Regulae fusius tractatae

Transcript

1 Basilii Caesariensis Regulae fusius tractatae ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΟΣ ΟΡΩΝ. α Περὶ τάξεως καὶ ἀκολουθ ας τῆς ν τα ς ντολα ς τοῦ Κυρ ου. β Περὶ τῆς πρὸς Θεὸν ἀγάπης, καὶ ὅτι κατὰ φύσιν ν ἀνθρώποις ἡ πρὸς τὰς ντολὰς τοῦ Κυρ ου οπὴ καὶ δύναµις. γ Περὶ τῆς τῶν πλησ ον ἀγάπης. δ Περὶ φόβου Θεοῦ. ε Περὶ τοῦ κατὰ διάνοιαν ἀµετεωρ στου. Οτι ἀναγκα ον τὸ διάζειν. ζ Περὶ τοῦ δε ν το ς ὁµόφροσι πρὸς τὸν σκοπὸν τῆς πρὸς Θεὸν εὐαρεστήσεως συζῇν καὶ ὅτι δύσκολον ὁµοῦ καὶ πικ νδυνον τὸ µονάζειν. η Περὶ ἀποταγῆς. θ Περὶ τοῦ µὴ δε ν το ς κατὰ σάρκα ο κε οις προςαφιέναι τὰ ἑαυτῷ διαφέροντα. ι Περὶ τοῦ τ νας δε τῶν προσιόντων τῇ κατὰ Θεὸν ζωῇ προσδέχεσθαι, καὶ πότε, ἢ πῶς. ια Περὶ δούλων. ιβ Οπως χρὴ τοὺς ν συζυγ ᾳ προσδέχεσθαι. ιγ Οτι χρήσιµον το ς ε σαγοµένοις καὶ τὸ διὰ σιωπῆς γυµνάσιον. ιδ Περὶ τῶν ἑαυτοὺς τῷ Θεῷ καθοµολογησαµένων, εἶτα τὴν ὁµολογ αν ἀθετε ν πιχειρούντων. ιε Περὶ πα δων προσλήψεως καὶ ἀγωγῆς, καὶ περὶ ὁµολογ ας παρθένων. ι Περὶ γκρατε ας. ιζ Οτι δε καὶ γέλωτος γκρατῶς ἔχειν. ιη Οτι δε πάντων τῶν παρατιθεµένων ἡµ ν ἀπογεύεσθαι. ιθ Τ τὸ µέτρον τῆς γκρατε ας. 1

2 κ Τ ς ὁ τρόπος τῆς ν βρώµασι δεξιώσεως. κα Πῶς δε περὶ τὰς καθέδρας καὶ τὰς κατακλ σεις ν τῷ καιρῷ τῶν ἀρ στων ἢ δε πνων ἔχειν. κβ Τ τὸ πρέπον ἔνδυµα Χριστιανῷ. κγ Περὶ τῆς ζώνης. κδ Περὶ τοῦ τρόπου τῆς µετ ἀλλήλων διαγωγῆς. κε Οτι φοβερὸν τὸ κρ µα τῷ προεστῶτι µὴ λέγχοντι τοὺς ἁµαρτάνοντας. κ Περὶ τοῦ πάντα καὶ τὰ κρυπτὰ τῆς καρδ ας ἀνατ θεσθαι τῷ προεστῶτι. κζ Οτι δε καὶ τὸν προεστῶτα ὑποµιµνήσκεσθαι παρὰ τῶν προεχόντων ν τῇ ἀδελφότητι, ε ποτε σφαλῇ. κη Πῶς χρὴ διακε σθαι τοὺς πάντας περὶ τὸν ἀπειθῆ. κθ Περὶ τοῦ µετὰ πάρσεως ἢ γογγυσµοῦ ργαζο- µένου. λ Ποταπῇ διαθέσει χρὴ τῶν ἀδελφῶν πιµελε σθαι τὸν προεστῶτα. λα Οτι δε καταδέχεσθαι τὴν παρὰ τοῦ προεστῶτος ὑπηρεσ αν. λβ Πῶς δε πρὸς τοὺς κατὰ σάρκα ο κε ους διακε σθαι. λγ Τ ς ὁ τρόπος τῆς πρὸς ἀδελφὸν συντυχ ας. λδ Ποταποὺς χρὴ εἶναι τοὺς τὰ πρὸς τὴν χρε αν ο κονοµοῦντας ν τῇ ἀδελφότητι. λε Ε χρὴ ν τῇ αὐτῇ κώµῃ πλε ονας ἀδελφότητας συγκροτε σθαι. λ Περὶ τῶν ἀναχωρούντων ἀπὸ ἀδελφότητος. λζ Ε δε προφάσει τῶν προσευχῶν καὶ τῆς ψαλ- µῳδ ας ἀµελε ν τῶν ἔργων, καὶ πο οι καιροὶ τῆς προσευχῆς πιτήδειοι, καὶ πρῶτον ε χρὴ ργάζεσθαι. λη Πο αι τέχναι τῷ παγγέλµατι ἡµῶν ἁρµόζουσιν. λθ Πῶς χρὴ ποιε σθαι τῶν κ τῆς ργασ ας τὴν διάπρασιν, καὶ πῶς ἀποδηµε ν. µ Περὶ τῶν ν τα ς συνόδοις πραγµατειῶν. µα Περὶ αὐθεντ ας καὶ ὑπακοῆς. µβ Πο ῳ σκοπῷ καὶ πο ᾳ διαθέσει ργάζεσθαι δε τοὺς ργαζοµένους. 2

3 µγ Οπο ους εἶναι χρὴ τοὺς προεστῶτας, καὶ πῶς ἄγειν τοὺς συνόντας. µδ Τ σιν πιτρέπειν χρὴ τὰς ἀποδηµ ας, καὶ πῶς πανιόντας αὐτοὺς ἀνακρ νειν. µε Οτι χρὴ µετὰ τὸν προεστῶτα καὶ ἄλλον εἶνα τινα τὸν δυνάµενον ν ἀπουσ ᾳ ἢ ἀσχολ ᾳ κε νου τῶν ἀδελφῶν πιµελε σθαι. µ Περὶ τοῦ µὴ συγκρύπτειν ἁµάρτηµα ἀδελφῷ, ἢ ἑαυτῷ. µζ Περὶ τῶν µὴ καταδεχοµένων τὰ παρὰ τοῦ προεστῶτος τυπούµενα. µη Οτι οὐ δε περιεργάζεσθαι τὰς ο κονοµ ας τοῦ προεστῶτος, τῷ δὲ δ ῳ προσέχειν ἔργῳ. µθ Περὶ τῶν ἀµφισβητουµένων ν τῇ ἀδελφότητι. ν Πῶς χρὴ πιτιµᾷν τὸν προεστῶτα. να Πῶς δε διορθοῦσθαι τὸ πληµµέληµα τοῦ ἡµαρτηκότος. νβ Μετὰ πο ας διαθέσεως καταδέχεσθαι δε τὰ πιτ µια. νγ Πῶς οἱ τῶν τεχνῶν διδάσκαλοι διορθώσονται τοὺς πα δας πτα οντας. νδ Περὶ τοῦ τοὺς προεστῶτας τῆς ἀδελφότητος ἀλλήλοις τὰ καθ ἑαυτοὺς ἀνατ θεσθαι. νε Ε το ς κ τῆς ατρικῆς κεχρῆσθαι κατὰ σκοπόν στι τῆς εὐσεβε ας. ΤΟϒ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟϒ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟϒ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ ΟΡΟΙ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΟΣ ΚΑΤ ΕΡΩΤΗΣΙΝ ΚΑΙ ΑΠΟΚΡΙΣΙΝ. ΕΡΩΤΗΣΙΣ Α. Περὶ τάξεως καὶ ἀκολουθ ας τῆς ν τα ς ντολα ς τοῦ Κυρ ου. Επειδὴ ἔδωκεν ἡµ ν ὁ λόγος ξουσ αν τοῦ περωτᾷν, πρῶτον πάντων διδαχθῆναι δεόµεθα, ε τάξις τ ς στι καὶ ἀκολουθ α ν τα ς ντολα ς τοῦ Θεοῦ, ὥστε τὴν µὲν εἶναι πρώτην, τὴν δὲ δευτέραν, καὶ καθεξῆς ἢ πᾶσαι ἀλλήλων ἔχονται, καὶ πᾶσαι ἀλλήλαις ὁµότιµοι πρὸς τὸν τῆς ἀρχῆς λόγον τυγχάνουσιν, 3

4 ὡς ἄδειαν εἶναι τῷ βουλοµένῳ, καθάπερ ν κύκλῳ, ἀρχὴν λαµβάνειν ὁπόθεν βούλεται. Τὸ ρώτηµα ὑµῶν ἀρχα όν στι, καὶ πάλαι προεκδεδοµένον ν το ς Εὐαγγελ οις, ἡν κα προσελθὼν τῷ Κυρ ῳ ὁ νοµικὸς, Διδάσκαλε, φησὶ, πο α πρώτη ν τῷ νόµῳ στὶν ντολή; Καὶ ὁ Κύριος ἀπεκρ νατο Αγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ξ ὅλης τῆς καρδ ας σου, καὶ ξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου, καὶ ξ ὅλης τῆς σχύος σου, καὶ ξ ὅλης τῆς διανο ας σου. Αὕτη στὶ πρώτη καὶ µεγάλη ντολή. Δευτέρα δὲ ὁµο α αὕτη Αγαπήσεις τὸν πλησ ον σου ὡς σεαυτόν. Αὐτὸς οὖν πέθηκε τα ς ἑαυτοῦ ντολα ς τὴν τάξιν ὁ Κύριος πρώτην µὲν καὶ µεγ στην περὶ τῆς ε ς τὸν Θεὸν ἀγάπης τὴν ντολὴν ὁρισάµενος δευτέραν δὲ τῇ τάξει, καὶ ὁµο αν κε νῃ, µᾶλλον δὲ συµπληρωτικὴν τῆς προτέρας, καὶ ξ αὐτῆς ἠρτηµένην, τὴν περὶ τοῦ ἀγαπᾷν τὸν πλησ ον ὥστε κ τῶν ε ρηµένων, καὶ ξ ἑτέρων δὲ τοιούτων, ν τα ς θεοπνεύστοις Γραφα ς φεροµένων, τὴν ν πάσαις τα ς ντολα ς τοῦ Κυρ ου τάξιν τε καὶ ἀκολουθ αν ἔστι καταµαθε ν. ΕΡΩΤΗΣΙΣ Β. Περὶ τῆς πρὸς Θεὸν ἀγάπης, καὶ ὅτι κατὰ φύσιν ν ἀνθρώποις ἡ πρὸς τὰς ντολὰς τοῦ Κυρ ου οπὴ καὶ δύναµις. Οὐκοῦν περὶ τῆς ε ς Θεὸν ἀγάπης πρῶτον ἡµ ν διαλέχθητι. Οτι µὲν γὰρ χρὴ ἀγαπᾷν, ἀκηκόαµεν πῶς δ ἂν τοῦτο κατορθωθε η, µαθε ν πιζητοῦµεν. Αδ δακτος µὲν ἡ πρὸς τὸν Θεὸν ἀγάπη. Οὔτε γὰρ φωτὶ χα ρειν, καὶ ζωῆς ἀντιποιε σθαι παρ ἄλλου µεµαθήκαµεν, οὔτε τὸ ἀγαπᾷν τοὺς τεκόντας ἢ θρεψαµένους τερος δ δαξεν. Οὕτως οὖν, ἢ καὶ πολὺ µᾶλλον τοῦ θε ου πόθου οὐκ ἔξωθέν στιν ἡ µάθησις ἀλλ ὁµοῦ τῇ συστάσει τοῦ ζώου τοῦ 4

5 ἀνθρώπου φηµὶ, σπερµατικός τις λόγος ἡµ ν γκαταβέβληται ο κοθεν ἔχων τὰς ἀφορµὰς τῆς πρὸς τὸ ἀγαπᾷν ο κειώσεως. Ονπερ τὸ διδασκαλε ον τῶν ντολῶν τοῦ Θεοῦ παραλαβὸν, γεωργε ν µετ πιµελε ας, καὶ κτρέφειν µετ πιστήµης, καὶ ε ς τελε ωσιν ἄγειν Θεοῦ χάριτι πέφυκεν. Διὸ καὶ ἡµε ς, τὴν σπουδὴν ὑµῶν ὡς ἀναγκα αν τῷ σκοπῷ ἀποδεξά- µενοι, Θεοῦ διδόντος, καὶ ὑµῶν ν τα ς προσευχα ς συναντιλαµβανοµένων ἡµ ν, τὸν γκεκρυµµένον ὑµ ν σπινθῆρα τοῦ θε ου πόθου κατὰ τὴν νδεδοµένην ἡµ ν διὰ τοῦ Πνεύµατος δύναµιν διεγε ραι σπουδάσοµεν. Ε δέναι µέντοι χρὴ, ὅτι τοῦτο ἑν µὲν ἔστι τὸ κατόρθωµα δυνάµει δὲ πάσης νεργητικὸν καὶ περιεκτικόν στιν ντολῆς. Ο γὰρ ἀγαπῶν µε, φησὶν ὁ Κύριος, τὰς ντολὰς τὰς µὰς τηρήσει καὶ πάλιν, ὅτι Εν ταύταις τα ς δυσὶν ντολα ς ὅλος ὁ νόµος καὶ οἱ προφῆται κρέµανται. Καὶ οὐχὶ νῦν δι ἀκριβε ας φοδεύειν τὸν λόγον πιχειρήσοµεν #οὕτω γὰρ ἂν λάθοιµεν πάντα τὸν περὶ ντολῶν λόγον πικυκλοῦντες τῷ µέρε$ι, ἀλλ ὅσον σύµµετρον ἡµ ν καὶ ο κε ον τῷ παρόντι σκοπῷ, ὑποµνήσο- µεν ὑµᾶς περὶ τῆς ὀφειλοµένης τῷ Θεῷ παρ ἡµῶν ἀγάπης, κε νο πρότερον ε πόντες, ὅτι πασῶν τῶν δοθεισῶν ἡµ ν ντολῶν παρὰ Θεοῦ, τούτων καὶ τὰς δυνάµεις παρ αὐτοῦ προειλήφαµεν, να µήτε δυσχερα νωµεν, ὥς τι καινότερον ἀπαιτούµενοι, µήτε παιρώµεθα, ὡς πλέον τι τοῦ δεδοµένου συνεισφερό- µενοι. Καὶ διὰ τούτων τῶν δυνάµεων, ὀρθῶς µὲν καὶ προσηκόντως νεργοῦντες, τὸν κατ ἀρετὴν εὐσεβῶς συµπληροῦµεν β ον παραφθε ροντες δὲ αὐτῶν τὴν νέργειαν, πρὸς τὴν κακ αν ὑποφερόµεθα. Καὶ ἔστιν οὗτος κακ ας ὅρος, ἡ πονηρὰ, καὶ παρ ντολὴν τοῦ Κυρ ου χρῆσις τῶν π ἀγαθῷ παρὰ τοῦ Θεοῦ δεδοµένων ἡµ ν ὥσπερ οὖν, τῆς παρὰ Θεοῦ πιζητουµένης ἀρετῆς, ἡ ξ ἀγαθοῦ τοῦ συνειδότος κατ ντολὴν τοῦ Κυρ ου χρῆσις αὐτῶν. Τούτου δὲ οὕτως ἔχοντος, τὸ αὐτὸ καὶ περὶ τῆς ἀγάπης ροῦµεν. Εντολὴν το νυν λαβόντες ἀγαπᾷν τὸν Θεὸν, τὴν ἀγαπητικὴν δύναµιν εὐθὺς τῇ πρώτῃ κατασκευῇ συγκαταβληθε σαν κεκτήµεθα καὶ ἡ ἀπόδειξις οὐκ ἔξωθεν, ἀλλ αὐτὸς ἄν τις τοῦτο παρ ἑαυτοῦ καὶ ν 5

