2o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΗΦΙΣΙΑΣ ΤΑΞΗ Β Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΜΙΑ ΝΟΤΑ ΧΙΛΙΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: κ.δημου ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΠΕ01 ΑΘΗΝΑ

Transcript

1 2o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΗΦΙΣΙΑΣ ΤΑΞΗ Β Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΜΙΑ ΝΟΤΑ ΧΙΛΙΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: κ.δημου ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΠΕ01 ΑΘΗΝΑ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη. Σελ. 3 Πρόλογος. Σελ 4 Μαθητές που συμμετείχαν. Σελ 5 Διαδικασία-μεθοδολογία... Σελ 6 1.Ιστορία της μουσικής Σελ 7 2.Είδη μουσικής.. Σελ 11 3.Μουσική και ιδεολογία. Σελ 14 4.Μουσική και νέοι... Σελ 16 5.Μουσική και συναισθήματα. Σελ 17 6.Μουσική και μόδα. Σελ 19 7.Μουσικά πρότυπα Σελ 25 8.Μουσική στην αρχαία Ελλάδα Σελ 29 9.Μουσική σε διάφορες χώρες.. Σελ Μουσική και τέχνες- μουσική και άλλες τέχνες... Σελ Μουσική και διαφήμιση. Σελ Αλλαγές στη μουσική. Σελ Μεγάλοι δημιουργοί Σελ Πειρατεία.. Σελ Η Αλλαγές στη μουσική με το πέρασμα των χρονών.. Σελ 56 Ερωτηματολόγιο.. Σελ 57 Βιβλιογραφία. Σελ 59 2

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στο φετινό project ασχοληθήκαμε με την μουσική και διάφορους κλάδους της. Μερικά από τα θέματα που ασχολήθηκε η ομάδα μας ήτανε η επίδραση της μουσικής στους νέους, το πώς η μουσική συνδέεται με τα συναισθήματα των ανθρώπων και το χάσμα γενεών όσον αφορά τη μουσική, δηλαδή τι μουσική ακούνε οι νέοι τώρα και τι οι νέοι στον προηγούμενο αιώνα. Ερευνήσαμε τα μουσικά πρότυπα των νέων σήμερα, τις μουσικές τους προτιμήσεις και συμπεράναμε ότι η μουσική είναι τρόπος ζωής. Λούντβιχ Βαν Μπετόβεν 3

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα έχει διαπιστωθεί η ψυχική ανάγκη του ανθρώπου για ψυχαγωγία. Η μουσική, η ωραιότερη από τις τέχνες, είναι ένα άριστο μέσο ψυχαγωγίας, ειδικότερα των εφήβων και των νέων. Είναι συνυφασμένη με τη ζωή του ανθρώπου και αρμόζει περισσότερο στο πνεύμα και τη νοοτροπία του πολιτισμού του. Η μουσική είναι ένα δυναμικό μέσο επικοινωνίας. Επιδρά στην ανθρώπινη συμπεριφορά, στην ψυχική διάθεση και στην πνευματική εγρήγορση. Είναι η τονική αναλογία της συναισθηματικής ζωής. Μπορεί να οδηγήσει σε ενθουσιασμό, σε συγκίνηση κα σε ψυχική ανακούφιση. Έχει τη δύναμη να καταπραΰνει από το άγχος, να δημιουργεί μελαγχολική ψυχική διάθεση η να διεγείρει και να υποδαυλίζει τα κατώτερα ένστικτα των ανθρώπων. Κάποια είδη μουσικής παίζουν θεραπευτικό ρόλο και γι' αυτό μελετάται η επίδραση των μεμονωμένων μουσικών στοιχείων στις ψυχοφυσιολογικές αντιδράσεις του ανθρώπου. Περίληψη 4

5 Μαθητές που συμμετείχαν Τα μουσικά Πακιστάνια: Τουμπανέϊρος: Πέντε νότες στο πεντάγραμμο: Οι σπασμένες χορδές: 5

