ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Αρχές υπηρεσιών και μέσων υποστήριξης ατόμων με ειδικές ανάγκες στην περιοχή της Χίου»

Transcript

1 ίλτ}; ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Αρχές υπηρεσιών και μέσων υπστήριξης ατόμων με ειδικές ανάγκες στην περιχή της Χίυ» Σπυδάστρια: Νταράρα Αγρίτσα - Μαρία Επιβλέπυσα Καθηγήτρια: Καστανιώτη Κατερίνα Φεβρυάρις 2012 Καλαμάτα

2 δόλο / ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Αρχές υπηρεσιών και μέσων υπστήριξης ατόμων με ειδικές ανάγκες στην περιχή της Χίυ» Σπυδάστρια: Νταράρα Αγρίτσα - Μαρία Επιβλέπυσα Καθηγήτρια: Καστανιώτη Κατερίνα Φεβρυάρις 2012 Καλαμάτα

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η αναπηρία είναι ένα πλυδιάστατ φαινόμεν πυ βρίσκεται σε συνάρτηση με τ μέγεθς τυ χάσματς των ικαντήτων των ατόμων από μια και από τις απαιτήσεις της κινωνίας από την άλλη. Τα εμπόδια πυ συναντύν καθημερινά τα άτμα με αναπηρίες φείλνται κυρίως στην αδυναμία της κινωνίας να κατανήσει τα χαρακτηριστικά τυς και να σχεδιάσει ένα κινωνικό μντέλ πρσαρμσμέν στις δυνατότητες και στις ανάγκες αυτών. Κύριες αιτίες αναπηρίας απτελύν τα ατυχήματα (τρχαία και μη), διάφρες χρόνιες παθήσεις, βλάβες αισθητηρίων ργάνων, γενετικί και περιγενετικί παράγντες, καρδιαγγειακές παθήσεις κ.α. Για τα άτμα με αναπηρίες έχυν αναπτυχθεί πργράμματα κινωνικής πλιτικής και ι παρχές συνίστανται σε χρήμα, είδς και υπηρεσίες. Βασικός σκπός της παρύσας εργασίας είναι να παρυσιάσει την πραγματικότητα των ατόμων με ειδικές ανάγκες, τις δυσκλίες πυ αντιμετωπίζυν στην καθημερινότητά τυς καθώς και τις υπηρεσίες και τα μέσα υπστήριξης των ΑμεΑ στην περιχή της Χίυ. Έτσι λιπόν, αρχικά παρυσιάζεται η έννια της αναπηρίας, ενώ στην συνέχεια παρυσιάζεται η κινωνική πλιτική πυ ακλυθείται στη χώρα μας καθώς και τ νμθετικό πλαίσι για την πρστασία των ΑμεΑ. Κατόπιν, περιγράφνται ι υπηρεσίες και τα μέσα υπστήριξης των ατόμων με ειδικές ανάγκες στ νησί της Χίυ. Τέλς πραγματπιείται έρευνα πυ έχει σκπό να παρυσιάσει την πραγματικότητα των ατόμων με ειδικές ανάγκες, τις δυσκλίες πυ αντιμετωπίζυν στην καθημερινότητά τυς καθώς και την άπψή τυς για τις υπηρεσίες και τα μέσα υπστήριξης των ΑμεΑ στην περιχή της Χίυ. Τ μέγεθς τυ δείγματς είναι 60 άτμα και απαρτίζνται από ΑμΕΑ αλλά και από συγγενείς ή συνδύς τυς. ι

4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Στ σημεί αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω την επιβλέπυσα καθηγήτριά μυ κα. Καστανιώτη Κατερίνα για τις δηγίες και κατευθύνσεις της, πρκειμένυ να λκληρώσω με επιτυχία την πτυχιακή μυ εργασία. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τ πρσωπικό τυ πργράμματς Υπηρεσία Βήθεια Στ Σπίτι, τυ ΚΕΚΥΚΑμΕΑ Χίυ και τυ Σχλεί - Εργαστήρι Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, για την διευκόλυνση πυ μυ παρείχαν για την διεξαγωγή της έρευνάς μυ. Επιπρόσθετα, ευχαριστώ θερμά τυς γνείς πυ διέθεσαν τν χρόν τυς και συμμετείχαν στην έρευνα αυτή. Τέλς, νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω τυς ανθρώπυς της ικγένειάς μυ, πυ μυ συμπαραστάθηκαν όλα τα χρόνια της φίτησής μυ στ ΤΕΙ Καλαμάτας. 1

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...Ill ΠΙΝΑΚΕΣ...V ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ...VI ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Έ ννια της αναπηρίας ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ Ν μικς και Ιατρικός πρσδιρισμός των ατόμων με αναπηρία Άτμα με δυσκλία στην όραση Κωφά άτμα Άτμα με διαταραχές λόγυ Άτμα με σωματική αναπηρία Άτμα με δυσκλία στην αντίληψη και την επικινωνία Άτμα με νητική ανεπάρκεια Κατηγριπιηςη της αναπηρίας Δ ικαιώματα των Α μεα...22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΝΟΙΑ ΚΑΙ ΑΜΕΑ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ iii

6 2.3 Εργαλεία Κινωνικής Πλίτικης Αντικείμενα Κινωνικής Πλιτικής Υπηρεσίες Κινωνικής Πλιτικής Συνταγματικό Δ ίκαι και Α μεα ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΜΕΑ Διαστάσεις κινωνικύ απκλεισμύ των ΑμεΑ Μρφές Κινωνικύ Απκλεισμύ Πρώθηση της ανεξάρτητης διαβίωσης...54 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ Μ ΕΣΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΩΝ ΑΜΕΑ ΣΤΗΝ ΧΙΟ Τ Σχλεί - Εργαστήρι Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης Χ ίυ (Ε.Ε.Ε.Ε.Κ. Χ ίυ) Κ ΕΚ ΥΚ ΑΜ ΕΑ Παγχιακς Σύλλγς...57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η ΕΡΕΥΝΑ Μ εθδλγία ερευνάς ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Γενικές πληρφρίες Ερωτήσεις πυ αφρύν τα ΑμΕΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ - ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ...90 ίν

7 ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 4.1 Συμπλήρωση ερωτηματλγίυ...61 Πίνακας 4.2 Φ ύλ Πίνακας 4.3 Η λικία...63 Πίνακας 4.4 Οικγενειακή Κατάσταση Πίνακας 4.5 Επάγγελμα...65 Πίνακας 4.6 Περιχή Διαμνής...66 Πίνακας 4.7 Ασφαλιστικό Ταμεί...67 Πίνακας 4.8 Πρόσβαση στην υπηρεσία Πίνακας 4.9 Δυσκλίες κατά την πρόσβαση στην υπηρεσία...69 Πίνακας 4.10 Παρχές υπηρεσίας στυς ΑμΕΑ...70 Πίνακας 4.11 Πσστό ικανπίησης από τις παρχές της υπηρεσίας...71 Πίνακας 4.12 Δραστηριότητες/ Αθλήματα/Χόμπι με τα πία ασχλύνται τα ΑμΕΑ Πίνακας 4.13 Δραστηριότητες/ Αθλήματα/ Χόμπι με τα πία θα ήθελαν να ασχλύνται τα Α με Α Πίνακας 4.14 Πρόσβαση σε υπδμές, υπηρεσίες, αγαθά...74 Πίνακας 4.15 Δυσκλίες κατά την πρόσβαση σε υπδμές, υπηρεσίες, αγαθά...75 Πίνακας 4.16 Κατηγρίες αναπηρίας...75 Πίνακας 4.17 Οικνμική επιβάρυνση από τις ανάγκες των ΑμΕΑ Πίνακας 4.18 Συμβυλευτική υπστήριξη των ΑμΕΑ από τ πρσωπικό της υπηρεσίας Πίνακας 4.19 Πρόδς και εξέλιξη στ ΑμΕΑ από τις ενέργειες της υπηρεσίας και τυ πρσωπικύ της Πίνακας 4.20 Πρόδι από τις ενέργειες της υπηρεσίας Πίνακας 4.21 Λόγυς για τυς πίυς δεν έχει γίνει πρόδς από ενέργειες της υπηρεσίας Πίνακας 4.22 Πσστό ικανπίησης από τν τρόπ συμπεριφράς τυ πρσωπικύ της υπηρεσίας... 82

8 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ Διάγραμμα 4.1 Συμπλήρωση ερωτηματλγίυ...61 Διάγραμμα 4.2 Φύλ...62 Διάγραμμα 4.3 Η λικία...63 Διάγραμμα 4.4 Οικγενειακή Κατάσταση Διάγραμμα 4.5 Επάγγελμα Διάγραμμα 4.6 Περιχή Διαμνής...66 Διάγραμμα 4.7 Ασφαλιστικό Ταμεί Διάγραμμα 4.8 Πρόσβαση στην υπηρεσία Διάγραμμα 4.9 Πσστό ικανπίησης από τις παρχές της υπηρεσίας...71 Διάγραμμα 4.10 Δραστηριότητες/ Αθλήματα/Χόμπι με τα πία ασχλύνται τα ΑμΕΑ Διάγραμμα 4.11 Πρόσβαση σε υπδμές, υπηρεσίες, αγαθά...74 Διάγραμμα 4.12 Κατηγρίες αναπηρίας Διάγραμμα 4.13 Οικνμική επιβάρυνση από τις ανάγκες των ΑμΕΑ...77 Διάγραμμα 4.14 Συμβυλευτική υπστήριξη των ΑμΕΑ από τ πρσωπικό της υπηρεσίας! 8 Διάγραμμα 4.15 Πρόδς και εξέλιξη στ ΑμΕΑ από τις ενέργειες της υπηρεσίας και τυ πρσωπικύ της...79 Διάγραμμα 4.16 Πσστό ικανπίησης από τν τρόπ συμπεριφράς τυ πρσωπικύ της υπηρεσίας...82 νι

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κάθε άνθρωπς έχει τ αναφαίρετ δικαίωμα της ζωής. Τ γεγνός ότι ζύμε, αναπνέυμε, περπατάμε, σκεφτόμαστε, δημιυργεί παράλληλα υπχρεώσεις και δικαιώματα. Επ υδενί όμως δεν απτελεί πρϋπόθεση η αρτιμέλεια, η όραση ή η ακή. Παρόλ πυ ι περισσότερι πιστεύυν στην κινωνική ισότητα, η πρακτική της εφαρμγή, αν και αυταπόδεικτ, θα πρέπει κατχυρωθεί από τν καθένα μας ξεχωριστά. Στις ργανωμένες κινωνίες η Πλιτεία είναι υπχρεωμένη να αναγνωρίζει νμθετικά αλλά και υσιαστικά τα δικαιώματα των ατόμων - πλιτών της. Με κριτήρι λιπόν τ δικαίωμα όλων στη ζωή, και πρκειμένυ η ζωή αυτή να διακρίνεται για την πιότητά της, φείλυμε να λάβυμε υπόψη μας τις ανάγκες πυ δημιυργύνται όταν έχυμε να κάνυμε με άτμα πυ αντιμετωπίζυν κάπι πρόβλημα υγείας, ή έχυμε να κάνυμε με ένα πσστό αναπηρίας. Τα άτμα εκείνα πυ είχαν την τύχη να γεννηθύν αρτιμελείς και δεν χρειάστηκε πτέ να αντιμετωπίσυν την σκληρή πραγματικότητα μιας αναπηρίας, φείλυν πρσφέρυν φρντίδα και πρσχή σε εκείνυς πυ φέρυν κάπια μρφή αναπηρίας και να τυς αντιμετωπίσυν ως ίσυς, διότι καθένας μας έχει τις δικές τυ ξεχωριστές ικανότητες. Όσ για εκείνυς πυ από κάπια ατυχία είναι υπχρεωμένι να ζήσυν μια διαφρετική από τ συνηθισμέν ζωή, θα πρέπει να γνωρίζυν ότι ακόμη και έτσι η ίδια η ζωή είναι ένα δώρ και με αυτόν τν τρόπ θα πρέπει να την αντιμετωπίζυν. Θα πρέπει καθένας από εμάς να αναγνωρίσει τις ικανότητές τυ και να πιστέψει στις δυνάμεις τυ. Η Γενική συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών αναγνώρισε για πρώτη φρά τ 1975 τα δικαιώματα των ΑμεΑ. Η συνέλευση αυτή, επιβεβαίωσε τα ανθρώπινα δικαιώματα και τόνισε ότι όλα τα ανάπηρα άτμα, ανεξαρτήτυ φύλυ, ηλικίας, φυλής, γλώσσας θρησκείας, καταγωγής, ικγένειας, ή άλλης κατάστασης, έχυν τα ίδια θεμελιώδη δικαιώματα με τυς συμπλίτες ίδια ηλικίας, πυ συνεπάγεται πρώτα και κύρι τ δικαίωμα να απλαμβάνει μια καθώς πρέπει ζωή, όσ τ δυνατόν καννική και πλήρη.

10 Βασικός σκπός της παρύσας εργασίας είναι να παρυσιάσει την πραγματικότητα των ατόμων με ειδικές ανάγκες, τις δυσκλίες πυ αντιμετωπίζυν στην καθημερινότητά τυς καθώς και τις υπηρεσίες και τα μέσα υπστήριξης των ΑμεΑ στην περιχή της Χίυ. Στ 1 κεφάλαι η έννια της αναπηρίας αναλύεται, κατηγριπιείται και γίνεται αναφρά στα δικαιώματα των ΑμεΑ. Στ 2 κεφάλαι παρυσιάζεται η κινωνική πλιτική πυ ακλυθείται στη χώρα μας καθώς και τ νμθετικό πλαίσι για την πρστασία των ΑμεΑ. Στ 3 κεφάλαι περιγράφνται ι υπηρεσίες και τα μέσα υπστήριξης των ατόμων με ειδικές ανάγκες στ νησί της Χίυ. Στ 4 κεφάλαι παρυσιάζνται τα απτελέσματα της έρευνας πυ πραγματπιήθηκε στην περιχή της Χίυ σε ΑμΕΑ αλλά και σε συγγενείς ή συνδύς τυς. 2

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ 1.1 Έννια της αναπηρίας Στην πρσπάθεια τυ κάπις να ρίσει την αναπηρία θα αντιμετωπίσει πλλές δυσκλίες στην πρσδιρισμό της καθώς καθένας μας την αντιλαμβάνεται διαφρετικά. Παραδείγματς χάριν παιδαγωγός έχει έναν ρισμό για την αναπηρία διαφρετικό απ αυτόν τυ ψυχλόγυ ή τυ κινωνιλόγυ κ.λπ. Οι ίδιες δυσκλίες ρισμύ της αναπηρίας παρυσιάζνται και στα νμθετικά κείμενα, όπυ δεν υπάρχει καμιά ξεκάθαρη και γενικά απδεκτή διατύπωση1. Από τη μια γίνεται θετική αναφρά στ πρόβλημα των αναπήρων (σωματικών, νητικών, ψυχικών). Από την άλλη όμως, όταν πρόκειται για τη συμμετχή τυς στην κινωνία, στην εκπαιδευτική διαδικασία, στη διαδικασία παραγωγής κ.ά., τότε αναφερόμαστε αρνητικά, δηλαδή γίνεται θέμα ευρύτερων συζητήσεων με αρνητικές στάσεις και πρκαταλήψεις της πλεινότητας. Έτσι λιπόν, έχυμε ένα ευρύτατ πλαίσι στ πί θα μπρύσαμε να τπθετήσυμε τν ρισμό της αναπηρίας. Παγκσμίως, τ ζήτημα της αναπηρίας απτελεί ένα από τα πλέν πλυσυζητημένα και συνεχώς επίκαιρα κινωνικά θέματα και εννιλγικός πρσδιρισμός της διαφέρει από χώρα σε χώρα. Θέμα κινωνικής πραγματικότητας είναι επίσης, ότι την έννια «αναπηρία» τη συναντύμε σ όλα τα επίπεδα, π.χ. εκπαιδευτικό, κινωνικό, ικνμικό, επαγγελματικό. Η διαφρπίηση υφίσταται στα κριτήρια πυ χρησιμπιύνται για να ρίσυν την έννια «ανάπηρς» σε καθένα από αυτά τα επίπεδα. Για παράδειγμα, άλλα κριτήρια χρησιμπιύνται για τν ρισμό τυ αναπήρυ στην εκπαίδευση και άλλα για 1 Ζώνιυ-Σιδέρη Α., (1998), «Οι ανάπηρι και η εκπαίδευση τυς, Μια ψυχπαιδαγωγική πρσέγγιση της ένταξης», Εκδόσεις Ελληνικά Γ ράμματα, Αθήνα, σελ

12 τν ρισμό τυ αναπήρυ πυ βρίσκεται π.χ. στην Τρίτη ηλικία. Άλλωστε στην Ελλάδα, η λέξη ανάπηρς σπάνια χρησιμπιείται επίσημα για κάπιν πυ βρίσκεται στην Τρίτη ηλικία. Η πλυπλκότητα λιπόν, η αριστία, η γενικότητα και ι δυσκλίες πυ υπάρχυν στ να ριστεί η έννια της αναπηρίας, δεν συνεισφέρυν στην απσαφήνιση τυ όρυ. Αντιθέτως, δημιυργύν ή ενισχύυν τ έδαφς για την ανάδυση διαφόρων κινωνικών αναπαραστάσεων και ωραιπιημένων παραγωγών. 1.2 Ορισμός της αναπηρίας Η πληθώρα των διαφρετικών ιδελγικ-πλιτικών αντιλήψεων αλλά και ι διαφρετικές πτικές θεώρησης τυ ζητήματς της αναπηρίας, έχυν γεννήσει πλλύς και διαφρετικύς ρισμύς. Η χρήση δε της έννιας της αναπηρίας απτελεί αντικείμεν ευρύτερων συζητήσεων. Ο Παγκόσμις Οργανισμός Υγείας όρισε τ 1976 την διάκριση μεταξύ των όρων βλάβη, ανικανότητα και μεινέκτημα. Μια βλάβη είναι η πιαδήπτε απώλεια ή μη καννικότητα της ψυχλγικής, φυσιλγικής και ανατμικής δμής ή λειτυργίας. Μια ανικανότητα είναι πισδήπτε περιρισμός ή έλλειψη (η πία πρκύπτει από βλάβη) της ικανότητας να εκτελεί μια δραστηριότητα με τρόπ ή μέσα στα πλαίσια της αντίληψης τυ καννικύ για ένα ανθρώπιν ν. Ένα μεινέκτημα είναι ένα ελάττωμα ενός ρισμένυ ατόμυ, πυ πρκύπτει από μια βλάβη ή ανικανότητα, και τ πί απτρέπει την λκλήρωση ενός ρόλυ πυ θεωρείται καννικός για αυτό τ άτμ ανάλγα με την ηλικία, τ φύλ, και τυς κινωνικύς και πλιτιστικύς παράγντες. Ο ίδις ργανισμός μέσα από τη Διεθνή Ταξινόμηση Λειτυργικότητας ρίζει την ανικανότητα ως τ απτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ ενός ατόμυ με μια βλάβη και των περιβαλλντικών και συμπεριφρικών εμπδίων πυ μπρεί να αντιμετωπίζει. Ο ρισμός αυτός καλείται να συνενώσει μια σειρά από κντινύς ρισμύς διαφρετικών χωρών, να απφύγει την χρήση ιατρικών όρων, να ξεπεράσει πρβλήματα 2 2 Position Paper on Definition of Disability (Αναρτήθηκε στ http;// dis.pdf 4

13 μετάφρασης, να επιτύχει μιγένεια των όρων πυ χρησιμπιύνται, και να γίνει απδεκτός σε χώρες πυ δεν διαθέτυν ένα πλαίσι περιγραφής των ΑΜΕΑ. Ωστόσ, ι πι πλλί ειδικί συμφωνύν ότι: α) Η κατάσταση αυτή υπάρχει εκ γενετής ή είναι επίκτητη. β) Η αναπηρία είναι μια λειτυργική βλάβη και ότι η ζωή τυ αναπήρυ δυσκλεύεται υσιαστικά λόγω της αναπηρίας τυ. γ) Η κατάσταση αυτή είναι συνέπεια παραμρφώσεων ή βλάβης της ανάπτυξης ή των λειτυργιών και τραυματικών επιδράσεων των συστημάτων στάσης ή κίνησης. δ) Ο κινωνικός περίγυρς αντιδρά συνήθως αρνητικά στην εμφάνιση τυ αναπήρυ3. Πλλί επιστήμνες όμως παραμελύν να τνίσυν τυς κινωνικύς παράγντες πυ συμβάλλυν στν καθρισμό της αναπηρίας. Ο ρισμός της αναπηρίας πυ μας δίνει Jantzen (1974) έχει έναν κινωνικό κριτικό χαρακτήρα. Σύμφωνα με τν Jantzen: «Η αναπηρία δεν μπρεί να θεωρείται ένα φυσικό φαινόμεν. Γίνεται φανερή και αρχίζει να υπάρχει ως αναπηρία μόνν από τη στιγμή, πυ κάπια γνωρίσματα και χαρακτηριστικές εκδηλώσεις των γνωρισμάτων ενός ατόμυ συγκριθύν πρς τις εκάσττε αντιλήψεις για τ ελάχιστ όρι των υπκειμενικών και των κινωνικών ικαντήτων. Η αναπηρία - όπως διατυπώθηκε στ International Rehabilitation Meeting -είναι κάθε χρόνια βλάβη ή ελλειπτικότητα πυ επέρχεται στις σωματικές, πνευματικές ή και ψυχικές λειτυργίες τυ ανθρώπινυ ργανισμύ, με απτέλεσμα να εμπδίζει τ άτμ να εργάζεται, να αυτεξυπηρετείται ή να επικινωνεί με τ περιβάλλν τυ»4. Γι αυτό θεωρύμε ότι η αναπηρία υπάρχει όταν ένα άτμ βάσει ενός μεινεκτήματς ή μιας 3 Ζώνιυ-Σιδέρη Α., (1998), «Οι ανάπηρι και η εκπαίδευση τυς, Μια ψυχπαιδαγωγική πρσέγγιση της ένταξης», Εκδόσεις Ελληνικά Γ ράμματα, Αθήνα, σελ Ζώνιυ-Σιδέρη Α., (1998), «Οι ανάπηρι και η εκπαίδευση τυς, Μια ψυχπαιδαγωγική πρσέγγιση της ένταξης», Εκδόσεις Ελληνικά Γ ράμματα, Αθήνα, σελ

14 μειωμένης απόδσης δεν είναι επαρκώς ενταγμέν στ πλυσύνθετ πεδί τυ κινωνικύ συστήματς5. Ο καθένας από μας έχει μια εικόνα από ένα λκληρωμέν σώμα, αλλά επίσης και μια εικόνα από μια «σωματική απόκλιση». Μάλιστα άνθρωπς έχει τα πι διαφρετικά σωματικά χαρακτηριστικά. Και η ύπαρξη αυτών των «ανθρώπινων χαρακτηριστικών» απκτά αξία για τ άτμ, ενώ αντίθετα η έλλειψή τυς γίνεται για τ άτμ «μεινέκτημα» και στην ανάλγη αρνητική κινωνική αξιλόγηση τ άτμ τ αισθάνεται ως «ελάττωμα». Μπρεί λιπόν να υπστηριχθεί ότι η δυνατότητα εργασιακής απόδσης και η αισθητική είναι ι δύ από τις σημαντικότερες αξίες αυτής της κινωνίας. Φαίνεται λιπόν πως η έννια της αναπηρίας ρίζεται από τις αξίες των εκάσττε κινωνιών και όχι από τ πόσ βαριά ή ελαφριά είναι η αναπηρία. Επίσης η μρφή των σχέσεων και η έλλειψη (αδυναμία) σχέσεων πυ έχυμε με ανάπηρα άτμα μιάζει να παίζει ένα σημαντικό ρόλ κατά την ικδόμηση των αναπαραστάσεων πυ έχυμε για τα ανάπηρα άτμα. Ως μεινεξία δε, έχει ριστεί: η εκ γενετής ή επιγενόμενη ελάττωση των φυσικών ή πνευματικών ικαντήτων, η πία επηρεάζει τις τρέχυσες δραστηριότητες και την εργασία ενός πρσώπυ κατά τέτι τρόπ, ώστε να μειώνεται η συμμετχή τυ στην κινωνική ζωή, στην επαγγελματική τυ απασχόληση, στην ικανότητά τυ να χρησιμπιεί τις κινωφελείς υπηρεσίες. Πρδευτικά, όμως, τ περιεχόμεν τυ όρυ διευρύνεται και σήμερα στν ευρύτερ εννιλγικό χώρ περιλαμβάννται εκτός των ΑμεΑ και ρισμένες μεινεκτύσες μάδες όπως: ι διακινύμενι εργαζόμενι, ι μαζικώς μετακινύμενι πληθυσμί και άλλες κατηγρίες, όπως, π.χ., τα πρόσωπα πυ αντιμετωπίζυν σβαρά κινωνικικνμικά πρβλήματα (φτωχί, αλλδαπί κ.ά.), τα κακπιημένα παιδιά, ι έγκλειστι σε σωφρνιστικά καταστήματα, καθώς και άλλες κατηγρίες πρσώπων με ιδιαίτερες ανάγκες. 5 Ζώνιυ-Σιδέρη Α., (1998), «Οι ανάπηρι και η εκπαίδευση τυς, Μια ψυχπαιδαγωγική πρσέγγιση της ένταξης», Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, σελ