6 ἑαυτῷ καταµάθοι. Τῶν τε γὰρ καλῶν σµεν πιθυ- µητικοὶ φυσικῶς, ε καὶ ὅτι µάλιστα ἄλλῳ ἄλλο φα νεται καλόν καὶ στοργὴν πρὸς τὸ ο κε ον καὶ συγγενὲς ἔχοµεν ἀδιδάκτως, καὶ το ς εὐεργέταις ἑκουσ ως πᾶσαν εὔνοιαν κπληροῦµεν. Τ οὖν κάλλους θε ου θαυµασιώτερον; Τ ς ἔννοια τῆς τοῦ Θεοῦ µεγαλοπρεπε ας χαριεστέρα; Πο ος πόθος ψυχῆς οὕτω δριµὺς καὶ ἀφόρητος, ὡς ὁ ἀπὸ Θεοῦ γγινόµενος τῇ ἀπὸ πάσης κακ ας κεκαθαρµένῃ ψυχῇ, καὶ ἀπὸ ἀληθινῆς διαθέσεως λεγούσῃ, ὅτι Τετρωµένη ἀγάπης γώ ε µι; Αῤ ητοι παντελῶς καὶ ἀνεκδι- ήγητοι τοῦ θε ου κάλλους αἱ ἀστραπα οὐ παρ στησι λόγος, οὐ δέχεται ἀκοή. Κἂν ἑωσφόρου αὐγὰς ε πῃς, κἂν σελήνης λαµπρότητα, κἂν ἡλ ου φῶς, πάντα ἄτιµα πρὸς ε κασ αν τῆς δόξης, καὶ πλέον ἀπολειπό- µενα πρὸς τὴν τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς σύγκρισιν, ἢ καθόσον βαθε α νὺξ, καὶ στυγνὴ σκοτοµήνη µεςηµβρ ας καθαρωτάτης. Τοῦτο τὸ κάλλος σαρκ νοις µὲν ὀφθαλµο ς ἀθεώρητον, ψυχῇ δὲ µόνῃ καὶ διανο ᾳ καταληπτὸν, ε που τινα περιέλαµψε τῶν ἁγ ων, καὶ ἀφόρητον τοῦ πόθου τὸ κέντρον αὐτο ς γκατ- έλιπεν, ο ἀλύοντες πρὸς τὴν νταῦθα ζωὴν ἔλεγον Ο µοι, ὅτι ἡ παροικ α µου µακρύνθη. Πότε ἥξω καὶ ὀφθήσοµαι τῷ προσώπῳ τοῦ Θεοῦ; καὶ τὸ, Αναλῦσαι καὶ σὺν Χριστῷ εἶναι πολλῷ µᾶλλον κρε σσον καὶ τὸ, Εδ ψησεν ἡ ψυχή µου πρὸς τὸν Θεὸν τὸν σχυρὸν τὸν ζῶντα καὶ, Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, Δέσποτα. Ως δεσµωτήριον τὴν ζωὴν ταύτην βαρυνόµενοι, οὕτω δυσκάθεκτοι ἦσαν τα ς ὁρµα ς, ὧν ὁ θε ος πόθος τῶν ψυχῶν ἥψατο. Ο γε, διὰ τὸ ἀκορέστως ἔχειν τῆς θεωρ ας τοῦ θε ου κάλλους, εὐχὴν ποιοῦντο πάσῃ τῇ α ων ᾳ ζωῇ συµπαρεκτε νεσθαι τὴν θεωρ αν τῆς τερπνότητος τοῦ Κυρ ου. Οὕτω µὲν οὖν φυσικῶς πιθυµητικοὶ τῶν καλῶν οἱ ἄνθρωποι. Κυρ ως δὲ καλὸν καὶ ἀγαπητὸν τὸ ἀγαθόν. Αγαθὸς δὲ ὁ Θεός ἀγαθοῦ δὲ πάντα φ εται Θεοῦ ἄρα πάντα φ εται. Ωστε τὸ κ προαιρέσεως κατορθούµενον καὶ φυσικῶς ἡµ ν νυπάρχει, το ς γε µὴ κ πονηρ ας τοὺς λογισµοὺς διαστραφε σιν. Αναγκα ον οὖν ὄφληµα τὴν ε ς Θεὸν ἀγάπην ἀπαιτούµεθα, ὃ τῇ 6

7 λλειπούσῃ ψυχῇ πάντων κακῶν στιν ἀφορητότατον. Θεοῦ γὰρ ἀλλοτρ ωσις καὶ ἀποστροφὴ καὶ τῶν ν γεέννῃ προσδοκωµένων κολάσεων ἀφορητότερόν στι, καὶ βαρύτερον τῷ παθόντι, ὡς ὀφθαλµῷ φωτὸς στέρησις, κἂν µὴ ὀδύνη προσῇ, καὶ τῷ ζώῳ τοῦ ζῇν. Ε δὲ καὶ το ς γεννήσασι φυσικὴ στοργὴ παρὰ τῶν γεννηθέντων ὑπάρχει, καὶ δηλο τοῦτό τε ἡ τῶν ἀλόγων σχέσις, καὶ ἡ τῶν ἀνθρώπων παρὰ τὴν πρώτην ἡλικ αν πρὸς τὰς µητέρας διάθεσις, µὴ φανῶµεν ἀλογώτεροι τῶν νηπ ων, µηδὲ τῶν θηρ ων ἀγριώτεροι, ἀστόργως καὶ ἀλλοτρ ως πρὸς τὸν ποιήσαντα ἡµᾶς διακε µενοι ὃν ε καὶ µὴ κ τῆς ἀγαθότητος ὁπο ός στιν ἠπιστάµεθα, ξ αὐτοῦ µόνου τοῦ παρ αὐτοῦ γεγενῆσθαι ἀγαπᾷν καὶ στέργειν ὑπερβαλλόντως ὀφε λοµεν, καὶ ἀποκρέµασθαι τῆς µνήµης αὐτοῦ διηνεκῶς, καθάπερ τῶν µητέρων τὰ νήπια. Κρε ττων δὲ τῶν φυσικῶς ἀγαπωµένων ὁ εὐεργέτης. Καὶ τοῦτο οὐκ ἀνθρώπων διόν στι µόνον, ἀλλὰ καὶ πάντων σχεδὸν ζώων πάθος, ἡ πρὸς τοὺς ἀγαθόν τι δεδωκότας ο κε ωσις. Εγνω, φησὶ, βοῦς τὸν κτησάµενον, καὶ ὄνος τὴν φάτνην τοῦ κυρ ου αὐτοῦ. Απε η δὲ λεχθῆναι περὶ ἡµῶν τὰ ἑξῆς ὅτι Ισραὴλ δέ µε οὐκ ἔγνω, καὶ ὁ λαός µε οὐ συνῆκε. Περὶ γὰρ κυνὸς, καὶ πολλῶν ἄλλων τοιούτων, τ χρὴ καὶ λέγειν, ὅσην πρὸς τοὺς τρέφοντας τὴν εὔνοιαν πιδε κνυνται; Ε δὲ τὴν πρὸς τοὺς εὐεργέτας εὔνοιαν καὶ τὸ φ λτρον φυσικῶς αἱρούµεθα, καὶ πάντα πόνον ε ς ἀντ δοσιν τῶν προγενοµένων ἡµ ν ὑποµένοµεν, τ ς λόγος ἀξ ως φικέσθαι τῶν δωρεῶν τοῦ Θεοῦ δύναται; α τοσαῦται µέν ε σι τὸ πλῆθος, ὡς καὶ ἀριθµὸν διαφεύγειν τηλικαῦται δὲ τὸ µέγεθος καὶ τοιαῦται, ὥστε ξαρκε ν καὶ µ αν ε ς τὸ ὑπευθύνους ἡµᾶς ε ς πᾶσαν χάριν τῷ δεδωκότι ποιῆσαι. Τὰς µὲν οὖν ἄλλας παρ- ήσω, α, ε καὶ καθ ἑαυτὰς ὑπερβάλλουσι µεγέθει καὶ χάριτι, ἀλλ ὑπὸ τῶν µειζόνων, ὥσπερ ἀστέρες ἡλιακα ς ἀκτ σιν, ὑπερλαµπόµεναι, τὴν καθ ἑαυτὰς χάριν ἀµυδροτέραν παρέχονται. Οὐ γὰρ σχολὴ καταλιπόντι τὰ ὑπερβάλλοντα, κ τῶν λαττόνων µετρε ν τοῦ εὐεργέτου τὴν ἀγαθότητα. Σιωπάσθωσαν το νυν ἡλ ου ἀνατολαὶ, καὶ σελή- 7

8 νης περ οδοι, κράσεις ἀέρων, ὡρῶν ναλλαγαὶ, ὕδωρ ἀπὸ νεφῶν, καὶ ἀπὸ γῆς τερον, αὐτὴ ἡ θάλασσα, ἡ γῆ σύµπασα, τὰ κ γῆς φυόµενα, τὰ ν το ς ὕδασι διαιτώµενα, τὰ ν ἀέρι γένη, αἱ µυρ αι τῶν ζώων διαφοραὶ, πάντα τὰ πρὸς ὑπηρεσ αν τῆς ζωῆς ἡµῶν τεταγµένα. Αλλ κε νο οὐδὲ βουλοµένοις παρελθε ν δυνατὸν, καὶ σιωπῆσαι µὲν τὴν χάριν τῷ γε νοῦν ὑγιᾶ καὶ λόγον ἔχοντι παντελῶς ἀµήχανον ε πε ν δέ τι πρὸς ἀξ αν πλέον ἀδυνατώτερον, ὅτι κατ ε κόνα Θεοῦ καὶ ὁµο ωσιν ποιήσας τὸν ἄνθρωπον ὁ Θεὸς, καὶ τῆς ἑαυτοῦ γνώσεως ἀξιώσας, καὶ λόγῳ παρὰ πάντα τὰ ζῶα κατακοσµήσας, καὶ το ς ἀµηχάνοις τοῦ παραδε σου κάλλεσιν ντρυφᾷν παρασχόµενος, καὶ τῶν πὶ γῆς ἁπάντων ἄρχοντα καταστήσας, εἶτα κατασοφισθέντα ὑπὸ τοῦ ὄφεως, καὶ καταπεσόντα ε ς τὴν ἁµαρτ αν, καὶ διὰ τῆς ἁµαρτ ας ε ς τὸν θάνατον, καὶ τὰ τούτου ἄξια, οὐ περιε - δεν ἀλλὰ τὰ µὲν πρῶτα νόµον ἔδωκεν ε ς βοήθειαν, ἀγγέλους πέστησεν ε ς φυλακὴν καὶ πιµέλειαν, προφήτας ἀπέστειλεν ε ς ἔλεγχον κακ ας καὶ διδασκαλ αν ἀρετῆς, τὰς ὁρµὰς τῆς κακ ας τα ς ἀπειλα ς νέκοψε, τῶν ἀγαθῶν τὴν προθυµ αν παγγελ αις διήγειρε, τὸ πέρας ἑκατέρου πολλάκις ν διαφόροις προσώποις ε ς νουθεσ αν τῶν ἄλλων προλαβὼν φανέρωσε, καὶ πὶ τούτοις καὶ το ς τοιούτοις ἅπασιν πιµένοντας τῇ ἀπειθε ᾳ οὐκ ἀπεστράφη. Οὐ γὰρ ἀφε θη- µεν ὑπὸ τῆς ἀγαθότητος τοῦ Δεσπότου, οὐδὲ νεκόψαµεν αὐτοῦ τὴν ε ς ἡµᾶς ἀγάπην, ἀναισθησ ᾳ τῶν τιµῶν τὸν εὐεργέτην παρυβρ σαντες ἀλλὰ ἀνεκλήθη- µεν κ τοῦ θανάτου, καὶ ζωοποιήθηµεν πάλιν ὑπ αὐτοῦ τοῦ Κυρ ου ἡµῶν Ιησοῦ Χριστοῦ. Εν ᾧ καὶ ὁ τρόπος τῆς εὐεργεσ ας µε ζον ἔχει τὸ θαῦµα Εν µορφῇ γὰρ Θεοῦ ὑπάρχων, οὐχ ἁρπαγµὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι σα Θεῷ, ἀλλ ἑαυτὸν κένωσε, µορφὴν δούλου λαβών. Καὶ τὰς ἀσθενε ας ἡµῶν ἀνέλαβε, καὶ τὰς νόσους βάστασε, καὶ ὑπὲρ ἡµῶν τραυµατ σθη, να τῷ µώλωπι αὐτοῦ ἡµε ς αθῶµεν καὶ τῆς κατ- άρας ἡµᾶς ξηγόρασε, γενόµενος ὑπὲρ ἡµῶν κατάρα, καὶ τὸν ἀτιµότατον ὑπέστη θάνατον, να ἡµᾶς ε ς τὴν ἔνδοξον ζωὴν παναγάγῃ. Καὶ οὐκ ἠρκέσθη µό- 8

