ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ"

Transcript

1 Εταιρεία Μελέτης Παραγόντων Κινδύνου για Αγγειακά Νοσήματα (Ε.Μ.Πα.Κ.Α.Ν.) ISSN: ΕΠ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ιθεώρηση Κ αρδιοµεταβολικών ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ αραγόντωνκινδυνου ινδύνου Τεύχος 9 Iανουάριος-Απρίλιος 2013 Edilys A.E.E. Aγίου Κωνσταντίνου 40, Μαρούσι

2

3 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ-ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Τεύχος 9 Ιανουάριος-Απρίλιος 2013 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Διευθυντής Σύνταξης Κ. Τσιούφης Αναπληρωτές Διευθυντές Σύνταξης Κ. Θωμόπουλος / Ι. Κυριαζής Σύμβουλοι Έκδοσης Ι. Ιωαννίδης / Ε. Χατζηαγγελάκη ΜΕΛΗ Α. Αλαβέρας Γ. Ανδρικόπουλος Χ. Δημοσθενόπουλος Ρ. Ευθυμιάδου Ε. Ζέρβας Α. Θανοπούλου Α. Κόκκινος Ν. Κομιτόπουλος Α. Κώτσανης Γ. Λάζαρος Α. Λαλούσης Β. Λαμπαδιάρη Λ. Λαναράς Σ. Λιάτης Κ. Μακρυλάκης Α. Μελιδώνης Ε. Μιχαλοπούλου K. Mπακαλάκου Ε. Μπελιώτης Μ. Μπενρουμπή Σ. Μπούσμπουλας Ι. Οικονομίδης Σ. Παππάς Σ. Πατσιλινάκος Ν. Πατσουράκος Α. Ράπτης Δ. Ρίχτερ Κ. Σγούρος Ν. Τεντολούρης Π. Τσαπόγας Κ. Τσίγκος Υπεύθυνη Γραμματείας Τ. Κόντου Εκδότης Αθανάσιος Καλλιακμάνης Αγίου Κωνσταντίνου 40, Μαρούσι Τηλ Fax info@edilys.gr url: Υπεύθυνος τυπογραφείου Edilys Α.Ε.Ε. Αγίου Κωνσταντίνου 40, Μαρούσι Τηλ Fax info@edilys.gr url: Υπεύθυνη Διαφήμισης E. Aρφαρά Καλλιτεχνική επιμέλεια Ε. Πουλοπούλου Ιδιοκτήτης Εταιρεία Μελέτης Παραγόντων Κινδύνου για Αγγειακά Νοσήματα (Ε.Μ.Πα.Κ.Α.Ν.) Ιακ. Δραγάτση 8, Πειραιάς (Όροφος 4 Γραφείο 9) Τηλ. / Fax info@empakan.gr url: Διοικητικό Συμβούλιο Ε.Μ.Πα.Κ.Α.Ν. ( ) Πρόεδρος Ι. Κυριαζής Αντιπρόεδρος Ε. Ζέρβας Γενικός Γραμματέας Ε. Χατζηαγγελάκη Ταμίας Α. Λαλούσης Μέλη Χ. Δημοσθενόπουλος Κ. Θωμόπουλος Ι. Ιωαννίδης Τα άρθρα που δημοσιεύονται στο περιοδικό «Επιθεώρηση Καρδιομεταβολικών Παραγόντων Κινδύνου» αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία του περιοδικού και δεν επιτρέπεται η ολική ή μερική αναδημοσίευσή τους χωρίς την έγγραφη άδεια του Διευθυντή Σύνταξης. Περιεχόμενα Από τη σύνταξη Επεμβατική Αντιμετώπιση Κολπικής Μαρμαρυγής: Πότε να Συμβουλευτώ «Ηλεκτρολόγο»; ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΘΩΜΟΠΟΥΛΟΣ Cardiologist, Fellow Dept. of Cardiology, St. Luca Hospital, IRCCS Istituto Auxologico Italiano, University of Milano-Bicocca, Milan, Italy Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής: πότε πρέπει να συνιστάται και σε ποιούς Δημήτριος Τσιαχρής, 1 Γεώργιος Σταυρόπουλος 2 1. Επιστημονικός Συνεργάτης, Α Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική, Ιπποκράτειο Γενικό Νοσοκομείο Αθήνων, Αθήνα 2. Επιμελητής, Καρδιολογική Κλινική, Γενικό Νοσοκομείο Βέροιας «Κωνσταντοπούλειο» Νοσοκομείο Ν. Ιωνίας Meta-analysis in diabetes: both a salvation and a danger Lecture of Professor Philip Home Newcastle University, UK Report prepared by Professor Nicholas Katsilambros, Greece Γενίκευση αποτελεσμάτων κλινικών μελετών σε διαφορετικούς πληθυσμούς ΕΛΕΝΗ Δ. ΠΟΛΙΤΗ, MD, PharmD, MPH Eιδ/νη Γενικής Ιατρικής ΓΝΑ «Γ.Γεννηματάς», Υπ.Δρ. Θεσμών & Πολιτικών Υγείας Αντιμετώπιση σακχαρώδους διαβήτη σε πολύ ηλικιωμένους: υπάρχει διαφοροποίηση; Εμμανουήλ Δ. Μπελιώτης 1, Δρ. Ιωάννης Ιωαννίδης 2 1. Παθολόγος, Υπ. Δρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιστημονικός Συνεργάτης Διαβητολογικού Ιατρείου Π.Γ.Ν.Νέας Ιωνίας «ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΕΙΟ» 2. Παθολόγος-Διαβητολόγος, Δ/ντης ΕΣΥ, Υπεύθυνος Διαβητολογικού Ιατρείου Π.Γ.Ν.Νέας Ιωνίας «ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΕΙΟ», Β Παθολογική Κλινική Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του διαβήτη σε παιδιά και εφήβους και η σχέση τους με το γλυκαιμικό έλεγχο Δούκα Ευαγγελία Κλινική Ψυχολόγος, ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ «ΝΟΗΜΑ» Καμπύλη λίπους (fat tolerance test) Δυναμική εξέταση που διαγιγνώσκει τα μεταγευματικά τριγλυκερίδια και υπολειπόμενο καρδιοαγγειακό κίνδυνο Κυριαζής Ιωάννης 1, Ιωαννίδης Ιωάννης 2, Τεντολούρης Νικόλαος 3 1. Παθολόγος Διαβητολόγος, Διευθυντής Ε.Σ.Υ., Α Παθολογική Κλινική & Ιατρείο Διαβήτη -Παχυσαρκίας Γ.Ν. Ασκληπιείο Βούλας 2. Διευθυντής ΕΣΥ, Υπεύθυνος Ιατρείου Διαβήτη - Παχυσαρκίας Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο Ν. Ιωνίας 3. Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας, Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών και Διαβητολογικό Κέντρο, Γ.Ν.Α. Λαϊκό Ενδιαφέροντα άρθρα από τη διεθνή βιβλιογραφία Οι Αλλαγές της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρίας στις Συστάσεις του έτους 2013 για τη Διαχείριση του Διαβήτη Επιμέλεια: Ι. Κυριαζής Ε. Μπελιώτης Αmerican Diabetes Association. Συστάσεις κλινικής πρακτικής. Diab Care : S1-S110. Καθοριστικοί παράγοντες αγγειακής λειτουργίας σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 Katerina K Naka, Katerina Papathanassiou, Aris Bechlioulis, Nikolaos Kazakos, Konstantinos Pappas, Stelios Tigas, Dimitrios Makriyiannis, Agathocles Tsatsoulis, Lampros K Michalis Cardiovasc Diabetol. 2012;11(127) Οδηγίες προς τους Συγγραφείς 34 3

4

5

6 Aπό τη τη σύνταξη Τεύχος 9 Ιανουάριος-Απρίλιος 2013 Επεμβατική Αντιμετώπιση Κολπικής Μαρμαρυγής: Πότε να Συμβουλευτώ «Ηλεκτρολόγο»; ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΘΩΜΟΠΟΥΛΟΣ Cardiologist, Fellow Dept. of Cardiology, St. Luca Hospital, IRCCS Istituto Auxologico Italiano, University of Milano-Bicocca, Milan, Italy Στο παρόν τεύχος της Επιθεώρησης Καρδιομεταβολικών Παραγόντων Κινδύνου οι κύριοι Δ. Τσιαχρής και Γ. Σταυρόπουλος παραθέτουν πρακτικές κλινικές επισημάνσεις για την επεμβατική αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής. 1 Η δημοσίευση του παρόντος άρθρου συμπίπτει με το πέρας ειδικής μετεκπαίδευσης αμφότερων των συγγραφέων στο Τμήμα Ηλεκτροφυσιολογίας του Νοσοκομείου San Raffaele του Μιλάνο όπου η επεμβατική αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής πραγματοποιείται με ό,τι το τεχνολογικά νεότερο και πρωτοποριακό σε μεγάλο όγκο ασθενών. Τα τελευταία χρόνια σημαντικό είναι το ενδιαφέρον της καρδιολογικής κοινότητας για την κολπική μαρμαρυγή. Αυτό το ενδιαφέρον εκπορεύεται από διαφορετικά δεδομένα. Πρώτον, από επιδημιολογικής πλευράς ο επιπολασμός της αρρυθμίας είναι περίπου 2% στο γενικό πληθυσμό, με σημαντική αύξηση στους ηλικιωμένους σε σχέση με τους νεότερους. 2 Η μέση ηλικία εκδήλωσης της αρρυθμίας είναι πρωιμότερη στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες κατά μία δεκαετία περίπου (67 έτη προς 75 έτη αντίστοιχα). Δεύτερον, το εκτιμώμενο θεραπευτικό κόστος της κολπικής μαρμαρυγής είναι αξιοσημείωτο και στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει υπολογιστεί περίπου στα 6,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως (κόστος εισαγωγών, κόστος ιατρικής φροντίδας, φαρμακοθεραπεία). 3 Τρίτον, η κολπική μαρμαρυγή ευθύνεται για το 20% των ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων και η θνησιμότητα από κολπική μαρμαρυγή είναι συνεχώς αυξανόμενη τα τελευταία 20 έτη. 4 Τέταρτον, παράγοντες κινδύνου με μεγάλο επιπολασμό στο γενικό πληθυσμό αποτελούν επιταχυντές εκδήλωσης της νόσου πέραν της ηλικίας: υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, οργανικές καρδιοπάθειες, υπερκατανάλωση αλκοόλ και υπερθυρεοδισμός. Πέμπτον, τα τελευταία χρόνια αν και δεν υπάρχουν νεότερα φάρμακα για τον έλεγχο του ρυθμού και της καρδιακής συχνότητας, διαφορετικά πολλά υποσχόμενα φάρμακα στο πλαίσιο της αντιπηκτικής αγωγής έχουν περάσει στην φαρμακευτική φαρέτρα παρότι έχουν εγερθεί σημαντικές επιφυλάξεις. 5 Τέλος, σημαντική είναι η πρόοδος της ηλεκτροφυσιολογίας για την επεμβατική αντιμετώπιση της αρρυθμίας. 1 Στο τελευταίο αυτό πλαίσιο, η ολοένα αυξανόμενη διενέργεια επεμβατικών μεθοδικών για την αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής έχει αναδείξει σημαντικούς κλινικούς προβληματισμούς. Πρώτον, η επεμβατική σε σχέση με την μη επεμβατική αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής δεν έχει συσχετιστεί με βελτίωση της επιβίωσης, αλλά ούτε με μειωμένο κίνδυνο αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων. Δεύτερον, βασικό μέλημα των θεραπόντων ιατρών ήταν και παραμένει ο έλεγχος της καρδιακής συχνότητας, ενώ ο έλεγχος του καρδιακού ρυθμού πρέπει να επιδιώκεται σε όλους τους συμπτωματικούς ασθενείς στους οποίους η καρδιακή συχνότητα έχει επαρκώς ελεγχθεί και τα δευτερογενή αίτια της αρρυθμίας έχουν διερευνηθεί και αποκλειστεί. Ο έλεγχος του καρδιακού ρυθμού θα πρέπει να γίνεται πρώτα φαρμακευτικά (πλην σπανίων εξαιρέσεων), ενώ σε συμπτωματικούς ασθενείς που δεν απαντούν στην φαρμακευτική αγωγή η επεμβατική αντιμετώπιση (μέσω απομόνωσης των πνευμονικών φλεβών) θα πρέπει να συνιστάται υπό κλινικές προϋποθέσεις που οι συγγραφείς αναφέρουν με σαφήνεια στο άρθρο τους. 1 Τρίτον, η επεμβατική αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής δεν είναι άμοιρη επιπλοκών που σχετίζονται με την επέμβαση αυτή καθ αυτή. Για παράδειγμα, η πρόκληση κολπο-οισοφαγικού συριγγίου, ακόμη και σε έμπειρα χέρια, αποτελεί καταστρεπτική αν και σπάνια επιπλοκή, που μάλιστα ενδέχεται να διαλάθει της προσοχής στην πρώιμη περίοδο μετά την επέμβαση. Το κύριο μήνυμα από το άρθρο των κυρίων Δ. Τσιαχρή και Γ. Σταυρόπουλου, 1 είναι ότι η διαδερμική κατάλυση της κολπικής μαρμαρυγής είναι μια δύσκολη επέμβαση που αποσκοπεί στη βελτίωση των συμπτωμάτων και ότι οι θεράποντες ιατροί θα πρέπει να συστήσουν την επεμβατική αντιμετώπιση της ταχυαρρυθμίας έπειτα από ενδελεχή και κριτική κλινική αξιολόγηση. Αναφορές 1. Τσιαχρής Δ, Σταυρόπουλος Γ. Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής: πότε πρέπει να συνιστάται και σε ποιους. Επιθεώρηση Καρδιομεταβολικών Παραγόντων Κινδύνου. 2013;9: Fuster V, Ryden LE, Cannom DS, Crijns HJ, Curtis AB, Ellenbogen KA, et al. ACC/AHA/ESC 2006 Guidelines for the Management of Patients with Atrial Fibrillation: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines and the European Society of Cardiology Committee for Practice Guidelines. Circulation. 2006;114:e Coyne KS, Paramore C, Grandy S, Mercader M, Reynolds M, Zimetbaum P. Assessing the direct costs of treating nonvalvular atrial fibrillation in the United States. Value Health. 2006;9: Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Health Statistics. Multiple Cause of Death File CDC WONDER. Accessed athttp://wonder.cdc.gov/mcdicd10.html on Jan 25, Thomopoulos C, Tsioufis C. The new anticoagulant drugs: are they really superior to warfarin? J Clin Hypertens (Greenwich). 2012;14:727 6

