ΚΟΥΝΟΥΠΙΔΙ ΚΑΙ ΜΠΡΟΚΟΛΟ

Transcript

1 ΚΟΥΝΟΥΠΙΔΙ ΚΑΙ ΜΠΡΟΚΟΛΟ 132

2 133 ΚΟΥΝΟΥΠΙΔΙ ΚΑΙ ΜΠΡΟΚΟΛΟ Επιστημονική ονομασία: Το κουνουπίδι: Brassica οleracea var. botrytis L. Το μπρόκολο: Brassica οleracea var. botrytis asparagoides D.C Και τα δύο ανήκουν στην οικογένεια των Σταυρανθών (Cruciferae). Χρωματοσώματα: 2n=18 Συνώνυμα: Κουνουπίδι, ανθοκράμβη, κωνοπίδι, καρναμπίτι, καρναμπίκι.»» Μπρόκολο ή πρόκολο Καταγωγή: Πιθανώς από τις χώρες της Ν.Α. Ευρώπης Το κουνουπίδι καλλιεργείται στην Ελλάδα από τους αρχαίους χρόνους, κατά τους οποίους ίσως και να αναφέρονταν με το όνομα λευκοκράμβη ή κραμβοσπάραγον. Παγκόσμια εξάπλωση: (δες Πίνακα 1) Πίνακας 1. Έκταση και παραγωγή Κουνουπιδιού (ανθοκράμβης) σε παγκόσμια κλίμα κα, στις κυριότερες χώρες παραγωγής και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) κατά το έτος Γεωγραφικός χώρος Έκταση Χ 1000 στρ. Παραγωγή Χ 1000 Μ.Τ. Mέση απόδοση (κιλά/στρεμ. ) Υφήλιος ,00 Ήπειρος Αφρική ,46 Β.& Κ. Αμερική ,10 Ν. Αμερική ,49 Ασία ,96 Ευρώπη ,87 Ωκεανία ,12 % του συνόλου της παραγωγής Κυριότερες χώρες παραγωγής 1. Ινδία ,36 2. Κίνα ,77 3. Ιταλία ,30 4. Γαλλία ,51 5. Ισπανία ,43 6. Η.Π.Α ,24 7. Πολωνία ,57 8. Μεξικό ,27 9. Πακιστάν ,25 10 Γερμανία ,88 Χώρες Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.)* 1. Ιταλία ,30 2. Γαλλία ,51 3. Ισπανία ,43 4. Πολωνία ,57 5. Γερμανία ,88 6. Ηνωμένο Βασίλειο ,76 7. Βέλγιο-Λουξεμβούργο ,57 8. Ελλάδα ,45 9. Ολλανδία , Πορτογαλία , Τσεχία , Σλοβακία , Ουγγαρία ,09 * Οι λοιπές χώρες της Ε.Ε. δεν αναφέρονται στην πηγή πληροφόρησης, πιθανόν λόγω της μικρής παραγωγής Πηγή: FAO Yearbook 2002, Production Vol. 55 (FAO statistics Series No 170).

3 134 Εξάπλωση στην Ελλάδα: (δες Πίνακα 2). Πίνακας 2: Εξέλιξη της καλλιέργειας του κουνουπιδιού στην Ελλάδα την περίοδο των ετών ΕΤΟΣ ΕΚΤΑΣΗ (στρέμματα) ΠΑΡΑΓΩΓΗ (τόνοι) ΣΤΡΕΜ. ΑΠΟΔΟΣΗ (κιλά/στρεμ.) ΤΙΜΗ (δρχ./κιλό) ΑΚΑΘ. ΑΞΙA ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (σε χιλ. δρχ.) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας (Δ/νση Αγροτικής Πολιτικής και Τεκμηρίωσης, Τμήμα Στατιστικής)