15 Σύμφωνα με τν Ευρωπαϊκό Οδηγό Ορθής Πρακτικής: α) σήμερα έχει γίνει κινή συνείδηση ότι όρς ειδικές ανάγκες αναφέρεται σε ένα πλύπλκ σύστημα κινωνικών περιρισμών, β) η έλλειψη ισότητας ευκαιριών μπρεί να φείλεται σε πλλές αιτίες πυ επηρεάζυν τ ένα δέκατ των πλιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πότε γ) είναι απαράδεκτ να ικδμείται η κινωνία χωρίς να λαμβάνεται μέριμνα για τις ανάγκες και τα δικαιώματα μιας τόσ μεγάλης μερίδας πληθυσμύ Νμικός και Ιατρικός πρσδιρισμός των ατόμων με αναπηρία Ο χαρακτηρισμός «Άτμα με αναπηρία» απδίδεται στα άτμα με μόνιμη ή παρδική λειτυργική ανικανότητα, ή μειωμένη ικανότητα πυ πρέρχεται από φυσική, ψυχική ή νητική ανεπάρκεια. Άτμα με μόνιμη ανικανότητα είναι ι κινητικά ανάπηρι, ι κωφί, ι τυφλί και όσι έχυν δυσκλία στην αντίληψη, την επικινωνία και την πρσαρμγή καθώς και ασθενείς με αρτηρισκλήρωση, επιληψία, ανεπάρκεια νεφρύ, ρευματικές παθήσεις, καρδιπάθεια κ.α. Άτμα με παρδική ανικανότητα μπρεί να είναι ι τραυματίες και όσι χρησιμπιύν εθιστικές υσίες. Τέλς άτμα με μειωμένες ικανότητες μπρεί να είναι τα παιδιά, ι ηλικιωμένι και ι εγκυμνύσες γυναίκες7. Η δυσκλία πυ έχυν τα άτμα με αναπηρία στην κίνηση και στην πρσέγγιση ή στην αντίληψη και την επικινωνία με την πρσαρμγή, ή στην ακή και στην όραση εμπδίζυν την καννική διακίνηση και διαβίωσή τυς. Πρσπαθύν να ξεπεράσυν την φυσική τυς ανεπάρκεια με βηθητικά μέσα όπως τα μπαστύνια, ι περπατίστρες, τα αναπηρικά καρτσάκια κ.ά. και τ επιτυγχάνυν, όταν δεν εμπδίζνται από σκαλπάτια ή δάπεδα με απότμες κλίσεις, από στενύς χώρυς κ.α. και διευκλύννται με δάπεδα 6 Αναρτήθηκε στ 7 Δελλασύδας Λ., (1991), «Κιντική Κινωνική Πλιτική και Ειδική Επαγ/κή κατάρτιση», Εκδόσεις, Φιλσφική Σχλή Πανεπιστημίυ Αθηνών, Αθήνα, σελ.35. 7

16 με απαλές κλίσεις και χωρίς σκαλπάτια ή με μηχανικά μέσα και κατάλληλη σήμανση, με πρσιτύς χειρισμύς, σε άνετυς και χωρίς κινδύνυς χώρυς Άτμα μ ε δυσκλία στην όραση Ως τύφλωση χαρακτηρίζεται η αδυναμία τυ πτικύ ργάνυ να συλλάβει πτικά ερεθίσματα και η έλλειψη πτικών παραστάσεων. Ουσιαστικά θεωρύνται τυφλί ι άνθρωπι πυ εξαιτίας κάπιας βλάβης τυ πτικύ ργάνυ έχυν χάσει σε τέτι βαθμό την όραση τυς, ώστε να αδυνατύν, χωρίς ξένη βήθεια, να πρσανατλίζνται σ' ένα άγνωστ περιβάλλν. Έτσι δεν είναι σε θέση να απκτήσυν εμπειρίες (γνώσεις) με την αίσθηση της όρασης. Με την ευρύτερη έννια τυ όρυ, τυφλά θεωρύνται τα άτμα των πίων η όραση είναι μειωμένη σε τέτι βαθμό, ώστε να μην μπρύν να την χρησιμπιήσυν κατά την άσκηση κάπιυ επαγγέλματς. Μάλιστα στην κινή γλώσσα, κάθε άτμ πυ αδυνατεί να κινηθεί και πρσανατλισθεί χωρίς ξένη βήθεια, πυ συμπεριφέρεται δηλαδή όπως τα τυφλά άτμα, είναι τυφλό. Συνπτικά τυφλά θα μπρύσαν να χαρακτηρισθύν τα άτμα πυ δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσυν με βεβαιότητα και να μετρήσυν σε απόσταση πέντε μέτρων τα ανιγμένα δάκτυλα της παλάμης τυ χεριύ8. Για την αυτόνμη μετακίνηση τυς κάνυν χρήση μπαστυνιύ ή ειδικά εκπαιδευμένων σκύλων. Αναγνωρίζυν τν χώρ με τα άκρα τυς και την ακή, διευκλύννται από κατευθυντήριυς διαδρόμυς π.χ. με κυβόλιθυς, ειδικύς χειρλισθήρες με αρχή και τέλς, πινακίδες με τ ειδικό σύστημα BRAIL, δάπεδα με ηχαπρρφητικά για να αναγνωρίζυν τυς άλλυς από τν βηματισμό τυς, ευκρινή ηχητική σήμανση και χώρυς πυ να μην δημιυργύν αντήχηση. Ο θόρυβς είναι η μίχλη για τυς τυφλύς9. 8 Κανατάς, Γ., Β., (2008), «Η ικνμική, λειτυργική και κινωνική διάσταση της Ευρωπαϊκής πλιτικής για τα άτμα με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ)», Διδακτρική διατριβή, Τμήμα Οργάνωσης και Διίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμι Μακεδνίας, Θεσσαλνίκη. ς Ομάδα εργασίας για ΑΜΕΑ (1990), Οδηγίες σχεδιασμύ για την αυτόνμη διαβίωση των ατόμων με ειδικές ανάγκες, Αθήνα: εκδ. Υ.Π.Ε.Χ.Ω.Δ.Ε.- Γ ραφεί μελετών για άτμα με ειδικές ανάγκες, σελ. 4. 8

17 Επειδή δεν βλέπυν, ι χώρι δεν πρέπει να έχυν παγίδες, όπως ι κάδι απρριμμάτων σε κλώνες, τα χαμηλά δικά σήματα, ι ALLER RETOYR και ι ανιγόμενες πόρτες, τα εύθραυστα τζάμια κ.α. Ο φωτισμός των χώρων χρειάζεται να είναι χωρίς έντνες αντιθέσεις, επειδή όσι βλέπυν λίγ θαμπώννται εύκλα. Τα αίτια της τύφλωσης συχνά παραμένυν άγνωστα γιατί παρά την αλματώδη πρόδ της ιατρικής επιστήμης, όπως γνωρίζυμε ελάχιστα για τν μηχανισμό και άλλων πλλών ασθενειών, έτσι αγνύμε πλλές φρές και τα αίτια της τύφλωσης. Γενικά τα αίτια πυ δηγύν στην τύφλωση κατατάσσνται βασικά σε δύ κατηγρίες: σε κληρνμικά και σε επίκτητα αίτια Κωφά άτμα Κώφωση χαρακτηρίζεται η ανικανότητα τυ ατόμυ να συλλάβει ακυστικά ερεθίσματα. Τα κωφά άτμα έχυν χάσει εντελώς την ακή τυς ή διατηρύν ελάχιστα υπλείμματά της ώστε δεν είναι σε θέση, παρά μόνν με ειδική βήθεια να μάθυν την μιλύμενη γλώσσα. Αν μάλιστα η κώφωση επέλθει κατά τη νεανική ή ώριμη ηλικία, παρατηρείται αντίστιχα μια σχετική πτώση της γλωσσικής ικανότητας. Η κώφωση συνδέεται στενά με την αλαλία γιατί η γλώσσα καλλιεργείται και ασκείται με την ακή. Οι συνέπειες της κώφωσης συνδένται στενά με τν χρόν εμφάνισης της διαταραχής. Έτσι παρατηρύνται διαφρές στην πνευματική αλλά και στην ψυχική εξέλιξη των κωφαλάλων, των πίων αιτία είναι χρόνς πυ εμφανίστηκε η κώφωση (εκ γενετής, πρώιμη παιδική, νεανική ηλικία κ.α.). Όσ αργότερα από την γένεση παρυσιασθεί κώφωση, τόσ ι συνέπειες της είναι ελαφρότερες, κώφωση συνεπάγεται σβαρές ατέλειες στην κατανόηση της γλώσσας και στην ικανότητα της μιλίας. Συχνά παρατηρύνται διαταραχές στην άρθρωση, απόκλιση στην γλωσσική μελωδία, στν ρυθμό και στην ένταση της φωνής, καθώς και μειωμένη ικανότητα κατανόησης και σχηματισμύ σύνθετων πρτάσεων. 9

18 1.3.3 Άτμα μ ε διαταραχές λόγυ Οι γλωσσικές διαταραχές συνιστύν μόνιμη ή πρσωρινή ανικανότητα τυ ατόμυ, σε μικρή ή μεγάλη ένταση, να κατανεί και να επεξεργάζεται τη γλώσσα πυ μιλύν ι συνάνθρωπι και να εκφράζεται με αυτή. Είναι πικίλης αιτιλγίας και εκδηλώννται με διάφρες μρφές, όπως είναι η καθυστέρηση στην εξέλιξη της γλώσσας, η ανωμαλία στην σύνδεση της φωνής κατά την πρφρά των φθόγγων, των συλλαβών και των λέξεων, η αταξία στην έκφραση των σκέψεων και στην δμή και ρή τυ λόγυ κ. α Άτμα με σωματική αναπηρία Τα άτμα με σωματική αναπηρία απτελύν στ σύνλό τυς ανμιγενείς μάδες με πικίλες διαταραχές. Έτσι σε ένα ειδικό σχλεί στ πί φιτύν σωματικά ανάπηρα παιδιά, συναντύμε παιδιά με εγκεφαλική πάρεση, με παράλυση, μη αρτιμελή, με διαταραχές στ μυϊκό σύστημα, στ σκελετό και με άλλες παρεμφερείς αναπηρίες. Γι αυτό θα μπρύσε να λεχθεί ότι η σωματική αναπηρία απτελεί μια πρόσκαιρη ή μόνιμη διαταραχή της ρθπεδικής και κινητικής ικανότητς ή απκλίνυσας λειτυργίας ργάνων τυ σώματς με σβαρές επιπτώσεις στ γνωστικό, θυμικό και κινωνικό τμέα τυ ατόμυ. Τα άτμα αυτά έχυν αργότερυς ρυθμύς κίνησης και για να μετακινηθύν χρησιμπιύν αναπηρικό καρτσάκι, περπατίστρες, πατερίτσες, μπαστύνια κ.τ.λ. Έτσι μετακινύνται άνετα σε χώρυς πυ έχυν αντιλισθητικά δάπεδα, με κλίση μικρότερη από 5%, χωρίς σκαλπάτια, χωρίς παγίδες πυ δεν εγκυμνύν κινδύνυς. Πρέπει να σημειωθεί πως κυρίως στα παιδιά, παρόλη την πικιλία των διαταραχών και τν διαφρετικό βαθμό αναπηρίας πυ παρατηρύνται, υπάρχυν ανάμεσά τυς κάπια κινά σημεία, ώστε να μπρύν να φιτύν στν ίδι τύπ σχλείυ. Η ίδια περίπυ κατάσταση εκκίνησης δηλ. η σωματική αναπηρία, ι ίδιες παιδαγωγικές θέσεις και σκπί ενώνυν τα παιδιά αυτά στν ίδι σχλικό χώρ. 10

19 1.3.5 Άτμα με δυσκλία στην αντίληψη και την επικινωνία Είναι τα άτμα: Με μόνιμα μειωμένη αντίληψη π.χ. άτμα με ψυχικές ή ργανικές παθήσεις Με παρδικά μειωμένη αντίληψη όπως ι ηλικιωμένι, παιδιά, αφηρημένι, μεθυσμένι, κυρασμένι, ναρκμανείς, άτμα πυ έχυν περιρισμένη επαφή με τ περιβάλλν και τα αντικείμενα, αδυνατύν να δράσυν αυτόνμα ή ακόμα και να αντιδράσυν στα εμπόδια και στυς κινδύνυς. Η ειδική διαμόρφωση και η απλπίηση των χώρων διακίνησης (σημάνσεις, ενδείξεις με χρωματιστές αντιθέσεις ή έντνα ηχητικά σήματα) βελτιώνυν την σχέση ανθρώπυπεριβάλλντς Άτμα με νητική ανεπάρκεια Η νητική ανεπάρκεια δίνεται ως χαρακτηρισμός όταν διαπιστώνυμε αισθητή απόκλιση από τ καννικό, στην πνευματική εξέλιξη τυ ατόμυ. Για τις απκλίσεις αυτές η ιατρική χρησιμπιεί τν όρ "λιγφρένεια", ενώ ι ψυχλόγι πρτιμύν τν όρ "νητική ανεπάρκεια"10. Γεγνός είναι πάντως ότι και στην ψυχλγία δεν έχει υιθετηθεί κάπις ενιαίς όρς, ίσως επειδή τ αντικείμεν είναι σχετικά νέ στην ελληνική βιβλιγραφία. Έτσι ι συγγραφείς ανάλγα με τις πρτιμήσεις και την πρέλευσή τυς χρησιμπιύν και άλλυς ταυτόσημυς όρυς, όπως "διανητική καθυστέρηση", "πνευματική καθυστέρηση", "ανεπαρκής νημσύνη" κ.τ.λ. Οι διαφρές ανάμεσα στυς ψυχλόγυς δεν είναι μόν λεκτικές. Πέραν από την ρλγία εκτείννται και στην αντίληψη για τη νητική καθυστέρηση. Ορισμένι τνίζυν κυρίως την μειωμένη πνευματική απόδση, άλλι επιμένυν περισσότερ στην 10 Κανατάς, Γ., Β., (2008), «Η ικνμική, λειτυργική και κινωνική διάσταση της Ευρωπαϊκής πλιτικής για τα άτμα με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ)», Διδακτρική διατριβή, Τμήμα Οργάνωσης και Διίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμι Μακεδνίας, Θεσσαλνίκη. 11

20 αδυναμία κινωνικής πρσαρμγής. Οι πρώτι ρίχνυν τ βάρς στην εξέλιξη των λγικών μηχανισμών, ενώ ι δεύτερι πρσδίδυν στη νητική ανεπάρκεια περισσότερ κινωνικό χαρακτήρα. Ανάλγη με τις πεπιθήσεις είναι φυσικά και η αντιμετώπιση της διαταραχής. Τ πρώτ από τα χαρακτηριστικά αυτά είναι ότι η διαταραχή δεν περιρίζεται στην νημσύνη, αλλά εκτείνεται και στ σύνλ των ψυχικών, κάπτε μάλιστα και των αισθησικινητικών λειτυργιών". Η νητική ανεπάρκεια συνδεύεται π.χ. από την ατελή πρσαρμγή στ φυσικό και κινωνικό περιβάλλν, μειωμένη συναισθηματικότητα, αψιθυμικές διαταραχές, πρσβλή της κινητικότητας, γλωσσική ανεπάρκεια κ.α. Η γλωσσική μάλιστα ανεπάρκεια είναι συχνά τόσν εμφανής ώστε δήγησε τν BINET να καθρίσει τρεις βαθμίδες νητικής ανεπάρκειας με σπυδαιότερ κριτήρι τη γλωσσική ικανότητα, γραπτή ή πρφρική. Ένα δεύτερ χαρακτηριστικό της νητικής ανεπάρκειας είναι η μνιμότητα, τ μη επανρθώσιμ της διαταραχής. Ο καθυστερημένς νητικά δεν είναι δυνατόν να μεταμρφωθεί σε άτμ καννικής νημσύνης. Εκείν πυ επιδιώκεται με τις ιατρικές φρντίδες και την ειδική αγωγή είναι η αξιπίηση τυ δυναμικύ πυ απμένει και πρπαντός η πρσαρμγή στ περιβάλλν, πυ δεν είναι αναγκαστικά συνάρτηση της νημσύνης. Άλλ γνώρισμα της νητικής ανεπάρκειας είναι αργός ρυθμός και η πρόωρη παύση της ανάπτυξης των ψυχικών λειτυργιών. Επιπλέν η κάθε λειτυργία έχει τν δικό της ρυθμό και τ δικό της χρνικό όρι ανάπτυξης. Συνήθως, δυσμενέστερη είναι η εξέλιξη των λγικών και ρισμένων άλλων γνωστικών μηχανισμών. Σε σύγκριση π.χ. με την ψυχκινητική λειτυργία, η αντίληψη και η παράσταση τυ χώρυ και τυ χρόνυ εξελίσσνται με βραδύτερ ρυθμό και η ανάπτυξή τυς παύει νωρίτερα. Συνπτικά, η νητική ανεπάρκεια είναι κατάσταση πρωτγενής και μη επανρθώσιμη, με συμπτώματα τη μεινεξία τυ ατόμυ στν πνευματικό τμέα, την δυσκλία πρσαρμγής τυ στ περιβάλλν, την κινωνική ανωριμότητα και την επέκταση της διαταραχής στ σύνλ σχεδόν τυ ψυχσωματικύ μηχανισμύ τυ ατόμυ. Η 1 11 Κανατάς, Γ, Β., (2008), «// ικνμική, λειτυργική και κινωνική διάσταση της Ευρωπαϊκής πλιτικής για τα άτμα με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ)», Διδακτρική διατριβή, Τμήμα Οργάνωσης και Διίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμι Μακεδνίας, Θεσσαλνίκη. 12

21 σβαρότητα των συμπτωμάτων αυτών εξαρτάται φυσικά από τη βαθμίδα νητικής ανεπάρκειας, στην πία βρίσκεται τ άτμ. 1.4 Κατηγριπίηση της αναπηρίας Τα άτμα με ειδικές ανάγκες απτελύν μια ειδική κατηγρία πληθυσμύ η πία, περισσότερ από κάθε άλλη, βρίσκεται σε άμεση εξάρτηση από τ στενό περιβάλλν για την ενσωμάτωσή τυς στ κινωνικό σύνλ. Λέγντας άτμα με ειδικές ανάγκες εννύμε τα άτμα εκείνα πυ παρυσιάζυν εκ γενετής ή επίκτητα ρισμένυς περιρισμύς σωματικής ή πνευματικής πρέλευσης στις δυνατότητές τυς. Τα άτμα αυτά λόγω των διαφρών τυς από τν τυπικό πληθυσμό έχυν κατά καιρύς λάβει διάφρες νμασίες όπως μη φυσιλγικά, πρβληματικά κ.α. Παρόλα αυτά πρέπει να αναφέρυμε ότι η ανμιγένεια και η μναδικότητα τυ καθενός είναι καθρισμένη από τη φύση και για τ λόγ αυτό κάθε άτμ είναι μναδικό. Η διαφρπίηση λιπόν των ατόμων με ειδικές ανάγκες από τν υπόλιπ πληθυσμό φείλεται στν περιρισμό μιας λειτυργίας ή ικανότητας και όχι στην πρσωπικότητά τυς. Σε μια επχή λιπόν πυ ρόλς τυς δεν περιρίζεται σε διαδικασίες απλής επιβίωσης αλλά διεκδικύν με κάθε τρόπ την άρση της διαφρετικότητάς τυς π.χ. παραλυμπιακί αγώνες, στόχς όλων μας θα έπρεπε να είναι η άρση των συνθηκών εκείνων πυ δρυν ανασταλτικά στην ψυχσωματική και κινωνική τυς εξέλιξη, πρσφέρντας παράλληλα ένα κατάλληλ και δυναμικό εκπαιδευτικό, κινωνικό και επαγγελματικό σύστημα αντιμετώπισης των αναγκών τυς. Οι αναπηρίες διακρίννται κυρίως σε: - Σωματικές - Ψυχικές και Πνευματικές 13

22 Οι σωματικές αναπηρίες αναφέρνται στην βλάβη ργάνων ή συστημάτων τυ σώματς τυ ανθρώπυ και είναι ι εξής: Κινητικές αναπηρίες πυ αφρύν στην μείωση ή την κατάργηση της κινητικότητας διαφόρων μελών τυ σώματς, όπως συμβαίνει στις τετραπληγίες, παραπληγίες, ακρωτηριασμύς κ.τ.λ. Αναπηρίες πυ αφρύν τη λειτυργία εσωτερικών συστημάτων τυ ργανισμύ λόγω κάπιας βλάβης στ κυκλφρικό όπως καρδιπάθειες, αρτηρισκληρώσεις κ.τ.λ., στ αναπνευστικό όπως φυματίωση, στ υργεννητικό σύστημα όπως νεφρική ανεπάρκεια κ.τ.λ. Αναπηρίες στην μιλία, αλαλία, δυσαρθρία Ιδιόμρφες χρόνιες παθήσεις όπως επιληψία, νόσς Hansen Αναπηρίες πυ αφρύν τα αισθητήρια όργανα όπως τύφλωση, βαρηκΐα, κώφωση κ.τ.λ. Ανάλγα με την έκταση των εκδηλώσεων, ι κινητικές αναπηρίες διακρίννται στις εξής μρφές: Τετραπληγία: Η πάθηση καταλαμβάνει όλ τν κρμό, άνω και κάτω άκρα, φτωχός έλεγχς τυ κεφαλιύ, αδυναμία, λεπτών κινήσεων, δυσκλίες σίτισης και μιλίας. Διπληγία: Πρσβλή τυ κρμύ με εκδηλώσεις μόν στα κάτω άκρα. Στ 3-5 % των περιπτώσεων η σπαστικότητα αφρά τυς μυς από τα γόνατα (μόν στα σπαστικά παιδιά) Ημιπληγία: Πρσβλή μόν τυ ενός ημιμρίυ τυ σώματς. Ανήκει στην σπαστική μρφή. Παραπληγία: Πρσβλή μόν στα κάτω άκρα. Σπάνια μρφή. Μνπληγία: Πρόκειται για πρσβλή άκρυ. Οι ψυχικές και πνευματικές αναπηρίες έχυν ρισμένα χαρακτηριστικά: 14

23 Α. Η διαταραχή περιρίζεται στη νημσύνη αλλά εκτείνεται στ σύνλ των ψυχικών και αισθησικινητικών λειτυργιών. Συνδεύεται από ατελή πρσαρμγή στ περιβάλλν, μειωμένη συναισθηματικότητα, αμφιθυμικές διαταραχές, πρβλή της κινητικότητας και γλωσσική ανεπάρκεια. Β. Άλλ χαρακτηριστικό της νητικής ανεπάρκειας είναι η μνιμότητα, τ μη επαναδιρθώσιμ της διαταραχής. Επίσης χαρακτηριστικό είναι αργός ρυθμός και η πρόωρη παύση της ανάπτυξης ψυχικών λειτυργιών. Πι συγκεκριμένα: Επίπεδ νητικής λειτυργίας χαμηλότερ από τ μέσ όρ, δηλαδή περίπυ ίσς ή μικρότερς τυ 70. Πρέπει να συνυπάρχυν ελλείμματα ή έκπτωση της παρύσας πρσαρμστικής λειτυργίας τυ ατόμυ και να εντπίζνται στυς εξής τμείς: Επικινωνία Αυτεξυπηρέτηση Διαβίωση στ σπίτι Κινωνικές - Διαπρσωπικές δεξιότητες Χρήση κιντικών πηγών Αυτνμία Σχλικές δεξιότητες Ελεύθερς χρόνς Υγεία Ασφάλεια Η έναρξη των πρβλημάτων αυτών τπθετείται πριν τα 18 χρόνια τυ ατόμυ. Η νητική υστέρηση μετά τη διάγνωσή της ταξινμείται ανάλγα με τη βαρύτητά της Κάκυρς, Ε., Μανιαδάκη, Κ., (2004), «Ψυχπαθλγία Παιδιών και Εφήβων», Εκδόσεις Τυπωθήτω- Δαρδανός, Αθήνα, σελ

