5o ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

Transcript

1 5o ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Σεπτεμβρίου 2016

2 ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΣΤΗΛΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΣΩΡΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Μαρία Νικηφοράκη Χημικός MSc Περιβάλλοντος- Επιθεωρήτρια Περιβάλλοντος Λ. Μεσογείων 119, Αθήνα

3 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΩΜΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΔΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΝΟΤΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

4 ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Η Επιθεώρηση Περιβάλλοντος έχει αρμοδιότητα την παρακολούθηση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων και των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, σε έργα και δραστηριότητες. Μέσα στα πλαίσια των ελέγχων που διενεργούν οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος ελέγχεται και η διαχείριση των επικινδύνων αποβλήτων από δραστηριότητες. Οι έλεγχοι της Επιθεώρησης Περιβάλλοντος διενεργούνται σε όλο τον κύκλο διαχείρισης των επικινδύνων αποβλήτων δηλαδή: παραγωγή, ταυτοποίηση, ταξινόμηση και επισήμανση, προσωρινή αποθήκευση, μεταφορά, επεξεργασία και αξιοποίηση και τελική διάθεση.

5 ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΟ ΜΠΑΤΑΡΙΕΣ Τα τελευταία έτη στην Επιθεώρηση Περιβάλλοντος έχουν γίνει πολλές καταγγελίες για ρύπανση του περιβάλλοντος από τη λειτουργία των βιομηχανιών ανακύκλωσης των χρησιμοποιημένων συσσωρευτών, γι αυτό και προγραμματίζονται ετήσιοι έλεγχοι στις βιομηχανίες αυτές. Από τους ελέγχους προκύπτει ότι μια εν δυνάμει τοξική βόμβα, που απειλεί το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, αποτελούν οι δεκάδες χιλιάδες τόνοι μεταχειρισμένων συσσωρευτών (μπαταρίες) αυτοκινήτων και βιομηχανίας, που αποσύρονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα.

6 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΥΑ 13588/725/2006 (ΦΕΚ/B/383/ ) «Μέτρα, όροι και περιορισμοί για τη διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 91/689/ΕΟΚ «για τα επικίνδυνα απόβλητα» του συμβουλίου της 12 ης Δεκεμβρίου Ορίζει και κατατάσσει όλα τα απόβλητα σε κατηγορίες με κωδικούς σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων (ΕΚΑ) και επιβάλλει μέτρα και όρους για τη διαχείριση αποβλήτων ανάλογα με το χαρακτηρισμό τους. Οι χρησιμοποιημένοι συσσωρευτές μόλυβδου οξέος χαρακτηρίζονται ως επικίνδυνα απόβλητα και συνοδεύονται πάντα με τον κωδικό ΕΚΑ *. KYA 24944/1159/2006 (ΦΕΚ/Β/791/ ) «Έγκριση Γενικών Τεχνικών Προδιαγραφών για τη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων σύμφωνα με το άρθρο 5 (παρ. Β) της υπ αριθμ /725 κοινής υπουργικής απόφασης «Μέτρα, όροι και περιορισμοί για τη διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων κ.λπ.» (Β 383) και σε συμμόρφωση με τις διατάξεις του άρθρου 7 (παρ.1) της οδηγίας 91/156/ΕΚ του Συμβουλίου της 18 ης Μαρτίου 1991».

7 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ KYA 8668/2007 (ΦΕΚ Β 287/ ) Έγκριση Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΕΣΔΕΑ), σύμφωνα με το άρθρο 5 (παρ. Α) της υπ αριθμ /725 κοινή υπουργική απόφαση «Μέτρα, όροι και περιορισμοί για τη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων κ.λπ.» (Β 383) και σε συμμόρφωση με τις διατάξεις του άρθρου 7 (παρ. 1) της υπ αριθμ. 91/156/ΕΚ οδηγίας του Συμβουλίου της 18ης Μαρτίου ΠΔ 115/2004 (ΦΕΚ Α 80/5.3.04) «Αντικατάσταση της 73537/148/1995 κοινής υπουργικής απόφασης «Διαχείριση ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών που περιέχουν ορισμένες επικίνδυνες ουσίες» (Β 781) και 19817/2000 κοινής υπουργικής απόφασης «Τροποποίηση της 73537/1995 κοινής υπουργικής απόφασης κ.λ.π.» (Β 963). «Μέτρα, όροι και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των χρησιμοποιημένων Ηλεκτρικών Στηλών και Συσσωρευτών».

