ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Τα οφέλη του μητρικού θηλασμού και η άρνηση των σύγχρονων γυναικών για το θηλασμό»

Transcript

1 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «Τα οφέλη του μητρικού θηλασμού και η άρνηση των σύγχρονων γυναικών για το θηλασμό» ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: κ. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΝΤΖIΑΡΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΣΙΑΘΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ

2 2 Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον υπεύθυνο καθηγητή μου καθώς και τους γονείς μου για την ηθική και οικονομική τους υποστήριξη κατά την διάρκεια των σπουδών μου

3 3 Περιεχόμενα Σελ. Εισαγωγή 4 Κεφάλαιο Ι Ανατομία & Φυσιολογία Στήθους 1.1.Ανατομία και ιστολογία του μαστού Φυσιολογία - Ανάπτυξη και λειτουργία του μαστού 11 Κεφάλαιο ΙΙ Μητρικός θηλασμός 2.1. Γενικά Στοιχεία Στατιστικά στοιχεία Μηχανισμός έκκρισης μητρικού γάλακτος Παραγωγή Μητρικού γάλακτος Συστατικά του γάλακτος Συνήθειες που πρέπει να αποφεύγονται κατά το θηλασμό Φαρμακευτική αγωγή και τοξικές ουσίες Ναρκωτικά Καφεΐνη Ναρκωτικά Κάπνισμα Τεχνική σίτιση- τεχνική θηλασμού Γενικοί κανόνες θηλασμού Πλεονεκτήματα-μειονεκτήματα-αντενδείξεις μητρικού θηλασμού Δυσχέρειες θηλασμού από το νεογνό 30 Κεφάλαιο ΙΙΙ Ο θηλασμός στην σύγχρονη εποχή 3.1 Νόμος για την προστασία του θηλασμού Νοσοκομεία φιλικά προς τα βρέφη Προϋποθέσεις Αίτια διακοπής του θηλασμού και αίτια μη επιλογής του θηλασμού Προηγούμενη αρνητική εμπειρία θηλασμού Προσωπικοί λόγοι Κατάθλιψη και θηλασμός Νοσηλεία του νεογνού σε μονάδα εντατικής θεραπείας, Αναίτια διακοπή του θηλασμού σε λήψη φαρμάκου από τη μητέρα Εισέχουσες θηλές Θηλασμός και δίδυμα Θηλασμός και κάπνισμα 51 Επίλογος 58 Βιβλιογραφία 59

4 4 Εισαγωγή Σίγουρα κάθε μητέρα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, κάνει σκέψεις σχετικά με το θηλασμό. Οι εμπειρίες που ήδη μπορεί να έχει, επηρεάζουν την απόφασή της. Οι εμπειρίες αυτές μπορεί να είναι προσωπικές, εάν ήδη έχει θηλάσει στο παρελθόν, ή να προέρχονται από το περιβάλλον της, για παράδειγμα από φίλες ή συγγενείς που έχουν θηλάσει ή θηλάζουν. Ακόμα και αν δεν είναι πάντα θετικές, δεν πρέπει να απογοητεύονται. Κάθε «ζευγάρι» μητέρας - παιδιού είναι ξεχωριστό, όπως διαφορετικές είναι και οι καταστάσεις που βιώνει κάθε φορά και την επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα. Για παράδειγμα, πολλές μητέρες που δυσκολεύτηκαν να θηλάσουν το πρώτο παιδί, θηλάζουν το δεύτερο χωρίς προβλήματα. Εκτός από τα παραπάνω, σημαντικό ρόλο στην απόφαση της μητέρας παίζουν και οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες τις οποίες βιώνει. Έτσι, πολλές μητέρες που θηλάζουν, συναντούν δυσκολίες όταν μετά από σύντομο χρονικό διάστημα, πρέπει να επιστρέψουν στη δουλειά τους. Ακόμα και αν ήδη γνωρίζουν, ότι 2-3 μήνες μετά τον τοκετό πρέπει να ξαναρχίσουν τη δουλειά, αξίζει τον κόπο να ξεκινήσουν τον θηλασμό. Ακόμα και μια ημέρα θηλασμού, παίζει σημαντικό ρόλο για την υγεία του μωρού! Εκτός αυτού, ο θηλασμός είναι ο πιο οικονομικός τρόπος να θρεφτεί το μωρό. Η απόφαση για το εάν θα θηλάσει η μητέρα ή όχι ανήκει αποκλειστικά σε εκείνη και το σύντροφό της. Το σημαντικότερο είναι πάντως, η απόφασή της να είναι συνειδητή και να αισθάνεται καλά με αυτό.

5 5 Κεφάλαιο Ι Ανατομία & Φυσιολογία Στήθους Η ανατομία του γυναικείου στήθους αποτελείται από ένα πολύπλοκο σύστημα που περιλαμβάνει πολλά στρώματα λιπώδη ιστού στην πλειοψηφία του, αλλά επίσης περιλαμβάνει ινώδεις και αδενώδεις ιστούς. Ο μαστός είναι ένας εκκριτικός αδένας. Η εσωτερική του δομή μπορεί να μετατραπεί από διάφορους παράγοντες όπως ο έμμηνος κύκλος, η εγκυμοσύνη ή η ηλικία, διαφέροντας σε κάθε περίπτωση. Οι μαστοί παρουσιάζονται ως ένα ζευγάρι αδενικών οργάνων που βρίσκονται στο μέσο του θώρακα. ( William S., 1996) Η θηλή ( προεξέχει λίγο πολύ) και η σκούρα περιοχή που βρίσκεται γύρω από τη θηλή βρίσκονται φυσιολογικά στο κέντρο του μαστού. Η θηλή σηκώνεται στο κέντρο της σκούρας αυτής περιοχής. Συνήθως έχει μορφή κυλινδρική ή κωνική, αλλά μερικές φορές εμφανίζει μια εσοχή προς τα μέσα ( συμπιεσμένη θηλή). Οι διαστάσεις τους διαφέρουν, αν και σχετίζονται απευθείας με το μέγεθος του μαστού. Εξωτερικά η θηλή είναι ακανόνιστη και τραχιά, γεγονός που οφείλεται στο μεγάλο αριθμό αυλακιών που υπάρχουν στην επιφάνειά της. Στο εξωτερικό της παρατηρούμε 10 ή 12 στόμια στα οποία περιέχονται οι γαλακτοφόροι αδένες.

6 6 Όσο για την περιοχή γύρο από τη θηλή, θηλαία άλως, είναι μια κυκλική περιοχή γύρω στα 15 με 25mm διαμέτρου και βρίσκεται στο προεξέχον τμήμα του μαστού, με χρώμα πιο σκούρο από το κανονικό δέρμα. Στην επιφάνεια της θηλαίας άλω υπάρχουν μικρά επάρματα, τα θηλαία οζίδια τα οποία έχουν ως υπόθεμα τους αδένες της άλω (Montgomery). Οι αδένες της άλω (Montgomery) είναι κυρίως σμηγματογόνοι και υποτυπώδεις γαλακτικοί αδένες. Η μορφή και το μέγεθος της θηλαίας άλω μεταβάλλονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι γαλακτοφόροι αδένες μεγάλου μεγέθους, που βρίσκονται στην περιοχή της θηλής, διακλαδώνονται στο εσωτερικό του μαστού καταλήγοντας στους μαστικούς αδένες. Καθένας από αυτούς τους αδένες είναι ένα σύστημα που οδηγεί στην έξοδο από τη θηλή. Βρίσκονται ενωμένοι με το δέρμα μέσω μιας κολλώδους μάζας που κάποιοι ειδικοί ονομάζουν συνδέσμους του Cooper. Σε όλο το μήκος τους, οι γαλακτοφόροι πόροι περικλείονται από δύο κυτταρικές στοιβάδες: μια εσωτερική που συνεχίζει στα επιθηλιακά κύτταρα και μια εξωτερική..( William S., 1996) Τόσο η δομή όσο και η λειτουργία του μαστικού αδένα ποικίλει σύμφωνα με την ανάπτυξη στην οποία βρίσκεται, εξαρτώμενη από τις διαδικασίες διαφοροποίησης και απόπτωσης των κυττάρων (προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος) Ανατομία και ιστολογία του μαστού Ο μαστός περιλαμβάνει γαλακτοφόρους πόρους οι οποίοι ξεκινούν από την θηλή, διακλαδίζονται σε μικρότερους πόρους και καταλήγουν στους λοβούς. Ο κάθε λοβός αποτελείται από έναν τελικό πόρο και πολλούς μικρούς πόρους (λόβια). Οι μεγάλοι και οι μικροί πόροι καλύπτονται εσωτερικά από μία στιβάδα κυβοειδών

7 7 και κυλινδρικών κυττάρων και εξωτερικά από μία στιβάδα μυοεπιθηλιακών κυττάρων. Ο συνδετικός ιστός μέσα στο λοβό συνίσταται από ινοβλάστες μέσα σε ένα υπόστρωμα από κολλαγόνο και όξινης βλέννης με ιστιοκύτταρα και περιστασιακά με λεμφοκύτταρα. Το στρώμα ανάμεσα στα λόβια είναι υποκυτταρικό και συντίθεται από ινολιπώδη ιστό. ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΜΑΣΤΙΚΟΥ ΑΔΕΝΑ (οβελιαία τομή) 1. Αδενικό λόβιο 2. Γαλακτοφόροι πόροι 3. Γαλακτοφόροι κόλποι 4. Θηλή 5. Εμφορητικοί πόροι 6. Θηλαία άλως

