεις, και να διεκπεραιώσει απλές καθημερινές δραστηριότητες. Κατάλληλη διατροφή, ελαφρά άσκηση, σύντομες κατακλίσεις και φάρμακα μπορούν να ανακουφίσουν την κόπωση. Η σχετιζόμενη με τον καρκίνο κόπωση διαφέρει ποιοτικά απο την κόπωση που καθένας αισθάνεται μετά την άσκηση, και οι ασθενείς αναφέρουν ότι είναι λιγότερο πιθανό να ανακουφιστούν απο την κόπωση με τον ύπνο. Ένας παρόμοιος ορισμός χρησιμοποιήθηκε για την κόπωση και στην πολλαπλή σκλήρυνση: μια υποκειμενική έλλειψη σωματικής ή/και πνευματικής ενέργειας που εκλαμβάνεται απο το άτομο ή τον φροντιστή να παρεμποδίζει τις συνήθεις κι επιθυμητές δραστηριότητες. Η κόπωση έχει επίσης οριστεί ως κλινικό σύνδρομο. Η σχετιζόμενη με τον καρκίνο κόπωση σύμφωνα με τα κριτήρια της ταξινόμησης ICD-10 ορίζεται ως «σημαντική κόπωση, ελαττωμένη ενέργεια ή μεγαλύτερη ανάγκη για ξεκούραση, δυσαναλογη προς οποιαδήποτε πρόσφατη αλλαγή στο επίπεδο δραστηριότητας» που ίναι παρούσα κάθε μέρα ή σχεδόν κάθε μέρα για δύο διαδοχικές εβδομάδες κατά τον τελευταίο μήνα. Πέντε απο τα δέκα επιπρόσθετα συμπτώματα όπως γενικευμένη αδυναμία, μειωμένη συγκέντρωση, αυππνία ή υπερυπνία και μη αναζωογονητικός ύπνος απαιτούνται για τη διάγνωση. Η κόπωση που προκαλεί μεγάλη καταπόνηση ή αναπηρία, πρέπει να σχετίζεται με τον καρκίνο ή τη θεραπεία για τον καρκίνο και να μη οφείλεται σε συνυπάρχουσες ψυχιατρικές συνοσηρότητες. Η διεθνής ταξινόμηση του ICD-10 μπορεί να έχει μικρή αξία στη διάγνωση της κόπωσης στην ανακουφιστική φροντίδα όπου η επίπτωση συνυπάρχοντων ψυχιατρικών διαταραχών είναι πολύ μεγάλη. Στη 2 η έκδοση του Oxford Textbook of Palliative Medicine χρησιμοποιείται ο ορισμός της ασθένειας και υποστηρίζει ότι η κόπωση ειναι μια απο τις διαστάσεις της ασθένειας. Η ασθένεια περιλαμβάνει τρία διαφορετικά μείζονα συμπτώματα: 1) κόπωση ή ατονία που ορίζεται ως εύκολη κούραση και μειωμένη ικανότητα για διατήρηση της απόδοσης,2) γενικευμένη αδυναμία που ορίζεται ως αντανακλαστικό αίσθημα δυσκολίας έναρξης μιας συγκεκριμένης δραστηριότητας και 3) πνευματική κόπωση που ορίζεται ως παρουσία μειωμένης πνευματικής συγκέντρωσης, απώλεια μνήμης και συναισθηματική αστάθεια.

7 Τελικά, η κόπωση δεν έχει περιγραφεί ως κλινικό σύμπτωμα αλλά ως συμπεριφορικό πλάισιο, όπου το σύμπτωμα είναι κομμάτι της κλιμακωτής εξέλιξης απο την κούραση στην κόπωση και κατόπιν στην εξουθένωση. Αυτά τα στάδια σχετίζονται με καθορισμενα συμπεριφορικά πρότυπα. Η μη προσαρμογή θα οδηγήσει στην πρόοδο προς την εξουθένωση, τουλάχιστον σε ασθενείς με φυσιολογικά επίπεδα αιμοσφαιρίνης. Β. ΑΙΤΙΑ Η κόπωση μπορεί να είναι αποτέλεσμα μεγάλου αριθμού αιτιολογικών παραγόντων. Τέτοιοι παράγοντες αποτελούν: Συγκέντρωση μεταβολιτών: η άθροιση του γαλακτικού οξέος, των ιόντων υδρογόνου και των προϊόντων καταστροφής κυττάρων είναι πιθανοί μηχανισμοί δημιουργίας κόπωσης. Αλλαγές στην ενεργητικότητα: Είναι συχνές και μπορεί να είναι αποτέλεσμα ανωμαλιών της κατανάλωσης ενέργειας, καρκινικής καχεξίας, ανορεξίας, λοίμωξης, πυρετού και διαταραχής των ορμονών του θυρεοειδούς. Δραστηριότητα-Ανάπαυση: Κατέχουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη, αιτιολογία και ανακούφιση της κόπωσης. Η δραστηριότητα έχει σχέση με την εργασία, άσκηση, κινητικότητα και δραστηριότητες αναψυχής. Ύπνος-εγρήγορση Παράγοντες ασθένειας: Η κόπωση συχνά προηγείται, συνοδεύει ή ακολουθεί πολλές κακοήθειες ενηλίκων και παιδιών. Θεραπεία: η χημειοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία, η θεραπεία με βιολογικούς παράγοντες και οι διαγνωστικοί έλεγχοι αποτελούν παράγοντες δημιουργίας της κόπωσης. Συμπτώματα: Ο πόνος, η δύσπνοια, η ναυτία και ο έμετος. Ψυχολογικοί παράγοντες: Διάφοροι ψυχολογικοί παράγοντες όπως κατάθλιψη, ανησυχία, κινητοποίηση, στάσεις συμπριφοράς θεωρούνται ότι συμβάλλουν στη δημιουργία κόπωσης. Παράγοντες οξυγόνωσης: Οποιοσδήποτε παράγοντας που μεταβάλλει και έχει σχέση με τη διατήρηση ικανοποιητικών επιπέδων οξυγόνου στο αίμα πιθανόν να συμβάλλει στη δημιουργία της κόπωσης π.χ μείωση αιματοκρίτη, αιμοσφαιρίνης και συνεπώς αναιμία. Αλλαγές στη μεταφορά και ρύθμιση ουσιών: Διαταραχές στην ισορροπία υγρών και ηλεκτρολυτών είναι πιθανόν να επηρεάσουν τις νευροδιαβιβαστικές ουσίες και τη δύναμη του μυός με αποτελεσμα την κόπωση, το λήθαργο, τη σύγχυση και το θάνατο. Νευροδιαβιβαστικές ουσίες όπως η τρυπτοφάνη, η σεροτονίνη, και η μελατονίνη επηρεάζουν τον ύπνο, τους βιολογικούς ρυθμούς κι έτσι δημιουργείται η κόπωση.

8 Άλλοι παραγοντες: περιβαλλοντικοί όπως θόρυβος, θερμοκρασία, αλλεργιογόνοι παράγοντες, κοινωνικοί παράγοντες όπως κοινωνική υποστήριξη, πολιτισμικοί και οικονομικοί παράγοντες, γεγονότα ζωής, ατομικοί-κληρονομικοί παράγοντες όπως ηλικία, φύλο, γενετικό υλικό και οι ατομικοί βιολογικοί ρυθμοί συμβάλλουν στη δημιουργία του αισθήματος της κόπωσης. Η αρχική διασαφήνιση σχετικά με το τι περιγράφει ο ασθενής με τη λέξη κόπωση μπορεί γρήγορα να καταδείξει τη διαφορική διάγνωση. Ανάλογα με τον χαρακτήρα της κόπωσης η κόπωση μπορεί να οδηγεί σε διαφορετική διάγνωση κάθε φορά (Πίνακας 1.2 ). ίνακας 1.2. Διαφορική Διάγνωση κόπωσης ύμπτωμα Υπνηλία Δύσπνοια Αδυναμία Έλλειψη ενέργειας ιαφορική ιάγνωση Διαταραχές ύπνου, Άπνοια κατά τον ύπνο Καρδιαγγειακό:Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, Αρρυθμία, καρδιακή ισχαιμία Αναπνευστικό: Πνευμονική πνευμονική υπέρταση ΧΑΠ, εμβολή, Νευρολογική νόσος: Μυοπάθειες απο ενδοκρινολογικά ή αυτοάνοσα νοσήματα Κατάθλιψη, ινομυαλγία, λοιμώξεις (Ηπατήτιδα C, EBV, Κυτταρομεγαλοιός ), φαρμακευτική αγωγή, πολλαπλή σκλήρυνση, κακοήθεια Η παθοφυσιολογία της σχετιζόμενης με τον καρκίνο κόπωσης δεν είναι πλήρως κατανοητή. Στους περισσότερους ασθενείς, κατα την πορεία της νόσου, πολλές διαφορετικές αιτίες συμβάλουν στην πρόκληση κόπωσης. Για μια συστηματική προσέγγιση θα ήταν χρήσιμος ο διαχωρισμός μεταξύ πρωτογενούς κόπωσης πιθανά σχετιζόμενης με υψηλό φορτίο κυτοκινών και δευτερογενούς κόπωσης απο σχετιζόμενα με τον καρκίνο ή τη θεραπεία του, συνυπάρχοντα σύνδρομα ή συνοσυρότητες ( Πίνακας 1.3 ).