7 Επιθεώρηση Καρδιομεταβολικών Παραγόντων Κινδύνου Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής: πότε πρέπει να συνιστάται και σε ποιούς Δημήτριος Τσιαχρής, 1 Γεώργιος Σταυρόπουλος 2 1. Επιστημονικός Συνεργάτης, Α Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική, Ιπποκράτειο Γενικό Νοσοκομείο Αθήνων, Αθήνα 2. Επιμελητής, Καρδιολογική Κλινική, Γενικό Νοσοκομείο Βέροιας Περίληψη Η κολπική μαρμαρυγή (ΚΜ) αποτελεί την πιο συχνή καρδιακή αρρυθμία και αντιμετωπίζεται ουσιαστικά στην κλινική πράξη ως μια νόσος. Η ταξινόμησή της επηρεάζεται σημαντικά από την απόφαση για τον τρόπο αντιμετώπισης. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων, αποτελούν το υπόστρωμα για τις ακόλουθες θεραπευτικές ενέργειες και καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη διάκριση στις διάφορες μορφές. Η εμφάνιση της αρρυθμίας απαιτεί την υπάρξη ενός πυροδότη ο οποίος ευθύνεται για την έναρξη του κάθε επεισοδίου ενώ σε δεύτερο στάδιο η διατήρηση της αρρυθμίας απαιτεί την ύπαρξη ενός παθολογικού υποστρώματος. Η διατήρηση του φλεβοκομβικού ρυθμού (και όχι απλά ο έλεγχος της συχνότητας) πρέπει να επιδιώκεται σε όλους τους ασθενείς που παραμένουν συμπτωματικοί παρά την ελεγχόμενη καρδιακή συχνότητα. Η διαδερμική κατάλυση με στόχο την απομόνωση των πνευμονικών φλεβών συνιστάται σε συμπτωματικούς ασθενείς μετά την αποτυχία της αντιαρρυθμικής αγωγής ανάλογα βέβαια με την συστολική απόδοση της αριστεράς κοιλίας και το μέγεθος του αριστερού κόλπου. Αντίθετα, η κατάλυση δύναται να προηγηθεί της φαρμακευτικής θεραπείας σε ιδιαίτερα συμπτωματικούς ασθενείς που δεν εμφανίζουν σημεία δομικής καρδιοπάθειας. Σε κλινικό επίπεδο, η αποτελεσματικότητα της επέμβασης στην εμμένουσα ΚΜ είναι σαφώς μικρότερη και η ανάγκη για επανεπέμβαση σαφώς μεγαλύτερη (45-60% επαρκής η πρώτη επέμβαση) σε σχέση με την παροξυσμική ΚΜ (65-80% επαρκής η πρώτη επέμβαση). Δεν υπάρχει καθιερωμένη στρατηγική αντιμετώπισης στην εμμένουσα ΚΜ πέρα από την απομόμωση των πνευμονικών φλεβών, αν και η τρέχουσα πρακτική υποδεικνύει προς την ανίχνευση τοπικών παθολογικών εστιών στον αριστερό κόλπο. Συμπερασματικά, πρέπει να γνωρίζουμε πρώτα εμείς οι ίδιοι οι θεράποντες ιατροί και μετά να καταστήσουμε σαφές και στους ασθενείς τους οποίους καλούμαστε να θεραπεύσουμε ότι η διαδερμική κατάλυση της ΚΜ είναι μια δύσκολη επέμβαση με σοβαρές επιπλοκές που αποσκοπεί στη βελτίωση των συμπτωμάτων και μόνο, αφού δεν υπάρχουν στοιχεία μέχρι τούδε ότι επηρεάζει θετικά την επιβίωση ή έστω την επίπτωση των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων. Abstract Atrial fibrillation (AF) is the most frequent cardiac arrhythmia and currently is being managed as a separate clinical disease. Its classification depends on the decisions made regarding its management. Severity of symptoms constitutes the basis for the subsequent therapeutic treatment. The onset and maintenance of AF requires an event or trigger (usually ectopic beats originating in the PVs) that initiates the arrhythmia and the presence of a predisposing substrate (atrial enlargement, atrial fibrosis) that perpetuates it. Rhythm control and not just rate control should be attempted in every symptomatic patient despite administration of therapy for rate control. Pulmonary vein isolation is recommended in symptomatic patients after failure of antiarrhythmic therapy taking into consideration the left ventricular systolic function and the left atrial size. On the other hand AF ablation might be performed in highly symptomatic patients with lone AF before initiation of antiarrhythmic therapy. Efficacy of AF ablation is lower and requirement of a second procedure is increased in persistent AF cases (45-60% efficacy of the first procedure) compared to paroxysmal AF (65-80% efficacy of the first procedure). There is an established strategy concerning AF ablation in persistent AF after pulmonary vein isolation, although a trend exists towards elimination of abnormal local fragmented electrograms. It is crucial to realize that AF ablation is a demanding procedure accompanied by severe complications that aims only in symptomatic relief, since no data exist that show a positive impact of the procedure on mortality or even incidence of stroke. Εισαγωγή - Επιδημιολογικά δεδομένα Η κολπική μαρμαρυγή (ΚΜ) αποτελεί την πιο συχνή καρδιακή αρρυθμία. Στην τρέχουσα κλινική πράξη εκτιμάται ότι 1.5-2% του γενικού πληθυσμού στις ανεπτυγμένες χώρες πάσχουν από ΚΜ. 1 Η μέση ηλικία των ασθενών που εμφανίζουν ΚΜ ειναι διαρκώς αυξανόμενη, έτσι ώστε υπολογίζεται ότι οι περισσότεροι από τους πάσχοντες ασθενείς είναι μεγαλύτεροι από 75 ετών. 1 Η ΚΜ δεν είναι απλώς μια αρρυθμία αλλά αποτελεί και αντιμετωπίζεται ουσιαστικά ως μια νόσος. Στο πλαίσιο αυτό η ύπαρξή της συνοδεύεται από πενταπλάσιο κίνδυνο για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ), τριπλάσιο κίνδυνο για εμφάνιση συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας και αυξημένη θνητότητα. 1-3 Παράλληλα, οι ασθενείς με ΚΜ χαρακτηρίζονται από πολύ αυξημένη συχνότητα νοσηλείων είτε για τη νόσο αυτή καθαυτή ή για καρδιακά συμβάματα που σχετίνονται με την ΚΜ. 1-3 Συγκεκριμένα η ΚΜ είναι υπεύθυνη για το 1/3 περίπου των εισαγωγών στα νοσοκομεία λόγω διαταραχών του 7

8 Επιθεώρηση Καρδιομεταβολικών Παραγόντων Κινδύνου Τεύχος 9 Ιανουάριος-Απρίλιος 2013 καρδιακού ρυθμού. Η αντιμετώπιση της ΚΜ αποτελεί μια σημαντική πρόκληση στις σύγχρονες κοινωνίες με πολλαπλές ιατρικές και οικονομικές προεκτάσεις. Την τελευταία δεκαετία έχει συντελεστεί μεγάλη πρόοδος στην τεχνική καθώς και στα αποτελέσματα της διαδερμικής κατάλυσης με τη χρήση καθετήρων και υψίσυχνου ρεύματος και επικρατεί η αντίληψη πως η θεραπεία αυτή μπορεί να αποτελέσει πρώτης γραμμής επιλογή για την αντιμετώπιση της αρρυθμίας. Παρόλα αυτά, υπάρχει ακόμη χώρος για περαιτέρω βελτίωση πριν η κατάλυση αποτελέσει οριστικά την πρώτης γραμμής θεραπεία ιδιαίτερα στις περιπτώσεις ασθενών με εμμένουσα ή μόνιμη ΚΜ. Διάγωση και ταξινόμηση Από κλινικής άποψης, θεωρείται δόκιμη η διάκριση της ΚΜ σε 5 τύπους ανάλογα με την παρουσίαση και της διάρκεια της αρυθμίας. 4 Πρωτοεμφανιζόμενη ΚΜ είναι η ΚΜ που εμφανίζεται για πρώτη φορά σε ένα ασθενή ανεξάρτητα από τη διάρκεια της αρρυθμίας και τη βαρύτητα των συμπτωμάτων. Η παροξυσμική ΚΜ είναι αυτοανατασσόμενη με διάρκεια μικρότερης των 48 ωρών. Χαρακτηριστικά στις κατευθυντήριες οδηγίες αναφέρεται ότι οι παροξυσμοί της ΚΜ μπορεί να διαρκέσουν έως και 7 ημέρες, αν και συχνά στην καθημερινή κλινική πράξη αρκετά επεισόδια διακόπτονται νωρίτερα μέσω καρδιοανάταξης και δεν είναι δυνατό να καθοριστεί η πραγματική διάρκεια του επεισοδίου. Ως εμμένουσα θεωρείται η ΚΜ όταν το επεισόδιο διαρκεί περισσότερο από 7 ημέρες ή απαιτεί καρδιοανάταξη, φαρμακευτική ή ηλεκρική. Εφόσον η διάρκεια της αρρυθμίας έχει ξεπεράσει το 1 έτος αλλά αποφασίζεται η προσπάθεια επαναφοράς σε φλεβοκομβικό ρύθμο, είθισται να χρησιμοποιείται ο όρος μακροχρόνια εμμένουσα ΚΜ. Τέλος, μόνιμη ή χρόνια είναι η ΚΜ, η παρουσία της οποίας γίνεται αποδεκτή από τον θεράπων ιατρό και τον ασθενή και δεν επιδιώκεται η ανάταξη σε φλεβοκομβικό ρυθμό, ακόμα και εάν η διάρκεια της αρρυθμίας είναι μικρή (εβδομάδες ή μήνες). Κλινική εικόνα Είναι ξεκάθαρο λοιπόν ότι η ταξινόμηση της νόσου επηρεάζεται σημαντικά από την απόφαση για τον τρόπο αντιμετώπισης. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων, βέβαια, αποτελεί το υπόστρωμα για τις ακόλουθες θεραπευτικές ενέργειες και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη διάκριση στις προαναφερόμενες μορφές. Τα τελευταία χρόνια αναφέρεται συχνά στην βιβλιογραφία η ύπαρξη της λανθάνουσας ή σιωπηλής ΚΜ, η οποία ανιχνεύεται συχνά κατά τη διάρκεια 24ώρης καταγραφής ρυθμού και ακόμα περισσότερο από εμφυτεύσιμες συσκευές παρακολούθησης ρυθμού (implantable loop recorders) και μόνιμους βηματοδότες και απινιδωτές. 5 Ενώ για την διάγνωση της κλινικής ΚΜ απαιτείται μια καταγραφή διάρκειας 30 δευτερολέπτων, δεν έχει ακόμα καθιερωθεί η διάρκεια που ορίζει ένα επεισόδιο ως λανθάνουσα ΚΜ (επικράτεστερο διάστημα είναι πάντως αυτό των 5 λεπτών). Η λανθάνουσα ΚΜ αν και ασυμπτωματική όσον αφορά τα συμπτώματα που σχετίζονται άμεσα με την αρρυθμία (αίσθημα παλμών, δύσπνοια) συχνά ανιχνεύεται μετά από ΑΕΕ, γεγονός που οδήγησε τις κατευθυντήριες οδηγίες στην πιο πρόσφατη αναθεώρησή τους να θέσουν ως πρώτη προτεραιότητα το screening (ανίχνευση) για ΚΜ. 1,5 Συνιστάται λοιπόν η ευκαιριακή ανίχνευση της ΚΜ με την ψηλάφηση του περιφερικού σφυγμού σε πρώτη φάση και την επιβεβαιώση με ηλεκτροκαρδιογράφημα σε όλους τους ασθενείς ηλικίας > 65 ετών (εφόσον φυσικά δεν έχουν εμφυτευμένη συσκευή παρακολούθησης ρυθμού). 1 Όσον αφορά στα συμπτώματα που σχετίζονται άμεσα με την παρουσία της αρρυθμίας, από το 2010 έχει καθιερωθεί ταξινόμηση της σοβαρότητας των συμπτωμάτων ανάλογη με αυτήν που έχει επικρατήσει τις τελευταίες δεκαετίες και αφορά στα συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας. Ειδικότερα, ένας ασθενής κατατάσσεται σε στάδιο EHRA I, εφόσον δεν εμφανίζει συμπτώματα και σε στάδιο ΙΙ εφόσον έχει ήπια συμπτώματα τα οποία δεν επηρεάζουν την καθημερινή του δραστηριότητα. Ασθενείς με ΚΜ και πιο σοβαρά συμπτώματα τα οποία επηρεάζουν την καθημερινή φυσιολογική δραστηριότητα θεωρείται ότι βρίσκονται σε στάδιο ΕΗRA ΙΙΙ, ενώ στο τελευταίο στάδιο IV κατατάσσονται ασθενείς με πολύ έντονη συμπτωματολογία η οποία δεν επιτρέπει φυσιολογική δραστηριότητα. 1 Παθοφυσιολογία Πληθώρα θεωρίων έχουν προταθεί τα τελευταία έτη αναφορικά με την αιτιολογία της ΚΜ. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η αιτιολογία της ΚΜ είναι πολυπαραγοντική. Δύο είναι οι επικρατούσες θεωρίες όσον αφορά τον παθοφυσιολογικό μηχανισμό της ΚΜ. Η θεωρία των πολλαπλών κυματιδίων, στην οποία βασίστηκε η επέμβαση Maze και η θεωρία των έκτοπων πυροδοτών ως εστιών έναρξης της ΚΜ, που εντοπίζονται στον αριστερό κόλπο και κυρίως στο εσωτερικό των πνευμονικών φλεβών (εστίες έκτοπου κολπικού μυοκαρδίου). 6 Ως γενική κατεύθυνση μπορούμε να διαχωρίσουμε δύο στάδια στην διαδικασία της γένεσης της ΚΜ. Η εμφάνιση της αρρυθμίας απαιτεί την υπάρξη ενός πυροδότη ο οποίος ευθύνεται για την έναρξη του κάθε επεισοδίου ενώ σε δεύτερο στάδιο η διατήρηση της αρρυθμίας απαιτεί την ύπαρξη ενός παθολογικού υποστρώματος. 7 Από την πρωτοποριακή ανακάλυψη του Haissaguerre το 1998 γνωρίζουμε ότι οι πνευμονικές φλέβες αποτελούν συχνά τους πυροδότες της ΚΜ με έκτακτες κολπικές συστολές που εκκινούν από μυοκαδιακές δεσμίδες που εισέρχονται μέσα από τα στόμια των πνευμονικών φλεβών. 8 Όσον αφορά στο παθολογικό υπόστρωμα, αυτό συνίσταται στη διάταση του μεγέθους του αριστερού κόλπου, στην ίνωσή του και στην επακόλουθη απώλεια μυοκαρδιακού ιστού. Προμαρμαρυγικοί παράγοντες σε λειτουργικό επίπεδο είναι η αυξημένη μάζα του κολπικού ιστού, η βραδεία αγωγή του ερεθίσματος και η μειωμένη κολπική ανερεθιστότητα με διάχυτη διασπορά της ανερεθίστοτητας στον κολπικό ιστό. 7 Φυσικά, επιπρόσθετοι παράγοντες, όπως η κλινική και υποκλινική 8