8 8 ΑΡΤΗΡΙΕΣ Οι αρτηρίες που αγγειώνουν το μαστό προέρχονται από την έσω μαστική, την πλάγια και ανώτερη θωρακική, το θωρακικό κλάδο της ακρομιοθωρακικής τους διατιτραίνοντες κλάδους των μεσοπλεύριων αρτηριών και την υποπλατιοαρτηρία, που αναστομώνονται μεταξύ τους και σχηματίζουν πυκνό δίκτυο γύρω από τους γαλακτοφόρους πόρους και τις αδενοκυψέλες. ΦΛΕΒΕΣ Ο μαστός έχει πλούσιο φλεβικό δίκτυο που διακρίνεται σε επιπολής εκβάλουν στην έσω μαστική φλέβα. Οι εν τω βάθει φλέβες αποχετεύουν ακολουθώντας τρεις βασικές οδούς: 1) προς την έσω μαστική φλέβα 2) προς τη μασχαλιαία φλέβα 3) προς τις μεσοπλεύριες φλέβες που αναστομώνονται με τις σπονδυλικές και καταλήγουν στην άζυγο φλέβα. Η τελευταία αυτή οδός εξηγεί την παρουσία μεταστάσεων από καρκίνο του μαστού στην σπονδυλική στήλη. ΛΕΜΦΑΓΓΕΙΑ Το πλούσιο λεμφαγγειακό δίκτυο του μαστού δηλαδή του δέρματος και του μαστικού αδένα αποχετεύει τη λέμφο προς δύο κατευθύνσεις : 1) προς τα έξω στους μασχαλιαίους λεμφαδένες 2) προς τα έσω στους λεμφαδένες της μαστικής αρτηρίας Μεταξύ αυτών των 2 οδών υπάρχουν πολλές αναστομώσεις. Ακόμη υπάρχουν αναστομώσεις μεταξύ των λεμφαγγείων της έσω μαστικής αρτηρίας του άλλου μαστού.

9 9 ΛΕΜΦΟΓΑΓΓΛΙΑ Οι λεμφαδένες του μαστού διακρίνονται σε : 1) μασχαλιαίους 2) υπερκλείδιους 3) της έσω μαστικής Η γνώση των επιχωρίων αυτών λεμφαδένων, θεωρείται σκόπιμη γιατί είναι πλέον σημαντικοί και οι πιο συχνά προσβαλλόμενοι από μεταστάσεις. Εξάλλου οι μεταστάσεις προς τους λεμφαδένες ακολουθούν πορεία από τους κατώτερους προς τους ανώτερους δηλαδή από τους υποκλείδιους προς τους υπερκλείδιους. ΝΕΥΡΩΣΗ Η νεύρωση του μαστού γίνεται από το μεσοπλευροβραχιόνιο νεύρο το θωρακοραχιαίο, το μακρύ θωρακικό ή νεύρο του Bell και από το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Ιδιαίτερη νευροβρίθεια εμφανίζει η θηλή όπου οι νευρικές ίνες τελειώνουν στα απτικά στομάτια του εξηγώντας έτσι το ενδιέγερτο της θηλής. Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι το γεγονός ότι ο μαστός είναι ορμονοεξαρτώμενο όργανο. Η ανάπτυξη των μαστών κατά την ήβη, καθώς και η μορφολογία τους κατά τις διάφορες φάσεις του καταμηνίου κύκλου, την κύηση και τη γαλουχία, εξαρτώνται άμεσα από τις γεννητικές ορμόνες της αδενουπόφυσης. Κατά την κύηση και τη γαλουχία ο μαστός παρουσιάζει εντυπωσιακές αλλαγές. Έτσι, από το δεύτερο μήνα εγκυμοσύνης, αυξάνει το μέγεθος του μαστού και της θηλής, καθώς και η διάμετρος της θηλαίας άλω. Παράλληλα, οι εκφορητικοί πόροι επιμηκύνονται και παράγονται νέες αδενοκυψέλες, έτσι τότε στο τέλος της εγκυμοσύνης, ο μαστός να είναι έτοιμος για τη γαλουχία.

10 10 Κατά το τέλος της κύησης και τις 2-3 πρώτες μέρες μετά τον τοκετό, από το μαστό παράγεται το πύαρ ή πρωτόγαλα..( Desmond M.,1996) Μετά τη 2 η -3 η μέρα από τον τοκετό αρχίζει η παραγωγή του γάλακτος που ρυθμίζεται από την προλακτίνη, ορμόνη της αδενουπόφυσης. Μετά το τέλος της γαλουχίας, ο μαστός αρχίζει να υποστρέφει, πότε όμως η επάνοδος στο μέγεθος και τη μορφή προ της εγκυμοσύνης δεν είναι πλήρης. Το επιθήλιο και το στρώμα των λοβών είναι ορμονοευαίσθητα. Κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης υπάρχει αξιοσημείωτη υπερπλασία των μικρών πόρων, έχοντας ως αποτέλεσμα την δημιουργία μεγάλων λοβών, και τα επιθηλιακά κύτταρα έχουν άφθονο κυτταρόπλασμα γεμάτο με εκκριτικά κοκκία 2. Ο αδένας του στήθους μοιάζει με ένα δέντρο. Χωρίζεται σε πολυάριθμους λοβούς, οι οποίοι με τη σειρά τους αποτελούνται από χιλιάδες κυψελίδες, τα φύλλα του δέντρου μας. Οι κυψελίδες είναι ο τόπος παραγωγής του γάλακτος. Το γάλα μεταφέρεται από τις κυψελίδες προς τη θηλή, με τη βοήθεια των γαλακτοφόρων πόρων που μοιάζουν με κλαδιά. Ένα εκατοστό περίπου πίσω από τη θηλή και στην

11 11 περιοχή της θηλαίας άλω, οι γαλακτοφόροι πόροι ενώνονται και διευρύνονται σχηματίζοντας τις ληκύθους, τον κορμό του δέντρου μας. Κάθε λήκυθος έχει στο τελικό της άκρο ένα άνοιγμα στη θηλή, από όπου βγαίνει το γάλα Φυσιολογία - Ανάπτυξη και λειτουργία του μαστού Η ανάπτυξη και η λειτουργία του μαστού ξεκινά από ποικίλα ορμονικά ερεθίσματα, των οιστρογόνων, της προγεστερόνης, της προλακτίνης, της ωκυτοκίνης, της θυροξίνης, της κορτιζόλης, και της αυξητικής ορμόνης. Τα οιστρογόνα, η προγεστερόνη, και η προλακτίνη είναι ουσιαστικά για τη φυσιολογική ανάπτυξη και τη λειτουργία του μαστού. Τα οιστρογόνα επιδρούν στην ανάπτυξη των πόρων, ενώ η προγεστερόνη είναι υπεύθυνη για τη διαφοροποίηση του επιθηλίου και για την ανάπτυξη των λοβίων. Η προλακτίνη είναι το αρχικό ορμονικό ερέθισμα για τη λακτογένεση στην εγκυμοσύνη και τη μετά τον τοκετό περίοδο. Ρυθμίζει τους ορμονικούς υποδοχείς και προάγει την επιθηλιακή ανάπτυξη. Η έκκριση των νευροτροφικών ορμονών από τον υποθάλαμο ρυθμίζει την έκκριση των ορμονών που επηρεάζουν τους ιστούς του μαστού. Η ωχρινοποιητική ορμόνη (LH) και η θυλακιοτρόπος (FSH) ρυθμίζουν την απελευθέρωση των οιστρογόνων και της προγεστερόνης από τις ωοθήκες. Στη συνέχεια, η απελευθέρωση της LH και FSH από τα βασεόφιλα κύτταρα που βρίσκονται στη πρόσθια υπόφυση ρυθμίζεται από την έκκριση της εκλυτικής ορμόνης της γοναδοτροπίνης (gonadotropin-releasing hormone) (GnRH) από τον υποθάλαμο. Θετική και αρνητική ανάδραση των οιστρογόνων και της προγεστερόνης ρυθμίζει την έκκριση των LH, FSH και GnRH

12 12 Οι ορμόνες αυτές είναι αρμόδιες για την ανάπτυξη, τη λειτουργία και τη διατήρηση των ιστών του μαστού. ( Desmond M.,1996) Στο θηλυκό νεογνό, τα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης μειώνονται μετά από τη γέννηση και παραμένουν χαμηλά καθ' όλη τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας λόγω του άξονα υποθαλάμου- υπόφυσης που δρα σαν αρνητικό feedback. Με την αρχή της εφηβείας, υπάρχει μείωση στην ευαισθησία του άξονα υποθαλάμου- υπόφυσης στο αρνητικό feedback και αύξηση στην ευαισθησία του στο θετικό feedback από τα οιστρογόνα. Η αύξηση που προκαλείται στην έκκριση GnRH, FSH και LH, οδηγεί στην αύξηση της έκκρισης των οιστρογόνων και της προγεστερόνης από τις ωοθήκες, και στην έναρξη της έμμηνης ρύσης. Στην αρχή της έμμηνης ρύσης, υπάρχει αύξηση στο μέγεθος και την πυκνότητα των μαστών, η οποία ακολουθείται από την αύξηση των ιστών του μαστού και τον πολλαπλασιασμού του επιθηλίου. Με την αρχή της εμμηνόπαυσης, η αύξηση των μαστών υποχωρεί και ο πολλαπλασιασμός του επιθηλίου μειώνεται. ( Desmond M.,1996)

13 13 Κεφάλαιο ΙΙ Μητρικός θηλασμός 2.1. Γενικά Στοιχεία Ο χρυσός φιόγκος είναι ένα ιδανικό σύμβολο του χρυσού κανόνα για τον αποκλειστικό και συνεχή μητρικό θηλασμό. Η μια θηλιά συμβολίζει την μητέρα και η άλλη το παιδί. Ο κόμπος συμβολίζει την υποστήριξη του πατέρα, της οικογένειας, της κοινωνίας. Η μία άκρη συμβολίζει την προσθήκη των στερεών τροφών μετά τους έξι μήνες και η άλλη τον οικογενειακό προγραμματισμό για μια νέα εγκυμοσύνη μετά τα τρία έως πέντε χρόνια(edwin K.,1987) Ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός είναι ασφαλής, υγιής και εφαρμόσιμος τρόπος για να σιτιστεί ένα μωρό τους πρώτους έξι μήνες της ζωής του. Αλλά ο μητρικός θηλασμός είναι σημαντικός για περισσότερο από τους έξι μήνες και η UNICEF και η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO), συνιστούν ότι ο μητρικός θηλασμός πρέπει να συνεχίζεται με κατάλληλες συμπληρωματικές τροφές για δύο ή και πλέον χρόνια. Ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός είναι ασφαλής.