6 Η ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Στην ερευνητική εργασία αυτή τη χρονιά ασχοληθήκαμε με το θέμα : Μουσική δίνοντας τον τίτλο <<Μια νότα, χίλια συναισθήματα>>. Αρχικά όλα τα παιδιά παρουσίασαν κάποιες ιδέες που είχανε πάνω στο θέμα και μετά από μια εκτεταμένη συζήτηση που έγινε, καταλήξαμε και χωρίσαμε σε πέντε υποενότητες το θέμα. Η μουσική μας έδωσε ένα ερέθισμα στο να διατυπώσουμε κάποιες ενδιαφέρουσες ερωτήσεις όπως <<Τι ρόλο παίζει η μουσική στην ζωή των νέων;>>, <<Πώς η μουσική επηρεάζει το χαρακτήρα του ατόμου;>> και πολλά αλλά. Μετά ο καθένας επέλεξε μία από τις υποενότητες του θέματος με βάση το ενδιαφέρον που του προξενούσε και δημιουργήσαμε πέντε πενταμελής ομάδες. Ερευνήσαμε τα θέματα λεπτομερώς και μέσα από μια ομαδική έρευνα συγκεντρώσαμε τα απαραίτητα στοιχεία. Δημιουργήσαμε τέλος ένα ερωτηματολόγιο που απαντήθηκε από τα παιδιά του σχολείου μας και αφού συγκεντρώσαμε τις απαντήσεις, τις μελετήσαμε και συμπεράναμε σε γενικά πλαίσια ποιες είναι οι επικρατέστερες μουσικές προτιμήσεις των παιδιών 6

7 1. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Στην αρχαιότητα η μουσική αποτελούσε στοιχείο μόρφωσης. Στους νεότερους χρόνους ως μουσική ορίζεται η τέχνη έκφρασης των αισθημάτων και των ιδεών με τη βοήθεια ήχων, αρμονικά συνδυασμένων, η μελωδία μιας μουσικής σύνθεσης που εκτελείται με φωνή ή με όργανα, η ορχήστρα, το σύνολο των μουσικών (εκτελεστών, οργανοπαιχτών) το σύνολο των ηχητικών αξιών της εικόνας, που στηρίζεται στη μελωδία, την αρμονία, το ρυθμό, τον τονισμό, το μουσικό ρυθμό κλπ. Η μουσική είναι το είδος της τέχνης που αντανακλά στην πραγματικότητα και επιδρά στον άνθρωπο με ενσυνείδητες και οργανωμένες ηχητικές δομές. Οι δομές αποτελούνται, κυρίως, από τους τόνους. Η μουσική βρίσκεται περισσότερο κοντά στο λόγο, τους κραδασμούς της φωνής που εξωτερικεύει τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου. Οι μουσικοί ήχοι, μ' όλη την ομοιότητά τους με τους ήχους της πραγματικής ζωής, διαφέρουν απ' αυτούς με την αυστηρή οργάνωση του τόνου και του ρυθμού, ανήκουν Δε σε συστήματα ιστορικά διαμορφωμένα, επιλεγμένα από τη μουσική πρακτική της κάθε κοινωνίας. Οι θυμικές διεργασίες και καταστάσεις του ανθρώπου παίζουν σημαντικό ρόλο στη μουσική όπως και οι βουλητικές παρορμήσεις. Στο μουσικό περιεχόμενο τον κύριο λόγο έχει η ηχητική και χρονική φύση της μουσικής. Στηρίζεται στον συνηθισμένο τρόπο έκφρασης των ψυχικών καταστάσεων και της μετάδοσής τους με τον ήχο και, έτσι, εκφράζει το θυμικό βίωμα ως κίνηση με τις αλλαγές, αποχρώσεις, δυναμικές εντάσεις, υφέσεις, την αρμονική εξέλιξη, τις συγκρούσεις. Η μουσική εκφράζει, επίσης, τους χαρακτήρες των ανθρώπων. Γι αυτό τη μουσική των ανθρώπων την ονόμασαν "γλώσσα της ψυχής". Η μουσική από τη φύση της δεν μπορεί να εκφράσει ολόκληρο τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου και, γι' αυτό, έχει ανάγκη από τις λέξεις και άλλα μη μουσικά εκφραστικά μέσα. Η μουσική, μορφή που ενσαρκώνει το μουσικό περιεχόμενο, είναι και ο τρόπος ύπαρξης της μουσικής. Η μορφή - το σύστημα των μουσικών ήχων στο οποίο εκφράζονται τα συναισθήματα, οι σκέψεις και οι καλλιτεχνικές παραστάσεις του συνθέτη - περιλαμβάνει μια μεγάλη ποικιλία. Ακόμα και αν διαχωριστούν οι μουσικοί συνδυασμοί ήχων, διατηρούν τις πρωταρχικές εκφραστικές τους δυνατότητες αυτές χρησιμοποιούνται σε κάθε μουσικό έργο. 7