9 Πίνακας Αλγόριθμος Διάγνωσης Κόπωσης Διαλογή Αισθάνομαι ασυνήθιστα κουρασμένος /αδύναμος Αξιολόγηση (ερωτηματολόγιο, συνέντευξη) Εξέταση Ιστορικό Εργαστηριακές Εξετάσεις Αφυδάτωση Διαστάσεις Αναιμία Ερυθροπ. Φεριτίνη Λοίμωξη Αδυναμία Πυρετός Καχεξία Β-γενείς αιτίες Νευρολ/κός έλεγχος Βιολογικ ή Πνευμ/κή κή Συναισθ/κή ήηματική Άλλα φάρμακα Δ/χές ύπνου Γνωσιακή Διατ/χή Έλεγχος Κατάθλιψης ιψη Βιταμ. Β1, Β6, Β12 Ορμόνες Ηλεκτρολύτες CRP Τεστοστερόνη TSH, ACTH Στις κατευθυντήριες οδηγίες του Ontario καταγράφονται οι παράγοντες κινδύνου κόπωσης με βάση αξιόπιστες πηγές όπως το NCI και το CCO (Πίνακας 1.4). Πίνακας 1.4 Παράγοντες Κινδύνου Κόπωσης Σωματικά Συμπτώματα NCCN ONS Βιβλιογραφία Δύσπνοια

10 Αίσθημα παλμών καρδιάς Γενική έλλειψη ενέργειας Παράγοντες Κινδύνου NCCN ONS Βιβλιογραφία Αναιμία Δυσλειτουργία Ενδοκρινικού Συστήματος Καρδιακή δυσλειτουργία Αναπνευστική δυσλειτουργία Διαταραχές Υγρών και Ηλεκτρολυτών Βάρος / θερμιδική πρόσληψη / διατροφικές ελλείψεις Πόνος Καταθλιπτική διάθεση / κατάθλιψη Συναισθηματική αγωνία Οι διαταραχές ύπνου Προφίλ φαρμακευτικών επιπτώσεων Λοίμωξη Ναυτία Ηπατική/νεφρολογική/νευρολογική δυσλειτουργία Μειωμένη δραστηριότητα Πόνος Πυρετός Παρενέργειες θεραπείας Ατομικοί παράγοντες κινδύνου NCCN ONS Βιβλιογραφία Κατάσταση νόσου (σε θεραπεία, στο τέλος της ζωής) Ιστορικό ψυχιατρικών προβλημάτων (π.χ. κατάθλιψη) Ατομικές στρατηγικές coping+ στρεσσογόνοι παράγοντες σχετιζόμενοι με καρκίνο Επίπεδο δραστηριότητας πριν την έναρξη της θεραπείας Οι υψηλές συγκεντρώσεις κυτοκινών έχουν αναφερθεί σε συσχέτιση με την κόπωση ασθενών που υποβάλλλονται σε χημειο- και ακτινοθεραπεία όπως και σε επιβιώσαντες απο καρκίνο. Απλός υπολογισμός των συγκεντρώσεων κυτοκινών στην κυκλοφορία μόνο δεν αποτελεί αξιόπιστη προσέγγιση

11 Η παθοφυσιολογία της σχετιζόμενης με τις κυτοκίνες πρωτογενούς κόπωσης περιλαμβάνει τόσο περιφεριακά όσο και κεντρικά στοιχεία. Οι περιφεριακοί μηχανισμοί μπορεί να σχετίζονται με την ενεργειακή ανισορροπία, όπως η αλλαγή του μυϊκού μεταβολισμού ενώ οι κεντρικοί μηχανισμοί μπορεί να περιλαμβάνουν τη νευρική λειτουργία του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσηςεπινεφριδίων και νευρικά συστήματα που ευθύνονται για την έγερση και την κόπωση. Η περιφερειακή ενεργειακή εξάντληση που ακολουθείται απο μειωμένη πρόσληψη τροφής θεωρείται ως μια απο τις αιτίες της κόπωσης. Η τριφωσφορική αδενοσίνη χρησιμοποιήθηκε με καλά αποτελέσματα στην κόπωση και την καχεξία σε μια ανοιχτή, τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή. Δεν είναι ξεκάθαρο αν η εξάντληση της ενέργειας στου ασθενείς με κόπωση είναι κυρίως μια απόδειξη της συνυπάρχουσας καχεξίας. Η απορύθμιση του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων έχει προταθεί ως ένας απο τους κεντρικούς μηχανισμούς πρόκλησης πρωτογενούς κόπωσης. Η κόπωση έχει σχετιστεί και με το μεταβολισμό της σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Συνυπάρχοντα σύνδρομα και συνοσηρότητες μπορεί να απορροφήσουν περισσότερο τις ήδη μειωμένες πηγές ενέργειας του ασθενή και να αυξήσουν το αίσθημα κόπωσης και την έλλειψη ενέργειας. Προφλεγμονώδεις κυτοκίνες όπως η IL-1,η IL-6, ο TNF και η ιντερφερόνη διαδραματίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην καχεξία, την αναιμία, τον πυρετό και τη λοιμωξη, καταστάσεις που όλες μπορούν να προκαλέσουν η να επιδεινώσουν την κόπωση.(πίνακας 1.5) Πίνακας 1.5. Εργαστηριακές Παράμετροι για τη Διαφορική Διάγνωση της Κόπωσης Συνοσυρότητες Αναιμία Ηλεκτρολύτες Δυσλειτουργία οργάνων Υποθυρεοειδισμός Παράμετροι Αιμοσφαιρίνη, τρανσφερίνη, Φεριτίνη, Σίδηρος, Ερυθροποιητίνη Ασβέστιο (και λεύκωμα), Μαγνήσιο, Φώσφορος Κρεατινίνη, ουρία TSH, FT3, FT4 Λοίμωξη Λευκά αιμοσφαίρια, C-αντιδρώσα πρωτείνη Ορμόνες ACTH, κορτιζόλη, ελευθερη τεστοστερόνη, μελατονίνη Η κορτιζόλη απαιτεί 24-ωρη παρακολούθηση Έλλειψη Βιταμινών Βιταμίνη Β1, Βιταμίνη Β6, Βιταμίνη Β12

12 Φορτίο κυτοκινών Ιντερλευκίνη 1 Ιντερλευκίνη 6, ΤΝF-α Δείκτες για το αυξημένο φορτίο κυτοκινών μπορεί να είναι αντιπροσωπευτικότεροι απο τις κυτοκίνες (IL-1, IL-1ra, stnf-rii) Η καχεξία δεν προέρχεται μόνο απο μειωμένη πρόσληψη τροφής, αλλά έχει συνδεθεί με σοβαρή αλλαγή στο μεταβολισμό, με αυξημένη πρωτεόλυση στους σκελετικούς μυς και αυξημένη σύνθεση πρωτεινών οξείας φάσης στο ήπαρ. Η αναιμία αποτελεί ξεκάθαρα αιτία κόπωσης στους ασθενείς με καρκίνο και οι αναιμικοί ασθενείς βιώνουν μεγαλύτερη κόπωση απο τους μη αναιμικούς ασθενείς. Υψηλά επίπεδα κυτοκινών μειώνουν την έκκριση ερυθροποιητίνης και αμβλύνουν την ανταπόκριση στην σχετιζόμενη με τον καρκίνο αναιμία. Η θεραπεία της αναιμίας με ερυθροποιητίνη μπορεί να οδηγήσει στην ανακούφιση της κόπωσης. Όμως, καθώς η σχέση μεταξύ των επιπέδων αιμοσφαιρίνης και της έντασης της κόπωσης είναι αδύναμη, θεωρείται ότι η διαταραγμένη λειτουργικότητα της αιμοσφαιρίνης κι όχι μόνο τα χαμηλά της επίπεδα μπορεί να οφείλονται για την κόπωση. Άλλες μεταβολικές διαταραχές όπως ο υποθυρεοειδισμός, ο υπογοναδισμός, η αφυδάτωση ή ηλεκτρολυτικές διαταραχές όπως η υπερκαλιαιμία, η ηπατική, καρδιακή και νεφρική ανεπάρκεια, οι διαταραχές ύπνου, το άγχος ή το συναισθηματικό στρες μπορεί να συμβάλουν στη σχετιζόμενη με τον καρκίνο κόπωση, ενώ η θεραπέια τους μπορεί να την ανακουφίσει αξιοσημείωτα. Νέοι αντινεοπλασματικοί παράγοντες μπορεί να οφείλονται για δευτερογενή κόπωση. Η κατάθλιψη έχει επίσης συνδεθεί με κόπωση, και η κόπωση αποτελεί ένα απο τα κύρια συμπτώματα της μείζονος κατάθλιψης. Η δευτερογενής κόπωση μπορεί επίσης να είναι αποτέλεσμα της φαρμακευτικής αγωγής. Τα φάρμακα που συνήθως σχετίζονται με κόπωση είναι: οι β-αποκλειστές,τα αντισταμινικά συμπεριλαμβανομένων των παραγόντων δεύτερης γενιάς, τα ναρκωτικά, τα μυοχλαρωτικά, τα βοηθήματα ύπνου όπως η ζολπιδέμη, οι βενζοδιαζεπίνες και κάποια αντικαταθλιπτικά. Απο τους αναστολείς της επαναπρόσληψης σεροτονίνης, η παροξιτίνη είναι πλέον πιθανό να προκαλέσει κόπωση. Ομοίως η βενλαφαξίνη. Η κατάχρηση ουσιών, συμπεριλαμβανομένου του αλκοόλ, μπορεί επίσης να οδηγήσει σε κόπωση. Όπως και στον καρκίνο, η κόπωση έχει πολλαπλές αιτίες στους ασθενείς με HIV λοίμωξη και AIDS. Αυξημένα επίπεδα IL-1 και TNF απο HIV λοίμωξη μπορεί να οδηγήσουν σε κόπωση. Αντιϊκή θεραπεία με κυτοκίνες μπορεί να εντείνει την κόπωση δραματικά. Η αναιμία, η απορύθμιση της αυξητικής ορμόνης, η ο υποθυρεοειδισμός έχουν επίσης ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση κόπωσης σε ασθενείς με HIV.

13 Λίγα δεδομένα είναι διαθέσιμα για την παθοφυσιολογία της κόπωσης στους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια. Η καχεξία που σχετίζεται με την απώλεια σκελετικών μυών μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνιση κόπωσης σε αυτές τις ασθενείς. Μειωμένη μυική ισχύς και αντοχή έχει συνδεθεί με αλλαγές στο μεταβολισμό των ασθενών με χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια. Αυτές οι αλλαγές φαίνεται να σχετίζονται με ανισορροπίες αναβολικών και καταβολικών παραγόντων, εξαιτίας του συνεχούς αιμοδυναμικού στρες από τη μειωμένη περιφερική αιμάτωση. Γ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η αξιολόγηση της κόπωσης προτείνεται να διεξάγεται σε όλους τους ασθενείς στην αρχική κλινική τους επίσκεψη μαζί με τη λήψη ζωτικών σημείων και την εξέταση αλλά και σε κατάλληλα χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια αλλά και μετά τη διεξαγωγή της θεραπείας, αναλόγως με τις κλινικές ενδείξεις. Προτεινόμενα χρονικά διαστήματα είναι ο καθημερινός έλεγχος για τους εσωτερικούς ασθενείς και έλεγχος κατά της προγραμματισμένες επισκέψεις ρουτίνας για τους εξωτερικούς ασθενείς. Η λήψη ιστορικού αποτελεί το πιο σημαντικό κομμάτι της αξιολόγησης ενός ασθενή που αναφέρει κόπωση και λειτουργεί ως οδηγός στην επακόλουθη συνολική εκτίμηση του ασθενούς. Το πρώτο καίριο βήμα είναι ο προσδιορισμός του τι περιγράφει ο ασθενής. Η κοπωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί απο τους ασθενείς για να περιγράψουν την υπνηλία, τη δύσπνοια κατά τη δραστηριότητα, την αδυναμία, την γενικευμένη έλλειψη ενέργειας, την πεσμένη διάθεση και την κατάθλιψη. Η κόπωση για τους ασθενείς με καρκίνο έχει αναγνωριστεί ως ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα και σύμπτωμα το οποίο επηρεάζει τη ζωή τους για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα συγκριτικά με άλλα συμπτώματα όπως ο πόνος, η ναυτία και η τάση για έμετο. Υπολογίζεται ότι η φυσική εξέταση προσδιορίζει την ακριβή αιτία της κόπωσης μόνο στο 2% των ασθενών με κόπωση. Συχνά μια απο τις πλέον σημαντικές προκλήσεις στην διερεύνηση της κόπωσης ενός ασθενή που αναφέρει έλλειψη ενέργειας είναι η επιλογή των εργαστηριακών εξετάσεων στις οποίες πρέπει να υποβληθεί. Έχει υπολογιστεί ότι ο εργαστηριακός έλεγχος πολύ σπάνια υποδεικνύει την αιτία της κόπωσης (περίπου στο 5% των περιπτώσεων). Οι απαραίτητες εργαστηριακές εξετάσεις για την αρχική αξιολόγηση της κόπωσης περιλαμβάνουν:γενική αίματος, ένα βασικό βιοχημικό έλεγχο, έλεγχο της ηπατικής λειτουργίας, προσδιορισμό της ΤΚΕ, θυρεοειδικές εξετάσεις, και τεστ εγκυμοσύνης σε γυναίκες αναπαραγωγική ηλικίας. Έλεγχος για HIV και για ηπατήτιδα C πρέπει να διενεργείται σε ασθενείς που δεν είχαν προηγουμένως ελεγχθεί και σε όσους συγκεντρώνουν παράγοντες κινδύνου εμφάνισης αυτών των λοιμώξεων. Η φεριτίνη πρέπει επίσης να ελέγχεται. (Πίνακας 1.6 ) Πίνακας 1.6. Εργαστηριακός έλεγχος για τη διάγνωση της κόπωσης Δοκιμασία Γενική αίματος Ασθένειες που δύναται να προσδιοριστούν Αναιμία, πανκυτταροπενία, Παρατηρήσεις

