Παραγωγή και αγροτικός χώρος

Transcript

1 Παραγωγή και αγροτικός χώρος Κείμενο προτάσεων πολιτικής για τον Πρωτογενή τομέα της Χίου Γεωργία, Κτηνοτροφία & Αλιεία. Περιλαμβάνει επίσης προτάσεις για την πρωτογενή παραγωγή στον Κάμπο της Χίου και την ΕΜΧ. Το κείμενο είναι προς διαβούλευση και δεν έχει τελική μορφή.. Πρωτογενής Τομέας: Η συμμετοχή του πρωτογενούς τομέα στο προϊόν του νομού αγγίζει 9% και είναι σημαντικά υψηλότερο από το μέσο Εθνικό και της Ε.Ε. Επίσης, ως κύρια και δευτερεύουσα απασχόληση υπερβαίνει το 25% του τοπικού πληθυσμού. Συνεπώς η σημασία του πρωτογενούς τομέα είναι εξόχως σημαντική τόσο όσον αφορά στην κάλυψη γης, όσο και στην απασχόληση και την παροχή εισοδημάτων. Ταυτόχρονα, πολλά από τα προϊόντα είναι αναπόσπαστο μέρος του τοπικού πολιτισμού και της τοπικής ταυτότητας των κατοίκων. Η ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα συνδέεται πλέον άμεσα με στόχους όπως της ανάπτυξης της υπαίθρου και της προστασίας της βιοποικιλότητας. Ιδιαίτερα για τις νησιωτικές περιοχές με τα εγγενή προβλήματα που παρουσιάζουν ο πρωτογενής τομέας με προϊόντα ποιότητας μπορεί υπό προϋποθέσεις να αποτελέσει την ατμομηχανή της τοπικής οικονομίας χωρίς να παραβλέπεται η κοινωνική του διάσταση για την κάλυψη τοπικών αναγκών και δημιουργίας εισοδημάτων. Η ιστορική παραγωγική κληρονομιά του νησιού επικαθορίζει μέχρι σήμερα σε χωρικό επίπεδο την παραγωγή αγαθών του πρωτογενούς τομέα. Η αυστηρή παραγωγική οριοθέτηση εντονότερα διακριτή τους προηγούμενους αιώνες παραμένει ακόμη και σήμερα διακριτή στον τόπο. Για παράδειγμα, μαστίχα στα Νότια, εσπεριδοειδή κατά βάση στον Κάμπο της Χίου, κρασί στα Βόρεια, κηπευτικά στα Καμπόχωρα και στον Κάμπο της Καλαμωτής, κτηνοτροφία στα ημιορεινά, δενδρώδεις καλλιέργειες στα Ανατολικά και νότια. Αν και στις προηγούμενες δεκαετίες έχει επέλθει σημαντική διαφοροποίηση των παραδοσιακών καλλιεργητικών δομών αλλά και της ολοκλήρωσης του αγροτοδιατροφικοού συμπλέγματος στη διατύπωση προτάσεων

2 για τον πρωτογενή τομέα οφείλουμε να συνυπολογίσουμε: α) τις μικρές ποσότητες παραγωγής και τα τοπικά προϊόντα που είναι χαρακτηρισμένα ως Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) ή Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) β) τις ιστορικές καταβολές χωρικής εξειδίκευσης με το υφιστάμενο κεφάλαιο των καλλιεργειών ιδιαίτερα στις δενδρώδεις αλλά και την καλλιεργητική γνώση που εξακολουθεί να υπάρχει στους πληθυσμούς των χωριών γ) το σύγχρονο πλαίσιο της αγοράς των αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων δ) την κοινωνική σημασία της παραγωγής τροφής ε) την διαφοροποίηση της νοηματοδότησης της υπαίθρου στ) τις προστιθέμενες αξίες γνωστών επώνυμων τοπικών προϊόντων λ.χ μαστίχας αλλά και εκείνων που βρίσκονται σε αδράνεια και μπορούν να αξιοποιηθούν ζ) την εφαρμογή μεθόδων καλλιέργειας χαμηλών εισροών η οποία είναι συμβατή με κοινοτικές κατευθύνσεις και παράγουν υψηλής θρεπτικής και προστιθέμενης αξίας προϊόντα η) τα εγγενή χαρακτηριστικά και της ιδιαιτερότητες του νησιού όπως το ανάγλυφο (ορεινό σε ποσοστό 68%) περιορισμένη παραγωγική γη και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά. «είναι η εδραίωση ενός νέου παραγωγικού, κοινωνικού και διατροφικού πρότυπου, που θα βασίζεται στην αειφόρο ανάπτυξη και την αντιμετώπιση της τροφής ως κοινωνικό αγαθό. Η ριζοσπαστική ανασυγκρότηση του αγροτοδιατροφικού τομέα και η ανάδειξη του σαν βασικό μοχλό ανόρθωσης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας υπηρετεί την προστασία και στήριξη των μικρομεσαίων παραγωγών και της οικογενειακής γεωργίας, την αναδιανομή του πλούτου υπέρ των ασθενέστερων στρωμάτων, την κοινωνική αλληλεγγύη, τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς (λαογραφία, πολιτισμός, διατροφικές παραδόσεις), και την ενεργητική συμμετοχή στη διαμόρφωση πολιτικών ενός προοδευτικού κινήματος παραγωγών και καταναλωτών». Η εναλλακτική ριζοσπαστική αγροτική πολιτική έχει στόχο μια βιώσιμη γεωργία σε όφελος των κοινωνικών αναγκών, που θέτει στον πυρήνα της : Το κοινωνικό δικαίωμα της πρόσβασης σε υγιεινά τρόφιμα, σε προσιτές τιμές. Αύξηση του βαθμού αυτοδυναμίας της χώρας σε τρόφιμα, μείωση του ελλείματος στο εμπορικό ισοζύγιο των αγροτικών προϊόντων και μείωση της εξάρτησης της ελληνικής γεωργίας από εισαγόμενους συντελεστές παραγωγής την

3 Την αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου σε όφελος των παραγωγών με τη βράχυνση της αλυσίδας μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή Τη στήριξη της απασχόλησης και την ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος, καθώς και τη συμπλήρωση του με εναλλακτικές δραστηριότητες στα πλαίσια της πολυτομεακής και πολυλειτουργικής γεωργίας Τη στροφή στην παραγωγή επώνυμων πιστοποιημένων προϊόντων και την ενίσχυση της ολοκληρωμένης διαχείρισης και της βιολογικής γεωργίας Την εκ βάθρων ανασυγκρότηση και εξυγίανση των συνεταιρισμών και της συνεργατικής ιδέας καθώς και ενίσχυση των ποικίλων πρωτοβουλιών που λειτουργούν στη βάση της κοινωνικής ανάγκης και της συλλογικότητας Την ανάπτυξη της περιφέρειας και τον «επανεποικισμό» της υπαίθρου στο πλαίσιο ενός προγράμματος αειφόρου ανασυγκρότησης της χώρας. Το σεβασμό στο περιβάλλον, την προστασία της βιοποικιλότητας και των φυσικών μας πόρων, οι οποίοι αποτελούν φυσική και πολιτιστική κληρονομιά της χώρας και είναι αδιαπραγμάτευτος ο δημόσιος χαρακτήρας τους Σε τοπικό επίπεδο λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες οι κεντρικοί πολιτικοί στόχοι για τον αγροτικό χώρο της Χίου οφείλουν να επιτυγχάνουν ως προς την κοινωνική τους νοηματοδότηση εξυπηρετώντας τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας σε συνδυασμό με την αύξηση του εισοδήματος των παραγωγών και την προστασία των περιορισμένων φυσικών πόρων (παραγωγική γη και νερό). Η αγροτική παραγωγή της Χίου είναι αναγκαίο να επιτύχει: α) την ενίσχυση της παραγωγής τροφής σε τοπικό επίπεδο για την αύξηση της τοπικής αυτάρκειας σε βασικά είδη διατροφής με παράλληλη ενίσχυση των ανταλλαγών και του εμπορίου σε περιφερειακό επίπεδο. Πρέπει με κάθε τρόπο εξαντλώντας όλες τις δυνατότητες και ενεργοποιώντας όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις να μειωθεί η εξάρτηση από βασικά είδη διατροφής λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις κοινωνικές ανάγκες αλλά και την διάσταση του θέματος για την τοπική οικονομία τα εισοδήματα και την ανεργία.