9 νον νεκροὺς ὄντας ζωοποιῆσαι, ἀλλὰ καὶ θεότητος ἀξ ωµα χαρ σατο, καὶ ἀναπαύσεις ἡτο µασεν α ων ους, πᾶσαν ἔννοιαν ἀνθρωπ νην τῷ µεγέθει τῆς εὐφροσύνης ὑπερβαινούσας. Τ οὖν ἀνταποδῶ- µεν τῷ Κυρ ῳ περὶ πάντων ὧν ἀνταπέδωκεν ἡµ ν; Ο δὲ οὕτως στὶν ἀγαθὸς, ὥστε οὔτε ἀντ δοσιν ἀπαιτε, ἀλλ ἀρκε ται µόνον ἀγαπώµενος φ οἷς ἔδωκεν. Ων ἁπάντων ὅταν ε ς ἔννοιαν ἔλθω # να τὸ µὸν πάθος ξε π$ω, ε ς φρ κην τινὰ καὶ ἔκστασιν φοβερὰν καταπ πτω, µήποτε ξ ἀπροσεξ ας τοῦ νοῦ, ἢ τῆς περὶ τὰ µάταια ἀσχολ ας, τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ κπεσὼν ὄνειδος γένωµαι τῷ Χριστῷ. Ο γὰρ νῦν ἀπατῶν ἡµᾶς, καὶ διὰ τῶν κοσµικῶν δελεασµάτων λήθην µποιε ν ἡµ ν τοῦ εὐεργέτου µηχανῇ πάσῃ σπουδάζων, π ὀλέθρῳ τῶν ψυχῶν ἡµῶν ναλλόµενος ἡµ ν, καὶ πεµβα νων, ε ς ὀνειδισµὸν τότε προσο σει τῷ Κυρ ῳ τὴν ἡµετέραν καταφρόνησιν, καὶ γκαυχήσεται τῇ ἀπειθε ᾳ καὶ ἀποστασ ᾳ ἡµῶν ὅς γε οὔτε κτ σας ἡµᾶς, οὔτε ἀποθανὼν ὑπὲρ ἡµῶν, ἀλλ ὅµως ἔσχεν ἡµᾶς ἀκολουθοῦντας αὐτῷ ν τῇ ἀπειθε ᾳ καὶ ν τῇ ἀµελε ᾳ τῶν ντολῶν τοῦ Θεοῦ. Τοῦτο τὸ ὄνειδος, τὸ κατὰ τοῦ Κυρ ου, καὶ τοῦτο τὸ καύχηµα τοῦ χθροῦ, βαρύτερον µοὶ τῶν ν τῇ γεέννῃ κολάσεων φα νεται, τῷ χθρῷ τοῦ Χριστοῦ ὕλην γενέσθαι καυχήµατος καὶ ἀφορµὴν πάρσεως κατ αὐτοῦ τοῦ ὑπὲρ ἡµῶν ἀποθανόντος, καὶ γερθέντος, ᾧ καὶ διὰ τοῦτο περισσοτέρως ὀφειλέται σµὲν, καθὼς γέγραπται. Καὶ περὶ µὲν τῆς ε ς Θεὸν ἀγάπης τοσαῦτα. Σκοπὸς γὰρ, ὡς προε πον, οὐχὶ πάντα ε πε ν ἀδύνατον γάρ ἀλλ πὶ κεφαλα ων σύντοµον ὑπόµνησιν ἀνακινοῦσαν ἀεὶ τὸν θε ον πόθον τα ς ψυχα ς µποιῆσαι. ΕΡΩΤΗΣΙΣ Γ. Περὶ τῆς ε ς τὸν πλησ ον ἀγάπης. Ακόλουθον δ ἂν ε η περὶ τῆς δευτέρας καὶ τάξει καὶ δυνάµει ντολῆς διελθε ν. 9

10 Οτι µὲν οὖν ὁ νόµος τῶν σπερµατικῶς νυπαρχουσῶν ἡµ ν δυνάµεων γεωργός στι καὶ τροφεὺς, ε ρηται ἡµ ν ν το ς ἔµπροσθεν λόγοις πειδὴ δὲ ἀγαπᾷν προστετάγµεθα τὸν πλησ ον ὡς ἑαυτοὺς, καταµάθωµεν, ε καὶ δύναµιν πρὸς τὴν κπλήρωσιν τῆς ντολῆς ταύτης ἔχοµεν παρὰ τοῦ Θεοῦ. Τ ς οὖν οὐκ οἶδεν, ὅτι ἥµερον καὶ κοινωνικὸν ζῶον ὁ ἄνθρωπος, καὶ οὐχὶ µοναστικὸν, οὐδὲ ἄγριον; Οὐδὲν γὰρ οὕτως διον τῆς φύσεως ἡµῶν, ὡς τὸ κοινωνε ν ἀλλήλοις, καὶ χρῄζειν ἀλλήλων, καὶ ἀγαπᾷν τὸ ὁµόφυλον. Ων οὖν αὐτὸς ἔδωκεν ὁ Κύριος ἡµ ν προλαβὼν τὰ σπέρµατα, τούτων ἀκολούθως καὶ τοὺς καρποὺς πιζητε, λέγων Εντολὴν καινὴν δ δω- µι ὑµ ν, να ἀγαπᾶτε ἀλλήλους. Καὶ πρὸς ταύτην τὴν ντολὴν διεγε ραι βουλόµενος ἡµῶν τὴν ψυχὴν, ἀπόδειξιν τῶν αὐτοῦ µαθητῶν, οὐ σηµε α καὶ δυνά- µεις παραδόξους ἀπῄτησεν #κα τοι καὶ τούτων ν Πνεύµατι ἁγ ῳ χαρισάµενος τὴν νέργειαν$ ἀλλὰ τ φησιν; Εν τούτῳ γνώσονται πάντες, ὅτι µοὶ µαθητα στε, ὰν ἀγάπην ἔχητε ν ἀλλήλοις. Καὶ οὕτω πανταχοῦ τὰς ντολὰς ταύτας συνάπτει, ὥστε τὴν ε ς τὸν πλησ ον εὐποι αν ε ς ἑαυτὸν µετατ θησιν. Επε νασα γὰρ, φησὶ, καὶ δώκατέ µοι φαγε ν, καὶ τὰ ἑξῆς. Εἶτα πάγει, ὅτι Εφ ὅσον ποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν µου τῶν λαχ στων, µοὶ ποιήσατε. Οὐκοῦν διὰ µὲν τῆς πρώτης ἔστι κατορθῶσαι καὶ τὴν δευτέραν διὰ δὲ τῆς δευτέρας πανελθε ν αὖθις πὶ τὴν πρώτην καὶ ἀγαπῶντα µὲν τὸν Κύριον, ἀγαπᾷν ἀκολούθως καὶ τὸν πλησ ον. Ο γὰρ ἀγαπῶν µε, εἶπεν ὁ Κύριος, τὰς ντολάς µου τηρήσει. Αὕτη δέ στι, φησὶν, ἡ ντολὴ ἡ µὴ, να ἀγαπᾶτε ἀλλήλους, καθὼς γὼ ἠγάπησα ὑµᾶς ἀγαπῶντα δὲ πάλιν τὸν πλησ ον, τὴν ε ς τὸν Θεὸν ἀγάπην ἀποπληροῦν, αὐτοῦ ε ς ἑαυτὸν ὑποδεχοµένου τὴν χάριν. Διόπερ ὁ µὲν πιστὸς θεράπων τοῦ Θεοῦ Μωσῆς τοσαύτην πεδε κνυτο τὴν ε ς τοὺς ἀδελφοὺς ἀγάπην, ὥστε καὶ ξαλειφθῆναι ᾑρε το κ τῆς β βλου τοῦ Θεοῦ, ε ς ἣν γέγραπτο, ε µὴ συγχωρηθε η τῷ λαῷ τὸ ἁµάρτηµα. Παῦλος δὲ ἀνάθεµα εἶναι ἀπὸ Χριστοῦ ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν αὐτοῦ τῶν 10

11 συγγενῶν κατὰ σάρκα ἀπετόλµησεν εὔξασθαι, τῆς πάντων σωτηρ ας ἑαυτὸν ἀντάλλαγµα, κατὰ µ µησιν τοῦ Κυρ ου, γενέσθαι βουλόµενος ἅµα δὲ καὶ ε δὼς, ὅτι ἀµήχανον ἦν ἀλλοτριωθῆναι Θεοῦ τὸν διὰ τὴν ε ς αὐτὸν ἀγάπην ὑπὲρ τῆς µεγ στης τῶν ντολῶν τὴν παρὰ τοῦ Θεοῦ χάριν προιέµενον, καὶ ὅτι διὰ τοῦτο πολυπλασ ονα ἔµελλεν ὧν ἔδωκεν ἀντιλήψεσθαι. Πλήν γε ὅτι µέχρι τούτου τοῦ µέτρου τῆς πρὸς τὸν πλησ ον ἀγάπης ἔφθασαν οἱ ἅγιοι, ἱκανὴν ἀπόδειξιν ἔχει τὰ ε ρηµένα. ΕΡΩΤΗΣΙΣ Δ. Περὶ φόβου Θεοῦ. Το ς µὲν οὖν ἄρτι ε σαγοµένοις ε ς τὴν εὐσέβειαν ἡ διὰ τοῦ φόβου στοιχε ωσις χρησιµωτέρα, κατὰ τὴν ὑποθήκην τοῦ σοφωτάτου Σολοµῶντος, ε πόντος Αρχὴ σοφ ας, φόβος Κυρ ου ὑµ ν δὲ, ὡς διαβεβηκόσι τὴν ν Χριστῷ νηπιότητα, καὶ οὐκέτι δεοµένοις γάλακτος, ἀλλὰ δυναµένοις τῇ στερεᾷ τῶν δογµάτων τροφῇ τὸν ἔσω ἄνθρωπον τελειοῦσθαι, τῶν κεφαλαιωδεστέρων ντολῶν χρε α, ν αἷς πᾶσα ἀλήθεια τῆς ν Χριστῷ ἀγαπῆς κατορθοῦται, φυλασσο- µένοις δηλονότι, µήποτε ἡ περιουσ α τῶν δωρεῶν τοῦ Θεοῦ βαρυτέρας α τ α ὑµ ν κατακρ σεως γένηται, ἀχαρ στως πρὸς τὸν εὐεργέτην διατεθε σιν. Ω, γὰρ παρέθεντο, φησὶ, πολὺ, περισσότερον ἀπαιτήσουσιν αὐτόν. ΕΡΩΤΗΣΙΣ Ε. Περὶ τοῦ κατὰ διάνοιαν ἀµετεωρ στου. Εκε νο µέντοι γε γινώσκειν χρὴ, ὅτι οὔτε ἄλλης τινὸς ντολῆς τήρησιν, οὔτε αὐτὴν τὴν πρὸς Θεὸν ἀγάπην, οὔτε τὴν πρὸς τοὺς πλησ ον δυνάµεθα κατορθῶσαι, ἄλλοτε περὶ ἄλλα τα ς διανο αις ἀποπλανώµενοι. Οὔτε γὰρ τέχνην ἢ πιστήµην ἀκριβῶσαι δυ- 11

12 νατὸν, ἄλλοτε π ἄλλην µεταβα νοντα µήτε µὴν µιᾶς περιγενέσθαι, µὴ τὰ ο κε α τοῦ τέλους γνωρ σαντα. Δε γὰρ ἀκολούθους εἶναι τῷ σκοπῷ τὰς πράξεις, ὡς οὐδενὸς τῶν κατὰ λόγον διὰ τῶν ἀνοικε ων κατορθουµένου. Επεὶ οὔτε τὸ χαλκευτικῆς τέλος διὰ τῶν ἔργων τῆς κεραµε ας περιγενέσθαι πέφυκεν, οὔτε ἀθλητικοὶ στέφανοι κ τῆς περὶ τὸ αὐλε ν σπουδῆς κατορθοῦνται ἀλλὰ ἑκάστῳ τέλει ο κε ος ὁ πόνος καὶ συναρµόζων πιζητε ται. Ωστε καὶ ἡ ἄσκησις τῆς κατὰ τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ πρὸς Θεὸν εὐαρεστήσεως ν τῇ ἀναχωρήσει τῶν µεριµνῶν τοῦ κόσµου καὶ τῇ παντελε ἀλλοτριώσει τῶν περισπασµῶν ἡµ ν κατορθοῦται. Διόπερ ὁ Απόστολος, καὶ ταῦτα συγκεχωρηµένου τοῦ γά- µου, καὶ εὐλογ ας ἠξιωµένου, τὰς ἀπ αὐτοῦ ἀσχολ ας τα ς περὶ Θεὸν µερ µναις ἀντέθηκεν, ὡς οὐ δυναµένων τούτων ἀλλήλοις συµβῆναι, ε πών Ο ἄγαµος µεριµνᾷ τὰ τοῦ Κυρ ου, πῶς ἀρέσει τῷ Κυρ ῳ ὁ δὲ γαµήσας µεριµνᾷ τὰ τοῦ κόσµου, πῶς ἀρέσει τῇ γυναικ. Οὕτω καὶ το ς µαθητα ς ὁ Κύριος µετὰ τὴν ε λικρινῆ καὶ ἀµετεώριστον διάθεσιν µαρτύρει, λέγων ϒµε ς οὐκ στὲ κ τοῦ κόσµου τούτου. Καὶ ἀπὸ τοῦ ναντ ου, τὴν τοῦ Θεοῦ π - γνωσιν τὸν κόσµον ἀδύνατον εἶναι δέξασθαι, µηδὲ Πνεῦµα ἅγιον χωρῆσαι διεµαρτύρατο Πάτερ γὰρ, φησὶ, δ καιε, καὶ ὁ κόσµος σε οὐκ ἔγνω καὶ, Τὸ Πνεῦµα τῆς ἀληθε ας, ὃ ὁ κόσµος οὐ δύναται λαβε ν. Λυθῆναι οὖν δε τῶν δεσµῶν τῆς προσπαθε ας τοῦ β ου τόν γε ἀληθινῶς τῷ Θεῷ ἀκολουθήσειν µέλλοντα τοῦτο δὲ διὰ παντελοῦς ἀναχωρήσεως καὶ λήθης τῶν παλαιῶν θῶν κατορθοῦται. Ως ε µή γε ἀποξενώσοιµεν ἑαυτοὺς, καὶ συγγενε ας σαρκικῆς, καὶ κοινων ας β ου, οἱονεὶ πρὸς τερον κόσµον διὰ τῆς σχέσεως µεταβα νοντες, κατὰ τὸν ε πόντα. Ηµῶν γὰρ τὸ πολ τευµα ν οὐρανο ς ὑπάρχει, ἀµήχανον ἡµᾶς περιγενέσθαι τοῦ σκοποῦ τῆς πρὸς Θεὸν εὐαρεστήσεως, τοῦ Κυρ ου ὁριστικῶς ε πόντος, ὅτι Οὕτω πᾶς ξ ὑµῶν, ὃς οὐκ ἀποτάσσεται πᾶσι το ς ὑπάρχουσιν ἑαυτοῦ, οὐ δύναται εἶνα µου µαθητής. Τοῦτο δὲ ποιήσαντας, πάσῃ φυλακῇ τηρε ν 12