14 Αιματολογική κακοήθεια, Λοίμωξη Βιοχημικές εξετάσεις Ηλεκτρολυτικές διαταραχές, νόσος, διαβήτης νεφρική Έλεγχος λειτουργίας ηπατικής Λανθάνουσα ηπατική νόσος, υποπρωτειναιμία Επίπεδα TSH Υπο-Υπερθυρεοειδισμός Στους ηλικιωμένους ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί να προβάλει με κόπωση HIV Ηπατήτιδα C Λανθάνουσα λοίμωξη απο HIV Λανθάνουσα λοίμωξη από Ηπατήτιδα C Διαλογή σε ασθενείς που εχουν γεννηθεί μεταξύ Φεριτίνη Χαμηλές αποθήκες Σιδήρου Ακόμα και σε απουσία αναιμίας, η θεραπεία με συμπληρώματα σιδήρου όταν η φερριτίνη <50ng/mL μπορεί να οδηγήσει σε κλινική βελτίωση Για τους ασθενείς με καρκίνο σημαντικά εμπόδια στην αποτελεσματική διαχείριση της κόπωσης αποτελούν η έλλειψη της γνώσης σχετικά με το γεγονός ότι η κόπωση είναι το πιο διαδεδομένο σύμπτωμα, η έλλειψη της γνώσης των επαγγελματιών υγείας και των ασθενών σχετικά με τα αίτια της κόπωσης καθώς και η έλλειψη αποτελεσματικών μεθόδων για τη θεραπεία της κόπωσης. Δεν υπάρχει ξεκάθαρη θέση σχετικά με το ποιος είναι ο πλέον κατάλληλος τρόπος για τον έλεγχο της κόπωσης των ασθενών. Οι κατευθυντήριες οδηγίες του NCCN υποστηρίζουν πως η αξιολόγηση για παρουσία ή απουσία κόπωσης καθώς και ο βαθμός σοβαρότητάς της θα πρέπει να γίνονται από τους επαγγελματίες υγείας. Tην ίδια στιγμή ο ΟNS προσδιορίζει κυρίως τους νοσηλευτές ως αρμόδιους αλλά δεν γίνεται απόλυτα σαφής σχετικά με το ποιος είναι υπεύθυνος για την αξιολόγηση της κόπωσης. Αλλά και σε άλλες πηγές δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη αναφορά. Οι κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαχείριση συμπτωμάτων του Fraser Health κατευθύνονται κυρίως σε πρωτοβάθμιους παροχείς φροντίδας υγείας αλλά γενικά υποστηρίζουν

15 στην ουσία πως η αξιολόγηση της κόπωσης μπορεί να γίνει από οποιοδήποτε επαγγελματία υγείας. Η κόπωση μπορεί να θεωρηθεί ένα ανεξάρτητο σύμπτωμα, κομμάτι ενός συνόλου συμπτωμάτων ή ως κλινικό σύνδρομο. Για την κόπωση ως ανεξάρτητο σύμπτωμα έχουν προταθεί κλίμακες αξιολόγησης ενός συμπτώματος Για την προσέγγιση της ομάδας συμπτωμάτων λίστες και ερωτηματολόγια πολλαπλών συμπτωμάτων έχουν σταθμιστεί. Για την προσέγγιση του κλινικού συνδρόμου η κόπωση πρέπει να αξιολογείται με λίστα που θα ακολουθεί τον ορισμό του ICD- 10. Η κόπωση είναι ένα υποκειμενικό σύμπτωμα και επομένως η καλύτερη μέθοδος για τη συλλογή έγκυρων πληροφοριών είναι η αυτοαξιολόγηση από τον ίδιο τον ασθενή. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να προάγεται η επικοινωνία μεταξύ ασθενούς και της οικογένειας του για καλύτερη περιγραφή της βιωμένης κόπωσης. Ο έλεγχος περιλαμβάνει την ερώτηση προς τους ασθενείς «Πως θα αξιολογούσατε την κόπωσή σας τις τελευταίες 7 ημέρες σε κλίμακα από το 0 έως το 10?» (με 0=καθόλου κόπωση, 10=η χειρότερη κόπωση που μπορώ να φανταστώ και με την εξής αντιστοιχία του σκορ: καθόλου έως ήπια κόπωση 0-3, 4-6 μέτρια και 7-10σοβαρή κόπωση. Οι συγγραφείς αναφέρουν πως αν ο ασθενής δεν είναι σε θέση να βαθμολογήσει την κόπωση του, μπορεί να την ορίσει ως ήπια, μέτρια ή σοβαρή. Επίσης, τα μέλη της οικογένειας είναι δυνατόν να παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες. Για την αξιολόγηση της κόπωσης έχουν δημιουργηθεί και χρησιμοποιηθεί πολλά εργαλεία, τόσο μονοδιάστατα, όσο και πολυδιάστατα (Πίνακας 1.7). Τα μονοδιάστατα εργαλεία καλύπτουν μόνο τη βιολογική-σωματική διάσταση της κόπωσης, ενώ τα πολυδιάστατα καλύπτουν 2 με 5 διαφορετικές διαστάσεις της κόπωσης. Πίνακας 1.7. Εργαλεία Αξιολόγησης Κόπωσης Πολυδιάστατα εργαλεία Μονοδιάστατα εργαλεία Chalder Fatigue Scale known as the BriefFatigueInventory (BFI) Fatigue Questionnaire (FQ) FatigueSymptomInventory (FSI) FatigueSeverityScale (FSS) Lee fatigue scale (or Visual Analogue Functional Assessment of Cancer Scale for Fatigue VASF) Therapy Fatigue (FACT F) Multidimensional Assessment of Fatigue ProfileofMoodStates (MAF) MultidimensionalFatigueInventory (MFI- POMS F [22] 20) Multidimensional Fatigue Symptom Inventory short form (MFSI-30) SchwartzCancerFatigueScale revised PFS WuCancerFatigueScale

16 Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες κλίμακες οι οποίες έχουν αξιολογηθεί και ως προς την εγκυρότητά τους, έχει βρεθεί μετά από συστηματική ανασκόπηση πως είναι οι εξής: FACT F, EORTC QLQC30(υποκλίμακακόπωσης) και FQ. Ο ONS προτείνει ως εργαλεία ελέγχου της κόπωσης τα παρακάτω: Brief Fatigue Inventory (BFI), Numeric Rating Scale (γνωστό και ως Oncology Nursing Society [ONS] Fatigue Scale), Revised Piper Fatigue Scale. Ανεξάρτητα από την επιλογή του εργαλείου, η επαναξιολόγηση είναι απαραίτητη. Στις κατευθυντήριες οδηγίες του Οntario, για τον γενικό έλεγχο της κόπωσης προτείνεται η χρήση του πολυδιάστατου εργαλείου ESAS (Edmonton Symptom Assessment System ) και η καναδική λίστα προβλημάτων (Canadian Problem Checklist [CPC]). Συγκεκριμένα υποστηρίζεται η χρήση του εργαλείου Screening for Distress Tool (SDT), το οποίο στην ουσία εμπεριέχει το ESASκαι το CPC. Το ESAS, το οποίo αρχικά αναπτύχθηκε ως ένα εργαλείο σύντομης αξιολόγησης των συμπτωμάτων των ασθενών που λάμβαναν ανακουφιστική φροντίδα και αγωγή, είναι ένα έγκυρο και αξιόπιστο εργαλείο αξιολόγησης για 9 κοινά συμπτώματα που βιώνουν οι ασθενείς με καρκίνο (πόνος, κόπωση, ναυτία, κατάθλιψη, άγχος, υπνηλία, την όρεξη, την ευημερία και την δύσπνοια). Η σοβαρότητα κάθε συμπτώματος βαθμολογείται σε μια αριθμητική κλίμακα από 0 έως 10, με το 0 να σημαίνει ότι το σύμπτωμα απουσιάζει και 10 ότι το σύμπτωμα εμφανίζεται με τη μέγιστη ένταση. Τα αποτελέσματα επαναξιολογούνται με την πάροδο του χρόνου. Επίσης, έχει βρεθεί πως είναι και ψυχομετρικά έγκυρο εργαλείο. Το ESAS έχει επικυρωθεί σε μια ποικιλία των πληθυσμών, συμπεριλαμβανομένων ασθενών που βρίσκονται τόσο σε αρχικά όσο και σε προχωρημένα στάδια της νόσου. Μετά την αναγνώριση του προβλήματος μέτριας ή σοβαρής κόπωσης (δηλαδή score 4), θα πρέπει να ακολουθείται μία ολοκληρωμένη και εστιασμένη αξιολόγηση και διερεύνηση του προβλήματος σε βάθος προκειμένου να διευκρινιστεί η φύση και η ένταση του προβλήματος με τελικό στόχο την επιλογή των κατάλληλων παρεμβάσεων για την αντιμετώπισή του προβλήματος. Το ίδιο υποστηρίζεται και από τον NCCN. Συγκεκριμένα, προτείνεται ένας ειδικά εκπαιδευμένος επαγγελματίας υγείας να προχωρά στην λήψη αναλυτικού ιστορικού για την κόπωση στο οποίο θα συμπεριλαμβάνονται η επανεξέταση της κλινικής κατάστασης, η φαρμακευτική αγωγή του ασθενούς καθώς και η κλινική του εξέταση. Η φυσική εξέταση θα πρέπει να περιλαμβάνει εξέταση της στάσης και βάδισης, το εύρος της κίνησης και παρατήρησης των ματιών (ωχρότητα επιπεφυκότα), την εικόνα του στόματος (ύπαρξη γωνιακής χειλίτιδας ή στοματίτιδας, κοκκίνισμα γλώσσας) και την έλλειψη βιταμινών. Μια εστιασμένη και σε βάθος εκτίμηση της κόπωσης για τον προσδιορισμό της, συμπεριλαμβάνει την έναρξη, τη διάρκεια, πρότυπο, τις αλλαγές με την πάροδο του χρόνου καθώς, τη σύνδεσή ή την ανακούφιση της με διάφορους παράγοντες καθώς και το πόσο επηρεάζει τη λειτουργικότητα του ασθενούς.