4 β) ενθάρρυνση για την δημιουργία συνεργατικών δομών με αξιοποίηση του θεσμικού πλαισίου των ΚοινΣεΠ και των συνεταιρισμών με διεύρυνση του αντικειμένου τους σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και του εισοδήματος των μελών τους που κατοικούν στην ύπαιθρο. γ) την ενίσχυση των εξαγωγικών προϊόντων αλλά και την σύνδεση τους με άλλους τομείς της οικονομίας την μεταποίηση και τουρισμό με προϊόντα τα οποία ενσωματώνουν ισχυρό σήμα ποιότητας του Β. A. Αιγαίου και προσφέρουν υψηλές προστιθέμενες αξίες τοπικά. δ) την υιοθέτηση πρωτοβουλιών για παραγωγή τροφής με συνεργατικά σχήματα στη πόλη τις γειτονιές και τα χωριά όπως (συλλογικοί λαχανοκήποι συνεργατικές σπορές, συλλογή καρπών και φρούτων). ε) την πρόσκληση για οργάνωση εναλλακτικών κοινοτήτων παραγωγικού σκοπού ιδιαίτερα στην ύπαιθρό του νησιού οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν κύτταρα κοινωνικής και παραγωγικής αλληλεγγύης, ανταλλαγής εργασίας και αλληλοβοήθειας. Οι παραπάνω τοπικοί στόχοι για να μπορέσουν να επιτευχθούν είναι αναγκαίο να εντάσσονται σε ευρύτερο πλαίσιο πολιτικής για τον αγροτικό χώρο με σαφείς προτεραιότητες οικονομικές, παραγωγικές και κοινωνικές. Αναγκαίο εργαλείο για την υλοποίηση της τοπικής πολιτικής για τον αγροτικό χώρο είναι η δημιουργία ενδιάμεσης δομής σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο στο οποίο θα εξειδικεύονται οι στόχοι πολιτικής. Προτάσεις για τη φυτική παραγωγή σε τοπικό επίπεδο Εκπόνηση στρατηγικής μελέτης αξιοποίησης αγροτικών προϊόντων της Χίου τα οποία μπορούν να επιτύχουν υψηλές προστιθέμενες αξίες σε στοχευμένες αγορές του εξωτερικού. Η μελέτη αυτή πέρα από τις προτάσεις για ήδη γνωστά προϊόντα (μαστίχα κρασί, εσπεριδοειδή) θα εξετάσει τις δυνατότητες και μιας σειράς άλλων αγροτικών προϊόντων τα οποία βρίσκονται σε αδράνεια αλλά υπάρχουν οι προϋποθέσεις, είτε, νέων καλλιεργειών. Την δημιουργία περιφερειακής δομής με τοπικό παράρτημα στη Χίο, ενημέρωσης και προώθησης εξαγωγών με διασύνδεση τμημάτων του Πανεπιστήμιου Αιγαίου (Τεχνολογίας

5 Τροφίμων, Περιβάλλοντος και Διοίκησης Επιχειρήσεων) ώστε να λειτουργία του να έχει διττό χαρακτήρα. Την αξιολόγηση των υφιστάμενων αγορών για τα προϊόντα της περιφέρειας την υπόδειξη νέων ευκαιριών σε αγορές αλλά και των νέων δυναμικών προϊόντων. Εξατομικευμένη υποστήριξη παραγωγών και συνεργατικών σχημάτων σε θέματα εμπορίας και αναζήτησης νέων αγορών. Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε μάρκετινγκ, επιχειρηματικών σχεδίων και δικτύωσης. Είναι αναγκαία η κατάρτιση και η επιμόρφωση παραγωγών τροφής σε σύγχρονες μεθόδους καλλιέργειας και σε επιτυχημένα παραδείγματα μικρής κλίμακας εκμεταλλεύσεων του μεσογειακού νότου. Η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου για παροχή κινήτρων σε νέους στην εγκατάσταση τους σε χωριά με σκοπό την παραγωγή αγροτικών προϊόντων. Αυτά αφορούν διοικητικά φορολογικά και σαφής υποστήριξη από τον Δήμο ανάλογα με την περιοχή εγκατάστασης. Δημιουργία αγοράς τοπικών προϊόντων στην οποία παραγωγοί συμμετέχουν και διαθέτουν απευθείας τα προϊόντα τους. Η ασκούμενη τοπικά γεωργία να θέσει ως υψηλή προτεραιότητα την παραγωγή ασφαλούς τροφής για τους καταναλωτές, υψηλής διατροφικής αξίας, χαμηλών εισροών σε φυτοφάρμακα και λιπάσματα. Ανάπτυξη πειραματικών καλλιεργειών με τοπικές ποικιλίες σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο. Δημιουργία δικτύου ανταλλαγής, γνώσης τεχνικών και ανταλλαγής σπόρων τοπικών ποικιλιών. Δημιουργία ζωνών αποκλειστικά με τοπικές ποικιλίες στη βάση τοπικών συμφώνων στα οποία σε εθελοντική βάση συμμετέχουν χωριά της υπαίθρου. Οργάνωση και παροχή υποστήριξης από τον Δήμο κινήτρων και μέσων για την δημιουργία συλλογικών λαχανόκηπων και υποστήριξης δικτύων συλλογικής εργασίας για την ανταλλαγή εργασίας στην καλλιέργεια και συγκομιδή. Δημιουργία ομάδων παραγωγών ώστε να αντιμετωπίσουν από κοινού την αδυναμία κλίμακας για την εξοικονόμηση δαπανών διαφήμισης, μεταφοράς και προώθησης των προϊόντων τους,

6 ενδιάμεσο εργαλείο μπορεί να είναι η αξιοποίηση ποικίλων χρηματοδοτικών εργαλείων. Τοπικός Δημοτικός κόμβος προσφερόμενης γης για μίσθωση η/και παραχώρηση γης στην οποία πέρα από την δημοτική γη η οποία μπορεί υπό συγκεκριμένο πλαίσιο κριτηρίων να μισθώνεται ή ακόμη και να παραχωρείται με κοινωνικό αντάλλαγμα. Σε αυτή μπορούν να είναι συνδεδεμένη η γεωκτησία των κληροδοτημάτων της εκκλησίας αλλά και ιδιωτών οι οποίοι έχουν τις αγροτικές τους εκμεταλλεύσεις σε αχρησία ή αγρανάπαυση. Η αλλαγή των κριτηρίων ένταξης στο καθεστώς των αποζημιώσεων του ΕΛΓΑ για τις νησιωτικές περιοχές και η εφαρμογή μέτρων για την νησιωτική γεωργία. Η μελέτη των δυνατοτήτων αξιοποίησης των θεραπευτικών βοτάνων ιδιαίτερα εκείνων που αποδεδειγμένα εξαιτίας των ιδιαίτερων κλιματικών και γεωλογικών συνθηκών του νησιού παρουσιάζουν αυξημένες συγκεντρώσεις θεραπευτικών ουσιών. Η παραγωγή κηπευτικών οργανικής και βιολογικής γεωργίας δίνει ευκαιρίες αύξησης εισοδήματος σε νέους παραγωγούς και υπάρχει σημαντική ζήτηση και στην τοπική αγορά. Ιδιαίτερα σε ότι αφορά την καλλιέργεια μαστίχας και την ΕΜΧ. Αναμφισβήτητα η ΕΜΧ και η καλλιέργεια της μαστίχας αποτελεί για την Χίο την ατμομηχανή του πρωτογενούς τομέα. Η αναγνωρισημότητα του προϊόντος αλλά και η οικονομική σημασία με ευρεία κατανομή συμπληρωματικού αλλά και κύριου εισοδήματος υπερβαίνει τα συνήθη χαρακτηριστικά των αγροτικών προϊόντων (κατηγοριοποιείται στα δασικά είδη). Η ΕΜΧ στη νεότερη ιστορία της από τις αρχές της δεκαετίας του ενενήντα περιόρισε τον κύκλο εργασιών της γύρω από την καλλιέργεια και διαχείριση της μαστίχας δίνοντας έμφαση στη διαφοροποίηση των χρήσεων της μαστίχας, την ανάπτυξη λιανικού δικτύου καταστημάτων αλλά και στην πιστοποίηση του προϊόντος. Η σημερινή κατάσταση του οργανισμού δημιουργεί ανησυχία αλλά και υψηλές προσδοκίες για τον ρόλο που καλείται να εκπληρώσει στις σημερινές συνθήκες. Πρώτο μέλημα είναι η αποκατάσταση και η ενίσχυση της συνεργατικής ιδέας η οποία έχει επικίνδυνα αποδυναμωθεί. Επίσης, σε συνθήκες αφαίμαξης των εισοδημάτων ιστορικά είναι γνωστό ότι η παραγωγή αυξάνει με ρυθμό αναντίστοιχο με την εξεύρεση νέων αγορών. Για να αντιμετωπισθεί η συνεχής αύξησης των αποθεμάτων αλλά και η έκθεση στον τραπεζικό