4 135 Χρήση: Η ταξιανθία (ανθοκεφαλή) χρησιμοποιείται στην μαγειρική και ως πίκλα (τουρσί) Τα φύλλα χρησιμοποιούνται ως κτηνοτροφή. Διαιτολογική αξία: (δες Πίνακα 3) Πίνακας 3: Σύνθεση 100 γρ. εδώδιμου μέρους κουνουπιδιού και μπρόκολου Συστατικό Ποσότητα Συστατικό Ποσότητα Κουνουπίδι Μπρόκολο Κουνουπίδι Μπρόκολο Ενέργεια (θερμίδες) Νάτριο 13 mg 10 mg Νερό 91,0 g 91,3 g Κάλιο 295 mg 267 mg Πρωτεΐνες 2,7 g 3,1 g Βιταμίνη Α 60 Δ.Μ Δ.Μ. Λίπη 0,2 g 0,3 g Θειαμίνη (Β1) 0,11 mg 0,09 mg Υδατάνθρακες 5,2 g 4,5 g Νιασίνη (Β4) 0,10 mg 0,20 mg Ασβέστιο 25,0 mg 88,0 mg Ριβοφλαβίνη (Β2) 0,70 mg 0,80 mg Φωσφόρος 56,0 mg 62,0 mg Βιταμίνη C 78,00 mg 90,00 mg Σίδηρος 1,1 mg 0,8 mg Βοτανικοί χαρακτήρες Φυτό: διετές μέχρι την ολοκλήρωση της σποροπαραγωγής, ετήσιο ως καταναλισκόμενο λαχανικό (παραγωγή της ανθοκεφαλής). Ουδέτερο ως προς το φωτοπεριοδισμό. Βλαστός: πριν το σχηματισμό της ανθοκεφαλής φθάνει το ύψος των εκ. με το σχηματισμό της ανθοκεφαλής φθάνει το ύψος των εκ. Φύλλα: Πλατιά και μακριά (μακρύτερα αλλά στενότερα εκείνων του λάχανου). Τα εσωτερικά φύλλα κυρτώνονται προς τα μέσα και καλύπτουν την ανθοκεφαλή τουλάχιστο κατά τα αρχικά στάδια της ανάπτυξής της. Κεφαλή(ανθοταξία): Είναι συμπαγής και συνίσταται από υπερτροφικά ανθικά στελέχη τα οποία σχηματίζουν βότρυ. Το μέγεθος της κεφαλής είναι συνάρτηση της ποικιλίας και των καλλιεργητικών φροντίδων. Συνιστά το εμπορεύσιμο μέρος του φυτού. Έχει χρώμα λευκό έως λευκοκίτρινο. Στο μπρόκολο εκτός της κεντρικής ανθοκεφαλής, υπάρχουν και δευτερογενείς στις μασχάλες των φύλλων, των οποίων το μέγεθος είναι μικρότερο της κεντρικής. Τόσο η κεντρική όσο και οι δευτερεύουσες ανθοκεφαλές είναι μικρότερες εκείνων του κουνουπιδιού και στη δομή

5 136 τους είναι λιγότερο συνεκτικές. Έχουν χρώμα πρασινωπό έως ερυθροϊώδες. Η εμπορική αξία των ανθοκεφαλών του μπρόκολου είναι συνήθως μεγαλύτερη εκείνης του κουνουπιδιού. Μετά την ολοκλήρωση της ανάπτυξης της ανθοκεφαλής (τόσο στο κουνουπίδι όσο και στο μπρόκολο) τα ανθικά στελέχη επιμηκύνονται και δίνουν τα άνθη. Εικόνα 1: Ανθοκεφαλή κουνουπιδιού Εικόνα 2: Ανθοκεφαλή μπρόκολου