8 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΥΑ 41624/2057/ΕΙ03/2010 (ΦΕΚ 1625/Β) «Μέτρα, όροι και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών σε συμμόρφωση με τις διατάξεις των Οδηγιών 2006/66/ΕΚ «σχετικά με τις ηλεκτρικές στήλες και τους συσσωρευτές και τα απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών και με την κατάργηση της Οδηγίας 91/157/ΕΟΚ» και 2008/103/ΕΚ «για την τροποποίηση της Οδηγίας 2006/66/ΕΚ σχετικά με τις ηλεκτρικές στήλες και τους συσσωρευτές και τα απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών, όσον αφορά στην τοποθέτηση ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών στην αγορά» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου».

9 ΚΥΑ 41624/2057/ΕΙ03/2010 Εφαρμόζεται για όλους τους τύπους ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών που διατίθενται στην αγορά της χώρας, ανεξαρτήτως σχήματος, όγκου, βάρους, σύνθεσης και χρήσης με μοναδικές εξαιρέσεις τις ηλεκτρικές στήλες και συσσωρευτές που χρησιμοποιούνται σε εξοπλισμό εθνικής ασφάλειας και σε εξοπλισμό διαστημικής χρήσης. (άρθρο 3). Οι ποσοτικοί στόχοι (άρθρο 5) που θα πρέπει να επιτευχθούν σε επίπεδο χώρας σχετικά με την συλλογή φορητών ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών είναι οι ακόλουθοι: Μέχρι 26 Σεπτεμβρίου 2016 τουλάχιστον 45%. Θέτει επίσης όρους και προϋποθέσεις για την συλλογή, αποθήκευση, επεξεργασία και ανακύκλωση, καθορίζοντας επίσης (Παράρτημα ΙΙΙ) ότι οι διαδικασίες ανακύκλωσης θα πρέπει να επιτυγχάνουν τις ακόλουθες ελάχιστες αποδόσεις ανακύκλωσης, και συγκεκριμένα: α. Ανακύκλωση του 65% κατά μέσο βάρος των ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών μολύβδου-οξέος, συμπεριλαμβανομένης της ανακύκλωσης του περιεχομένου μολύβδου στον υψηλότερο δυνατά βαθμό που είναι τεχνικά εφικτός χωρίς υπερβολικές δαπάνες β. Ανακύκλωση του 75% κατά μέσο βάρος των ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών νικελίου-καδμίου, συμπεριλαμβανομένης της ανακύκλωσης του περιεχομένου καδμίου στον υψηλότερο δυνατό βαθμό που είναι τεχνικά εφικτός χωρίς υπερβολικές δαπάνες, και γ. Ανακύκλωση του 50% κατά μέσο βάρος των άλλων αποβλήτων ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών. Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 10, οι παραγωγοί ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών (φορητών, οχημάτων ή βιομηχανίας) υποχρεούνται, είτε να προβούν στην οργάνωση ατομικών ή συλλογικών συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης, είτε να συμμετέχουν σε εγκεκριμένα συστήματα συλλογικής εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων αυτών.

10 ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ (ΕΑ) Η μεταφορά των επικινδύνων αποβλήτων στο εξωτερικό γίνεται κυρίως με πλοία. Για κάθε μεταφορά ΕΑ απαιτείται: 1) άδεια συλλογής και μεταφοράς της εταιρίας στην περιφέρεια, όπου βρίσκονται τα απόβλητα και στην περιφέρεια από όπου θα εξαχθούν, 2) άδεια διασυνοριακής μεταφοράς από την αρμόδια Υπηρεσία του ΥΠΕΝ, βάσει των διατάξεων τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 259/93 του Συμβουλίου της 1 ης Φεβρουαρίου 1993 σχετικά με την παρακολούθηση και τον έλεγχο των μεταφορών αποβλήτων στο εσωτερικό της Κοινότητας καθώς και κατά την είσοδο-έξοδό τους, 3) ενημέρωση όλων των αρμόδιων υπηρεσιών (ΥΠΕΝ, Υπηρεσίες Περιβάλλοντος των περιφερειών προέλευσης, διέλευσης και εξόδου των ΕΑ, τροχαία, Λιμάνι) για τη μεταφορά αποβλήτων που πρόκειται να πραγματοποιηθεί. Αφού πραγματοποιηθεί η μεταφορά η εταιρία ενημερώνει το ΥΠΕΝ και τις Υπηρεσίες Περιβάλλοντος των δύο Περιφερειών (παραγωγού αποβλήτων και εξόδου από την χώρα) για την ακριβή ημερομηνία εκτέλεσης της μεταφοράς των ΕΑ. Μετά από διάστημα τριών μηνών περίπου η εταιρία οφείλει να αποστείλει σε όλες τις ανωτέρω αρμόδιες υπηρεσίες όπως και στον παραγωγό των αποβλήτων το πιστοποιητικό καταστροφής/τελικής διάθεσης τους. Με το τρόπο αυτό ολοκληρώνεται και κλείνει ο φάκελος για κάθε διασυνοριακή μεταφορά ΕΑ.