24 Οι ψυχικές και πνευματικές αναπηρίες διακρίννται σε: 1. Νητική καθυστέρηση. Οφείλεται σε κάπιες εξωγενείς βλάβες ή σε κάπιες αρμνικές ανωμαλίες κατά τη διάρκεια της κύησης, όπυ τ έμβρυ αναπτύσσεται, έχντας ως απτέλεσμα τη μη φυσιλγική ανάπτυξη των νητικών ικαντήτων τυ. Ελαφρά νητική καθυστέρηση. Τα άτμα αυτά απκτύν την ικανότητα γνωστικής έκφρασης με κάπια καθυστέρηση αλλά τα περισσότερα έχυν την ικανότητα χρήσης τυ λόγυ για την καθημερινή τυς ζωή (μπρύν να πάρυν μέρς σε συνμιλία). Συνήθως καταφέρνυν να εξασφαλίσυν την αυτφρντίδα τυς αλλά έχυν ιδιαίτερη δυσκλία στ σχλεί με την ανάγνωση και τη γραφή. Τα περισσότερα από αυτά τα άτμα είναι ικανά να εργασθύν, περισσότερ όμως σε εργασίες πυ απαιτύνται πρακτικές ικανότητες παρά θεωρητικές13. Μέτρια νητική καθυστέρηση. Τα άτμα αυτής της κατηγρίας παρυσιάζυν επιβραδυμένη ανάπτυξη στην κατανόηση και τη χρήση της γλώσσας, κατά συνέπεια ι επιδόσεις τυς είναι περιρισμένες. Υπάρχει καθυστέρηση στην επίτευξη της φρντίδας τυ εαυτύ τυς και των κινητικών τυς δυναττήτων και κάπια χρειάζνται επίβλεψη σε όλη την διάρκεια της ζωής τυς. Ένα μικρό πσστό αυτών μαθαίνυν τις βασικές δεξιότητες πυ χρειάζνται για τ διάβασμα, τη γραφή και τη μέτρηση. Βαριά νητική καθυστέρηση. Στην κατηγρία αυτή δείκτης νημσύνης υπλγίζεται κάτω τυ 20 με απτέλεσμα τα άτμα αυτά να έχυν σβαρύς περιρισμύς στην ικανότητά τυς να κατανύν ή να συμμρφώννται με τα αιτήματα ή τις δηγίες των άλλων. Τα περισσότερα άτμα αδυνατύν να κινηθύν είτε είναι σβαρά περιρισμένα όσν αφρά την κινητικότητά τυς. Έχυν επίσης μικρή ικανότητα αυτφρντίδας και χρειάζνται μόνιμη επίβλεψη. 13 Σταθόπυλς Π., (1996), Κινωνική Πρόνια, Μια Γενική Θεώρηση, Αθήνα: Έλλην, σελ

25 2. Αυτισμός. Ως αυτισμός ρίζεται η Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή πυ επηρεάζει συνλικά τη λειτυργικότητα τυ ατόμυ. Χαρακτηρίζεται από έντνα διαταραγμένη επικινωνία (λεκτική, μη λεκτική) και έντνα περιρισμένες δραστηριότητες ή ενδιαφέρντα. Τα πρώτα σημάδια γίννται εμφανή στν πρώτ και δεύτερ χρόν ζωής τυ παιδιύ. Κάπια από τα συμπτώματα τυ αυτισμύ είναι: Διαταραχές στην κινωνικότητα τυ ατόμυ. Τα παιδιά εμφανίζυν διάχυτη δυσκλία στη σύναψη διαπρσωπικών σχέσεων, παρατηρύνται σημάδια κινωνικής απμόνωσης, δυσκλία στην ανάπτυξη βασικής μίμησης και έλλειψη παιχνιδιύ. Διαταραχές στη λεκτική και μη λεκτική επικινωνία - έκφραση συναισθημάτων. Στα αυτιστικά παιδιά δεν υπάρχει η έμφυτη ικανότητα λεκτικής επικινωνίας και πρέπει να την διδαχθύν. Εμφανίζυν διαταραχές όπως διαταραγμένη βλεμματική επαφή, αδυναμία κατανόησης των εκφράσεων τυ πρσώπυ, κ.τ.λ. Διαταραχές στη λεκτική επικινωνία. Ένα πσστό των παιδιών παραμένυν «βωβά» σε όλη τυς τη ζωή. Στα παιδιά πυ αναπτύσσεται λόγς τ περιεχόμεν και η χρήση της γλώσσας εμφανίζυν ρισμένα άτυπα χαρακτηριστικά όπως αναστρφή συλλαβών, ηχλαλία, ασυνήθιστς τόνς φωνής κ.α. Περιρισμέν ρεπερτόρι ενδιαφερόντων ή συμπεριφρών. Στα παιδιά αυτά παρατηρείται απυσία τυ συμβλικύ παιχνιδιύ λόγω έλλειψης φαντασίας. Συνήθως δεν χειρίζνται αντικείμενα σύμφωνα με την λειτυργική ή την συνηθισμένη χρήση τυς αλλά με ένα στερεότυπ τρόπ και πλλές φρές εμφανίζυν εμμνή σε κάπι αντικείμεν. Πρβλήματα στ γνωστικό τμέα. Στην πλειψηφία των παιδιών μαζί με τν αυτισμό συνυπάρχει και κάπιυ βαθμύ νητική υστέρηση. Έχυν μικρή διάρκεια συγκέντρωσης και πρσχής και αδυνατύν να κατανήσυν αλληγρικές έννιες. Διαταραχές στην αισθητηριακή επεξεργασία και αντίληψη. Παρατηρύνται μη φυσιλγικές αντιδράσεις σε πικίλα πτικά και ακυστικά ερεθίσματα. 17

26 Υπάρχει πρτίμηση στη λήψη ερεθισμάτων μέσω αφής, γεύσης και όσφρησης, παρά όρασης και ακής. Διάφρα κινητικά πρβλήματα. Παρατηρείται φτωχός και αδρός συντνισμός κινήσεων, μειωμέν τόν στυς καμπτήρες ή εκτείνντας τυς μυς κ.α. Σύνδες διαταραχές. Μαζί με τν αυτισμό συνυπάρχυν και άλλες διαταραχές όπως υπερκινητικότητα, διάσπαση πρσχής, εκρήξεις ργής, παρρμητικότητα ή ιατρικές παθήσεις όπως επιληπτικί σπασμί. 3. Διαταραχές Ομιλίας. Πρόκειται για διαταραχές κατά τις πίες φυσιλγικός τρόπς εκμάθησης στης γλώσσας διαταράσσεται από τα αρχικά στάδια ανατμής. Οι καταστάσεις αυτές δεν απδίδνται άμεσα σε νευρλγικές ανωμαλίες τυ μηχανισμύ της μιλίας, βλάβες αισθητηρίων ργάνων, νητική καθυστέρηση ή άλλυς παράγντες. Ειδικές διαταραχές διάρθρωσης. Ειδική αναπτυξιακή διαταραχή κατά την πία τ παιδί κάνει χρήση φθόγγων σε επίπεδ κατώτερ από εκείν πυ αντιστιχεί στη νητική ηλικία τυ αλλά με φυσιλγικό επίπεδ γλωσσικών δεξιτήτων. Διαταραχή στην έκφραση της γλώσσας. Αναπτυξιακή διαταραχή κατά την πία η ικανότητα τυ παιδιύ να εκφράζεται πρφρικά είναι πλύ μικρότερη από την αντίστιχη νητική ηλικία τυ, αλλά η κατανόηση της γλώσσας είναι φυσιλγική. Ενδέχεται να υπάρχυν, ή όχι, ανωμαλίες στην άρθρωση. Αντιληπτική διαταραχή της γλώσσας. Ειδική αναπτυξιακή διαταραχή κατά την πία τ παιδί έχει ικανότητα κατανόησης της γλώσσας κατώτερη από την αναμενόμενη για την νητική τυ λειτυργία. Διαταραγμένη εκφραστική γλωσσική ικανότητα και ανωμαλίες στην παραγωγή φθόγγων. Στις μεταγενέστερες δυσκλίες περιλαμβάννται η ανικανότητα κατανόησης της γραμματικής δμής τυ λόγυ καθώς και των περισσότερων χαρακτηριστικών της γλώσσας. 18

27 Επίκτητη αφασία συνδευόμενη από επιληψία (Σύνδρμ ΕΑΝΡΑΕΙ- ΚΕΕΕΕΙΙΕΝ). Διαταραχή κατά την πία τ παιδί ενώ είχε φυσιλγική εξέλιξη, χάνει τόσ τις αντιληπτικές τυ όσ και τις γλωσσικές εκφραστικές δεξιότητες αλλά διατηρεί τη γενική νημσύνη τυ. 4, Διαταραχές συμπεριφράς και συναισθήματς. Διαταραχές υπερκινητικύ τόπυ. Εμφανίζνται νωρίς κατά την περίδ της ανάπτυξης (μέχρι τα 5 έτη). Χαρακτηριστικά: έλλειψη επιμνής σε ασχλίες, μετάπτωση από τη μια ασχλία στην άλλη χωρίς η πρηγύμενη να έχει λκληρωθεί, απδιργανωμένη, ανεπαρκώς συντνισμένη και υπερβλική δραστηριότητα, διαταραχή της δραστηριότητας και της πρσχής, διαταραχή διαγωγής υπερκινητικύ τόπυ κ.α. Διαταραχές διαγωγής: Χαρακτηριστικό εδώ είναι η επαναλαμβανόμενη, επίμνη, δυσκινωνική, επιθετική ή πρκλητική διαγωγή. Συνηθίζνται συμπεριφρές όπως: καθ υπερβλή διενέξεις και εκφβισμί, σκληρότητα πρς τυς άλλυς και πρς τυς ίδιυς, καταστρφική δραστηριότητα, ψευδλγίες, ασυνήθιστες εκρήξεις θυμύ, επιμνή και σβαρή ανυπακή. Διαταραχές τυ συναισθήματς κατά την παιδική ηλικία. Οι έρευνες στην πλειψηφία τυς δείχνυν ότι η πλεινότητα των παιδιών με συναισθηματικές διαταραχές εξελίσσνται σε φυσιλγικύς ενήλικες και ελάχιστα από αυτά παρυσιάζυν νευρωσικές διαταραχές κατά την ενήλικη ζωή τυς. Διαταραχές της κινωνικής λειτυργικότητας με έναρξη ειδικά κατά την παιδική ηλικία. Σβαρές περιβαλλντικές ανωμαλίες ή στερήσεις συχνά σχετίζνται με τις διαταραχές αυτές. Πρόκειται μάλλν για μια ετεργενή μάδα διαταραχών με κινό στιχεί ανωμαλίες της κινωνικής λειτυργικότητας κατά την περίδ της ανάπτυξης. Περιλαμβάννται: α) εκλεκτική αλαλία β) διαταραχή πρσκόλλησης αντιδραστικύ τόπυ γ)μη αναστελλόμενη διαταραχή πρσκόλλησης κατά την παιδική ηλικία. Διαταραχές πυ εκδηλώννται με μυσπασμύς (τικ). Στα σύνδρμα η πρεξέχυσα εκδήλωση είναι τα μυσπάσματα διαφόρων τύπων. Ως μυσπασμών θεωρείται ακύσια, επαναλαμβανόμενη, μη ρυθμική μηχανική 19

28 κίνηση ή παραγωγή ήχυ η πία εμφανίζεται ξαφνικά. Περιλαμβάννται: διαταραχή παρδικών μυσπασμών, διαταραχή χρόνιων κινητικών ή φωνητικών μυσπασμών, διαταραχή συνθετικών φωνητικών ή πλλαπλών κινητικών μυσπασμών. 5. Δυσκλίες Μάθησης. Ειδική διαταραχή ανάγνωσης. Κύρι χαρακτηριστικό είναι κάπια ειδική και σημαντική μεινεξία στην ανάπτυξη των ικαντήτων ανάγνωσης, η πία δεν εξηγείται απκλειστικά από τη νητική ηλικία, πρβλήματα πτικής ξύτητας και ανεπαρκή διδασκαλία. Ειδική διαταραχή συλλαβισμύ. Κύρι χαρακτηριστικό είναι μια ειδική και σημαντική μεινεξία στην ανάπτυξη των ρθλγικών δεξιτήτων, απυσία ιστρικύ ειδικής διαταραχής της ανάγνωσης. Πρσβάλλεται ακόμα η πρφρική ικανότητα συλλαβισμύ και η ικανότητα ρής γραφής των λέξεων. Ειδική διαταραχή των αριθμητικών ικαντήτων. Η διαταραχή αυτή αναφέρεται σε ειδική μεινεξία των αριθμητικών ικαντήτων η πία δεν είναι δυνατόν να απδθεί απκλειστικά σε νητική καθυστέρηση ή σε ανεπάρκεια διδασκαλίας. Η μεινεξία αναφέρεται στην αφμίωση των βασικών υπλγιστικών πράξεων της πρόσθεσης, αφαίρεσης, πλλαπλασιασμύ και διαίρεσης. 6. Άτμα με κινητικά πρβλήματα. Ειδικές αναπτυξιακές διαταραχές της κινητικής λειτυργίας. Στην κατηγρία αυτή κινύνται όσι έχυν αναπηρία η πία τυς εμπδίζει σε μικρό ή μεγάλ βαθμό να κινηθύν. Κύρι χαρακτηριστικό είναι η σβαρή μεινεξία στην ανάπτυξη συντνισμύ κινήσεων. Η έκταση της διαταραχής πικίλει ανάλγα με την ηλικία. 7. Πρβλήματα όρασης - βαρηκΐας. Άτμα με πτική ξύτητα μικρότερη από τ 1/20 της φυσιλγικής θεωρύνται τυφλά. Τα κύρια αίτια της τύφλωσης σε βρέφη 20

29 και μικρά παιδιά είναι κληρνμικές, μλυσματικές και λιμώδεις ασθένειες. Η μάδα αυτή παιδιών θεωρείται ετεργενής γιατί περιλαμβάνει τη διάγνωση βαρηκΐας ή κώφωσης και διαφέρει και σε άλλυς τμείς όπως: ι ηλικίες πυ έχασαν την ακή τυς, ι γλωσσικές τυς εμπειρίες, η νημσύνη και η συναισθηματική τυς ισρρπία. Ο τρόπς μιλίας για τα κωφά παιδιά έχει χαρακτηριστεί ότι έχει υπέρμετρη αναπνή, αργό ρυθμό, αντικατάσταση φθόγγων και παραμόρφωση συλλαβών. Εάν όμως τυς δθεί έγκαιρη εφαρμγή ακυστικών και λγθεραπευτική παρέμβαση, έχυν τη δυνατότητα τα άτμα αυτής της κατηγρίας να αναπτύξυν την ικανότητα λόγυ και μιλίας. 8. Εγκεφαλική παράλυση. Εγκεφαλική παράλυση ρίζεται τ σύνλ διαταραχών της κίνησης και της στάσης πυ φείλνται σε μια πρδευτική βλάβη τυ αναπτυσσόμενυ εγκεφάλυ. Η εγκεφαλική βλάβη είναι μόνιμη, δεν εξελίσσεται. Παρατηρείται μεταβαλλόμενη εξέλιξη στην κλινική εικόνα τυ παιδιύ μέχρι να εγκατασταθεί η μόνιμη στατική εγκεφαλπάθεια. Από τις μέχρι σήμερα επιδημιλγικές μελέτες και τη βιβλιγραφία, η συχνότητά της κυμαίνεται από 1 έως 4% στις ανεπτυγμένες χώρες. Σε χώρες με υψηλό κινωνικό και ικνμικό επίπεδ τα πσστά της παρυσιάζυν πτωτική τάση, με πσστό 1,2% έως 2,5%. Στην Ελλάδα η συχνότητά της υπλγίζεται 1,5 έως 3% σε ζώντα νεγνά και 2% σε παιδιά σχλικής ηλικίας. Τα αίτια είναι πικίλα και διακρίννται σε πργεννητικά, περιγεννητικά και μεταγεννητικά. Οι δυσκλίες για την απκατάσταση (εφόσν δεν θεραπεύεται) των ατόμων είναι πλλές και απαιτύν τη συλλγική πρσπάθεια ατόμων με διάφρες ειδικότητες όπως γιατρών, φυσιθεραπευτών, γυμναστών, εργασιθεραπευτών, λγθεραπευτών, κινωνικών λειτυργών κ.α. Μεγάλη είναι και η συμβλή των γνέων για τ απτέλεσμα. 9. Σύνδρμ Down. Τ σύνδρμ Down πρκαλείται από την παρυσία ενός παραπάνω χρωμσώματς. Κατά τη γέννηση τα παιδιά αυτά είναι λίγ πι μικρά από τ φυσιλγικό. Έχυν καθαρές αρθρώσεις, ασθενή αντανακλαστικά και κακό μυϊκό τόν. Αν και πλλά παιδιά θεωρύνται διανητικά καθυστερημένα μερικά από αυτά 21

30 είναι ικανά για περιρισμένη μάθηση και ίσως γραφή. Τα παιδιά αυτά έχυν ασυνήθιστα χαρύμενη και στργική φύση Δικαιώματα των ΑμεΑ Στην Ελλάδα συχνά δεν γίνεται δεκτή η ανάπηρη καννικότητα, ως αυτόνμη υπόσταση και ως διαφρετική αντίληψη των συνθηκών και όρων ζωής. Πλλές φρές, με πρόσχημα την θεραπεία, επιχειρείται η μαλπίηση της "αναξιπαθύσας" αναπηρίας και απόκλισης των πλιτών. Ο πληθυσμός με αναπηρίες εξαναγκάζεται να ζει κάτω από "ειδικές", δήθεν θεραπευτικές, συνθήκες: α) ειδικής μεταχείρισης από ειδικές και μόν υπηρεσίες, β) ικνμικής και κινωνικής εξάρτησης από τα ασφαλιστικά ταμεία και τυς φιλανθρωπικύς φρείς και σωματεία και γ) κινωνικής απμόνωσης στα ειδικά εκπαιδευτήρια και λκληρωτικά άσυλα. Οι άνθρωπι πυ κατά την άπψη των τεχνλόγων εμπειργνωμόνων θεραπευτών θεωρείται πως απκλίνυν τυ "φυσιλγικύ", τυ "μαλύ" και τυ "καθιερωμένυ", διαχωρίζνται από τ κινωνικό σώμα και αντιμετωπίζνται σαν 2ης κατηγρίας πλίτες. Με τη βήθεια αξιών, θεσμών και νόμων εξαναγκάζνται να καταναλώνυν μόν "ειδικές" υπηρεσίες και παρχές των πίων η πσότητα και η πιότητα δεν μπρεί να ελεγχθεί. Ο κινωνικός ρατσισμός, ι πρκαταλήψεις, η βία και ι επιθετικές εκπαιδευτικές και θεραπευτικές τεχνλγίες αιχμής συνθέτυν και αναπαράγυν εχθρικό κινωνικό περιβάλλν, τ πί δεν ανέχεται στυς κόλπυς τυ την ύπαρξη των αναπήρων και 14 Κρωνιά, Α., Κυράνα, Ζ., (2004), «Άτμα με Ειδικές Ανάγκες και ρόλς της μητέρας», Πτυχιακή Εργασία, ΑΤΕΙ Ηρακλείυ, ΣΥΕΠ, Τμήμα Κινωνικής Εργασίας, Ηράκλει Κρήτης, σελ

31 τυς/τις εξρίζει στην απμόνωση τυ κινωνικύ και ικνμικύ περιθωρίυ και στα λκληρωτικά ιδρύματα Τ δικαίωμα των ανθρώπων με αναπηρίες για αντίσταση στις αρνητικές διακρίσεις: Όλι/ες ι Έλληνες/ίδες με αναπηρίες ανεξαρτήτως σβαρότητας της αναπηρίας τυς, καθώς και ι ικγένειες τυς, έχυν τ δικαίωμα να αντισταθύν σε κάθε ένα (άτμ, ή κινωνική-πλιτική μάδα ατόμων, ή θεσμό κ..κ.), πυ δημιυργεί, ή ενθαρρύνει τη δημιυργία κινωνικών και ικνμικών εμπδίων. Ως φρλγύμενι και ως πλίτες έχυν τ δικαίωμα να αντισταθύν σε κάθε τι πυ τυς χρεώνει αυθαίρετα τ στίγμα τυ αρρώστυ, τυ αναξιπαθύντα, τυ ανικάνυ, τυ επικινδύνυ, τυ σακάτη, τυ ανωμάλυ κ..κ. και τυς αντιμετωπίζει αναλόγως στην απμόνωση των ειδικών λκληρωτικών ιδρυμάτων, ασύλων, ειδικών "σχλείων" και κέντρων Επαγγελματικής Κατάρτισης και Απκατάστασης. 2. Τ δικαίω μα τω ν ανθρώπων με αναπηρίες για απκατάσταση: Οι μμεταρρυθμίσεις τυ δικτύυ πρόνιας πυ επιχειρήθηκαν απέτυχαν, ή καλύτερα δε ξεκίνησαν πτέ: Η συντριπτική πλειψηφία των ανθρώπων με αναπηρίες πυ "απκαταστάθηκαν" σ' αυτά, δεν ενσωματώθηκαν στην κινωνία και ίσως να μην ενσωματωθύν πτέ. Η μμειψηφία των ανθρώπων με αναπηρίες πυ σήμερα εργάζεται, απασχλείται σε θέσεις εργασίας διαφρετικές από αυτές για τις πίες εκπαιδεύτηκαν. Η νεελληνική κινωνία εξακλυθεί να αγνεί την ύπαρξη των φρλγύμενων πλιτών με αναπηρίες, με τυς φόρυς των πίων (και των ικγενειών τυς) χρηματδότησε και χρηματδτεί τα δαπανηρότατα πργράμματα απκατάστασης. Η μόνη διέξδς -αν υπάρχει- είναι επαναπρσδιρισμός των στόχων της απκατάστασης και η πρσαρμγή των μμεθόδων και πργραμμάτων απκατάστασης σ' αυτό πυ θεωρείται απδεκτό από τις διεθνώς ισχύυσες θεωρίες απκατάστασης. Οι άνθρωπι με 15 Αναρτήθηκε στ 23