6 137 Άνθος: Φέρει 4 σέπαλα και 4 πέταλα 6 (4+2) στήμονες Ο ύπερος φέρει κοντό ή μακρύ στύλο που καταλήγει σε τριχωτό στίγμα. Τα άνθη ανοίγουν μόνο τις πρωινές ώρες και κλείνουν το βράδυ. Ξανανοίγουν την επόμενη μέρα. Το στίγμα είναι δεκτικό για 3-4 ημέρες. Παρατηρείται υστερανδρία. Η επικονίαση γίνεται με έντομα. Λόγω της υστερανδρίας αλλά και του αυτοασυμβίβαστου, στις καλλιεργούμενες ποικιλίες διενεργούνται σταυρογονιμοποιήσεις. Η άνθηση ενός φυτού διαρκεί ημέρες (ανάλογα κυρίως της εποχής). Καρπός: Είναι κεράτιο επίμηκες, με πολυάριθμα σπέρματα. Σπέρματα: μικρά, σφαιροειδή και μαύρου χρώματος. Κλιματικές απαιτήσεις Θερμοκρασία περιβάλλοντος: Το κουνουπίδι αρέσκεται σε μέτριου προς χαμηλού επιπέδου θερμοκρασίες και μάλλον σε ψυχρό καιρό. Στη διάρκεια του χειμώνα οι ανθοκεφαλές είναι περισσότερο λευκές και συμπαγείς. Δείχνει μικρή αντοχή στους παγετούς από τους οποίους ζημιώνονται οι ανθοκεφαλές. Η προστασία των ανθοκεφαλών επιτυγχάνεται με κάλυψή τους από τα φύλλα. Απαιτήσεις σε έδαφος Καταλληλότερο έδαφος: είναι το βαθύ, μέσης σύστασης, καλά εφοδιασμένο σε υγρασία αλλά καλά αποστραγγιζόμενο, πλούσιο σε οργανική ουσία και γόνιμο (ιδιαίτερα εφοδιασμένο με Ν). Για πρωίμιση της παραγωγής καταλληλότερο θεωρείται το ελαφριάς σύστασης έδαφος. Κατάλληλο ph: 5,5-7 (άριστο ph=6,5) Αμειψισπορά: συνιστάται η ένταξη της καλλιέργειας σε μια πολυετή αμειψισπορά, χωρίς συγγενή είδη. Προετοιμασία χωραφιού ι. Κατεργασία εδάφους: - Κάθε 4-5 χρόνια μια υπερβαθιά άροση ή υπεδαφοκαλλιέργεια (βάθος εκ.)

7 138 - Βαθύ όργωμα (βάθος εκ.) με ενσωμάτωση της κοπριάς - Κανονικό όργωμα (βάθος εκ.) ενσωμάτωση χημικών λιπασμάτων της βασικής λίπανσης. - Σβάρνισμα ή φρεζάρισμα: λίγες ημέρες πριν τη φύτευση. ιι. Βασική λίπανση α. Ανάγκες καλλιέργειας σε ανόργανα θρεπτικά στοιχεία Για την παραγωγή κιλών εμπορεύσιμων ανθοκεφαλών αφαιρούνται από το έδαφος: - 12 μονάδες αζώτου (Ν) - 5 μονάδες φωσφόρου (P ) - 15 μονάδες καλίου (Κ 2 0) β. Ενδεικτική λίπανση Για την κάλυψη των παραπάνω αναγκών προστίθενται στο χωράφι τα παρακάτω ποσότητες λιπασμάτων ανά στρέμμα: - χωνεμένη κοπριά: 3-5 τόνοι μονάδες P 2 0 5, δηλαδή κιλά απλού υπερφωσφορικού (0-20-0) » Κ 2 0, δηλαδή κιλά θειικού καλίου (0-0-50) » Ν, δηλαδή κιλά θειικής αμμωνίας (26-0-0) - Εφόσον υπάρχουν δεδομένα έλλειψης μαγνησίου (Mg), βορίου (B) ή άλλων ιχνοστοιχείων, προστίθενται οι αναγκαίες ποσότητες θειικού μαγνησίου, βόρακα ή άλλων ενώσεων των ιχνοστοιχείων που λείπουν. Πολλαπλασιασμός του κουνουπιδιού Το κουνουπίδι και το μπρόκολο πολλαπλασιάζονται: α) συνήθως με σπόρο (εγγενής πολλαπλασιασμός) β) αγενώς με: μοσχεύματα μασχαλιαίων οφθαλμών, τα οποία στρωματώνονται σε άμμο και εκτίθενται σε συνθήκες κατάλληλης θερμοκρασίας και υψηλής σχετικής υγρασίας σε θερμοκήπια. φυτά που προέρχονται από ιστοκαλλιέργεια Παραγωγή σποροφύτων Για την εγκατάσταση μιας καλλιέργειας κουνουπιδιού ή μπρόκολου σπάνια γίνεται σπορά κατευθείαν στο χωράφι. Συνήθως γίνεται σπορά σε σπορεία.