9 Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής : πότε πρέπει να συνιστάται και σε ποιούς φλεγμονή και διαταραχές του τόνου του αυτονόμου νευρικού συστήματος, συμμετέχουν επίσης ως ρυθμιστές τόσο στην έναρξη όσο και στη διατήρηση της αρρυθμίας. Όταν βέβαια εγκαθίσταται η ΚΜ, στη συνέχεια αυτοαναπαράγεται (AF begets AF) μέσα από μια διαδικασία συνεχούς επιδείνωσης του δομικού και του ηλεκτρικού υποστρώματος από την ίδια την παρουσία της αρρυθμίας (διάταση και ίνωση του αριστερού κόλπου αλλά και βράχυνση και διασπορά των ανερέθιστων περιόδων). 7 Θεραπευτικές επιλογές Η διαχείριση της ΚΜ έχει δύο βασικούς άξονες: πρώτο μέλημα και ίσως σημαντικότερο είναι η πρόληψη από ΑΕΕ με τη χρήση της κατάλλληλης αντιπηκτικής αγωγής και μετέπειτα η διαχείριση αυτής καθαυτής της αρρυθμίας ανάλογα με τα συμπτώματα από τα οποία συνοδεύεται. Οι τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν τον έλεγχο της συχνότητας στους ηλικιωμένους ασθενείς με ήπια ή καθόλου συμπτώματα, ενώ σε όλους γενικά τους ασθενείς συνιστάται χορήγηση θεραπείας που να αποσκοπεί στον έλεγχο της συχνότητας κατά τη διάρκεια των παροξυσμών της ΚΜ. 1,4,7 Η διατήρηση του φλεβοκομβικού ρυθμού (και όχι απλά ο έλεγχος της συχνότητας) πρέπει να επιδιώκεται σε όλους τους ασθενείς που παραμένουν συμπτωματικοί (EHRA ³ 2) παρά την ελεγχόμενη καρδιακή συχνότητα. Ειδικότερα η διατήρηση του ρυθμού αποτελεί πρώτη προτεραιότητα σε νέους συμπτωματικούς ασθενείς όπως και σε αυτούς στους οποίους η ΚΜ μπορεί να θεωρηθεί δευτεροπαθής μιας κατάστασης η οποία έχει διορθωθεί (υπερθυρεοειδισμός, ισχαιμία). 1 Η διατήρηση του φλεβοκομβικού ρυθμού σε ασθενείς με ΚΜ μπορεί να επιτευχθεί είτε φαρμακευτικά (με αντιαρρυθμικό φάρμακα κλάσης Ι ή III) ή επεμβατικά στοχεύοντας κατά βάση στην απομόνωση των πνευμονικών φλεβών. Η βασική σκοπιμότητα για τη διακοπή της ΚΜ είναι η απαλλαγή των ασθενών από τα συμπτώματα. Σε ασθενείς με υψηλή κοιλιακή απόκριση, είναι επιβεβλημένη η διακοπή της ΚΜ για την αποφυγή ανάπτυξης ταχυμυοκαρδιοπάθειας. 1,4 H φαρμακευτική θεραπεία είναι συχνά αναποτελεσματική στην αποκατάσταση και διατήρηση του φλεβοκομβικού ρυθμού, ενώ το πλέον αποτελεσματικό φάρμακο (αμιωδαρόνη) παρουσιάζει σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες που καθιστούν συχνά αδύνατη τη μακροχρόνια χορήγησή του. Δύο πρόσφατες πολυκεντρικές τυχαιοποιημένες μελέτες, η MANTRA PAF και η RAAFT II, αποδεικνύουν την υπεροχή της κατάλυσης στη διατήρηση του ρυθμού και στον έλεγχο των συμπτωμάτων έναντι των αντιαρρρυθμικών φαρμάκων. 1 Μείζονες αντενδείξεις για τη διενέργεια της επέμβασης αποτελούν η παρουσία θρόμβου στον αριστερό κόλπο και η αδυναμία του ασθενούς να λάβει αντιπηκτική αγωγή για ένα διάστημα 30 ημερών περί την επέμβαση. Ιστορική αναδρομή της επεμβατικής θεραπείας Για πολλά χρόνια η μοναδική διαθέσιμη προσπάθεια ριζικής θεραπείας ήταν η χειρουργική θεραπεία με την εφαρμογή εκτεταμένων τομών στην επιφάνεια του αριστερού κόλπου και τη διαμερισματοποίηση του. Η χειρουργική αυτή προσέγγιση αποσκοπούσε στο να αποτραπεί η ύπαρξη κρίσιμης επιφάνειας κολπικού ιστού για την εγκατάσταση και διαιώνιση ΚΜ. 9 Στο πλαίσιο αυτό, η διαδερμική κατάλυση με υψίσυχνο ρεύμα χρη- Εικόνα 1. Εκκίνηση κολπικής μαρμαρυγής με έκτακτη κολπική συστολή προερχόμενη από το εσωτερικό πνευμονικής φλέβας, όπως καταγράφεται από τον εικοσαπολικό καθετήρα Lasso που βρίσκεται τοποθετημένος εντός αυτής (δίπολα 3-4,13-14) (εικόνα από προσωπικό αρχείο). 9

10 Επιθεώρηση Καρδιομεταβολικών Παραγόντων Κινδύνου Τεύχος 9 Ιανουάριος-Απρίλιος 2013 Εικόνα 2. Βηματοδότηση από τον εικοσαπολικό καθετήρα Lasso από το εσωτερικό της αριστερής άνω πνευμονικής φλέβας, με σύλληψη του αριστερού κόλπου (εικόνα από προσωπικό αρχείο). σιμοποιήθηκε αρχικά κατά το πρότυπο της χειρουργικής μεθόδου, σε μια προσπάθεια αναπαραγωγής της διαμερισματοποίησης του αριστερού και δεξιού κόλπου, σε ασθενείς με παροξυσμική και μόνιμη ΚΜ. 10,11 Η παρατήρηση όμως της πρόκλησης παροξυσμικής ή εμμένουσας ΚΜ από κολπικές έκτακτες συστολές προερχόμενες από το εσωτερικό των πνευμονικών φλεβών(πλησίον προς το στόμιο τους), οδήγησε στην υιοθέτηση της εστιακής κατάλυσης εντός των πνευμονικών φλεβών, ως εναλλακτικής προσέγγισης (εικόνες 1,2). 8,12 Παρά την αρχική επιτυχία της μεθόδου, η πρακτική της χρησιμότητα περιορίστηκε από τη συχνή απουσία κολπικών έκτακτων συστολών κατά τη διάρκεια της επέμβασης, την παρουσία πολλαπλών εστιών στο εσωτερικό μιας φλέβας και του υψηλού ποσοστού στένωσης των πνευμονικών φλεβών μετά την επέμβαση (περίπου 42%). 13 Προς υπέρβαση των παραπάνω δυσκολιών και της αποφυγής της στένωσης των πνευμονικών φλεβών ως σοβαρής επιπλοκής της επέμβασης, υιοθετήθηκε η κυκλοτερής κατάλυση κολπικού ιστού έξω από το στόμιο των πνευμονικών φλεβών (antral ablation), με σκοπό την ηλεκτρική απομόνωση των φλεβών από το κολπικό μυοκάρδιο. 14,15 Η παραπάνω τεχνική, ισχύει για ασθενείς με παροξυσμική ΚΜ. Η έκταση και εντόπιση των βλαβών που απαιτούνται σε ασθενείς με εμμένουσα ΚΜ, έιναι ακόμη υπό αίρεση, όπως θα αναφερθούμε και στη συνέχεια. Συνήθως εφαρμόζονται γραμμικές βλάβες που ενώνουν τις βλάβες μεταξύ των φλεβών ή βλάβες που έχουν ως στόχο τα κατακερματισμένα δυναμικά. Διαδερμική κατάλυση ΚΜ Τεχνική της επέμβασης Στις περισσότερες περιπτώσεις η επέμβαση πραγματοποιείται διαδερμικά με παρακέντηση μιας εκ των μηριαίων φλεβών (σχεδόν αποκλειστικά της δεξιάς μηριαίας φλέβας πλην αντενδείξεων). Σημαντικότερο βήμα στην προετοιμασία της επέμβασης αποτελεί η εξασφάλιση της πρόσβασης στον αριστερό κόλπο μέσω παρακέντησης της fossa ovalis (transeptal puncture). Την τελευταία δεκαετία με την επέλευση των σύγχρονων συστημάτων ηλεκτροανατομικής χαρτογράφησης (CARTO, NAVX) πραγματοποιείται η χαρτογράφηση του αριστερού κόλπου και των πνευμονικών φλεβών τα οποία απεικονίζονται σε τριδιάστατη μορφή (εικόνες 3,4). Σε αρκετά κέντρα πια προηγείται της επέμβασης αξονική αγγειογραφία του μυοκαρδίου, από την οποία διαχωρίζεται ο αριστερός κόλπος με τις πνευμονικές φλέβες, και στη συνέχεια επικολλάται (merge) η εικόνα της αξονικής αγγειογραφίας στην τριδιάστατη εικόνα της ηλεκτροανατομικής χαρτογράφησης. Η διενέργεια της αξονικής αγγειογραφίας προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την ανατομικές ιδιαιτερότητες του κάθε ασθενούς, αλλά χρειάζεται προσοχή στη σωστή επικόλληση των δύο χαρτών του αριστερού κόλπου εφόσον μικρές αποκλίσεις μπορούν να προκαλέσουν δυνητικά επικίνδυνες επιπλοκές. Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη πηγή ενέργειας είναι το υψίσυχνο ρεύμα (radiofrequency). Παράλληλα έχουν αναπτυχθεί νεώτερες, εναλλακτικές τεχνικές στην προσπάθεια να καταστεί η απομόνωση των πνευμονικών φλεβών ταχύτερη και ασφαλέστερη. Ειδικότερα, έχουν χησιμποποιηθεί καθετήρες με τη μορφή μπαλονιού που χρησιμοποιούν διάφορες πηγές ενέργειας όπως Laser, κρυοθερμία, καθώς και κυκλοτερείς, πολυπολικοί καθετήρες που επιτρέπουν την εφαρμογή ραδιοσυχνότητας από πολλαπλά ηλεκτρόδια ταυτόχρονα. 7 Τα συστήματα αυτά βρίσκονται σε διάφορα στάδια ανάπτυξης και 10

11 Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής : πότε πρέπει να συνιστάται και σε ποιούς Εικόνα 3. Τρισδιάστατο Ηλεκτροανατομικό Ανάπτυγμα του Αριστερού κόλπου σε οπίσθιαπροσθια προβολή, με το σύστημα CARTO 3. Διακρίνονται οι 4 πνευμονικές φλέβες πριν (δεξιά) και μετά την απομόνωση με κατάλυση των στομίων τους. Με μωβ χρώμα απεικονίζεται ο κολπικός ιστός με ηλεκτρική δρατηριότητα ενώ όσο εισερχόμαστε στις φλέβες το χρώμα φυσιολογικά εξασθενεί παράλληλα με την ηλεκτρική δραστηριότητα με εξαίρεση τη δεξιά άνω πνευμονική φλέβα. Στην αριστερή εικόνα φαίνονται τα σημεία κατάλυσης με κόκκινο χρώμα και η απουσία ηλεκτρικής δραστηρίοτητας στην δεξιά άνω πνευμονική φλέβα όπως επιβεβαιώνεται με τον καθετήρα Lasso (εικόνα από προσωπικό αρχείο). Εικόνα 4. Τερματισμός κολπικής μαρμαρυγής και αποκατάσταση φλεβοκομβικού ρυθμού κατά τη διάρκεια κατάλυσης στη δεξιά άνω πνευμονική φλέβα (εικόνα από προσωπικό αρχείο). 11

12 Επιθεώρηση Καρδιομεταβολικών Παραγόντων Κινδύνου Τεύχος 9 Ιανουάριος-Απρίλιος 2013 έγκρισης από τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς ενώ στις αρχικές του εκδόσεις είχαν συνδεθεί από σοβαρές παρένεργειες (ΑΕΕ προκαλούμενα από σπινθηρισμούς των κυκλοτερών, πολυπολικών καθετήρων). 7 Κριτική θεώρηση της διαδερμικής κατάλυσης για τη θεραπεία της ΚΜ Σε ποιους; Στο ερώτημα αυτό έχουν δωθεί διάφορες απαντήσεις ανάλογα με την εξειδίκευση του καθενός και τη δυνατότητα διενέργειας της συγκεκριμένης θεραπείας. Στη χώρα μας η διαδερμική κατάλυση της ΚΜ διενεργείται σε περιορισμένα κέντρα και η επαφή του ιατρικού κόσμου με την τεχνική αυτή είναι ακόμα περισσότερο περιορισμένη, ακόμα και μεταξύ εξειδικευμένων καρδιολόγων. Στο πλαίσιο αυτό η εφαρμογή των κατευθυντήριων οδηγίων ποικίλλει και σε γενικές γραμμές κυμαίνεται σε στενά πλαίσια. Σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες κατευθυντήριες Ευρωπαϊκές οδηγίες, η επέμβαση συνιστάται: 1 1) σε συμπτωματικούς ασθενείς που αδυνατούν να λάβουν ή είναι ανθεκτικοί στην αγωγή με τουλάχιστον ένα αντιαρρυθμικό κλάσης Ι ή III (κλάση I επίπεδο Α για παροξυσμική ΚΜ, κλάση IIa επίπεδο Β για εμμένουσα ΚΜ και κλάση IIb επίπεδο Β για μακροχρόνια εμμένουσα ΚΜ). 2) σε συμπτωματικούς ασθενείς πριν από την έναρξη φαρμακευτικής αντιαρρυθμικής αγωγής με φάρμακο κλάσης I ή III (κλάση IΙa επίπεδο B για παροξυσμική ΚΜ, κλάση IIb επίπεδο C, για εμμένουσα και μακροχρόνια εμμένουσα ΚΜ). Εκτός από αυτές τις γενικές κατευθύνσεις, οι ενδείξεις της κατάλυσης εξειδικεύονται στα περισσότερα κείμενα συμφωνίας των ειδικών που εφαρμόζουν αυτή τη θεραπευτική τεχνική. 7 Παροξυσμική ΚΜ Συνιστάται ανεπιφύλακτα η κατάλυση σε συμπτωματικούς ασθενείς μετά την αποτυχία της αντιαρρυθμικής αγωγής. Το επίπεδο της σύστασης όμως θα πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με την συστολική απόδοση της αριστεράς κοιλίας και το μέγεθος του αριστερού κόλπου. Αντίθετα, υποστηρίζεται ότι η κατάλυση δύναται να προηγείται της φαρμακευτικής θεραπείας σε ιδιαίτερα συμπτωματικούς ασθενείς που δεν εμφανίζουν σημεία δομικής καρδιοπάθειας (lone AF). Πόσοι είναι όμως πραγματικά αυτοί οι ασθενείς στην κλινική πράξη; Όσον αφορά στη δεύτερη κατηγορία, συνήθως πρόκεται για νεαρούς ασθενείς που συχνά αναφέρουν και έντονη αθλητική δραστηριότητα και οι οποίοι πραγματικά ευεργετούνται από την επέμβαση. Από την άλλη μεριά, στο ερώτημα «πόσοι είναι οι συμπτωματικοί ασθενείς στους οποίους αποτυγχάνει η αντιαρρυθμική θεραπεία» μπορούν να δοθούν πολλές απαντήσεις. Αν θέλουμε όμως να πιστεύουμε ότι προσφέρουμε στον άρρωστο και στο σύστημα υγείας, πιο δόκιμο είναι να στοχεύουμε σε ασθενείς με τουλάχιστον 3-4 διαπιστωμένα κλινικά επεισόδια το χρόνο και δοκιμή 2 αντιαρρυθμικών φαρμάκων (μη συμπεριλαμβανομένης της αμιωδαρόνης λόγω των παρενεργείων της). Εξυπακούεται βέβαια ότι στο χρονικό αυτό διάστημα θα έχουμε αντιμετωπίσει ολιστικά τον άρρωστο δίνοντας έμφαση στους κλινικούς προδιαθεσικούς παράγοντες της ΚΜ (βελτιστοποίηση αρτηριακής πίεσης σε υπερτασικούς με βάση φάρμακα του άξονα, θεραπεία υπνικής άπνοιας κτλ). Εμμένουσα ΚΜ Ενώ στην περίπτωση των ασθενών με παροξυσμική ΚΜ υπάρχει μια σχετική ομοφωνία μεταξύ των εμπλεκομένων στην επέμβαση αλλά και γενικότερα στο χώρο της καρδιολογίας (παρά το γεγονός ότι και αυτή η ομάδα αρρώστων υποθεραπεύεται στη χώρα μας και υπερθεραπεύεται στις χώρες όπου η τεχνική της κατάλυσης είναι διαδεδομένη), η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική όσον αφορά στους ασθενείς με εμμένουσα ΚΜ. Η κατάσταση περιπλέκεται από την στιγμή που εμμένουσα, έστω και μακροχρόνια, μπορεί να βαπτιστεί οποιαδήποτε ΚΜ αποφασίσουμε σε κάποια χρονική φάση της πορείας της να επαναφέρουμε σε φλεβοκομβικό ρυθμό. Ο βαθμός της σύστασης για τη διενέργεια της επέμβασης είναι χαμηλότερος από τον αντίστοιχο για την παροξυσμική ΚΜ αλλά δεν είναι ακόμα αποτρεπτικός. Οι περισσότερες προηγηθείσες κλινικές μελέτες είχαν επικεντρωθεί σε πληθυσμούς με παροξυσμική ΚΜ και πρέπει ουσιαστικά να περιμένουμε τα αποτελέσματα τρέχουσων μελετών για τη διεξαγωγή σαφέστερων συμπερασμάτων. Σε κλινικό επίπεδο, η αποτελεσματικότητα της επέμβασης στην εμμένουσα ΚΜ είναι σαφώς μικρότερη και η ανάγκη για επανεπέμβαση σαφώς μεγαλύτερη (45-60% επαρκής η πρώτη επέμβαση) σε σχέση με την παροξυσμική ΚΜ (65-80% επαρκής η πρώτη επέμβαση). Οπότε καλό θα ήταν να στραφούμε σε ασθενείς στους οποίους είμαστε σίγουροι ότι η εμμένουσα ΚΜ είναι πραγματικά υπεύθυνη για σοβαρά συμπτώματα (συνηθέστερα δύσπνοια και εύκολη κόπωση) στον ασθενή μας. Ένας πρακτικός τρόπος να διαπιστώσουμε ότι η εμμένουσα ΚΜ ευθύνεται για αυτά τα συμπτώματα είναι να επαναφέρουμε το φλεβοκομβικό ρυθμό με ηλεκτρική καρδιοανάταξη και να παρατηρήσουμε σημαντική κλινική βελτίωση. Παράλληλα, ο βαθμός συνύπαρξης δομικής καρδιοπάθειας και άλλων νοσηροτήτων πρέπει να εκτιμάται προσεκτικά και να στοχεύουμε στους αρρώστους με τη μικρότερη διάρκεια της αρρυθμίας και το πλησιέστερο προφίλ προς την ιδιοπαθή «lone» ΚΜ. Συμπερασματικά, πρέπει να γνωρίζουμε πρώτα εμείς οι ίδιοι οι θεράποντες ιατροί και μετά να καταστήσουμε σαφές και στους ασθενείς τους οποίους καλούμαστε να θεραπεύσουμε ότι η διαδερμική κατάλυση της ΚΜ είναι μια δύσκολη επέμβαση που αποσκοπεί στη βελτίωση των συμπτωμάτων και μόνο, αφού δεν υπάρχουν στοιχεία μέχρι τούδε ότι επηρεάζει θετικά την επιβίωση ή έστω την επίπτωση των ΑΕΕ. Για αυτό το λόγο πρέπει να είμαστε πεπεισμένοι ότι οι ασθενείς μας πραγματικά πάσχουν από την αρρυθμία και χρειάζεται να απαλλαγούν από αυτήν. 12