32 αναπηρίες έχυν τ δικαίωμα να απκατασταθύν ως ισότιμα μέλη της κινωνίας, και να αρνηθύν να πρσαρμόσυν την αναπηρία τυς στις απαιτήσεις τυ ανρθλγισμύ της ελληνικής κινωνίας. Οι άνθρωπι με αναπηρίες έχυν τ δικαίωμα να επανεκπαιδευτύν για να μάθυν να ζυν μαζί με την αναπηρία τυς. Να εκπαιδευτύν για να απκτήσυν τις μέγιστες δυνατές ικανότητες και επιδεξιότητες για αυτεξυπηρέτηση και ετερεξυπηρέτησή τυς. Για να επιτευχθεί σκπός αυτός θα πρέπει να τυς δθεί κάθε δυνατή (θεραπευτική, τεχνλγική, μηχανλγική κ..κ.) υπστήριξη για να αναπτύξυν τις επιδεξιότητες και τις ικανότητες πυ διαθέτυν αμέσως μετά την απόκτηση της αναπηρίας τυς. Μόνν έτσι θα καταστύν ικανί να διεκδικήσυν, να δημιυργήσυν και να διαχειριστύν τ είδς των υπστηρικτικών υπηρεσιών, πυ έχυν ανάγκη. Πρέπει λιπόν να επανεκπαιδευτύν στις νέες συνθήκες της ζωής μαζί με την αναπηρία τυς για να μπρύν να χρησιμπιύν τις λιγστές υπλειτυργύσες κινωνικές υπηρεσίες και παρχές και να μάθυν πως θα συμμετέχυν ισότιμα σε όλες (ή σχεδόν όλες) τις κινωνικές και παραγωγικές δραστηριότητες. 3. Τ δικαίωμα των ανθρώπων με αναπηρίες στην εκπαίδευση: Στην Ελλάδα, ακόμη και σήμερα, θεωρείται πως η εκπαίδευση των αναπήρων απτελεί ένα μεγάλ ιατρικό "πρόβλημα". Οι μαθητές με αναπηρίες θεωρύνται πως είναι άρρωστι. Οι κατευθύνσεις και ι επιλγές της "ειδικής" εκπαιδευτικής; πλιτικής πργραμματίζνται όπως ρίζει ένα ιδιόμρφ, νεελληνικής εμπνεύσεως βι-ιατρικό πρότυπ, τ πί υδεμία σχέση έχει με τις διεθνώς γνωστές εκπαιδευτικές θεωρίες και πρακτικές. Τ εκπαιδευτικό έργ των θεσμών της Ειδικής" Αγωγής δεν καθρίζεται από εκπαιδευτικύς, αλλά από τεχνλόγυς θεραπευτές και ψυχλόγυς πυ καθδηγύνται από ιατρύς, ι πίι υδεμία τυπικά κατχυρωμένη επιστημνική σχέση έχυν με την αναπηρία και τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Η εκπαίδευση πυ δίδεται στυς Έλληνες αναπήρυς είναι μη-εκπαίδευση. Αυτό δεν φείλεται στ ότι, ι ανάπηρι είναι μη εκπαιδεύσιμι ή ανίκανι να εκπαιδευτύν. Οφείλεται στην ανικανότητα της εκπαίδευσης, της εκπαιδευτικής διαδικασίας και των 24

33 εκπαιδευτηρίων να εκπαιδεύσυν τυς μαθητές με αναπηρίες (πυ είναι ανάπηρι αλλά δεν έχυν ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες) και τυς μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες έχυν τ δικαίωμα να μην υφίστανται την τυππίηση της διαφράς τυς σε χντρικά ταξινμημένες κατηγρίες αναπηριών και αναλόγως να εκπαιδεύνται σε "ειδικύς" χώρυς. Έχυν τ δικαίωμα να ζυν και να εκπαιδεύνται στα συνηθισμένα εκπαιδευτήρια σαν όλα τα άλλα "καννικά" παιδιά με "γενικές" εκπαιδευτικές ανάγκες. Τα παιδιά και ι νέι/ες με αναπηρίες και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες έχυν τ δικαίωμα να εκπαιδεύνται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης στα κινά εκπαιδευτήρια και να δικαιύνται τυς ίδιυς τίτλυς σπυδών, όπως όλι/ες ι άλλι/ες νέι/ες. Τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες έχυν τ δικαίωμα να συμμετέχυν σε πρσπελάσιμη, για τις ικανότητές τυς, εκπαίδευση, χωρίς να διαχωρίζνται από τ σώμα των πι ικανών συμμαθητών/τριών τυς: α) πρέπει να απκατασταθεί η πρσπελασιμότητα όλων των εκπαιδευτηρίων, β) Οι μαθητές αναλόγως με τις ικανότητές τυς θα πρέπει να χρησιμπιύν πρσπελάσιμ εππτικό υλικό και βιβλία γραμμένα για να ικανπιύν τις υσιαστικές τυς απαιτήσεις και ικανότητες, γ) Να χρησιμπιύν εφαρμγές της νέας τεχνλγίας, λ.χ. ηλεκτρνικύς υπλγιστές, screen readers, text enlargers κ..κ, ώστε να ενισχυθύν (ή να πλαισιωθύν) ι περιρισμένες κινητικές και/η αισθητικές και/ή νητικές τυς επιδεξιότητες και ικανότητες. 4. Τ δικαίωμα των ανθρώπων με αναπηρίες για ικνμική αυτδυναμία: Οι άνθρωπι με αναπηρίες, ανεξαρτήτως από τ αν είναι ικανί ή λιγότερ ικανί να εργασθύν, έχυν τ δικαίωμα να είναι ικνμικά αυτδύναμι και να μην εξαρτώνται ικνμικά από γνείς, ικγένεια, φιλανθρωπικά σωματεία κτλ. Οι συντάξεις, ι χαριστικές ρυθμίσεις και ι φρλγικές απαλλαγές από μόνες τυς δεν βελτιώνυν την 25

34 πιότητα ζωής τυς, ύτε συμβάλυν στην απελευθέρωση των ανθρώπων με αναπηρίες από την ικνμική εξάρτηση και εκμετάλλευση. Θα πρέπει να δημιυργηθύν ι πρϋπθέσεις για την μείωση τυ κόστυς της ζωής των ανθρώπων με αναπηρίες και η ικνμική τυ ελάφρυνση από τα επιπλέν έξδα, πυ φείλνται στην αναπηρία τυς: α) Οι άνθρωπι με αναπηρίες πρέπει να πρμηθεύνται όλα τα απαραίτητα υλικά βηθήματα και εξπλισμό (βηθητικές συσκευές, εργνμικές διευθετήσεις, υρσυλλέκτες, μηχανλγικό εξπλισμό κ..κ.) σε φθηνές τιμές, ή δωρεάν από τα ασφαλιστικά ταμεία. β) Θα πρέπει να λαμβάνυν την ανθρώπινη υπστήριξη πυ έχυν ανάγκη για την εκπλήρωση των καθημερινών (κινωνικών, επαγγελματικών κ..κ.) καθηκόντων τυς. 5. Τ δικαίωμα των ανθρώπων με αναπηρίες την υγεία: Η νσηλεία των ανθρώπων με αναπηρίες γίνεται αντικείμεν ικνμικής εκμετάλλευσης νσκμείων και κέντρων απκατάστασης τυ εξωτερικύ: Στην Ελλάδα η νσηλεία μεγάλων μάδων αναπήρων (λ.χ. ανθρώπων με κακώσεις νωτιαίυ μυελύ, κρανιεγκεφαλικές κακώσεις κ..κ.) είναι ανύπαρκτη. Οι ανάπηρι, μετά την απόκτηση της αναπηρίας τυς, έχυν δύ επιλγές: Να "μεταναστεύυν" σε κάπι από τ νσκμεία και τα κέντρα απκατάστασης τυ εξωτερικύ, ή... να πεθάνυν. Οι άνθρωπι με αναπηρίες υπχρεώννται να υπερκαταναλλώνυν πανάκριβες "ειδικές" Θεραπείες, "ειδικές" κινωνικές παρχές και τεχνλγικά πρϊόντα "ειδικής" (φάρμακ) βιμηχανίας, εάν και εφόσν θέλυν να διατηρηθύν στη ζωή. Οι άνθρωπι με αναπηρίες έχυν δικαίωμα της διαρκύς επιλγής των συνθηκών και των όρων της νσηλείας τυς καθώς και ενώ νσηλεύνται, να συνεχίζυν να ζυν μαζί με την αναπηρία τυς μέσα στην κινωνία. 26

35 α) Θα πρέπει να καλυφθύν τα κενά τυ συστήματς υγείας και να παρέχεται νσηλεία στις μεινότητες των αναπήρων πυ σήμερα δεν παρέχεται και γι' αυτό καταφεύγυν στα νσκμεία και στα κέντρα απκατάστασης τυ εξωτερικύ (λ.χ. παραπληγικί, άνθρωπι με κρανιεγκεφαλικές κακώσεις, καρδιπαθείς κ..κ.). β) Η νσηλείες ρυτίνας (λ.χ. μεταγγίσεις αίματς) είναι δυνατό να γίννται κντά στ χώρ κατικίας, για να μην διαταράσσυν τη ζωή των ανθρώπων πυ τις έχυν ανάγκη. γ) Ένα μεγάλ μέρς των νσηλευτικών υπηρεσιών μπρεί να πρσφέρεται έξω από τα νσκμεία, στην κινότητα (λ.χ. νσηλεία των ανθρώπων με καρκίν, νεφρπαθών, αναπήρων της τρίτης ηλικίας κ.τ.λ.). δ) Η νσηλεία ρυτίνας των ανθρώπων, πυ δεν μπρύν να νσηλευτύν στ σπίτι, μπρεί να γίνεται σε μικρά νσηλευτήρια, κντά στ χώρ της κατικίας τυς, για να μην απξενώννται από τ φυσικό τυς περιβάλλν, ε) Είναι απαραίτητη η δημιυργία δικτύυ παρχής καθημερινής υπστήριξης και νσηλείας (λ.χ. περίθαλψη κατακλίσεων, ατμική καθαριότητα των σώματς κ.λπ.) στ σπίτι των αναπήρων. Τ δίκτυ μπρεί να δμηθεί για να λειτυργεί κατά συνικία, χωριό ή γειτνιά, αναλόγως με τις ανάγκες των ανθρώπων πυ πρόκειται να εξυπηρετεί. 6. Τ δικαίωμα των ανθρώπων με αναπηρίες στην εργασία: Οι άνθρωπι με αναπηρίες έχυν τ δικαίωμα να εργάζνται και η αμιβή από την εργασία τυς να μπρεί να τυς εξασφαλίσει (από ικνμική άπψη) πιτικά ανάλγη ζωή με αυτή των ικανών εργαζμένων στην ίδια εργασία. α) Θα πρέπει να πρστατευθεί ελεύθερς χρόνς των εργαζμένων με αναπηρίες. Ο χρόνς πυ απαιτείται για την καθημερινή περίθαλψη των ειδικών αναγκών των εργαζμένων με αναπηρίες, όπως και ι επιπρόσθετες δαπάνες της μεταφράς τυς (από και πρς την εργασία) θα πρέπει να συνυπλγίζνται στ χρόν και στην αμιβή της εργασίας. 27

36 β) Ο μηχανλγικός εξπλισμός πυ απαιτείται για την πλαισίωση/ενίσχυση των περιρισμένων ικαντήτων των εργαζμένων με αναπηρίες θα πρέπει να είναι μέρς της επιχείρησης (ιδιωτικής ή δημόσιας). γ) Οι ειδικές ανάγκες των εργαζμένων με αναπηρίες πυ ενδεχμένως να εκδηλώννται κατά τη διάρκεια της εργασίας, θα πρέπει να ικανπιύνται μέσα στ ίδι τ περιβάλλν. δ) Θα πρέπει να δημιυργηθύν ι πρϋπθέσεις για να μπρύν να εργάζνται ι άνθρωπι με αναπηρίες (και ι ικγένειές τυς) και μέσα από τ σπίτι τυς, ε) Θα πρέπει να γίνυν πρσπελάσιμι όλι ι χώρι εργασίας και ψυχαγωγίας στις ικανότητες των αναπήρων. Να αναμρφωθεί η νμθεσία, ώστε να εξασφαλίζει την ισότιμη συμμετχή των εργαζμένων με αναπηρίες στα κλαδικά σωματεία και να συμπεριλαμβάνει και τις διεκδικήσεις των εργαζμένων με αναπηρίες. 7. Τ δικαίωμα των ανθρώπων με αναπηρίες για ανεξάρτητη ζωή: Οι άνθρωπι με αναπηρίες έχυν τ δικαίωμα να ζυν ανεξάρτητι μέσα στην κινωνία, σε καννικές κατικίες. Θα πρέπει να δημιυργηθύν όλες εκείνες ι πρϋπθέσεις πυ να εξασφαλίσυν την ανεξάρτητη ζωή των αναπήρων, χωρίς την κηδεμνία των ικγενειών τυς και τη διαχείριση των υπθέσεών τυς από τις ιδιωτικές ή δημόσιες υπηρεσίες κινωνικής πρόνιας: α) Θα πρέπει να δημιυργηθύν ι πρϋπθέσεις για την πρμήθεια, εγκατάσταση και συντήρηση όλων των απαραίτητων μηχανλγικών και νέων τεχνλγικών εφαρμγών, ώστε ι άνθρωπι με αναπηρίες να μπρύν να ζυν και να αυτεξυπηρετύνται σε κατικίες πρσπελάσιμες. Όλες ι εφαρμγές θα πρέπει να είναι απλές στη χρήση τυς, για να μπρύν να χρησιμπιηθύν από όλυς τυς ανθρώπυς με αναπηρίες ανεξαρτήτως ηλικίας, πλιτιστικής και κινωνικής πρέλευσης κ..κ. β) Για την καλύτερη εξυπηρέτηση των χρηστών με αναπηρίες θα πρέπει να δημιυργηθύν εκθεσιακί χώρι, όπυ ι υπψήφιι χρήστες/καταναλωτές θα 28

37 μπρύν να δκιμάζυν - κάτω από πραγματικές συνθήκες και κλίμακα συνηθισμένης κατικίας - τις νέες τεχνλγικές και μηχανλγικές εφαρμγές, γ) Θα πρέπει να δημιυργηθεί ένα δίκτυ υπστήριξης όλων των καθημερινών και των έκτακτων ειδικών αναγκών των ανθρώπων με αναπηρίες μέσα στ σπίτι τυς (ατμική καθαριότητα, δυλειές τυ σπιτιύ, μαγείρεμα, ατυχήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας κ..κ.). δ) Οι δημόσιες υπηρεσίες και ι κινωφελείς ργανισμί θα πρέπει να πρβλέπυν την ικανπίηση των ειδικών καταναλωτικών αναγκών τυ πληθυσμύ με αναπηρίες και να διευκλύνυν τυς πελάτες/συνδρμητές με αναπηρίες (π.χ. συνεχή παρχή ενέργειας, πληρωμή των λγαριασμών από τ σπίτι τυς μέσω δικτύων Η/Υ). Ακόμη θα πρέπει να δημιυργηθεί από τη ΔΕΗ, OTE και τυς ργανισμύς Ύδρευσης εναλλακτικό δίκτυ παρχής για τυς χρήστες με αναπηρίες, πυ θα λειτυργεί σε περίπτωση βλάβης (ή απεργίας) τυ κυρίως δικτύυ. 8. Τ δικαίωμα των ανθρώπων με αναπηρίες στην πρσπελασιμότητα: Οι Ελληνικές πόλεις και η ύπαιθρς είναι απρσπέλαστες στις περιρισμένες ικανότητες των ανθρώπων με αναπηρίες. Για να μπρύν να μετακινύνται ελεύθερα και με ασφαλείς ι άνθρωπι με αναπηρίες θα πρέπει να αρθύν όλα τα αρχιτεκτνικά, βιμηχανικά κ..κ. εμπόδια πυ κάνυν αδύνατη και επικίνδυνη την κυκλφρία των ανθρώπων με αναπηρίες: α) Θα πρέπει αμέσως να απκατασταθεί η πρσπελασιμότητα των δρόμων, των πεζδρμίων, των δημόσιων και κινόχρηστων χώρων, των καταστημάτων Κ.Ο.Κ. β) Για την ασφάλεια των ανθρώπων με αναπηρίες θα πρέπει να τρππιηθεί αντισεισμικός και αντιπυρικός καννισμός. Επίσης θα πρέπει να πρβλεφθεί η πρστασία των ανθρώπων με αναπηρίες στυς δημόσιυς χώρυς (λ.χ. σε περίπτωση πανικύ) και να δημιυργηθεί υπηρεσία για τη διάσωση και τη μεταστέγαση των ανθρώπων με αναπηρίες (λ.χ. μετά από σεισμό ή πυρκαγιά). 29

38 γ) Θα πρέπει να δημιυργηθύν ι πρϋπθέσεις για την απκατάσταση της πρσπελασιμότητας των μαζικών μεταφρών: Να απκατασταθεί η πρσπελασιμότητά τυς στις ικανότητες των ανθρώπων με αναπηρίες και να δημιυργηθύν νέες υπηρεσίες μεταφρών, mini-van και ευρύχωρων ταξί, πρσπελάσιμων στις ικανότητες των ανθρώπων με χαρακτηριστικύς περιρισμύς στις ικανότητές τυς (λ.χ. ανθρώπυς εξαρτημένυς από αναπνευστικές συσκευές, χειριστές αναπηρικών καθισμάτων). 9. Τ δικαίωμα των ανθρώπων με αναπηρίες για στέγη: Μέχρι σήμερα η μόνη μέριμνα της ργανωμένης κινωνίας, σε ότι αφρά στις ειδικές στεγαστικές ανάγκες τυ πληθυσμύ με αναπηρίες, αφρά στεγαστικά δάνεια για την αγρά απρσπέλαστων διαμερισμάτων. Όλι ι άνθρωπι με αναπηρίες έχυν τ δικαίωμα να ζυν σε κατικία, ειδικά σχεδιασμένη και εξπλισμένη, ώστε να μπρύν να ζυν ανεξάρτητι, χωρίς να παραβιάζεται και να ελέγχεται η ιδιωτική τυς ζωή. α) Θα πρέπει κατ' αρχή να δημιυργηθύν ι πρϋπθέσεις για την απκατάσταση της πρσπελασιμότητας των σπιτιών και των χώρων τυς, στα πία σήμερα κατικύν ανάπηρι. Στην περίπτωση πυ η πρσπελασιμότητά είναι αδύνατ να απκατασταθεί, τότε σε σύντμ χρόν (δηλαδή αμέσως) θα πρέπει να μεταστεγαστύν σε πρσπελάσιμα σπίτια, στην ίδια περιχή, β) Για τη διευκόλυνση των κατίκων με αναπηρίες θα πρέπει να δημιυργηθεί υπηρεσία πυ να είναι υπεύθυνη για τη συντήρηση και τν έλεγχ των μηχανλγικών εγκαταστάσεων (λ.χ. ανελκυστήρων) και των συσκευών ασφαλείας (λ.χ. συστημάτων πυρόσβεσης). γ) Τ στεγαστικό πρόβλημα των ανθρώπων με αναπηρίες είναι άρρηκτα δεμέν με τ ζήτημα της απϊδρυματπίησης. Οι έγκλειστι και ι υπό εγκλεισμό σε ιδρύματα ανάπηρι έχυν τ δικαίωμα να ζήσυν ανεξάρτητι σε αυτδιαχειριζόμενες μνάδες συγκατίκησης. Σε σύντμ χρόν θα πρέπει να δημιυργηθύν ι πρϋπθέσεις πυ να κάνυν δυνατή τη λειτυργία τέτιων 30

39 κατικιών κντά στις κατικίες των αναπήρων συγκατίκων και χωρίς να διαταράσσυν τη δημγραφική σύνθεση τυ πληθυσμύ16. Παρόλα αυτά, την τελευταία περίπυ δεκαετία, η πιότητα ζωής, η κατχύρωση δικαιωμάτων και η συμμετχή στ κινωνικό γίγνεσθαι των ειδικών πληθυσμιακών μάδων (ΑΜΕΑ & άτμα τρίτης ηλικίας) απτελύν βασικές πρτεραιότητες στην ημερησία διάταξη των ργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και αρκετών χωρώνμελών. Παρά τα σβαρά πρβλήματα πυ υφίστανται, διαπιστώνεται πλέν τόσ η ξεκάθαρη πλιτική βύληση, όσ και η υσιαστική λήψη πρωτβυλιών για τη βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης. Σύμφωνα λιπόν με την Διακήρυξη για τα Δικαιώματα των Ανάπηρων Ατόμων, τα άτμα με ειδικές ανάγκες πρέπει να απλαμβάνυν όλα τα δικαιώματά τυς τα πία είναι: Τα δικαιώματα των ΑμεΑ παραχωρύνται σε όλα τα ανάπηρα άτμα ανεξαιρέτως και χωρίς διακρίσεις φυλετικές, χρώματς, θρησκείας, πλιτικές ή άλλες πεπιθήσεις, εθνική ή κινωνική πρέλευση, πλύτ, καταγωγή ή πιαδήπτε άλλη κατάσταση ισχύυσα είτε για τ άτμ είτε για την ικγένειά τυ. Τα ΑμεΑ έχυν τ ίδι δικαίωμα σεβασμύ της ανθρώπινης αξιπρέπειάς και ανεξαρτήτως πρέλευσης, φύσης ή σβαρότητας των αναπηριών ή ανικαντήτων τυς έχυν τα ίδια βασικά δικαιώματα όπως όλι ι πλίτες. Τα ΑμεΑ έχυν τα ίδια πλιτικά δικαιώματα με όλυς τυς υπόλιπυς ανθρώπυς. Τα ΑμεΑ δικαιύνται ιατρική, ψυχλγική και λειτυργική θεραπεία, συμπεριλαμβανμένων των μηχανημάτων ιατρικής και κινωνικής απκατάστασης, φίτησης σε σχλεία ειδικά και μη επαγγελματικής κατάρτισης και απκατάστασης, παρχής συμβύλων και άλλων υπηρεσιών πυ θα τυς επιτρέψυν να αναπτύξυν τις ικανότητες και τις δεξιότητές τυς. Τα ΑμεΑ δικαιύνται ικνμική και κινωνική ασφάλιση για ένα αξιπρεπές επίπεδ διαβίωσης. 16 Αναρτήθηκε στ 31

40 Τα ΑμεΑ έχυν δικαίωμα να ζητύν ι ανάγκες τυς να λαμβάννται υπόψη σε όλα τα στάδια ικνμικύ και κινωνικύ πργραμματισμύ. Τα ΑμεΑ έχυν τ δικαίωμα να ζυν μαζί με τις φυσικές ή θετές τυς ικγένειες και να συμμετέχυν σε όλες τις κινωνικές, δημιυργικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Τα ΑμεΑ θα πρέπει να πρστατεύνται από πιαδήπτε εκμετάλλευση, πιυδήπτε καννισμύ και πισδήπτε, βασιζόμενης σε διακρίσεις, μεταχείριση καταχρηστικύ ή εξευτελιστικύ χαρακτήρα. Για κάθε θέμα πυ αφρά τα δικαιώματα των ανάπηρων πρέπει να ζητείται πλήρως η γνώμη των ργανώσεων με ειδικές ανάγκες. Τα ΑμεΑ, ι ικγένειές τυς και ι κινότητές τυς θα πρέπει να ενημερωθύν πλήρως με όλα τα κατάλληλα μέσα για τα διαλαμβανόμενα στην Διακήρυξη των δικαιωμάτων ατόμων με ειδικές ανάγκες από την πία πρκύπτει η υπχρέωση της Πλιτείας και της κινωνίας για την εξέλιξη των ανθρώπων αυτών Αναρτήθηκε στ 32

41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΝΟΙΑ ΚΑΙ ΑΜΕΑ 2.1 Ορισμός της Κινωνικής Πλιτικής Σύμφωνα με τν Βυτυρά (1980) «Την Επιστήμη της Κινωνικής Πλιτικής θα μπρύσαμε να την ρίσυμε ως την επιστήμη πυ αναζητεί και υλπιεί τα μέτρα, τα πία θα συντελέσυν στην άμβλυνση των κινωνικών αντιθέσεων και στην άρση των κινωνικών συγκρύσεων, για τη διατήρηση ή την απκατάσταση της κινωνικής ειρήνης». Εξηγώντας τν ρισμό αυτό, θα πρέπει να δεχθύμε πως μπρεί να υπάρχυν κινωνικές αντιθέσεις χωρίς να καταλήγυν σε κινωνικές συγκρύσεις. Έτσι η ανάγκη απκαταστάσεως των αναπήρων, της απασχλήσεως των ατόμων της «τρίτης ηλικίας» και η πλιτική υγείας δεν είναι απαραίτητ να καταλήγυν σε κινωνικές συγκρύσεις, ή να πρέρχνται από την τάση απφυγής τυς. Κάπιι ρισμί της κινωνικής πλιτικής εμφανίζνται στενότερι, όπως π.χ. εκείνι πυ την συνδέυν απκλειστικά με τ εργατικό πρόβλημα1819. Έτσι θεωρείται η πλιτική με την πία τ κράτς απβλέπει στ να εξαναγκάσει τ κεφάλαι να πρβεί σε υπχωρήσεις πυ να εξασφαλίζυν ή έστω να διευκλύνυν τη σχετική ευημερία τυ εργάτη. «Ή τ σύνλ των μέτρων και διαρρυθμίσεων με τν σκπό να επιτύχυν γενικά ι εργαζόμενες τάξεις μεγαλύτερη συμμετχή στα αγαθά τυ 18 Βυτυράς, Σ. Α., (1980), «Κινωνική Πλιτική», Εκδόσεις Α. Αναστασίυ, Τεύχς Α \ Αθήνα, σελ Κανατάς, Γ., Β., (2008), «Η ικνμική, λειτυργική και κινωνική διάσταση της Ευρωπαϊκής πλιτικής για τα άτμα με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ)», Διδακτρική διατριβή, Τμήμα Οργάνωσης και Διίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμι Μακεδνίας, Θεσσαλνίκη. 33