7 δανεισμό με ληστρικά επιτόκια από τις τράπεζες απαιτούνται ενεργητικές πολιτικές οι οποίες διασφαλίζουν την βιωσιμότητα του οργανισμού και την δίκαιη μεταχείριση του προϊόντος των παραγωγών. Μελέτη του ζητήματος της έκθεσης στον τραπεζικό δανεισμό. Άμεση αντιμετώπιση της τραπεζικής έκθεσης της ΕΜΧ με μελέτη προτάσεων για την δημιουργία ίδιου αποθεματικού το οποίο θα μπορέσει να μειώσει σε σημαντικό ποσοστό την ανάγκη δανειοδότησης από τις τράπεζες. Στη περίπτωση αδυναμίας συνολικός επαναπροσδιορισμός της προκαταβολής και εξόφλησης των παραγωγών. Εξέταση του ζητήματος διεύρυνσης του κύκλου εργασιών της ΕΜΧ και ένταξης των πρωτοβάθμιων σε ευρύτερο σχέδιο ανασυγκρότησης των συνεταιρισμών με τις υποδομές που διαθέτουν. Επικαιροποίηση του ρόλου της ΕΜΧ ως κύριου μοχλού αγροτικής διαχείρισης της Νότιας Χίου. Υλοποίηση προτάσεων οι οποίες μπορούν να ενισχύσουν το εισόδημα του παραγωγού να δώσουν κίνητρα εγκατάστασης στα Νοτιόχωρα και να μειώσουν το κόστος διαβίωσης των παραγωγών. Να μην εγκαταλειφθεί η προσπάθεια διεκδίκησης ειδικών προγραμμάτων από την ΕΕ και το Υπ. Γεωργίας για τις περιοχές που καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό το φυτικό κεφάλαιο των παραγωγών. Να προετοιμασθεί ο οργανισμός για την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας και να δρομολογήσει τεχνικές λύσεις σε συνεργασία με τους πρωτοβάθμιους συνεταιρισμούς. Να διεκδικήσει και να υποστηρίξει η ΕΜΧ την ένταξη της καλλιέργειας της μαστίχας στον παγκόσμιο κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco. Η πιθανή ένταξη στον παγκόσμιο κατάλογο θα ενισχύσει σημαντικά την αναγνωρισιμότητα του προϊόντος και θα δώσει πολλαπλάσια οφέλη στην τοπική οικονομία στο σύνολο της Να συνταχθεί μέσης διάρκειας αναπτυξιακό σχέδιο του οργανισμού. Να ενισχυθούν οι τομείς έρευνας για την δημιουργία νέων προϊόντων αλλά και για την γενετική ταυτοποίηση των κλώνων ώστε να ταυτοποιηθεί χωρικά το υποείδος καλλιέργειας και να μπουν περιορισμοί ως προς την χρήση του γενετικού υλικού.

8 Να ελεχθεί με αυστηρό τρόπο η χρήση αγροχημικών και ζιζανιοκτόνων στην καλλιέργεια αλλά και η χρήση χημικών ουσιών στην διαδικασία καθαρισμού της μαστίχας. Να εξετασθεί από την ένωση η επέκταση της καλλιέργειας σε χωριά που γειτνιάζουν με την πόλη και φθάνουν στα παλαιά ιστορικά όρια της καλλιέργειας (Δαφνώνας, βερβεράτο, Θυμιανά) Να δοθούν ειδικά κίνητρα για την είσοδο νέων ηλικιακά καλλιεργητών και να εξετασθεί σε συνεργασία με τους πρωτοβάθμιους συνεταιρισμούς ο εθελοντικός αναδασμός με δικαίωμα χρήσης χωρίς απαραίτητα αλλαγή κυριότητας ώστε να δημιουργηθούν ενιαίοι μαστιχώνες. Για την πρωτογενή παραγωγή στον Κάμπο της Χίου η κήρυξη του ως παραδοσιακός οικισμός και ιστορικός τόπος καθώς και οι περιορισμοί που έχουν τεθεί στην κατάτμηση των κτημάτων δεν αρκούν για την προστασία και την συνεχή αλλοίωση υπόκειται. Οι πιέσεις προς την ταυτότητα της περιοχής είναι έντονες με ορατό πλέον τον κίνδυνο να χαθούν κρίσιμες διαστάσεις της ταυτότητας του με σημαντικότερη αυτήν της καλλιέργειας των εσπεριδοειδών από τις εκχερσώσεις ή την εγκατάλειψη. Οι παραδοσιακές καλλιέργειες των εσπεριδοειδών τείνουν σε σταδιακή απαξίωση και δεν μπορούν πλέον με όρους παρελθόντος να ανταγωνισθούν ομοειδή προϊόντα. Η επιχειρηματική προσπάθεια του εργοστασίου χυμών είναι σημαντική και αναγκαία αλλά πρέπει να ειδωθεί από τους παραγωγούς ως μία επιλογή και όχι ως η μοναδική λύση διότι η σχεδόν αποκλειστική χρήση των εσπεριδοειδών για χυμοποίηση αδυνατεί να ανταγωνισθεί σε τιμή άλλες περιοχές παραγωγής. Το συγκριτικό πλεονέκτημα του κάμπου είναι ανάλογο με εκείνο της γεωγραφικής ζώνης παραγωγής μαστίχας διότι ενσωματώνει προστιθέμενες αξίες οι οποίες απορρέουν από την ιδιαίτερη πολιτιστική και ιστορική αξία της περιοχής δημιουργώντας έτσι συνθήκες ικανές για την δημιουργία ισχυρού σήματος για τα προϊόντα της περιοχής. Ωστόσο αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Απαιτείται άμεσα η συγκρότηση επιχειρησιακού σχεδίου για τον Κάμπο της Χίου στο οποίο πρέπει να αποσαφηνιστούν μια σειρά από θέματα (διατήρηση της ταυτότητας, πολεοδομικά θέματα, φορολογικά, προστασίας των υδατικών αποθεμάτων, παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών και προβολής) αλλά κυρίως να περιγραφούν και να τεθούν σε πορεία υλοποίησης οι στόχοι που θα τεθούν.

9 Είναι σαφές ότι η ταυτότητα της περιοχής υπονομεύεται από την ανυπαρξία συνολικού σχεδίου διαχείρισης της. Κρίσιμη παράμετρος (αναφερόμαστε εκτενέστερα στην ενότητα για τους υδατικούς πόρους) η ποιότητα του νερού το οποίο γεννά θέματα δημόσιας υγείας. Άμεσα πρέπει να ενταχθεί ο Κάμπος σε ειδικό πρόγραμμα απονιτροποίησης. Οι συγκεντρώσεις που καταγράφονται από διάφορες αποσπασματικές πηγές εγείρουν ιδιαίτερη ανησυχία. Η επιδοτούμενη καλλιέργεια των γεώμηλων (πατάτας) έχει μεγάλες ανάγκες σε ποσότητες άρδευσης κυρίως όμως μεγάλες εισροές σε αγροχημικά και λιπάσματα. Η καλλιέργεια αυτή πρέπει να επανεξετασθεί με απώτερο στόχο την εγκατάλειψη της στον κάμπο της Χίου και σταδιακά οι παραγωγοί να στραφούν σε άλλες εκμεταλλεύσεις όπως για παράδειγμα στην βιολογική καλλιέργεια κηπευτικών σε κτήματα που έχουν ήδη εκχερσωθεί από εσπεριδοειδή. Η στροφή αυτή μπορεί να τους αποδώσει υψηλότερα εισοδήματα. Σε κάθε περίπτωση η άσκηση της γεωργίας οφείλει να λαμβάνει υπόψη την κοινωνική ευθύνη και τους φυσικούς πόρους ώστε να μπορεί να χαρακτηρισθεί ως βιώσιμη. Στην κατεύθυνση αυτή η νέα ΚΑΠ δίνει χρηματοδοτικά εργαλεία η χρήση των οποίων είναι εφικτή και αναγκαία. Οι δυνατότητες των κτημάτων είναι πολλαπλάσιες από τη σημερινή τους χρήση. Για παράδειγμα θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως πρότυπες ολοκληρωμένες μονάδες διαχείρισης με διασύνδεση και των τριών τομέων της οικονομίας (παραγωγή αγαθών και πρώτων υλών, μεταποίηση για την παραγωγή προϊόντων και προσφορά υπηρεσιών για τον τουρισμό και την εκπαίδευση) Το περιβόλι ως οικοσύστημα μπορεί να προσφέρει πολλαπλές υπηρεσίες και αγαθά (πολυλειτουργικότητα). Πρέπει να επανεξετασθούν οι εμπορικές δυνατότητες που προσφέρονται για συγκεκριμένα είδη εσπεριδοειδών (λ.χ Μανταρίνι Κάμπου Χίου είναι Π.Ο.Π) με την παραγωγή καλής ποιότητας προϊόντος και ισχυρό εμπορικό σήμα. Το εύρος των «προϊόντων» που μπορούν να εξαχθούν από το τα δέντρα των εσπεριδοειδών είναι σημαντικά περισσότερα από τους καρπούς. Για παράδειγμα η χρήση των ανθών ή η απόσταξη για την παραγωγή αιθέριων ελαίων, η παραγωγή πρώτων υλών για κοσμετική και ζαχαροπλαστική είναι ενδεικτικά κάποιες από τις δυνατότητες που υπάρχουν μόνο από τους υφιστάμενους δενδρώνες εσπεριδοειδών του Κάμπου.