14 14 Το μητρικό γάλα είναι κάτι περισσότερο από μία τροφή. Είναι ένας ζωντανός ιστός με πολλούς αμυντικούς παράγοντες και δίνει στο μωρό συνεχή ενεργό προστασία για τις λοιμώξεις, όταν το σώμα του μωρού δεν μπορεί ακόμα να προστατευτεί από μόνο του. Για τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό η μητέρα δίνει την ιδανική προστασία στο μωρό της με το πρωτόγαλα που είναι πολύ πλούσιο σε αντισώματα. Η ποσότητα του πρωτογάλατος είναι μικρή, αλλά είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται το μωρό σε αυτή την ηλικία. Τα παιδιά που θήλασαν αποκλειστικά είναι πιο υγιή από τα μωρά που σιτίστηκαν με τεχνητή η μικτή διατροφή που είναι πιο συχνά άρρωστα με διάρροια, πνευμονία και άλλες λοιμώξεις. Ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός σημαίνει υγεία. Το μητρικό γάλα περιέχει ακριβώς στη σωστή αναλογία ενέργεια, πρωτεΐνες, βιταμίνες και άλλα διατροφικά στοιχεία για ένα μωρό στους έξι πρώτους μήνες της ζωής και επίσης όλο το νερό που χρειάζεται. Τα διατροφικά του στοιχεία είναι τέλεια ποιοτικά για ένα μωρό και είναι πιο ευκολοχώνευτο από οποιοδήποτε άλλο γάλα ή τροφή. Τα μωρά που θηλάζουν δεν κινδυνεύουν από μελλοντική παχυσαρκία όπως τα μωρά τεχνητής διατροφής, έχουν μικρότερη συχνότητα αλλεργιών και υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης. (Edwin K.,1987) Ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός είναι εφαρμόσιμος. Η μητέρα μπορεί να εξασφαλίσει συνεχώς καλό γάλα οποιαδήποτε και αν είναι η διατροφή της και δεν πρέπει να ανησυχεί για το κόστος τεχνητού γάλακτος, ακόμη το κόστος των επιπλέον φαγητών για αυτή είναι μικρό. Τα μωρά μεγαλώνουν και αναπτύσσονται καλά όταν σιτίζονται με αυτό τον τρόπο. Οι μητέρες μπορούν να πετύχουν και τα δυο δηλαδή, τον αποκλειστικό μητρικό θηλασμό και την συνέχιση του όταν γνωρίζουν πόσο πολύτιμος είναι, όταν γνωρίζουν πώς να θηλάσουν και όταν τους δώσουμε την κατάλληλη υποστήριξη. Οι ειδικοί τώρα συμφωνούν ότι το μητρικό γάλα εξασφαλίζει όλα όσα ένα μωρό φυσιολογικά χρειάζεται τους πρώτους έξι μήνες, χωρίς να χρειάζεται επιπλέον υγρά ή συμπληρωματικές τροφές σε αυτή τη περίοδο. Αποκλειστικός μητρικός θηλασμός σημαίνει ότι στο μωρό δίνεται μόνο μητρικό γάλα από την μητέρα του, η μια τροφό ή μητρικό γάλα που έχει συλλεχθεί και καμία άλλη στερεά(edwin K.,1987) Ο μητρικός θηλασμός πετυχαίνει: Όταν η μητέρα και το μωρό έρθουν σε επαφή δέρμα με δέρμα αμέσως μετά το τοκετό και αρχίσει ο μητρικός θηλασμός μέσα στην πρώτη μισή ώρα. Το ερέθισμα

15 15 αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αρχίσει η παραγωγή μητρικού γάλακτος και το μωρό να πάρει το πρωτόγαλα. Όταν το μωρό είναι σωστά τοποθετημένο στο στήθος και μπορεί να θηλάσει αποκλειστικά με αργές ήπιες κινήσεις. Όταν το μωρό μπορεί να θηλάσει όποτε θέλει μέρα-νύχτα. Αυτό ονομάζεται ελεύθερος και απεριόριστος θηλασμός. Είναι ευκολότερος εάν το μωρό είναι δίπλα στην μητέρα του. Όταν το μωρό συνεχίζει να θηλάζει χρονικά όσο θέλει σε κάθε γεύμα και να αφήνεται να αποφασίσει εάν θα φάει από τον ένα ή και τους δύο μαστούς. Όταν στο μωρό δεν δίνουμε πιπίλες οι οποίες το κάνουν να ενδιαφέρεται λιγότερο για το θηλασμό.. (Edwin K.,1987) Ο μητρικός θηλασμός ως δώρο που έχει δοθεί από το Θεό και την φύση για τη στήριξη της ζωής χωρίζεται σε 2 φάσεις την: έναρξη έκκρισης του γάλακτος και τη διατήρηση του. Οι ορμόνες προλακτίνη και ωκυτοκίνη παίζουν πρωτεύοντα ρόλο. Ο μαστός αποτελείται από 2 επιφάνειες την πρόσθια, την οπίσθια, καθώς και από μια περιφέρεια από άποψη κατασκευής, αποτελείται από το δέρμα, το περιμαστικό λίπος και το μαστικό αδένα, στη φυσιολογία του ο μαστός αποτελείται από αγγεία και νεύρα. Σημαντικά στοιχεία είναι η διάρκεια και ο ρυθμός του θηλασμού καθώς και η θέση σίτισης του νεογνού. Υπάρχουν 3 είδη θηλασμού: ο αποκλειστικός, ο επικρατής και ο μικτός. Τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν είναι πολλά όμως δεν λείπουν και οι δυσχέρειες. Όσο αφορά τη διατροφή της μητέρας απαιτείται να είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, λιπίδια, υδατάνθρακες, βιταμίνες και ανόργανα στοιχεία. Συνήθειες όπως το κάπνισμα, η λήψη φαρμάκων πρέπει να αποφεύγονται κι απαραίτητα στοιχεία είναι η προετοιμασία της μητέρας καθώς και η νοσηλευτική φροντίδα κατά το

16 16 θηλασμό που παράγουν την ευεξία της θηλάζουσας εναρμονισμένη με τη σωστή σίτιση του νεογνού. 2.2 Στατιστικά στοιχεία Το ινστιτούτο Ιατρικής των Η.Π.Α. δημοσίευσε το 1991 μια έκθεση που αφορούσε στη διατροφή κατά τη διάρκεια του θηλασμού, όπου αναφερόταν ότι κάτω από φυσιολογικές συνθήκες το μητρικό γάλα, είναι η ιδανική διατροφή για το βρέφος. Επίσης ανέφερε ότι ακόμα και γυναίκες που η δίαιτα τους δεν είναι τέλεια, μπορούν να παράγουν καλής ποιότητας γάλα και να διαθρέψουν καλά τα βρέφη τους. Στόχος για τον πληθυσμό των Η.Π.Α. ήταν, έως το 2000, το 75% των νέων μητέρων να φεύγουν από το μαιευτήριο θηλάζοντας και τουλάχιστον το 50% να συνεχίσουν να θηλάζουν αποκλειστικά για 6 μήνες. Οι στόχοι αυτοί φαίνεται ότι απαιτούν προσπάθεια για να επιτευχθούν. Οι ρυθμοί θηλασμού παραμένουν σχετικά χαμηλοί (59,7 %) αλλά είναι διαφορετικοί σε κάθε περιοχή. Σε μια πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε σ ένα μαιευτήριο στην Πενσυλβανία 530 κλινών παρατηρήθηκε ότι μόνο το 44% των μητέρων άρχισαν να θηλάζουν τα βρέφη τους και στο τέλος του 6 ου μήνα μόνο το 13% συνέχιζε να θηλάζει. (Edwin K.,1987) Ο Αμερικανικός Σύλλογος Διαιτολόγων και η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία προσπαθούν να προωθήσουν το μητρικό θηλασμό αναφέροντας ότι η μητέρα θα πρέπει να θηλάζει το βρέφος της αποκλειστικά για του πρώτους 6 μήνες και να συνεχίζει το θηλασμό σε συνδυασμό με άλλες τροφές για απογαλακτισμό ( ημιστερεά και στερεά τροφή) για τουλάχιστον 1 χρόνο. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) υποστηρίζει ότι μέχρι και τον 6 ο μήνα το βρέφος πρέπει να θηλάζει αποκλειστικά και η προσθήκη στερεών τροφών θα