13 Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής : πότε πρέπει να συνιστάται και σε ποιούς Πως; Λεπτομέρειες αναφορικά με την επιλογή της κατάλληλης στρατηγικής είναι πέρα από το σκοπό της συγκεκριμένης ανασκόπησης, από την στιγμή μάλιστα που δεν υπάρχει ομοφωνία μεταξύ των ειδικών που συγγράφουν τις κατευθυντήριες οδηγίες. Με βάση την εμπειρία των πρώτων 15 ετών εφαρμογής της θεραπείας, μπορούμε με σχετική ασφάλεια να αναφέρουμε ότι ο ακρογωνιαίος λίγος σε όλους τους τύπους της ΚΜ είναι η ηλεκτρική απόμονωση των πνευμονικών φλεβών (η κατάλυση πρέπει να αποφεύγεται εντός των φλεβών) και η επαλήθευσή της με ηλεκτροφυσιολογικά και όχι μόνο ηλεκτροανατομικά κριτήρια. 16 Όσον αφορά στην επιλογή της χορηγούμενης ενέργειας, έχει επικρατήσει η χρήση του υψίσυχνου ρεύματος έναντι των άλλων συστημάτων από τη στιγμή μάλιστα που μπορεί να χρειαστεί να καταλυθούν και άλλες εστίες πλην των στομίων των πνευμονικών φλεβών. Αυτό βέβαια κρίνεται απαραίτητο στην περίπτωση της εμμένουσας ΚΜ, αφού στην παροξυσμική η απομόνωση των φλεβών αρκεί και οτιδήποτε περαιτέρω μπορεί να αποβεί επιβλαβές όπως η διαμερισματοποίηση του κόλπου με τη διενέργεια γραμμών. 7 Το τι μπορεί να αποτελεί το δεύτερο στάδιο στην εμμένουσα ΚΜ είναι διφορούμενο, μπορούμε όμως να αναφέρουμε ότι η τρέχουσα πρακτική υποδεικνύει προς την ανίχνευση τοπικών παθολογικών εστιών στον αριστερό κόλπο (complex fractionated abnormal electrograms CFAEs) και απομακρύνεται από τη διενέργεια γραμμών (κυρίως επειδή πολύ δύσκολα μπορεί να εκτιμηθεί ηλεκτροφυσιολογικά η αρτιότητά τους) και την κατάλυση γαγγλίων του παρασυμπαθητικού. 7 Τέλος, αξίζει να αναφερθούμε ότι την τελευταία δεκαετία έχουν αναπτυχθεί και ρομποτικές τεχνολογίες που καθοδηγούν ειδικούς μαγνητικούς καθετήρες στα σημεία κατάλυσης με πολύ καλή αποτελεσματικότητα και ελαχιστοποίηση της ακτινοσκόπησης. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι; Όπως διαφάνηκε από τα αποτελέσματα της τελευταίας καταγραφής επεμβάσεων σε Ευρωπαικό επίπεδο, η κατάλυση της ΚΜ συνοδεύεται από σημαντικό ποσοστό επιπλοκών, γεγονός που πρέπει να μας κάνει πιο επιφυλακτικούς στην επιλογή των ασθενών για θεραπεία. 17 Χαρακτηριστικά, το ποσοστό των ΑΕΕ που σχετίζονται με την επέμβαση ανέρχεται στο 0.6%, ο καρδιακός επιπωματισμός (είτε από την διακολπική παρακέντηση είτε από την ίδια την κατάλυση ή από αδέξιο χειρισμό των καθετήρων) στο 1.3% και οι πειρφερικές αγγειακές βλάβες στο 1.3%. 7 Φυσικά πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας ότι τα νούμερα αυτά αφορούν σε κέντρα με υψηλό αριθμό επεμβάσεων και εξέχουσα εμπειρία, ενώ έχει αναφερθεί ότι ο αριθμός των σιωπηλών ΑΕΕ κατά τη διενέργεια MRI εγκεφάλου είναι αρκετά μεγαλύτερος (από 4-35% ανάλογα με το σύστημα χορήγησης ενέργειας). 7 Όσον αφορά στη θνητότητα, αυτή υπολογίζεται στο 1 τοις χιλίοις αν και ίσως υποεκτιμάται αφού η πρόκληση κολπο-οισοφαγικού συριγγίου (αν και σπάνια) όταν εκδηλώνεται μερικές εβδομάδες μετά την επέμβαση είναι θανατηφόρος και διαλάθει της διάγνωσης λόγω των μη ειδικών συμπτωμάτων της. Αναφορές 1. Camm AJ, Lip GY, De Caterina R, et al focused update of the ESC Guidelines for the management of atrial fibrillation: an update of the 2010 ESC Guidelines for the management of atrial fibrillation. Developed with the special contribution of the European Heart Rhythm Association. Eur Heart J. 2012;33(21): Friberg L, Hammar N, Pettersson H, Rosenqvist M. Increased mortality in paroxysmal atrial fibrillation: report from the Stockholm Cohort-Study of Atrial Fibrillation (SCAF). Eur Heart J 2007;28: Stewart S, Hart CL, Hole DJ, McMurray JJ. A populationbased study of the long-term risks associated with atrial fibrillation: 20-year follow-up of the Renfrew/Paisley study. Am J Med 2002;113(October (5)): European Heart Rhythm Association; European Association for Cardio-Thoracic Surgery, Camm AJ, Kirchhof P, Lip GY, et al. Guidelines for the management of atrial fibrillation: the Task Force for the Management of Atrial Fibrillation of the European Society of Cardiology (ESC). Eur Heart J. 2010;31(19): Healey JS, Connolly SJ, Gold MR, et al; ASSERT Investigators. Subclinical atrial fibrillation and the risk of stroke. N Engl J Med 2012;366: Allessie M. Experimental evaluation of moe s multiple wavelet hypothesis of atrial fibrillation. In: Zipes DP JJ, editor. Cardiac Electrophysiology and Arrhythmias. New York: Grune & Stratton; Raviele A, Natale A, Calkins H, et al. Venice chart international consensus document on atrial fibrillation ablation: 2011 update. J Cardiovasc Electrophysiol. 2012;23(8): Haïssaguerre M, Jaïs P, Shah DC, et al. Spontaneous initiation of atrial fibrillation by ectopic beats originating in the pulmonary veins. N Engl J Med. 1998;339: Cox JL, Boineau JP, Schuessler RB, et al. Five year experience with the maze procedure for atrial fibrillation. Ann Thorac Surg. 1993; Pappone C, Oreto G, Lamberti F, et al. Catheter ablation of paroxysmal atrial fibrillation using a 3D mapping system. Circulation. 1999;100: Maloney JD, Milner L, Barold S, et al. Two staged biatrial linear and focal ablation to restore sinus rhythm in patients with refractory chronic atrial fibrillation. Pacing Clin Electrophysiol. 1998;21: Hobbs WJ, Van Gelder IC, Fitzpatrick AP, et al. The role of atrial electrical remodeling in the progression of focal atrial ectopy to persistent atrial fibrillation. J Cardiovasc Electrophysiol. 1999;10: Chen SA, Hsieh MH, Tai TC, et al. Initiation of atrial fibrillation byectopic beats originating from the pulmonary veins. Circulation. 1999;100: Pappone C, Oreto G, Rosanio S, et al. Atrial electroanatomic remodeling after circumferential radiofrequency pulmonary vein ablation: efficacy of an anatomic approach in a large cohort of patients with atrial fibrillation. Circulation. 2001;104: Oral H, Scharf C, Chugh A, Hall B, Cheung P, Good E, Veerareddy S, Pelosi F Jr, Morady F. Catheter ablation for paroxysmal atrial fibrillation: segmental pulmonary vein ostial ablation versus left atrial ablation. Circulation. 2003;108: Haissaguerre M, Jais P, Shah DC, Garrigue S, Takahashi A, Lavergne T, et al. Electrophysiological end point for catheter ablation of atrial fibrillation initiated from multiple pulmonary venous foci. Circulation 2000;10: Arbelo E, Brugada J, Hindricks G, Maggioni A, Tavazzi L, Vardas P, Anselme F, Inama G, Jais P, Kalarus Z, Kautzner J, Lewalter T, Mairesse G, Perez-Villacastin J, Riahi S, Taborsky M, Theodorakis G, Trines S; Atrial Fibrillation Ablation Pilot Study Investigators. ESC-EURObservational Research Programme: the Atrial Fibrillation Ablation Pilot Study, conducted by the European Heart Rhythm Association. Europace. 2012;14(8):

14 Επιθεώρηση Καρδιομεταβολικών Παραγόντων Κινδύνου Τεύχος 9 Ιανουάριος-Απρίλιος 2013 Meta-analysis in diabetes: both a salvation and a danger Lecture of Professor Philip Home Newcastle University, UK Report prepared by Professor Nicholas Katsilambros, Greece Professor Home started his talk saying that some doctors consider the meta-analysis as an ideal scientific method. However, this is not true. There are examples of both reliable as well as unreliable meta-analysis (MA). It is impressive that the number of MA in diabetes constantly increases. Thus, this number rose from 61 in 2007 up to 141 in The following table summarizes the points related to usefulness but also to the problems rising from a number of MA: Usefulness combining data from underpowered studies - especially RCTs establishing that a treatment effect is real better central and 95% CI estimates eg is non-inferiority or safety criterion being met what is best estimate for health economic analysis Problems and weaknesses selected choice of topic - often biased by prior knowledge small studies - not designed for purpose poor quality studies - data gathered for secondary purposes observational studies - with all their inherent problems dominance of limited studies - pseudo-meta-analysis So that we must be cautious. As shown in the following table the five big trials cannot easily be included in a MA since different things are measured and in addition they measure them in different ways. Cardiovascular lessons from the major trial results of tighter blood glucose control: (Table 1) According to the speaker the problems in the MA of these mega trials concerning glucose control are as follows: very different populations duration of diabetes prior cardiovascular risk geographic (ethnic) differences, sex balance differences very different interventions single agent, rescue titrated only highly intensive duration of management different different clinical periods lipid therapies, BP management, MI management ACCORD death s data with statistical problems Thus the publication of Ray K in Lancet (2009;373:1765) should be interpreted with caution. Professor Home further presented data gathered by his own (Heart UK) concerning a MA on cardiovascular outcomes with DPP-4 inhibitors in diabetes. This MA has shown that in cretin therapies do not confirm added cardiovascular risk. It has also indicated a high probability of cardiovascular benefit in relation to placebo or active Table 1. events (n) duration (yr) HR (95% CI) p MI/stroke/death ACCORD (CV death) PROactive (all death) (0.78, 1.04) 0.84 (0.72, 0.98) NS total CV events VADT ADVANCE (0.74, 1.05) 0.94 (0.84, 1.06) NS NS MI only UKPDS extension (0.75, 0.97) 0.01 Study publications, Lancet, 2005, and N Engl J Med,

15 Meta-analysis in diabetes: both a salvation and a danger Table 2. study treatment n heart failure MI CV mortality Gerstein et al, 2006 rosiglitazone control (0.5%) 2 (0.1%) 16 (0.6%) 9 (0.3%) 12 (0.5%) 10 (0.4%) Kahn et al, 2006 rosiglitazone metf or glyb (1.5%) 28 (1.0%) 24 (1.8%) 34 (1.2%) 5 (0.3%) 12 (0.4%) Home et al, 2007 rosiglitazone metf or glyb (2.1%) 22 (1.0%) 49 (2.2%) 40 (1.8%) 37 (1.7%) 46 (2.1%) Dargie et al, 2007 rosiglitazone placebo (17.3%) 10 (8.8%) 5 (4.5%) 0 5 (4.5%) 4 (3.6%) Singh et al, JAMA 2007 comparators. This benefit does not seem to be due to glucose-lowering, as that it takes years to manifest for other glucose-lowering therapies. Understanding of the effects of GLP-1 and DPP-4 in the heart and on the endothelium could lead to new CV-protective therapeutic targets. The speaker continued mentioning the MA of Singh et al (JAMA,2007;298: ) which concluded that among patients with impaired glucose tolerance or type 2 diabetes, rosiglitazone use for at least 12 months is associated with a significantly increased risk of MI and heart failure, without a significantly increased risk of cardiovascular mortality. The following table shows the individual studies which were included in the MA of Singh et al.: (Table 2) The comment of Professor Home was that in the MA of Singh there is heterogeneity-notably the Dargie study is in people with prior heart failure, and DREAM study (Gerstein et al) is not even diabetes so what does it mean when the data is combined? Another MA on rosiglitazone was that of Nissen SE and Wolski K (New Engl J Med 2007;356: ). The authors concluded that rosiglitazone was associated with a significant increase in the risk of MI and with an increase in the risk of death from cardiovascular causes that had borderline significance. However, Diamond GA, Leon B, and Sunjay K in their publication (Annals of Internal Medicine, 2007;147:p578-w162) seriously doubted about the reliability of this MA. These authors state The metaanalytic approach that was used required the exclusion of studies with zero events in the treatment and control groups. Alternative meta-analytic approaches that use continuity corrections show lower odds ratios that are not statistically significant. We conclude that the risk for myocardial infarction and death from cardiovascular disease for diabetic patients taking rosiglitazone is uncertain: Neither increased nor decreased risk is established. Professor Home further commented the MA of Lincoff AM et al (JAMA, 2007;298:1180-8) which showed that pioglitazone is associated with a significantly lower risk of death, MI, or stroke among a diverse population of patients with diabetes. The comment of Professor Home was that 80% of the events were from PROactive study, so really just a restatement of that and not a meta-analysis. The general conclusion and comment was that we must be cautious when we read different MA and that people doing MA have not always the expertise. 15