8 Η μουσική κάθε έθνους και κάθε εποχής χαρακτηρίζεται από επιλογή τύπων ηχητικών συνδυασμών και κανόνων χρησιμοποίησής τους. Οι μουσικές "γλώσσες" των διάφορων εθνών, εποχών και συνθετών έχουν μεγάλη ποικιλία, σ' όλες, όμως, υπάρχουν αρχές, δομές και κοινά γενικά χαρακτηριστικά. Η μελωδία είναι το σπουδαιότερο εκφραστικό μέσο της μουσικής. Η μουσική δραστηριότητα του ανθρώπου περιλαμβάνει τη δημιουργία, την εκτέλεση και την πρόσληψη, στις οποίες αντιστοιχούν τα τρία στάδια του έργου: σύνθεση, εκτέλεση, ακρόαση. Σύμφωνα με το περιεχόμενό της, η μουσική διακρίνεται σε λυρική, επική, δραματική, ηρωική, τραγική, χιουμοριστική, σοβαρή και ελαφρά, με βάση την εκτέλεση, σε φωνητική και ενόργανη και τέλος με βάση τη σύνθεση, σε θεατρική, χορευτική, ενόργανη ή σε μουσική με συνοδεία απαγγελίας. Διακρίνεται επίσης, σε μουσική θεάματος, για μουσικό θέατρο, για θέατρο πρόζας, για κινηματογράφο, μουσικής συναυλίας, συμφωνική, μουσική δωματίου, μαζική, μουσική για τραγούδι (ύμνος, νανούρισμα, σερενάτα, βαρκαρόλα), χορού (γκοπάκ, βαλς, πολωνέζα), εμβατήριο στρατιωτικό ή πένθιμο, σουίτα, ουβερτούρα, συμφωνικό ποίημα, κονσέρτο, ορατόριο, καντάτα, σονάτα, τρίο, κουαρτέτο, κουιντέτο, ρομάντζα, ή σε τελετουργική μουσική: ψαλμός, δρώμενα, χορικά, λειτουργίες, ρέκβιεμ. Ως στοιχεία προέλευσης της μουσικής θεωρούνται: οι τόνοι θυμικά φορτισμένου λόγου, το κελάηδημα των πουλιών, οι ερωτικές επικλήσεις των ζώων, οι ρυθμοί δουλειάς των ανθρώπων, τα ξόρκια, τα μοιρολόγια. Με βάση τα αρχαιολογικά και ευθυμογραφικά δεδομένα φαίνεται καθαρά ότι η μουσική, στην πρωτόγονη κοινωνία, πέρασε ένα στάδιο βαθμιαίας ωρίμανσης και εντασσόταν μέσα στην πρακτική δραστηριότητα του ανθρώπου για την καλλιέργεια των ψυχικών ιδιοτήτων που χρειαζόταν η κοινωνία. Τους φυσικούς ήχους αντικατέστησαν απλές μουσικές φράσεις. Η επανάληψη μελωδικών και ρυθμικών τύπων, που σταθεροποιήθηκαν στην κοινωνική πρακτική, οδήγησε στην βαθμιαία συνειδητοποίηση και κατάκτηση των δυνατοτήτων λογικής οργάνωσης των ήχων. 8

9 Την περίοδο της αποσύνθεσης της πρωτόγονης κοινότητας, όταν η καλλιτεχνική δραστηριότητα αρχίζει σιγά-σιγά να διαχωρίζεται από την πρακτική και να διασπάται το πλέγμα της προτέχνης, γεννιέται η μουσική, ως ξεχωριστό είδος τέχνης. Κύρια συστατικά της μουσικής: 1) ο ήχος, χωρίς αυτόν δεν μπορεί να νοηθεί μουσική και σε αυτόν ακριβώς περιέχονται τα άλλα στοιχεία, όπως η χροιά (το ιδιαίτερο χρώμα που ξεχωρίζει την μια φωνή από την άλλη, το ένα όργανο από το άλλο), η εκπομπή που ο ήχος παίρνει το επιθυμητό ύψος, την οξύτητα ή τη βαρύτητα, η ένταση, δηλαδή η ενδυνάμωση του ήχου, και, τέλος, η διάρκεια, που εξαρτάται από την παράταση ή την παύση των παλμικών δονήσεων, που κάνουν τον ήχο. 2) Ο ρυθμός, δηλαδή ο τρόπος διαδοχής των χρονικών στοιχείων, με μετρικές μονάδες, που ξεχωρίζουν καθαρά μεταξύ τους. 3) Η μελωδία, που παρουσιάζει τη διαδοχή των ήχων, που προχωρούν ξεχωριστά και σύμφωνα με κάποια λογική σειρά. 4) Η αρμονία, που είναι η ταυτόχρονη εκφορά, η συνήχηση περισσότερων φθόγγων. Η ευρωπαϊκή μουσική βασίζεται στη μείζονα και στην ελάσσονα κλίμακα. Η μουσική γεννήθηκε μαζί με τον άνθρωπο, ο οποίος νωρίς άρχισε να ξεχωρίζει αρμονικούς φυσικούς ήχους που τον βοηθούσαν στην παραγωγή και τη ζωή του. Σιγά-Σιγά άρχισε να τον αναπαράγει, να τους ανασυνθέτει δημιουργικά. Τα μουσικά του δημιουργήματα ο άνθρωπος τα χρησιμοποίησε για να επικοινωνήσει με τους συνανθρώπους του, να εξορκίσει το φόβο, να επικαλεστεί τους προγόνους, να εξευμενίσει τους θεούς του, και να εκφράσει το θαυμασμό, την αφοσίωση και την αγάπη. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αρχαίοι Έλληνες, παρά την έντονη θρησκευτικότητά τους, Δε δημιούργησαν μυστικιστική μουσική και απέδωσαν θεία προέλευση στη μουσική και όχι μυστηριακή. Αντίθετα, στο Μεσαίωνα, που η μουσική παιδεία είναι ασθενής μέχρι και ανύπαρκτη, κυριαρχεί ο μυστικισμός και η νοσηρότητα. Δε διασώθηκαν γραπτά μνημεία που να μας κατατοπίζουν για τη μουσική του αρχαίου κόσμου. 9