17 17 πρέπει να αρχίζει μετά τον 6 ο μήνα. Επίσης ο μητρικός θηλασμός μπορεί να συνεχίζεται και πέρα του 2 ου έτους. Σε μια πρόσφατη μελέτη παρατηρήθηκε ότι ο θηλασμός ακόμα και κατά το δεύτερο έτος της ηλικίας του βρέφους έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην ενεργειακή πρόσληψη όταν το παιδί φτάσει πια στην παιδική ηλικία. Πιο συγκεκριμένα ενώ ο έλεγχος της πρόσληψης τροφής από το βρέφος γίνεται εξ ολοκλήρου από τη μητέρα, όταν αυτή θηλάζει σταδιακά, και όσο το βρέφος μεγαλώνει και φτάνει στην νηπιακή και στην παιδική ηλικία η διαδικασία αυτή αλλάζει. Ο μητρικός θηλασμός μπορεί να κάνει αυτή τη μετάβαση ιδανική.. (Edwin K.,1987) Όσο μεγαλύτερος είναι ο μητρικός θηλασμός τόσο μεγαλώνει ο κίνδυνος αύξησης του λιπώδους ιστού κατά την παιδική ηλικία. Στη μελέτη αυτή υποδείχθηκε ότι οι μητέρες που θηλάζουν τα παιδιά τους στον 12 ο και 13 ο μήνα της ζωής τους, ασκούσαν μικρότερο έλεγχο στη διατροφή των παιδιών τους, διότι τα αφήναν να τραφούν όταν αυτά εκδήλωναν την επιθυμία και όσο αυτά ήθελαν. Ο μειωμένος μητρικός έλεγχος έχει επίσης συσχετισθεί με υψηλή ενεργειακή πρόσληψη κατά την παιδική ηλικία κυρίως στα ψηλά και λεπτά παιδιά. 2.3 Μηχανισμός έκκρισης μητρικού γάλακτος Παραγωγή Μητρικού γάλακτος Η έκκριση του γάλακτος αρχίζει μετά τον τοκετό, μετά την αποβολή του πλακούντα και τον ερεθισμό του μαστού από το θηλασμό. Η όλη διαδικασία έκκρισης χωρίζεται σε 2 φάσεις. Στην 1 η φάση έχουμε την έναρξη έκκρισης του γάλακτος και στη 2 η φάση τη διατήρηση της έκκρισης του γάλακτος. Το πύαρ (πρωτόγαλα) είναι πυκνόρρευστο, κιτρινωπό υγρό λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε β-καροτίνιο και αποτελεί την πρώτη έκκριση του μαστού της

18 18 μητέρας αμέσως μετά τον τοκετό. Είναι πλουσιότατο σε ανοσοσφαιρίνες, λυσοζύμη και κύτταρα και επομένως βοηθά στην άμυνα του οργανισμού, καθώς και σε θρεπτικά συστατικά, ιδίως πρωτεΐνες και μεταλλικά στοιχεία. Η λιποπεριεκτικότητα του πρωτογάλατος είναι σχετικά χαμηλή, ενώ η περιεκτικότητα του σε χοληστερόλη είναι σχετικά υψηλή. Μετά την πρώτη εβδομάδα εκκρίνεται το μεταβατικό γάλα του οποίου η ποσότητα αυξάνεται τις επόμενες ημέρες και στο τέλος της 2 ης εβδομάδας παράγεται το ώριμο γάλα, του οποίου η σύνθεση ολοκληρώνεται στο τέλος του 1 ου μήνα παραγωγή του γάλακτος είναι μια νεύρο-ορμονική λειτουργία. Ο μηχανισμός παραγωγής γάλακτος συμπεριλαμβάνει την έκκριση του γάλακτος και τη μεταφορά του μέσω των γαλακτοφόρων πόρων. Η γαλακτοφορία ρυθμίζεται από τις ορμόνες προλακτίνη και ωκυτοκίνη. Η προλακτίνη, ή οποία εκκρίνεται από την υπόφυση προάγει την παραγωγή του γάλακτος στα κύτταρα παραγωγής του (εκκριτικά κύτταρα) κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τα επίπεδα της προλακτίνης αυξάνονται όταν δε γεννηθεί το μωρό τα επίπεδα της αυξάνονται σημαντικά έτσι ώστε να αρχίσει η παραγωγή του γάλακτος. Τα υψηλά όμως επίπεδα προλακτίνης πυροδοτούν την έκκριση του ανασταλτικού παράγοντα της προλακτίνης. Κατ αυτό τον τρόπο λειτουργεί ένας μηχανισμός παλίνδρομης αλληλορύθμισης, ώστε να ρυθμίζονται τα επίπεδα της προλακτίνης. Η έκκριση του ανασταλτικού παράγοντα της προλακτίνης σταματά με το θηλασμό του βρέφους και επομένως η προλακτίνη αρχίζει να εκκρίνεται πάλι και να παράγεται γάλα. Μετά από κάθε θηλασμό η στάθμη της προλακτίνης φθάνει στο μέγιστο των τιμών τις εντός λεπτών. ( Gartner LM,2005) Στη συνέχεια και για τις επόμενες 2 ώρες η στάθμη της προλακτίνης, πέφτει στις βασικές τιμές μέχρι τον επόμενο θηλασμό για να επαναληφθεί πάλι ο κύκλος της. Η προλακτίνη παρεμποδίζει την παραγωγή και έξοδο ωαρίων και επομένως

19 19 παρεμποδίζει την έναρξη νέας εγκυμοσύνης επιτρέποντας έτσι να υπάρχει χρόνος για να αρχίσει ο οργανισμός της μητέρας να αυξάνει πάλι τα μειωμένα, από την προηγούμενη περίοδο της εγκυμοσύνης εναποθηκευμένα σε αυτόν θρεπτικά συστατικά. Η ωκυτοκίνη που εκκρίνεται από την υπόφυση και μεταφέρεται με το αίμα στα μυοεπιθηλιακά κύτταρα και κατά μήκος και γύρω από το σύστημα των γαλακτοφόρων πόρων είναι υπεύθυνη για την ροή του. Η έκκριση της ωκυτοκίνης αρχίζει όταν το βρέφος θηλάζει. Οι θηλαστικές κινήσεις του βρέφους ερεθίζουν και ενεργοποιούν τη ροή του γάλακτος από τον μαστό. Επομένως η ροή του γάλακτος από το στήθος είναι μια αντανακλαστική διαδικασία. Όταν το βρέφος αρχίζει να θηλάζει η μητέρα μπορεί μερικές φορές να αισθάνεται ξαφνικά μια έντονη πίεση στον μαστό, σα να κατεβαίνει μια μεγάλη ποσότητα γάλακτος που προσπαθεί να βγει από τους μαστούς. Σε γυναίκες που θηλάζουν, έμμηνη ρήση αρχίζει ξανά 4-8 εβδομάδες μετά τον τοκετό αλλά μπορεί να καθυστερήσει ακόμα και 4 η και περισσότερους μήνες μετά τον τοκετό. Η έκκριση γάλακτος μπορεί να επηρεασθεί από συγκινησιακούς και ψυχολογικούς παράγοντες, οι οποίοι μπορούν να προκαλέσουν παροδική η μόνιμη διακοπή του γάλακτος. Μετά του πρώτους 12 μήνες παρατηρείται μια προοδευτική μείωση της ποσότητας του παραγόμενου γάλακτος που οφείλεται στην μείωση των αναγκών του βρέφους σε γάλα, αφού πλέον δεν αποτελεί την μοναδική τροφή του( Gartner LM,2005) 2.4 Συστατικά του γάλακτος

20 20 Το μητρικό γάλα διακρίνεται σε 3 κατηγορίες. Στο πύαρ που είναι το πρώτο έκκριμα του μαστικού αδένα και παρατηρείται τις πρώτες 3-5 ημέρες από την γέννηση του νεογνού στο μεταβατικό γάλα που εκκρίνεται από την 3 η έως την 10 η ημέρα και στο ώριμο γάλα. 2.5 Συνήθειες που πρέπει να αποφεύγονται κατά το θηλασμό Φαρμακευτική αγωγή και τοξικές ουσίες. Υπάρχουν πολλά φάρμακα, τα οποία δε δημιουργούν προβλήματα όταν προσλαμβάνονται από τη μητέρα κατά την περίοδο του θηλασμού. Υπάρχουν όμως και μερικά που δεν πρέπει να προσλαμβάνονται διότι μπορεί να μειώσουν το θηλασμό ή να περάσουν στο γάλα και να επηρεάσουν την υγεία του βρέφους. Γι αυτό, για προληπτικούς λόγους, η μητέρα πρέπει να συμβουλεύεται το γιατρό πριν αρχίσει οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή. ( Gartner LM,2005)