8 139 Εποχή σποράς: ανάλογα με το χρόνο συγκομιδής των ανθοκεφαλών. α) Για συγκομιδή στο τέλος της άνοιξης ή το καλοκαίρι: γίνεται σπορά σε θερμοσπορεία την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου (πρώιμες ποικιλίες). β) Για συγκομιδή το Φθινόπωρο: γίνεται σπορά σε ψυχρό σπορείο την περίοδο Μαΐου- Ιουνίου. γ) Για όψιμη συγκομιδή (Ιανουάριος-Μάιος): γίνεται σπορά σε ψυχρά σπορεία την περίοδο Ιουλίου-τέλη Αυγούστου (όψιμες ποικιλίες). Υποστρώματα σποράς: Εδαφικά ή οργανικά μείγματα ισορροπημένης περιεκτικότητας σε θρεπτικά στοιχεία, ελαφριάς σύστασης, με δυνατότητα συγκράτησης αρκετής υγρασίας την οποία να αποδίδουν ευχερώς στα σπορόφυτα (δες Γενική Λαχανοκομία). Μέθοδοι σποράς: Στα πεταχτά ή σε γραμμές σε κιβώτια σποράς ή σε βραγιές. Απόσταση μεταξύ των γραμμών 3-5 εκ., απόσταση σπόρων επί της γραμμής 1 εκ. Βάθος σποράς: 1-1,5 εκ. και ακολούθως κάλυψη του σπόρου με μείγμα σποράς. Απαιτούμενο σπορείο για την παραγωγή σπορόφυτων για 1 στρέμμα: 8-10 Μ 2 Απαιτούμενη ποσότητα σπόρου για παραγωγή σπορόφυτων για 1 στρέμμα: γρ. Φύτευση σπορόφυτων στο χωράφι Τα σπορόφυτα είναι έτοιμα για μεταφύτευση 6-8 εβδομάδες μετά τη σπορά, όταν έχουν αποκτήσει 4-6 πραγματικά φύλλα. Επιλέγονται σπορόφυτα υγιή, τυπικά της ποικιλίας, καλής ανάπτυξης και με πλούσιο ριζικό σύστημα. Φύτευση: απόσταση μεταξύ των γραμμών: εκ. απόσταση φυτών επί της γραμμής: εκ. βάθος: το ίδιο με εκείνο του σπορείου με την ολοκλήρωση της φύτευσης γίνεται πότισμα με διάλυμα αφύπνισης. γίνεται τις απογευματινές ώρες ή τις ημέρες με συννεφιά. Καλλιεργητικές φροντίδες και εργασίες: - Συμπλήρωση κενών

9 140 - Αραίωμα φυτών (όταν η σπορά γίνεται απευθείας στο χωράφι) - Καταστροφή των ζιζανίων με: βοτανίσματα σκαλίσματα χημικά ζιζανιοκτόνα (Bensulide,Dactal κ.λ.π) - Παράχωμα της βάσης των φυτών - Ποτίσματα (συχνότερα όταν τα φυτά είναι μικρής ηλικίας, αραιότερα αργότερα) - Επιφανειακές λιπάνσεις: συμπληρωματική αζωτούχος λίπανση σε 2-3 δόσεις κάθε μιά από 5-10 κιλά/στρέμμα νιτρικής αμμωνίας. συμπληρωματική καλιούχος λίπανση σε μία δόση με 5-10 κιλά στο στρέμμα θειικού καλίου ή νιτρικού καλίου. - Φυτοπροστασία (ψεκασμοί με τα απαραίτητα και αναγκαία εντομοκτόνα ή μυκητοκτόνα στη σωστή δόση και στο σωστό χρόνο). - Συγκομιδή-Αποδόσεις Η συγκομιδή γίνεται με την παρέλευση 5-7 μηνών από τη σπορά (ανάλογα με την ποικιλία και την εποχή της καλλιέργειας). Εποχή συγκομιδής: στις πρωιμότερες ποικιλίες: από Σεπτέμβριο έως Οκτώβριο. στις οψιμότερες ποικιλίες: από Φεβρουάριο-Μάρτιο. Οι ανθοκεφαλές συγκομίζονται όσο ακόμη είναι σφιχτές: ούτε μικρές, ούτε υπερβολικά μεγάλες. Τα μπρόκολα συγκομίζονται νωρίτερα επειδή τα άνθη τους ανοίγουν γρηγορότερα και έτσι χάνουν την εμπορική τους αξία. Με την κοπή της κεντρικής κεφαλής αναπτύσσονται δευτερογενείς κεφαλές σε άλλους βλαστούς του μπρόκολου, από τις οποίες ένα μέρος φθάνει στο εμπορικό μέγεθος. Οι ανθοκεφαλές τόσο του κουνουπιδιού όσο και του μπρόκολου κόβονται είτε με τα φύλλα της βάσης τους είτε χωρίς αυτά. Οι στρεμματικές αποδόσεις του κουνουπιδιού είναι κιλά, ενώ του μπρόκολου μικρότερες. Διατήρηση ανθοκεφαλών: Σε χαμηλές θερμοκρασίες (4-8 ο C) και Σ.Υ % φθάνει μέχρι 2 εβδομάδες.