10 Πιστεύεται, όμως, ότι η βάση της μουσικής στους αρχαίους λαούς-κινέζους, Ινδούς, Έλληνες, Κέλτες, Γαλάτες- ήταν η πεντάτονη ανημιτόνια κλίμακα ντο-ρε-μι-σολ-λα. Ενώ δε βρέθηκαν μουσικά κείμενα, διασώθηκαν πλήθος αναπαραστάσεις αοιδών, μουσικών και μουσικών οργάνων. Ο καλλιεργημένος άνθρωπος ονομαζόταν "μουσικός ανήρ". Τα αρχαιότερα δείγματα μουσικού πολιτισμού τα βρίσκουμε στους Αιγυπτίους της προϊστορικής εποχής, π.χ., από την αγγειογραφία τους που παριστάνει κρουόμενα όργανα. Αυτά είναι τα πρώτα και μόνα που βρέθηκαν για εκείνη την εποχή. Προγενέστερα μέχρι στιγμής δεν έχουν βρεθεί. Ο άνθρωπος από τα πρώτα του βήματα άρχιζε να κατασκευάζει εργαλεία και μουσικά όργανα. Τα εργαλεία και τα όπλα δεν ξεχώριζαν πολύ, γιατί και αυτά πρώτα-πρώτα χρησιμοποιούνταν στην παραγωγή, στις κυνηγετικές παγάνες, σαν τηλεβόες για επικοινωνία κλπ. Και στο χορό. Τα κρουστά των Αιγυπτίων ήταν: κρόταλα, κύμβαλα, σείστρα, τύμπανα κλπ. Αυτά συναντώνται σε όλους τους αρχαίους λαούς. Και σήμερα, ακόμη είναι τα πρότυπα της κατηγορίας των κρουστών μουσικών οργάνων. Η δεύτερη κατηγορία ήταν οι αυλοί, απλοί, διπλοί, τριγωνικοί. Πολυάριθμες παραλλαγές της άρπας, της κιθάρας κλπ. Είναι η Τρίτη κατηγορία. Οι αυλοί ήταν ξύλινοι, καλαμένιοι, μπρούτζινοι ή κοκάλινοι, απλοί ή διπλοί, που φτάνουν ως τις 11 τρύπες. Μεταγενέστερα βρίσκουμε τρομπέτες κυνηγετικά κέρατα, ασιατικές κιθάρες, τρίγωνα, άρπες (μέχρι 20 χορδές) και μεγάλη ποικιλία από άλλα έγχορδα. Συμπεραίνεται ότι οι Αιγύπτιοι γνώριζαν τις διατονικές και τις χρωματικές κλίμακες. Ο μουσικός πολιτισμός της Αιγύπτου πιστεύεται ότι δάνεισε στοιχεία του στο μινωικό, το μυκηναϊκό στην αρχαϊκή και κυκλαδική Ελλάδα όπως και στους Ετρούσκους. Για την Ασσυρία, που κληρονόμησε τον μουσικό πολιτισμό των Σουμέριων και τον ανέπτυξε δεν υπάρχουν παρά οι λιγότερες και ατελέστερες μαρτυρίες. Οι αρχαιότεροι μουσικοί ορισμοί είναι οι ακουστικοί νόμοι που θέσπισαν οι Κινέζοι, οι οποίοι στους Ευρωπαίους φαίνονταν σχολαστικοί και χωρίς φαντασία και έκφραση. Βασίζονται σε κύκλο από πέμπτες και θεωρούνται σχετικοί με τις θεωρίες του Πυθαγόρα. Η αρχική κλίμακα είναι η πεντάτονη, ανημίτονη, που αργότερα συμπληρώθηκε από επτάτονη και στο τέλος από τη χρωματική των δώδεκα βαθμίδων. Οι Ινδοί θεωρούνται πιο φιλόμουσοι από τους Κινέζους. Η μουσική διάλεκτος των Ινδών με την έκφραση και το πάθος της, με πρωτότυπες μελωδίες και με ιδιαίτερο ανατολικό χρώμα θεωρείται πολύ ανώτερη. 10