42 σημερινύ πλιτισμύ»20. Μια παραλλαγή των ρισμών πυ δόθηκαν απτελύν και εκείνι πυ τπθετύν ως σκπό της Κινωνικής Πλιτικής τη συνεχή βελτίωση της καταστάσεως των κινωνικών στρωμάτων, πυ μεινεκτύν από ικνμική άπψη για την πραγματπίηση της κινωνικής ενότητας, της κινωνικής ελευθερίας και κινωνικής ειρήνης. Δεν νμίζυμε πως υπάρχυν υσιαστικές διαφρές στις διάφρες «κατηγρίες» ρισμών της Κινωνικής Πλιτικής, αφύ τελικά στ ίδι υσιαστικό απτέλεσμα καταλήγυν. Πραγματικά, είτε δεχθύμε ότι είναι τ σύνλν των μέτρων, πυ επιδιώκυν να επηρεάσυν τις σχέσεις μεταξύ των τάξεων, με την εξύψωση των κατωτέρων, είτε δεχθύμε ότι είναι η δραστηριότητα της Κινωνικής Πλιτικής, πυ απβλέπει στην ιδέα της κινωνικής δικαισύνης και της ηθικής, ή τέλς δεχθύμε ότι είναι η πρσπάθεια για τη διατήρηση της κινωνικής ενότητας, φθάνυμε στ αυτό απτέλεσμα. Η Κινωνική Πλιτική μπρεί να διακριθεί ως πράξη και ως επιστήμη, πυ περιλαμβάνει τα δεδμένα της έρευνας. Μια διάκριση πυ ξεκαθαρίζει, όσα έχυν λεχθεί είναι, η διάκριση της Κινωνικής Πλιτικής σε: I. Κυρίως Κινωνική Πλιτική. Αφρά τα πρβλήματα πυ δημιυργεί η παρχή εξαρτημένης εργασίας, τ τι πρέπει να γίνει, η εργατική πλιτική. Είναι εκείνη πυ στν κύρι κρμό της απτελεί τ Κινωνικό Δίκαι, δηλαδή η Κινωνική Πλιτική πάνω στα θέματα: α) των κινωνικών σχέσεων εργασίας, β) των συλλγικών σχέσεων εργασίας, γ) της κινωνικής πλιτικής, δ) της Πλιτικής πλήρυς απασχλήσεως και ε) σε άλλα συναφή θέματα, όπως η πλιτική μισθών. Περισσότερ από αυτά όμως η Κυρίως Κινωνική Πλιτική θα περιελάμβανε τ θέμα της συμμετχής των εργαζμένων II. Γενική Κινωνική Πλιτική. Για τη διάκριση αυτή επισημάνθηκαν ως πρβλήματα της Κινότητας στν τμέα της Κινωνικής Πλιτικής: α) Η ελεύθερη διακίνηση των 20 Κ α ν α τ ά ς, Γ., Β., ( ), «/ / ικνμική, λειτυργική και κ ινω νικ ή διάσταση της Ε υρω π αϊκής πλιτικής για τα ά τμα μ ε ειδ ικ ές α νά γκ ες (ΑΜ ΕΑ)», Δ ιδ α κ τρικ ή δ ια τριβ ή, Τ μ ή μ α Ο ρ γ ά ν ω σ η ς κ α ι Δ ι ίκ η σ η ς Ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν, Π α ν ε π ισ τ ή μ ι Μ α κ ε δ νία ς, Θ ε σ σ α λ ν ίκ η. 34

43 εργαζμένων, β) Η κινωνική ασφάλεια για τυς μετανάστες και γ) Οι συνθήκες εργασίας και τ θέμα της συμμετχής. Και κατά τν Γ. Κυκιάδη τρεις είναι ι στόχι της Κινωνικής Πλιτικής της Ε.Ε: α) Η εξασφάλιση μεγαλύτερης δυνατότητας απασχλήσεως, β) η βελτίωση της πιότητας εργασίας και γ)η συμμετχή εργαζμένων Ιστρική εξέλιξη της κινωνικής πλιτικής Η πρϊστρία της κινωνικής πλιτικής είναι πλύσια σε στιχεία κινωνικής νμθεσίας, από τν κώδικα τυ Χαμυραμπί τυ 2000 π.χ., πυ θεωρείται τ αρχαιότερ κείμεν κινωνικής πλιτικής, και τη νμθεσία τυ Σόλωνς και τυ Λυκύργυ ως τν Robert Owen και γενικά όλυς εκείνυς πυ θεωρύνται πρόδρμι της κινωνικής νμθεσίας. Η αρχή της Ιστρίας της Κινωνικής πλιτικής ταυτίζεται με τη βιμηχανική επανάσταση και την εμφάνιση τυ βιμηχανικύ πρλεταριάτυ. Η κινωνική πλιτική στις πρώτες δεκαετίες της βιμηχανικής εκρήξεως βρίσκεται σε εμβρυακή κατάσταση καθώς ι ημερήσιες ώρες εργασίας ανέρχνταν στις δεκατέσσερις, με απάνθρωπες και ανθυγιεινές συνθήκες και με εξευτελιστική αμιβή, πυ υπχρέωνε και τα παιδιά σε εργασία για την εξικνόμηση των πόρων ζωής22. Τα απτελέσματα της απίστευτης αθλιότητας της εργατικής τάξεως συνετέλεσαν να εξεγερθεί η κινωνική συνείδηση με επικεφαλής τυς διανύμενυς της επχής και να αναφανύν τα πρώτα μέτρα κινωνικής πλιτικής. Η βιμηχανική επανάσταση τυ 18υ αιώνα ήταν υπεύθυνη για την δημιυργία της κινωνικής πλιτικής, ως μεθδλγική και ργανωμένη παρέμβαση τυ κράτυς εις την διαδικασία της διαμνής τυ εθνικύ εισδήματς. Άρχισε να αναπτύσσεται τν 19 αιώνα και σήμερα ευρίσκεται εις τ στάδι της πλήρυς ακμής της. Την γέννηση της 21 ( ίκίιζί, (1976), Σεμινάρι Παντείυ Πανεπιστημίυ, συνεδρίαση της Φίλιας, Β., (1977), «Κινωνικά Συστήματα». Τόμς Α, Εκδόσεις Νέα Σύνρα, Α. Λιβάνης, Αθήνα, σελ

44 σύγχρνης κινωνικής πλιτικής ι ερευνητές τπθετύν στην Γερμανία, αναφερόμενι στ περίφημ αυτκρατρικό διάγγελμα της 17 Νεμβρίυ 1881, με τ πί Αυτκράτρας Γυλιέλμς υπσχέθηκε την λήψη των πρώτων μέτρων κινωνικής πρστασίας. Στ αυτκρατρικό αυτό διάγγελμα διατυπώννται ι γενικές αρχές πυ διέπυν την κινωνική πλιτική. Τνίζεται ότι τ Κράτς πρέπει να λάβει θετικά μέτρα για τη βελτίωση της θέσεως των εργατών και όσων έχυν ανάγκη βήθειας. Αυτό δεν απτελεί υπχρέωση, πυ υπαγρεύεται μόνν από τν Χριστιανισμό και τν ανθρωπισμό, αλλά ταυτόχρνα και καθήκν για τη διατήρηση τυ πλιτικύ καθεστώτς. Τ κράτς δεν θυμάται τυς πλίτες, όταν πρόκειται μόν να τυς στρατεύσει ή να τυς φρλγήσει, αλλά και όταν πρόκειται να τυς πρστατεύσει στη ζωή. Η θεραπεία των κακών δεν επιτυγχάνεται απκλειστικά με την καταστλή των σσιαλιστικών παρεκτρπών, αλλά και με την επιδίωξη της πρόδυ και της ευημερίας των εργαζμένων. Η απφασιστική όμως εξέλιξη και ανάπτυξη τυ θεσμύ πραγματπιήθηκε κατά την διάρκεια και αμέσως μετά την λήξη τυ Β' παγκόσμιυ πλέμυ καθώς συνειδητπιήθηκε πλέν από όλυς ότι η ανθρώπινη κινωνία φείλει να δημιυργεί τις πρϋπθέσεις κινωνικής ασφάλειας, τόσ για τα άτμα όσ και για τ σύνλ τυ πληθυσμύ. Πρώτα με τ Χάρτη τυ Ατλαντικύ της 14 Αυγύστυ 1941 ι Ηνωμένες Πλιτείες της Αμερικής και η Μ. Βρετανία, δια τυ 6υ σημείυ, διακήρυξαν ότι «θα πρσφέρυν εις όλα τα έθνη τα μέσα, να παραμείνυν εν ασφαλεία, εντός των ιδίων των συνόρων, και την δυνατότητα να εξασφαλίσυν εις όλυς τυς πλίτας αυτών πρστασία από τν φόβν και από την ανάγκην». Τ 1942 η Αμερικανική διάσκεψη Εργασίας με τη διακήρυξη στ Santiago της Χιλής όρισε πως σκπός της εργατικής πλιτικής πρέπει να είναι η κινωνική ασφάλεια, την πία πρσδιόρισε ως την αληθή και ρθλγισμένη ικνμία των πλυτπαραγωγικών πηγών και ανθρωπίνων αξιών, η πία αναπτύσσει την ηθική και ψυχική υγεία των εργαζμένων, πρπαρασκευάζει τυς δρόμυς για τις μέλλυσες γενεές και υπστηρίζει την γενεά, η πία εξήλθε από την παραγωγική ζωή. 23 Κ α ν α τ ά ς, Γ., Β., ( ), «/ / ικνμική, λειτυργική και κ ινω νικ ή διάσταση της Ε υρω π αϊκής πλιτικής για τα ά τμα μ ε ειδ ικ ές α νά γκ ες (ΑΜ ΕΑ)», Δ ιδ α κ τρικ ή δ ια τριβ ή, Τ μ ή μ α Ο ρ γ ά ν ω σ η ς κ α ι Δ ι ίκ η σ η ς Ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν, Π α ν ε π ισ τ ή μ ι Μ α κ ε δ νία ς, Θ ε σ σ α λ ν ίκ η. 36

45 Επακλύθησε τ 1944 η Διακήρυξη της Διεθνύς Οργανώσεως Εργασίας εις την Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ με την πία διαβεβαιώθηκε κατηγρηματικά ότι η ανάγκη, η φτώχεια και η αθλιότητα, πυδήπτε και αν ευρίσκνται, απτελύν κίνδυν για την ευημερία όλων, ατόμων και λαών και ως εκ τύτυ τα κράτη-μέλη υπχρεύνται να λάβυν μέτρα κινωνικής ασφάλειας, ώστε να εξασφαλίσυν ένα λγικό εισόδημα εις όλυς, ως και κάλυψη από τυς κινδύνυς της ασθένειας. Αργότερα περιέλαβε όμια διάταξη τ άρθρ 53 τυ καταστατικύ χάρτη των Ηνωμένων Εθνών24. Την 10η Δεκεμβρίυ 1948 η Γενική Συνέλευση τυ Οργανισμύ Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε) διετύπωσε ένα ιστρικό κείμεν: Την Οικυμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων τυ Ανθρώπυ. Τα κινωνικά δικαιώματα, όπως διατυπώθηκαν από την ικνμική διακήρυξη ήταν: α) Τ δικαίωμα στην εργασία. Η αναγνώριση της εργασίας ως δικαιώματς συνιστά για τ κράτς την υπχρέωση, όπως ρυθμίζει την εσωτερική τυ ικνμία, να πρβαίνει στν διακαννισμό των ικνμικών τυ σχέσεων με τα άλλα κράτη, κατά τρόπν ώστε να παρέχεται στα άτμα η δυνατότητα πρς εργασία. Τ δικαίωμα αυτό καθιερώνεται από τ άρθρ 23. β) Τ δικαίωμα αναψυχής των εργαζμένων. Τ άρθρ 24 πρβαίνει στην καθιέρωση υπέρ των εργαζμένων των δικαιωμάτων της αναπαύσεως, της αργίας, τυ λγικύ περιρισμύ των ωρών εργασίας και των περιδικών διακπών μετά πλήρων απδχών, τα πία θεωρεί ότι συνιστύν υπχρέωση της πλιτείας για την ανανέωση των δυνάμεων και την πρφύλαξη της υγείας αυτών. γ) Τ συνδικαλιστικό δικαίωμα. Τ δικαίωμα των εργαζμένων, όπως διά των ενώσεών τυς διεκδικύν την καλυτέρευση της θέσεώς τυς και των συνθηκών της εργασίας τυς, θεωρείται επίσης αυτνόητ και παγκσμίως καθιερωμέν. 24 Κ α ν α τ ά ς, Γ., Β., ( ), «/ / ικνμική, λειτυργική και κ ινω νικ ή διάσταση της Ε υρω π αϊκής πλιτικής για τα ά τμα μ ε ειδ ικ ές α νά γκ ες (ΑΜ ΕΑ)», Δ ιδ α κ τρικ ή δ ια τριβ ή, Τ μ ή μ α Ο ρ γ ά ν ω σ η ς κ α ι Δ ι ίκ η σ η ς Ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν, Π α ν ε π ισ τ ή μ ι Μ α κ ε δ ν ία ς, Θ ε σ σ α λ ν ίκ η. 37

46 δ) Τ δικαίωμα κινωνικής ασφάλειας. Τ άρθρ 25 ρίζει «παν άτμν έχει δικαίωμα εις επίπεδ ζωής ικανόν όπως εξασφαλίζει την υγείαν και την ευημερίαν αυτύ, όσν και της ικγένειας τυ εν σχέσει με την διατρφήν, την ενδυμασίαν, την κατικίαν, την ιατρικήν περίθαλψιν, ως και τας αναγκαίας κινωνικός υπηρεσίας». Στη γένεση, στην εξέλιξη και διαμόρφωση της Κινωνικής Πλιτικής έπαιξαν ρόλ25: Η βιμηχανική επανάσταση και η ικνμική ανάπτυξη. Οι ιδέες των φιλσόφων, των πρδευτικών ικνμλόγων, των φωτισμένων ανθρώπων. Οι εξεγέρσεις των μαζών κατά της εκμεταλλεύσεως. Η δημιυργία διεθνύς συνειδήσεως για την αναγκαιότητά τυς. Ως σταθμύς στην ιστρία της Κινωνικής πλιτικής εκτός από την βιμηχανική επανάσταση μπρύμε να σημειώσυμε: Την δημιυργία τυ Συνδέσμυ Κινωνικής Πλιτικής τ Την ίδρυση της Διεθνύς Οργανώσεως Εργασίας τ 1919 πυ είχε σκπό την άμβλυνση των κινωνικών συγκρύσεων και Την τεράστια ικνμική ανάπτυξη και τεχνική πρόδ, μετά τν δεύτερ μεγάλ πόλεμ και τη δημιυργία των βάσεων της Κινωνίας της Συμμετχής Κατά συνέπεια έχυμε τις ακόλυθες περιόδυς: α) Από την λήψη των πρώτων μέτρων Κινωνικής Πλιτικής στις διάφρες χώρες μέχρι τ 1878, πυ Σύνδεσμς Κινωνικής. Πλιτικής έθεσε τις θεωρητικές βάσεις τυ. β) Από τ 1872 μέχρι τ 1919 (ίδρυση Διεθνύς Οργάνωσης Εργασίας). γ) Από τ 1919 μέχρι τ Βυτυράς, Σ. Α., (1980),«Κινωνική Πλιτική», Εκδόσεις Α. Αναστασίυ, Τεύχς Α, Αθήνα, σελ

47 δ) Από τ πυ σήμανε την απαρχή της τεράστιας ικνμικής αναπτύξεως ως σήμερα. Στη χώρα μας η χρησιμπίηση τυ όρυ «Κινωνική Πλιτική» τπθετείται χρνικά στη δεκαετία τυ Και ι πρώτες θεωρητικές πρσπάθειες ήταν βαθειά επηρεασμένες από την Γερμανική επιστήμη στν τμέα αυτόν Εργαλεία Κινωνικής Πλιτικής Τ βασικό μέσ πυ χρησιμπιεί η Κινωνική Πλιτική για την πραγματπίηση τυ σκπύ της, είναι η πρστασία και η συνεχής βελτίωση της κατάστασης των ασθενέστερων κινωνικών στρωμάτων, πυ μεινεκτύν από ικνμικής άπψης, για την άμβλυνση των κινωνικών αντιθέσεων. Η Κινωνική Πλιτική απβλέπει στην άρση των κινωνικών συγκρύσεων με την άνδ της Εργατικής τάξεως, διότι και αν ακόμη δεχθύμε πως η Εργατική τάξη δεν είναι η ασθενέστερη, γεγνός είναι ότι η μεγάλη σύγκρυση στην επχή μας γίνεται ανάμεσα στυς εργδότες και στυς μισθωτύς, σ αυτύς δηλαδή πυ πρσφέρυν την εργασία τυς και σε αυτύς πυ τη χρησιμπιύν για λγαριασμό τυς. Τα μέτρα συνεπώς πυ θα συντελέσυν στην άνδ της εργατικής τάξεως είναι και μέτρα Κινωνικής Πλιτικής Αντικείμενα Κινωνικής Πλιτικής Η Κινωνική Πλιτική, όντας από τη φύση της κρατική, ασχλείται με πλήθς αντικειμένων, δηλαδή σχέσεων πυ σχετίζνται με τ δημόσι και ιδιωτικό δίκαι, όπως της εργασίας και της παιδείας, της ικνμικής και κινωνικής, της αστυφιλίας και της μετανάστευσης, της παραγωγής και της καταναλώσεως, της υγείας και της ασθένειας κ.λπ. Επμένως τα αντικείμενα της κινωνικής πλιτικής είναι ανάλγα με τν αριθμό 26 Ραφαήλ, Μ., (1990), «Κινωνιλγία και Κινωνική Διίκηση», Εκδόσεις Σταμύλη, Αθήνα, σελ

48 των παρυσιαζμένων εκάσττε κινωνικών πρβλημάτων. Ενδεικτικά θα αναφέρυμε τα σπυδαιότερα από αυτά. Υγεία: Η στάθμη της υγείας τυ πληθυσμύ μιας χώρας απτελεί τ θεμέλι της ικνμικής και κινωνικής τυ πρόδυ. Όσ τ θεμέλι αυτό είναι στερεότερ, τόσ και η πρόδς αυτής είναι μεγαλύτερη. Τ ενδιαφέρν τυ κράτυς για την υγεία εκφράζει ρητά τ Σύνταγμα τυ 2001 στ άρθρ 21 παρ. 3 σύμφωνα με τ πί27 «Τ κράτς μεριμνά για την υγεία των πλιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την πρστασία της νεότητας, τυ γήρατς, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων». Απασχόληση τυ πληθυσμύ: Ο πληθυσμός δεν πρέπει να είναι μόν υγιής. Πρέπει και να απασχλείται κατά τν πι απδτικό τρόπ και για τα άτμα και για τ κινωνικό σύνλ, με σκπό τη βελτίωση των όρων ζωής αυτύ. Τ άρθρ 22 παρ.1 τυ Συντάγματς τυ 2001, αναλαμβανόμεν τ μεγάλ χρές τυ κράτυς για την εξασφάλιση απασχόλησης, καθρίζει τυς γενικύς όρυς αυτής και επιδιώκει τη βελτίωση της ικνμικής θέσεως και την ηθική εξύψωση των εργαζμένων. Η Αμιβή της εργασίας: Η εξασφάλιση της εργατικής απασχόλησης πρέπει να συμπληρώνεται με την εξασφάλιση μιας δίκαιας αμιβής. Αντίθετα βέβαια είναι τα συμφέρντα των συντελεστών της παραγωγής. Τ Κεφάλαι αφ ενός απβλέπει στη δημιυργία περιθωρίων μεγαλύτερης ανταγωνιστικότητας και κατ αυτόν τν τρόπ στην απκόμιση των μεγαλυτέρων δυνατών κερδών, η εργασία αφ ετέρυ, αγωνίζεται συνεχώς να απσπάσει από τα κέρδη αυτά τ μεγαλύτερ δυνατό μερίδι. Ο ρόλς της Κινωνικής Πλιτικής στν αγώνα μεταξύ των παραγόντων αυτών εκφράζεται αφ ενός μεν με την πρσπάθεια να εξασφαλισθεί ένα ελάχιστ όρι συντη ρήσεως, ιδίως στις διάφρες κατηγρίες εργαζμένων, τ πί επιτυγχάνεται με την θέσπιση των κατωτάτων ρίων αμιβής και αφ ετέρυ με τυς στόχυς να μη μειωθεί η ανταγωνιστικότητα των πρϊόντων της χώρας ή να μη επιβαρυνθεί τ συνλικό κόστς 27 Σύνταγμα της Ελλάδς, Ψήφισμα (Αναθεώρηση Συντάγματς) της Ζ' Αναθεώρηση Βυλής των Ελλήνων (ΦΕΚ 85/ τ.α') 40

49 τυ τιμάριθμυ ζωής, τ πί αφαιρεί από τυς εργαζόμενυς από τ άλλ χέρι ό,τι έλαβαν υπό μρφή αυξήσεως. Οι όρι εργασίας: Η Πλιτεία πρέπει να μεριμνά για τη λήψη, από τ κάθε είδς εκμεταλλεύσεως, των αναγκαίων όρων υγιεινής και ασφαλείας, κατά την εκτέλεση της εργασίας, ώστε να απφεύγεται από τ ένα μέρς η αχρήστευση εργατικών χεριών από ατυχήματα ή επαγγελματικές ασθένειες και κάθε άλλ είδς παθήσεων, από τ άλλ μέρς να περιρίζεται η επιβάρυνση των πρϊόντων και της εν γένει κινωνικής περιυσίας με παρχές, ι πίες θα μπρύσαν να απφευχθύν επ ωφελεία τυ κινωνικύ συνόλυ γενικότερα. Η στέγαση: Την υπχρέωση τυ κράτυς για την απόκτηση στέγης πρβλέπει τ άρθρ 21 παρ. 4 τυ Συντάγματς τυ 2001: «Η απόκτηση κατικίας από αυτύς πυ την στερύνται, ή πυ στεγάζνται ανεπαρκώς, απτελεί αντικείμεν ειδικής φρντίδας τυ κράτυς». Η Κινωνική Ασφάλιση: Οι ρίζες της Κινωνικής Ασφάλισης ανάγνται στ βάθς των χρόνων των πρώτων εκδηλώσεων της ανθρώπινης αλληλεγγύης. Ο άνθρωπς πλύ νωρίς αισθάνθηκε τ αίσθημα της φιλαλληλίας. Σε όλες τις χώρες της γης η υπχρεωτική ασφάλιση των ασθενέστερων τυλάχιστν τάξεων πλιτών θεωρείται σήμερα ως απαραίτητς όρς της ικνμικής και κινωνικής αυτών πρόδυ. Ο θεσμός της κινωνικής ασφάλισης, συμπεριλαμβάνντας συνεχώς και μεγαλύτερα τμήματα πληθυσμύ κάθε χώρας, έχει ως στόχυς την καθλική κάλυψη και τη μεγαλύτερη δυνατή επέκταση των καλυπτμένων κινδύνων. Κύρια στν χώρ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, παράλληλα πρς την ικνμική και τεχνική πρόδ, θεσμός παρυσίασε την μεγαλύτερη ανάπτυξη. Τ άρθρ 22 παρ. 5 τυ Συντάγματς τυ 2001 αναφέρει συγκεκριμένα ότι: «Τ κράτς μεριμνά για την κινωνική ασφάλιση των εργαζμένων, όπως νόμς ρίζει». 28 Κ α ν α τ ά ς, Γ., Β., ( ), «/ / ικνμική, λειτυργική και κ ινω νικ ή διάσταση της Ε υρω π αϊκής πλιτικής για τα ά τμα μ ε ειδ ικ ές α νά γκ ες (ΑΜ ΕΑ)», Δ ιδ α κ τρικ ή δ ια τριβ ή, Τ μ ή μ α Ο ρ γ ά ν ω σ η ς κ α ι Δ ι ίκ η σ η ς Ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν, Π α ν ε π ισ τ ή μ ι Μ α κ ε δ ν ία ς, Θ ε σ σ α λ ν ίκ η. 4 1