16 Επιθεώρηση Καρδιομεταβολικών Παραγόντων Κινδύνου Τεύχος 9 Ιανουάριος-Απρίλιος 2013 Γενίκευση αποτελεσμάτων κλινικών μελετών σε διαφορετικούς πληθυσμούς ΕΛΕΝΗ Δ. ΠΟΛΙΤΗ, MD, PharmD, MPH Eιδ/νη Γενικής Ιατρικής ΓΝΑ «Γ.Γεννηματάς», Υπ.Δρ. Θεσμών & Πολιτικών Υγείας ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι επί ενδείξεων βασιζόμενες θεραπευτικές παρεμβάσεις στοιχειοθετούνται από την αντίστοιχη ερευνητική τεκμηρίωση. Συχνά επιδιώκεται η τεκμηρίωση αναφοράς να είναι όσον το δυνατόν υψηλότερης αξιοπιστίας (π.χ. μετααναλύσεις τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών). Ωστόσο, σπάνια, με την ίδια ισχύ επισημαίνεται και η ανάγκη οι πληθυσμοί εφαρμογής των προτεινόμενων θεραπευτικών παρεμβάσεων να ομοιάζουν με τους πληθυσμούς που αρχικά μελετούνται. Θα πρέπει να είναι σαφείς οι περιορισμοί που υπάρχουν όταν γενικεύουμε τις παρατηρήσεις μας σε πληθυσμούς που εμφανίζουν διαφορές μεταξύ τους. Back to Basics Ως γνωστόν, κάθε φάρμακο υπάγεται σε εκτενείς ελέγχους, για να γίνουν σαφή τα χαρακτηριστικά ασφάλειας και αποτελεσματικότητάς του. Οι σχετικές μελέτες ανάπτυξης που πρωτοξεκινούν από κυτταρικές σειρές και πειραματόζωα στο εργαστήριο, καταλήγουν στο κλινικό επίπεδο σε μελέτες χρήσης από ανθρώπους, οπότε και χωρίζονται σε τέσσερις διαδοχικές φάσεις (Σχήμα Ι). Στις κλινικές δοκιμές φάσης Ι μελετάται, κυρίως, η ασφάλεια, στις δοκιμές φάσης ΙΙ η αποτελεσματικότητά και στις κλινικές δοκιμές φάσης III που συνήθως είναι μεγάλες τυχαιοποιημένες, πολυκεντρικές κλινικές δοκιμές συλλέγονται οι τελικές συνολικές πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά του φαρμάκου, που θα του επιτρέψουν ή όχι την έγκριση κυκλοφορίας του. Συχνά ακολουθούν δοκιμές φάσης ΙV που στοχεύουν στη διευκρίνιση χαρακτηριστικών των ήδη εγκεκριμένων, κυκλοφορούντων φαρμάκων. Κατά κοινή ομολογία, τα αποτελέσματα των μεγάλων τυχαιοποιημένων, πολυκεντρικών κλινικών δοκιμών φάσης ΙΙΙ παρέχουν τεκμηρίωση υψηλά αξιόπιστη (Level of Evidence IA). Σύμφωνα με αρχές της Παγκόσμιας Φαρμακευτικής Νομοθεσίας επιδιώκεται ταχεία διάθεση των νέων φαρμάκων σε όλους τους ενδιαφερόμενους χρήστες. Ωστόσο, διαφορές μεταξύ των διαφόρων εθνών που υπάρχουν τόσο σε επίπεδο προϋποθέσεων και διαδικασιών για την έγκριση νέων φαρμάκων, όσο και σε επίπεδο χαρακτηριστικών των πληθυσμών - που εκτιμάται ότι τρoποποιούν το προφίλ ασφάλειας και αποτελεσματικότητας ενός φαρμάκου -, θέτουν περιορισμούς σε μια επιθυμητή απρόσκωπτη, ταχεία και παγκόσμια κυκλοφορία των νέων φαρμάκων σε όλους τους πληθυσμούς ταυτόχρονα, βάσει, ουσιαστικά, «ξένων» κλινικών δεδομένων.* Επίλυση στους ανωτέρω περιορισμούς επιχειρεί η Επιτροπή του Διεθνούς Συνεδρίου Εναρμόνησης (The International Conference on Harmonisation of Technical Requirements for Registration of Pharmaceuticals for Human Use, ICH) μεριμνώντας για την, κατά το δυνατόν, εναρμόνιση των τριών «ζωνών» που αντιπροσωπεύει (Ιαπωνία, Η.Π.Α. και Ευρώπη) όσον αφορά στις οδηγίες για την κλινική ανάπτυξη των νέων φαρμάκων και τις διαδικασίες έγκρισης και κυκλοφορίας τους. Όσον αφορά, όμως, στα χαρακτηριστικά που αναμένεται να διαφέρουν μεταξύ των διαφόρων πληθυσμών και να επηρεάζουν τη δραστικότητα των φαρμάκων, η εν λόγω επιτροπή, σε σχετική Οδηγία της που φέρει τον τίτλο «Εthnic Factors in the Acceptability of Foreign Clinical Data, ICH E5» (Eθνικοί Παράγοντες στην Αποδοχή Ξένων Κλινικών Δεδομένων), ταξινομεί τα χαρακτηριστικά αυτά - τα οποία και αποκαλεί «εθνικούς παράγοντες/ethnic factors»** - και παραθέτει σχετικούς περιορισμούς στη γενίκευση των αναμενόμενων φαρμακολογικών χαρακτηριστικών ενός φαρμάκου σε διαφορετικούς πληθυσμούς. Σύμφωνα με την Επιτροπή, στην ομάδα των «εθνικών παραγόντων» γενικά ανήκουν οι γενετικοί πολυμορφισμοί - που επηρεάζουν τη φαρμακοδυναμική και κινητική των φαρμάκων - αλλά και πολλοί άλλοι ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες που επεκτείνονται στο φυσικό περιβάλλον που ζει ένας υποψήφιος χρήστης, τις συνήθειές του (π.χ. κατανάλωση αλκοόλ, διατροφή, κάπνισμα), καθώς και παράμετροι σχετικές με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση και κουλτούρα του (Σχήμα ΙΙ). Έχοντας, ωστόσο, ως απώτερο στόχο την ταχεία έγκριση νέων φαρμάκων μεταξύ των τριών «ζωνών», η ανωτέρω επιτροπή προτείνει την εξέταση της «ευαισθησίας» των φαρμάκων σε «εθνικούς παράγοντες», νωρίς κατά την ανάπτυξη τους και κατόπιν τη διεξαγωγή μικρότερων «συνδετικών» κλινικών δοκιμών («bridging» studies) σε νέους πληθυσμούς, η έκταση και το είδος των οποίων θα καθορίζεται από το μέγεθος της «ευαισθησίας» σε «εθνικούς παράγοντες» που έχει υποδείξει το κάθε φάρμακο κατά την ανάπτυξή του όσο πιο «ευαίσθητο», τόσο εκτενέστερη επαλήθευση των χαρακτηριστικών του κρίνεται απαραίτητη με τη διεξαγωγή νέων μεγάλων μελετών στους νέους πληθυσμούς. Η Επιτροπή επισημαίνει ιδιαίτερα τα φάρμακα που έχουν ηψηλή πιθανότητα «ευαισθησίας» σε «εθνικούς παράγοντες» - όπως είναι αυτά με στενό θεραπευτικό εύρος, εκτεταμένο μεταβολισμό ή μεταβολισμό από ένζυμα που εμφανίζουν γενετική ποικιλομορφία, μεγάλη πιθανότητα χρήσης με πολλά συνοδά φάρμακα, χαμηλή βιοδιαθεσιμότητα, μη γραμμική φαρμακοκινητική κα. * «Ξένα» χαρακτηρίζονται τα σχετικά με το νέο φάρμακο δεδομένα που καταγράφονται σε μελέτες που γίνονται σε πληθυσμούς διαφορετικούς από αυτούς μίας νέας γεωγραφικής «ζώνης» που επιθυμεί να εγκρίνει το νέο φάρμακο. Η έγκριση βάσει «ξένων» κλινικών δεδομένων θα επιτάχυνε τη διάθεση ενός νέου φαρμάκου στην παγκόσμια αγορά, αλλά δεν επιτρέπεται και θεωρείται ότι καθιστά ενδεχομένως τη χρήση του επισφαλή. ** η έννοια του έθνους αντιστοιχεί σε έναν πληθυσμό που τον συνδέουν γενετικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά και είναι, ως εκ τούτου, έννοια ευρύτερη από την έννοια της φυλής. 16

Επιλογή χρόνου κατάλυσης κολπικής μαρμαρυγής

Επιλογή χρόνου κατάλυσης κολπικής μαρμαρυγής Επιλογή χρόνου κατάλυσης κολπικής μαρμαρυγής Στυλιανός Τζέης MD, PhD, FESC Επιμελητής Α, Καρδιολογικό Τμήμα, Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν Atrial fibrillation begets atrial fibrillation Over the long term,

Διαβάστε περισσότερα

Πρέπει η κατάλυση της κολπικής μαρμαρυγής να γίνεται νωρίτερα;

Πρέπει η κατάλυση της κολπικής μαρμαρυγής να γίνεται νωρίτερα; Πρέπει η κατάλυση της κολπικής μαρμαρυγής να γίνεται νωρίτερα; Στυλιανός Τζέης MD, PhD, FESC Καρδιολογικό Τμήμα, Ερρίκος Ντυνάν Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής κατευθυντήριες οδηγίες European Heart Journal

Διαβάστε περισσότερα

Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής

Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής Στράτη Ευθυμία Προϊσταμένη Β ΚΚ Γ ΚΚ / ΜΕΠ Ι.Γ.Ν.Θ Εισαγωγή Η πιο κοινή αρρυθμία με ιδιαίτερη επίπτωση στους ηλικιωμένους. Υπεύθυνη για το 1/3 εισαγωγών λόγω αρρυθμιών Σχετίζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΚΟΛΠΙΚΗΣ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ;

ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΚΟΛΠΙΚΗΣ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ; ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΚΟΛΠΙΚΗΣ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ; Στο William Harvey αποδίδεται η πρώτη περιγραφή της κολπικής µαρµαρυγής σε πειραµατόζωα, µε τον όρο «µαρµαρυγή των ωτίων» ( auricular fibrillation

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΛΙΑΚΩΝ ΤΑΧΥΑΡΡΥΘΜΙΩΝ ΜΕ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΛΙΑΚΩΝ ΤΑΧΥΑΡΡΥΘΜΙΩΝ ΜΕ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΛΙΑΚΩΝ ΤΑΧΥΑΡΡΥΘΜΙΩΝ ΜΕ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Α. ΚΑΤΣΙΒΑΣ, MD Συντονιστής Διευθυντής Ά Καρδιολογικής Κλινικής, Κοργιαλένειο-Μπενάκειο

Διαβάστε περισσότερα

Eίναι τελικά ο διαβήτης ισοδύναμο στεφανιαίας νόσου; Η αλήθεια για τον πραγματικό καρδιαγγειακό κίνδυνο στον ΣΔ τύπου 2

Eίναι τελικά ο διαβήτης ισοδύναμο στεφανιαίας νόσου; Η αλήθεια για τον πραγματικό καρδιαγγειακό κίνδυνο στον ΣΔ τύπου 2 Eίναι τελικά ο διαβήτης ισοδύναμο στεφανιαίας νόσου; Η αλήθεια για τον πραγματικό καρδιαγγειακό κίνδυνο στον ΣΔ τύπου 2 Σ. Θ. Λιάτης Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική & Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ «Λαϊκό»

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑΤΡΗΣ MD, MSc, FEΒTS, ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Β Καρδιο- Θωρακο- Αγγειοχειρουργικού Τμήματος Γ.Π.Ν. Ο Ευαγγελισμός

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑΤΡΗΣ MD, MSc, FEΒTS, ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Β Καρδιο- Θωρακο- Αγγειοχειρουργικού Τμήματος Γ.Π.Ν. Ο Ευαγγελισμός ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑΤΡΗΣ MD, MSc, FEΒTS, ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Β Καρδιο- Θωρακο- Αγγειοχειρουργικού Τμήματος Γ.Π.Ν. Ο Ευαγγελισμός Σήμερα η αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής αντιμετωπίζεται από καρδιολόγους επι το πλείστων

Διαβάστε περισσότερα

Προγνωστική αξία της εμμένουσας ανθεκτικής υπέρτασης για την επίπτωση νεοεμφανιζόμενης κολπικής μαρμαρυγής.

Προγνωστική αξία της εμμένουσας ανθεκτικής υπέρτασης για την επίπτωση νεοεμφανιζόμενης κολπικής μαρμαρυγής. Πανελλήνιο Καρδιολογικό Συνέδριο 2014 Αθήνα, Οκτώβριος 2014 Προγνωστική αξία της εμμένουσας ανθεκτικής υπέρτασης για την επίπτωση νεοεμφανιζόμενης κολπικής μαρμαρυγής. Δ. Τσιαχρής, Κ. Τσιούφης, Κ. Θωμόπουλος,

Διαβάστε περισσότερα

KOΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΑΝΝΑ Π. ΑΝΤΩΝΙΟΥ

KOΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΑΝΝΑ Π. ΑΝΤΩΝΙΟΥ KOΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΑΝΝΑ Π. ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ Γ.Ν.Α. «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» Κολπική Μαρμαρυγή Projected Number of Adults With Atrial Fibrillation in the US: 1995-2050 Go A et al., JAMA 2001 Ασθενείς

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων στη μη βαλβιδική κολπική μαρμαρυγή. Δεδομένα κλινικών μελετών και εξατομίκευση της θεραπείας με Apixaban

Πρόληψη αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων στη μη βαλβιδική κολπική μαρμαρυγή. Δεδομένα κλινικών μελετών και εξατομίκευση της θεραπείας με Apixaban Πρόληψη αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων στη μη βαλβιδική κολπική μαρμαρυγή. Δεδομένα κλινικών μελετών και εξατομίκευση της θεραπείας με Apixaban Μιχάλης Εφραιμίδης Καρδιολογική Κλινική Εργαστήριο Ηλεκτροφυσιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ.