10 141 Ποικιλίες υβρίδια κουνουπιδιού α. Ποικιλίες Igloo: Μεσοπρώιμη με ανθοκεφαλή συνεκτική, καλυπτόμενη βάρους περίπου 2 κιλών. Snowball: Μεσοπρώιμη με ανθοκεφαλή σφιχτή, βάρους 1,5 έως 2 κιλών. Celesta: Μεσοπρώιμη Dominant: Μεσοπρώιμη με ανθοκεφαλή καλά καλυπτόμενη, συνεκτική βάρους 2-3 κιλών. Gigante di Napoli: κεφαλή καλά καλυπτόμενη, μεγάλου βάρους. Idol: Μεσοπρώιμη με μεγάλη και συνεκτική κεφαλή, για ανοιξιάτικη καλλιέργεια. Di Sicilia Violetto: Μεσοπρώιμη με μεγάλη και συνεκτική κεφαλή, χρώματος ερυθροϊώδους. β.υβρίδια Astral F1: Πολύ όψιμο (χειμερινή συγκομιδή). Ανθοκεφαλή καλά καλυπτόμενη, σφιχτή, 2-3 κιλών. Cabrera F1: Πολύ πρώιμο (καλοκαιρινή συγκομιδή). Ανθοκεφαλή μικρού βάρους. Dona F1: Μέσης οψιμότητας (χειμερινή συγκομιδή). Ανθοκεφαλή σφιχτή μέσου βάρους. Ravella F1: Πρώιμο για συγκομιδή Μάιο- Ιούνιο ή Σεπτέμβριο-Οκτώβριο. Μικρές κεφαλές. Early Parno F1: Μεσοπρώιμο (συγκομιδή το χειμώνα). Ανθοκεφαλή σφιχτή, βάρους 2-3 κιλών. Late Cona F1: Μεσοόψιμο (χειμερινή συγκομιδή). Ανθοκεφαλή σφιχτή, καλυπτόμενη βάρους 2-3 κιλών. Ποικιλίες υβρίδια μπρόκολου Corvet F1: Πολύ πρώιμο (100 ημερών). Ανθοκεφαλή πράσινη. Skiff F1: Αρκετά πρώιμο (100 ημερών). Ανθοκεφαλή πράσινη. Calabrese: Αρκετά πρώιμη ποικιλία (100 ημερών). Ανθοκεφαλή πράσινη. Βελτίωση - Σποροπαραγωγή ι. Στόχοι της γενετικής βελτίωσης: η αντοχή στις ασθένειες η αύξηση των αποδόσεων η φυσική κάλυψη των ανθοκεφαλών με το φύλλωμα.