21 21 Εάν κριθεί απαραίτητη η φαρμακευτική αγωγή είναι σκόπιμο το φάρμακο να προσλαμβάνεται αμέσως μετά το θηλασμό, ώστε η συγκέντρωση του να είναι όσο το δυνατό μικρότερη την επόμενη φορά που θα θηλάσει το βρέφος. Υπάρχει επίσης αυξημένο ενδιαφέρον όσο αφορά στην παρουσία τοξικών ουσιών στο γάλα, μετά από έκθεση της μητέρας σε αυτές. Μερικές από αυτές όντως ενδέχεται να συσσωρεύονται στο γάλα, λόγω της λιποφιλικής τους φύσης της αντίστασης τους στη διάσπαση και της συγκέντρωσης τους στην τροφική αλυσίδα. Τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια και το DDT είναι τα περισσότερο επικίνδυνα, καθώς εμφανίζονται σε πολλά ανθρώπινα γάλατα σε μικρές συγκεντρώσεις ( ppd). Πάντως εάν δεν υπάρχουν κάποιες ιδιαίτερες εργασιακές συνθήκες ή διατροφικές συνήθειες που να εκθέτουν τη μητέρα σε αυτά, ο θηλασμός θα μπορούσε να συνεχιστεί χωρίς να είναι απαραίτητος ο προσδιορισμός των ουσιών αυτών στο γάλα Ναρκωτικά Ναρκωτικά όπως η μαριχουάνα και η κοκαΐνη είναι επιβλαβή για τη φυσική και διανοητική κατάσταση τόσο της μητέρας όσο και του βρέφους Καφεΐνη Η πρόσληψη καφεΐνης μπορεί να επηρεάσει το βρέφος όπως επομένως και κατά την εγκυμοσύνη, η κατανάλωση καφεΐνης θα πρέπει να είναι μέτρια, περίπου 1-2 φλιτζάνια καφέ για παράδειγμα, την ημέρα Κάπνισμα Το κάπνισμα μειώνει τον όγκο του γάλακτος και επομένως γυναίκες που καπνίζουν ενδεχομένως δε παράγουν την ποσότητα γάλακτος που είναι απαραίτητη, ώστε το βρέφος να προσλαμβάνει την ενέργεια που χρειάζεται. Ακόμα και το παθητικό κάπνισμα έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει την υγεία του βρέφους και αυξάνει

22 22 τον κίνδυνο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. Οι γυναίκες οι οποίες καπνίζουν έχουν χαμηλά επίπεδα προλακτίνης που μπορεί να μειώνουν τη διάρκεια του θηλασμού, καθώς επίσης και τη διάρκεια της αμηνόρροιας λόγω του θηλασμού. Επίσης τα επίπεδα της βιταμίνης C στο γάλα τους είναι μικρότερα από αυτά του γάλακτος που προέρχεται από γυναίκες που δεν καπνίζουν. Σε μητέρες που θηλάζουν πρέπει να συσταθεί να σταματήσουν ή να μειώσουν το κάπνισμα. Η επίπτωση του καπνίσματος στις συγκεντρώσεις επικίνδυνων ενώσεων στο μητρικό γάλα μπορεί να μειωθεί σε κάποιο βαθμό αν και η μητέρα καπνίσει αμέσως μετά το θηλασμό..( Gartner LM,2005)

23 23 Εικόνα1: Σχηματική παράσταση του κύριου αντανακλαστικού τόξου παραγωγής γάλακτος. Το βασικό ερέθισμα προέρχεται από τις μυζητικές κινήσεις του βρεφικού στόματος που ασκούνται στη θηλή του μαστού. Ο υποθάλαμος διεγείρει τον πρόσθιο λοβό της υποφύσεως για την παραγωγή προλακτίνης. Η προλακτίνη

24 24 αποτελεί το κύριο ερέθισμα για την παραγωγή του γάλακτος από τις αδενοκυψέλες το μαστικού αδένος. 2.6 Τεχνική σίτιση- τεχνική θηλασμού Οι τρόποι με τους οποίους πρέπει να σιτίζεται ένα παιδί είναι δυο : η ελεύθερη σίτιση, όπου το παιδί θηλάζει όποτε θέλει. Η χωρίς τακτικό ωράριο σίτιση δημιουργεί προβλήματα, όπως το να μπαίνει στο στόμα του παιδιού ο μαστός κάθε φορά που κλαίει για οποιαδήποτε αιτία, κολικούς, ενοχλήσεις από το περιβάλλον, ούρηση, και ο άλλος τρόπος είναι η σίτιση σε τακτά διαστήματα 2-4 ωρών. Στις περιπτώσεις όπου η μητέρα ακολουθεί συγκεκριμένο ωράριο, όλα γίνονται πιο τακτικά, μπαίνει κάποιο πρόγραμμα, ξέρει ότι το παιδί της δε θα πεινάει στις 2-3 ώρες, χρόνο το οποίο μπορεί να εκμεταλλευθεί για εκτέλεση οικιακών ή επαγγελματικών εργασιών. Στην αρχή η σίτιση είναι απαραίτητη και κατά τη διάρκεια της νύκτας, αργότερα το παιδί αυτόματα ελαττώνει και καταργεί τα νυκτερινά γεύματα. Έτσι το πρώτο γεύμα συνήθως γίνεται με το ξύπνημα της μητέρας και το τελευταίο προσφέρεται λίγο πριν να κοιμηθεί. Πρέπει να τονιστεί όμως ότι τα παιδιά αναπτύσσουν τις ατομικές τους συνήθειες, που εάν δεν αποκλίνουν σημαντικά από τα φυσιολογικά δεδομένα, θα πρέπει να είναι σεβαστές. Μετά από κάθε γεύμα απαραίτητα θα πρέπει το παιδί να τοποθετείται στον ώμο σε σχεδόν όρθια θέση για να βγει ο αέρας, που έχει καταπιεί, με το ρέψιμο. Άλλα παιδιά ρεύονται ακόμα και κατά την διάρκεια του γεύματος, αλλά αργούν (η αργοπορία μπορεί να κρατήσει περισσότερο και από μισή ώρα). Χρειάζεται υπομονή και επιμονή, για να αποφευχθούν οι πιθανότητες αναγωγής και εισρόφησης όπου μπορεί να προκαλέσει δυσάρεστα και επικίνδυνα αποτελέσματα.

25 25 Οι μαλάξεις στην πλάτη βοηθούν. Ακόμη το περιβάλλον θα πρέπει να είναι κατάλληλο, να υπάρχει στο δωμάτιο σωστή θερμοκρασία, αποφυγή παράξενων θορύβων και καλή ψυχική κατάσταση της μητέρας 4. Το παιδί τοποθετείται στην αγκαλιά της μητέρας, το κεφάλι κρατιέται με τον αγκώνα σταθερό γενικά σε μια άνετη και για τους δυο στάση. Η θηλή του μαστού πρέπει να έχει καθαριστεί πριν από κάθε γεύμα με σαπούνι και νερό. Μετά το γεύμα μπορεί να τοποθετηθεί κάποιο είδος κρέμας για την περιποίηση του ευαίσθητου δέρματος της θηλής που στη διάρκεια της γαλουχίας είναι ακόμα πιο ευαίσθητο λόγω της διάτασης των μαστών. Με το ελεύθερο χέρι της η μητέρα οδηγεί τη θηλή την οποία κρατάει ανάμεσα στα δάχτυλα της προς το στόμα του παιδιού. Με τη λαβή αυτή μπορεί να προληφθεί και η πιθανή υπερβολική ροή. Το νεογνό από ένστικτο γνωρίζει τον τρόπο θηλασμού. Είναι αυτοδίδακτο. Το βρέφος με απομυζητικές κινήσεις προκαλεί την εκροή του μητρικού γάλακτος από τη θηλή του μαστού με δύναμη. Η αυτόματος εκροή γάλακτος αποτελεί θετικό διαγνωστικό για την ύπαρξη επαρκούς ποσότητας γάλακτος. Κατά το θηλασμό, το νεογνό στρέφει το στόμα του προς τη θηλή με απλό ερεθισμό, που προκαλείται από την επαφή του προσώπου του πάνω στο μαστό της μητέρας του. ο ερεθισμός όμως αυτός προκαλείται και επιτυγχάνεται πιο εύκολα με τη σκόπιμη εκροή ολίγων σταγόνων γάλακτος στη θηλή του μαστού και στη συνέχεια τοποθέτηση της θηλής στα χείλη του νεογνού. Τότε η θηλή συλλαμβάνεται, έλκεται προς την υπερώα, συνθλίβεται και αρχίζει ο θηλασμός. Η επιτυχία του θηλασμού εξαρτάται από την ενεργητική συμμετοχή και των δυο μερών, μητέρας και νεογνού. Το νεογνό πρέπει να έχει καλό αντανακλαστικό 4

26 26 θηλασμού, η δε μητέρα καλό αντανακλαστικό έκκρισης γάλακτος, το οποίο δημιουργείται από την άμεση του νεογνού με τη θηλή. 2.7 Γενικοί κανόνες θηλασμού Γενικοί κανόνες που πρέπει να ακολουθούνται για ένα επιτυχημένο θηλασμό είναι: Α) Η άμεση μετά τον τοκετό τοποθέτηση του νεογνού στο στήθος της μητέρας. Β) Η παραμονή του νεογνού μαζί με τη μητέρα, να θηλάζει σύμφωνα με τις απαιτήσεις του. τις πρώτες δυο έως τρεις εβδομάδες ακολουθείται η τακτική της συχνότητας του θηλασμού, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του νεογνού. Γ) Το καλύτερο ερέθισμα για την παραγωγή του γάλακτος είναι το πλήρες άδειασμα και των δύο μαστών. 4 Δ) Η τήρηση των κανόνων καθαριότητας ( πλύσιμο χεριών της μητέρας, πλύσιμο θηλών πριν από κάθε θηλασμό) προφυλάσσει από επιπλοκές που θα επηρεάσουν την εξέλιξη του θηλασμού. Ε) Η σωστή θέση της μητέρας και του νεογνού είναι σημαντικοί παράγοντες για την επιτυχία του θηλασμού. Διαιτητικές ανάγκες μητέρας κατά την γαλουχία: Η συνιστώμενη πρόσληψη από την μητέρα που θηλάζει είναι 500 θερμίδες την ημέρα επιπλέον. Αυτή η αύξηση σε συνδυασμό με την εναπόθεση λίπους κατά την κύηση, πρέπει να παρέχει επαρκή ενέργεια για την παραγωγή γάλακτος. Ο καθορισμός της διατροφής της θηλάζουσας μητέρας καθορίζεται από την καθημερινή παραγωγή γάλακτος και τη δραστηριότητα της