17 Σύμφωνα με την έκθεση του Fraser Health, η συνολική αξιολόγηση περιλαμβάνει τη συνέντευξη, τη φυσική εξέταση, την ανασκόπηση της φαρμακευτικής αγωγής, τη λήψη πληροφοριών σχετικά με τη διεξαγωγή χειρουργείων ή άλλων θεραπευτικών παρεμβάσεων όπως ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία, την αξιολόγηση του ύπνου και την ψυχοκοινωνική κατάσταση του ασθενούς. Για τον λόγο αυτό, για την επικεντρωμένη αξιολόγηση της κόπωσης, προτείνεται και η χρήση από τους επαγγελματίες υγείας του ακρωνύμιου OPQRSTU το οποίο αναφέρεται σε: O=Onset: Πότε ξεκίνησε; Πόσο διαρκεί; Πόσο συχνά συμβαίνει; P=Provoking/palliating: Τι το προκαλεί; Τι το μετριάζει και τι το χειροτερεύει; Q=Quality: Πώς είναι να αισθάνεσαι κόπωση? Πώς είναι η όρεξή σου; Πώς κοιμάσαι; Έχεις χάσει κιλά; R=Region/radiation: Είναι μία γενική αίσθηση ή κάτι συγκεκριμένο; S=severity: Ποια είναι η ένταση της κόπωσης(σε μια κλίμακα από 0 έως 10 με το 0 να σημαίνει καθόλου κόπωση και το 10 να είναι η χειρότερη δυνατή); Πόση είναι η ένταση της κόπωσης τώρα, στην καλύτερη στην χειρότερη περίπτωση αλλά και κατά μέσο όρο; Πόσο σας ενοχλεί η κόπωση; Συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα; T=Treatment: ποια φάρμακα και θεραπείες χρησιμοποιείτε αυτήν τη στιγμή και πόσο αποτελεσματικά είναι; Έχετε παρενέργειες από τις θεραπείες ή τα φάρμακα; Ποια φάρμακα/θεραπείες έχετε χρησιμοποιήσει στο παρελθόν; U=Understanding Impact: τι πιστεύετε ότι προκαλεί την κόπωση; Πώς η κόπωση επηρεάζει εσάς και το οικογενειακό σας περιβάλλον? V=Values: Ποιος είναι ο στόχος σας για την αντιμετώπιση τη διαχείριση της κόπωσης; Ποια είναι τα ανεκτά επίπεδα κόπωσης για εσάς(σε μια κλίμακα από 0 έως 10 με το 0 να σημαίνει καθόλου κόπωση και το 10 να είναι η χειρότερη δυνατή); Υπάρχουν κάποια άλλα συναισθήματα, απόψεις ή σκέψεις δικές σας ή της οικογένειά σας σχετικά με αυτό το σύμπτωμα; Δ. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Η αντιμετώπιση της κόπωσης μπορεί να διακριθεί σε τρία επίπεδα: Θεραπεία των υποκείμενων αιτιών της κόπωσης: αναιμία, κατάθλιψη, κακή θρέψη, φάρμακα, λοίμωξη-πυρετός, διαταραχές ύπνου. Άμεση θεραπεία της κόπωσης: διατήρηση της ενέργειας, ύπνος, άσκηση, παρεμβάσεις με φάρμακα (π.χ ψυχοδιεγερτικά, στεροειδή). Αντιμετώπιση των συνεπειών της κόπωσης. Η θεραπεία της υποκειμενης αιτίας περιγράφεται στον αλγόριθμο αντιμετώπισης της κόπωσης (Πίνακας 1.8). Το στάδιο της νόσου και το προσδόκιμο επιβίωσης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για να σταθμιστούν πιθανοί κίνδυνοι και οφέλη απο την θεραπεία του αιτίου.

18 Πίνακας 1.8. Αλγόριθμος αντιμετώπισης Κόπωσης Κόπωση Αιτιολογική Συμπτωματική Αναιμία Μετάγγιση Φαρμακευτικ ή θεραπεία Λοίμωξ η Πυρετός Αντιβιωτικά Αντιπυρετικά Διεγερτικά Φάρμακα Μοδαφιλίνη, Μεθυλπρενιδάτη Αφυδάτωση Ενυδάτωση Στεροειδή Δεξαμεθαζόνη (1-2 εβδομάδες) Ηλεκτρ. Διαταρ. Καχεξία Υποκ/ση Διατροφή Μη Φαρμακευτική θεραπεία Υποθυρειοειδισμός Υποκατάσταση Ημερολόγιο Κατάθλιψη Αντικαταθλιπτικά Φυσική Άσκηση Δ/χες Ύπνου Υπνωτικά, υγιεινή ύπνου Διατήρηση Ενέργειας Ιεράρχηση δραστηριοτήτων Κατασταλτικά Μείωση φαρμάκων Ανανέωση ενέργειας Χαλάρωση, ψυχαγωγία

19 Η θεραπεία της αναιμίας με ερυθροποιητικούς παράγοντες αυξάνει αποτελεσματικά τα επίπεδα αιμισφαιρίνης, κι έτσι ανακουφίζει την κόπωση. Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας για καχεξία, κατάθλιψη, διαταραχές υγρών και ηλεκτρολυτών, πυρετού ή λοίμωξης σχετικά με την κόπωση δεν έχει αποδειχθεί αλλά πρέπει να εξετάζεται σε ασθενείς με κόπωση που παρουσιάζουν τέτοια συμπτώματα. Η θεραπεία της αναιμίας με ερυθροποιητίνη και Δαρβεποετίνη Άλφα έχει έλθει στο προσκήνιο αφού η κόπωση αποτελεί το κυρίαρχο σύμπτωμα αναιμίας, το οποίο ανακουφίζεται σημαντικά με τη χορήγηση ερυθροποιητικών παραγόντων. Η θεραπεία της αναιμίας συστείνεται για ασθενείς με επίπεδα αιμοσφαιρίνης χαμηλότερα του 12g/dL.. Σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος και τις πιθανές επιπλοκές απο την χορήγηση όπως η θρόμβωση, η χρήση ερυθροποιητικών παραγόντων δεν είναι συχνή στην ανακουφιστική φροντίδα. Στις περιπτώσεις που η αναιμία οφείλεται σε διατροφικό έλλειμμα ενδείκνυται η χορήγηση σκευασμάτων σιδήρου, η ενδομυϊκή χορήγηση Βιταμίνης Β12 και η τροποποίηση του διατροφικού περιεχομένου με αυξημένη λήψη τροφών πλούσιων σε σίδηρο (π.χ κόκκινο κρέας, λαχανικά, δημητριακά), Βιταμίνη C, φολικό οξύ (π.χ νεφρό, σπανάκι, μπρόκολα, λαχανικά, μαρούλια, αρακά) και Β12. Οι μεταγγίσεις αίματος πραγματοποιούνται μόνο όταν η αναιμία είναι σοβαρή, δηλαδή όταν τα επίπεδα της αιμοσφαιρίνης είναι μικροτερα απο 7-8 g/dl, ή όταν τα συμπτώματα της (δύσπνοια, στηθάγχη) είναι μεγάλης εντάσεως. Η χρήση των αντιβιωτικών είναι αμφιλεγόμενη στην ανακουφιστική φροντίδα. Παρόλα αυτά, κάποιες φορές προτείνεται η χορήγηση αντιπυρετικών ή αντιβιωτικών φαρμάκων για την αντιμετώπιση της σχετιζόμενης με τον καρκίνο κόπωσης. Τέλος, η χορήγηση αντικαταθλιτικών μπορεί να ανακουφίσει την κόπωση. Δ.1 Μη φαρμακευτική διαχείριση Ο ύπνος και η ανάπαυση στοχεύουν στη διατήρηση και ανανέωση της ενέργειας. Για κάποιους ασθενείς η βοηθητική επίδραση του ύπνου περιορίζεται στο ότι δεν αισθάνονται την κόπωση τους, ενώ για άλλους ο ύπνος αποτελεί εξαιρετικά αποτελεσματικό τρόπο ανακούφισης της κόπωσης. Για αυτό και η διάρκεια του ύπνου πρέπει να είναι τόση ώστε να ανανεώνει το άτομο, αφού περισσότερος χρόνος απο ότι χρειάζεται επιδεινώνει την κόπωση. Άλλες μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις όπως οι στρατηγικές διατήρησης και αποκατάστασης της ενέργειας μπορεί να είναι χρήσιμες για αυτό και πρέπει να διδάσκονται. Οι επιλογές μη φαρμακολογικής αντιμετώπισης περιλαμβάνουν επίσης την παροχή πληροφοριών, τη διατήρηση ημερολογίου, το σχέδιο κατανάλωσης ενέργειας και η φυσική άσκηση. Οι περισσότεροι ασθενείς θα προσπαθήσουν να εξουδετερώσουν την εξάντληση και την κόπωση με μεγάλες περιόδους ανάπαυσης. Αυτό μπορεί να προτείνεται και απο τους επαγγελματίες υγείας. Σε έρευνα που διεξήχθει στο Ηνωμένο Βασίλειο η πιο συχνή συμβουλή για την κόπωση ήταν η περισότερη ανάπαυση και χαλάρωση. Παρόλα αυτά, η ανάπαυση συχνά