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ. Η αναγνώριση της σηµασίας της θρόµβωσης στα οξέα καρδιαγγειακά συµβάµατα, οδήγησε σε πολλές µεγάλες µελέτες, µε στόχο την εκτίµηση της αποτελεσµατικότητας

Διαβάστε περισσότερα

CHADS&ή CHADSVASc στην προληψη θροµβοεµβολικων επεισοδιων σε ασθενεις µε κολπικη µαρµαρυγη;

CHADS&ή CHADSVASc στην προληψη θροµβοεµβολικων επεισοδιων σε ασθενεις µε κολπικη µαρµαρυγη; CHADS&ή CHADSVASc στην προληψη θροµβοεµβολικων επεισοδιων σε ασθενεις µε κολπικη µαρµαρυγη; Α.Μπουγας, Β.Τερπος, Δ.Γκολιδακης, Χ.Παπαδοπουλος, Χ.Κυρπιζιδης, ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ασθενής με στεφανιαία νόσο και ηλεκτρική θυέλλα - επικαρδιακη προσπέλαση

Ασθενής με στεφανιαία νόσο και ηλεκτρική θυέλλα - επικαρδιακη προσπέλαση Ασθενής με στεφανιαία νόσο και ηλεκτρική θυέλλα - επικαρδιακη προσπέλαση Κωνσταντίνος Π. Λέτσας, MD, FEHRA Β Καρδιολογική Κλινική Εργαστήριο Ηλεκτροφυσιολογίας ΓΝΑ Ο Ευαγγελισμός Παρουσίαση περιστατικού

Διαβάστε περισσότερα

Heart failure: Therapy in 2012 ΓΕΏΡΓΙΟΣ Κ ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ

Heart failure: Therapy in 2012 ΓΕΏΡΓΙΟΣ Κ ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ Heart failure: Therapy in 2012 ΓΕΏΡΓΙΟΣ Κ ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ Καρδιακή Ανεπάρκεια Σύνδροµο που χαρακτηρίζεται από Δοµική ή λειτουργική διαταραχή της καρδιάς Αδυναµία επαρκούς παροχής στους ιστούς Παρά

Διαβάστε περισσότερα

Διαβήτης και Στεφανιαία Νόσος

Διαβήτης και Στεφανιαία Νόσος Θα πρέπει να διερευνάται η στεφανιαία νόσος στον ασυμπτωματικό διαβητικό; H πρωτογενής και δευτερογενής πρόληψη της στεφανιαίας νόσου στον διαβητικό ασθενή Βογιατζής Ιωάννης Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής

Διαβάστε περισσότερα

-Tα νεώτερα αντιπηκτικά θα πρέπει να αντικαταστήσουν τους αναστολείς της βιταμίνης Κ -Αστειεύεστε; Χρήστος Ντέλλος

-Tα νεώτερα αντιπηκτικά θα πρέπει να αντικαταστήσουν τους αναστολείς της βιταμίνης Κ -Αστειεύεστε; Χρήστος Ντέλλος -Tα νεώτερα αντιπηκτικά θα πρέπει να αντικαταστήσουν τους αναστολείς της βιταμίνης Κ -Αστειεύεστε; Χρήστος Ντέλλος www.ntellos.gr Δήλωση οικονομικών συμφερόντων: Καμία Πότε καταργήσαμε ένα πολύ καλό και

Διαβάστε περισσότερα

Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής. Από το ηλεκτροφυσιολογικό εργαστήριο στο ΗΚΓ

Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής. Από το ηλεκτροφυσιολογικό εργαστήριο στο ΗΚΓ Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής. Από το ηλεκτροφυσιολογικό εργαστήριο στο ΗΚΓ Παναγιώτης Ιωαννίδης Διευθυντής Τμήματος Καρδιακής Ηλεκτροφυσιολογίας & Βηματοδότησης Βιοκλινικής Αθηνών 4o Αρρυθμιολογικό Συνέδριο

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Ασβεστάς ΑΓΓΕΙΑΚΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ. ΠΟΙΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΡΡΥΘΜΙΩΝ

Δημήτρης Ασβεστάς ΑΓΓΕΙΑΚΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ. ΠΟΙΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΡΡΥΘΜΙΩΝ ΑΓΓΕΙΑΚΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ. ΠΟΙΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΡΡΥΘΜΙΩΝ Δημήτρης Ασβεστάς ΚΑΡΔΙΟΛΌΓΟΣ Επιμελητής Α, Καρδιολογική κλινική ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟ ΜΗΤΈΡΑ, ΌΜΙΛΟΣ ΥΓΕΊΑ ΑΓΓΕΙΑΚO ΕΓΚΕΦΑΛΙΚO ΕΠΕΙΣΟΔΙO 2 η αιτία θανάτου

Διαβάστε περισσότερα

Συμπτωματικά και ασυμπτωματικά επεισοδία σε ασθενείς με παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή

Συμπτωματικά και ασυμπτωματικά επεισοδία σε ασθενείς με παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή Καρδιολογική κλινική Πανεπιστηµίου Κρήτης Συμπτωματικά και ασυμπτωματικά επεισοδία σε ασθενείς με παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή Π. Παπακωνσταντίνου, Ε. Σημαντηράκης, Ε. Αρκολάκη, Σ. Χρυσοστομάκης, Ε. Κανουπάκης,

Διαβάστε περισσότερα

Υβριδική Προσέγγιση στη Θεραπεία της Κολπικής Μαρµαρυγής

Υβριδική Προσέγγιση στη Θεραπεία της Κολπικής Μαρµαρυγής Υβριδική Προσέγγιση στη Θεραπεία της Κολπικής Μαρµαρυγής Νικόλαος Φραγκάκης Λέκτορας Καρδιολογίας, FESC Ιπποκράτειο Νοσοκοµείο Θεσσαλονίκης What is an hybrid therapy? Αποτελεί συνδυασµό διαφορετικών θεραπειών

Διαβάστε περισσότερα

Διαστρωμάτωση κινδύνου σε ασθενείς με σύνδρομο Brugada. Π Φλεβάρη, Διευθύντρια ΕΣΥ Β Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική Νοσοκομείο Αττικόν

Διαστρωμάτωση κινδύνου σε ασθενείς με σύνδρομο Brugada. Π Φλεβάρη, Διευθύντρια ΕΣΥ Β Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική Νοσοκομείο Αττικόν Διαστρωμάτωση κινδύνου σε ασθενείς με σύνδρομο Brugada Π Φλεβάρη, Διευθύντρια ΕΣΥ Β Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική Νοσοκομείο Αττικόν Priori S et al, Eur Heart J 2015 Priori S et al, Circulation

Διαβάστε περισσότερα

ΗΦΜ. Ποια η σηµασία της στην κλινική πράξη.

ΗΦΜ. Ποια η σηµασία της στην κλινική πράξη. ΗΦΜ. Ποια η σηµασία της στην κλινική πράξη. Πότε πρέπει να εφαρµόζεται; «Ιπποκράτειες Ηµέρες Καρδιολογίας» Μέλανη Κωνσταντινίδου Καρδιολόγος Ηλεκτροφυσιολόγος Αγ Λουκάς Disclosures None ΗΛΕΚΤΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΔΡΙΑΝΑ ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΤΕ, MSc ΓΝΑ <<ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ>>

ΑΝΔΡΙΑΝΑ ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΤΕ, MSc ΓΝΑ <<ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ>> ΑΝΔΡΙΑΝΑ ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΤΕ, MSc ΓΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Κολπική Μαρμαρυγή είναι μια από τις συχνότερες και σημαντικότερες μορφές αρρυθμίας. Χαρακτηρίζεται από κύματα που μεταδίδονται

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Στατίνες στην πρωτογενή πρόληψη Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων Πρωτογενής πρόληψη : το σύνολο

Διαβάστε περισσότερα

Κολπική μαρμαρυγή βραχείας διάρκειας (μικρότερη των 30sec). Χρειάζεται αντιπηκτική αγωγή;

Κολπική μαρμαρυγή βραχείας διάρκειας (μικρότερη των 30sec). Χρειάζεται αντιπηκτική αγωγή; Κολπική μαρμαρυγή βραχείας διάρκειας (μικρότερη των 30sec). Χρειάζεται αντιπηκτική αγωγή; Γκίνος Σ. Χαρίλαος Αρχίατρος καρδιολόγος Επιμελητής καρδιολογικής κλινικής 401 ΓΣΝΑ Δεν υφίσταται σύγκρουση συμφερόντων

Διαβάστε περισσότερα

Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο σε ασθενείς µε κολπική µαρµαρυγή: Πρόδροµα επιδηµιολογικά δεδοµένα της µελέτης MISOAC-AF

Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο σε ασθενείς µε κολπική µαρµαρυγή: Πρόδροµα επιδηµιολογικά δεδοµένα της µελέτης MISOAC-AF 37 0 Πανελλήνιο Καρδιολογικό Συνέδριο Αθήνα, 21/10/2016 Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο σε ασθενείς µε κολπική µαρµαρυγή: Πρόδροµα επιδηµιολογικά δεδοµένα της µελέτης MISOAC-AF Ε. Φοροζίδου 1, Δ. Βασδέκη

Διαβάστε περισσότερα

Συµβάλλει η γλυκόζη στην αθηρωµάτωση ;

Συµβάλλει η γλυκόζη στην αθηρωµάτωση ; Συµβάλλει η γλυκόζη στην αθηρωµάτωση ; Δρ. Χρήστος Μανές Παθολόγος µε εξειδίκευση στον Σακχαρώδη Διαβήτη ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟΥ ΤΜΉΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ Γ..Ν «ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ» ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗ Πρόεδρος

Διαβάστε περισσότερα

Σε ποιούς ασθενείς αρκεί η CRT-P; Ε. Χατζηνικολάου-Κοτσάκου Ηλεκτροφυσιολόγος-Επεμβατική Καρδιολόγος Κλινική ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ Θεσσαλονίκη

Σε ποιούς ασθενείς αρκεί η CRT-P; Ε. Χατζηνικολάου-Κοτσάκου Ηλεκτροφυσιολόγος-Επεμβατική Καρδιολόγος Κλινική ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ Θεσσαλονίκη Σε ποιούς ασθενείς αρκεί η CRT-P; Ε. Χατζηνικολάου-Κοτσάκου Ηλεκτροφυσιολόγος-Επεμβατική Καρδιολόγος Κλινική ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ Θεσσαλονίκη Conflict of Interest No one Οι τελευταίες αναβαθμισμένες κατευθυντήριες

Διαβάστε περισσότερα

Ablation: Ενδείξεις και κλινικά αποτελέσματα NΙΚΟΛΑΟΣ ΦΡΑΓΚΑΚΗΣ

Ablation: Ενδείξεις και κλινικά αποτελέσματα NΙΚΟΛΑΟΣ ΦΡΑΓΚΑΚΗΣ Ablation: Ενδείξεις και κλινικά αποτελέσματα NΙΚΟΛΑΟΣ ΦΡΑΓΚΑΚΗΣ Επίκουρος Καθηγητής Καρδιολογίας ΑΠΘ Γ Καρδιολογική Κλινική Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσ/κης AV nodal ablation using DC shock Κατάλυση με υψίσυχνο

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΣΕ ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΜΕ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΚΗ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ

Η ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΣΕ ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΜΕ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΚΗ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ Η ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΣΕ ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΜΕ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΚΗ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ Θ. ΖΕΓΚΟΣ, Δ. ΠΑΡΧΑΡΙΔΟΥ, Γ. ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ, Α. ΖΙΑΚΑΣ, Σ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗΣ, Χ. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Εργαστήριο μυοκαρδιοπαθειών Ά Καρδιολογική Κλινική

Διαβάστε περισσότερα

13 ο ετησιο ΚΛΙΝΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ

13 ο ετησιο ΚΛΙΝΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ Εταιρεία Μελέτης Παραγόντων Κινδύνου για Αγγειακά Νοσήματα 13 ο ετησιο ΚΛΙΝΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ÇΠρόληψη & Αντιμετώπιση Καρδιομεταβολικών Παραγόντων Κινδύνου: Πρακτικές ΟδηγίεςÈ ΑΙΓΛΗ ΖΑΠΠΕΙΟΥ, Αθήνα 21 Απριλίου

Διαβάστε περισσότερα

Διάρκεια Διπλής Αντιαιμοπεταλιακής Αγωγής μετά από PCI

Διάρκεια Διπλής Αντιαιμοπεταλιακής Αγωγής μετά από PCI Διάρκεια Διπλής Αντιαιμοπεταλιακής Αγωγής μετά από PCI Αθανάσιος Αγγελής Επιστημονικός Συνεργάτης Ά Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής Ιπποκράτειο ΓΝΑ Δήλωση Συμφερόντων Δεν έχω κανένα οικονομικό ή

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή. Ονοματεπώνυμο: Αργυρώ Ιωάννου. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή. Ονοματεπώνυμο: Αργυρώ Ιωάννου. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας εναλλακτικών και συμπληρωματικών τεχνικών στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής σε άτομα με καρκίνο

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της φλεκαϊνίδης στην αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής και των υποτροπών της

Ο ρόλος της φλεκαϊνίδης στην αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής και των υποτροπών της Ο ρόλος της φλεκαϊνίδης στην αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής και των υποτροπών της ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΛΥΣΙΤΣΑΣ, MD, PhD, MRCP Επεμβατικός Ηλεκτροφυσιολόγος, Κλινική Αγιος Λουκάς Θεσσαλονίκη Η ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΕΚΤΑΚΤΕΣ ΚΟΙΛΙΑΚΕΣ ΣΥΣΤΟΛΕΣ ΤΖΩΡΤΖ ΔΑΔΟΥΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ Α.Π.Θ.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΕΚΤΑΚΤΕΣ ΚΟΙΛΙΑΚΕΣ ΣΥΣΤΟΛΕΣ ΤΖΩΡΤΖ ΔΑΔΟΥΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ Α.Π.Θ. ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΕΚΤΑΚΤΕΣ ΚΟΙΛΙΑΚΕΣ ΣΥΣΤΟΛΕΣ ΤΖΩΡΤΖ ΔΑΔΟΥΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ Α.Π.Θ. ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2016 Το φάσμα των κοιλιακών αρρυθμιών κυμαίνεται

Διαβάστε περισσότερα

Ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ή επίτευξη πολλαπλών θεραπευτικών στόχων?

Ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ή επίτευξη πολλαπλών θεραπευτικών στόχων? Ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ή επίτευξη πολλαπλών θεραπευτικών στόχων? Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Τμήμα Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Α Προπαιδευτική Παθολογική

Διαβάστε περισσότερα

Αντιθρομβωτική αγωγή σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή και Διαδερμική Στεφανιαία Παρέμβαση

Αντιθρομβωτική αγωγή σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή και Διαδερμική Στεφανιαία Παρέμβαση Αντιθρομβωτική αγωγή σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή και Διαδερμική Στεφανιαία Παρέμβαση Δ. Στάκος, Καρδιολόγος Αναπλ. Καθηγητής Δ.Π.Θ. Αλεξανδρούπολη Διαβητική γυναίκα ηλικίας 67 ετών με δύσπνοια στην

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Διάλεξη 5: Σακχαρώδης Διαβήτης και Άσκηση Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς, Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 5 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

Παροδική διαταραχή κολποκοιλιακής αγωγής και διπλοεστιακός βηµατοδότης

Παροδική διαταραχή κολποκοιλιακής αγωγής και διπλοεστιακός βηµατοδότης Παροδική διαταραχή κολποκοιλιακής αγωγής και διπλοεστιακός βηµατοδότης Μεσίσκλη Θεώνη MD Καρδιολόγος Αρρυθµιολόγος Αν. Διευθύντρια Καρδιολογικής Κλινικής Metropolitan Hospital Άνδρας 71 ετών, προσήλθε

Διαβάστε περισσότερα

Καρδιακές αρρυθμίες, προβλήματα στη θεραπεία

Καρδιακές αρρυθμίες, προβλήματα στη θεραπεία Καρδιακές αρρυθμίες, προβλήματα στη θεραπεία Βασίλειος Π. Βασιλικός MD, FACC, FESC Καθηγητής Καρδιολογίας ΑΠΘ Διευθυντής Γ Καρδιολογικής Κλινικής ΑΠΘ Καρδιακές αρρυθμίες Διαταραχές της αγωγής Υπερκοιλιακές

Διαβάστε περισσότερα

2018 ESC guidelines for the diagnosis and management of syncope

2018 ESC guidelines for the diagnosis and management of syncope 2018 ESC guidelines for the diagnosis and management of syncope Λίλιαν Μάντζιαρη MD MSc PhD Καρδιολόγος Ηλεκτροφυσιολόγος Ιατρικό Διαβαλκανικό Κέντρο Επιστημονικός συνεργάτης Γ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής

Διαβάστε περισσότερα

Μεικτή αθηρογόνος δυσλιπιδαιμία: βελτιώνοντας το συνολικό λιπιδαιμικό προφίλ

Μεικτή αθηρογόνος δυσλιπιδαιμία: βελτιώνοντας το συνολικό λιπιδαιμικό προφίλ Μεικτή αθηρογόνος δυσλιπιδαιμία: βελτιώνοντας το συνολικό λιπιδαιμικό προφίλ Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ LDL-C : μείζων

Διαβάστε περισσότερα

Μέτρηση του κνημοβραχιόνιου δείκτη, ΤcPO 2, δακτυλικών πιέσεων. Ιωάννα Ελευθεριάδου Επιστημονικός Συνεργάτης Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ Λαϊκό

Μέτρηση του κνημοβραχιόνιου δείκτη, ΤcPO 2, δακτυλικών πιέσεων. Ιωάννα Ελευθεριάδου Επιστημονικός Συνεργάτης Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ Λαϊκό Μέτρηση του κνημοβραχιόνιου δείκτη, ΤcPO 2, δακτυλικών πιέσεων Ιωάννα Ελευθεριάδου Επιστημονικός Συνεργάτης Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ Λαϊκό Περιφερική αγγειοπάθεια και σακχαρώδης διαβήτης Μια από τις κύριες

Διαβάστε περισσότερα

Συγκοπτικά επεισόδια καρδιαγγειακής αιτιολογίας: διαγνωστική προσπέλαση

Συγκοπτικά επεισόδια καρδιαγγειακής αιτιολογίας: διαγνωστική προσπέλαση There are no translations available. Γιώργος Κολιός Καρδιολόγος Οι ασθενείς με συγκοπή αποτελούν το 2% των επισκέψεων στα τμήματα έκτακτων περιστατικών. Η ετήσια επίπτωση συγκοπτικών επεισοδίων στα ηλικιωμένα

Διαβάστε περισσότερα

Χαιρετισμός. Οργανωτική Επιτροπή

Χαιρετισμός. Οργανωτική Επιτροπή Χαιρετισμός Αγαπητοί συνάδελφοι, Από πολλές κατευθύνσεις τονίζεται ότι η ιατρική δεν αρκεί να δίνει έμφαση στην αντιμετώπιση της νόσου αλλά οφείλει να περιλάβει στην ατζέντα της την υγεία ατόμων και πληθυσμών.