10 Προτείνεται η δημιουργία δικτύου επισκέψιμων κτημάτων του Κάμπου. Με συνέργιες μεταξύ των κτημάτων, εξειδικεύσεις και θεματικές στοχεύσεις που αναδεικνύουν διαφορετικά προϊόντα και «αφηγήσεις» της περιοχής. Το επιτυχημένο παράδειγμα του citrus δείχνει την απήχηση που έχει η περιοχή και τις δυνατότητες παραγωγής προϊόντων αρκεί να υπάρχει συνολική οπτική και κατανόηση των ισχυρών σημείων της περιοχής και όχι μερική ανάγνωση των δυνατοτήτων της. Το σύνολο του Κάμπου μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ζώνη βιολογικής καλλιέργειας στην οποία μπορεί να συνυπάρξει (στο επίπεδο της παραγωγής) η καλλιέργεια των εσπεριδοειδών, με κηπευτικά, ανθοκομία, και κτηνοτροφία μικρής κλίμακας για τις ανάγκες των τοπικών τουριστικών μονάδων και την τοπική αγορά. Σε επιλεγμένα κτήματα που ανήκουν σε κληροδοτήματα ή ΝΠΔΔ μπορούν να αποτελέσουν μονάδες έρευνας και καινοτομίας σε συνεργασία με Πανεπιστήμια της χώρας για την προώθηση τεχνογνωσίας σε συστήματα ολοκληρωμένης διαχείρισης αγρο-οικοσυστημάτων και εξοικονόμησης νερού για άρδευση. Προτάσεις για τη Κτηνοτροφία και την Μελισσοκομία. Κεντρικές κατευθύνσεις πολιτικής για την κτηνοτροφία θέτουν ως στόχο ότι «η διαμόρφωση θέσεων πρέπει να υποτάσσεται στην αναγκαιότητα της συνεκτίμησης των συνθηκών του κλάδου μέσα στις οποίες αυτός αναπτύσσεται και των σχέσεων του με άλλους κλάδους. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση για το δημοκρατικό προγραμματισμό της κτηνοτροφικής πολιτικής θα πρέπει να περιλαμβάνει στόχους και μέτρα πολιτικής για τη γενετική βελτίωση, τη διατροφή, τον σταβλισμό και την υγιεινή του ζωικού κεφαλαίου, την ποιότητα τυποποίηση και εμπορία ζωοκομικών προϊόντων, τις σχέσεις και τις συνέργειες του κλάδου με άλλους κλάδους και τομείς, τη συμμετοχή των παραγωγών στο σχεδιασμό και εφαρμογές της πολιτικής για τη κτηνοτροφία και την προστασία του περιβάλλοντος μέσα από τη βιώσιμη διαχείριση των βοσκοτόπων». Οι βασικές κατευθύνσεις της πολιτικής πρότασης έχουν τους παρακάτω στόχους: Ανάπτυξη της ελληνικής κτηνοτροφίας με σκοπό την αυτάρκεια: Η αυτάρκεια της χώρας είναι

11 από πολύ χαμηλή έως λίγο χαμηλή σε όλα τα είδη κρέατος, αγελαδινό γάλα, αυγά, μέλι και είδη τυριών (κεφαλοτύρι, γραβιέρα). Απαιτείται σταδιακή αντιστροφή της σχέσης φυτικής-ζωικής παραγωγής με την θαρραλέα ενίσχυση της ανάπτυξης της κτηνοτροφίας. Η αλλαγή της σχέσης φυτικής-ζωικής παραγωγής αποτελεί εθνική προτεραιότητα, για τον περιορισμό του ελλείμματος στο εμπορικό ισοζύγιο και της διατροφικής εξάρτησης της χώρας. Για να βελτιωθεί ο κλάδος χρειάζεται να γίνει προσπάθεια γενναίας αύξησης του κτηνοτροφικού κεφαλαίου. Όμως αυτό έχει κάποια όρια που καθορίζονται από τα υπάρχοντα βοσκοτόπια, τη κατάσταση που βρίσκονται, τις προσπάθειες αναβάθμισής τους, την ιστορία του κλάδου και τη θέληση και τη δυναμική των κτηνοτρόφων. Δεν μπορούμε να αυξήσουμε δραματικά τον αριθμό των παραδοσιακά εκτρεφόμενων ζώων, όμως μπορούμε να κάνουμε κάτι αντίστοιχο για εκτροφές νέων ειδών, για την παραγωγή της σταβλισμένης κτηνοτροφίας, για την παραγωγικότητα και την βελτίωση της ποιότητας των ζωικών προϊόντων (με στόχο τη μείωση του κόστους και την αύξηση του εισοδήματος των κτηνοτρόφων). Ταυτόχρονα πρέπει να βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής, εργασίας και εισοδήματος των κτηνοτρόφων, ώστε να είναι ελκυστικές για τους νέους και ουσιαστικές για την αναδιάρθρωση της υπαίθρου. Ειδική μέριμνα θα πρέπει να ληφθεί για την γενετική βελτίωση του ζωικού κεφαλαίου σε συνδυασμό με την διάσωση και διατήρηση του αυτόχθονος γενετικού υλικού, που είναι προσαρμοσμένο στις συνθήκες του χώρου και θα συμβάλλει θετικά σε οποιοδήποτε μελλοντικό πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης. Είναι αναγκαία η λήψη άμεσων μέτρων για τον εξορθολογισμό και τη διαχειρίση των λιβαδικών εκτάσεων. Η μη ορθολογική διαχείριση των λιβαδικών εκτάσεων οδηγεί στην υποβάθμιση τους. Υιοθέτηση και άμεση εφαρμογή νέου θεσμικού πλαισίου για τη δημιουργία κτηνοτροφικών ζωνών και την απλούστευση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των βοσκοτόπων Θέσπιση και εφαρμογή κανόνων για την περιοδική βόσκηση, τη λίπανση και τη βελτίωση των βοσκοτόπων με βάση διαχειριστικές μελέτες των Δασαρχείων Δημιουργία υποδομών και τη διαχείριση τους με τη οργανωμένη και συλλογική συμμετοχή των