20 δεν θα εξοικονομήσει ενέργεια και η συνεχής μείωση της φυσικής δραστηριότητας μπορεί να επιτείνει την κόπωση. Η αεροβική άσκηση ανακουφίζει αποτελεσματικά την κόπωση σε ασθενείς που λαμβάνουν αντικαρκινική θεραπεία. Σε μελέτες που έχουν διενεργηθεί σε ασθενείς με καρκίνο φάνηκε οτι η αεροβική άσκηση μειώνει τα επίπεδα της κόπωσης. Λίγα δεδομένα είναι διαθέσιμα για ασθενείς με προχωρημένη νόσο και μειωμένη λειτουργική ικανότητα. Μια ομαδική λεπτη άσκηση φάνηκε να μειώνει τα επίπεδα κόπωσης ασθενών με μειωμένο προσδόκιμο επιβίωσης. Οι ασθενείς ανακουφιστικής φροντίδας φαίνεται να επωφελούνται απο τέτοια προγράμματα άσκησης, αλλά αυτή η άσκηση πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στη μειωμένη λειτουργική ικανότητα αυτών των ασθενών. Για παράδειγμα, η έγερση στο πλάι του κρεβατιού αρκετές φορές της ημέρας μπορεί να αποτελεί κατάλληλη άσκηση για έναν κατακεκλιμένο ασθενή. Άλλες παρεμβάσεις θα μπορούσαν να είναι η διατήρηση ενός ημερολογίου με τις καθημερινές δραστηριότητες και τη βιωμένη κόπωση καθώς και η συμβουλευτική σχετικά με τις αρχές συντήρησης της ενέργειας. Η συντήρηση της ενέργειας πρέπει να περιλαμβάνει το σχεδιασμό των καθημερινών δραστηριοτήτων με ιεράρχηση των δραστηριοτήτων. Οι ασθενείς πρέπει να μαθαίνουν να κάνουν τα σημαντικότερα για αυτούς πράγματα όταν τα επίπεδα ενέργειας τους είναι μεγαλύτερα και να αναθέτουν τα λιγότερα σημαντικά σε άλλους. Αυτή η πρακτική θα πρέπει να υποστηρίζεται απο στρατηγικές αποκατάστασης της ενέργειας όπως η διασφάλιση επαρκούς ανάπαυσης και σίτισης, η μείωση του στρες μέσω διαλογισμού και χαλάρωσης και η συμμετοχή σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Πρακτικές όπως η αρωματοθεραπεία, το μασάζ, η ψυχοθεραπεία, η συμμετοχή σε ομάδες στήριξης έχουν δοκιμασθεί με επιτυχία. Δ.2 Φαρμακευτική Διαχείριση Η θεραπεία με μεθυλπρενιδάτη (έχει δοκιμαστεί κυρίως στη σχετιζόμενη με τον καρκίνο κόπωση ) και μοδαφινίλη (σε ασθενείς με νευρολογικά νοσήματα και AIDS) μπορεί να μειώσει την κόπωση. Η αποτελεσματικότητα άλλων διεγερτικών φαρμάκων όπως η Πεμολίνη ή η Δονεπεζίλη όπως και η αποτελεσαμτικότητα των κορτικοστεροειδών δεν είναι επαρκώς μελετημένες. Η μεθυλπρενιδάτη ειναι ένα παράγωγο της αμφεταμίνης. Δρα ένισχύοντας τους μονοαμινεργικούς διαβιβαστές στη συναπτική αύλακα είτε μπλοκάρωντας την επαναπρόσληψη της ντοπαμίνης είτε προάγοντας την έκκριση κατεχολαμινών. Η χρησιμότητα της στην ανακουφιστική φροντίδα περιγράφηκε ώς αντικαταθλιπτικό με γρήγορη αντικαταθλιπτική δράση για τους ασθενείς με περιορισμένο προσδόκιμο επιβίωσης. Η μεθυλπρενιδάτη φάνηκε αποτελεσματική για την κόπωση σε ασθενείς με καρκίνο προχωρημένου σταδίου. Λιγότερα δεδομένα υπάρχουν για τις υπόλοιπες νόσους εκτός του καρκίνου. Η Μεθυλπρενιδάτη και η πεμολίνη ήταν αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση της

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια ρ ZΩΗ ΚΑΤΣΑΡΟΥ Νευρολόγος ιευθύντρια ΕΣΥ Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια µορφή κατάθλιψης,

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Η Καρδιακή Ανεπάρκεια(ΚΑ) είναι ένα πολύπλοκο, προοδευτικά εξελισσόμενο σύνδρομο κλινικών, αιμοδυναμικών και νευροορμονικών διαταραχών

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Αλεξία Θωμοπούλου MSc, Διατροφολόγος- Κλινική Διαιτολόγος, Ειδική στον καρκίνο

Γράφει: Αλεξία Θωμοπούλου MSc, Διατροφολόγος- Κλινική Διαιτολόγος, Ειδική στον καρκίνο Γράφει: Αλεξία Θωμοπούλου MSc, Διατροφολόγος- Κλινική Διαιτολόγος, Ειδική στον καρκίνο Η αντιμετώπιση του ογκολογικού ασθενή είναι μια περίπλοκη υπόθεση διότι εκτός από την κύρια θεραπεία (είτε χημειοθεραπεία

Διαβάστε περισσότερα

Βασιλική Ψάρρα, MSc Επιμελήτρια Β Ψυχιατρικής Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής

Βασιλική Ψάρρα, MSc Επιμελήτρια Β Ψυχιατρικής Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Βασιλική Ψάρρα, MSc Επιμελήτρια Β Ψυχιατρικής Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Εισαγωγή Η διάγνωση καρκίνου του μαστού αποτελεί ιδιαίτερα τραυματικό γεγονός 1,2 Στην τελευταία έκδοση του Diagnostic and Statistical

Διαβάστε περισσότερα

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι. gr

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι.  gr Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά τη διάρκεια υποσιτισµού ή βαριάς µη θυρεοειδικής νόσου, παρατηρούνται µεταβολές των επιπέδων των θυρεοειδικών ορµονών στο αίµα, που

Διαβάστε περισσότερα

Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου

Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου Πανταζής Α. Ιορδανίδης Διδάκτωρ Ψυχιατρικής Α.Π.Θ Καθηγητής Ψυχολογίας & Διατροφής, ΑΤΕΙ Ιορδανίδης,, 10/3/11 1 ρ.πανταζής Ιορδανίδης, 10/3/11 2

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ Α. ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΣΕ ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ (ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ): ΗΛΙΚΙΑ < 50 ΕΤΩΝ: Κατάγματα χαμηλής βίας

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Κλινικό Φροντιστήριο «Εφαρμόζοντας τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Αρτηριακή Υπέρταση στο Σχεδιασμό της Νοσηλευτικής Φροντίδας»

Κλινικό Φροντιστήριο «Εφαρμόζοντας τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Αρτηριακή Υπέρταση στο Σχεδιασμό της Νοσηλευτικής Φροντίδας» Κλινικό Φροντιστήριο «Εφαρμόζοντας τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Αρτηριακή Υπέρταση στο Σχεδιασμό της Νοσηλευτικής Φροντίδας» Παρουσίαση Κλινικής Περίπτωσης : Χατζοπούλου Μ., Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2.

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2. ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2. Χαράλαμπος Ταμβάκος, Αναστάσιος Κουτσοβασίλης, Αλέξης Σωτηρόπουλος, Μαρία Παππά, Ουρανία Αποστόλου,

Διαβάστε περισσότερα

9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer και Συγγενών Διαταραχών

9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer και Συγγενών Διαταραχών Στρογγυλό Τραπέζι Σωματική άσκηση και Άνοια. Από τη Γενική Ιατρική και την κοινότητα στο νοσοκομείο και στις εξειδικευμένες υπηρεσίες: Παρέμβαση στην Ελλάδα του σήμερα 9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer

Διαβάστε περισσότερα

Αρμοδιότητες διεπιστημονικής ομάδας Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας

Αρμοδιότητες διεπιστημονικής ομάδας Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας Επαγγελματίες υγείας και υπηρεσίες υγείας Αρμοδιότητες διεπιστημονικής ομάδας Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας Σύσταση 40: Συστήνεται να γίνεται εκτίμηση των αναγκών του ασθενή, συμβουλευτική σε προγράμματα

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση Η-11: Δύσπνοια ταχυκαρδία οιδήματα κυάνωση. Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ

Άσκηση Η-11: Δύσπνοια ταχυκαρδία οιδήματα κυάνωση. Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ Άσκηση Η-11: Δύσπνοια ταχυκαρδία οιδήματα κυάνωση Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ Βασικά συμπτώματα καρδιαγγειακού Προκάρδιο άλγος Δύσπνοια Αίσθημα παλμών Συγκοπή Οίδημα Καταβολή,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Γνώσεις, στάσεις και ποιότητα ζωής σε ασθενείς με λέμφωμα Οι ασθενείς που πάσχουν από λέμφωμα στην Ελλάδα εμφανίζονται ελλιπώς ενημερωμένοι σχετικά με ζητήματα που αφορούν στην

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος ΥΠΝΟΣ αναζωογόνηση του οργανισμού επηρεάζει την καθημερινή λειτουργικότητα επηρεάζει τη σωματική και διανοητική υγεία ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ τακτική,

Διαβάστε περισσότερα

"Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα"

Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα "Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα" Σύμφωνα με τον Αμερικάνικο Ιατρικό Σύλλογο και το Σύνδεσμο Νοσηλευτών η κατ οίκον

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Για χρόνια, οι καταναλωτές µαθαίνουν για τα οφέλη της µείωσης των καρδιαγγειακών παθήσεων µε τη λήψη ωµέγα-3 λιπαρών οξέων. Αυτή η άποψη έχει επικρατήσει,

Διαβάστε περισσότερα

Νόσος του Αλτσχάιμερ και Σωματική Άσκηση. ~Φωτεινή Λέρα~ ~ΤΕΦΑΑ Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης~

Νόσος του Αλτσχάιμερ και Σωματική Άσκηση. ~Φωτεινή Λέρα~ ~ΤΕΦΑΑ Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης~ Νόσος του Αλτσχάιμερ και Σωματική Άσκηση ~Φωτεινή Λέρα~ ~ΤΕΦΑΑ Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης~ Νόσος του Αλτσχάιμερ Είναι μία αργή, θανατηφόρος ασθένεια του εγκεφάλου η οποία αποτελεί και τη

Διαβάστε περισσότερα

17/12/2007. Βασιλική Ζήση, PhD. Ποιότητα ζωής. Είναι ένα συναίσθημα που σχεδόν όλοι καταλαβαίνουμε, αλλά δεν μπορούμε να ορίσουμε (Spirduso, 1995)

17/12/2007. Βασιλική Ζήση, PhD. Ποιότητα ζωής. Είναι ένα συναίσθημα που σχεδόν όλοι καταλαβαίνουμε, αλλά δεν μπορούμε να ορίσουμε (Spirduso, 1995) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Μεταπτυχιακό πρόγραμμα ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Μάθημα: Ψυχολογική Υποστήριξη σε Κλινικούς Πληθυσμούς Γνωστικοί & συναισθηματικοί παράγοντες Γνωστική Ψυχική ευεξία λειτουργία Υγεία & fittness

Διαβάστε περισσότερα

Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ

Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ Δεν έχω (προσωπικά ή ως μέλος εργασιακής/ερευνητικής ομάδας) ή μέλος της οικογένειάς μου οποιοδήποτε οικονομικό ή άλλου είδους όφελος από

Διαβάστε περισσότερα

Διαχειρίζομαι το στρες, απολαμβάνω τη ζωή!!! Πίζγα Ασπασία, Ψυχολόγος MSc Διαχείριση του Στρες & Προαγωγή Υγείας

Διαχειρίζομαι το στρες, απολαμβάνω τη ζωή!!! Πίζγα Ασπασία, Ψυχολόγος MSc Διαχείριση του Στρες & Προαγωγή Υγείας Διαχειρίζομαι το στρες, απολαμβάνω τη ζωή!!! Πίζγα Ασπασία, Ψυχολόγος MSc Διαχείριση του Στρες & Προαγωγή Υγείας Ας ξεκινήσουμε με ένα σύντομο τεστ Για κάθε δήλωση που συμφωνείτε προσθέτετε 1 βαθμό. 1.