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελεσµατικότητα και ασφάλεια της φλεκαϊνίδης p.os. στην ανάταξη πρόσφατης έναρξης Κολπικής Μαρµαρυγής

Αποτελεσµατικότητα και ασφάλεια της φλεκαϊνίδης p.os. στην ανάταξη πρόσφατης έναρξης Κολπικής Μαρµαρυγής Αποτελεσµατικότητα και ασφάλεια της φλεκαϊνίδης p.os. στην ανάταξη πρόσφατης έναρξης Κολπικής Μαρµαρυγής Ι Βογιατζής, Κ Κουτσαµπασόπουλος, Α Αβραµίδου, Ι Γαλητσιάνος, Α Ντάτσιος, Σ Πίττας, Σ Γρηγοριάδης,

Διαβάστε περισσότερα

Στρατεύσιμος με αρρυθμίεςασυμπτωματικό

Στρατεύσιμος με αρρυθμίεςασυμπτωματικό Στρατεύσιμος με αρρυθμίεςασυμπτωματικό σύνδρομο WPW Δρ. Διονύσιος Θ. Καλπάκος Γενικός Αρχίατρος Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής 401 ΓΣΝΑ Ηλεκτροφυσιολογική μελέτη σε στρατεύσιμους Επί ιστορικού συμβατού

Διαβάστε περισσότερα

Β-αναστολείς στην ανεπίπλεκτη υπέρταση: Έχουν θέση? ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ MD, MSc, PhD Διευθυντής ΕΣΥ Καρδιολογικής Κλινικής Γ.Ν.

Β-αναστολείς στην ανεπίπλεκτη υπέρταση: Έχουν θέση? ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ MD, MSc, PhD Διευθυντής ΕΣΥ Καρδιολογικής Κλινικής Γ.Ν. Β-αναστολείς στην ανεπίπλεκτη υπέρταση: Έχουν θέση? ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ MD, MSc, PhD Διευθυντής ΕΣΥ Καρδιολογικής Κλινικής Γ.Ν. Καβάλας ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ Ο ομιλητής έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά

Διαβάστε περισσότερα

Νεότερα στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων

Νεότερα στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων 2 η Εκπαιδευτική Ημερίδα Επιλέγουμε Υγεία Νεότερα στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων Τρίτη 21 Φεβρουαρίου 2017 Ώρα: 10.00 π. μ. Συνεδριακό Κέντρο Ν. Λούρος Διοργάνωση: Ελληνική Εταιρεία Καρδιαγγειακής

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελεσµατικότητα και ασφάλεια της προπαφενόνης και της φλεκαϊνίδης p.os. στην ανάταξη πρόσφατης έναρξης Κολπική Μαρµαρυγή

Αποτελεσµατικότητα και ασφάλεια της προπαφενόνης και της φλεκαϊνίδης p.os. στην ανάταξη πρόσφατης έναρξης Κολπική Μαρµαρυγή Αποτελεσµατικότητα και ασφάλεια της προπαφενόνης και της φλεκαϊνίδης p.os. στην ανάταξη πρόσφατης έναρξης Κολπική Μαρµαρυγή Ι Βογιατζής, Κ Κουτσαµπασόπουλος, Ε Σδόγκος, Ι Γαλητσιάνος, Α Αβραµίδου, Α Ντάτσιος,

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ Χ Ο Ν Δ Ρ Ο Μ Α Τ Ι Δ Ο Υ Μ Α Ρ Ι Α Ν Ο Σ Η Λ Ε Υ Τ Ρ Ι Α T E, M S C, Μ Ε Θ Α, Π Γ Ν Α Χ Ε Π Α ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ.. Όπως είναι ευρέως

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΑΝΤΙΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑΚΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ

ΤΑ ΑΝΤΙΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑΚΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ ΤΑ ΑΝΤΙΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑΚΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ Βιβλιογραφική ενημέρωση Γεωργακόπουλος Παναγιώτης Ειδικευόμενος Παθολογίας Παθολογική Κλινική Γ.Ν.Α. ΚΑΤ Ως ΑΕΕ ορίζεται σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Πρόεδρος Σωτηρόπουλος Αλέξιος Αντιπρόεδρος Λαναράς Λεωνίδας Γεν. Γραμματέας Ιωαννίδης Ιωάννης Ταμίας Δημοσθενόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

Περίπτωση ασθενούς µε ιδιαίτερα ανθεκτική υπέρταση επιτυχώς αντιµετωπισθείσα µε απονεύρωση νεφρικών αρτηριών

Περίπτωση ασθενούς µε ιδιαίτερα ανθεκτική υπέρταση επιτυχώς αντιµετωπισθείσα µε απονεύρωση νεφρικών αρτηριών Περίπτωση ασθενούς µε ιδιαίτερα ανθεκτική υπέρταση επιτυχώς αντιµετωπισθείσα µε απονεύρωση νεφρικών αρτηριών Α. Ζιάκας, Κ. Τσιούφης, Δ. Πέτρογλου, Θ. Γκόσιος, Λ. Λίλλης, Χ. Καρβούνης Π.Γ.Ν. ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη,

Διαβάστε περισσότερα

Συνέδριο: Εξελίξεις στην Καρδιαγγειακή Ιατρική 2015

Συνέδριο: Εξελίξεις στην Καρδιαγγειακή Ιατρική 2015 Πρότυπο Κέντρο Καρδιάς και Αγγείων Athens Heart Center Διευθυντής: Καθηγητής Χριστόδουλος. Στεφανάδης Συνέδριο: Εξελίξεις στην Καρδιαγγειακή Ιατρική 2015 Καρδιολογική Κλινική Ι. Γιαλάφος Δ/ντης Κ. Αθανασόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

Προφανής κλινική διάγνωση: Ισχαιμικό έμφρακτο αριστερής Μέσης Εγκεφαλικής Αρτηρίας

Προφανής κλινική διάγνωση: Ισχαιμικό έμφρακτο αριστερής Μέσης Εγκεφαλικής Αρτηρίας Περιστατικό 4. Γυναίκα 80 ετών με Κολπική Μαρμαρυγή Ηκ. Ελένη Κ. είναι 80 ετών με Κολπική Μαρμαρυγή, μόνιμη Λαμβάνει κουμαρινικά. INR προ εβδομάδος 2.24 Ιστορικό Υπέρτασης Πλήρως αυτοεξυπηρετούμενη, χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΟΞΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ. ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ Ειδικός Καρδιολόγος Επιμελητής Β, Γ.Ν. Κοζάνης Μαμάτσειο

ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΟΞΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ. ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ Ειδικός Καρδιολόγος Επιμελητής Β, Γ.Ν. Κοζάνης Μαμάτσειο ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΟΞΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ Ειδικός Καρδιολόγος Επιμελητής Β, Γ.Ν. Κοζάνης Μαμάτσειο Get to the point It s 2:30 a.m. You re paged to the ED to see this

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσία θρόμβου στον αριστερό κόλπο και στο ωτίο του αριστερού κόλπου Παρουσία αυτόματης ηχοαντίθεσης στον αριστερό κόλπο/ωτίο Ύπαρξη αθηρωμάτωσης

Παρουσία θρόμβου στον αριστερό κόλπο και στο ωτίο του αριστερού κόλπου Παρουσία αυτόματης ηχοαντίθεσης στον αριστερό κόλπο/ωτίο Ύπαρξη αθηρωμάτωσης Παρουσία θρόμβου στον αριστερό κόλπο και στο ωτίο του αριστερού κόλπου Παρουσία αυτόματης ηχοαντίθεσης στον αριστερό κόλπο/ωτίο Ύπαρξη αθηρωμάτωσης στην αορτή Ταχύτητα κένωσης του ωτίου αριστερού κόλπου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΚΩΛΕΤΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΠΑΛΟΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙ ΗΣ ΜΑΡΙΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΒΛΑΧΟΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΙΑ ΜΗΤΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η αξία της γενετικής ανάλυσης στην υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια

Η αξία της γενετικής ανάλυσης στην υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια Η αξία της γενετικής ανάλυσης στην υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια Θωμάς Γκόσιος Εργαστήριο Μυοκαρδιοπαθειών Α Καρδιολογική Κλινική ΑΠΘ ΑΧΕΠΑ Θεσσαλονίκης Οικογενειακό δένδρο I 1 2 II III IV Proband (ΙΙΙ-3)

Διαβάστε περισσότερα

Κολπική Μαρμαρυγή Νέα Δεδομένα. Βασίλειος Καρασαββίδης Ειδικός Καρδιολόγος

Κολπική Μαρμαρυγή Νέα Δεδομένα. Βασίλειος Καρασαββίδης Ειδικός Καρδιολόγος Κολπική Μαρμαρυγή Νέα Δεδομένα Βασίλειος Καρασαββίδης Ειδικός Καρδιολόγος Types and Classification of AF AF Episode: AF documented by ECG monitoring and duration of 30 seconds, or if

Διαβάστε περισσότερα

Εταιρεία Μελέτης Παραγόντων Κινδύνου για Αγγειακά Νοσήματα

Εταιρεία Μελέτης Παραγόντων Κινδύνου για Αγγειακά Νοσήματα 5 ο (ΕαΡΙΝΟ) ΚΛΙΝΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ÇΠρόληψη & Θεραπεία των Καρδιομεταβολικών : Σύγχρονες απόψειςè Ξενοδοχείο Montana Καρπενήσι, 22-25 Μαρτίου 2013 Υπό την Αιγίδα του International Chair on Cardiometabolic

Διαβάστε περισσότερα

Επιδηµιολογικά δεδοµένα και οικονοµικές επιπτώσεις στην ΚΑ

Επιδηµιολογικά δεδοµένα και οικονοµικές επιπτώσεις στην ΚΑ 14 ο Βορειοελλαδικό Καρδιολογικό Συνέδριο Επιδηµιολογικά δεδοµένα και οικονοµικές επιπτώσεις στην ΚΑ ΣΤΡΑΤΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΓΙΑΝΝΑΚΟΣ, MD, PhD Ιατρείο Καρδιακής Ανεπάρκειας Γ Πανεπιστηµιακή Καρδιολογική Κλινική

Διαβάστε περισσότερα

Ασυμπτωματικό σύνδρομο Brugada

Ασυμπτωματικό σύνδρομο Brugada Ασυμπτωματικό σύνδρομο Brugada Π Φλεβάρη Διευθύντρια ΕΣΥ Β Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική Νοσοκομείο Αττικόν Δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων. Ασυμπτωματικό σύνδρομο Βrugada 64-79% των ασθενών με

Διαβάστε περισσότερα

Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Δυσλιπιδαιμίες LDL-C HDL-C < 40 mg/dl Τριγλυκερίδια 150-199 mg/dl : οριακά

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη θεραπεία κολπικής μαρμαρυγής. Γεώργιος Ανδρικόπουλος, Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής, ΓΝΑ «Ερρίκος Ντυνάν»

Σύγχρονη θεραπεία κολπικής μαρμαρυγής. Γεώργιος Ανδρικόπουλος, Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής, ΓΝΑ «Ερρίκος Ντυνάν» Σύγχρονη θεραπεία κολπικής μαρμαρυγής Γεώργιος Ανδρικόπουλος, Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής, ΓΝΑ «Ερρίκος Ντυνάν» Σύγχρονη θεραπεία κολπικής μαρμαρυγής 1.Αντιπηκτική Αγωγή 2.Έλεγχος συχνότητας 3.Έλεγχος

Διαβάστε περισσότερα

Κ.ΚΙΤΣΙΟΣ, Ε.ΓΕΩΡΕΛΗ, Ν.ΚΑΔΟΓΛΟΥ 1, Β.ΣΤΟΥΠΑΣ, Ι.ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ, Ν.ΣΑΙΛΕΡ 2, Α.ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ

Κ.ΚΙΤΣΙΟΣ, Ε.ΓΕΩΡΕΛΗ, Ν.ΚΑΔΟΓΛΟΥ 1, Β.ΣΤΟΥΠΑΣ, Ι.ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ, Ν.ΣΑΙΛΕΡ 2, Α.ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ 24o ΕΤΗΣΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ Κ.ΚΙΤΣΙΟΣ, Ε.ΓΕΩΡΕΛΗ, Ν.ΚΑΔΟΓΛΟΥ 1, Β.ΣΤΟΥΠΑΣ, Ι.ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ, Ν.ΣΑΙΛΕΡ 2, Α.ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ, ΓΕΝΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, EUROMEDICA

Διαβάστε περισσότερα

Lad = 3.44 cm EF = 67% LVEF = 3.89 cm

Lad = 3.44 cm EF = 67% LVEF = 3.89 cm ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ ΚΟΠΩΣΗΣ, ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 2012 ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΓΝΘ «Ο ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ» Παρουσίαση: Μαγγουρέτσιος Γεώργιος, Ειδικευόμενος Καρδιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Επιλογή ασθενών και παρακολούθηση τους

Επιλογή ασθενών και παρακολούθηση τους Επιλογή ασθενών και παρακολούθηση τους Βασίλειος Π. Βασιλικός Καθηγητής Καρδιολογίας Διευθυντής Γ Καρδιολογικής Κλινικής ΑΠΘ Cardiac Diagnostics Landscape 24-Hour Holter Event Recorder 14-30 Day MCOT

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Σύνταξη: Παυλίδης Αντώνης, Ειδικευόμενος Καρδιολογίας Επιμέλεια: Χιωτέλης Ιωάννης, Νοσηλευτής

ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Σύνταξη: Παυλίδης Αντώνης, Ειδικευόμενος Καρδιολογίας Επιμέλεια: Χιωτέλης Ιωάννης, Νοσηλευτής ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ : ΚΑΘ. ΑΘ.ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Σύνταξη: Παυλίδης Αντώνης, Ειδικευόμενος Καρδιολογίας Επιμέλεια: Χιωτέλης Ιωάννης, Νοσηλευτής 1 COPYRIGHT

Διαβάστε περισσότερα

Ελληνική Εταιρεία Λιπιδιολογίας-Αθηροσκλήρωσης και Αγγειακής Νόσου Ελληνική Aκαδημία Διαβήτη Ελληνική Εταιρεία Παχυσαρκίας

Ελληνική Εταιρεία Λιπιδιολογίας-Αθηροσκλήρωσης και Αγγειακής Νόσου Ελληνική Aκαδημία Διαβήτη Ελληνική Εταιρεία Παχυσαρκίας ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Χριστόδουλος Παπαδόπουλος Δημήτριος Σκούτας Ηλίας Τυροδήμος Δημήτριος Ζιούτας Κυριακή Παπαδοπούλου Ιωάννης Ευθυμιάδης Χρήστος Κάρκος Γεώργιος Γιαννακούλας Μιχαήλ Δούμας Κωσταντίνος