13 προσήκει τὴν ἑαυτῶν καρδ αν, ὡς µήποτε τὴν περὶ Θεοῦ ἔννοιαν κβαλε ν, ἢ τὴν µνήµην τῶν θαυ- µασ ων αὐτοῦ φαντασ αις τῶν µατα ων καταῤ υπα νειν ἀλλὰ διὰ τῆς διηνεκοῦς καὶ καθαρᾶς µνή- µης ντετυπωµένην τα ς ψυχα ς ἡµῶν, ὥσπερ σφραγ δα ἀνεξάλειπτον, τὴν ὁσ αν τοῦ Θεοῦ ἔννοιαν περιφέρειν. Οὕτω γὰρ ἡµ ν περιγ νεται ἡ πρὸς Θεὸν ἀγάπη, ἅµα τε διεγε ρουσα πρὸς τὴν ργασ αν τῶν ντολῶν τοῦ Κυρ ου, καὶ ὑπ αὐτῶν πάλιν αὐτὴ συντηρουµένη πρὸς τὸ διαρκὲς καὶ ἀδιάπτωτον. Καὶ τοῦτο δε κνυσιν ὁ Κύριος, ποτὲ µὲν λέγων Εὰν ἀγαπᾶτέ µε, τὰς ντολάς µου τηρήσατε, ποτὲ δὲ, ὅτι Εὰν τὰς ντολάς µου τηρήσητε, µενε τε ν τῇ ἀγάπῃ µου, καὶ ἔτι δυσωπητικώτερον Καθ- ὼς γὼ τὰς ντολὰς τοῦ Πατρός µου τετήρηκα, καὶ µένω αὐτοῦ ν τῇ ἀγάπῃ. Εξ ὧν παιδεύει ἡµᾶς, ἀεὶ τοῦ προκειµένου ἔργου τὸ θέληµα τοῦ προστάξαντος ὥσπερ σκοπὸν προτιθεµένους, πρὸς αὐτὸν τὰ τῆς σπουδῆς κατευθύνειν, καθὰ καὶ ἀλλαχοῦ φησιν, ὅτι Καταβέβηκα κ τοῦ οὐρανοῦ, οὐχ να ποιῶ τὸ θέληµα τὸ µὸν, ἀλλὰ τὸ θέληµα τοῦ πέµψαντός µε Πατρός. Ωσπερ γὰρ αἱ κατὰ τὸν β ον τέχναι, σκοπούς τινας ο κε ους ἑαυτα ς προστησάµεναι, ἀκολούθως κε νοις τὰς κατὰ µέρος συναρµόζουσιν νεργε ας οὕτω καὶ το ς ἡµετέροις ἔργοις ἑνὸς ὅρου καὶ κανόνος πικει- µένου, τοῦ εὐαρέστως τῷ Θεῷ ποιῆσαι τὰς ντολὰς, ἀδύνατον ἄλλως τὸ ἀκριβὲς τοῦ ἔργου κατορθωθῆναι µὴ κατὰ τὸ βούληµα τοῦ κδεδωκότος πιτελούµενον. Εν δὲ τῇ ἀκριβε πρὸς τὸ θέληµα τοῦ Θεοῦ περὶ τὸ ἔργον σπουδῇ συνάπτεσθαι τῷ Θεῷ διὰ τῆς µνήµης ὑπάρξει. Ωσπερ γὰρ ὁ χαλκεὺς ν τῇ ργασ ᾳ, ε τύχοι, τῆς ἀξ νης, τοῦ κδεδωκότος αὐτῷ µεµνηµένος, καὶ ν τῇ διανο ᾳ φέρων αὐτὸν, καὶ σχῆµα κε νο καὶ µέγεθος ννοε, καὶ πρὸς τὸ βούληµα τοῦ ὑποθεµένου τὴν ργασ αν εὐθύνει # ὰν γὰρ πιλάθηται, ἄλλο τι, ἢ ἀλλο ον ποιήσει παρ ὃ προ- έθετ$ο οὕτω καὶ ὁ Χριστιανὸς, πᾶσαν νέργειαν καὶ µικρὰν καὶ µε ζονα πρὸς τὸ βούληµα τοῦ Θεοῦ κατευθύνων, ὁµοῦ τε τὴν πρᾶξιν τῇ ἀκριβε ᾳ κατακοσµε, καὶ τὴν τοῦ προστάξαντος ἔννοιαν διασώζει, 13

14 καὶ πληρο τὸ ε ρηµένον Προωρώµην τὸν Κύριον νώπιόν µου διαπαντὸς, ὅτι κ δεξιῶν µού στιν, να µὴ σαλευθῶ. Καὶ κατορθο τὸ προστεταγµένον κε νο Ε τε σθ ετε ε τε π νετε, ε τε τι ποιε τε, πάντα ε ς δόξαν Θεοῦ ποιε τε. Παραφθε ρων δὲ ν τῇ ργασ ᾳ τὴν ἀκρ βειαν τῆς ντολῆς, δῆλός στι περὶ τὴν µνήµην τοῦ Θεοῦ ἀσθενῶν. Μεµνηµένους οὖν τῆς φωνῆς τοῦ ε πόντος Οὐχὶ τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν γὼ πληρῶ; λέγει Κύριος καὶ τὸ, Θεὸς γγ - ζων γώ ε µι, καὶ οὐ Θεὸς πόῤ ωθεν καὶ τὸ, Οπου ε σὶ δύο ἢ τρε ς συνηγµένοι ε ς τὸ µὸν ὄνοµα, κε ε µι ν µέσῳ αὐτῶν πᾶσαν νέργειαν, ὡς ὑπὸ τα ς ὄψεσι τοῦ Κυρ ου γινοµένην, καὶ πᾶσαν ἔννοιαν, ὡς παρ αὐτοῦ ποπτευοµένην, πιτελε ν χρή. Οὕτω γὰρ καὶ ὁ φόβος διαρκὴς νυπάρξει, µισῶν ἀδικ αν, κατὰ τὸ γεγραµµένον, ὕβριν τε καὶ ὑπερηφαν αν καὶ ὁδοὺς πονηρῶν, καὶ ἡ ἀγάπη τελειοῦται, πληροῦσα τὸ ὑπὸ τοῦ Κυρ ου ε ρηµένον, ὅτι Οὐ ζητῶ τὸ θέληµα τὸ µὸν, ἀλλὰ τὸ θέληµα τοῦ πέµψαντός µε Πατρὸς, ν πληροφορ ᾳ διηνεκε τῆς ψυχῆς οὔσης τοῦ καὶ τὰς ἀγαθὰς πράξεις ἀποδεκτὰς εἶναι τῷ κριτῇ καὶ ἀθλοθέτῃ τοῦ ἡµετέρου β ου, καὶ τὰς ναντ ως χούσας αὐτόθεν δέχεσθαι τὴν κατάκρισιν. Οἶµαι δὲ τούτῳ συγκατορθοῦσθαι καὶ τὸ µηδὲ αὐτὰς τὰς ντολὰς τοῦ Κυρ ου πρὸς ἀνθρωπαρέσκειαν γ νεσθαι. Οὐδεὶς γὰρ ν πληροφορ ᾳ τῆς παρουσ ας τοῦ κρε ττονος πρὸς τὸν λάττονα πιστρέφεται ἀλλὰ, κἂν συµβῇ τὸ γινόµενον τῷ µὲν νδοξοτέρῳ προσώπῳ ἀπόδεκτον καὶ εὐάρεστον εἶναι, τῷ δὲ ὑποδεεστέρῳ ἀβούλητον καὶ ψεκτὸν καταφα - νεσθαι, πλε ονος ἀξ αν τιθέµενος τὴν τοῦ ὑπερέχοντος ἀποδοχὴν, καταφρονε τῆς τοῦ λάττονος µέµψεως. Ε δὲ π ἀνθρώπων οὕτως, ἥ γε ὡς ἀληθῶς νήφουσα καὶ ὑγια νουσα ψυχὴ ν πληροφορ ᾳ τῆς τοῦ Θεοῦ παρουσ ας, ποτὲ ἀφεµένη τοῦ πρὸς εὐαρέστησιν Θεοῦ ποιε ν τι, πρὸς τὰς παρὰ τῶν ἀνθρώπων δόξας πιστραφήσεται ποτὲ δὲ ἀµελήσασα τῶν τοῦ Θεοῦ προσταγµάτων, ἀνθρωπ νῳ ἔθει δουλεύσει, ἢ ὑπὸ κοινῆς προλήψεως κρατηθήσεται, ἢ καὶ ὑπὸ ἀξιωµάτων δυσωπηθήσεται. Τοιαύτη διάθεσις ἦν τοῦ ε πόντος Διηγήσαντό µοι παράνοµοι ἀδολεσχ ας, 14

15 ἀλλ οὐχ ὡς ὁ νόµος σου, Κύριε καὶ πάλιν Καὶ λάλουν ν το ς µαρτυρ οις σου ναντ ον βασιλέων, καὶ οὐκ ᾐσχυνόµην. ΕΡΩΤΗΣΙΣ. Οτι ἀναγκα ον τὸ διάζειν. Συντελε δὲ πρὸς τὸ ἀµετεώριστον τῇ ψυχῇ καὶ τὸ διάζειν κατὰ τὴν ο κησιν. Τὸ γὰρ ἀναµεµιγµένην ἔχειν τὴν ζωὴν το ς ἀφόβως καὶ καταφρονητικῶς πρὸς τὴν ἀκριβῆ τήρησιν τῶν ντολῶν διακειµένοις βλαβερὸν καὶ ὁ τοῦ Σολοµῶντος ἀποδε κνυσι λόγος, διδάσκοντος ἡµᾶς, ὅτι Μὴ σθι ἑτα ρος ἀνδρὶ θυµώδει φ λῳ δὲ ὀργ λῳ µὴ συναυλ ζου, µήποτε µάθῃς τῶν ὁδῶν αὐτοῦ, καὶ λάβῃς βρόχους τῇ σῇ ψυχῇ, καὶ τὸ, Εξέλθετε κ µέσου αὐτῶν, καὶ ἀφορ σθητε, λέγει Κύριος, πρὸς τὸ αὐτὸ φέρει. Οὐκοῦν να µήτε διὰ ὀφθαλµῶν µήτε διὰ ὤτων ρεθισµοὺς ε ς ἁµαρτ αν δεχώµεθα, καὶ κατὰ τὸ λανθάνον προσεθισθῶµεν αὐτῇ, καὶ ὥσπερ τύποι τινὲς καὶ χαρακτῆρες τῶν ὁρωµένων καὶ ἀκουοµένων ναποµε νωσι τῇ ψυχῇ ε ς ὄλεθρον καὶ ἀπώλειαν, καὶ να δυνηθῶµεν πιµένειν τῇ προσευχῇ, ἀφιδιάζω- µεν πρῶτον κατὰ τὴν ο κησιν. Οὕτω γὰρ ἂν καὶ τοῦ προλαβόντος ἔθους περιγενο µεθα, ν ᾧ ἀλλοτρ ως ζήσαµεν τῶν ντολῶν τοῦ Χριστοῦ #οὐ µικρὸς δὲ οὗτος ἀγὼν, τῆς ἑαυτοῦ συνηθε ας περιγενέσθαι ἔθος γὰρ διὰ µακροῦ χρόνου βεβαιωθὲν φύσεως σχὺν λαµβάνε$ι, καὶ τοὺς ξ ἁµαρτ ας δὲ σπ λους κτρ - ψαι δυνησόµεθα τῇ τε φιλοπόνῳ προσευχῇ καὶ τῇ πιµόνῳ µελέτῃ τῶν τοῦ Θεοῦ θεληµάτων ἧς µελέτης καὶ προσευχῆς ν πολλο ς το ς περιέλκουσι τὴν ψυχὴν, καὶ ἀσχολ ας βιωτικὰς µποιοῦσι, περιγενέσθαι ἀµήχανον. Καὶ τὸ, Ε τις θέλει ὀπ σω µου λθε ν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν, πότε ἄν τις ν τούτοις ὢν πληρῶσαι δυνηθε η; Χρὴ γὰρ ἡµᾶς, ἀπαρνησαµένους ἑαυτοὺς, καὶ ἄραντας τὸν σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ, οὕτως ἀκολουθε ν αὐτῷ. Αρνησις δέ στιν ἑαυτοῦ ἡ παντελὴς τῶν παρελθόντων λήθη, καὶ 15