27 27 Η μητρική πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων βιταμίνης D μπορεί να αντανακλάται στο γάλα. Σε μητέρα με ανεπαρκή δίαιτα χορηγείται πολυβιταμινούχο συμπλήρωμα, αλλά αυτό δεν είναι συνηθισμένη περίπτωση. Η πρόσληψη σιδήρου από τη μητέρα δεν επηρεάζει την περιεκτικότητα του σιδήρου στο γάλα, συνεπώς σίδηρος χορηγείται στη μητέρα μόνο όταν το χρειάζεται η ίδια. 2.8 Πλεονεκτήματα-μειονεκτήματα-αντενδείξεις μητρικού θηλασμού ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα η γνώση σχετικά με την μικροβιολογικά και την ανοσολογία ήταν περιορισμένη και τα βρέφη που διατρέφονταν με υποκατάστατα μητρικού γάλακτος παρουσίαζαν αυξημένη συχνότητα διάρροιας λοιμώξεων του γαστρεντερικού του συστήματος, καθώς επίσης και αυξημένη θνησιμότητα συγκριτικά με βρέφη που θήλαζαν. Τώρα βεβαίως η κατάσταση έχει αλλάξει και το μητρικό γάλα αποτελεί την πιο ενδεδειγμένη φυσική διατροφή για το νεογνό και δεν μπορεί να παραχθεί από κανένα άλλο είδος ζώου ή από κανένα εργαστήριο. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για το γάλα κάθε είδους θηλαστικού που προορίζεται βιολογικά αποκλειστικά για το συγκεκριμένο είδος. Γενικότερα παρουσιάζει βασικά πλεονεκτήματα έναντι της τεχνητής ( διατροφή του νεογνού με βιομηχανοποιημένο γάλα). 4 Το μητρικό γάλα υπερέχει σε όλα του αγελαδινού εκτός από τη βιταμίνη D αλλά και όχι τόσο στην ποσότητα των θρεπτικών συστατικών που περιέχει, αλλά στη βιοδιαθεσιμότητα τους, δηλαδή στη χρησιμοποίηση τους από τον οργανισμό, η οποία σε πολλές περιπτώσεις είναι πιο αποτελεσματική, όπως συμβαίνει με το σίδηρο και τον ψευδάργυρο. Επίσης η σύσταση του λίπους και της πρωτεΐνης του μητρικού

28 28 γάλακτος είναι ιδανική για το βρέφος, ενώ στο μητρικό γάλα υπάρχουν και συστατικά, τα οποία δε βρίσκονται στα παρασκευάσματα για βρέφη. Πάντως μια σημαντική διαφορά είναι ότι με τον θηλασμό αποφεύγονται λάθη που μπορούν να συμβούν στην αραίωση των υποκατάστατων με νερό, που θα προκαλέσουν λανθασμένη συγκέντρωση ενέργειας και υπερφόρτιση των νεφρών. Επιπροσθέτως το μητρικό γάλα είναι ανέξοδο στείρο μικροβίων δεν χρειάζεται βρασμό και αποστείρωση, δεν προκαλεί πεπτικές διαταραχές, γιατί έχει την καταλληλότερη σύνθεση για το ανθρώπινο βρέφος, υπάρχει αυξητικός παράγων, έχει την ενδεδειγμένη θερμοκρασία και είναι τέσσερις φορές πιο εύπεπτο από το γάλα αγελάδος. Με το ανθρώπινο γάλα το βρέφος έχει ελάχιστες πιθανότητες να εμφανίσει αλλεργικές αντιδράσεις σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη μορφή γάλακτος. Πρακτικά το ανθρώπινο γάλα στερείται αλλεργικών ιδιοκτήτων και η μόνη περίπτωση να περιέχει κάποιο αλλεργιογόνο είναι η λήψη από την μητέρα κάποιου φαρμάκου ή τροφής. Όταν η μητέρα καταναλώνει μεγάλη ποσότητα αγελαδινού γάλακτος, συνιστάται αλλαγή στην δίαιτα της μητέρας (αποφυγή υψηλής πρόσληψης αγελαδινού γάλακτος και προϊόντων που περιέχουν αυγά. Πλεονεκτήματα του θηλασμού έχουν επίσης αποδειχθεί όσον αφορά στην εμφάνιση αλλεργιών, στην μελλοντική εμφάνιση παχυσαρκίας, στην εμφάνιση συμπτωμάτων κοιλιοκάκης, της νόσου του Crohn, του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 καθώς και της νευρωτικής εντεροκολίτιδας. 4 Αν και μέχρι τον τρίτο μήνα της ζωής ο ρυθμός ανάπτυξης των βρεφών που θηλάζουν είναι παρόμοιος με αυτών που προσλαμβάνουν υποκατάστατα, μετά από τον τρίτο μήνα τα βρέφη που τρέφονται με υποκατάστατα παρουσιάζουν επιτάχυνση στο ρυθμό αύξησης του σωματικού βάρους, κάτι που δεν θεωρείται ιδανικό.

29 29 Επίσης έχει αποδειχθεί ότι ο μητρικός θηλασμός προφυλάσσει το βρέφος από τις λοιμώξεις του ανώτερου και κατωτέρου αναπνευστικού, του ουροποιητικού συστήματος, του γαστρεντερικού (γαστρεντερίτιδες) εμφανίζεται σπάνια βρεφικό έκζεμα και οξεία μέση ωτίτιδα, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι τα βρέφη που θηλάζουν έχουν υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης σε σχέση με τα βρέφη που τρέφονται με παρασκευάσματα. Λόγω ύπαρξης παραγόντων στο μητρικό γάλα όπως η ταυρίνη, πολυαμίνες, ολιγοσακχαρίδια, ορμόνες και αυξητικά πεπτίδια, προάγει την ανάπτυξη του ΚΝΣ στα πρόωρα. Η παρατήρηση αυτή ισχύει κατ εξοχή εκεί όπου το περιβάλλον λόγω μορφωτικού, βιοτικού επιπέδου δεν μπορεί να εξασφαλίσει τις απαραίτητες υγιεινές προϋποθέσεις παρασκευής του βιομηχανοποιημένου γάλακτος. Πολλοί ισχυρίζονται ότι με το θηλασμό αναπτύσσεται ένας ισχυρός δεσμός, ένας άρρηκτου ψυχοσυναισθηματικού δεσμού μεταξύ μητέρας και βρέφους. Υπάρχουν όμως και άλλοι που ισχυρίζονται ότι είναι περισσότερο η φυσική επαφή και όχι ο θηλασμός αυτός καθ αυτός, που δημιουργεί αυτό το δεσμό. Πάντως μελέτες έχουν δείξει ότι όταν η φυσική επαφή μητέρας-νεογνού γίνει πολύ νωρίς, τότε είναι πιο πολύ πιο πιθανό η μητέρα αυτή να θηλάσει το βρέφος της για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα συγκριτικά με μια άλλη μητέρα που άργησε να έχει αυτή την επαφή. Η θηλή του μαστού αποτελεί για το βρέφος τον εξωκοιλιακό «ομφάλιο λώρο» από το οποίο θα αντλήσει τα τροφικά του αποθέματα ενώ το στήθος της μητέρας θα παίξει το ρόλο που παίζει η μήτρα κατά τη διάρκεια της ενδομήτριου ζωής στην εξαφάνιση της σιγουριάς και της ασφάλειας του βρέφους. Στο πρώτο μισό του 20 ου αιώνα η μητέρα χωριζόταν από το νεογνό μετά τον τοκετό στα μαιευτήρια, τώρα η τάση είναι να αφήνετε η μητέρα και το νεογνό να βρίσκονται μαζί σε ένα ήσυχο και

30 30 ζεστό δωμάτιο, και πολύ συχνά με την παρουσία του πατέρα. Εκτός από τις αναφερθείσες ψυχοσυναισθηματικές επιπτώσεις του μητρικού θηλασμού υπάρχουν και σημαντικότερα λειτουργικά οφέλη για την θηλάζουσα μητέρα. Ειδικότερα μια από τις πιο παλιά αποδεδειγμένες επιδράσεις του μητρικού θηλασμού στη μητέρα είναι η έγκυρη έκκριση της ωκυτοκίνης. Ο θηλασμός επηρεάζει και την επανέναρξη της έμμηνης ρήσης. Η επιμήκυνση του χρόνου που η μητέρα παραμένει μη γόνιμη μετά τον τοκετό επιβοηθείται με το θηλασμό, σε αναλογία με τη συχνότητα και τη διάρκεια του θηλασμών. Ο θηλασμός αυξάνει την έκκριση της προλακτίνης και παρεμποδίζει την έκκριση της ορμόνης που απελευθερώνει τη γοναδοτροπίνη ( gonadotropin releasing hormone ). Η αλληλεπίδραση μεταξύ της προλακτίνης και της ορμόνης που απελευθερώνει τη γοναδοτροπίνη παρεμποδίζει την επαναφορά της φυσιολογικής προ-ωορρηξίας. Η επιμήκυνση του χρόνου που η μητέρα παραμένει μη γόνιμη αυξάνει τα διαστήματα μεταξύ των κυήσεων και οδηγεί σε μείωση των γεννήσεων. Η αύξηση του χρόνου που μεσολαβεί μεταξύ δυο τοκετών, ώστε τα βρέφη να γεννώνται 18-23μήνες μετά από τον προηγούμενο τοκετό, συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης και της υγείας του παιδιού. Η επίδραση αυτή του θηλασμού στη σύλληψη έχει υπολογισθεί ότι μπορεί να είναι 98% για τους πρώτους 6 μήνες μετά τον τοκετό, ακόμα και αν ο θηλασμός δεν είναι αποκλειστικός. 4 Ένα ακόμα επιπρόσθετο πλεονέκτημα από επιδημιολογικές μελέτες έχει υποστηριχθεί ότι ο θηλασμός (λόγω αύξησης προλακτίνης) προφυλάσσει την θηλάζουσα μητέρα από την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού, κυρίως στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, καρκίνο ωοθηκών και επηρεάζει την αύξηση του βάρους σε μητέρα και παιδί.