12 κτηνοτρόφων. Παροχή κάθε δυνατού μέτρου (όπως προτεραιότητα στα επενδυτικά Σχέδια Βελτίωσης) και ενημέρωσης των κτηνοτρόφων για την αύξηση των ιδιοπαραγώμενων ζωοτροφών Διανομή για αποκλειστικά κτηνοτροφική χρήση (όχι ως ιδιοκτησία) στους κτηνοτρόφους της γεωργικής γης που βρίσκεται πλησίον των κτηνοτροφικών τους εγκαταστάσεων για την ιδιοπαραγωγή των ζωοτροφών και Εφαρμογή αδειοδότησης σταβλικών εγκαταστάσεων. Θεσμοθέτηση και άμεση εφαρμογή συστήματος ιχνηλασιμότητας: Ένα απλό ευέλικτο και αποτελεσματικό σύστημα ιχνηλασιμότητας του κρέατος είναι απαραίτητο, ώστε να αποτραπούν οι παράνομες ελληνοποιήσεις που «κλέβουν» την προστιθέμενη αξία του ποιοτικού ελληνικού κρέατος. Δημιουργία ισχυρού ελεγκτικού μηχανισμού: Συγχώνευση ΕΛΟΓΑΚ και ΕΦΕΤ για ελέγχους τόσο στην παραγωγή όσο και στην κατανάλωση. Δημιουργία νέου κανονισμού για την ασφάλιση της κτηνοτροφικής παραγωγής. Σε περιφερειακό επίπεδο των νησιών του Β.Α Αιγαίου η κτηνοτροφία αποτελεί μια πολύ σημαντική παραγωγική δραστηριότητα στα νησιά της Περιφέρειας. Δραστηριοποιούνται περίπου κτηνοτρόφοι συνολικά, 65% των οποίων στη Λέσβο και 15% στη Λήμνο. Η ίδια συγκέντρωση παρατηρείται και στον αριθμό των ζώων με περισσότερο από αιγοπρόβατα, εκ των οποίων 70% στη Λέσβο και 15% ση Λήμνο. Στη Χίο υπάρχει σημαντική δραστηριότητα αγελαδοτροφίας, ενώ στα υπόλοιπα νησιά η μικρής κλίμακας αιγοπροβατοτροφία κυριαρχεί. Η παραγωγή γάλακτος χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά για τυροκόμηση, με εξαίρεση τη Χίο, όπου το αγελαδινό γάλα πωλείται και ως φρέσκο. Υπάρχει σημαντική ποικιλία τυροκομικών προϊόντων, με 18 συνολικά προϊόντα που παράγονται σε σημαντικές ποσότητες, 4 από τα οποία είναι αναγνωρισμένα και ως ΠΟΠ. Συνολικά λειτουργούν 17 αποκλειστικά κτηνοτροφικοί συνεταιρισμοί (κάποιοι άλλοι είναι μικτοί), 15 εκ των οποίων στη Λέσβο. Τα συνεταιριστικά όμως τυροκομεία είναι ελάχιστα και τυροκομούν πολύ μικρό μέρος του γάλακτος. Η συντριπτική ποσότητα γάλακτος αγοράζεται από μερικές μονάδες που έχουν και τη δυνατότητα να καθορίσουν τις τιμές ιδιαίτερα στη Λέσβο. Το αποτέλεσμα είναι ότι

13 οι τιμές των κτηνοτρόφων είναι χαμηλές και καθηλωμένες στα ίδια επίπεδα για μια δεκαετία ενώ υπάρχει ιλιγγιώδης αύξηση των τιμών των ζωοτροφών. Η ποιότητα των προϊόντων αποτελεί το σημαντικό δυνατό τους σημείο. Η αδυναμία των συμμετεχόντων να συνεργαστούν αποτελεί το κυριότερο αδύνατο σημείο τους. Στο τοπικό επίπεδο η άσκηση της κτηνοτροφικής δραστηριότητας ακολουθεί αρχέγονα συστήματα διαχείρισης των βοσκοτόπων με εκτατική βόσκηση και εποχική μετακίνηση των περισσότερων κοπαδιών. Στο βήμα χρόνου των τελευταίων εξήντα χρόνων έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά η σύνθεση των κοπαδιών (στο παρελθόν από μικτά κοπάδια πρόβατα και αίγες σήμερα σε κοπάδια στη συντριπτική τους πλειοψηφία από αίγες). Οι αυξανόμενες πυρκαγιές (αριθμητικά και σε εκτάσεις) των τελευταίων τριάντα χρόνων δεν συνοδεύτηκαν από διαχειριστικά μέτρα των βοσκοτόπων με αποτέλεσμα την σημαντική υποβάθμιση τους η οποία σε αρκετές περιπτώσεις οδήγησε σε φαινόμενα ερημοποίησης (ενδεικτικά σε Αμανή). Επίσης, η αυξανόμενη κοινωνική πίεση (διενέξεις μεταξύ κτηνοτρόφων και κοινοτήτων) οδηγεί σε συγκέντρωση κοπαδιών σε εκτάσεις οι οποίες βοσκούνται διαρκώς χωρίς ταυτόχρονα να λαμβάνονται μέτρα ενίσχυσης της βλάστησης. Η καταστροφική πυρκαγιά του 2012 κατέκαψε εκτάσεις της τάξης των 90 χιλιάδων στρεμμάτων οι οποίες χρησιμοποιούνταν και ως βοσκότοποι και οι οποίοι σήμερα θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να προστατευθούν και να αποκλειστούν για χρονικό διάστημα 3-5 χρόνια. Ο συνολικός αριθμός των ζώων των υφιστάμενων κοπαδιών δεν μπορεί στη παρούσα φάση να προσδιορισθεί επακριβώς διότι τα δεδομένα των αρμόδιων υπηρεσιών δεν είναι σαφή. Ωστόσο εκτιμήσεις ανεβάζουν το σύνολο σε χιλιάδες ζώα χωρίς να αποκλείεται διαφοροποίηση των εκτιμήσεων αυτών. Η ΠΕ Χίου σε επίπεδο συνολικής εθνικής παραγωγής κτηνοτροφικών προϊόντων συμμετέχει σε ποσοστό 2,91% (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ 2005). Παλαιότερες προτάσεις για την σύσταση συνεταιριστικού εργοστασίου γάλακτος και τυροκόμισης των ποιμένων της κεντρικής και βόρειας Χίου προ δεκαετίας και παρά την έγκριση της σχετικής χρηματοδότησης δεν προχώρησαν Επίσης, τη διάλυση του συνεταιρισμού γάλακτος των αγελαδοτρόφων στην Καρδαμάδα του Κάμπου ακολούθησε η ίδρυση της «Πελλιναίον ΑΕ» η οποία και συγκεντρώνει κατά βάση το αγελαδινό γάλα και το διαθέτει σε μεγάλο ποσοστό στη τοπική αγορά. Άξια προσοχής είναι η προσπάθεια της οικοτεχνίας «Τομάζου» στον Κάμπο της Χίου με το μαστέλο Χίου.

14 Η επιμέρους διάκριση των κτηνοτρόφων της Χίου σε ποιμένες (κατσίκια πρόβατα) τους αγελαδοτρόφους, τους πτηνοτρόφους αλλά και την οικόσιτη κτηνοτροφία η οποία αφορά κύρια την ιδιοκατανάλωση εμπεριέχει ισχυρά ταξικά χαρακτηριστικά διαφορετική κοινωνική και περιβαλλοντική σημασία αλλά και σημαντικές διαφορές ως προς τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Προτάσεις για την Κτηνοτροφία στο τοπικό επίπεδο Προσαρμογή στα νέα δεδομένα που δημιούργησε η πυρκαγιά του 2012: θα πρέπει να υπάρξει επαναπροσδιορισμός από μηδενική βάση της κτηνοτροφικής δραστηριότητας των ποιμένων με στόχο (α) τη βελτίωση του εισοδήματος τους (β) την προστασία του περιβάλλοντος (γ) την ενίσχυση της σταυλικής κτηνοτροφίας και (δ) μεταποίηση σε συνεργατική ή οικογενειακή βάση. Προς την κατεύθυνση αυτή του ανασχεδιασμού της μετακινούμενης αιγοπροβατοτρφίας στη Χίο θα πρέπει να δοθεί έμφαση στη μείωση του αριθμού των κοπαδιών και στην ενίσχυση της παραγωγής προϊόντων από τους ίδιους. Είναι αναγκαίο να καθοριστεί ο μέγιστος αριθμός των ζώων που μπορούν να βοσκήσουν σε ανοικτούς λιμώνες στο νησί. Στη περίπτωση που απαιτείται μείωση του κτηνοτροφικού κεφαλαίου θα πρέπει να υπάρξει αποζημίωση των κτηνοτρόφων και ατομική δέσμευση εφαρμογής των μέτρων αυτών για την επόμενη πενταετία. Είναι αναγκαίο και οι κτηνοτρόφοι να αντιληφθούν τα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται διεθνώς και αφορούν επιδοτήσεις και ενισχύσεις αλλά και τα περιβαλλοντικά δεδομένα στο νησί μετά την πυρκαγιά και με πνεύμα συνεργασίας να συμβάλουν στην εξεύρεση λύσης. Οι αρμόδιες υπηρεσίες και ο Δήμος να αντιμετωπίσουν με ευθύνη το ζήτημα. Σύνταξη διαχειριστικής μελέτης διαχείρισης βοσκοτόπων και οριοθέτηση τους: Απαγόρευση της βόσκησης των καμένων βοσκοτόπων μέχρι να αναπτυχθεί ικανοποιητική βλάστηση κατ ελάχιστο 3-5 χρόνια. Καθορισμός του αριθμού των ζώων με την εκάστοτε βοσκοϊκανότητα του βοσκοτόπου. Ενίσχυση της φυσικής βλάστησης με σπορά καταλλήλων μειγμάτων φυτών που να εξασφαλίζουν την απαιτούμενη βιοποικιλότητα. Όπου είναι δυνατό θα πρέπει να