16 ἡ τῶν θεληµάτων ἑαυτοῦ ἀναχώρησις, ἣν ν τῇ ἀδιαφόρῳ συνηθε ᾳ ζῶντα κατορθῶσαι δυσκολώτατον, να µὴ λέγω, ὅτι παντελῶς ἀνεπ δεκτον. Αλλὰ καὶ πρὸς τὸ ἆραι τὸν σταυρὸν ἑαυτοῦ καὶ ἀκολουθε ν τῷ Χριστῷ µπόδιόν στιν ἡ πρὸς τὸν τοιοῦτον β ον πι- µιξ α. Η γὰρ ἑτοιµασ α πρὸς τὸν ὑπὲρ Χριστοῦ θάνατον, καὶ ἡ νέκρωσις τῶν µελῶν τῶν πὶ τῆς γῆς, καὶ τὸ παρατεταγµένως πρὸς πάντα κ νδυνον τὸν ὑπὲρ τοῦ ὀνόµατος τοῦ Χριστοῦ περχόµενον ἡµ ν διακε σθαι, καὶ τὸ ἀπροσπαθῶς ἔχειν πρὸς τὴν παροῦσαν ζωὴν, τοῦτό στιν ἆραι τὸν σταυρὸν ἑαυτοῦ πρὸς ὃ µεγάλα ὁρῶµεν τὰ µπόδια ὑπὸ τῆς τοῦ κοινοῦ β ου συνηθε ας ἡµ ν γγινόµενα. Καὶ πρὸς πᾶσι το ς ἄλλοις πολλο ς οὖσιν, ε ς τὸ πλῆθος τῶν παρανοµούντων ἀποβλέπουσα ψυχὴ, πρῶτον µὲν οὐκ ἄγει καιρὸν παισθάνεσθαι τῶν δ ων ἁµαρτηµάτων, καὶ συντρ ψαι ἑαυτὴν διὰ τῆς µετανο ας πὶ το ς πληµµελήµασιν ν δὲ τῇ συγκρ - σει τῶν χειρόνων καὶ κατορθώµατός τινα φαντασ αν προσκτᾶται εἶτα ὑπὸ τῶν θορύβων καὶ τῶν ἀσχολιῶν, ἃς ὁ κοινὸς β ος πέφυκεν µποιε ν, τῆς ἀξιολογωτέρας µνήµης τοῦ Θεοῦ ἀποσπωµένη, οὐ µόνον τὸ ναγαλλιᾶσθαι καὶ νευφρα νεσθαι τῷ Θεῷ ζη- µιοῦται, καὶ τὸ κατατρυφᾷν τοῦ Κυρ ου, καὶ τὸ καταγλυκα νεσθαι το ς ήµασιν αὐτοῦ, ὥστε δύνασθαι ε πε ν Εµνήσθην τοῦ Θεοῦ, καὶ ηὐφράνθην καὶ, Ως γλυκέα τῷ λάρυγγ µου τὰ λόγιά σου, ὑπὲρ µέλι τῷ στόµατ µου ἀλλὰ καὶ ε ς καταφρόνησιν καὶ λήθην τῶν κριµάτων αὐτοῦ παντελῆ συνεθ ζεται, οὗ µε ζον κακὸν οὐδὲν ἂν οὐδὲ ὀλεθριώτερον πάθοι. ΕΡΩΤΗΣΙΣ Ζ. Περὶ τοῦ δε ν το ς ὁµόφροσι πρὸς τὸν σκοπὸν τῆς πρὸς Θεὸν εὐαρεστήσεως συζῇν καὶ ὅτι δύσκολον ὁµοῦ καὶ πικ νδυνον τὸ µονάζειν. Επεὶ οὖν πληροφόρησεν ἡµᾶς ὁ λόγος, πικ νδυνον εἶναι τὴν µετὰ τῶν καταφρονητικῶς χόντων περὶ τὰς ντολὰς τοῦ Κυρ ου ζωὴν, ἀκολούθως µαθε ν ἀξιοῦµεν, ε χρὴ τὸν ἀναχωρήσαντα τούτων 16

17 διάζειν καθ ἑαυτὸν, ἢ ὁµόφροσιν ἀδελφο ς καὶ τὸν αὐτὸν σκοπὸν τῆς εὐσεβε ας προελοµένοις συζῇν. Πρὸς πολλὰ χρησιµωτέραν καταµανθάνω τὴν πὶ τὸ αὐτὸ τῶν πλειόνων διαγωγήν. Πρῶτον µὲν, ὅτι οὐδὲ πρὸς τὰς τοῦ σώµατος χρε ας καστος ἡµῶν ἑαυτῷ αὐτάρκης, ἀλλ ν τῷ πορισµῷ τῶν ἀναγκα ων ἀλλήλων χρῄζοµεν. Ωσπερ γὰρ ὁ ποῦς τὴν µὲν ἔχει δύναµιν, τῆς δὲ πιδεής στι, καὶ ἄνευ τῆς τῶν λοιπῶν µελῶν συλλήψεως οὔτε τὴν ἑαυτοῦ νέργειαν δυνατὴν ἢ αὐτάρκη ἑαυτῷ πρὸς διαµονὴν εὑρ σκει, οὔτε παραµυθ αν ἔχει τοῦ λε ποντος οὕτω καὶ ν τῇ µονήρει ζωῇ καὶ τὸ παρὸν ἡµ ν ἄχρηστον γ νεται, καὶ τὸ λλε πον ἀπαραµύθητον, τοῦ δηµιουργοῦ Θεοῦ ὁρ σαντος χρῄζειν ἡµᾶς ἀλλήλων, καθὼς γέγραπται, να καὶ συναπτώµεθα ἀλλήλοις. Ανευ δὲ τούτου καὶ ὁ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ λόγος οὐκ πιτρέπει τὸ διον σκοπε ν καστον. Η ἀγάπη γὰρ, φησὶν, οὐ ζητε τὰ ἑαυτῆς. Ο δὲ ἀφιδιαστικὸς β ος να σκοπὸν ἔχει, τὴν ο κε αν ἑκάστου τῶν χρειῶν θεραπε αν. Τοῦτο δὲ προδήλως µαχόµενόν στι τῷ τῆς ἀγάπης νόµῳ, ὃν ὁ Απόστολος πλήρου, µὴ ζητῶν τὸ ἑαυτοῦ συµφέρον, ἀλλὰ τὸ τῶν πολλῶν, να σωθῶσιν. Επειτα ν τῷ καταχωρισµῷ οὐδὲ τὸ λάττωµα ᾳδ ως καστος τὸ ἑαυτοῦ πιγνώσεται, οὐκ ἔχων τὸν λέγχοντα αὐτὸν, καὶ ν πραότητι καὶ εὐσπλαγχν ᾳ πανορθούµενον. Ελεγχος µὲν γὰρ καὶ παρὰ χθροῦ πολλάκις ἂν γένοιτο θεραπε ας πιθυµ αν µποιῶν τῷ εὐγνώµονι θεραπε α δὲ ἁµαρτήµατος πιστηµόνως παρὰ τοῦ ε λικρινῶς ἀγαπήσαντος κατορθοῦται. Ο γὰρ ἀγαπῶν, φησὶν, πιµελῶς παιδεύει. Ον πὶ τῆς µονώσεως εὑρε ν ἄπορον, µὴ προενωθέντα κατὰ τὸν β ον ὥστε συµβα νειν αὐτῷ τὸ ε ρηµένον κε νο Οὐαὶ τῷ ἑνὶ, ὅτι ὰν πέσῃ, οὐκ ἔστιν ὁ γε ρων αὐτόν. Καὶ αἱ ντολαὶ δὲ ὑπὸ µὲν τῶν πλειόνων πὶ τὸ αὐτὸ ᾳδ ως γ νονται πλε ους, ὑπὸ δὲ τοῦ ἑνὸς οὐκέτι ν γὰρ τῇ ργασ ᾳ τῆς µιᾶς µποδ ζεται ἡ ἄλλη. Οἷον, ν τῇ πισκέψει τοῦ ἀσθενοῦντος ἡ ὑποδοχὴ τοῦ ξένου, καὶ ν τῇ µεταδόσει καὶ κοινων ᾳ τῶν χρειῶν #καὶ µάλιστα, 17

18 ὅταν διὰ µακροῦ αἱ διακον αι γ νωντα$ι, ἡ περὶ τὰ ἔργα σπουδή ὥστε κ τούτου τὴν µεγ στην καὶ σύντονον πρὸς σωτηρ αν ντολὴν λλιµπάνεσθαι µήτε τοῦ πεινῶντος τρεφοµένου, µήτε τοῦ γυµνοῦ περιβαλλοµένου. Τ ς ἂν οὖν λοιτο τὴν ἀργὴν καὶ ἄκαρπον ζωὴν τῆς γκάρπου καὶ κατ ντολὴν τοῦ Κυρ ου πιτελουµένης προτιµῆσαι; Ε δὲ καὶ πάντες, οἱ ν µιᾷ λπ δι τῆς κλήσεως προσληφθέντες, ἑν σῶµά σµεν, κεφαλὴν ἔχοντες τὸν Χριστόν ὁ δὲ καθεὶς ἀλλήλων µέλη, ὰν µὴ κ συµφων ας πρὸς ἑνὸς σώµατος ἁρµολογ αν ν Πνεύµατι ἁγ ῳ συναρµοσθῶµεν καστος δὲ ἡµῶν τὴν µόνωσιν αἱρῆται, µὴ κατὰ τὸ εὐάρεστον τῷ Θεῷ πρὸς τὸ κοινῇ συµφέρον τῇ ο κονοµ ᾳ δουλεύων, ἀλλὰ τὸ διον τῆς αὐταρεσκε ας πάθος πληροφορῶν πῶς δυνάµεθα ἀπεσχισµένοι καὶ διῃρηµένοι σώζειν τὴν τῶν µελῶν πρὸς ἄλληλα σχέσιν τε καὶ ὑπηρεσ αν, ἢ τὴν ὑποταγὴν πρὸς τὴν κεφαλὴν ἡµῶν, ἥτις στὶν ὁ Χριστός; Οὔτε γὰρ τῷ δοξαζοµένῳ συγχα ρειν, οὔτε συµπάσχειν δυνατὸν τῷ πάσχοντι, ν τῇ διαστάσει τοῦ β ου, οὐ δυναµένου κατὰ τὸ ε κὸς ἑκάστου γινώσκειν τὰ τοῦ πλησ ον. Εἶτα καὶ ἑνὸς µὴ ξαρκοῦντος ὑποδέξασθαι πάντα τὰ πνευµατικὰ χαρ σµατα, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἀναλογ αν τῆς ν ἑκάστῳ π στεως, τῆς πιχορηγ ας τοῦ Πνεύµατος γινοµένης, ν τῇ τῆς ζωῆς κοινων ᾳ, τὸ ἑκάστου διον χάρισµα κοινὸν τῶν συµπολιτευοµένων γ νεται. Ω, µὲν γὰρ δ δοται λόγος σοφ ας, ἑτέρῳ δὲ λόγος γνώσεως, ἄλλῳ π - στις, ἄλλῳ προφητε α, ἄλλῳ χαρ σµατα αµάτων, καὶ τὰ ἑξῆς ὧν καστον οὐ µᾶλλον δι ἑαυτὸν ἢ διὰ τοὺς ἄλλους ὁ λαµβάνων ἔχει. Ωστε ἀνάγκη ν τῷ κοινωνικῷ β ῳ τὴν ν τῷ ἑνὶ τοῦ ἁγ ου Πνεύµατος νέργειαν ε ς πάντας ὁµοῦ διαβα νειν. Ο µὲν οὖν καθ ἑαυτὸν ζῶν ἑν τυχὸν ἔχει χάρισµα, καὶ τοῦτο ἄχρηστον ποιε διὰ τῆς ἀργ ας, κατορύξας ν ἑαυτῷ ὅπερ ἡλ κον ἔχει κ νδυνον, στε πάντες οἱ ἀνεγνωκότες τὰ Εὐαγγέλια ν δὲ τῇ τῶν πλειόνων συµβιώσει καὶ τοῦ δ ου ἀπολαύει, πολυπλασιάζων αὐτὸ τῇ µεταδόσει, καὶ τὰ τῶν ἄλλων ὡς ἑαυτοῦ καρποῦται. Εχει δὲ καὶ πλε ονα ἡ πὶ τὸ αὐτὸ ζωὴ ἀγαθὰ, 18

19 ἅπερ οὐ ᾴδιον ξαριθµε σθαι πάντα. Πρός τε γὰρ τὴν τήρησιν τῶν δεδοµένων ἡµ ν παρὰ τοῦ Θεοῦ ἀγαθῶν τῆς µονώσεώς στι χρησιµωτέρα, καὶ πρὸς τὴν φυλακὴν τῆς ἔξωθεν πιβουλῆς τοῦ χθροῦ ἀσφαλέστερος ὁ παρὰ τῶν γρηγορότων ξυπνισµὸς, ε ποτε ἄρα τῷ ἑνὶ ἀπονυστάξαι συµβα η ὕπνον κε νον τὸν ε ς θάνατον, ὃν διδάχθηµεν παρὰ τοῦ Δαβὶδ ἀπεύχεσθαι ἡµ ν συµβῆναι, λέγοντος Φώτισον τοὺς ὀφθαλµούς µου, µήποτε ὑπνώσω ε ς θάνατον καὶ τῷ µὲν ἁµαρτάνοντι τῆς ἁµαρτ ας ἡ ἀναχώρησις ᾴων µᾶλλον, ντρεποµένῳ τὴν παρὰ τῶν πλειόνων ν συµφων ᾳ γινοµένην κατάγνωσιν, ὥστ ἂν ἁρµόσαι αὐτῷ τὸ, Αρκετὸν τῷ τοιούτῳ ἡ πιτιµ α αὕτη, ἡ ὑπὸ τῶν πλειόνων τῷ δὲ κατορθοῦντι ἡ πληροφορ α πολλὴ ἔν τε τῇ τῶν πολλῶν δοκιµασ ᾳ καὶ συγκαταθέσει τοῦ ἔργου. Ε γὰρ πὶ στόµατος δύο καὶ τριῶν µαρτύρων σταθήσεται πᾶν ῆµα, πολλῷ δηλονότι παγιώτερον ὁ τὸ ἀγαθὸν ἔργον πιτελῶν ν τῇ τῶν πλειόνων µαρτυρ ᾳ βεβαιωθήσεται. Κ νδυνος δὲ παρέπεται τῇ µοναστικῇ ζωῇ πρὸς το ς ε ρηµένοις. Πρῶτος µὲν καὶ µέγιστος ὁ τῆς αὐταρεσκε ας. Οὐδένα γὰρ ἔχων, ὃς δυνήσεται δοκιµάσαι αὐτοῦ τὸ ἔργον, ε ς τὸ τέλειον ο ήσεται τῆς ντολῆς φθακέναι εἶτα ἀγύµναστον ἀεὶ τὴν ξιν κατακλε σας, οὔτε τὰ ὑστερήµατα ἑαυτοῦ γνωρ ζει, οὔτε τὴν ν το ς ἔργοις προκοπὴν πιγινώσκει, τῷ πᾶσαν ὕλην τῆς ργασ ας τῶν ντολῶν περιῃρηγέναι. Εν τ νι γὰρ τὴν ταπεινοφροσύνην πιδε ξεται, µηδένα ἔχων, οὗ ταπεινότερον ἑαυτὸν ἀποδε ξει; Εν τ νι τὴν εὐσπλαγχν αν, ἀποτετµηµένος τῆς κοινων ας τῶν πλειόνων; Πρὸς µακροθυµ αν δὲ πῶς ἑαυτὸν γυµνάσει, µηδενὸς ἀνθισταµένου αὐτοῦ το ς θελήµασιν; Ε δέ τις λέγει ἀρκε σθαι τῇ τῶν θε ων Γραφῶν διδασκαλ ᾳ πρὸς τὴν κατόρθωσιν τῶν ἠθῶν, ὅµοιον ποιε τῷ µανθάνοντι µὲν τεκτα νειν, µηδέποτε δὲ τεκτα νοντι, καὶ διδασκοµένῳ µὲν χαλκευτικὴν, ε ς ἔργον δὲ προάγειν τὰ διδάγµατα µὴ αἱρουµένῳ. Πρὸς ὃν ε ποι ἂν ὁ Απόστολος Οὐχ οἱ ἀκροαταὶ τοῦ νόµου δ καιοι παρὰ τῷ Θεῷ, ἀλλ οἱ ποιηταὶ τοῦ νόµου δικαιωθήσονται. Ιδοὺ 19