50 Η Κινωνική Πρόνια: Υπάρχυν μέλη της Κινωνίας απρστάτευτα, πυ στερύνται ικγενειών, ικγενειακών φρντίδων ή είναι ή ανάπηρα εκ γενετής ή θύματα διαφόρων μαδικών και ατμικών συμβάντων. Για όλα αυτά τα άτμα φείλει να μεριμνά επίσης η κινωνία, διότι, εάν τα εγκαταλείψει χωρίς πρστασία, θα δημιυργηθύν ανυπλόγιστι κινωνικί κίνδυνι Υπηρεσίες Κινωνικής Πλιτικής Α. Εθνικί φρείς: Η Κινωνική Πλιτική στη χώρα μας ασκείται, είτε απευθείας μέσω των κρατικών υπηρεσιών, είτε μέσω Οργανισμών, ι πίι συστήννται από τ κράτς ή και από την ιδιωτική πρωτβυλία, πυ εππτεύεται από τ κράτς. Τα υπυργεία, τα πία ασκύν άμεσα την κινωνική πλιτική είναι τ Υπυργεί Εργασίας και Κινωνικών Ασφαλίσεων και τ Υπυργεί Υγείας και Πρόνιας. I) Τ Υπυργεί Εργασίας και Κινωνικών Ασφαλίσεων. Είναι τ Υπυργεί πυ μεριμνά για την εν γένει απασχόληση τυ πληθυσμύ και κύρια για τν πρσφρότερ τρόπ, χρόν και τόπ της απασχόλησης των διαφόρων μάδων εργατικύ δυναμικύ. Έχει κυρίως επιτελικές αρμδιότητες και έργ τυ είναι μεταξύ των άλλων να εππτεύει για α) Την εξεύρεση εργασίας, την υπόδειξη αυτής στυς εργαζόμενυς και την καταπλέμηση της ανεργίας β) Την παρακλύθηση των συνθηκών εργασίας γ) Την πρστασία των εργασιακών συμβάσεων και των καννισμών εργασίας δ) Την σύναψη των συλλγικών συμβάσεων εργασίας ε)την επιμέλεια της διαιτητικής επιλύσεως των διαφρών μεταξύ ργανώσεων μισθωτών και εργδτών στ) Τη συνεταιριστική δράση ζ) Τη στεγαστική συνδρμή των ασφαλισμένων στ ΙΚΑ. Τ παραπάνω Υπυργεί εππτεύει και κατευθύνει και τα παρακάτω Νμικά πρόσωπα Δημσίυ Δικαίυ, τα πία υπάγνται σ αυτά. 42

51 1. Την Εργατική Εστία πυ συνεστήθη με τν Α.Ν. 665/1937 και σκπό έχει την ενίσχυση των εργαζμένων στην επιδίωξη της ικνμικής, πνευματικής και ηθικής πραγωγής αυτών. 2. Τν Οργανισμό Εργατικής Κατικίας, πυ συνεστήθη με τ Ν.Δ. 2963/1954 και σκπό έχει την παρχή κατικίας σε μισθωτύς, πυ συνδένται με σχέση εξαρτημένης εργασίας για τη διάθεση κατικιών, δανείων για ανέγερση ή συντήρηση τέτιων κλπ. II) Τ Υπυργεί Υγείας και Πρόνιας. Έχει επιτελικές αρμδιότητες και έργ τυ είναι να εππτεύει για την υγεία, την Κινωνική Ασφάλεια και την Κινωνική Πρόνια τυ πληθυσμύ. Συγκεκριμένα μεταξύ των άλλων παρακλυθεί και εππτεύει α) Την καθόλυ δημόσια υγεία β) όλα τα νσηλευτικά κρατικά και ιδιωτικά ιδρύματα γ) Την εκπαίδευση των νσκόμων, μαιών, την αιμδσία, τα ιατρικά και παραϊατρικά επαγγέλματα δ) Την υγεία των αγρτών ε) Τα φάρμακα και τα φαρμακεία στ) Την πρστασία της παιδικής ηλικίας, της μητρότητας και της νεότητας ζ)τη μέριμνα και πρστασία των αναπήρων. Β. Διεθνείς Φρείς: Υπάρχυν διεθνείς Οργανισμί Κινωνικής Πλιτικής πυ δημιυργύν τ παγκόσμι κλίμα μέσα στ πί αναπτύσσνται και ι θεσμί Κινωνικής Πλιτικής. Αυτί δίνυν τυς στόχυς και τν τόν τυ Κινωνικύ Ιδεώδυς στ πί σκπεύει η ανθρωπότητα. Τέτιι Οργανισμί είναι: /. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών. Ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών πυ κυρώθηκε από την Ελλάδα με τν Α.Ν 585/1945 αναφέρει στ άρθρ 15 πως σκπός τυ Οργανισμύ είναι η δημιυργία συνθηκών σταθερότητας και ευημερίας, ι πίες είναι αναγκαίες για τις ειρηνικές και φιλικές σχέσεις μεταξύ των Εθνών, βασιζόμενες στν σεβασμό της αρχής της ισότητας δικαιωμάτων και αυτδιάθεσης των λαών. Πρς επίτευξη των αναφερμένων σκπών τυ Ο.Η.Ε ίδρυσε διεθνείς ργανισμύς όπως η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ), η εκπαιδευτική, επιστημνική και πλιτική Οργάνωση (ΟΥΝΕΣΚΟ) κλπ. 43

52 II. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (Δ.Ο.Ε) είναι αρχαιότερς διεθνής ργανισμός Κινωνικής Πλιτικής35,36. Ιδρύθηκε τ 1919 με τη συνθήκη των Βερσαλλιών και έχει ως σκπό την επίτευξη της κινωνικής ειρήνης με μέτρα κινωνικής δικαισύνης. III. Η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η παραπάνω συνθήκη της Ρώμης πρβλέπει μεταξύ άλλων στόχων και την εναρμόνιση της Κινωνικής Πλιτικής των χωρών - μελών της. Η μετνμασθείσα Ευρωπαϊκή Οικνμική Κινότητα σε Ευρωπαϊκή έλαβε και λαμβάνει πλείστα όσα μέτρα, πρκειμένυ να μιραστύν ι λαί της Ευρώπης ένα ειρηνικό μέλλν θεμελιωμέν σε κινές αξίες της αξιπρέπειας τυ ανθρώπυ, της ελευθερίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης. Η Ε.Ε. έχει άλλωστε συστήσει και τ γνωστό κινωνικό ταμεί πυ έδειξε ως τώρα πικιλόμρφη δράση. 2.4 Συνταγματικό Δίκαι και ΑμεΑ Με τ ισχύν Ελληνικό Σύνταγμα τυ 1975 αναγνωρίζνται, για πρώτη φρά, και μάλιστα κατά τρόπν σαφή και κατηγρηματικό, τα κινωνικά δικαιώματα ρισμένων κινωνικών μάδων πυ αντιμετωπίζυν ειδικά πρβλήματα ή βρίσκνται σε διαρκή κατάσταση ανάγκης. Μεταξύ των μάδων αυτών περιλαμβάννται και τα άτμα με ειδικές ανάγκες29. Έτσι τ Σύνταγμα υπχρεώνει τν κινό Νμθέτη να λαμβάνει ειδικά μέτρα για την πρστασία αυτών των μάδων. Οι διατάξεις τυ σχετικύ άρθρυ 21, αλλά, και τυ άρθρυ 25 πυ αναφέρνται γενικά στα δικαιώματα τυ ατόμυ, είναι ι ακόλυθες: Με τ άρθρ 21η ικγένεια, γάμς, και η μητρότητα καθώς και η παιδική ηλικία τελύν υπό την πρστασία τυ Κράτυς. Ειδικής Φρντίδας τυ Κράτυς 29 Με τ άρθρ 21, παρ. 6 τυ Ψηφίσματς (Αναθεώρηση Συντάγματς), της Ζ' Αναθεωρ. Βυλής των Ελλήνων (ΦΕΚ 85/ , τ. Α') έχει καθιερωθεί όρς «Άτμα με Αναπηρία», αντί τυ όρυ «Άτμα με ειδικές ανάγκες». 44

53 δικαιύνται και ι πλύτεκνι καθώς και ι ανάπηρι πλέμων και ειρηνικής περιόδυ, αλλά και όσι πάσχυν από ανίατη σωματική ή πνευματική νόσ. Άλλωστε τ Κράτς μεριμνά για την υγεία των πλιτών και λαμβάνει ειδικά μέτρα για την πρστασία της νεότητας, τυ γήρατς, της αναπηρίας και των απόρων. Με τ άρθρ 25 τα δικαιώματα τυ ανθρώπυ ατμικά και κινωνικά, τελύν υπό την εγγύηση τυ Κράτυς, καθόσν τα όργανα αυτύ υπχρεύνται να διασφαλίζυν την ακώλυτη άσκηση αυτών απβλέπντας εις την πραγματπίηση της κινωνικής πρόδυ «ελευθερία και δικαισύνη». Η καταχρηστική άσκηση δικαιώματς δεν επιτρέπεται και τ Κράτς δικαιύται ν' αξιώνει απ όλυς τυς πλίτες την εκπλήρωση τυ χρέυς της κινωνικής και εθνικής αλληλεγγύης. Για τ άρθρ 21 τ Συμβύλι της Επικράτειας σε σχετική τυ Νμλγία αναφέρει ότι30: «Εκ τυ άρθρυ 21 παρ.2 τυ Συντάγματς δεν απρρέει ευθέως δικαίωμα πρτιμήσεως των κεκτημένων την αναπηρική ιδιότητα πρς κάλυψη δημσίων θέσεων, δθέντς ότι η διάταξη αυτή, κατευθυντήρι χαρακτήρα έχυσα, απευθύνει απλώς υπόδειξη πρς τν νμθέτη δια την λήψη μέτρων υλπιύντων την κρατική μέριμνα υπέρ των αναπήρων και λιπών κατηγριών πλιτών εχόντων ανάγκην ειδικής μερίμνης». 2.5 Κινωνικός απκλεισμός των ΑμεΑ Ο κινωνικός απκλεισμός απτυπώνει τ φαινόμεν τυ απκλεισμύ αυξανόμενυ αριθμύ πληθυσμιακών μάδων, τόσ από την αγρά εργασίας, όσ και ευρύτερα από την συμμετχή τυς «στ κινωνικό γίγνεσθαι». Αναμφίβλα τα άτμα με αναπηρία είναι μια μάδα πληθυσμύ πυ είναι εκτεθειμένη στν κίνδυν της φτώχιας και τυ κινωνικύ απκλεισμύ. Ο κινωνικός απκλεισμός των ατόμων με αναπηρία φείλεται στν τρόπ ργάνωσης των κινωνιών, πίς είναι τέτις ώστε συχνά τα άτμα με αναπηρία βιώνυν τη διάκριση στην καθημερινή τυς ζωή. Η διάκριση βασίζεται από τη μία πλευρά στην πρκατάληψη της κινωνίας και από την άλλη στα 30 Απ. 3348/83 Σ.τ.Ε. 45

54 εμπόδια πυ αντιμετωπίζυν τα άτμα με αναπηρία για την πλήρη συμμετχή τυς στην κινωνία. Ως κινωνικός απκλεισμός μπρεί να νηθεί η άρνηση ή μη συνειδητπίηση των κινωνικών δικαιωμάτων των πλιτών, τα πία αναφέρνται στην διανμή δημόσιων και κινωνικών αγαθών όπως είναι η εργασία, η κατικία, η υγεία, η εκπαίδευση, η ψυχαγωγία, ι κινωνικές σχέσεις κ.α.31 Σύμφωνα με τ «Χάρτη των Κινωνικά Απκλεισμένων» κινωνικά απκλεισμένι είναι αυτί πυ η ζωή τύς δηγεί στ περιθώρι εκεί πυ τα κινωνικά δικαιώματα καταργύνται στην πράξη και η κινωνική πρκατάληψη τυς στιγματίζει ανεξίτηλα. Απκλεισμένι από κάθε είδυς αγαθά και κινωνικές υπηρεσίες, στερύνται ότι απλαμβάνει η πλειψηφία των πλιτών32. Τ κινωνικά απκλεισμέν σύνλ πυ βρίσκεται απέναντι από τη βιώσιμη κινωνία των 2/3 είναι η κινωνία της καθημερινότητας πυ, είτε έμμεσα είτε άμεσα, δεν συμμετέχει στις κινωνικές παρχές και απφάσεις τυ υπόλιπυ μέρυς τυ κλάσματς καθώς και στις διαδικασίες πυ επιτελύνται για την υπτιθέμενη επανένταξη και ενσωμάτωσή της. Τ βασικό πρόβλημα των ΑμεΑ είναι η έλλειψη δμών πυ θα μπρύσαν να πρσφέρυν σημαντική βήθεια και στα άτμα αλλά και στις ικγένειές τυς και να επιτευχθεί η βελτίωση της πιότητας της ζωής τυς. Οι ήδη υπάρχυσες δμές θεωρύνται υπερπλήρεις αλλά μεγάλς αριθμός παιδιών μειώνει σημαντικά τ επίπεδ παρχής υπηρεσιών και την απδτικότητά τυς και έχει ως συνέπεια να απκλείνται από την ειδική αγωγή αρκετά παιδιά πυ ι ικνμικές τυς δυνατότητες δεν είναι επαρκείς ώστε να καταφύγυν στν ιδιωτικό τμέα. Ακόμη σημαντικό πρόβλημα, τ πί τείνει με αργύς ρυθμύς να εξαλειφθεί, είναι η πρκατάληψη και κινωνικός απκλεισμός απέναντι στα άτμα αυτά. Πλλές φρές ι ίδιι ι γνείς απκλείυν από τν περίγυρ τ παιδί επειδή ντρέπνται να μιλήσυν γι αυτό ή να διεκδικήσυν υπηρεσίες πυ θα βηθύσαν στην εξέλιξή τυ. Άλλες φρές πάλι παραπνιύνται για αρνητική στάση από την πλευρά της κινωνίας, για κινωνικά και φυσικά εμπόδια, για 31 Καΐλα, Μ., Πλεμικός, Ν., Φιλίππυ, Γ. (1995), «Άτμα με Ειδικές Ανάγκες» (2 τόμι), Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, σελ Αναρτήθηκε στ 46

55 ανεπαρκή πληρφόρηση, για επιστημνική καθδήγηση και υπστήριξη. Τυς απασχλεί τ μέλλν τυ παιδιύ τυς όταν ι ίδιι λείψυν καθώς ι ικγενειακί δεσμί χαλαρώνυν. Τα άτμα με αναπηρία απτελύν μία ανμιγενή μάδα πληθυσμύ, ι ανάγκες των πίων διαφρπιύνται. Ιδιαίτερη πρσχή πρέπει να επιδειχθεί στα άτμα με αναπηρία πυ δεν μπρύν να αυτό-εκπρσωπηθύν, όπως είναι τα άτμα με αυτισμό, με νητική υστέρηση, με πλλαπλές αναπηρίες, τα πία χρειάζνται υπστηρικτικές υπηρεσίες στην καθημερινή τυς ζωή. Η έκταση και η ταχύτητα των τεχνλγικών μεταβλών, πυ επέρχνται στυς περισσότερυς κλάδυς της ικνμίας, δηγύν σε μεγαλύτερη επιλεκτικότητα της Αγράς Εργασίας και επμένως στην αύξηση των κινδύνων κινωνικύ απκλεισμύ. Ο κινωνικός απκλεισμός εμφανίζεται σαν χαρακτηριστικό κυρίως των περισσότερ τρωτών εργαζόμενων ή εκείνων πυ θα πρσαρμστύν δυσκλότερα στις μεταβλές αυτές, ιδίως εξαιτίας: έλλειψης βασικών επαγγελματικών πρσόντων και δεξιτήτων, εξαιτίας της ανεπαρκύς τυς ένταξης στ εκπαιδευτικό σύστημα, στέρησης ή μείωσης φυσικών πρσόντων, λόγω σωματικής, ψυχικής ή νητικής μεινεξίας, εγκλεισμύ σε ιδρύματα, εξάρτησης από υσίες, κινωνικύ στιγματισμύ και στερεότυπων πρκαταλήψεων, έλλειψης απρόσκπτης επικινωνίας με τ ευρύτερ περιβάλλν και άγνιας των θεσμών και των μέτρων, πυ μπρύν να δώσυν λύσεις στυς χρήστες. Πάρα πλύ συχνά τα παραπάνω δεδμένα εμφανίζνται συσσωρευμένα σε ρισμένες πληθυσμιακές μάδες, όπως είναι τα άτμα με ειδικές ανάγκες. Τα εισδήματα των ανθρώπων με αναπηρία μειώννται επειδή ι άνθρωπι αυτί στερύνται εργασίας ή 47

56 πρόσβασης σε εισόδημα, ισότιμης εκπαίδευσης, βασικές κινωνικές και ιατρικές υπηρεσίες και απκατάστασης Διαστάσεις κινωνικύ απκλεισμύ των ΑμεΑ Τα άτμα με αναπηρία απτελύν την μεγαλύτερη μεινότητα στν κόσμ περιλαμβάνντας πάνω από 500 εκ. ανθρώπυς. Συγκεκριμένα στατιστικά στιχεία μέσα στην Ε.Ε πυ να πρσδιρίζυν τν αριθμό των παιδιών με αναπηρία καθώς και τ είδς αυτής, δεν είναι διαθέσιμα. Στην Ελλάδα από τ 1981 έπαψε να γίνεται χρήση τυ όρυ «ανάπηρς». Στη συνέχεια καθιερώθηκε η χρήση τυ όρυ «άτμα με ειδικές ανάγκες». Με την αναθεώρηση τυ Συντάγματς τ 2001 καθιερώθηκε και χρησιμπιείται όρς «άτμα με αναπηρίες» σε αντικατάσταση τυ όρυ «άτμα με ειδικές ανάγκες». Η μεγαλύτερη ανάγκη ενός ατόμυ με αναπηρία είναι να μπρεί να ζει με την ατμική, ειδική τυ ιδιαιτερότητα ισότιμα ως μέλς της κινωνίας ξεπερνώντας την «ψυχκινωνική κρίση» τυ πυ φείλεται σε κινωνικύς λόγυς. Ο Siller επισημαίνει ότι ι απόψεις και ι αντιδράσεις απέναντι στα άτμα με αναπηρία είναι πλλές και περίπλκες. Η ηλικία, τ φύλ και άλλες δημγραφικές ιδιαιτερότητες φαίνεται να είναι καθριστικές για τν τρόπ με τν πί ι απόψεις για τυς ανθρώπυς με αναπηρία εκφράζνται παρά για τν τρόπ με τν πί διαμρφώννται34. Ο Cioe και Pennington υπστηρίζυν ότι η γνώση και η κατανόηση της αναπηρίας από παιδιά, αυξάνεται με την ηλικία. Η πρσωπική επαφή με τ άτμ με αναπηρία, πυ μπρεί περιστασιακά είτε να βελτιωθεί είτε να χειρτερέψει, εξαρτάται από την πιότητα των πρηγύμενων αλληλεπιδράσεων. 33 Αναρτήθηκε στ 34 Siller J., (1976), «Journal o f Social Issues», Vol.44, 1, pp

57 «Η ανθρώπινη κινωνία πρέπει να παραδεχτεί τ σφάλμα της. Ως τώρα τυλάχιστν απδειχτήκαμε ανίκανι να τα βηθήσυμε, δεν καταφέραμε να τα διδάξυμε, δεν μπρέσαμε να τα θεραπεύσυμε. Έτσι λιπόν τα παρατηρήσαμε στην ατελείωτη μναξιά τυς, τυς φρτώσαμε τν κατατρεγμό και σαν θεατές παρακλυθήσαμε να ανεβαίνυν τ Γλγθά τυς. Τ πρόβλημα δεν τ έχυν τα παιδιά με αναπηρία, τ έχυμε εμείς. Πτέ δεν μάθαμε στα παιδιά μας πώς να συμπεριφερθύν σε ένα παιδί πυ δεν βλέπει, πυ δεν ακύει, πυ δεν μιλάει ή είναι σε αναπηρική καρέκλα. Η ίδια η κινωνία τα απμνώνει, τα καταδικάζει σε δικύς της άγραφυς νόμυς.» Τα άτμα με αναπηρία, πρέπει να διαβιύν σε ένα περιβάλλν χωρίς φραγμύς και διαχωριστικές γραμμές, τ πί θα μεγιστπιεί τη δυνατότητα επικινωνία των ΑμεΑ με τ κινωνικό σύνλ. Απαραίτητη πρϋπόθεση για να επιτευχθεί παραπάνω στόχς θεωρείται η θετική στάση αλλά και ι αλληλέγγυες αντιλήψεις της ευρύτερης κινωνίας. Τα στερεότυπα απτελύν κινωνικές αναπαραστάσεις αντικειμενπιημένες «δηλαδή γνωστικές και συναισθηματικές κατασκευές γύρω από τις μάδες μέσα στν κινωνικό χώρ, πυ συναντύν ευρεία απδχή και πυ αναδύνται και εξαπλώννται κάτω από συγκεκριμένες κινωνικές και πλιτικές συνθήκες μέσα στν ιστρικό χρόν35. Η κινωνική αναπαράσταση είναι τ πρϊόν και η διαδικασία μιας ψυχλγικής και κινωνικής επεξεργασίας της πραγματικότητας και χαρακτηρίζεται από τρία συστατικά στιχεία: από τν κεντρικό πυρήνα, από ένα σύνλ πληρφριών, στάσεων και πεπιθήσεων και από ένα σύστημα κατηγριπίησης36. Ο κεντρικός πυρήνας εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά τυ κινωνικά αναπαριστάμενυ αντικειμένυ, από τα ατμικά χαρακτηριστικά τυ υπκειμένυ και τη σχέση πυ διατηρεί με τ αντικείμεν και τέλς από τυς στόχυς και σκπύ; πυ διαμρφώνυν την κατάσταση μέσα στην πία διαδραματίζεται η διαδικασία της κινωνικής αναπαράστασης. Τ σύνλ πληρφριών, στάσεων και πεπιθήσεων εξαρτά την 35 Παπαστάμς, Σ. (1990), «Σύγχρνες Έρευνες στην Κινωνική Ψυχλγία - Δυμαδικές Σχέσεις», Εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα, σελ Παπάνης, Α. (2010), «Ειδική Αγωγή, Κυρίαρχες Κινωνικές Αντιλήψεις για τα Άτμα με Αναπηρία», Πτυχιακή Εργασία, Δημκρίτει Πανεπιστήμι Θράκης, ΕΕΔΙΠ Πλυτεχνικής Σχλής, Ξάνθη, σελ