31 31 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΔΥΣΧΕΡΕΙΕΣ ΘΗΛΑΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΗΤΕΡΑ Υπάρχουν περιπτώσεις που ο μητρικό θηλασμός είναι δύσκολος, λόγω ανωμαλιών της θηλής των μαστών της μητέρας. Όταν η θηλή έχει εσοχή ή είναι επίπεδη ή πολύ μεγάλη ή υπάρχει ραγάδα, τότε δημιουργούνται τεχνικά προβλήματα στη σίτιση, πόνος της μητέρας, κατάποση αίματος από το βρέφος, τότε το νεογνό μπορεί να παρουσιάσει ψευδομέλαινα κένωση. Στις καταστάσεις αυτές τα προβλήματα μπορούν να ξεπεραστούν με την χρήση ειδικών θηλάστρων, τα οποία τοποθετούνται στην θηλή. Τα θήλαστρα αυτά μπορεί να χρησιμοποιηθούν στις σπάνιες περιπτώσεις ανωμαλιών των μαστών και μαστεκτομής. Στις ραγάδες της θηλής, το θήλαστρο χρησιμοποιείται προσωρινά, τοποθετείται επουλωτική αλοιφή και μετά την επούλωση της ραγάδας μπορεί να ακολουθήσει κανονικός θηλασμός. Επιπρόσθετος λόγος δυσχέρειας θηλασμού είναι η υπερφόρτωση των μαστών, που οφείλεται στη μειωμένη ελαστικότητα του δέρματος και στην πλημμελή εκκένωση του μαστού, είναι συνήθως συχνότερη στις πρωτότοκες μητέρες. Επίσης οι υπεράριθμοι μαστοί, το απόστημα των φυματίων του Montgomery, η γαλακτοκήλη, η οξεία μαστίτιδα, η ανεπάρκεια του μητρικού γάλακτος και η απροθυμία της μητέρας συγκαταλέγονται στις δυσχέρειες του θηλασμού από την μητέρα. 2.9 Δυσχέρειες θηλασμού από το νεογνό -Νωθρότητα: έλλειψη ενδιαφέροντος για θηλασμό (αποτελεί πρώιμο σύμπτωμα λοιμώξεων). -Νευρικότητα : δεν πρόκειται για παθολογική κατάσταση.

32 32 -Πρόωρο νεογνό: είναι ευνόητο ότι το πρόωρο νεογνό πρέπει να σιτίζεται αρχικά με ρινογαστρικό σωλήνα. -Άρρωστο νεογνό -Ανατομικές ανωμαλίες του στόματος και της ρινός όπως: Ατρησία ρινικών χοανών, λαγώχειλος. Συνιστάται σίτιση του νεογνού με ρινογαστρικό σωλήνα. Αντενδείξεις εκ μέρους της μητέρας Στις περιπτώσεις, όπου η μητέρα πάσχει από σοβαρά οξέα νοσήματα (ψυχικά νοσήματα, ψυχοπάθεια) είναι υποχρεωμένη και πρέπει να παίρνει φάρμακα που περνούν στο γάλα. Ο θηλασμός δε συνιστάται στη μητέρα. Το νεογνό θα πρέπει να ελεγχθεί για λοίμωξη και να δεχθεί την κατάλληλη θεραπεία, εφόσον αυτό κριθεί απαραίτητο. Ο μεγαλοκυτταροϊός εκκρίνεται στο μητρικό γάλα. Οι μητέρες με πρωτοπαθή νόσο από μεγαλοκυτταροϊό δεν πρέπει να θηλάζουν κατά την ενεργό φάση της νόσου. Μητέρες που είναι χρόνια φορείς του ιού ηπατίτιδας Β, όπως αποδεικνύεται από την παρουσία του επιφανειακού αντιγόνου ηπατίτιδας Β (HBs Ag), αποβάλλουν τον ιό στο γάλα τους και συνήθως μπορεί να μολύνουν το βρέφος μέσω αυτής της οδού. Πρόληψη της λοίμωξης με τη χορήγηση ανοσοσφαιρίνης και εμβολίου στο νεογνό θα ελαττώσει δραστικά τον κίνδυνο. Μητέρες με θετικό HBs Ag δεν πρέπει να θηλάσουν, έως ότου τα νεογνά πάρουν ανοσοσφαιρίνη και τους χορηγηθεί το εμβόλιο. 5 ( Ο ιός της ανθρώπινης επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (HIV) έχει βρεθεί στο γάλα μικρού αριθμού γυναικών. Στην Αμερική και σε άλλες χώρες, όπου υπάρχουν

33 33 ασφαλή τεχνητά γάλατα, συνιστάται σε γυναίκες με τον ιό της ανθρώπινης επίκτητης ανοσοανεπάρκειας να μη θηλάζουν. Ενδομητρίτιδα ή μαστίτιδα που θεραπεύεται με αντιβιοτικά δεν αποτελούν αντένδειξη για το μητρικό θηλασμό. Μητέρες με ενεργό απλό έρπητα μπορούν να θηλάζουν, εφόσον δεν υπάρχουν ενεργές βλάβες στην περιοχή του μαστού. Επιπλέον αντένδειξη για θηλασμό αποτελούν οι περιπτώσεις βαριάς μορφής καρδιόπαθειας (επιβάρυνση του οργανισμού της μητέρας), κάθε είδους αναιμία όπως και η επιληψία (σε αιφνίδια κρίση υπάρχει κίνδυνος για το νεογνό). Επίσης η φαινυλκετονουρία της μητέρας (διαταραχή μεταβολισμού, συνιστάται στην αδυναμία μετατροπής της φαινυλαλανίνης σε τυροσίνη). Η γυναίκα με φαινυλκετονουρία δεν πρέπει να θηλάσει, αφού στο γάλα της θα υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση φαινυλαλανίνης. Για το λόγο αυτό γίνεται προληπτικός έλεγχος σε όλα τα νεογνά κατά τη γέννηση τους, μετά την χορήγηση γάλακτος, για τον έλεγχο της φαινυλαλανίνης με τη δοκιμασία Guthrie. Μελέτες για τις επιδράσεις στο νεογνό μετά από λήψη φαρμάκων από τη θηλάζουσα μητέρα είναι ανεπαρκείς, παρά μόνο ότι ορισμένα φάρμακα είναι γνωστό ότι αντενδεικνύεται στη θηλάζουσα. Είναι σημαντικό η μητέρα να συζητεί τη λήψη φαρμάκων με το μαιευτήρα και παιδίατρο, αν επιθυμεί να θηλάσει. Σ αυτή την περίπτωση το βρέφος πρέπει να παρακολουθείται προσεκτικά για τυχόν παρενέργειες. Αντισυλληπτικά από το στόμα μπορεί να χρησιμοποιήσουν από γυναίκες που θηλάζουν, εφόσον ο θηλασμός έχει ήδη καθιερωθεί. 5 ( Όταν η ποσότητα του μητρικού γάλακτος δεν είναι επαρκής, μπορεί να χρησιμοποιηθεί συμπλήρωμα και γίνονται προσπάθειες να μη διακοπεί ο θηλασμός (μικτή διατροφή).

34 34 Στα πρόωρα, όπου είναι εφικτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί μηχάνημα άμελξης του γάλακτος της μητέρας και να προσφερθεί είτε αυτούσιο, είτε μετά από ανάμειξη ή παρασκευή ειδικών μειγμάτων για κάθε περίπτωση και νεογνό. Όπως φαίνεται, ακόμα και στις ακραίες περιπτώσεις γίνονται προσπάθειες για να διατηρηθεί ο μητρικός θηλασμός. Αντενδείξεις εκ μέρους του νεογνού - Βαριές διαμαρτίες του Κ.Ν.Σ. - Τέτανος (αδυναμία θηλασμού από σύσπαση των μασητήρων μυών). - Βαριές λοιμώξεις. - Έλλειψη του ένζυμου της τρανσφεράσης (απαραίτητο για τη μετατροπή της γαλακτόζης σε γλυκόζη). Στην περίπτωση απαιτείται ειδικό παρασκευασμένο γάλα. - Ίκτερος από το μητρικό γάλα (παρατηρείται αιμόλυση των ερυθρών, η οποία οφείλεται στην πρεγναδιόλη, ορμόνη που περιέχεται στο γάλα) συνιστάται διακοπής θηλασμού και χορήγηση ξένου γάλακτος για 3-4 ημέρες. Η εκ νέου έναρξη του θηλασμού δε συνοδεύεται με ίκτερο.