20 γὰρ ὁ Κύριος δι ὑπερβολὴν φιλανθρωπ ας οὐκ ἠρκέσθη τῇ κ τοῦ λόγου διδασκαλ ᾳ µόνον, ἀλλ ὥστε ἀκριβῶς καὶ ναργῶς ἡµ ν παραδοῦναι τὸ ὑπόδειγµα τῆς ταπεινοφροσύνης ν τῇ τελειότητι τῆς ἀγάπης, αὐτὸς περιζωσάµενος ἔνιψε τοὺς πόδας τῶν µαθητῶν. Τ να οὖν ἀπον ψεις; τ να θεραπεύσεις; τ νος ἔσχατος ἔσῃ, αὐτὸς καθ ἑαυτὸν διάγων; Τὸ δὲ καλὸν καὶ τερπνὸν, ἡ τῶν ἀδελφῶν πὶ τὸ αὐτὸ κατο - κησις, ἣν µύρῳ τῆς τοῦ ἀρχιερέως κεφαλῆς ἀποπνέοντι τὸ Πνεῦµα τὸ ἅγιον παρεικάζει, πῶς ν τῇ καταµόνας ο κήσει συµπληρωθήσεται; Στάδιον οὖν ἀθλήσεως, καὶ προκοπῆς εὐοδ α, καὶ διηνεκὴς γυµνασ α, καὶ µελέτη τῶν τοῦ Κυρ ου ντολῶν, καὶ πὶ τὸ αὐτὸ κατο κησ ς στι τῶν ἀδελφῶν σκοπὸν µὲν ἔχουσα τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ κατ ντολὴν τοῦ Κυρ ου ἡµῶν Ιησοῦ Χριστοῦ ε πόντος Οὕτω λαµψάτω τὸ φῶς ὑµῶν ἔµπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως δωσιν ὑµῶν τὰ καλὰ ἔργα, καὶ δοξάσωσι τὸν Πατέρα ὑµῶν τὸν ν το ς οὐρανο ς χαρακτῆρα δὲ σώζουσα τῶν ν τα ς Πράξεσιν ἱστορουµένων ἁγ ων, περὶ ὧν γέγραπται Πάντες δὲ οἱ πιστεύοντες ἦσαν πὶ τὸ αὐτὸ, καὶ εἶχον ἅπαντα κοινά καὶ πάλιν Τοῦ δὲ πλήθους τῶν πιστευσάντων ἦν ἡ καρδ α καὶ ἡ ψυχὴ µ α καὶ οὐδὲ εἷς τι τῶν ὑπαρχόντων αὐτῷ ἔλεγεν διον εἶναι, ἀλλ ἦν αὐτο ς ἅπαντα κοινά. ΕΡΩΤΗΣΙΣ Η. Περὶ ἀποταγῆς. Ε χρ ὴ πρῶτον ἀποτάσσεσθαι πᾶσι, καὶ οὕτως προσιέναι τῇ κατὰ Θεὸν πολιτε ᾳ. Τοῦ Κυρ ου ἡµῶν Ιησοῦ Χριστοῦ µετὰ πολλὴν καὶ διὰ πλειόνων πραγµάτων σχυρὰν ἀπόδειξιν λέγοντος πρὸς πάντας Ε τις ἔρχεται πρὸς µὲ, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν, καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθε τω µοι καὶ πάλιν Οὕτως οὖν πᾶς ξ ὑµῶν, ὃς οὐκ ἀποτάσσεται 20

21 πᾶσι το ς ἑαυτοῦ ὑπάρχουσιν, οὐ δύνατα µου εἶναι µαθητής ἡγούµεθα τὸ παράγγελµα πὶ πλε ονα διατε νειν, ὧν ἡ ἀλλοτρ ωσις ἀναγκα α. Καὶ γὰρ τῷ διαβόλῳ πρὸ πάντων ἀποτασσόµεθα, καὶ το ς πάθεσι τῆς σαρκὸς, οἱ ἀπειπάµενοι τὰ κρυπτὰ τῆς α σχύνης, καὶ συγγενε αις σωµατικα ς, καὶ ἑταιρε αις ἀνθρώπων, καὶ ἔθει β ου µαχοµένῳ πρὸς τὴν ἀκρ βειαν τοῦ Εὐαγγελ ου τῆς σωτηρ ας. Καὶ τὸ τούτων ἀναγκαιότερον, αὐτὸς ἑαυτῷ ἀποτάσσεται ὁ ἀποδυσάµενος τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον σὺν τα ς πράξεσιν αὐτοῦ, τὸν φθειρόµενον κατὰ τὰς πιθυµ ας τῆς ἀπάτης. Αποτάσσεται δὲ καὶ πάσαις προσπαθε αις τοῦ κόσµου, µποδ ζειν τῷ σκοπῷ τῆς εὐσεβε ας δυναµέναις. Γονε ς µὲν οὖν ὁ τοιοῦτος τοὺς ν Χριστῷ Ιησοῦ διὰ τοῦ Εὐαγγελ ου γεννήσαντας αὐτὸν ἀληθινοὺς ἡγήσεται, ἀδελφοὺς δὲ τοὺς τὸ αὐτὸ Πνεῦµα τῆς υἱοθεσ ας λαβόντας, κτήµασι δὲ πᾶσιν ὡς ἀλλοτρ οις, ὅπερ στὶ, προσέξει. Ενὶ δὲ λόγῳ, ᾧ διὰ Χριστὸν ὅλος ὁ κόσµος σταύρωται, καὶ αὐτὸς τῷ κόσµῳ, πῶς ἔτι δύναται εἶναι µέτοχος τῶν µεριµνῶν τοῦ κόσµου; τοῦ Κυρ ου ἡµῶν Ιησοῦ Χριστοῦ ε ς ἄκρον προάγοντος τό τε µ σος τῆς ψυχῆς καὶ τὴν ἑαυτοῦ ἄρνησιν δι ὧν φησιν Ε τις θέλει ὀπ σω µου λθε ν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν, καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὑτοῦ καὶ τότε παγαγόντος Καὶ ἀκολουθε τω µοι καὶ πάλιν Ε τις ἔρχεται πρὸς µὲ, καὶ οὐ µισε τὸν πατέρα αὐτοῦ, καὶ τὴν µητέρα, καὶ τὴν γυνα κα, καὶ τὰ τέκνα, καὶ τοὺς ἀδελφοὺς, καὶ τὰς ἀδελφὰς, ἔτι δὲ καὶ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν, οὐ δύνατα µου εἶναι µαθητής. Ωστε ἡ µὲν τελε α ἀποταγή στιν ν τῷ τὸ ἀπροσπαθὲς κατορθῶσαι καὶ πρὸς αὐτὸ τὸ ζῇν, καὶ τὸ ἀπόκριµα τοῦ θανάτου ἔχειν, ὥστε µὴ φ ἑαυτῷ πεποιθέναι ἄρχεται δὲ ἀπὸ τῆς τῶν ἔξωθεν ἀλλοτριώσεως, οἷον, κτηµάτων, δόξης µατα ας, συνηθε ας β ου, προσπαθε ας τῶν ἀνωφελῶν, καθὰ καὶ οἱ ἅγιοι µαθηταὶ τοῦ Κυρ ου ὑπέδειξαν ἡµ ν, Ιάκωβος µὲν καὶ Ιωάννης, καταλιπόντες τὸν πατέρα αὑτῶν Ζεβεδα ον, καὶ αὐτὸ τὸ πλο ον τὴν πᾶσαν ἀφορ- µὴν τοῦ β ου Ματθα ος δὲ ἀπ αὐτοῦ τοῦ τελωνε ου ξαναστὰς, καὶ ἀκολουθήσας τῷ Κυρ ῳ, οὐ τὰ κέρδη 21

22 µόνον τὰ ν τῷ τελωνε ῳ καταλιπὼν, ἀλλὰ καὶ τῶν κινδύνων ὑπεριδὼν, ο πακολουθε ν ἤµελλον αὐτῷ τε καὶ το ς ο κε οις παρὰ τῆς ξουσ ας, ἀτελε ς τοὺς λόγους τοῦ τελωνε ου καταλιµπάνοντι. Παύλῳ δὲ καὶ ὁ σύµπας κόσµος σταύρωτο, καὶ αὐτὸς τῷ κόσµῳ. Οὕτως ὁ σφόδρα τῇ πιθυµ ᾳ τοῦ ἀκολουθε ν Χριστῷ κατεχόµενος πρὸς οὐδὲν ἔτι τῆς ζωῆς ταύτης πιστραφῆναι δύναται, οὐ πρὸς γονέων ἢ ο - κε ων φ λτρον, ὅταν ναντιούµενον ᾖ το ς τοῦ Κυρ ου προστάγµασι #τότε γὰρ καιρὸν ἔχει καὶ τό Ε τις ἔρχεται πρὸς µὲ, καὶ οὐ µισε τὸν πατέρα αὑτοῦ, καὶ τὴν µητέρα, καὶ τὰ λοιπ$ά οὐ πρὸς ἀνθρώπινον φόβον, ὥστε δι αὐτὸν ὑποσταλῆνα τι τῶν συµφερόντων, ὅπερ κατώρθωσαν οἱ ἅγιοι, ε πόντες Πειθαρχε ν δε Θεῷ µᾶλλον ἢ ἀνθρώποις οὐ πρὸς τὸν πὶ το ς καλο ς παρὰ τῶν ἔξωθεν γέλωτα, ὥστε τῷ φαυλισµῷ αὐτῶν ἡττηθῆναι. Ε δέ τις βούλοιτο ἀκριβέστερον καὶ τρανότερον γνωρ σαι τὸν συνεζευγµένον τόνον τῇ πιθυµ ᾳ τῶν ἀκολουθούντων τῷ Κυρ ῳ, µνηµονευσάτω τοῦ Αποστόλου διηγουµένου τὰ καθ ἑαυτὸν ε ς διδασκαλ αν ἡµετέραν, καὶ λέγοντος Ε τις δοκε πεποιθέναι ν σαρκὶ, γὼ µᾶλλον περιτοµὴ ὀκταήµερος, κ γένους Ισραὴλ, φυλῆς Βενια- µὶν, Εβρα ος ξ Εβρα ων, κατὰ νόµον Φαρισα ος, κατὰ ζῆλον διώκων τὴν Εκκλησ αν, κατὰ δικαιοσύνην τὴν ν νόµῳ γενό- µενος ἄµεµπτος ἀλλ ἅτινα ἦν µοι κέρδη, ταῦτα ἥγηµαι διὰ τὸν Χριστὸν ζηµ αν. Αλλὰ µὲν οὖν καὶ ἡγοῦµαι πάντα ζηµ αν εἶναι διὰ τὸ ὑπερέχον τῆς γνώσεως Χριστοῦ Ιησοῦ τοῦ Κυρ ου ἡµῶν, δι ὃν τὰ πάντα ζηµιώθην, καὶ ἡγοῦµαι σκύβαλα εἶναι, να Χριστὸν κερδήσω. Ε γὰρ # να τι καὶ ε πω τολµηρὸν µὲν, ἀληθὲς δ$ὲ, ε το ς κβλητοτάτοις τοῦ σώµατος, καὶ ἀποπτύστοις, καὶ ὧν µάλιστα πρὸς τὴν ἀλλοτρ ωσιν πειγόµεθα, τούτοις προσε κασεν αὐτὰ τὰ παρὰ Θεοῦ πρὸς καιρὸν δεδοµένα νοµικὰ προτερήµατα, ὡς µπόδια τῆς τοῦ Χριστοῦ γνώσεως, καὶ τῆς ν αὐτῷ δικαιοσύνης, καὶ τῆς πρὸς θάνατον αὐτοῦ συµµορφώσεως, τ ἄν τις ε ποι περὶ τῶν ἀνθρώποις 22