58 ργάνωσή τυ από την κινωνιψυχλγική ταυτότητα των υπκειμένων (κινωνική τάξη, φύλ, μόρφωση κ.λπ.) και από τ αξιλγικό σύστημα κάθε κινωνίας και τ σύστημα κατηγριπίησης, πυ η σημαντικότερη λειτυργία τυ είναι η ανακάλυψη, κατανόηση και ργάνωση τυ περιβάλλντς κόσμυ O Flament (1989), υπστηρίζει πως η διαφωνία-σύγκρυση μεταξύ των κινωνικών αναπαραστάσεων και κινωνικών πρακτικών, δηγύν στη μεταμόρφωση της κινωνικής αναπαράστασης. Στ επίπεδ των πρκαταλήψεων, ι κινωνικές αναπαραστάσεις αιτιλγύν την ενεργπίηση των κινωνικών στερετύπων, πυ με τη σειρά τυς εκφράζνται στ επίπεδ της συμπεριφράς, η πία αναπαράγει και αυτή τις αντίστιχες κινωνικές αναπαραστάσεις. Οι Barnes, Mercer και Shakespeare (1999), αναφέρυν ότι τ κινωνικό μντέλ εκλαμβάνει την ειδική ανάγκη ως ένα πρϊόν της κινωνικής δμής και σχετίζεται σταθερά με κινωνικά, ικνμικά και πλιτικά θέματα. Ο απκλεισμός και διαχωρισμός των ανθρώπων με αναπηρία από τη συμμετχή τυς σε κινωνικές δραστηριότητες δεν είναι απτέλεσμα της ανικανότητας ή της αναπηρίας αυτής καθαυτής τυ πρσώπυ, αλλά απόρρια της λειτυργίας των κινωνικών περιβαλλντικών δμών και της επικρατύσας αρνητικής κινωνικής στάσης. Υπστηρίζει ταυτόχρνα ότι η αναπηρία είναι αναπόσπαστ τμήμα της κινωνίας, όπως απδεικνύεται από τη συλλγή στατιστικών στιχείων των δυτικών κυβερνήσεων, πυ δείχνυν ότι τ 10 με 19% τυ πληθυσμύ πρσδιρίζεται ότι έχει μια αναπηρία. Σε έρευνα πυ έχει διεξαχθεί στην Ελλάδα από τν I. Ν. Παρασκευόπυλ (1971), διαπιστώθηκε ότι: α) υπάρχυν αρνητικές στάσεις απέναντι στα άτμα με εμφανή αναπηρία (π.χ, ακρωτηριασμέν άτμ) ή πυ είναι υπεύθυνα για τ ελάττωμά τυς (π.χ. 37 Παπαστάμς, Σ. (1995), «Κινωνικές Αναπαραστάσεις», Εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα, σελ Barnes C. (1996), «Exploring the Divide: Illness and Disability», The Disability Press, School of Sociology and Social Policy, University of Leeds, Leeds, pp Παπάνης, A. (2010), «Ειδική Αγωγή, Κυρίαρχες Κινωνικές Αντιλήψεις για τα Άτμα με Αναπηρία», Πτυχιακή Εργασία, Δημκρίτει Πανεπιστήμι Θράκης, ΕΕΔΙΠ Πλυτεχνικής Σχλής, Ξάνθη, σελ

59 αλητόπαιδ - άσωτ), β) υπάρχυν θετικότερες στάσεις απέναντι στα άτμα πυ τα ελαττώματά τυς μπρύν να βελτιωθύν (ασθενικό ή υπερβλικά άσχημ) ή πυ μπρύν να αυτεξυπηρετηθύν, γ) ι γυναίκες και ι άνδρες είναι περισσότερ επιεικείς πρς τις απκλίσεις τυ φύλυ τυς, δ) άτμα ηλικίας άνω των 50 ετών είναι περισσότερ συντηρητικά και θεωρύν σημαντικό παράγντα την αυτεξυπηρέτηση και ε) ι απόφιτι τυ γυμνασίυ δείχνυν περισσότερ αρνητισμό και επιθετικότητα σε σύγκριση με τυς απόφιτυς τυ δημτικύ και των ανώτερων και ανώτατων σχλών40. Σε μια έρευνα στάσεων των Μπεζεβέγκη, Καλαντζή-Αζίζι και Ζώνιυ-Σιδέρη, πυ είχε σκπό να ανιχνεύσει και να «χαρτγραφήσει» σε μια πρώτη φάση τη στάση των γνέων φυσιλγικών παιδιών απέναντι σε παιδιά με αναπηρία (στην έρευνα πήραν μέρς γνείς παιδιών δημτικύ ή νηπιαγωγείυ) παρατηρήθηκε ότι η πιθανότητα να εμπλακεί τ παιδί τυς σε κινή δραστηριότητα με τ ΑμεΑ είναι σε γενικές γραμμές θετική. Ωστόσ, όσ μικρότερη γίνεται η «απόσταση» τόσ λιγότερ θετική γίνεται η στάση των γνέων41. Επίσης ι γνείς κρατύν θετική στάση όσν αφρά ενέργειες πυ αναφέρνται σε μια ενδεχόμενη σχέση τυς με ένα παιδί με αναπηρία42. Σε έρευνα της Εθνικής Συνμσπνδίας ΑμεΑ (1997), εξήχθησαν μερικά πλύ σημαντικά συμπεράσματα για τις στάσεις των Ελλήνων απέναντι στα άτμα με αναπηρία: Ένα πσστό περίπυ 29.5% τυ ενήλικυ πληθυσμύ της χώρας δηλώνει, ότι στν ικγενειακό τυ περίγυρ υπάρχει «άτμ με αναπηρία». Εδώ πρέπει να σημειώσυμε ότι τα ΑμεΑ κατά συντριπτική πλειψηφία (90% περίπυ) ζυν με την ικγένειά τυς ή με κάπι συγγενικό πρόσωπ. Επίσης, στην ίδια έρευνα διαπιστώθηκε ότι τέσσερα βασικά συναισθήματα συγκρτύν τη στάση της κινής 40 Παπάνης, Α. (2010), «Ειδική Αγωγή, Κυρίαρχες Κινωνικές Αντιλήψεις για τα Άτμα με Αναπηρία», Πτυχιακή Εργασία, Δημκρίτει Πανεπιστήμι Θράκης, ΕΕΔΙΠ Πλυτεχνικής Σχλής, Ξάνθη, σελ Μπεζεβέγκης, κ.α, (1994), «Στάση γνέων φυσιλγικών παιδιών απέναντι σε παιδιά με ειδικές ανάγκες», Στ: Γ. Ν. Χριστπύλυ, & Β. Π. Κνταξάκης (Επιμ. Έκδ.), Θέματα Πρληπτικής Ψυχιατρικής, Κέντρ Ψυχικής Υγιεινής, Αθήνα, σελ Μπεζεβέγκης, κ.α, (1994), «Στάση γνέων φυσιλγικών παιδιών απέναντι σε παιδιά με ειδικές ανάγκες», Στ: Γ. Ν. Χριστπύλυ, & Β. Π. Κνταξάκης (Επιμ. Έκδ.), Θέματα Πρληπτικής Ψυχιατρικής, Κέντρ Ψυχικής Υγιεινής, Αθήνα, σελ

60 γνώμης απέναντι στα άτμα με αναπηρία: ίκτς (28.9%), συμπάθεια (25.5%), αμηχανία (14-4%), αδιαφρία (12.2%). Πρόκειται για εύρς συναισθημάτων πυ κινείται στα όρια μιας «επιφυλακτικότητα» και μιας «εξωτερικής σχέσης» με τα άτμα αυτά, ενώ δεν παρατηρείται ύτε μια ακραία «ρατσιστική» διάθεση (περιπαικτική διάθεση 3.6%), αλλά ύτε και διάθεση πρσέγγισης (4.6%)43. Όπως διαπίστωσαν ι ΒίΌσΙάη^η εί ά\. (1993), σε έρευνά τυς σε δείγμα περίπυ ατόμων στην Αγγλία όσι εξέφρασαν λιγότερ φόβ και περισσότερη ανεκτικότητα απέναντι στυς ψυχικά πάσχντες ανήκαν σε υψηλά μρφωτικά στρώματα. Τα μέλη εθνικών μειντήτων είχαν αρνητικές στάσεις απέναντι στυς ψυχικά πάσχντα44. Έχει διαπιστωθεί ότι ι μαθητές με αναπηρίες βιώνυν πρκατάληψη και αδιαφρία από τυς εκπαιδευτικύ45, καθώς επίσης την απμόνωση, την απόρριψη ή ακόμα και τν χλευασμό από τυς συμμαθητές μη ανάπηρυς46. Άλλες έρευνες αντιθέτως υπστηρίζυν ότι ι μαθητές χωρίς αναπηρία; είναι δεκτικί και αντιμετωπίζυν τυς μαθητές με αναπηρίες με θετικό τρόπ Μρφές Κινωνικύ Απκλεισμύ Η Εθνική Συνμσπνδία επισημαίνει ακόμη πως τα άτμα με αναπηρία βιώνυν τν κινωνικό απκλεισμό: 43 Παπάνης, Α. (2010), «Ειδική Αγωγή, Κυρίαρχες Κινωνικές Αντιλήψεις για τα Άτμα με Αναπηρία», Πτυχιακή Εργασία, Δημκρίτει Πανεπιστήμι Θράκης, ΕΕΔΙΠ Πλυτεχνικής Σχλής, Ξάνθη, σελ Wolff, Ρ.Η. (1996), «Timing, precision, and rhythm in developmental dyslexia», Reading and Writing, P Blinde, E. M., & McCallister, S. G. (1998), «Listening to the voices of students with physical disabilities». Journal o f Physical Education, Recreation, and Dance, p Goodwin, D. L., & Watkinson, E. J. (2000), «Inclusive physical education from the perspective of students with physical disabilities». Adapted Physical Activity Quarterly, pp Siininger D., Sherrill C., & Jankowski C. M., (2000), «Children s attitudes towards peers with severe disabilities: revisiting contact theory» Adapted Physical Activity Quarterly, pp

61 Στν τμέα της απασχόλησης καθώς έχυν πλύ μεγάλη πιθανότητα να βρεθύν σε κατάσταση ανεργίας και μάλιστα μακρχρόνιας. Στν τμέα της εκπαίδευσης είτε ως απστέρηση της εισόδυ στην εκπαιδευτική διδασκαλία, είτε ως εξόδυ πρκαλύμενη από τις ίδιες τις ισχύυσες εκπαιδευτικές διαδικασίες. Η πρόσβαση στην εκπαίδευση απτελεί παράγντα κλειδί πρκειμένυ τα άτμα με αναπηρία να έχυν ως ενήλικες κάπιες ευκαιρίες στην αγρά εργασίας. Στν τμέα της πρσβασιμότητας πλύ συχνά τα άτμα με αναπηρίες απκλείνται από υπηρεσίες και αγαθά λόγω εμπδίων σε φυσικό περιβάλλν και στα μέσα μαζικής μεταφράς. Στν τμέα τυ πλιτισμύ και της ψυχαγωγίας τα εμπόδια πρόσβασης σε συνδυασμό με τις ικνμικές δυσκλίες πυ βιώνυν τα άτμα με αναπηρία λειτυργύν περιριστικά στ να αναπτυχθύν ευκαιρίες συμμετχής σε τέτιες δραστηριότητες. Στν τμέα της υγείας τα άτμα με χρόνια πάθηση, ως καθημερινί χρήστες των υπηρεσιών υγείας, αντιμετωπίζυν πρβλήματα πρόσβασης και ισότιμης κινωνικής πρστασίας και ασφάλισης καθώς και πρβλήματα λόγω έλλειψης εξειδικευμένυ πρσωπικύ και πιτικών υπηρεσιών. Στν τμέα της πρόνιας και της κινωνικής φρντίδας η έλλειψη παρχής υπστηρικτικών υπηρεσιών δηγεί στν απκλεισμό των ατόμων με αναπηρία και των ικγενειών τυς και σε αρκετές περιπτώσεις στν εγκλεισμό των ατόμων στα σπίτια τυς ή σε ιδρύματα. Στν τμέα της πληρφόρησης καθώς είναι σχεδόν βέβαι ότι ένα μεγάλ πσστό ατόμων με αναπηρία δεν έχυν την δυνατότητα χρήσης διαδικτύυ, τηλεπικινωνιών ή εύκλη πρόσβαση σε βάσεις δεδμένων, λόγω δυσκλίας στη χρήση όλων αυτών των μέσων. Στν τμέα των κινωνικών σχέσεων τα άτμα αυτά συχνά γίννται δέκτες αρνητικών κινωνικών συμπεριφρών πυ μακρπρόθεσμα επιδεινώνυν την κατάσταση τυς. Στν τμέα της ικγένειας με τη μρφή κρίσεων στις ικγενειακές σχέσεις. 53

62 Τόσ στιγματισμός όσ και τα εμπόδια πυ συναντύν τα άτμα με αναπηρία στην καθημερινή τυς ζωή βρίσκνται σε άμεση συνάρτηση με τ είδς και τη βαρύτητα της αναπηρίας. Τ στίγμα δεν αφρά μόν τ άτμ πυ νσεί αλλά και την ικγένειά τυ. Συνεπώς επιβαρύνεται η κατάσταση τυ ατόμυ, περιπλέκνται ι σχέσεις μέσα στην ικγένεια και δυσχεραίνει βίς και των δύ στην κινότητα. Εάν τ άτμ συμμερίζεται τ στίγμα σε βάρς τυ, όπως συμβαίνει συχνά, τότε μιλάμε για αυτστιγματισμό. Στην περίπτωση αυτή τ άτμ έχει αρνητικές πεπιθήσεις για τν εαυτό τυ (αδύναμς, ανάξις), δκιμάζει αρνητικά συναισθήματα (χαμηλή αυτεκτίμηση, αναπτελεσματικός) και τέλς η συμπεριφρά τυ είναι ανάλγη των διακρίσεων πυ υφίσταται (δεν πρσπαθεί και απτυγχάνει στη δημιυργία σχέσεων με τυς άλλυς, στην αναζήτηση εργασίας). Η ανάκτηση της αυτπεπίθησης απτελεί δύσκλ αλλά υσιαστικό μέρς της ψυχλγικής υπστήριξης τυ ατόμυ. Οι στρατηγικές για την καταπλέμηση τυ στίγματς και των συνεπειών τυ μπρεί να διακριθύν σε τρεις μρφές: α) διαμαρτυρία πρς τα Μ.Μ.Ε. και παράλληλη ενημέρωση για τα δικαιώματα, β) αγωγή κινότητας για την τρππίηση των αρνητικών πρκαταλήψεων, γ) η κινωνική επαφή, γνωριμία και εξικείωση με τα άτμα Πρώθηση της ανεξάρτητης διαβίωσης Ο ρόλς των πργραμμάτων Ανεξάρτητης Διαβίωσης απαιτείται να είναι πλλαπλός με στόχ την πρώθηση της μέγιστης αυτνμίας τυ ατόμυ, την παραμνή στ ικεί περιβάλλν, την απφυγή της ιδρυματικής περίθαλψης και την εξασφάλιση πιότητας ζωής για τν ίδι και την ικγένειά τυ μέσω της παρχής μεθδλγίας και εργαλείων δυλειάς, εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, πργραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητπίησης. 54

63 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΩΝ ΑΜΕΑ ΣΤΗΝ ΧΙΟ Η Διεύθυνση Πρόνιας της Νμαρχιακής Αυτδιίκησης της Χίυ έχει ως ρισμένες αρμδιότητες την πρστασία και αγωγή της ικγένειας και τυ παιδιύ, την πρστασία των ηλικιωμένων, των ατόμων με ειδικές ανάγκες και των ικνμικά αδυνάτων, την κινωνική κατικία, τη χρήγηση αδείας λειτυργίας ιδρυμάτων, επιχειρήσεων και κινωφελύς χαρακτήρα σωματείων, την εππτεία τυς και τη χρήγηση αδειών άσκησης επαγγελμάτων τυ τμέα κινωνικής πρόνιας. Έτσι λιπόν στ νησί της Χίυ λειτυργύν ι ακόλυθι ργανισμί και σύλλγι: 3.1 Τ Σχλεί - Εργαστήρι Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης Χίυ (Ε.Ε.Ε.Ε.Κ. Χίυ) Τ Σχλεί - Εργαστήρι Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης Χίυ ιδρύθηκε σύμφωνα με τ ΦΕΚ1248 Τεύχς 2 στις και ξεκίνησε τη λειτυργία τυ τ 2003 ενώ απτελεί δμή τυ Υπυργείυ η πία ανήκει στ δήμ Χίυ. Τ ίδρυμα είναι δημσίυ δικαίυ και ακλυθεί την ίδια νμθεσία με τα δημόσια σχλεία. Τ Σχλεί στεγάζεται σε τμήμα τυ ΚΕΚΥΚΑΜΕΑ Χίυ και σήμερα αντιμετωπίζει σβαρά στεγαστικά πρβλήματα καθώς περιρίζεται διαρκώς σε όλ και μικρότερ τμήμα τυ κτιρίυ. Οι ώρες λειτυργίας τυ είναι

64 Τ πρσωπικό τυ απτελείται από: > εκπαιδευτικύς δευτερβάθμιας εκπαίδευσης (δασκάλυς, φιλλόγυς, μαθηματικύς, φυσικής αγωγής). > εκπαιδευτικύς εργαστηρίων (γεωπόνς, τυριστικών επαγγελμάτων, πληρφρικής). > ειδικό εκπαιδευτικό πρσωπικό - μία κινωνική λειτυργό, ένα λγθεραπευτή, ένα φυσιθεραπευτή και μία ψυχλόγ. > Ειδικό βηθητικό πρσωπικό δευτερβάθμιας εκπαίδευσης εκτός από τ πρόγραμμα πυ είναι ίδι με τα καννικά σχλεία. Επιπλέν διαθέτει: > 3 εργαστήρια κηπυρικής τυριστικών επαγγελμάτων χειρτεχνίας Όσν αφρά τις δραστηριότητες, τ Σχλεί πραγματπιεί πλήθς δραστηριτήτων όπως αθλητικύς αγώνες με άλλα ειδικά σχλεία καθώς και σχλεία με συμβλικό χαρακτήρα, πλιτιστικές εκδηλώσεις και παραστάσεις. Στν αθλητικό τμέα έχυν κατακτήσει πρωτιές στυς Ολυμπιακύς Αγώνες ατόμων με ειδικές ανάγκες. 3.2 ΚΕΚΥΚΑΜΕΑ Οι εγκαταστάσεις τυ ΚΕΚΥΚΑΜΕΑ Χίυ ιδρύθηκε τ 2003 και απτελεί νμικό πρόσωπ δημσίυ δικαίυ τυ Υπυργείυ Υγείας. Δεν υπάρχει ψηφισμένς καννισμός, υπάρχυν όμως ι νόμι 3229, 3106 τυ 2003 και 2646 Τυ Τ πρώτ πρσωπικό τυ ιδρύματς διρίστηκε τ 2006 και σήμερα απτελείται από 6 άτμα με τις εξής ειδικότητες: 56

65 λ Μία κινωνιλόγ, η πία ασχλείται μόν με τα διικητικά καθώς δεν υπάρχει διικητικός υπάλληλς. > Μία κινωνική λειτυργό > Μία εργθεραπεύτρια > Ένα φυσιθεραπευτή > Μία νσηλεύτρια και > Μία λγθεραπεύτρια Τ ίδρυμα παρέχει υπηρεσίες εκπαίδευσης και απκατάστασης σε άτμα με αναπηρίες. Ατμικές συνεδρίες πραγματπιύνται με τν εργθεραπευτή, τν λγθεραπευτή και τν φυσιθεραπευτή. Η κινωνική λειτυργός ασχλείται κυρίως με τυς γνείς και γενικά τα κντινά πρόσωπα τυ ΑμεΑ. Όλι μαζί υλπιύν μια μάδα θεάτρυ, χρύ και ζωγραφικής σε συνεργασία με τη νσηλεύτρια. Παρόλα αυτά δεν υπάρχει άτμ για τις ικνμικές υπηρεσίες και παρά τις συνεχιζόμενες αιτήσεις τ Υπυργεί εξακλυθεί να μην ρίζει τη δμή και τν τρόπ λειτυργίας τυ. Τ ωράρι λειτυργίας τυ είναι Παγχιακός Σύλλγς Ο Παγχιακός Σύλλγς Ατόμων Με Ειδικές Ανάγκες ιδρύθηκε τ 1995 με σκπό να ενώσει και να ργανώσει όλα τα ΑΜΕΑ τυ Νμύ Χίυ, να πρβάλλει και να πρωθήσει με κάθε πρόσφρ μέσ την επίλυση των πρβλημάτων τυς, να πραγάγει τη συλλγική δράση και τη συναδελφική αλληλεγγύη μεταξύ τυς, αλλά και να διαμρφώσει συνθήκες αλληλαπδχής των Ατόμων Με Ειδικές Ανάγκες με τ κινωνικό σύνλ. Τ 1996 έγινε μέλς της ΕΣΑΕΑ (Εθνική Συνμσπνδία Ατόμων Με Ειδικές Ανάγκες). 57

66 Απτέλεσμα της έντνης δραστηριότητας τυ συλλόγυ, ήταν η βράβευση τυ Π.Σ.Α.Μ.Ε.Α από τν Υφυπυργό Υγείας και Πρόνιας κ. Κτσώνη στην εκδήλωση πυ έγινε στ Ξενδχεί Μεγάλη Βρετάνια, στις 14 Δεκεμβρίυ τυ Την επιβράβευση αυτή σύλλγς την αφιέρωσε στη Χιώτικη κινωνία για την ενεργή συμπαράστασή της, στις πρσπάθειες μας για τη λύση των πρβλημάτων πυ απασχλύν τα Άτμα με Ειδικές Ανάγκες τυ Νμύ. Οι μελλντικί Στόχι τυ Συλλόγυ είναι ι ακόλυθι: 1. Απγραφή όλων των ΑΜΕΑ τυ Νμύ Χίυ με στόχ την καταγραφή των πρβλημάτων τυς και τ σχεδίασμά αντιμετώπισής τυς. 2. Δημιυργία πρστατευμένων εργαστηρίων για τα άτμα τα πία έχυν τη δυνατότητα να εργαστύν σε κατάλληλα διαμρφωμέν περιβάλλν. 3. Δημιυργία κατικιών ημιαυτόνμης, αυτόνμης και πρστατευμένης διαβίωσης για άτμα με νητική στέρηση μη αυτεξυπηρετύμενα ή μερικώς εξυπηρετύμενα άτμα. 4. Πρσβάσιμ φιλικό περιβάλλν σε όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, με ταυτόχρνη πρσπάθεια για την ένταξη όλων των παιδιών στ Γενικό Εκπαιδευτικό σύστημα, τ πί εφαρμόζεται με επιτυχία στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Αμερικής. 5. Δημιυργία στέγης για την συγκέντρωση και ανάπτυξη δραστηριτήτων των ΑΜΕΑ τυ Νμύ, στην πία θα καλλιεργηθύν ι ειδικές δεξιότητές τυς, (θέατρό, χρς, χρωδία, επιτραπέζι τένις, σκάκι, γυμναστήρι φυσικθεραπευτήρι, ζωγραφική, πηλός) με την εθελντική συμπαράσταση ειδικευμένων επαγγελματιών, αλλά και δημιυργία χώρυ ειδικά διασκευασμένυ για φιλξενία επισκεπτών ατόμων με ειδικές ανάγκες με σκπό την ανταλλαγή εμπειριών και γνώσεων και την καλλιέργεια φιλικών σχέσεων μεταξύ τυς. 6. Δημιυργία Συμβυλευτικύ Σταθμύ για την ενημέρωση και την συμβυλευτική στήριξη των ΑΜΕΑ και των ικγενειών τυς, σε συνεργασία με την Πρωτβάθμια και Δευτερβάθμια Τπική Αυτδιίκηση. 58

67 7. Συμμετχή στ υπό κατασκευή Κέντρ Ημέρας (ΚΕΚΥΚΑΜΕΑ) τυ Νμύ, στ πί θα απασχλύνται άτμα τα πία δεν έχυν την δυνατότητα για επαγγελματική κατάρτιση, μπρύν όμως να αναπτύξυν δεξιότητες και να ψυχαγωγύνται με την εφαρμγή ειδικών πργραμμάτων και την κατάλληλη υλικτεχνική υπδμή 8. Δημιυργία κέντρυ θαλάσσιυ τυρισμύ και θεραπείας για ΑΜΕΑ και όχι μόν με σύγχρνες πρσβάσιμες εγκαταστάσεις σε μια από τις πλλές ωραίες παραλίες τυ νησιύ μας με πρδιαγραφές πρσέλκυσης τυριστών από όλη την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση. 9. Δημιυργία Μεικτής Κατασκήνωσης για παιδιά με Ειδικές Ανάγκες και μη, με σκπό την γνωριμία μεταξύ τυς, την ανταλλαγή εμπειριών και την επιτυχή ενσωμάτωση των παιδιών με ειδικές ανάγκες στν ευρύτερ μαθητικό κόσμ. 10. Δημιυργία Κινωνικύ Συνεταιρισμύ Περιρισμένης Ευθύνης (Κι.ΣΠΕ) με συνεργασία με άλλυς φρείς τυ Νμύ για την επαγγελματική απκατάσταση των ΑΜΕΑ. Από της ιδρύσεώς τυ και μέχρι σήμερα Σύλλγς έχει καταγράψει και γνωστπιήσει τα πρβλήματα αλλά και τις δυνατότητες των Ατόμων Με Ειδικές Ανάγκες στυς τπικύς κρατικύς φρείς, με συνεχείς επισκέψεις και υπβλή πρτάσεων, τέτιων πυ να βελτιώνυν την παρχή υπηρεσιών στα άτμα αυτά. Διργανώνει ημερίδες για την εκπαίδευση, την επαγγελματική κατάρτιση και απκατάσταση, την πρόσβαση στ δμημέν περιβάλλν, τη βελτίωση των παρχών ιατρφαρμακευτικής περίθαλψης. 5 9