11 ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΟΥ Με βάση το συνολικό αριθμό οχημάτων (επιβατικών Ι.Χ., φορτηγών, λεωφορείων, μοτοσυκλετών κ.λπ.), που κυκλοφορούν στην Ελληνική αγορά, ο οποίος ανέρχεται σε περίπου 9,5 εκ. οχήματα και με την παραδοχή ότι η αντικατάσταση των συσσωρευτών γίνεται ανά 4 ή 5 χρονιά, η εκτιμωμένη ποσότητα παλαιών συσσωρευτών ανέρχεται σε τόνους (αλλαγή στα 4 έτη ) ή σε τόνους (αλλαγή σε 5 έτη). Συνεπώς οι ποσότητες αποβλήτων συσσωρευτών μόλυβδου στην Ελλάδα με βάση τις εκτιμήσεις του Εθνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) και του Υπουργείου ΠEN, ετησίως υπολογίζονται μεταξύ των και των τόνων ανά έτος. Οι ποσότητες όμως που επίσημα συλλέγονται και δηλώνονται κυμαίνονται από έως τόνους/έτος ( σύμφωνα με την έκθεση του ΕΟΑΝ και τόνους/έτος, σύμφωνα με τις εκθέσεις των συστημάτων Σ.Υ.Δ.Ε.Σ.Υ.Σ και RE-BATTERY για το 2012 και τόνους/έτος για το 2013). Επισήμως κατά μέσο όρο μόλις το 35-40% δηλώνεται ότι συλλέγεται και οδηγείται στην ανακύκλωση (μακράν του εθνικού στόχου που όριζε ότι θα έπρεπε να δηλώνεται ανακυκλώνεται το 100% του αποβλήτου). Συγκριτικά με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης εμφανίζεται ότι: Στην Ελλάδα ( ), η ποσότητα νέων συσσωρευτών που διακινείται ανά κάτοικο ανέρχεται σε 2,8-3,5 κιλά, η δε συλλογή του αποβλήτου δεν υπερβαίνει το 1,5 κιλό/κάτοικο. Σε άλλες χώρες της Ε.Ε. ο μέσος όρος της διακινούμενης ποσότητας είναι 3,4 κιλά/κάτοικο και 3,2 κιλά/κάτοικο η συλλογή αποβλήτου, που σημαίνει ότι στις χώρες αυτές συλλέγεται και δηλώνεται επισήμως σχεδόν το 100% της ποσότητας των αποβλήτων.

12 ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΩΓΕΙΣ Από το σύνολο των υπόχρεων, το μεγαλύτερο ποσοστό είναι εισαγωγείς συσσωρευτών, ένα μεγάλο μέρος είναι εισαγωγείς οχημάτων και εξοπλισμού, ενώ μικρότερο ποσοστό αποτελούν οι εισαγωγείς UPS. Οι εισαγωγείς συσσωρευτών διανέμουν τους συσσωρευτές μέσω χονδρέμπορων σε καταστήματα λιανικής, γενικά συνεργεία αυτοκινήτων και ηλεκτρολογεία. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Θεωρητικά, το πρόβλημα της μη καταγραφής, άρα και μη αναγνώρισης όλων των ποσοτήτων αποβλήτου που παράγεται, έχει την αφετηρία του στην κατηγορία εισαγωγέων εμπόρων που εμπλέκονται ως υπόχρεοι, διότι οι ποσότητες που διακινούνται (εισάγονται και διανέμονται στην ελληνική επικράτεια) ως καινούργια προϊόντα, δεν δηλώνονται στο 100%. Οι λόγοι είναι κυρίως η φοροδιαφυγή και η εισφοροδιαφυγή (είναι υποχρέωση η εισφορά στα συστήματα). Η φοροδιαφυγή έχει σαν συνέπεια η φοροδιαφυγή να συνεχίζεται και στις άλλες κατηγορίες εμπλεκομένων (έμποροι, συνεργεία, ηλεκτρολογεία κλπ.).