35 35 Κεφάλαιο ΙΙΙ Ο θηλασμός στην σύγχρονη εποχή 3.1 Νόμος για την προστασία του θηλασμού Στην Αυστραλία ψηφίστηκε τον Μάιο του 2011 ένας νόμος που απαγορεύει οποιαδήποτε διάκριση σχετικά με τον μητρικό θηλασμό. Σύμφωνα με αυτόν, οποιοσδήποτε κάνει διάκριση ενάντια σε θηλάζουσα μητέρα θα βρίσκεται αντιμέτωπος με τον νόμο. Σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας στην Αυστραλία, οι αλλαγές θα ενισχύσουν την προστασία των εργαζόμενων με οικογενειακές ευθύνες, ενώ επιπλέον θα παρέχουν ειδική προστασία για γυναίκες που θηλάζουν. Θα είναι διάκριση για έναν εργοδότη να αρνηθεί να προσλάβει μια γυναίκα που θηλάζει ή για ένα εστιατόριο να αρνηθεί να εξυπηρετήσει μια πελάτισσα που θηλάζει. 5 ( Ο Σύνδεσμος Θηλασμού στην Αυστραλία επιδοκιμάζει την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση για τον νόμο που έφερε. Η πρόεδρος του Συνδέσμου Q David λέει: «Είναι κρίμα που μια πράξη τόσο φυσιολογική όπως ο μητρικός θηλασμός χρειάζεται ειδική προστασία. Πάνω από 90% των γυναικών στην Αυστραλία ξεκινούν τον θηλασμό του παιδιού τους, αλλά τα ποσοστά θηλασμού πέφτουν σημαντικά μόλις στο 50% όταν τα μωρά είναι ηλικίας 6 μηνών, σε σύγκριση με 80% στους 6 μήνες σε χώρες όπως η Νορβηγία. Αυτή η δραματική μείωση στα ποσοστά θηλασμού δείχνει ότι χρειαζόμαστε περαιτέρω νόμους για να υποστηρίξουμε τα μωρά που θηλάζουν, είτε οι μητέρες τους επιστρέφουν στην δουλειά είτε όχι».

36 36 Η κυρία David προσθέτει ότι για να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος πρέπει να υποστηριχθούν οι εργοδότες να συμμετάσχουν στο Πρόγραμμα για Φιλικούς προς τα Βρέφη χώρους εργασίας και να κάνουν τις επιχειρήσεις τους Φιλικές προς τον Θηλασμό. Ένα άλλο σημαντικό μέτρο είναι η δια νόμου θέσπιση διαλειμμάτων για την γαλουχία κατά την εργασία, δηλαδή τακτικών ωρών που μια μητέρα εργαζόμενη μπορεί να θηλάσει το παιδί της κατά την διάρκεια του ωραρίου της ή να αντλήσει το γάλα της με θήλαστρο. Τέτοια διαλείμματα πρέπει να υπάρχουν σε όλους τους εργασιακούς τομείς, ιδιωτικούς και δημόσιους. Στην χώρα μας τα ποσοστά αποκλειστικού θηλασμού στους έξι μήνες δεν είναι 50% αλλά κάτω του 1%, ωστόσο οι ενέργειες της πολιτείας για την προστασία του θηλασμού είναι προς το παρόν πολύ λιγότερες σε σύγκριση με την κυβέρνηση της Αυστραλίας. Πολλές μητέρες διακόπτουν πρόωρα τον θηλασμό του παιδιού τους με την επιστροφή στην εργασία, ιδιαίτερα στον ιδιωτικό τομέα, όταν συχνά επιστρέφουν μέσα σε λίγους μήνες ή και εβδομάδες από τον τοκετό, σε πλήρη εξαντλητικά ωράρια, χωρίς δυνατότητα διαλείμματος για θηλασμό ή για άντληση και χωρίς επαρκή υποστήριξη από τους επαγγελματίες υγείας για το πώς θα συνεχιστεί η γαλουχία μετά την επιστροφή στην δουλειά τους. Επιπλέον, οι θηλάζουσες μητέρες στην Ελλάδα διστάζουν να θηλάσουν τα μωρά τους εκτός σπιτιού, δίνουν πρόωρα μπιμπερό όταν τα βγάζουν έξω από το σπίτι, κρύβονται μέσα σε τουαλέτες και γκαράζ αυτοκινήτων για να θηλάσουν. Δεν είναι λίγες οι φορές που έρχονται αντιμέτωπες με αρνητικά σχόλια και βλέμματα περαστικών όποτε κάνουν το αυτονόητο, δηλαδή να ανταποκριθούν στις ανάγκες του παιδιού τους οποτεδήποτε χρειαστεί, μέσα ή έξω από το σπίτι. Άλλες φορές Ελληνίδες που θηλάζουν κλείνονται για μήνες στο σπίτι τους και αποκόβονται από κάθε κοινωνική δραστηριότητα συνδέοντας αναίτια τον θηλασμό με στέρηση και περιθωριοποίηση.

37 37 Ένας νόμος που θα προστατεύει τον θηλασμό στην Ελλάδα, σε χώρους εργασίας και σε δημόσιους χώρους, θα ενδυναμώσει αυτές τις μητέρες. Γνωρίζοντας ότι διαθέτουν έναν νόμο από πίσω τους, που τις προστατεύει από οποιαδήποτε σχετική διάκριση, θα έδινε στις μητέρες που επιθυμούν να θηλάσουν στην Ελλάδα μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Προς το παρόν τα λόγια μιας θηλάζουσας μητέρας στην Αυστραλία φαίνονται μακρινό σενάριο επιστημονικής φαντασίας: «Θήλαζα και τα δυο κορίτσια μου άνετα σε δημόσιους χώρους. Σε σχέση με την δουλειά μου, δεν είχα κανένα θέμα, ιδιαίτερα γιατί ο χώρος εργασίας μου ήταν πιστοποιημένος ως Φιλικός προς τον Θηλασμό. Η επιστροφή μου στην δουλειά ενόσω θήλαζα απλά δεν ήταν πρόβλημα. Η συνέχιση του θηλασμού ήταν ένα φυσιολογικό κομμάτι της κουλτούρας που υπήρχε στο εργασιακό μου περιβάλλον» Νοσοκομεία φιλικά προς τα βρέφη Προϋποθέσεις Στη Συνάντηση Κορυφής για το παιδί του 1990, οι εκπρόσωποι όλων των κρατών του κόσμου δεσμεύτηκαν να δραστηριοποιηθούν ενάντια στην τάση να αποφεύγεται ο μητρικός θηλασμός και να υποκαθίσταται από βρεφικό γάλα του εμπορίου. Αναγνωρίζοντας την αξία του μητρικού θηλασμού, η UNICEF και η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας καθιέρωσαν την πρωτοβουλία Νοσοκομεία Φιλικά προς τα Βρέφη. Από το 1991 που ξεκίνησε η πρωτοβουλία αυτή, περισσότερα από νοσοκομεία σε 152 χώρες σε όλο τον κόσμο έχουν χαρακτηρισθεί ως τέτοια μέσα στα τελευταία 15 χρόνια. Οι προϋποθέσεις για ένα τέτοιο νοσοκομείο είναι οι εξής:

38 38 1) Ύπαρξη γραπτής πολιτικής για το θηλασμό και τακτική ενημέρωση του προσωπικού υγείας. 2) Εκπαίδευση όλου του προσωπικού υγείας στις απαραίτητες δεξιότητες για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής. 3) Πληροφόρηση όλων των εγκύων για τα οφέλη και το χειρισμό του θηλασμού. 4) Παροχή βοήθειας προς τις μητέρες για να ξεκινήσουν το θηλασμό μισή ώρα μετά την γέννηση. 5) Επίδειξη στις μητέρες για το πώς να θηλάζουν και πώς να διατηρηθεί η διατροφή των βρεφών με μητρικό γάλα ακόμη κι αν θα έπρεπε να αποχωρισθούν την μητέρα. 6) Να μη δίνεται στα νεογέννητα καμιά άλλη τροφή ή υγρό παρά μόνο το μητρικό γάλα, εκτός κι αν επιβάλλεται να γίνει διαφορετικά για ιατρικούς λόγους. 7) Διευκόλυνση της πρακτικής «rooming in», δηλαδή να επιτρέπεται να παραμένει η μητέρα μαζί με το μωρό της 24 ώρες την ημέρα. 8) Ενθάρρυνση του θηλασμού όταν το μωρό το αποζητά. 9) Όχι πιπίλες ή άλλα αντικείμενα για το στόμα όταν το μωρό θηλάζει. 10) Ενδυνάμωση και δημιουργία ομάδων υποστήριξης του θηλασμού στις οποίες θα απευθύνονται οι μητέρες όταν φεύγουν από το νοσοκομείο η την κλινική Αίτια διακοπής του θηλασμού και αίτια μη επιλογής του θηλασμού Οι γυναίκες, που σταματούν να θηλάζουν, προβάλλουν σα βασικό λόγο διακοπής το «ανεπαρκές γάλα», ενώ μία στις οκτώ αναφέρουν σα βασικό λόγο την επιστροφή στην εργασία. Ακολουθούν σε συχνότητα τα προβλήματα με το στήθος της μητέρας, της κούρασης, του άγχους, της κατάθλιψης ή πολλές υποχρεώσεις στο σπίτι, τα άλλα παιδιά που πιθανόν υπάρχουν στο σπίτι, ανησυχία για την ποσότητα γάλακτος που 6