Διαβάστε περισσότερα

Σχετιζομενος Με Το NLRP-12 Υποτροπιαζων Πυρετος

Σχετιζομενος Με Το NLRP-12 Υποτροπιαζων Πυρετος www.printo.it/pediatric-rheumatology/cy/intro Σχετιζομενος Με Το NLRP-12 Υποτροπιαζων Πυρετος Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΟΣ ΜΕ ΤΟ NLRP12 ΥΠΟΤΡΟΠΙΑΖΩΝ ΠΥΡΕΤΟΣ 1.1 Τι είναι; Ο σχετιζόμενος με

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΚΑΥΚΙΑ ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ 1 ο Μάθημα Προγραμματισμένα μαθήματα 2/10, 9/10, 16/10, 23/10, 30/10, 6/11, 13/11, 20/11, 27/11, 4/12, 11/12,

Διαβάστε περισσότερα

Ο Βασικός μεταβολισμός εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων όπως:

Ο Βασικός μεταβολισμός εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων όπως: ΟΡΙΣΜΟΣ: η ελάχιστη ενέργεια που δαπανάται για τη διατήρηση των ζωτικών λειτουργιών σε κατάσταση ηρεμίας. Αντιπροσωπεύει την ενέργεια που απαιτείται για τη λειτουργία της αναπνοής, την κυκλοφορία του αίματος,

Διαβάστε περισσότερα

Χρόνια βρογχίτιδα στην τρίτη ηλικία. Χρυσόστομος Αρβανιτάκης 7ο εξάμηνο

Χρόνια βρογχίτιδα στην τρίτη ηλικία. Χρυσόστομος Αρβανιτάκης 7ο εξάμηνο Χρόνια βρογχίτιδα στην τρίτη ηλικία Χρυσόστομος Αρβανιτάκης 7ο εξάμηνο Τι είναι η χρόνια βρογχίτιδα? Βρογχίτιδα είναι μια φλεγμονή των βρογχικών σωλήνων, που μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες. Χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

Νοσηλευτική Διεργασία

Νοσηλευτική Διεργασία Νοσηλευτική Διεργασία Νοσηλευτική διεργασία Νοσηλευτική διεργασία είναι τρόπος σκέψης και δράσης που βασίζεται στην επιστημονική μεθοδολογία, η οποία χρησιμοποιείται από νοσηλευτές για την επίλυση προβλημάτων.

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνια Σεμινάρια Ομάδων Εργασίας 2019 ΤΧΗΣ (ΥΝ) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΡΙΟ 424 ΓΣΝΕ

Πανελλήνια Σεμινάρια Ομάδων Εργασίας 2019 ΤΧΗΣ (ΥΝ) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΡΙΟ 424 ΓΣΝΕ Πανελλήνια Σεμινάρια Ομάδων Εργασίας 2019 ΤΧΗΣ (ΥΝ) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΡΙΟ 424 ΓΣΝΕ 1 Η καρδιά και οι πνεύμονες αποτελούν ίσως τα 2 βασικότερα όργανα του ανθρώπου, καθώς από τη συνδυασμένη

Διαβάστε περισσότερα

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ νεφρά νεφρών Η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) είναι ένα από τα δύο κύρια αίτια χρόνιας νεφρικής νόσου παγκοσμίως (το άλλο είναι ο διαβήτης). Επίσης, τα νεφρά έχουν βασικό ρόλο στη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ Απλά

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΥΡΙΔΟΥ ΠΑΡΘΕΝΑ

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΥΡΙΔΟΥ ΠΑΡΘΕΝΑ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑ : ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΣ/ΚΗ ΙΙ ΥΠ. ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ : ΚΥΠΑΡΙΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΥΡΙΔΟΥ ΠΑΡΘΕΝΑ ΛΑΡΙΣΑ 2010 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Εργασίας & Περιβάλλοντος Αθήνα, 26 Νοεμβρίου Χρόνιος σπονδυλικός πόνος

Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Εργασίας & Περιβάλλοντος Αθήνα, 26 Νοεμβρίου Χρόνιος σπονδυλικός πόνος Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Εργασίας & Περιβάλλοντος Αθήνα, 26 Νοεμβρίου 2016 Χρόνιος σπονδυλικός πόνος Τζάνος Ιωάννης Αλέξανδρος Φυσίατρος, Διδάκτωρ ΕΚΠΑ Χρόνιος σπονδυλικός πόνος Διατήρηση του πόνου

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο. Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια

Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο. Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια με τον όρο περιγεννητική περίοδος αναφερόμαστε στο χρονικό διάστημα της κύησης, της λοχείας και των

Διαβάστε περισσότερα

Ποιότητα ζωής ασθενών με οξύ στεφανιαίο σύνδρομο. Μ. Γκουντάρα Προϊσταμένη ΤΕΠ Α. Κουλούρης Αν. Προιστάμενος ΤΕΠ Γ. Ν.

Ποιότητα ζωής ασθενών με οξύ στεφανιαίο σύνδρομο. Μ. Γκουντάρα Προϊσταμένη ΤΕΠ Α. Κουλούρης Αν. Προιστάμενος ΤΕΠ Γ. Ν. Ποιότητα ζωής ασθενών με οξύ στεφανιαίο σύνδρομο Μ. Γκουντάρα Προϊσταμένη ΤΕΠ Α. Κουλούρης Αν. Προιστάμενος ΤΕΠ Γ. Ν. Ιπποκράτειο 2016 ΟΞΎ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ (ΟΣΣ) Ασταθής στηθάγχη Ο.Ε.Μ χωρίς ανάσπαση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ

ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΜΠΑΡΚΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΝ Α Π Λ Η Ρ Ω Τ Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ϊ Σ ΤΑΜ Ε Ν Η ΟΥ Ρ ΟΛΟ Γ Ι ΚΟΥ- Ο Γ ΚΟΛΟ Γ Ι ΚΟΥ Τ Μ Η Μ ΑΤΟ Σ ΑΝ Θ «Θ Ε ΑΓ Ε Ν Ε Ι Ο» ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ Βασική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 3: ΗΠΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΗΠΑΤΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Κάλυψη των ενεργειακών αναγκών Πρόληψη της απώλειας βάρους Ενίσχυση προγράμματος αποκατάστασης ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Addressing overtraining through nutrition

Addressing overtraining through nutrition Personal Training Conference Addressing overtraining through nutrition GEORGE BOUGIATIOTIS, BSC (GR) WWW.GRAFTS.GR ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ Σ ΣΕ ΑΘΛΗΤΕΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΩΣ ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΟΥ ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΟΥ ΣΤΡΕΣ ΧΩΡΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα ΙΙΙ Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και του φύλλου οδηγιών χρήσης

Παράρτημα ΙΙΙ Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και του φύλλου οδηγιών χρήσης Παράρτημα ΙΙΙ Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και του φύλλου οδηγιών χρήσης Σημείωση: Αυτές οι τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της περίληψης

Διαβάστε περισσότερα

Νικηταράς Νικήτας αν. καθηγητής ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

Νικηταράς Νικήτας αν. καθηγητής ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ Νικηταράς Νικήτας αν. καθηγητής ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ Η άσκηση - φυσική δραστηριότητα περιέχει: Τον αθλητισμό όχι τον πρωταθλητισμό Την ήπια και μέτρια άσκηση στον ελεύθερο χρόνο (παιχνίδι, περπάτημα, ποδηλασία,

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι φόβος και τι φοβια;

Τι είναι φόβος και τι φοβια; ΦΟΒΟΙ - ΦΟΒΙΕΣ Τι είναι φόβος και τι φοβια; Φόβος: η δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που δημιουργείται απέναντι σε πραγματικό κίνδυνο, ή απειλή. Φοβία: ο επίμονος φόβος που παγιδεύει το άτομο περιορίζοντας

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα για Συζήτηση. Παγίδες προς αποφυγή Τελικά.;

Θέματα για Συζήτηση. Παγίδες προς αποφυγή Τελικά.; 4/22/2016 template from www.brainybetty.com copyright 2006 2 Θέματα για Συζήτηση. Όροι και Ορολογία Συμμόρφωση Προσκόλληση Συνεργατική Θεραπεία - Αυτοδιαχείριση Παράγοντες που επιδρούν Πως εκτιμάται η

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 2009

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 2009 EUFAMI ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 2009 Επιμέλεια Πανελ. Συλ. Οικογ. για την Ψυχική Ύγεία ΣΟΨΥ 1 1 Σκοποί της έρευνας To 2008, η EUFAMI έκανε μια έρευνα σε 11 Ευρωπαϊκές χώρες, για να αξιολογήσει:

Διαβάστε περισσότερα

Κατάθλιψη: ορισμός, συμπτώματα, αίτια, αντιμετώπιση, πρόληψη

Κατάθλιψη: ορισμός, συμπτώματα, αίτια, αντιμετώπιση, πρόληψη Εσπερινό ΕΠΑΛ Αγρινίου 26-01-2016 Κατάθλιψη: ορισμός, συμπτώματα, αίτια, αντιμετώπιση, πρόληψη Παλαιοδήμου Ε., ψυχολόγος Κέντρο Ημέρας για Παιδιά με Αναπτυξιακές Διαταραχές, Εταιρία Ψυχικής Υγείας Παιδιού

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ & ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: ΝΕΟΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ. Ο. Καρδακάρη, Νοσηλεύτρια M sc,κ/δ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΓΝΙ

ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ & ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: ΝΕΟΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ. Ο. Καρδακάρη, Νοσηλεύτρια M sc,κ/δ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΓΝΙ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ & ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: ΝΕΟΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Ο. Καρδακάρη, Νοσηλεύτρια M sc,κ/δ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΓΝΙ Καρδιακή ανεπάρκεια & Κατάθλιψη θέμα μεγάλου ενδιαφέροντος: λόγω του υψηλού επιπολασμού τους & της τάσης

Διαβάστε περισσότερα

Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά

Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά 10 ο Κεφάλαι ο Όλοι ευχόμαστε να υπήρχε ένα μαγικό χάπι που να μας έλυνε όλα τα προβλήματα. Έπειτα από 25 χρόνια έρευνας, οι

Διαβάστε περισσότερα

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ «Η μεγαλύτερη δύναμη της δημόσιας υγείας είναι η πρόληψη»

Διαβάστε περισσότερα

Σημαιοφορίδης Π. Βασίλειος Επιμ. Ουρολογικής Κλινικής Γ.Ν.Θ. Ιπποκράτειο

Σημαιοφορίδης Π. Βασίλειος Επιμ. Ουρολογικής Κλινικής Γ.Ν.Θ. Ιπποκράτειο Σημαιοφορίδης Π. Βασίλειος Επιμ. Ουρολογικής Κλινικής Γ.Ν.Θ. Ιπποκράτειο Ορισμός Ενούρησης Απώλεια ούρων κατά τη διάρκεια του νυκτερινού ύπνου σε ηλικίες άνω των 5 ετών Πρωτοπαθής όταν δεν έχει ποτέ επιτευχθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ!