13 ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ - ΑΤΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία για συσσωρευτές έχουν εγκριθεί μέχρι σήμερα από το ΥΠΕΝ τα ακόλουθα συστήματα (ΣΣΕΔ): 1) Σ.Υ.Δ.Ε.Σ.Υ.Σ. Α.Ε. (από 2004) 2) Ε.Π.ΕΝ.ΔΙ.ΣΥΣ - REBATTERY A.E. (από 2011) 3) COMBATΤ A.E. (από 2014)

14 ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Για το έτος 2013 το ΣΣΕΔ ΣΥΔΕΣΥΣ κατέγραψε ποσότητα συλλογής τόνων συσσωρευτών Pb-οξέος και 11 τόνων συσσωρευτών Ni-Cd. Το ΣΣΕΔ Rebattery κατέγραψε τόνους συσσωρευτών Pb-οξέος. Για το έτος 2014 το ΣΣΕΔ ΣΥΔΕΣΥΣ κατέγραψε ποσότητα συλλογής ,50 τόνων συσσωρευτών Pb-οξέος και 6 τόνων συσσωρευτών Ni-Cd. Για το έτος 2015 το ΣΣΕΔ COMBATT κατέγραψε ότι διακινήθηκαν και καταγράφηκαν στα προβλεπόμενα από την σχετική νομοθεσία έντυπα αναγνώρισης επικινδύνων αποβλήτων (ΕΑΕΑ), ,5 τόνοι αποβλήτων συσσωρευτών Pb-οξέος, έναντι τόνων που είχαν καταγραφεί το Επιπροσθέτως, εντός του 2015, συλλέχθηκαν και kg αποβλήτων συσσωρευτών Ni-Cd.

15 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΟΥ Οι επιχειρήσεις που παράγουν απόβλητα συσσωρευτών μόλυβδου περιλαμβάνουν τα συνεργεία αυτοκίνητων κι αυτά που ανήκουν σε εταιρείες εισαγωγής και εμπορίας οχημάτων, ηλεκτρολογεία, υπηρεσίες του Δημοσίου και ΔΕΚΟ (στρατός, ΔΕΗ, αεροδρόμια κ.λπ.), βιομηχανίες που παράγουν απόβλητα συσσωρευτών μόλυβδου. Το 70% περίπου του αποβλήτου παράγεται και συλλέγεται από τα 3500 περίπου ηλεκτρολογεία και 4500 συνεργεία αυτοκίνητων σε όλη την Ελλάδα και το 30% παράγεται από τις λοιπές βιομηχανίες, εταιρείες, Δημόσιο κ.λπ., η δε διάθεση από το Δημόσιο γίνεται κυρίως μέσω διαγωνισμών. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Το μεγαλύτερο πρόβλημα στην παράνομη διακίνηση, άρα μη αναγνώριση του αποβλήτου προέρχεται κυρίως από τα ηλεκτρολογεία και ελεύθερα συνεργεία, όπου παράγεται και η μεγαλύτερη ποσότητα αποβλήτου (πάνω από 70%). Μεγάλος αριθμός ηλεκτρολογείων και συνεργείων λειτουργούν χωρίς άδειες και σχεδόν το 90% παραδίδει σε αδειοδοτημένους ή μη συλλέκτες χωρίς καθόλου παραστατικά (Δελτία Αποστολής, Τιμολόγια) άρα και χωρίς έντυπα αναγνώρισης. Η παράνομη αυτή διακίνηση που συμβαίνει τουλάχιστον τα τελευταία 15 χρόνια με πολύ μικρά βήματα προόδου έχει σαν αποτέλεσμα αφενός τη φοροδιαφυγή τουλάχιστον 20 εκατομμυρίων ευρώ το χρόνο, αφετέρου η εικόνα της διαχείρισης αποβλήτου να είναι τελείως στρεβλή και ανεξέλεγκτη.

16 ΣΥΛΛΕΚΤΕΣ Το υφιστάμενο αδειοδοτημένο δίκτυο συλλογής περιλαμβάνει: 70 περίπου συλλέκτες εγγεγραμμένους στο μητρώο συλλεκτών επικίνδυνων αποβλήτων από τους οποίους οι 52 είναι καταγεγραμμένοι συλλέκτες συσσωρευτών μόλυβδου 120 επιχειρήσεις Ο.Τ.Κ.Ζ. (οχημάτων τέλους κύκλου ζωής) 300 εταιρείες συλλογής και εμπορίας σκραπ Άγνωστος αριθμός μη αδειοδοτημένων συλλεκτώνγυρολόγων