11 142 η διατήρηση για μεγάλο χρονικό διάστημα της εμπορευσιμότητας των ανθοκεφαλών, δηλαδή η καθυστέρηση του ανοίγματος των ανθέων. η παραγωγή συμπαγών και κανονικού σχήματος ανθοκεφαλών. η παραγωγή ανθοκεφαλών λευκού χρώματος, χωρίς την εμφάνιση φυλλαρίων επί αυτής. ιι. Σποροπαραγωγή Δυσκολίες παραγωγής σπόρου καθαρής ποικιλίας: Απορρέουν από το αυτοασυμβίβαστο, τη διχογαμία (πρωτανδρία, ετεροστυλία) και την άνθηση την περίοδο των χαμηλών θερμοκρασιών. Ξεπέρασμα δυσκολιών: α) απομόνωση της καλλιέργειας: σε απόσταση τουλάχιστον 1000 μ. από φυτά άλλης ποικιλίας τόσο του κουνουπιδιού όσο και κάθε ποικιλίας του είδους Brassica oleracea. β) εκλογή της κατάλληλης για κάθε ποικιλία εποχής σποράς, ώστε τα φυτά να ανθήσουν την ευνοϊκότερη γι αυτά χρονική περίοδο για την παραγωγή του σπόρου. Συνήθως γίνεται όψιμη σπορά, οπότε η άνθηση επισυμβαίνει μετά το χειμώνα. Διαδικασία παραγωγής σπόρου υβριδίων: α. Διάταξη των φυτών μητέρων σε ομάδες. β. Με την έναρξη της ανθοφορίας αφαιρούνται από τις ταξιανθίες των μητέρων τα ανοιγ μένα άνθη καθώς επίσης και τα κλειστά άνθη με εξέχοντα στίγματα. γ. Κάλυψη των ταξιανθιών είτε κάθε φυτού χωριστά είτε όλων των φυτών μιας ομάδας. δ. Τα στίγματα των ανθέων που θα εκτεθούν (θα φανερωθούν) μετά την κάλυψη επικο νιάζονται με τη γύρη την οποία συλλέγουμε από άνθη των φυτών-πατέρων. ε. Καλύπτονται οι ταξιανθίες με τα γονιμοποιημένα άνθη. στ. Επαναλαμβάνεται η διαδικασία των βημάτων (δ) και (ε) μέχρι την ολοκλήρωση της άνθησης κάθε ταξιανθίας (διαρκεί ημέρες). ζ. Οι επιλεγμένες ταξιανθίες των φυτών-μητέρων παραμένουν κλειστές μέχρι το σχημα τισμό και των τελευταίων καρπών επί αυτών. η. Όταν οι καρποί (τα κεράτια) ωριμάσουν και αποκτήσουν κίτρινο χρώμα, τα περιεχόμε να σε αυτούς σπέρματα είναι επίσης ώριμα. Στο στάδιο αυτό αποκόπτονται οι ταξι καρπίες και μεταφέρονται σε καλά αεριζόμενους χώρους (σκέπαστρα) και παραμένουν εκεί μέχρι της πλήρους ξήρανσής τους. θ. Τα σπέρματα απελευθερώνονται με κτυπήματα των ταξικαρπιών και ξεχωρίζονται από

12 143 τις ξένες ύλες. Ακολούθως συσκευάζoνται και διατηρούνται σε δροσερό χώρο. Στις καλλιέργειες σποροπαραγωγής διενεργούνται συνεχείς και ενδελεχείς έλεγχοι για τη διαπίστωση τυχόν άτυπων φυτών ή φυτών με προσβολές από μεταδοτικές ασθένειες και ιώσεις. Τα ύποπτα φυτά εκριζώνονται αμέσως και καταστρέφονται. Η φυτρωτική ικανότητα των σπερμάτων, σε συνήθεις συνθήκες διατήρησης, παραμένει σε υψηλά επίπεδα για 4-5 έτη. Από ένα στρέμμα καλλιέργειας μπορεί να συγκομιστούν μέχρι και 50 κιλά σπερμάτων. Σε κάθε γραμμάριο βάρους περιέχονται περίπου σπέρματα. Εχθροί και ασθένειες κουνουπιδιού και μπρόκολου Είναι τα ίδια παράσιτα που προσβάλλουν το λάχανο και αναφέρθηκαν προηγουμένως.

13 144 Πίνακας 2: Εξέλιξη της καλλιέργειας του κουνουπιδιού στην Ελλάδα την περίοδο των ετών ΕΤΟΣ ΕΚΤΑΣΗ (στρέμματα) ΠΑΡΑΓΩΓΗ (τόνοι) ΣΤΡΕΜ. ΑΠΟΔΟΣΗ (κιλά/στρεμ.) ΕΤΟΣ ΕΚΤΑΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ (στρέμματα) (τόνοι) ΣΤΡΕΜ. ΑΠΟΔΟΣΗ (κιλά/στρεμ.) Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας (Δ/νση Αγροτικής Πολιτικής και Τεκμηρίωσης, Τμήμα Στατιστικής)