Διαβάστε περισσότερα

Δελτίο Τύπου. Συνέδριο Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας 2016 (ESC 2016) GR252016F

Δελτίο Τύπου. Συνέδριο Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας 2016 (ESC 2016) GR252016F Δελτίο Τύπου Bayer Ελλάς ΑΒΕΕ Σωρού 18-20, 151 25 Μαρούσι, Αθήνα Tel. +30 210 618 75 00 www.bayer.gr Συνέδριο Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας 2016 (ESC 2016) Νεότερα δεδομένα καθημερινής κλινικής πρακτικής

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης

Σακχαρώδης Διαβήτης. Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης Σακχαρώδης Διαβήτης Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης Number of people with diabetes by IDF Region, 2013 IDF Diabetes Atlas.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι MK1118 ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΚΛΙΝΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 4 ΑΝΤΩΝΙΑ ΚΑΛΤΣΑΤΟΥ, PHD ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΘΑΝΑΤΩΝ 450,000 400,000 350,000 300,000 250,000 200,000 150,000 100,000

Διαβάστε περισσότερα

Μοντέλα πρόγνωσης. του Σακχαρώδη Διαβήτη. Ηλιάδης Φώτης. Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας-Διαβητολογίας ΑΠΘ Α ΠΡΠ, Νοσοκοµείο ΑΧΕΠΑ

Μοντέλα πρόγνωσης. του Σακχαρώδη Διαβήτη. Ηλιάδης Φώτης. Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας-Διαβητολογίας ΑΠΘ Α ΠΡΠ, Νοσοκοµείο ΑΧΕΠΑ Μοντέλα πρόγνωσης του Σακχαρώδη Διαβήτη Ηλιάδης Φώτης Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας-Διαβητολογίας ΑΠΘ Α ΠΡΠ, Νοσοκοµείο ΑΧΕΠΑ IDF Diabetes Atlas 5th Edition 2012 Update 3.8 million men and women worldwide

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΕΚΒΑΣΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΙΣΧΑΙΜΙΚΟ ΑΓΓΕΙΑΚΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΕΚΒΑΣΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΙΣΧΑΙΜΙΚΟ ΑΓΓΕΙΑΚΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΕΚΒΑΣΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΙΣΧΑΙΜΙΚΟ ΑΓΓΕΙΑΚΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Αλέξης Σωτηρόπουλος 1, Αναστάσιος Κουτσοβασίλης 1, Ευστάθιος Σκληρός 2, Μαρία Παππά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΚΑΙ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ. Παναγοπούλου Βασιλική Καρδιολόγος, Επιμ.Β, ΓΝΑ «Γ.Γεννηματάς»

ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΚΑΙ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ. Παναγοπούλου Βασιλική Καρδιολόγος, Επιμ.Β, ΓΝΑ «Γ.Γεννηματάς» ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΚΑΙ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ Παναγοπούλου Βασιλική Καρδιολόγος, Επιμ.Β, ΓΝΑ «Γ.Γεννηματάς» Καρδιακή απεικόνιση έχει σημαντικό ρόλο στην εκτίμηση και διαχείριση της κολπικής μαρμαρυγής. Αποκαλύψει τους

Διαβάστε περισσότερα

MESODA. Διαβητολογικό Κέντρο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά «Τζάνειο»

MESODA. Διαβητολογικό Κέντρο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά «Τζάνειο» Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟΝ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟ ΣΤΟ ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΑΡΡΥΘΜΙΣΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2: ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ MESODA Αγγελική Αγγελίδη, Ευάγγελος Φουστέρης,

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε μετεμφραγματικούς ασθενείς. Πότε, πώς και σε ποιους;

Πρόληψη αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε μετεμφραγματικούς ασθενείς. Πότε, πώς και σε ποιους; Πρόληψη αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε μετεμφραγματικούς ασθενείς. Πότε, πώς και σε ποιους; Νικόλαος Δαγρές Επίκουρος Καθηγητής Β Καρδιολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Νοσοκομείο «ΑΤΤΙΚΟΝ» ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Newsletter Μαρτίου 2018

Newsletter Μαρτίου 2018 Newsletter Μαρτίου 2018 ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΚΑΙ ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Τι πρέπει να ξέρω; Αθ. Βασιλόπουλος, Αθ. Κρανίδης Α' ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΓΝ. Νίκαιας Άγιος Παντελεήμων ΓΕΝΙΚΑ 1. H καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ. Μαυρουδή Μελαχρινή Επιμελήτρια της ΓΚΚ

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ. Μαυρουδή Μελαχρινή Επιμελήτρια της ΓΚΚ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Μαυρουδή Μελαχρινή Επιμελήτρια της ΓΚΚ Καρδιακή Ανεπάρκεια δεν είναι νόσος είναι σύνδρομο που προκαλείται από πολλές αιτίες συγκλίνει σε

Διαβάστε περισσότερα

Αρρυθμίες και Αντιπηκτική αγωγή

Αρρυθμίες και Αντιπηκτική αγωγή Αρρυθμίες και Αντιπηκτική αγωγή Βασίλης Μ. Σκέμπερης FESC Γ Καρδιολογική Κλινική Α.Π.Θ Στη μελέτη Framingham η Κολπική Μαρμαρυγή αποδείχτηκε ότι αποτελεί μια προθρομβωτική κατάσταση. Η αντιπηκτική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΎΠΟΥ 2.

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΎΠΟΥ 2. ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΎΠΟΥ 2. Α. Σωτηρόπουλος1, Χ. Ταμβάκος1, Α. Κουτσοβασίλης1, Α. Μπούσμπουλα2,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Σημειώσεις

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Σημειώσεις ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕΛ. Πρόλογος 4 H φυσιολογική λειτουργία της καρδιάς 5 Κολπική μαρμαρυγή 6 Γιατί είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί η κολπική μαρμαρυγή; Φαρμακευτική θεραπεία 7 Καρδιομετατροπή ή ηλεκτρική ανάταξη

Διαβάστε περισσότερα

ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ

ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ Γενικό Νοσοκομείο Ασκληπιείο Βούλας Καρδιολογικό Τμήμα Διευθυντής Καθ. Αθ. Μανώλης ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ Ακανόνιστα ηλεκτρικά ερεθίσματα ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ 1 Κολπική μαρμαρυγή: μία συχνή πάθηση Η κολπική

Διαβάστε περισσότερα

Προλαμβάνοντας τα Καρδιαγγειακά Νοσήματα

Προλαμβάνοντας τα Καρδιαγγειακά Νοσήματα ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΙΠΙΔΙΟΛΟΓΙΑΣ, ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗΣ KAI AΓΓEIAΚΗΣ ΝΟΣΟΥ Επιστημονική εκδηλωση Προλαμβάνοντας τα Καρδιαγγειακά Νοσήματα 22 24 Ιουνίου 2018 Ξενοδοχείο XENIA POROS Πόρος ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΕΛΙΑ ΓΕΝΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΛΕΜΕΣΟΣ 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Μαθαίνοντας να αναγνωρίζεις την κολπική μαρμαρυγή. Χατζηστεφάνου Φανή Τ.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΒΚΚ-ΓΚΚ Παπαντωνίου Ελισάβετ Τ.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΒΚΚ-ΓΚΚ

Μαθαίνοντας να αναγνωρίζεις την κολπική μαρμαρυγή. Χατζηστεφάνου Φανή Τ.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΒΚΚ-ΓΚΚ Παπαντωνίου Ελισάβετ Τ.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΒΚΚ-ΓΚΚ Μαθαίνοντας να αναγνωρίζεις την κολπική μαρμαρυγή Χατζηστεφάνου Φανή Τ.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΒΚΚ-ΓΚΚ Παπαντωνίου Ελισάβετ Τ.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΒΚΚ-ΓΚΚ Η κολπική μαρμαρυγή είναι η πιο συχνά εμφανιζόμενη αρρυθμία

Διαβάστε περισσότερα

Προλαμβάνοντας τα Καρδιαγγειακά Νοσήματα

Προλαμβάνοντας τα Καρδιαγγειακά Νοσήματα ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΙΠΙΔΙΟΛΟΓΙΑΣ, ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗΣ KAI AΓΓEIAΚΗΣ ΝΟΣΟΥ Επιστημονική εκδηλωση Προλαμβάνοντας τα Καρδιαγγειακά Νοσήματα 22 24 Ιουνίου 2018 Ξενοδοχείο XENIA POROS Πόρος ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΕΛΙΑ ΓΕΝΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ. 4ο ΚΛΙΝΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ. 25 Ιανουαρίου 2014 & ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΡΕΔΡΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΔΕ

ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ. 4ο ΚΛΙΝΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ. 25 Ιανουαρίου 2014 & ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΡΕΔΡΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΔΕ 4ο ΚΛΙΝΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ 24-25 Ιανουαρίου 2014 Ξενοδοχείο Crowne Plaza aθήνα & ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΡΕΔΡΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΔΕ 25 Ιανουαρίου 2014 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Congress World, Event

Διαβάστε περισσότερα

Kλινικές ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Kλινικές ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Kλινικές Mελέτες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ 1Τι είναι οι κλινικές μελέτες είναι σημαντικές; > Μη διστάσετε να ρωτήσετε το γιατρό σας για οποιαδήποτε και άλλη γιατί πληροφορία ή διευκρίνηση χρειάζεστε

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΓΟΥΔΗΣ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΑΠΙΝΙΔΩΤΗ ΣΕ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΝΟΣΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΝΤΟΤΗΤΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΑΚΡΟΥ QT

ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΓΟΥΔΗΣ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΑΠΙΝΙΔΩΤΗ ΣΕ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΝΟΣΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΝΤΟΤΗΤΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΑΚΡΟΥ QT ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΑΠΙΝΙΔΩΤΗ ΣΕ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΝΟΣΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΝΤΟΤΗΤΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΑΚΡΟΥ QT ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΓΟΥΔΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ. Ν. ΓΡΕΒΕΝΩΝ Σύνδρομο μακρού QT Το συγγενές σύνδρομο μακρού

Διαβάστε περισσότερα

7 Νοεμβρίου Σακχαρώδης Διαβήτης. Μακρακώμης. στην αντιμετώπιση του Σακχαρώδους Διαβήτη ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

7 Νοεμβρίου Σακχαρώδης Διαβήτης. Μακρακώμης. στην αντιμετώπιση του Σακχαρώδους Διαβήτη ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΝΟΜΟΣ ΛΑΡΙΣΗΣ ΚΑΡΔΙΤΣΗΣ Δ. Θεσσαλιώτιδος Εκπαιδευτικό Σεμινάριο Δ. Δομοκού της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας Δ. Ξυνιάδος σε συνεργασία με τον Ιατρικό Σύλλογο Φθιώτιδας ΝΟΜΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ Σακχαρώδης Διαβήτης.

Διαβάστε περισσότερα

Πρωτογενής πρόληψη των καρδιαγγειακών IFG

Πρωτογενής πρόληψη των καρδιαγγειακών IFG Πρωτογενής πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων στον προ-διαβήτη. Έχει θέση; IFG Δρ Σταύρος Μπούσμπουλας Διευθυντής Γ Παθολογικής Κλινικής & Υπεύθυνος Διαβητολογικού Κέντρου Γ.Ν. Νίκαιας Πειραιά Προ-διαβήτης

Διαβάστε περισσότερα

Διαγνωστική προσέγγιση και αντιμετώπιση ασθενών με κοιλιακές αρρυθμίες. Βασίλης Μ. Σκέμπερης FESC. Γ Καρδιολογική Κλινική Α. Π.Θ.

Διαγνωστική προσέγγιση και αντιμετώπιση ασθενών με κοιλιακές αρρυθμίες. Βασίλης Μ. Σκέμπερης FESC. Γ Καρδιολογική Κλινική Α. Π.Θ. Διαγνωστική προσέγγιση και αντιμετώπιση ασθενών με κοιλιακές αρρυθμίες Βασίλης Μ. Σκέμπερης FESC Γ Καρδιολογική Κλινική Α. Π.Θ. ΚΟΙΛΙΑΚΕΣ ΑΡΡΥΘΜΙΕΣ Πρώιμες κοιλιακές συστολές Μη εμμένουσα κοιλιακή ταχυκαρδία

Διαβάστε περισσότερα

-Γενετική και μυοκαρδιοπάθειες -Ανοσιακοί μηχανισμοί στις μυοκαρδιοπάθειες -Καναλοπάθειες

-Γενετική και μυοκαρδιοπάθειες -Ανοσιακοί μηχανισμοί στις μυοκαρδιοπάθειες -Καναλοπάθειες ΠΕΜΠΤΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2018 08:30-10:00 ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 10:00-11:00 ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ Μυοκαρδιοπάθειες -Γενετική και μυοκαρδιοπάθειες -Ανοσιακοί μηχανισμοί στις μυοκαρδιοπάθειες -Καναλοπάθειες 11:00-12:00

Διαβάστε περισσότερα

Επαναιμάτωση σε Ισχαιμική Μυοκαρδιοπάθεια

Επαναιμάτωση σε Ισχαιμική Μυοκαρδιοπάθεια 3η ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΡΔΙΟ-ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ / ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ 11-12 ΜΑΪΟΥ 2018, ΖΑΠΠΕΙΟ Επαναιμάτωση σε Ισχαιμική Μυοκαρδιοπάθεια Ι. Κανακάκης MD, PhD Διευθυντής Αιμοδυναμικού Τμήματος Θεραπευτική Κλινική Πανεπιστημίου

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΣΜΟΥ RS ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ

ΜΕΛΕΤΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΣΜΟΥ RS ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΜΕΛΕΤΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΣΜΟΥ RS2200733 ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ Ν. ΦΡΑΓΚΑΚΗΣ(1), Κ. ΚΑΛΛΙΝΔΕΡΗ(2), Κ. ΚΟΣΚΙΝΑΣ(1), Κ. ΡΩΣΣΙΟΣ(1), Ε. ΠΑΓΚΟΥΡΕΛΙΑΣ1), Π. ΚΥΡΙΑΚΟΥ(1), Μ. ΜΑΥΡΟΥΔΗ(1),

Διαβάστε περισσότερα

Διενέργεια συμψηφιστικού ηλεκτροκαρδιογραφήματος και θεραπευτικοί στόχοι για ασθενείς με σύνδρομο Brugada Μελέτη περίπτωσης

Διενέργεια συμψηφιστικού ηλεκτροκαρδιογραφήματος και θεραπευτικοί στόχοι για ασθενείς με σύνδρομο Brugada Μελέτη περίπτωσης Διενέργεια συμψηφιστικού ηλεκτροκαρδιογραφήματος και θεραπευτικοί στόχοι για ασθενείς με σύνδρομο Brugada Μελέτη περίπτωσης Σμαράγδα Γιαννακίδου: Νοσηλεύτρια MSc Αναπληρώτρια Προϊσταμένη Β + Γ ΚΚ ΑΠΘ ΓΝΙΘ

Διαβάστε περισσότερα

2ο ΚΛΙΝΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΣΑΚΧΑΡΩ ΟΥΣ ΙΑΒΗΤΗ

2ο ΚΛΙΝΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΣΑΚΧΑΡΩ ΟΥΣ ΙΑΒΗΤΗ Ηριδανού 12 115 28 Αθήνα Τηλ.: 210 7210935 Fax: 210 7210936 infoede@ede.gr www.ede.gr 12, Iridanou str. 115 28 Athens Tel.: 210 7210935 Fax: 210 7210936 infoede@ede.gr www.ede.gr 2ο ΚΛΙΝΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ

Διαβάστε περισσότερα