17 ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ Οι μη αδειοδοτημένοι γυρολόγοι συλλέκτες συλλέγουν και διακινούν είτε προς τους αδειοδοτημένους είτε προς επιχειρήσεις ΟΤΚΖ είτε προς εταιρείες σκραπ, μόνον «μαύρες» μπαταρίες (δηλαδή χωρίς παραστατικά και έντυπα αναγνώρισης) σε πολύ μεγάλο ποσοστό. Οι παραλήπτες παραλαμβάνουν τα απόβλητα χαρακτηρισμένα ως «παλαιό μολυβί» και έτσι τα διακινούν και τιμολογούν προς τις εταιρείες ανακύκλωσης. Έτσι το κύκλωμα της φοροδιαφυγής συνεχίζεται και στην κατηγορία των συλλεκτών, ανακυκλωτών κ.ά. Τέλος σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες 8000 τόνοι ετησίως εξάγονται παράνομα σε όμορες χώρες του εξωτερικού και κυρίως Βουλγαρία (χωρίς παραστατικά, έντυπα αναγνώρισης, άδειες εξαγωγής επικίνδυνου αποβλήτου). Από τις τόνους των χρησιμοποιημένων μπαταριών, μόνο οι περίπου τόνοι ακολουθούν τον τρόπο διαχείρισης κι ανακύκλωσης που προβλέπει η νόμιμη διαδικασία και από αυτούς μόνο οι περίπου διαχειρίζονται απολύτως ορθά, ενώ παραμένει άγνωστος ο τρόπος συλλογής και ο τελικός αποδέκτης για τους υπόλοιπους τόνοι, ενώ υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι σχεδόν φεύγουν παράνομα στη Βουλγαρία (ΣΥΔΕΣΥΣ Α.Ε.).

18 ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στους μικρούς επαγγελματίες του κλάδου του αυτοκινήτου, που πραγματοποιούν τις λεγόμενες «μαύρες εισαγωγές», ώστε να αποφύγουν το ΦΠΑ και το περιβαλλοντικό τέλος και, στη συνέχεια, μη μπορώντας να δικαιολογήσουν λογιστικά και οικονομικά το αποτέλεσμα αυτής της διεργασίας, υποχρεώνονται να λειτουργούν παράνομα και σε ό,τι αφορά τον τρόπο διαχείρισης των μεταχειρισμένων μπαταριών. Οι συσσωρευτές αυτοί είναι κυρίως μολύβδου οξέος, ενώ ένα μικρό μέρος είναι οι νικελίου καδμίου. Πρόκειται για επικίνδυνα και τοξικά στοιχεία, τα υγρά της μπαταρίας, το μολύβδινο μέρος αλλά και τα πλαστικά τμήματα και σύμφωνα με εκτιμήσεις (ΣΣΕΔ ΣΥΔΕΣΥΣ) ο κύκλος εργασιών που πραγματοποιείται στη μαύρη αγορά ανακύκλωσης μεταχειρισμένων μπαταριών βιομηχανίας και κυρίως αυτοκινήτων, υπολογίζεται σε περίπου 35 εκατ. ευρώ, ετησίως. Σημειώνεται ότι η αξία ενός τόνου μολύβδου στην αγορά αποτιμάται περίπου ευρώ και για την παραγωγή του από ανακύκλωση, απαιτούνται δύο τόνοι μπαταριών. Από τα σχεδόν 20 κιλά που ζυγίζει μια μπαταρία, τα 16 είναι ο μόλυβδος και το πλαστικό, ενώ τα υπόλοιπα 4 κιλά είναι οι τοξικοί ηλεκτρολύτες, δηλαδή το θειϊκό οξύ, οι οποίοι απορρίπτονται σε υπονόμους ή σε χωράφια, από τα κυκλώματα παράνομης ανακύκλωσης.

19 ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΥΣΣΩΡΕΥΤΩΝ ΜΟΛΥΒΔΟΥ (Μονάδες ανακύκλωσης) Η διαχείριση και επεξεργασία χρησιμοποιημένων συσσωρευτών γίνεται από ιδιωτικές επιχειρήσεις με σκοπό την ανάκτηση μόλυβδου, ο οποίος χρησιμοποιείται σε διάφορες δραστηριότητες (παραγωγή μολυβδόφυλλων, σωλήνων, σκαγιών κλπ). Οι Εταιρείες που δραστηριοποιούνται σήμερα στην Ελλάδα είναι 7 στον αριθμό. ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ Κάποιες εταιρείες υφίστανται πάνω από 30 χρόνια, λειτουργώντας αρχικά σαν χυτήρια, που εξελίχτηκαν σε εταιρείες ανακύκλωσης και παραγωγής δευτερόχυτου μόλυβδου. Κατόπιν συστηματικών ελέγχων διαπιστώθηκε ότι λειτουργούν παραβατικά τόσο σε σχέση με την ίδια τη νομοθεσία όσο και με τους περιβαλλοντικούς όρους που τους έχουν εγκριθεί, με αποτέλεσμα να αποτελούν οι ίδιες εστίες ρύπανσης και υποβάθμισης του περιβάλλοντος στις κατά τόπους περιοχές όπου ευρίσκονται και να αποτελούν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.