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ! ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ! Είναι αλήθεια ότι η άσκηση βοηθά σημαντικά στην διατήρηση της υγείας. Μπορεί όμως να γίνει επικίνδυνη όταν δεν γίνεται με τον σωστό τρόπο!

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ Η δυσλιπιδαιμία χαρακτηρίζει τις μη φυσιολογικές συγκεντρώσεις λιπιδίων και λιποπρωτεϊνών στο αίμα. Ορίζεται περαιτέρω ως η ύπαρξη αυξημένων συγκεντρώσεων

Διαβάστε περισσότερα

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης;

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης; Ολοι κάποιες φορές νιώθουμε μελαγχολία ή θλίψη, αλλά αυτά τα συναισθήματα συνήθως περνούν μετά από λίγες μέρες. Όταν ένα άτομο έχει κατάθλιψη, η διαταραχή αυτή επηρεάζει την καθημερινή του ζωή, τη φυσιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Συνδρομο Περιοδικου Πυρετου Με Τραχηλικη Λεμφαδενιτιδα, Φαρυγγοαμυγδαλιτιδα Και Αφθωδη Στοματιτιδα (PFAPA)

Συνδρομο Περιοδικου Πυρετου Με Τραχηλικη Λεμφαδενιτιδα, Φαρυγγοαμυγδαλιτιδα Και Αφθωδη Στοματιτιδα (PFAPA) www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Συνδρομο Περιοδικου Πυρετου Με Τραχηλικη Λεμφαδενιτιδα, Φαρυγγοαμυγδαλιτιδα Και Αφθωδη Στοματιτιδα (PFAPA) Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ PFAPA 1.1 Τι είναι;

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 12: HIV Ο HIV έχει συνδεθεί με κακή θρέψη και με το σύνδρομο απώλειας καθαρής σωματικής μάζας και λιπώδους ιστού (AIDS wasting syndrome). Η απώλεια σωματικού

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος. Νεότερες απόψεις και θεραπείες

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος. Νεότερες απόψεις και θεραπείες Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας Γυναικολόγος Νεότερες απόψεις και θεραπείες Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) είναι η συχνότερη ορμονική πάθηση της σύγχρονης γυναίκας. Υπολογίζεται ότι περίπου

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση, υγεία και χρόνιες παθήσεις

Άσκηση, υγεία και χρόνιες παθήσεις Συμμαχία για την υγεία - Άσκηση Άσκηση, υγεία και χρόνιες παθήσεις Συγγραφική ομάδα: Δίπλα Κωνσταντίνα, Ph.D., Λέκτορας, ΤΕΦΑΑ Σερρών ΑΠΘ Καρατράντου Κωνσταντίνα, MSc, Διδάσκουσα στο ΤΕΦΑΑ - ΠΘ Ιπποκράτης

Διαβάστε περισσότερα

Πώς μπορούν να συμβάλλουν οι ψυχολογικές παρεμβάσεις στην Καρδιαγγειακή νόσο

Πώς μπορούν να συμβάλλουν οι ψυχολογικές παρεμβάσεις στην Καρδιαγγειακή νόσο Πώς μπορούν να συμβάλλουν οι ψυχολογικές παρεμβάσεις στην Καρδιαγγειακή νόσο Ανδρέας Φλωράκης Βιολόγος, Ψυχίατρος, PhD, Γ.Ν. Ελευσίνας Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία Σεμινάρια Εργασίας Θεσσαλονίκη 2 ος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΧΝΕΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ. Άσκηση και τρίτη ηλικία Μάθημα Επιλογής Κωδικός: 005 Εαρινό εξάμηνο 2015

ΣΥΧΝΕΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ. Άσκηση και τρίτη ηλικία Μάθημα Επιλογής Κωδικός: 005 Εαρινό εξάμηνο 2015 ΣΥΧΝΕΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Άσκηση και τρίτη ηλικία Μάθημα Επιλογής Κωδικός: 005 Εαρινό εξάμηνο 2015 ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ Περιεχόμενα προηγούμενης διάλεξης Περιγραφή παθολογιών

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Πάνω από ένα αιώνα πριν, ο J. Hutchinson, ένας χειρουργός-δερματολόγος, αναγνώρισε την πρώτη περίπτωση σαρκοείδωσης, στο Λονδίνο. Στα χρόνια πριν και μετά την

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ 5ο μάθημα Διδάσκουσα Δήμητρα Ιορδάνογλου ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΡΕΣ Διεθνές Εθνικό Οργανισμού Πανεπιστημίου Διαπροσωπικό Ατομικό ΜΕΡΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΑΓΧΟΣ: Ένας "μη

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα καθημερινής φροντίδας σε ανθρώπους με Άνοια

Θέματα καθημερινής φροντίδας σε ανθρώπους με Άνοια Θέματα καθημερινής φροντίδας σε ανθρώπους με Άνοια Βασίλης Παπαδόπουλος Νοσηλευτής Τ.Ε. Προϊστάμενος Νοσηλευτής Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων Άκτιος και Άκτιος Μονάδα Alzheimer Ο ρόλος του νοσηλευτή σε

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΊΕΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΊΣ. Μάθετε για τον πυρετό και την αντιμετώπισή του

ΟΔΗΓΊΕΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΊΣ. Μάθετε για τον πυρετό και την αντιμετώπισή του ΟΔΗΓΊΕΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΊΣ Μάθετε για τον πυρετό και την αντιμετώπισή του ΑΓΑΠΗΤΟΊ ΓΟΝΕΊΣ O πυρετός αποτελεί συχνό σύμπτωμα στην παιδική ηλικία και τη συχνότερη αιτία αναζήτησης υπηρεσιών υγείας από τους γονείς.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ Ι: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ. 1. Οφέλη και κίνδυνοι που συνδέονται με τη φυσική δραστηριότητα...39

ΕΝΟΤΗΤΑ Ι: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ. 1. Οφέλη και κίνδυνοι που συνδέονται με τη φυσική δραστηριότητα...39 23 Περιεχόμενα ΕΝΟΤΗΤΑ Ι: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 1. Οφέλη και κίνδυνοι που συνδέονται με τη φυσική δραστηριότητα...39 Φυσική δραστηριότητα και ορολογία που αφορά την ευρωστία...39 Προοπτική

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφικές Διαταραχές. Κεφάλαια 7 8

Διατροφικές Διαταραχές. Κεφάλαια 7 8 Διατροφικές Διαταραχές Κεφάλαια 7 8 7. Πώς να βοηθήσουμε τα άτομα που υποφέρουν από Ψυχογενή Ανορεξία Στόχος η πάσχουσα να τρέφεται κανονικά ώστε να αποκατασταθεί το φυσιολογικό της βάρος. Ο στόχος αυτός

Διαβάστε περισσότερα

Μέρα Νταλαντύσε Αχµέτι Φλούτουρα

Μέρα Νταλαντύσε Αχµέτι Φλούτουρα Μέρα Νταλαντύσε Αχµέτι Φλούτουρα πολυσύνθετο εξελισσόµενο θέµα Τέλη 90 ο ιό ήταν θανατηφόρο Σύνδροµο επίκτητη ανοσολογική ανεπάρκεια (AIDS) 1998 πρώτε αποτελεσµατικέ θεραπείε Χρόνιο νόσηµα Ο φορέα συνεχίζει

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια

Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια Κώστας Νικολάου ψυχίατρος Παρουσίαση βασισμένη στο: BPSD Educational Pack, International Psychogeriatric Association (IPA) 2002 Τα Συμπεριφορικά και Ψυχολογικά συμπτώματα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΉ ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑΝΟΏΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΙΔΙΚΈΣ ΟΔΗΓΊΕΣ

ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΉ ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑΝΟΏΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΙΔΙΚΈΣ ΟΔΗΓΊΕΣ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΉ ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑΝΟΏΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΙΔΙΚΈΣ ΟΔΗΓΊΕΣ Αυτός ο οδηγός γνώσεων περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με την πνευμονική αποκατάσταση της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας και της Αμερικάνικης

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ Η νοσηλευτική διεργασία : Αποτελεί συστηματική μέθοδο που κατευθύνει τον νοσηλευτή και τον ασθενή στον αμοιβαίο: Προσδιορισμό των αναγκών για νοσηλευτική φροντίδα σχεδιασμό και εφαρμογή

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής

Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής Απαρτιωμένη Διδασκαλία Εισαγωγή στην Ψυχιατρική 21 ος αιώνας μεγάλη πρόοδος των συναφών επιστημών: Νευροεπιστήμες, Ψυχολογία, Κοινωνιολογία Προηγήθηκε περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΕΙΟ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑΣ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΩΝ ΚΑΙ ΗΜΙΚΡΑΝΙΩΝ

ΙΑΤΡΕΙΟ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑΣ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΩΝ ΚΑΙ ΗΜΙΚΡΑΝΙΩΝ ΙΑΤΡΕΙΟ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑΣ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΩΝ ΚΑΙ ΗΜΙΚΡΑΝΙΩΝ Σηµαντικό ποσοστό Ελλήνων ταλαιπωρείται σήµερα από χρόνιες κεφαλαλγίες (δηλαδή χρόνιους πονοκεφάλους) και ηµικρανίες,

Διαβάστε περισσότερα

Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!!

Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!! Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!! Η παραδοχή ενός πρώην νοσηλευτή της ΜΤΝ Κλεισαρχάκη Σοφία Κοινωνική Λειτουργός Εργάζομαι. Ως επαγγελματίας και είμαι Ηθικά ευαίσθητος στην ευπάθεια του ασθενούς Βιώνω

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. Γιατί πονά όλο το κορμί μου και νιώθω συχνά κουρασμένος;

ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. Γιατί πονά όλο το κορμί μου και νιώθω συχνά κουρασμένος; ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ Γιατί πονά όλο το κορμί μου και νιώθω συχνά κουρασμένος; ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ 3 Η ινομυαλγία είναι συχνό, επώδυνο σύνδρομο των μυών, των συνδέσμων και των αρθρώσεων. Συχνά, υπάρχουν συμπτώματα κόπωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ BURN OUT

ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ BURN OUT ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ BURN OUT ΥΠΕΡΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΚΥΠΑΡΙΣΗ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ : ΣΚΛΑΒΟΥ ΜΕΛΑΧΡΙΝΗ ΣΚΟΤΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΛΑΡΙΣΑ 2011 Σύμφωνα με

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Οδηγίες για εφαρμογή Επίλογος Θέματα για έρευνα Θέματα για συζήτηση... 32

Πρόλογος Οδηγίες για εφαρμογή Επίλογος Θέματα για έρευνα Θέματα για συζήτηση... 32 Περιεχόμενα Πρόλογος... 13 1. Άσκηση και ψυχική υγεία... 15 Εισαγωγή... 15 Η ψυχολογία της άσκησης... 16 Ψυχολογία της άσκησης και υγεία... 17 Άσκηση και ψυχική υγεία... 18 Το πρόβλημα της υποκινητικότητας...