15 υποστηρίζεται η βλάστηση με τις κατάλληλες λιπάνσεις. Αποδέσμευση αναδασωτέων περιοχών προκειμένου να διαφυλαχθούν οι καμένες περιοχές σύμφωνα πάντα με την γνώμη της Δ/νσης Δασών Δημιουργία συνεταιρισμού διαχείρισης υποδομών (λ.χ ψυγεία φρέσκου γάλακτος) και μεταποίησης των προϊόντων (τυρί και κρέας) Μια σειρά από κτηνοτροφικά τοπικά προϊόντα είναι εξαιρετικής ποιότητας ή έχουν μοναδικά χαρακτηριστικά λ.χ μυζήθρα ωστόσο οι υποδομές παρασκευής η κλίμακα και ο τρόπος διακίνησης θέτουν πολλά προβλήματα τα οποία χρήζουν αντιμετώπισης. Κέντρο γενετικής βελτίωσης κτηνοτροφικών ζώων μα έμφαση στο «Χιακό προβάτο». Είναι γνωστό ότι η συγκεκριμένη φυλή είναι ποιοτικά η καλύτερη στον κόσμο. Υπερέχει και είναι πρώτη γαλακτοπαραγωγική φυλή, μεγαλύτερη σε παραγωγικότητα μαλλιού κυρίως όμως ο ρυθμός αναπαραγωγής υπερβαίνει εκείνους άλλων φυλών. Οι αιτίες εγκατάλειψης της συγκεκριμένης φυλής -στη Χίο- οφείλονται κατά κύριο λόγο στον τρόπο άσκησης της κτηνοτροφίας των ποιμένων οι οποίοι προτιμούν τις αίγες ή άλλες φυλές προβάτων περισσότερο συμβατές ως προς τον τρόπο εκμετάλλευσης των ζώων. Ωστόσο σε ευρύτερο ανασχεδιασμό τοπικά της κτηνοτροφικής δραστηριότητας δίνοντας έμφαση στην αύξηση των παραγόμενων ποσοτήτων και την μεταποίηση προϊόντων είναι αναγκαίο η περιφέρεια με τις αντίστοιχες τοπικά διευθύνσεις να κινηθούν σε αυτή την κατεύθυνση. Ενίσχυση της προώθησης με προβολή των παραδοσιακών προϊόντων και γνωριμία των τουριστών με αυτά σε κάθε ευκαιρία. Αποτελεσματική διαχείριση, με την χρήση «έξυπνων ιδεών» της τροφικής αλυσίδας με σκοπό την εξασφάλιση προστιθέμενης αξίας στο πρωτογενές προϊόν, και παραγωγή ελκυστικού, ανταγωνιστικού τελικού προϊόντος. Διασύνδεση των κτηνοτροφικών προϊόντων με την μεταποίηση και τον τουρισμό. Είναι αναγκαία η ενσωμάτωση των κτηνοτροφικών προϊόντων και πρώτων υλών στους άλλους κλάδους ώστε να δοθεί ώθηση για αύξηση της παραγωγής, ενίσχυση της απασχόλησης, και στη

16 δημιουργία ισχυρής ταυτότητας τοπικών προϊόντων. Δράσεις εφαρμοσμένης έρευνα / μικρο-έρευνας προσαρμοσμένη στις ανάγκες των τοπικών επιχειρήσεων σε συνεργασία με ερευνητικούς φορείς. Η ανάγκη συμβουλευτικής, υποστήριξης και υπόδειξης δυνατοτήτων βελτίωσης και προώθησης στην αγορά συγκεκριμένων προϊόντων είναι αναγκαίο να εφαρμοστεί λαμβάνοντας υπόψη την αρνητική εμπειρία από τις προσκλήσεις χρηματοδότησης η οποία πρέπει να διαφοροποιηθεί ως προς την κλίμακα παρέμβασης με στοχευμένες υποστηρικτικές δράσεις σε τοπικό επίπεδο. Ενθάρρυνση της οικόσιτης κτηνοτροφίας. Η εξαιρετικά χρήσιμη ιστορική εμπειρία της οικόσιτης κτηνοτροφίας των προηγούμενων δεκαετιών με παραγόμενες ποσότητες για την κάλυψη των οικογενειακών αναγκών στη σημερινή συγκυρία πρέπει να ενισχυθεί ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες μεγάλης μερίδας του πληθυσμού σε (γάλα, αυγά, τυρί, γιαούρτι). Σε αυτό το σχέδιο ο Δήμος μπορεί να αναπτύξει ενεργές πρωτοβουλίες ενθάρρυνσης με σεμινάρια και επιμόρφωσης και υποστήριξης σε τεχνικό (πρότυπες οδηγίες κατασκευής στέγασης ζώων και γραφειοκρατίας όπου απαιτείται). Η πρόταση αυτή είναι εξαιρετικά απλή αλλά ιδιαίτερα σημαντική τόσο για λόγους οικονομικούς όσο και για θέματα ελέγχου της τροφής (ιδιοπαραγωγής) και διατροφικής ασφάλειας. Διερεύνηση προτάσεων για τη μείωση του κόστους ζωοτροφών. Οι περισσότερες των μονάδων εκμετάλλευσης είναι οικονομικά μη βιώσιμες διότι βρίσκονται στο μέσο πανίσχυρων δικτύων διακίνησης και εμπορίας των ζωοτροφών από τη μια και εκμετάλλευσης των προιόντων των κτηνοτρόφων από την άλλη. Για να σπάσει αυτός ο κύκλος εκμετάλλευσης των κτηνοτρόφων απαιτείται και σε τοπικό επίπεδο ο εμπλουτισμός λιμώνων με στόχο την αύξηση της παραγόμενης ποσότητας των κτηνοτροφών και η αναζήτηση λύσεων για την από κοινού προμήθεια και αποθήκευση ζωοτροφών. Δημιουργία ΚοινΣυνΕπ μικρής πτηνοτροφικής μονάδας ανέργων ή νέων που κατοικούν ή επιλέγουν να κατοικήσουν στην ύπαιθρο της Χίου. Προτείνεται η δημιουργία συνεταιριστικών επιχειρήσεων για την παραγωγή συγκεκριμένων κτηνοτροφικών προϊόντων τα οποία

17 αποσκοπούν σε αντιμετώπιση του μεγάλου προβλήματος της ανεργίας αλλά και στην κάλυψη των τοπικών αναγκών. Υποστήριξη επιχειρήσεων που υιοθετούν το πρότυπο της «υπεύθυνης επιχείρησης» με εκπαίδευση εργοδοτών και εργαζομένων, αξιοποίηση τοπικών εισροών, προστασία του περιβάλλοντος. Προτάσεις για την τοπική Μελισσοκομία Το κεφάλαιο του μελισσοκομικού συνεταιρισμού της Π.Ε Χίου είναι της τάξης των μελισσιών με ετήσια παραγωγή μελιού γύρω στους 50 τόνους (συμπεριλαμβανομένων και των Ψαρών). Από το σύνολο αυτό περίπου 10% κάηκαν στην πυρκαγιά του Οι συνέπειες της πυρκαγιάς επηρέασαν κατά κύριο λόγο τη χλωρίδα και τις δυνατότητες διατροφής των μελισσών. Η παραγωγή μελιού και άλλων προϊόντων της μέλισσας πάρα την υψηλή διατροφική αξία που έχει και υψηλό επίπεδο τιμών οργανώνεται κατά τρόπο που δεν πληροί προϋποθέσεις και εγγυήσεις του σημερινού συστήματος διαχείρισης και προώθησης τροφίμων. Οι παρεμβάσεις θα πρέπει να στοχεύουν σε δύο κύριες κατευθύνσεις (α) στην ίδρυση και λειτουργία συνεταιριστικής μονάδας τυποποίησης μελιού Χίου και μιας σειράς άλλων παραγώγων με στόχο την τυποποίηση και εμπορία των προϊόντων τους. Την προσπάθεια αυτή έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια ο Μελισσοκομικός συνεταιρισμός Χίου και πρέπει με κάθε τρόπο να υποστηριχθεί ώστε να φθάσει στο στάδιο της υλοποίησης. Επίσης μια σειρά από άλλες προτάσεις πολιτικής οι οποίες αναφέρθηκαν προηγούμενα για τους άλλους κλάδους του πρωτογενούς τομέα αφορούν και εμπλουτίζουν τις προτάσεις για την μελισοκκομία (βλέπε Ενίσχυση της προώθησης με προβολή των παραδοσιακών προϊόντων, Δράσεις εφαρμοσμένης έρευνα / μικρο-έρευνας κ.α). (β) Η δεύτερη κατεύθυνση προτάσεων για την μελισσοκομία αφορά την ενίσχυση και αποκατάσταση της μελισσοκομικής χλωρίδας Χίο: Σε συνεργασία με τη Δ/νση Δάσων και την αποκεντρωμένη διοίκηση η χωροθέτηση μελισσοκομικών πάρκων με στόχο τη δημιουργία δικτύου σε δημόσιες δασικές ή αναδασωτέες εκτάσεις δηλ. εκτάσεων με μελισσοκομικά φυτά και θέσεις τοποθέτησης