20 ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ Α) Δεν συμμορφώνονται ακόμη και μετά από επανειλημμένους ελέγχους και πράξεις βεβαίωσης παράβασης ως προς την διαχείριση των αέριων υγρών και στερεών αποβλήτων παραβαίνοντας κατ επανάληψη τους περιβαλλοντικούς όρους και τη νομοθεσία. Β) Σε κάποιες εταιρείες οι αδειοδοτήσεις και οι κατηγορίες που κατατάχθηκαν δεν είναι σύννομες (μία μονάδα λειτουργεί χωρίς άδεια λειτουργίας). Γ) Υπάρχουν καταγγελίες ότι κάποιες μονάδες παραλαμβάνουν σκραπ μπαταρίες παράνομα είτε χωρίς τιμολόγια και έντυπα αναγνώρισης είτε δηλωμένες ως παλαιό μολύβι. Δ) Η μη δήλωση των εισερχόμενων αποβλήτων μπαταριών, που αποτελούν την πρώτη ύλη, ή η δήλωσή τους ως παλαιό μολύβι, έχει σαν αποτέλεσμα και την αλλοίωση των ετήσιων δηλώσεων επικίνδυνων στερεών αποβλήτων (σκωρίες) στο ΥΠΕΝ. Πιο συγκεκριμένα οι δηλωμένες σκωρίες βάσει της νομοθεσίας πρέπει να εξάγονται σε μονάδες του εξωτερικού, ενώ οι εν λόγω εταιρείες προκειμένου να αποφύγουν το κόστος αυτό, τα θάβουν με τεράστιο κίνδυνο ρύπανσης του υδροφόρου ορίζοντα.

21 Διάθεση ανεπεξέργαστων υγρών αποβλήτων σε μη στεγανές δεξαμενές

22 Υπαίθρια θραύση των μπαταριών

23 Υπαίθρια αποθήκευση των μπαταριών προς ανακύκλωση

24 Υπαίθρια αποθήκευση των μπαταριών προς ανακύκλωση

25 Υπαίθρια αποθήκευση σκωρίας, ιλύος και άλλων επικίνδυνων αποβλήτων

26 Υπαίθρια αποθήκευση σκωρίας, ιλύος και άλλων επικίνδυνων αποβλήτων

27 Υπαίθρια αποθήκευση σκωρίας, ιλύος και άλλων επικίνδυνων αποβλήτων

28 Υπαίθρια αποθήκευση σκωρίας, ιλύος και άλλων επικίνδυνων αποβλήτων

29 Υπαίθρια αποθήκευση σκωρίας, ιλύος και άλλων επικίνδυνων αποβλήτων

30 Υπαίθρια αποθήκευση σκωρίας, ιλύος και άλλων επικίνδυνων αποβλήτων

31 Ανεξέλεγκτη διάθεση επικίνδυνων στερεών αποβλήτων σε εδαφοδεξαμενές - ανοικτούς λάκκους

32 Ανεξέλεγκτη διάθεση επικίνδυνων στερεών αποβλήτων σε εδαφοδεξαμενές - ανοικτούς λάκκους

33 Ανεξέλεγκτη διάθεση επικίνδυνων υγρών αποβλήτων σε δεξαμενές

34 ΑΡΜΟΔΙΕΣ ΑΡΧΕΣ Οι αρχές που εμπλέκονται στη διαχείριση των αποβλήτων συσσωρευτών περιλαμβάνουν: το ΥΠΕΝ και ιδιαίτερα το ΓΕΔΣΑΠ (Γραφείο Εναλλακτικής Διαχείρισης), αρμόδιο για τις άδειες των συλλεκτών και ανακυκλωτών, καθώς και για την ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας, τον ΕΟΑΝ, υπεύθυνο για την εφαρμογή των στόχων ανακύκλωσης, το Τμήμα Επιθεώρησης Περιβάλλοντος, υπεύθυνο για τον έλεγχο και επιβεβαίωση της τήρησης ή μη των περιβαλλοντικών όρων και την κατά τόπους διεύθυνση της Περιφέρειας που υπάγεται η μονάδα.

35 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Το Τμήμα Επιθεώρησης Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ, αρμόδιο για τον έλεγχο λειτουργίας όλων των μονάδων ανά την Ελλάδα, ουσιαστικά είναι αποδυναμωμένο ποσοτικά, με συνέπεια να έχει διενεργήσει συνολικά 13 ελέγχους (σε 5 από τις 7 εταιρείες) εντός μιας 10ετίας. Η Περιφέρεια αδειοδοτεί, ανανεώνει ΑΕΠΟ, εγκρίνει περιβαλλοντικούς όρους, δίνει άδειες λειτουργίας χωρίς να διενεργεί ελέγχους. Ό,τι διοικητικό πρόστιμο μέτρο επιβληθεί υπόκειται σε διαδικασία έφεσης με αποτέλεσμα οι ποινές και τα πρόστιμα άλλοτε να μειώνονται εις το ελάχιστο και άλλοτε να μην εκτελούνται καθόλου. Έτσι οι επιχειρήσεις συνεχίζουν την ανεξέλεγκτα και ατιμώρητη την λειτουργία τους, η δε περιβαλλοντική ζημία που έχει τελεστεί απαιτεί ουσιαστικά την εφαρμογή του Ν. 1650/1986 άρθρο 30 που απαιτεί ανάκληση της αδείας και σφράγισμα των εγκαταστάσεων. Το ΣΔΟΕ, υπεύθυνο για τον εντοπισμό της φοροδιαφυγής και του οικονομικού εγκλήματος στη χώρα, στις μέρες μας είναι ανύπαρκτο, με αποτέλεσμα η «μαύρη» διακίνηση της μπαταρίας να είναι ανεξέλεγκτη.