23 νενοµισµένων; Καὶ τ χρὴ λογισµο ς ἡµετέροις καὶ το ς τῶν ἁγ ων ὑποδε γµασι τὸν λόγον πιστοῦσθαι; ξὸν αὐτὰ παραθέσθαι τοῦ Κυρ ου τὰ ήµατα, καὶ δι αὐτῶν τὴν ἔµφοβον ψυχὴν δυςωπῆσαι, σαφῶς καὶ ἀναντιῤ ήτως διαµαρτυροµένου ν τῷ λέγειν Οὕτως οὖν πᾶς ξ ὑµῶν, ὃς οὐκ ἀποτάσσεται πᾶσι το ς ἑαυτοῦ ὑπάρχουσιν, οὐ δύνατα µου εἶναι µαθητής καὶ ἀλλαχοῦ µετὰ τὸ, Ε θέλεις τέλειος εἶναι, πρότερον ε πόντος ϒπαγε, πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα, καὶ δὸς πτωχο ς καὶ τότε παγαγόντος τὸ, Δεῦρο, ἀκολούθει µοι. Καὶ ἡ παραβολὴ δὲ τοῦ µπόρου παντὶ σαφής στι τῷ εὐγνώµονι πρὸς τοῦτο φέρουσα. Οµο α γάρ στι, φησὶν, ἡ βασιλε α τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπῳ µπόρῳ, ζητοῦντι καλοὺς µαργαρ τας, ὃς εὑρὼν ἔνα πολύτιµον µαργαρ - την, ἀπελθὼν πώλησε πάντα ὅσα εἶχε, καὶ ἠγόρασεν αὐτόν. Δῆλον γὰρ, ὅτι ὁ πολύτιµος µαργαρ της πρὸς τὴν ὁµο ωσιν τῆς πουραν ου βασιλε ας παρε ληπται, ἣν ἀδύνατον ἡµ ν προσγενέσθαι ὁ τοῦ Κυρ ου δε κνυσι λόγος, µὴ πάντα ὁµοῦ τὰ προσόντα ἡµ ν, καὶ πλοῦτον, καὶ δόξαν, καὶ γένος, καὶ ε τι ἄλλο τῶν πολλο ς περισπουδάστων, πρὸς τὴν ἀνταλλαγὴν αὐτῆς προεµένοις. Εἶτα µέντοι καὶ ἀδύνατον πρὸς διαφόρους φροντ δας τοῦ νοῦ µεριζοµένου κατορθοῦσθαι τὸ σπουδαζόµενον ὁ Κύριος ἀπεφήνατο, ε πών Οὐδεὶς δύναται δυσὶ κυρ οις δουλεύειν καὶ πάλιν Οὐ δύνασθε Θεῷ δουλεύειν καὶ µαµµωνᾷ. Ενα οὖν θησαυρὸν τὸν πουράνιον ἡµ ν κλεκτέον, να ν αὐτῷ ἔχωµεν τὴν καρδ αν. Οπου γὰρ, φησὶν, στὶν ὁ θησαυρός σου, κε καὶ ἡ καρδ α σου ἔσται. Εὰν οὖν τι ὑπολειπώµεθα ἑαυτο ς κτῆµα γήινον καὶ περιουσ αν τινὰ φθαρτὴν, νταῦθα τοῦ νοῦ οἷον ἔν τινι βορβόρῳ κατορυγέντος, ἀνάγκη τὴν ψυχὴν ἀθέατον εἶναι Θεοῦ, καὶ πρὸς τὴν πιθυµ αν τῶν πουραν ων καλῶν καὶ τῶν ἀποκει- µένων ἡµ ν ἀγαθῶν ν παγγελ αις ἀκ νητον ὧν τὴν κτῆσιν περιγ νεσθαι ἡµ ν ἀµήχανον, µὴ ἀπερισπάστου καὶ σφοδροτέρου πόθου ἄγοντος ἡµᾶς πρὸς τὴν αὐτῶν α τησιν, καὶ τὸν π αὐτο ς πόνον 23

24 πικουφ ζοντος. Εστιν οὖν ἡ ἀποταγὴ, ὡς ὁ λόγος ὑπέδειξε, λύσις µὲν τῶν δεσµῶν τῆς ὑλικῆς ταύτης καὶ προσκα ρου ζωῆς, λευθερ α δὲ τῶν ἀνθρωπ νων καθηκόντων, πιτηδειοτέρους κατασκευάζουσα πρὸς τὸ ἀπάρξασθαι τῆς πρὸς Θεὸν ὁδοῦ. Τῆς τῶν πολυτιµήτων κτήσεώς τε καὶ χρήσεως ἀκώλυτος ἀφορµὴ τῶν ϒπὲρ χρυσ ον καὶ λ θον τ µιον πολύν. Καὶ, συνελόντα ε πε ν, καρδ ας ἀνθρωπ νην πρὸς τὴν ν οὐρανῷ πολιτε αν µετάθεσις, ὥστε δύνασθαι λέγειν Ηµῶν γὰρ τὸ πολ τευµα ν οὐρανο ς ὑπάρχει. Καὶ, τὸ µέγιστον, ἀρχὴ τῆς πρὸς Χριστὸν ὁµοιώσεως, ὃς δι ἡµᾶς πτώχευσε, πλούσιος ὤν ἣν ε µὴ κατορθώσαιµεν, ἀδύνατον ἡµᾶς τῆς κατὰ τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ πολιτε ας φάψασθαι. Πότε γὰρ ἢ καρδ ας συντριµ- µὸς, ἢ ταπε νωσις φρονήµατος, ἢ θυµοῦ, καὶ λύπης, καὶ φροντ δων, καὶ, συνελόντα ε πε ν, τῶν ὀλεθρ ων παθῶν τῆς ψυχῆς ἀπαλλαγὴ, ν πλούτῳ καὶ µερ µναις βιωτικα ς, προσπαθε ᾳ τε καὶ συνηθε ᾳ τῶν ἄλλων κατορθωθῆναι δύναται; Ολως δὲ, ᾧ µηδὲ περὶ αὐτῶν τῶν ἀναγκα ων µεριµνᾷν συγχωρε ται, οἷον τροφῆς, καὶ νδύµατος, τούτῳ τ ς πιτρέπει λόγος, οἷον ἀκάνθαις συνέχεσθαι πονηρα ς τα ς µερ µναις τοῦ πλούτου, τῆς παρὰ τοῦ γεωργοῦ τῶν ψυχῶν ἡµῶν γκαταβαλλοµένης σπορᾶς τὴν καρποφορ αν µποδιζούσαις; τοῦ Κυρ ου ἡµῶν ε πόντος Οὗτοι δέ ε σιν οἱ ε ς τὰς ἀκάνθας σπαρέντες, ο ὑπὸ µεριµνῶν καὶ πλούτου καὶ ἡδονῶν τοῦ β ου συµπν γονται, καὶ οὐ τελεσφοροῦσιν. ΕΡΩΤΗΣΙΣ Θ. Ε χρὴ τὸν συναπτόµενον το ς τῷ Κυρ ῳ ἀνακειµένοις προσαφιέναι ἀδιαφόρως το ς ἀγνώ- µοσι τῶν ο κε ων τὰ αὐτῷ διαφέροντα. Τοῦ Κυρ ου ε πόντος, Πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα, καὶ δὸς πτωχο ς, καὶ ξεις θησαυρὸν ν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο, ἀκολούθει µοι καὶ πά- 24

25 λιν Πωλήσατε τὰ ὑπάρχοντα ὑµῶν, καὶ δότε λεηµοσύνην λογ ζοµαι, ὅτι τὸν ξερχόµενον ἀπὸ τῶν δ ων, σκοπῷ τοιούτῳ, οὐ χρὴ καταφρονητικῶς περὶ τῶν διαφερόντων αὐτῷ διακε σθαι, ἀλλὰ πειρᾶσθαι πάντα µετὰ ἀκριβε ας λαβόντα, ὡς τῷ Κυρ ῳ λοιπὸν ἀφιερωµένα, µετὰ πάσης εὐλαβε ας ο κονοµε ν, ἢ δι ἑαυτοῦ, ὰν δυνατῶς καὶ µπε ρως ἔχῃ, ἢ διὰ τῶν µετὰ δοκιµασ ας πολλῆς πιλεγέντων, καὶ ἀπόδειξιν δεδωκότων τοῦ δύνασθαι πιστῶς καὶ φρον µως ο κονοµε ν ε δότα, ὅτι οὐκ ἀκ νδυνόν στιν οὔτε τὸ προσαφιέναι το ς ο κε οις, οὔτε τὸ διὰ τοῦ τυχόντος ο κονοµῆσαι. Ε γὰρ ὁ φροντ δα βασιλικῶν κτηµάτων γχειρισθεὶς, κἂν µὴ νοσφ σηται πολλάκις κ τῶν ἑτο µων, ἀµελε ᾳ δέ τινι καταπροδῷ τὰ προσκτηθῆναι δυνάµενα, οὐκ ἀπολύεται τοῦ γκλήµατος τ να χρὴ προσδοκᾷν πὶ τῶν ἤδη κατονοµασθέντων τῷ Κυρ ῳ τὴν κατάκρισιν ὑποστήσεσθαι, χαύνως καὶ ἠµεληµένως διατεθέντας πρὸς τὴν διο κησιν; Οὐχ ὑποδ κους εἶναι τοῦ κρ µατος τῶν ἀµελούντων; κατὰ τὸ γεγραµµένον Επικατάρατος πᾶς ὁ ποιῶν τὰ ἔργα Κυρ ου ἀµελῶς. Πανταχοῦ δὲ φυλακτέον ἡµ ν, µὴ, προφάσει µιᾶς ντολῆς, ἑτέραν φανῶµεν καταλύοντες. Οὔτε γὰρ µάχεσθαι, οὔτε συνδιαπληκτ ζεσθαι το ς ἀγνωµονοῦσιν εὐπρεπὲς ἡµ ν πε περ δοῦλον Κυρ ου οὐ δε µάχεσθαι, ἀλλὰ τὸν ἀγνωµονούµενον παρὰ τῶν κατὰ σάρκα συγγενῶν µνηµονεύειν χρὴ τοῦ Κυρ ου ε πόντος, ὅτι Οὐκ ἔστιν ὅστις ἀφ- ῆκεν ο κ αν, ἢ ἀδελφοὺς, ἢ ἀδελφὰς, ἢ πατέρα, ἢ µητέρα, ἢ γυνα κα, ἢ τέκνα, ἢ ἀγροὺς, οὐχ ἁπλῶς, ἀλλ νεκεν µοῦ καὶ τοῦ Εὐαγγελ ου, ὃς οὐ µὴ λάβῃ ἑκατονταπλασ ονα ν τῷ καιρῷ τούτῳ, καὶ ν τῷ α ῶνι τῷ ρχοµένῳ ζωὴν α ώνιον. Το ς γε µὴν ἀγνωµονοῦσι διαµαρτύρασθαι χρὴ τὴν τῆς ἱεροσυλ ας ἁµαρτ αν, κατὰ τὴν ντολὴν τοῦ Κυρ ου ε πόντος Εὰν ἁµάρτῃ ὁ ἀδελφός σου, ὕπαγε, ἔλεγξον αὐτὸν, καὶ τὰ ἑξῆς. Δικάζεσθαι δὲ περὶ αὐτῶν πὶ δικαστηρ ων ξωτικῶν ἀπηγόρευσεν ὁ τῆς θεοσεβε ας λόγος δι ὧν φησι Τῷ θέλοντ σε κριθῆναι, καὶ τὸν χιτῶνά 25

26 σου λαβε ν, ἄφες αὐτῷ καὶ τὸ ἱµάτιον καὶ ὅτι Τολµᾷ τις ὑµῶν, πρᾶγµα ἔχων πρὸς τὸν τερον, κρ νεσθαι πὶ τῶν ἀδ κων, καὶ οὐχὶ πὶ τῶν ἁγ ων; Καὶ πὶ τούτων δὲ ε ς κρ σιν προσκαλεσώ- µεθα, πλε ονα λόγον ἔχοντες τῆς τοῦ ἀδελφοῦ σωτηρ ας, ἢ τῆς τῶν χρηµάτων περιουσ ας. Καὶ γὰρ ὁ Κύριος ε πὼν, Εάν σου ἀκούσῃ, πήγαγεν, Εκέρδησας, οὐχὶ τὰ χρήµατα, ἀλλὰ τὸν ἀδελφόν σου. Εστι δὲ ὅτε ὑπὲρ τοῦ τρανωθῆναι τὴν ἀλήθειαν, αὐτοῦ πολλάκις ἡµᾶς τοῦ τῆς ἀγνω- µοσύνης κατάρχοντος ε ς κοινὴν δ αιταν προκαλου- µένου, συγκαταβα νοµεν πρὸς τὸν ἔλεγχον, οὐκ αὐτοὶ κατάρξαντες, ἀλλὰ το ς προσκαλεσαµένοις ἀκολουθοῦντες, οὐκ διον πάθος ὀργῆς ἢ φιλονεικ ας πληροφοροῦντες, ἀλλὰ τὴν ἀλήθειαν φανεροῦντες. Οὕτω γὰρ κἀκε νον καὶ ἄκοντα τῶν κακῶν ξαιρήσοµεν, καὶ αὐτοὶ τὰς ντολὰς οὐ παρελευσό- µεθα, ὡς Θεοῦ διάκονοι ἄµαχοι καὶ ἀφιλάργυροι, τῇ φανερώσει τῆς ἀληθε ας εὐσταθῶς συνιστάµενοι, καὶ οὐδαµοῦ τὸ δεδοµένον µέτρον τῆς σπουδῆς ὑπερβα νοντες. ΕΡΩΤΗΣΙΣ Ι. Πότερον χρὴ πάντας τοὺς προσιόντας δέχεσθαι, ἢ τ νας; καὶ εὐθὺς αὐτοὺς προσ εσθαι, ἢ µετὰ δοκιµασ ας, καὶ πο ας ταύτης; Τοῦ φιλανθρώπου Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡµῶν Ιησοῦ Χριστοῦ κηρύσσοντος καὶ λέγοντος Δεῦτε πρὸς µὲ, πάντες οἱ κοπιῶντες, καὶ πεφορτισµένοι, κἀγὼ ἀναπαύσω ὑµᾶς οὐκ ἀκ νδυνον ἀπωθε σθαι τοὺς τῷ Κυρ ῳ δι ἡµῶν προσιόντας, καὶ ὑπελθε ν αὐτοῦ τὸν χρηστὸν ζυγὸν, καὶ τὸ τῶν ντολῶν φορτ ον, τὸ πρὸς οὐρανὸν ἡµᾶς ἀνακουφ ζον, βουλοµένους. Οὐ µὴν οὐδὲ ἀν πτοις ποσὶν πιτρέπειν χρὴ τῆς σεµνότητος πιβα νειν τῶν διδαγµάτων ἀλλ ὥσπερ ὁ Κύριος ἡµῶν Ιησοῦς Χριστὸς τὸν προσελθόντα νεαν σκον πηρώτησε περὶ τοῦ προτέρου β ου, καὶ µαθὼν, ὅτι κατώρθωται, τὸ πρὸς τὴν τελε ωσιν λλε πον ἔτι πληρῶσαι προσέταξε, 26