18 μελισσιών, που μπορούν να δημιουργηθούν σε καμένες εκτάσεις ή σε υπάρχουσες κενές θέσεις. Σπορά μελισσοκομικών φυτών σε ιδιόκτητες επίπεδες εκτάσεις, τα οποία θα προσφέρουν νωρίς την άνοιξη τροφή για τις μέλισσες (νέκταρ και γύρη) αλλά και σανό για τα άλλα ζώα. Τέτοια φυτά είναι: συγκαλλιέργεια βίκου και κριθαριού, κτηνοτροφικό μπιζέλι, κτηνοτροφικό κουκί και φακελωτή. Φύτευση μελισσοκομικών θάμνων και δένδρων, τα οποία υπήρχαν στις καμένες περιοχές και δεν μπορούν να αναβλαστήσουν μόνα τους, όπως κουμαριά, κουτσουπιά, ερείκη, λαδανιά, κ.ά. Προτείνεται να φυτευθούν στα πρανή των αγροτικών δρόμων. Κατασκευή ομβροδεξαμενών, οι οποίες να είναι ανοιχτές σε μελισσοκομικά πάρκα Προτάσεις για την αλιεία H παραδοσιακή παράκτια αλιεία στη Χίο τείνει προς εξαφάνιση. Η διάλυση της παράκτιας αλιείας με σκάφη κάτω των 12 μέτρων (παρότι αφορά το 80% των αλιευτικών σκαφών σε εθνική κλίμακα) έχει οδηγήσει σε μαζική εγκατάλειψη του επαγγέλματος και στην οριακή επιβίωση των οικογενειών τους. Η πλήρη κατάρρευση της παράκτιας αλιείας με σκάφη κάτω των 12 μέτρων είναι άμεσα ορατή. Οι αιτίες είναι κύρια πολιτικές και επικεντρώνονται (α) στην υπεραλίευση, (β) την καταστροφή βιοτόπων και τόπων αναπαραγωγής του γόνου (γ) στην έλλειψη διακρατικών συμφωνιών για τα κοινά αλιευτικά αποθέματα Ελλάδας Τουρκίας. Επιπλέον στην ΠΕ Χίου, δραστηριοποιούνται 13 (;) ανεμότρατες. Παρά την επιστημονικά τεκμηριωμένη έρευνα για τις συνέπειες στο θαλάσσιο οικοσύστημα και τα ιχθυαποθέματα από τα συρόμενα εργαλεία η συνεχής μείωση των ιχθυοαποθεμάτων οδηγεί τους ιδιοκτήτες αυτών σε αύξηση έντασης της υπεραλίευσης. Καίριο πλήγμα για την συνολική βιωσιμότητα του κλάδου ήταν η πρόσφατη απελευθέρωση του χρόνου αλιείας των συρόμενων εργαλείων αλλά και η έλλειψη διακρατικής συμφωνίας με τις τουρκικές αρχές για την αλιεία στα διεθνή ύδατα. Σήμερα οι επαγγελματικές άδειες των παράκτιων αλιέων της ΠΕ ανέρχονται σε περίπου 200, χωρικά κατανεμημένες στο σύνολο του νησιού. Επίσης, παρά την δυναμική του κλάδου των

19 ιχθυοκαλλιεργειών στη Χίο εισάγονται μεγάλες ποσότητες ψαριών από την Τουρκία. Επιπλέον διαθέτουν νωπά ψάρια τα οποία δεν είναι εξαγώγιμα σε τιμές οι οποίες υπερβαίνουν ακόμα και το τριπλάσιο των τιμών εξαγωγής. Στη συνολική εικόνα για την κατάσταση του κλάδου θα πρέπει να συνυπολογισθεί έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού για τις ιχθυοκαλλιέργειες σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και η υπέρμετρη αύξηση της ερασιτεχνικής αλιείας. Επίσης τις τελευταίες δεκαετίες με συστηματικό τρόπο καταστρέφεται το πολιτιστικό απόθεμα αναντικατάστατων σκαριών της παραδοσιακής ναυπηγικής τέχνης. Τέλος, η υλοποίηση του Leader αλιείας στη Χίο παρά τον σημαντικό συνολικό προϋπολογισμό της τάξης των 4,6 εκ ευρώ δεν προβλέπεται να ωφελήσει τους επαγγελματίες ψαράδες διότι σχεδιάστηκε ερήμην των άμεσων αναγκών τους και επιπλέον δεν οδηγεί σε «αειφόρο ανάπτυξη των αλιευτικών περιοχών» -σύμφωνα με τον τίτλο- διότι δεν αντιμετωπίζει κρίσιμες παραμέτρους του προβλήματος. Τοπικά οι προτάσεις για την αλιεία οργανώνονται γύρω από την προσπάθεια αναστροφής της κατάρρευσης του κλάδου με στόχο: υγιή θαλάσσια οικοσυστήματα με πλούσια ιχθυαποθέματα τα οποία με τη σειρά τους θα υποστηρίζουν βιώσιμες αλιευτικές κοινότητες και έναν βιώσιμο παραγωγικό κλάδο. Ο όρος βιώσιμη αλιεία συνεπάγεται ότι οι θάλασσες και οι πληθυσμοί των αλιευμάτων είναι υγιείς και ταυτόχρονα το επάγγελμα της αλιείας είναι επικερδές για τους ψαράδες και τις τοπικές κοινωνίες. Οι προτάσεις για την τοπική αλιεία βασίζονται: στην οικοσυστημική προσέγγιση και τη συνδιαχείριση με τη συμμετοχή των ίδιων των αλιέων, και περιλαμβάνουν την δημιουργία προστατευόμενων περιοχών, την αύξηση επιλεκτικότητας των αλιευτικών εργαλείων, την διαχείριση της αλιευτικής προσπάθειας, την προώθηση της επιστημονικής έρευνας, την εκπαίδευση και κατάρτιση των αλιέων, και την εφαρμογή της νομοθεσίας μέσω ελέγχου και παρακολούθησης. Πιο ειδικά οι προτάσεις αφορούν: Την άμεση σύνταξη διαχειριστικής μελέτης ιχθυοαποθεμάτων και προσδιορισμό θέσεων προστασίας. Αυτές μπορούν να έχουν απλή μορφή - επικεντρώνοντας στον περιορισμό των