36 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η δημιουργία περισσότερων φορέων διαχείρισης ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών, κάτι που εφαρμόζεται σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες με επιτυχία, όπως η Αυστρία- με πέντε φορείς διαχείρισης, η Γαλλία και η Πολωνία-με εφτά φορείς διαχείρισης, θα είχε σαν αποτέλεσμα τον υγιή ανταγωνισμό μεταξύ των φορέων διαχείρισης, τη συνεχή βελτίωσή τους, ενώ θα υπήρχε επίσης καλύτερη και πιο άμεση κάλυψη στη συλλογή των χρησιμοποιημένων ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών. Η εφαρμογή του Εθνικού Μητρώου Παραγωγών (ΕΜΠΑ) ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών, το οποίο δημιουργήθηκε πρόσφατα από τον ΕΟΑΝ και η εγγραφή των υπόχρεων παραγωγών είναι υποχρεωτική, σύμφωνα με το άρθρο 15 της ΚΥΑ Ε103/210 (ΦΕΚ 1625Β/ ). Τα στοιχεία που απαιτούνται για την καταχώρηση στο μητρώο θεσπίζονται με τη διαδικασία της απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2009/603/ΕΚ όπως αυτή τροποποιήθηκε με την Οδηγία 2013/56/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20/11/2013. Το μητρώο θα βοηθήσει ώστε σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, να γίνει αξιόπιστη ποιοτική και ποσοτική αποτύπωση (Μητρώα, Βάσεις Δεδομένων, παραγόμενες ποσότητες επικινδύνων αποβλήτων, φυσικοχημικά χαρακτηριστικά τους, Χαρτογράφηση κ.λ.π. των παραγόμενων αποβλήτων).

37 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η δημιουργία χώρων ασφαλούς τελικής διάθεσης των επικίνδυνων αποβλήτων, χώρων υγειονομικής ταφής επικινδύνων αποβλήτων και ολοκληρωμένων εγκαταστάσεων επεξεργασίας/αποτέφρωσης τους σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο κρίνεται επιτακτική. Σήμερα δεν υφίσταται κανενός είδους διαχείριση και διάθεση επικινδύνων αποβλήτων στην Ελλάδα παρά μόνο η προσωρινή αποθήκευση στους χώρους παραγωγής τους και στην μεταφορά τους από αδειοδοτημένες ιδιωτικές εταιρίες, σε χώρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (διασυνοριακή μεταφορά), όπου υπάρχουν εγκαταστάσεις επεξεργασίας τους ή χώροι τελικής διάθεσης τους. Το θέμα δημιουργεί πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις στο περιβάλλον εφόσον η συντριπτική πλειοψηφία των παραγόμενων επικίνδυνων αποβλήτων ή διατίθεται ανεξέλεγκτα εκτός των μονάδων ή διατίθεται χωρίς επεξεργασία σε χώρους εντός των μονάδων επιβαρύνοντας σοβαρά το υπέδαφος και τους πόρους της περιοχής. Παράλληλα η απουσία δομών επεξεργασίας, ή/και ανάκτησης υλικών από τα απόβλητα εμποδίζει την προσέλκυση επενδύσεων συνολικά στη χώρα, περιορίζει τη δραστηριότητα υφιστάμενων επιχειρήσεων, επιβαρύνει σημαντικά στην περίπτωση της μονοσήμαντης υποχρεωτικής διασυνοριακής μεταφοράς και δημιουργεί αξεπέραστα προβλήματα στην περίπτωση περιβαλλοντικής πιστοποίησης μιας επιχείρησης. Αδιευκρίνιστο παραμένει πού διαθέτουν τα επικίνδυνα μη επεξεργασμένα απόβλητα οι επιχειρήσεις μεταφοράς που έχουν εμφανιστεί, έχουν αδειοδοτηθεί και παραλαμβάνουν από βιομηχανικές μονάδες ποσότητες αποβλήτων.