27 καὶ τότε πέτρεψεν ἀκολουθε ν οὕτω δηλονότι καὶ ἡµᾶς προσήκει τὸν παρελθόντα β ον τῶν προσιόντων καταµανθάνειν καὶ οἷς µὲν ἤδη τι προκατώρθωται, τὰ τελειότερα τῶν διδαγµάτων παραδιδόναι, τοὺς δὲ ἢ κ β ου πονηροῦ µετατιθεµένους, ἢ κ τῆς ἀδιαφορ ας πρὸς τὸν ἀκριβῆ β ον τῆς θεογνωσ ας ὁρµήσαντας ἀνακρ νειν χρὴ, ὁπο οι τὸ ἦθός ε σι µὴ ἄστατοι, καὶ πρὸς τὰς κρ σεις εὐκ νητοι. ϒποπτον γὰρ τῶν τοιούτων τὸ εὐµετάθετον, ο, πρὸς τὸ µηδὲν ἑαυτοὺς ὠφελῆσαι, ἔτι καὶ ἑτέροις α τιοι βλάβης γ νονται, ὀνε δη καὶ ψεύδη, καὶ βλαςφηµ ας πονηρὰς τοῦ ἔργου ἡµῶν κατέχοντες. Επεὶ δὲ πάντα πιµελε ᾳ κατορθοῦται, καὶ φόβος Θεοῦ παντο ων λαττωµάτων ψυχῆς περιγ νεται, οὐδὲ τούτων ἀπογνωστέον εὐθὺς, ἀλλὰ ἄγειν αὐτοὺς ε ς τὰ προσήκοντα γυµνάσια δε, χρόνῳ καὶ πιπόνοις ἀγων σµασι πε ραν τῆς κρ σεως αὐτῶν λαµβάνοντας, ὡς, άν τι βέβαιον παρ αὐτο ς εὕρωµεν, ἀκινδύνως αὐτοὺς προσ εσθαι ε δὲ µὴ, ἔξω ὄντας, ἀποπέµπεσθαι ὥστε ἀζήµιον τὴν πε ραν τῇ ἀδελφότητι γ νεσθαι. Δοκιµάζειν δὲ χρὴ καὶ ε τις, ν ἁµαρτήµασι προληφθεὶς, ἀνεπαισχύντως ξαγορεύει τὰ κρυπτὰ τῆς α σχύνης, καὶ κατήγορος ἑαυτοῦ γ νεται ὁµοῦ τε καταισχύνων καὶ ἀποποιούµενος τοὺς τῶν πονηρῶν ἔργων ἑαυτοῦ συνεργοὺς, κατὰ τὸν ε πόντα Απόστητε ἀπ µοῦ, πάντες οἱ ργαζόµενοι τὴν ἀνοµ αν καὶ ἀσφάλειαν ἑαυτῷ ε ς τὸν ἑξῆς β ον κτώµενος, πρὸς τὸ µηκέτι το ς ὁµο οις πάθεσι περιπεσε ν. Κοινὸς δὲ πὶ πάντων δοκιµασ ας τρόπος, ε πρὸς πᾶσαν ταπεινοφροσύνην ἀνεπαισχύντως διάκεινται, ὡς καὶ τὰς εὐτελεστάτας δέχεσθαι τέχνας, ὰν τὴν κε νων ργασ αν χρήσιµον εἶναι ὁ λόγος γκρ νῃ. Καὶ πειδὰν διὰ πάσης ξετάσεως καστος παρὰ τῶν πιστηµόνως ρευνᾷν. τὰ τοιαῦτα δυναµένων, ὥσπερ τι σκεῦος εὔχρηστον τῷ Δεσπότῃ, καὶ πρὸς πᾶν ἔργον ἀγαθὸν τοιµον ἀποδειχθῇ, συναριθµε σθω το ς ἀνατεθεικόσιν ἑαυτοὺς τῷ Κυρ ῳ. Μάλιστα δὲ τῷ ἀπό τινος περιφανεστέρου β ου πρὸς τὴν καθ ὁµο ωσιν τοῦ Κυρ ου ἡµῶν Ιησοῦ Χριστοῦ ταπεινοφροσύνην πειγοµένῳ, ὁρ ζειν χρή τινα τῶν 27

28 πονειδ στων εἶναι δοκούντων παρὰ το ς ἔξωθεν, καὶ πιτηρε ν ε µετὰ πάσης πληροφορ ας ργάτην ἀνεπα σχυντον τῷ Θεῷ ἑαυτὸν παρ στησιν. ΕΡΩΤΗΣΙΣ ΙΑ. Περὶ δούλων. Οσοι δὲ ὑπὸ ζυγὸν ὄντες δοῦλοι τα ς ἀδελφότησι προσφεύγουσι, νουθετηθέντας αὐτοὺς, καὶ βελτιωθέντας ἀποπέµπεσθαι χρὴ το ς δεσπόταις, καθ ὁµο ωσιν τοῦ µακαρ ου Παύλου, ὃς, τὸν Ονήσιµον γεννήσας διὰ τοῦ Εὐαγγελ ου, ἀνέπεµψε τῷ Φιλήµονι, τὸν µὲν πληροφορήσας, ὅτι ὁ ζυγὸς τῆς δουλε ας εὐαρέστως τῷ Κυρ ῳ κατορθούµενος βασιλε ας οὐρανῶν ἄξιον συν στησι τὸν δὲ παρακαλέσας οὐ µόνον ἀνε ναι τὴν κατ αὐτοῦ ἀπειλὴν, µεµνηµένον τοῦ ἀληθινοῦ Κυρ ου ε πόντος, Εὰν ἀφῆτε το ς ἀνθρώποις τὰ παραπτώµατα αὐτῶν, ἀφήσει καὶ ὁ Πατὴρ ὑµῶν ὁ οὐράνιος τὰ παραπτώµατα ὑµῶν, ἀλλὰ καὶ χρηστοτέραν ἔχειν πρὸς αὐτὸν τὴν διάθεσιν, τῷ γράψαι Τάχα γὰρ διὰ τοῦτο χωρ σθη πρὸς ὥραν, να α ώνιον αὐτὸν ἀπέχῃς, οὐκέτι ὡς δοῦλον, ἀλλ ὑπὲρ δοῦλον ἀδελφὸν ἀγαπητόν. Ε µέντοι κακὸς ὁ δεσπότης τύχοι, παράνοµά τινα πιτάσσων, καὶ πρὸς παράβασιν ντολῆς τοῦ ἀληθινοῦ Δεσπότου τοῦ Κυρ ου ἡµῶν Ιησοῦ Χριστοῦ τὸν δοῦλον βιαζόµενος, ἀγων ζεσθαι χρὴ, ὅπως µὴ τὸ ὄνοµα τοῦ Θεοῦ βλασφηµηθῇ διὰ τὸν δοῦλον κε νον ποιήσαντά τι, ὃ µὴ ἀρέσκει Θεῷ. Κατορθοῦται δὲ ὁ ἀγὼν ἢ ν τῷ τὸν δοῦλον κε νον καταρτισθῆναι πρὸς ὑποµονὴν τῶν πιφεροµένων αὐτῷ παθηµάτων, ὑπὲρ τοῦ πειθαρχῆσαι Θεῷ µᾶλλον ἢ ἀνθρώπῳ, καθὼς γέγραπται, ἢ ν τῷ τοὺς ὑποδεξαµένους ἀναδέξασθαι ὡς ἀρέσκει Θεῷ τοὺς ὑπὲρ αὐτοῦ παγοµένους αὐτο ς πειρασµούς. ΕΡΩΤΗΣΙΣ ΙΒ. Οπως χρὴ τοὺς ν συζυγ ᾳ προσδέχεσθαι. 28

29 Καὶ τοὺς ν συζυγ ᾳ δὲ γάµου τοιούτῳ β ῳ προςερχοµένους ἀνακρ νεσθαι δε, ε κ συµφώνου τοῦτο ποιοῦσι κατὰ τὴν διαταγὴν τοῦ Αποστόλου #Τοῦ γὰρ δ ου σώµατος, φησὶν, οὐκ ξουσιάζε$ι καὶ οὕτως πὶ πλειόνων µαρτύρων δέχεσθαι τὸν προσερχόµενον. Τῆς γὰρ πρὸς Θεὸν ὑπακοῆς οὐδὲν προτιµότερον. Ε δὲ διαστασιάζοι τὸ τερον µέρος, καὶ διαµάχοιτο, ἔλαττον φροντ ζον τῆς πρὸς Θεὸν εὐαρεστήσεως, µνηµονευέσθω ὁ Απόστολος λέγων Εν δὲ ε ρήνῃ κέκληκεν ἡµᾶς ὁ Θεός καὶ πληρούσθω τὸ πρόσταγµα τοῦ Κυρ ου ε πόντος Ε τις ἔρχεται πρὸς µὲ, καὶ οὐ µισε τὸν πατέρα αὐτοῦ, καὶ τὴν µητέρα, καὶ τὴν γυνα κα, καὶ τὰ τέκνα, καὶ τὰ λοιπὰ, οὐ δύνατα µου εἶναι µαθητής. Τῆς γὰρ πρὸς Θεὸν ὑπακοῆς οὐδὲν προτι- µότερον. Ηµε ς δὲ ἔγνωµεν ν πολλο ς πολλάκις καὶ διὰ συντόνου προσευχῆς καὶ νηστε ας ἀνενδότου τὸν σκοπὸν τῆς ν ἀγνε ᾳ ζωῆς περιγενόµενον, τοῦ Κυρ ου τοὺς µέχρι παντὸς ἀπειθοῦντας καὶ δι ἀνάγκης πολλάκις σωµατικῆς τῇ συγκαταθέσει τῆς ὀρθῆς κρ σεως ὑπάγοντος. ΕΡΩΤΗΣΙΣ ΙΓ. Οτι χρήσιµον το ς ε σαγοµένοις καὶ τὸ διὰ σιωπῆς γυµνάσιον. Αγαθὸν δὲ το ς ε σαγοµένοις καὶ τὸ διὰ σιωπῆς γυµνάσιον. Οµοῦ τε γὰρ ἀπόδειξιν τῆς γκρατε ας ἱκανὴν παρέξονται, γλώσσης κρατοῦντες, καὶ ν ἡσυχ ᾳ συντόνως καὶ ἀµετεωρ στως µαθήσονται παρὰ τῶν πιστηµόνως κεχρηµένων τῷ λόγῳ, πῶς δε καὶ ρωτᾷν, καὶ ἑνὶ ἑκάστῳ ἀποκρ νεσθαι. Εστι γὰρ καὶ τόνος φωνῆς, καὶ συµµετρ α λόγου, καὶ καιροῦ πιτηδειότης, καὶ ηµάτων διότης, ο κε α καὶ διαφέρουσα το ς εὐσεβέσιν, ἣν οὐχ οἷόν τε διδαχθῆναι, µὴ τὰ κ τῆς συνηθε ας ἀποµαθόντα τῆς σιωπῆς ὁµοῦ τε λήθην τῶν προτέρων διὰ 29

30 τῆς ἀργ ας µποιούσης, καὶ σχολὴν πρὸς τὴν τῶν ἀγαθῶν µάθησιν παρεχοµένης. Ωστε, ὰν µή τις ἢ ο κε α χρε α πρός τε τὴν πιµέλειαν τῆς ἑαυτοῦ ψυχῆς, καὶ πρὸς τὴν ἀπαρα τητον τοῦ ν χερσὶν ἔργου ἀνάγκην, ἢ περώτηµά τι τοιοῦτον προςαγόµενον κατεπε γῃ, ν σιωπῇ διάγειν, κτὸς δηλον- ότι ψαλµῳδ ας. ΕΡΩΤΗΣΙΣ ΙΔ. Περὶ τῶν ἑαυτοὺς τῷ Θεῷ καθοµολογησαµένων, εἶτα τὴν ὁµολογ αν ἀθετε ν πιχειρούντων. Παραδεχθέντα µέντοι ε ς τὴν ἀδελφότητα τούτων καστον, εἶτα τὴν ὁµολογ αν ἀθετήσαντα, οὕτω χρὴ ὁρᾶσθαι, ὡς ε ς Θεὸν ξαµαρτόντα, φ οὗ καὶ ε ς ὂν τὴν ὁµολογ αν τῶν συνθηκῶν κατέθετο. Εὰν δὲ ε ς Θεόν τις, φησὶν, ἁµάρτῃ, καὶ τ ς προσεύξεται περὶ αὐτοῦ; Ο γὰρ ἀναθεὶς ἑαυτὸν τῷ Θεῷ, εἶτα πρὸς ἄλλον β ον ἀποπηδήσας, ἱερόσυλος γέγονεν, αὐτὸς ἑαυτὸν διακλέψας, καὶ ἀφελόµενος τοῦ Θεοῦ τὸ ἀνάθηµα. Οἷς εὔλογόν στι, µηκέτι θύραν τῶν ἀδελφῶν ἀνο γεσθαι, µηδὲ ε κατὰ ψιλήν ποτε πάροδον σκέπης νεκεν πιδηµήσειαν. Ο γὰρ ἀποστολικὸς κανὼν φανερὸς, κελεύων ἡµᾶς στέλλεσθαι ἀπὸ παντὸς ἀτάκτου, καὶ µὴ συναναµ γνυσθαι αὐτῷ, να ντραπῇ. ΕΡΩΤΗΣΙΣ ΙΕ. Απὸ πο ας ἡλικ ας πιτρέπειν χρὴ καθοµολογε ν ἑαυτοὺς τῷ Θεῷ, καὶ τὴν τῆς παρθεν ας ὁµολογ αν πότε βεβα αν ἡγε σθαι. Τοῦ Κυρ ου λέγοντος Αφετε τὰ παιδ α ἔρχεσθαι πρὸς µὲ, καὶ τοῦ Αποστόλου παινοῦντος τὸν ἀπὸ βρέφους τὰ ἱερὰ γράµµατα µεµαθηκότα, καὶ πάλιν παραγγέλλοντος κτρέφειν τὰ τέκνα ν παιδε ᾳ καὶ νουθεσ ᾳ Κυρ ου, πάντα καιρὸν, καὶ τὸν 30