68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η ΕΡΕΥΝΑ 4.1 Μεθδλγία έρευνας Βασικός σκπός της έρευνας είναι να παρυσιάσει την πραγματικότητα των ατόμων με ειδικές ανάγκες, τις δυσκλίες πυ αντιμετωπίζυν στην καθημερινότητά τυς καθώς και την άπψή τυς για τις υπηρεσίες και τα μέσα υπστήριξης των ΑμεΑ στην περιχή της Χίυ. Η έρευνα διεξάγεται στην Χί, από την φιτήτρια τυ Τμήματς Διίκησης Μνάδων Υγείας και Πρόνιας Νταράρα Αγρίτσα - Μαρία ως ερευνήτρια, με ερωτηματλόγι και πρσωπική συνέντευξη από τυς ΑμΕΑ αλλά και από συγγενείς ή συνδύς τυς. Τ είδς της έρευνας πυ πραγματπιήθηκε ήταν πστική με την τεχνική τυ ερωτηματλγίυ. Τ ερωτηματλόγι χωρίζεται σε δύ βασικές ενότητες. Οι ερωτήσεις αφρύν στ πρώτ μέρς την ταυτότητα των ερωτηθέντων (γενικές πληρφρίες) και στ δεύτερ μέρς αφρύν τα ΑμΕΑ. Τ μέγεθς τυ δείγματς είναι 60 άτμα. Τα μέρη όπυ πραγματπιήθηκε η συγκέντρωση των ερωτηματλγίων είναι η Υπηρεσία Βήθεια Στ Σπίτι, τ ΚΕΚΥΚΑμΕΑ Χίυ και τ Σχλεί - Εργαστήρι Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. 60

69 4.2 Απτελέσματα έρευνας Παρακάτω παρυσιάζνται τα απτελέσματα της έρευνας πυ πραγματπιήθηκε σε ΑμΕΑ αλλά και σε συγγενείς ή συνδύς τυς Γενικές πληρφρίες Πίνακας 4.1 Συμπλήρωση ερωτηματλγίυ Τ ερωτηματλόγι συμπληρώνεται: Από τ ΑμΕΑ 29 48% Από Συνδό/ Συγγενή 31 52% % Τ ερωτηματλόγι συμπληρώνεται: Αιάγραμμα 4.1 Συμπλήρωση ερωτηματλγίυ Σύμφωνα με τ παραπάνω διάγραμμα, τ 52% των ατόμων πυ έλαβαν μέρς στην έρευνα, είναι συνδί / συγγενείς. Τ υπόλιπ 48% των ερωτηθέντων είναι ΑμΕΑ. 61

70 Πίνακας 4.2 Φύλ Φύλ Άρρεν 26 43% Θήλυ 34 57% % Διάγραμμα 4.2 Φύλ Τ παραπάνω διάγραμμα μας πληρφρεί για τ φύλ των ερωτηθέντων. Σύμφωνα με αυτό, τ 57% των ερωτηθέντων είναι γυναίκες και τ υπόλιπ 43% είναι ανδρες. 62

71 Πίνακας 4.3 Ηλικία Ηλικία ετών 12 20% ετών 20 33% ετών 16 27% 60 και άνω 12 20% % Τ παραπάνω διάγραμμα μας πληρφρεί για την ηλικία των ερωτηθέντων. Σύμφωνα με αυτό, ι περισσότερι ερωτηθέντες (33%) είναι μεταξύ ετών. Τ 27% είναι μεταξύ ετών. Οι μικρότερι σε ηλικία δηλαδή από ετών, αλλά και ι μεγαλύτερι σε ηλικία δηλαδή από 60 ετών και άνω, μιράζνται τ ίδι πσστό πυ φτάνει τ 20%. 63

72 Πίνακας 4.4 Οικγενειακή Κατάσταση Οικγενειακή Κατάσταση Παντρεμένς/η 29 48% Άγαμς/η 12 20% Διαζευγμένς/η 8 13% Χήρς/α 11 18% % Οικγενειακή Κατάσταση Η Παντρεμένς/η ΜΆγαμς/η ϋ Λιάζε υγρέ νς/η ΜΧήρς/α Διάγραμμα 4.4 Οικγενειακή Κατάσταση Όσν αφρά την ικγενειακή κατάσταση των ερωτηθέντων, σχεδόν ι μισί (48%) είναι παντρεμένι. Ένα 20% είναι άγαμι, τ 18% των ερωτηθέντων είναι χήρι και τ υπόλιπ 13% είναι διαζευγμένι. 64

73 Πίνακας 4.5 Επάγγελμα Επάγγελμα Δημόσις Υπάλληλς 13 22% Ιδιωτικός Υπάλληλς 13 22% Συνταξιύχς/α 18 30% Αγρότης/σα 4 7% Άνεργς/η 12 20% Άλλ 0 0% % Επάγγελμα Η Λτμόις Υπάλληλης Η Ιδιωτικός Υπάλληλς ϋ Συνταίιύχς/α Η Ανρότης/σα ΜΆνερνς/η ϋάλλ Διάγραμμα 4.5 Επάγγελμα Σχετικά με τ τι απαγγέλνται ι ερωτηθέντες, τ 30% είναι συνταξιύχι. Τ ίδι πσστό πυ φτάνει τ 22% μιράζνται ι ιδιωτικί και ι δημόσιι υπάλληλι, ένα υψηλό πσστό πυ φτάνει τ 20% είναι άνεργί, ενώ τ υπόλιπ 7% είναι αγρότες. 65

74 Πίνακας 4.6 Περιχή Διαμνής Περιχή Διαμνής Χίς % Περιχή Διαμνής ΜΧίς Διάγραμμα 4.6 Περιχή Διαμνής Από τ παραπάνω διάγραμμα, διαπιστώνυμε ότι και ι 60 ερωτηθέντες διαμένυν στην Χί. 6 6

75 Πίνακας4.7 Ασφαλιστικό Ταμεί Ασφαλιστικό Ταμεί ΔΗΜΟΣΙΟ 21 35% Ι.Κ.Α % Ο.Γ.Α. 8 13% Ο.Α.Ε.Ε. 9 15% ΑΛΛΟ 0 0% % Διάγραμμα 4.7 Ασφαίιστικό Ταμεί Όσν αφρά τν τμέα στν πί είναι ασφαλισμένι ι ερωτηθέντες, τ μεγαλύτερ πσστό πυ φτάνει τ 37% είναι ασφαλισμένι στ Ι.Κ.Α. Ένα επίσης μεγάλ πσστό της τάξεως τυ 35% είναι ασφαλισμένι στ ταμεί τυ Δημσίυ. Τ 15% είναι ασφαλισμένι στν Ο.Α.Ε.Ε. και τ υπόλιπ 13% στν Ο.Γ.Α. 67

76 4.2.2 Ερωτήσεις πυ αφρύν τα ΑμΕΑ Πίνακας 4.8 Πρόσβαση στην υπηρεσία Η πρόσβαση σας στην υπηρεσία είναι εύκλη; Ναι 26 43% Οχι 34 57% % Διάγραμμα 4.8 Πρόσβαση στην υπηρεσία Στην ερώτηση σχετικά με τ αν είναι εύκλη η πρόσβαση στην υπηρεσία, τ μεγαλύτερ πσστό των ερωτηθέντων (57%) θεωρεί ότι δεν είναι. Σε αντίθεση με τ 43% πυ θεωρεί ότι είναι εύκλη. 6 8

77 Π α ρ α κ ά τω π α ρ α θ έ τ ν τ α ι κ ά π ιες δυσκλίες π υ α ν τιμ ετω π ίζ υ ν ι ερ ω τη θ έν τες. Πίνακας 4.9 Δυσκλίες κατά την πρόσβαση στην υπηρεσία Αν όχι, πια είναι η δυσκλία πυ αντιμετωπίζετε; Δεν διαθέτει ράμπες για αναπηρικά αμαξίδια παντύ και δεν έχει αρκετές θέσεις στάθμευσης. Συναντύν μεγάλη δυσκλία στα σκαλιά, τα πεζδρόμια, τυς δρόμυς και γενικότερα η Χίς είναι ένα νησί πυ δεν ενδείκνυται για άτμα με ειδικές ανάγκες. Δεν υπάρχυν πρδιαγραφές στυς δρόμυς, τις υπηρεσίες, τα καταστήματα και γενικά στ νησί για ανθρώπυς με κινητικά η άλλα πρβλήματα. 69

78 Π α ρ α κ ά τω π α ρ α θ έ τ ν τ α ι ι π α ρ χές π υ δίνει η υ π η ρ εσ ία γ ια τα Α μ Ε Α. Πίνακας 4.10 Παρχές υπηρεσίας στυς ΑμΕΑ Τι παρχές δίνει η υπηρεσία για τα ΑμΕΑ; Η υπηρεσία παρέχει Δ.Ε με ειδικύς καθηγητές με απτέλεσμα να μαθαίνυν όσ αυτό είναι δυνατό ανάγνωση και γραφή, δίνεται η δυνατότητα παρακλύθησης τριών εργαστηρίων κηπυρικής χειρτεχνίας και τυριστικών επαγγελμάτων για την μετέπειτα σταδιδρμία τυς καθώς και διάφρες αθλητικές δραστηριότητες με τη μρφή αγώνων. Οι παρχές της υπηρεσίας είναι εκπαίδευση και απκατάσταση με τη βήθεια ειδικών εργθεραπευτών, φυσιθεραπευτών, νσηλευτών, και λγθεραπευτών καθώς και βήθεια για τυς γνείς η ατόμων τυ ικγενειακύ περιβάλλντς από κινωνικύς λειτυργύς. Παρέχνται από την υπηρεσία κινωνική εργασία, συναισθηματική υπστήριξη, παρακλύθηση από ειδικύς, βήθεια σε εργασίες και ενέργειες πυ δεν μπρύν μόνι τυς να κάνυν, νσηλευτική υπστήριξη στ σπίτι από νσηλεύτρια, καθαριότητα σπιτιύ από την ικγενειακή βηθό και κατ ίκν φυσιθεραπείες από την φυσιθεραπεύτρια. 70

79 Πίνακας 4.11 Πσστό ικανπίησης από τις παρχές της υπηρεσίας Είστε ικανπιημένς από τις παρχές αυτές; Ικανπιημένς 43 72% Λίγ ικανπιημένς 17 28% Λίγ δυσαρεστημένς 0 0% Δυσαρεστημένς 0 0% % Είστε ικανπιημένς από τις παρχές αυτές; % % 28% Β Ικανπιημένς Β Λίγ ικανπιημένς ϋ Λίν δυσαρε στημένς ΒΔυσαρεστημένς Διάγραμμα 4.9 Πσστό ικανπίησης από τις παρχές της υπηρεσίας Όσν αφρά τις παρχές της υπηρεσίας πυ αναλύθηκαν παραπάνω, τ διάγραμμα μας ενημερώνει για τ αν ι ερωτηθέντες είναι ικανπιημένι από τις παρχές αυτές. Παρατηρύμε ότι ι περισσότερι (72%) δηλώνυν ικανπιημένι, ενώ τ 28% δηλώνει λίγ ικανπιημέν. 71

80 Πίνακας 4.12 Δραστηριότητες/ Αθλήματα/Χόμπι με τα πία ασχλύνται τα ΑμΕΑ Με τι Δραστηριότητες/ Αθλήματα/ Χόμπι ασχλείστε; Χειρτεχνία 5 8% Κηπυρική 7 12% Τυριστικά 6 10% Μπάσκετ 9 15% Χρό 1 2% Ασκήσεις για βελτίωση τυ λόγυ και 1 2% φυσιθεραπείες Βόλεϊ 11 18% Δεν ασχλύμαι 20 33% % Με τι Δραστηριότητες/ Αθλήματα/ Χόμπι ασχλείστε; Η Χειρτεχνία ΜΚηπυρική υ Τυριστικά Η Μπάσκετ Η Χρό 2% 2% υ Ασκήσεις χια βελτίωση τυ λόνυ και φυσιθεραπείες ΜΒόλεϊ υ Δεν ασχλύμαι Διάγραμμα 4.10 Δραστηριότητες/ Αθλήματα/ Χόμπι με τα πία ασχλύνται τα ΑμΕΑ Στην ερώτηση σχετικά με τ τι δραστηριότητες έχυν ι ερωτηθέντες, ι περισσότερι (33%) δηλώνυν ότι δεν ασχλύνται με κάτι. Υπάρχυν όμως και άτμα πυ ασχλύνται με αθλήματα όπως τ βόλεϊ (18%) και τ μπάσκετ (15%). Αλλά και με άλλες δραστηριότητες όπως είναι η κηπυρική (12%), τα τυριστικά (10%), η 72

81 χειρτεχνία (8%), χρός (2%) και ι ασκήσεις για βελτίωση τυ λόγυ και ι φυσιθεραπείες (2%). Παρακάτω αναφέρνται κάπιες δραστηριότητες με τις πίες θα ήθελαν να ασχληθύν ι ερωτηθέντες. Πίνακας 4.13 Δραστηριότητες/ Αθλήματα/ Χόμπι με τα πία θα ήθελαν να ασχλύνται τα ΑμΕΑ Με τι Δραστηριότητες/ Αθλήματα/ Χόμπι θα θέλατε να ασχληθείτε; Δεν έχυνε την ανάγκη να ασχληθύνε με κάτι άλλ γιατί ήδη ασχλύντ. Περισσότερα μαδικά παιχνίδια, θεατρικά και τραγύδια. Περιπάτυς και διάφρα μαδικά παιχνίδια με άλλυς συνμήλικυς 73

82 Πίνακας 4.14 Πρόσβαση σε υπδμές, υπηρεσίες, αγαθά Η πρόσβαση σας σε υπδμές, υπηρεσίες, αγαθά είναι εύκλη; Ναι 20 33% Όχι 40 67% % Η πρόσβαση σας σε υπδμές, υπηρεσίες, αγαθά είναι εύκλη; Διάγραμμα 4.11 Πρόσβαση σε υπδμές, υπηρεσίες, αγαθά Τ παραπάνω διάγραμμα μας πληρφρεί για την πρόσβαση των ερωτηθέντων σε υπδμές, υπηρεσίες και αγαθά. Σύμφωνα με αυτό, τ 67% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι δεν είναι εύκλη η πρόσβαση, σε αντίθεση με τ 33% πυ θεωρεί ότι είναι εύκλη. 74

83 Π α ρ α κ ά τω π α ρ α θ έτ ν τα ι δυσκλίες π υ α ν τιμ ετω π ίζ υ ν ι ερ ω τη θ έν τες. Πίνακας 4.15 ΔυσκΗες κατά την πρόσβαση σε υπδμές, υπηρεσίες, αγαθά Αν όχι, πια είναι η δυσκλία πυ αντιμετωπίζετε; Δεν διαθέτει ράμπες για αναπηρικά αμαξίδια παντύ και δεν έχει αρκετές θέσεις στάθμευσης. Πίνακας 4.16 Κατηγρίες αναπηρίας Σε πια κατηγρία αναπηρίας ανήκει τ Άτμ με Ειδικές Αναπηρίες πυ ζείτε μαζί ή γνωρίζετε; Αυτισμός 6 10% Κινητική αναπηρία 15 25% Κώφωση 2 3% Νητική υστέρηση 12 20% Παραπληγία 10 17% Σύνδρμ DOWN 6 10% Τύφλωση 2 3% Πλλαπλή αναπηρία 12% % 7 5

84 Σε πια κατηγρία αναπηρίας ανήκει τ Άτμ με Ειδικές Αναπηρίες πυ ζείτε μαζί ή γνωρίζετε; 12% ΜΛυαμός ΜΚινητική αναπηρία U Κώφωση Η Νητ κή ιιστέρηση U Παραπληνία JΣύνδρμ DOWN U Τύφλωση U Πλλαπλή αναπηρία Διάγραμμα 4.12 Κατηγρίες αναπηρίας Σχετικά με τις κατηγρίες στις πίες ανήκυν τα ΑμΕΑ με τα πία ζυν ή γνωρίζυν ι ερωτηθέντες, τ μεγαλύτερ πσστό (25%) έχει κινητική αναπηρία. Νητική υστέρηση έχει τ 20%, παραπληγία τ 17%, πλλαπλή αναπηρία τ 12%, αυτισμό και σύνδρμ DOWN τ 10%, τύφλωση και κώφωση από ένα 3%. 76

85 Πίνακας 4.17 Οικνμική επιβάρυνση από τις ανάγκες των ΛμΕΑ Οι ανάγκες πυ έχει τ γνώριμ σας Άτμ με Ειδική Αναπηρία, επιβαρύνυν ικνμικά την ικγένεια σας; Καθόλυ 13 22% Λίγ 23 38% Αρκετά 14 23% Πάρα πλύ 10 17% % Οι ανάγκες πυ έχει τ γνώριμ σας Ατμ με Ειδική Αναπηρία, επιβαρύνυν ικνμικά την ικγένεια σας; ΜΚαθλυ ^ Λίν ϋ Αρκετά ϋ Πάρα πλύ Διάγραμμα 4.13 Οικνμική επιβάρυνση από τις ανάγκες των ΛμΕΑ Σύμφωνα με τ παραπάνω διάγραμμα, τ 38% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι ι ανάγκες τυ ΑμΕΑ με τ πί ζυν μαζί, επιβαρύνυν λίγ ικνμικά την ικγένεια. Τ 23% δηλώνει ότι την επιβαρύνυν αρκετά, τ 22% ότι δεν επιβαρύνυν καθόλυ ικνμικά την ικγένεια και τ υπόλιπ 17% δηλώνει ότι την επιβαρύνυν πάρα πλύ. 77

86 Πίνακας 4.18 Συμβυλευτική υπστήριξη τωναμεα από τ πρσωπικό της υπηρεσίας Τ πρσωπικό της Υπηρεσίας σας παρέχει συμβυλευτική υπστήριξη όσν αφρά τν τρόπ αντιμετώπισης ενός ΑμΕΑ; Ναι 57 95% Όχι 3 5% % Τ πρσωπικό της Υπηρεσίας σας παρέχει συμβυλευτική υπστήριξη όσν αφρά τν τρόπ αντιμετώπισης ενός ΑμΕΑ; Η Ναι «Ό χι Διάγραμμα 4.14 Συμβυλευτική υπστήριξη των ΑμΕΑ από τ πρσωπικό της υπηρεσίας Σχεδόν όλι ι ερωτηθέντες (95%), σύμφωνα με τ παραπάνω διάγραμμα, δηλώνυν ότι τ πρσωπικό της υπηρεσίας τυς παρέχει συμβυλευτική υπστήριξη όσν αφρά τν τρόπ αντιμετώπισης ενός ΑμΕΑ. Υπάρχει όμως και ένα 5% πυ δηλώνει ότι δεν τυς παρέχει υπστήριξη. 78

87 Πίνακας 4.19 Πρόδς και εξέλιξη στ ΑμΕΑ από τις ενέργειες της υπηρεσίας και τυ πρσωπικύ της Βλέπετε πρόδ και εξέλιξη στ ΑμΕΑ της ικγένειας σας πυ να πρέρχεται από τις ενέργειες της Υπηρεσίας και τυ πρσωπικύ της; Ναι 42 70% Όχι 18 30% % Βλέπετε πρόδ και εξέλιξη στ ΑμΕΑ της ικγένειας σας πυ να πρέρχεται από τις ενέργειες της Υπηρεσίας και τυ πρσωπικύ της; Διάγραμμα 4.15 Πρόδς και εξέλαξη στ ΑμΕΑ από τις ενέργειες της υπηρεσίας και τυ πρσωπικύ της Στην ερώτηση σχετικά με τ αν ι ερωτηθέντες βλέπυν πρόδ και εξέλιξη στ ΑμΕΑ της ικγένειας τυς πυ να πρέρχεται από τις ενέργειες της Υπηρεσίας και τυ πρσωπικύ της, τ μεγαλύτερ πσστό (70%) βλέπει πρόδ, σε αντίθεση με τ 30% πυ δεν βλέπει πρόδ. 79

88 Π α ρ α κ ά τω ι ερ ω τ η θ έ ν τες α να λ ύ υ ν τις π ρ ό δ υ ς π υ έχυν δ ει σ τις ενέρ γειες τη ς υ π η ρ εσ ία ς. Πίνακας 4.20 Πρόδι από τις ενέργειες της υπηρεσίας Αν Ναι, πια είναι αυτή; Ασχλύνται με διάφρα πράγματα αυτόνμα όταν βρίσκνται στ σπίτι, βελτιώθηκε η μιλία τυς, η φυσική τυς κατάσταση, αυξήθηκε η αυτπεπίθησή τυς, έγιναν περισσότερ κινωνικί και απέκτησαν περισσότερα ενδιαφέρντα. Μπρύν να κάνυν κάπι διάλγ, ι γνείς η γενικότερα ι συνδί συμβυλεύνται την κινωνική λειτυργό, έχει γίνει καλύτερα η κίνηση και η μιλία τυς με την βήθεια της εργθεραπείας, της λγθεραπείας και της φυσιθεραπείας και δείχνυν περισσότερη κινωνικότητα και μεγαλύτερη αυτπεπίθηση. Είναι περισσότερ κινωνικί με τυς ανθρώπυς, ι συνθήκες υγιεινής τυ σπιτιύ τυς είναι κατά πλύ καλύτερες, τ πρσωπικό κάνει τις εξωτερικές εργασίες τυς, υπάρχει βελτίωση στην κίνησή τυς λόγω της φυσιθεραπείας και καλυτέρευση της υγείας τυς λόγω της στενής νσηλευτικής παρακλύθησής τυς. 80

89 Π α ρ α κ ά τω ι ε ρ ω τ η θ έν τες α να λ ύ υ ν τ υ ς λ ό γ υ ς γ ια τ υ ς π ί υ ς θ εω ρ ύ ν ό τι δεν έχυν δ ε ι π ρ ό δ σ τις ενέρ γ ειες τη ς υ π η ρεσ ία ς. Πίνακας 4.21 Λόγυς για τυς πίυς δεν έχει γίνει πρόδς από ενέργειες της υπηρεσίας Αν όχι, για πι λόγ πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό; Είναι περιπτώσεις πυ μετά από πλύ πρσπάθεια και χρόν θα δείξυν κάπια βελτίωση. Είναι περιπτώσεις πυ έχυν λίγ καιρό στ κέντρ και δεν έχυν ακόμη πρλάβει να δείξυν απτελέσματα η είναι πλύ δύσκλες περιπτώσεις. Διότι σε κάπιυς δεν μπρεί να υπάρξει βελτίωση. 81

90 Πίνακας 4.22 Πσστό ικανπίησης από τν τρόπ συμπεριφράς τυ πρσωπικύ της υπηρεσίας Είστε ικανπιημένι από τν τρόπ συμπεριφράς τυ πρσωπικύ της Υπηρεσίας; Ικανπιημένς 51 85% Λίγ ικανπιημένς 9 15% Λίγ δυσάρεστη μένς 0 0% Δυσαρεστημένς 0 0% % Είστε ικανπιημένι από τν τρόπ συμπεριφράς τυ πρσωπικύ της Υπηρεσίας; % % Β Ικανπιημένς ΜΛν καντιιημένς ϋ Λν έυσαρεσιημένς Β Δσαρεστημένς Διάγραμμα 4.16 Πσστό ικανπίησης από τν τρόπ συμπεριφράς τυ πρσωπικύ της υπηρεσίας Στην τελευταία ερώτηση σχετικά με τ αν ι ερωτηθέντες είναι ικανπιημένι από τν τρόπ συμπεριφράς τυ πρσωπικύ της Υπηρεσίας, τ μεγαλύτερ πσστό πυ φτάνει τ 85% δηλώνει ικανπιημέν, σε αντίθεση με τ 15% πυ δηλώνει λίγ ικανπιημέν. 82