38 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η έρευνα και η ανάπτυξη τεχνολογιών και εναλλακτικών τρόπων διαχείρισης συγκεκριμένων κατηγοριών αποβλήτων θα βοηθήσει ώστε να εξαλειφθεί το φαινόμενο της αποθήκευσης επικίνδυνων αποβλήτων στους χώρους παραγωγής τους, εντός των επιχειρήσεων, λόγω του αυξημένου κόστους μεταφοράς τους στο εξωτερικό (ειδικά οι μικρές δραστηριότητες είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντεπεξέλθουν σε αυτή τη δαπάνη). Ένα σημαντικό πρόβλημα που έχει προκύψει όσον αφορά την διασυνοριακή μεταφορά των ΕΑ είναι ότι δεν είναι αδειοδοτημένα όλα τα λιμάνια της χώρας για να διακινούνται ΕΑ, ούτε διαθέτουν τις κατάλληλες υποδομές, με αποτέλεσμα ο μεγαλύτερος όγκος τοξικών και επικινδύνων αποβλήτων, που προκύπτουν από δραστηριότητες να μεταφέρονται στο εξωτερικό μέσω ειδικά αδειοδοτημένων εταιριών για την καταστροφή τους, με φορτηγά, διαμέσου της Εθνικής Οδού, διασχίζοντας σχεδόν όλη την Ελλάδα πολλές φορές διανύοντας χλμ, προκειμένου να φτάσουν στο Λιμάνι του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, αυξάνοντας έτσι σημαντικά τις πιθανότητες για την πρόκληση ατυχημάτων και απασχολώντας πλήθος υπηρεσιών όλων των περιφερειών, δια μέσου των οποίων διέρχονται. Λόγω των μεγάλων αποστάσεων τα έξοδα διαχείρισης των αποβλήτων αυτών αυξάνονται. Το επιπλέον αυτό κόστος επιβαρύνει τους παραγωγούς αποβλήτων, με αποτέλεσμα να γίνεται περισσότερο δαπανηρή για τις ελληνικές εταιρίες η διαχείριση των επικινδύνων αποβλήτων, δεδομένου ότι μέχρι στιγμής στη χώρα μας δεν έχει γίνει ο Εθνικός Σχεδιασμός για τη διαχείριση των Επικινδύνων αποβλήτων και συνεπώς τα απόβλητα πρέπει να μεταφέρονται στο εξωτερικό για την τελική διάθεσή τους, μη παραβλέποντας και τη σημαντική εξαγωγή συναλλάγματος.

39 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε να επιβάλει στην Ελλάδα τη χρηματική ποινή ύψους ευρώ ανά ημέρα καθυστερήσεως στην εφαρμογή της νομοθεσίας για τα απόβλητα. Υπενθυμίζεται, ότι με απόφαση της 10ης Σεπτεμβρίου 2009 το δικαστήριο διαπίστωσε, ότι η Ελλάδα δεν είχε προβεί στην εφαρμογή της οδηγίας περί στερεών αποβλήτων, της οδηγίας περί επικίνδυνων αποβλήτων και της οδηγίας περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων. Ειδικότερα, το δικαστήριο διαπίστωσε ότι η Ελλάδα δεν είχε εκπονήσει και θέσει σε εφαρμογή, εντός εύλογης προθεσμίας, σχέδιο διαχείρισης των επικίνδυνων αποβλήτων σύμφωνο με τις απαιτήσεις της νομοθεσίας της Ένωσης, ούτε είχε δημιουργήσει ολοκληρωμένο και κατάλληλο δίκτυο εγκαταστάσεων διάθεσης των επικίνδυνων αποβλήτων, στο πλαίσιο του οποίου να εφαρμόζονται οι πλέον ενδεδειγμένες μέθοδοι για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας. Επιπλέον, η Ελλάδα δεν είχε λάβει το σύνολο των μέτρων που απαιτούνταν για την εξασφάλιση, ως προς τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων, την τήρηση των κανόνων περί αξιοποίησης και διάθεσης των αποβλήτων και περί αδειοδότησης και εκμετάλλευσης των χώρων υγειονομικής ταφής. Η άμεση εφαρμογή της υπ αριθ. οικ / Εγκυκλίου της Δ/νσης Προστασίας Βιοποικιλότητας, Εδάφους και Διαχείρισης Αποβλήτων και Δ/νσης Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης (ΔΙΠΑ) του ΥΠΕΝ που αφορά στη «Διαχείριση αποβλήτων που παραμένουν επί μακρόν αποθηκευμένα εντός των γηπέδων των βιομηχανικών εγκαταστάσεων», θα βοηθήσει στην καταγραφή των ποσοτήτων των αποθηκευμένων αποβλήτων, την παρακολούθηση και την ορθή περιβαλλοντικά διαχείριση και διάθεσή τους.

40 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!