20 αλιευτικών δραστηριοτήτων - έως πολύ σύνθετη και ολιστική μορφή στοχεύοντας στο σύνολο των παράκτιων και θαλάσσιων ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Οι προστατευόμενες περιοχές αφορούν συνήθως περιοχές αναπαραγωγής ψαριών και συγκέντρωσης γόνου, και σημαντικά θαλάσσια είδη και οικοσυστήματα. Στόχος αλλά και αποτέλεσμα της δημιουργίας προστατευόμενων περιοχών είναι η ανάκαμψη των αποθεμάτων, η αύξηση του σωματικού βάρους των ψαριών (και άρα η πιο επιτυχημένη αναπαραγωγή τους), και τέλος η αύξηση της αλιευτικής παραγωγής και συνεπώς του εισοδήματος των αλιέων μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας για την τοπική σε συνεργασία με το Τμήμα Επιστήμης της Θάλασσας του Παν. Αιγαίου. Όλες οι αποφάσεις σχετικά με την αλιεία θα πρέπει να λαμβάνονται με βάση την τεκμηριωμένη επιστημονική γνώση. Δυστυχώς η σχετική έρευνα στην Ελλάδα ακόμη υστερεί και ως προς τα ιχθυαποθέματα, αλλά και το θαλάσσιο περιβάλλον εν γένει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η έλλειψη και η ανάγκη χαρτογράφησης των λιβαδιών Ποσειδωνίας και των κοραλλιογενών ενδιαιτημάτων στα οποία αναπτύσσονται τα ερυθροφύκη (τραγάνα). Την χορήγηση ουσιαστικών κινήτρων στους νέους αλιείς και διατηρώντας θέσεις απασχόλησης στον τομέα. Αυτό μπορεί άμεσα να επιτευχθεί μέσα από ένα θεσμικό πλαίσιο πολυδραστηριότητας στις παράκτιες κοινότητες, ώστε να προσαρμοστεί η αλιευτική ικανότητα στους διαθέσιμους βιολογικούς πόρους και να αποφευχθεί η απόσυρση επαγγελματικών σκαφών, όπως γίνεται συστηματικά τα τελευταία χρόνια μέσω των προγραμμάτων κοινοτικής χρηματοδότησης (ΕΠΑΛ). Για το σκοπό αυτό απαιτείται άμεση πίεση από τις αυτοδιοικητικές αρχές για ψήφιση όλων των σχετικών ΠΔ για εφαρμογή του αλιευτικού τουρισμού. Να συμπεριληφθούν οι αλιείες στα προγράμματα αποζημιώσεων εφόσον έχουν υποστεί αποδεδειγμένα ζημιές οι υποδομές και ο εξοπλισμός τους από θεομηνίες ή/και από προστατευόμενα είδη (δελφίνια, φώκιες) Η αύξηση της επιλεκτικότητας όλων των τύπων αλιείας (στατικά δίχτυα, παραγάδια, δυναμικά εργαλεία κλπ.) αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη μείωση της παρεμπίπτουσας αλιείας ψαριών που δεν είναι εμπορεύσιμα, αλλά και άλλων θαλάσσιων οργανισμών όπως θαλάσσια

21 θηλαστικά, καρχαρίες, χελώνες κ.α. Η αύξηση επιλεκτικότητας μπορεί να είναι από πολύ απλή (αύξηση μεγέθους «ματιού» διχτυών που επιτρέπει σε μικρότερα ψάρια να μην πιάνονται), έως αρκετά περίπλοκη (πειραματισμός με αγκίστρια διαφόρων τύπων σε σχέση με το είδος στόχο και το παρεμπίπτον αλίευμα, π.χ. παραγάδια και θαλάσσιες χελώνες) Διαχείριση αλιευτικής προσπάθειας στη βάση συμπερασμάτων της διαχείρισης των ιχθυοπαθεμάτων: Η διαχείριση της αλιευτικής προσπάθειας μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους, όπως ο περιορισμός της για μήνες σημαντικούς για την αναπαραγωγή ψαριών σε συγκεκριμένες περιοχές. Να προωθηθεί η δημιουργία Περιφερειακών Συμβουλίων Αλιείας στις έδρες των Περιφερειών που θα εισηγούνται προτάσεις νομοθετικών ρυθμίσεων για τον τοπικό έλεγχο της αλιευτικής δραστηριότητας και την εκμετάλλευση των υδάτινων βιολογικών πόρων με τη συμμετοχή της Διοίκησης, της λιμενικής αστυνομίας, των ψαράδων και της επιστημονικής κοινότητας Συστηματικός έλεγχος και εφαρμογή της νομοθεσίας. Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των προβλημάτων της αλιείας στην θα αποτελούσε παρελθόν εάν απλά εφαρμοζόταν η υπάρχουσα νομοθεσία όπως για παράδειγμα την λειτουργία του συστήματος VMS (vessel monitoring system) στις ανεμότρατες, τον έλεγχο της παράνομης αλιείας όπως δυναμίτη νυκτερινό ψαροντούφεκο-. Να ανοίξει σε τοπικό επίπεδο ουσιαστικός διάλογος όλων των εμπλεκόμενων φορέων ώστε να δημιουργηθούν οι συνθήκες για τη δημιουργία αλιευτικής πολιτικής που θα βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, αλλά και στην ανάγκη εξεύρεσης λύσεων για να υπάρχει η δυνατότητα ισότιμης συμμετοχής όλων των ψαράδων στη βιώσιμη διαχείριση των ιχθυοαποθεμάτων. Ιδιαίτερη σημασία από όλους τους φορείς και τοπικά πρέπει να δοθεί στην παροχή στήριξης για τη δημιουργία θαλάσσιων ή αλιευτικών προστατευόμενων ζωνών και επαρκή κίνητρα για την διαχείρισή τους, όπως περιγράφονται στο κείμενο θέσεων της ΕΕ για την επόμενη προγραμματική περίοδο και αφορούν την Ελλάδα.

22 Προτάσεις για τις Ιχθυοκαλλιέργειες της Χίου Η λειτουργία ιχθυοκαλλιεργειών και συσκευαστηρίων ψαριών στη Χίο προσφέρει σημαντική συμβολή στην αύξηση της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (Α.Π.Α) της περιφερειακής ενότητας Χίου με σημαντική συμβολή και σε εθνικό επίπεδο ως προς τις εξαγωγές σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Επιπλέον, τοπικά απασχολούνται περισσότεροι από 500 εργαζόμενοι σε μονάδες αναπαραγωγής, πάχυνσης και συσκευασίας με όλων των μορφών απασχόλησης. Η δυναμική του κλάδου είναι αδιαμφισβήτητη όπως και η σημασία του για την τοπική οικονομία. Ωστόσο, μια σειρά από προβλήματα προκύπτουν τα οποία είναι αναγκαίο να αντιμετωπισθούν στο προσεχές διάστημα. Το υψηλό μεταφορικό κόστος και η αβεβαιότητα των ακτοπλοϊκών συνδέσεων δημιουργεί αυξημένα κόστη και επισφάλειες ως προς την λειτουργία των επιχειρήσεων του κλάδου. Το πρόβλημα είναι οξύ και γενικευμένο για την λύση του οποίου ο ΣΥΡΙΖΑ έχει διατυπώσει σαφή θέση για δημόσιο φορέα ακτοπλοΐας. Οι αμφισημίες επί του θέματος ή λήψη ημίμετρων και η εγκατάλειψη των νησιών στους σχεδιασμούς ολιγοπολιακών συμφερόντων οδηγεί σε απομάκρυνση κάθε επιχείρησης ιδιαίτερα εκείνων που έχουν εξαγωγικό προσανατολισμό. Άμεση ολοκλήρωση των διαδικασιών για την χωροθέτηση των ιχθυοκαλλιεργειών σε Περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Η ευκαιριακή τοποθέτηση κλωβών έχει οδηγήσει σε έντονες κοινωνικές συγκρούσεις (λαγκάδα, Πυργί). Ως προς αυτό προτείνουμε αυστηρή εφαρμογή της νομοθεσίας χωρίς παρεκκλίσεις. Ιδιαίτερα στον κόλπο της Λαγκάδας η περιβαλλοντική επιβάρυνση αλλά και η άμεση γειτνίαση με τον οικισμό θέτουν επιτακτικά το ζήτημα μείωσης του αριθμού των κλωβών και αυστηρή εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Πλήρη διασφάλιση των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζόμενων. Πρακτικές όπως της ωριαίας απασχόλησης, εκ περιτροπής εργασίας και άλλων ελαστικών μορφών είναι κοινωνικά ανάλγητες. Προτείνεται οι επιχειρήσεις να προσφέρουν ποσοστό των κερδών προς όφελος του δήμου και των κοινοτήτων που δραστηριοποιούνται ως αντιστάθμισμα της χρήσης περιβαλλοντικών

23 πόρων και της επιβάρυνσης που προκαλούν. Οι επιχειρήσεις του κλάδου οφείλουν να συμβάλουν στην περιβαλλοντική προστασία και στην κοινωνική πολιτική του δήμου ιδιαίτερα όταν αυτές έχουν υψηλούς δείκτες κερδοφορίας η οποία αντλείται από κοινά αγαθά.