Διαβάστε περισσότερα

Υπέρταση. Τι Είναι η Υπέρταση; Από Τι Προκαλείται η Υπέρταση; Ποιοι Είναι Οι Παράγοντες Κινδύνου Για Την Υπέρταση;

Υπέρταση. Τι Είναι η Υπέρταση; Από Τι Προκαλείται η Υπέρταση; Ποιοι Είναι Οι Παράγοντες Κινδύνου Για Την Υπέρταση; Υπέρταση Τι Είναι η Υπέρταση; Η πίεση του αίματος είναι η δύναμη που ασκεί το αίμα στις αρτηρίες όταν μεταφέρεται από την καρδιά στην κυκλοφορία. Η σταθερά αυξημένη πίεση, άνω των φυσιολογικών ορίων, αποκαλείται

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση και Αποκατάσταση Νευρομυϊκών Προβλημάτων

Άσκηση και Αποκατάσταση Νευρομυϊκών Προβλημάτων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Άσκηση και Αποκατάσταση Νευρομυϊκών Προβλημάτων Ενότητα 2: Νευρομυϊκές παθήσεις Τίτλος: Νόσος Alzheimer Εισηγητής: Πατίκας Δ. Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ 1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ Κυριακή Σταματέλου Ειδικός Νεφρολόγος, MBA Τι είναι η νεφρολιθίαση; Η νεφρολιθίαση λέγεται κοινά «πέτρες στα νεφρά» και είναι γνωστή στην ανθρωπότητα από τα αρχαία χρόνια.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών» ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ Τα καρδιαγγειακά νοσήματα παραδοσιακά θεωρούνται νοσήματα των ανδρών. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου στις γυναίκες

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και καρδιαγγειακά νοσήματα. Κ. Γαργάνη, Δ. Παπαδοπούλου, Κ. Καραγιαννάκη: Αιμοδυναμικό Εργαστήριο «ΓΝ Γ.

Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και καρδιαγγειακά νοσήματα. Κ. Γαργάνη, Δ. Παπαδοπούλου, Κ. Καραγιαννάκη: Αιμοδυναμικό Εργαστήριο «ΓΝ Γ. Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και καρδιαγγειακά νοσήματα Κ. Γαργάνη, Δ. Παπαδοπούλου, Κ. Καραγιαννάκη: Αιμοδυναμικό Εργαστήριο «ΓΝ Γ. Παπανικολάου» Η καρδιά αποτελεί το κέντρο της νόησης και των συναισθημάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΊΜΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΚΟΠΗΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑΣ ΑΠΟΚΡΙΣΗΣ

ΠΡΩΊΜΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΚΟΠΗΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑΣ ΑΠΟΚΡΙΣΗΣ ΠΡΩΊΜΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΚΟΠΗΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑΣ ΑΠΟΚΡΙΣΗΣ ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ,MSc ΜΟΝΑΔΑ ΕΜΦΡΑΓΜΑΤΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΕΙΟ Γ.Ν.Ν.ΙΩΝΙΑΣ Επιδημιολογικά

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής στην Εφηβεία

Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής στην Εφηβεία Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής στην Εφηβεία Β. Α. Παπαγεωργίου MD, Med, Δρ. Α.Π.Θ. Παιδοψυχίατρος - TEACCH Consultant τ. Επίκουρος Καθηγήτρια Παιδοψυχιατρικής Οι Δ.Π.Τ. Δεν είναι απλώς αποκλίνουσες διατροφικές

Διαβάστε περισσότερα

Πονοκέφαλος Ημικρανία

Πονοκέφαλος Ημικρανία Πονοκέφαλος Ημικρανία Ο πονοκέφαλος ως σύμπτωμα είναι τόσο συνηθισμένο, ώστε αρκετοί άνθρωποι να τον θεωρούν φυσιολογικό επισκέπτη στη ζωή τους, ή, αφού έχουν εξαντλήσει αρκετές θεραπευτικές προσπάθειες

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Αναστασία Μοσχοβάκη, Ιατρός Ειδική Παθολόγος

Γράφει: Αναστασία Μοσχοβάκη, Ιατρός Ειδική Παθολόγος Σακούλες-Πρήξιμο Ματιών-Πρησμένα Μάτια, Σπασμένα Νύχια-Νύχια που σπάνε εύκολα, Πόνος στο Γράφει: Αναστασία Μοσχοβάκη, Ιατρός Ειδική Παθολόγος Η ατονία, η τριχόπτωση, ο πόνος στον αυχένα, ο πόνος στη μέση,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ/ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΧΝΝ ΣΕ ΕΞΩΝΕΦΡΙΚΗ ΚΑΘΑΡΣΗ*

ΟΔΗΓΙΕΣ/ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΧΝΝ ΣΕ ΕΞΩΝΕΦΡΙΚΗ ΚΑΘΑΡΣΗ* ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΙΑΝΔΡΟΥ 15 11528 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 2107298586 FAX: 2107237705 E-mail: nefreter@otenet.gr HELLENIC SOCIETY OF NEPHROLOGY 15 MEANDROU STR. ATHENS, 11528 GREECE TEL.: (+3021) 07298586

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Επιστημονικά πορίσματα Λαμβάνοντας υπόψη την έκθεση αξιολόγησης της PRAC σχετικά με την (τις) Έκθεση(-εις)

Διαβάστε περισσότερα

Τόπος: Children s Hospital Los Angeles Children s Hospital San Diego

Τόπος: Children s Hospital Los Angeles Children s Hospital San Diego Συγγραφείς & έτος 2004 Kathleen Meeske et al. 2009 Sung L. et al Σκοπός & επιμέρους στόχοι Σκοπός της μελέτης αυτής είναι να εξετάσει την ποιότητα ζωής και τα επίπεδα κούρασης παιδιών που διαγνώστηκαν

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση και θεραπεία Από τα πρωτόκολλα των SOS Ιατρών Επιμέλεια Γεώργιος Θεοχάρης

Αξιολόγηση και θεραπεία Από τα πρωτόκολλα των SOS Ιατρών Επιμέλεια Γεώργιος Θεοχάρης Αξιολόγηση και θεραπεία Από τα πρωτόκολλα των SOS Ιατρών Επιμέλεια Γεώργιος Θεοχάρης Παθολόγος Αξιολόγηση βαρύτητας περιστατικού - Από την βαρύτητα των κλινικών σημείων (αναπνευστική συχνότητα >35, ταχυκαρδία,

Διαβάστε περισσότερα

Τα αποτελέσματά μας δεν αποτελούν ελεγχόμενη μελέτη ή κλινική δοκιμή, αλλά στοιχεία μητρώου των ασθενών μας.

Τα αποτελέσματά μας δεν αποτελούν ελεγχόμενη μελέτη ή κλινική δοκιμή, αλλά στοιχεία μητρώου των ασθενών μας. CUMMULATINE SUCCESS SCORE % ΙΣΧΙΟ CUMMULATINE SUCCESS RATE % YΛΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΑΣΘΕΝΕΙΣ 42 ΑΝΔΡΕΣ 16 ΓΥΝΑΙΚΕΣ 26 ΗΛΙΚΙΑ 63.1 (42-92) ΥΨΟΣ 171 (162-191) Δ.Μ.Σ 36 (22-47) Το ποσοστό των ασθενών που αναφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

Η απώλεια του καλίου μειώνει την διεγερσιμότητα των μυϊκών κυττάρων (μυϊκή κόπωση

Η απώλεια του καλίου μειώνει την διεγερσιμότητα των μυϊκών κυττάρων (μυϊκή κόπωση Ηλεκτρολύτες Η απώλεια του καλίου μειώνει την διεγερσιμότητα των μυϊκών κυττάρων (μυϊκή κόπωση Αυξάνεται με την οξεία, έντονη σωματική άσκηση (προσωρινή αύξηση), από υπερβολική χρήση νατρίου, ανεπαρκή

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 6: ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΑ ΤΕΛΙΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Η νεφρική υποκατάσταση (αιμοδιάλυση) οδηγεί στις ακόλουθες απώλειες: αμινοξέων (2gr/ώρα διάλυσης) και γλουταμίνης

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ

ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ Η νόσος του Parkinson είναι μια προοδευτικά εξελισσόμενη, εκφυλιστική νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος, είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 18: ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 18: ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 18: ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΝΕΥΡΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑ Οι ασθενείς με νευρογενή ανορεξία παρουσιάζουν σημαντική απώλεια βάρους, είναι ανορεκτικοί και υποφέρουν από

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΗ HACCP ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΙΤΕΣ. Ελπίδα Παπαδοπούλου Διαιτολόγος, Ε. Α. Ν. Πειραιά «ΜΕΤΑΞΑ»

ΕΦΑΡΜΟΓΗ HACCP ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΙΤΕΣ. Ελπίδα Παπαδοπούλου Διαιτολόγος, Ε. Α. Ν. Πειραιά «ΜΕΤΑΞΑ» ΕΦΑΡΜΟΓΗ HACCP ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΙΤΕΣ Ελπίδα Παπαδοπούλου Διαιτολόγος, Ε. Α. Ν. Πειραιά «ΜΕΤΑΞΑ» ΣΧΕΣΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ Πρόληψη εμφάνισης νοσημάτων Θεραπεία ασθενών στο χώρο του νοσοκομείου

Διαβάστε περισσότερα

Αντιμετώπιση της κόπωσης από τον καρκίνο

Αντιμετώπιση της κόπωσης από τον καρκίνο Coping with cancer fatigue: For people with cancer, their families and friends Greek Αντιμετώπιση της κόπωσης από τον καρκίνο Η κόπωση είναι ένα αίσθημα μεγάλης κούρασης που βιώνουν πολλοί άνθρωποι που

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ (Σύντομη ενημέρωση από ERS - ELF) Οι οξείες λοιμώξεις κατώτερου αναπνευστικού συστήματος περιλαμβάνουν την πνευμονία (λοίμωξη της κυψελίδας του πνεύμονα),

Διαβάστε περισσότερα

Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών

Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών Δυστονία Δυστονία Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών προκαλώντας ανεξέλεγκτες επαναλαμβανόμενες ή στροφικές κινήσεις του προσβεβλημένου τμήματος του σώματος. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή

Διαβάστε περισσότερα

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία.

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Παχυσαρκία είναι η παθολογική αύξηση του βάρους του σώματος, που οφείλεται σε υπερβολική συσσώρευση λίπους στον οργανισμό. Παρατηρείται γενικά

Διαβάστε περισσότερα