11 2. ΕΙΔΗ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΡΟΚ Το ροκ προήλθε από διάφορα μουσικά είδη που ήταν δημοφιλή στην Αμερική στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και γνώρισε εξαιρετική δημοφιλή στις αρχές και στα μέσα της δεκαετίας του Είχε ως βάσεις του τη μουσική rhythm and blues και την country. Η ροκ αρχικά, ήταν ένα από τα είδη χορευτικής μουσικής των αφροαμερικανών. Η μαζική επιτυχία του ροκ ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1950, όταν λευκοί καλλιτέχνες διασκεύαζαν το υλικό των αφροαμερικάνων ή ακολούθησαν το στυλ τους, στο μουσικό είδος που έγινε γνωστό ως ροκαμπίλι. Οι πιο σπουδαίοι εκφραστές του ροκ είναι οι Έλβις Πρίσλεϊ, ο Μπιλ Χάλει, ο Τζέρι Λι Λιούις, ο Τζόνι Κας και ο Τζίμι Χέντριξ. Οι κυριότερες υποκατηγορίες του ΡΟΚ είναι το ΠΑΝΚ ΡΟΚ, ΧΑΡΝΤ ΡΟΚ, ΜΕΤΑΛ, ΧΕΒΙ ΜΕΤΑΛ. ΕΛΒΙΣ ΠΡΙΣΛΕΙ ACDC 11

12 ΗΙΡ ΗΟΡ Το Χιπ χοπ αναπτύχθηκε σε υποβαθμισμένες περιοχές των ΗΠΑ, όπως το Μπρονξ στη Νέα Υόρκη και σε άλλες μεγάλες πόλεις όπου υπήρχε μεγάλη ανεργία και φτώχεια. Τα 4 στοιχεία δεν αναπτύχθηκαν την ίδια χρονική στιγμή αλλά σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Υποκατηγορίες του ΗΙΡ ΗΟΡ RAP Πρόκειται για είδος που δίνει έμφαση στους στίχους (ρίμες) και στο περιεχόμενο αυτών και η μουσική συνήθως είναι συνοδευτική και δευτερεύουσας μέριμνας. Οι στίχοι, αυτοσχέδιοι στην καθημερινή έκφραση αλλά επεξεργασμένοι στις παραγωγές, δεν τραγουδιούνται, αλλά απαγγέλλονται με ιδιαίτερο, ρυθμικό, τρόπο ενώ η μουσική δανείζεται στοιχεία από τη soul, τη τζαζ όσο και από άλλα ποικίλα μουσικά ρεύματα. Οι στίχοι, οι οποίοι έχουν μεγάλη έκταση και ποσότητα, εκφράζουν κατά κανόνα καθημερινά βιώματα και εμπειρίες, ενώ σε τραγούδια ορισμένων καλλιτεχνών αποκτούν πολιτική προέκταση κυριότατα ανατρεπτική, ρηξικέλευθη όσο και καυστική αφού πηγή της μουσικής αυτής είναι τα γκέτο των περιθωριοποιημένων μαύρων των Ηνωμένων Πολιτειών ενώ δεν απουσιάζει επίσης η λυρικότητα και η ποιητική πνοή από ορισμένους καλλιτέχνες και συγκροτήματα. 12

13 BEAT BOX Χρησιμοποιήθηκε για να δίνουν μουσική-ρυθμό στους mc's για να μπορέσουν να τραγουδήσουν ή να δώσουν μια σειρά ρυθμού στους στοίχους των mc's. Το beat box είναι μουσική με την ανάσα. Ο κάθε beatboxer άλλαζε την ανάσα του με διαφορετικό ρυθμό και ένταση για να δημιουργήσει έναν ρυθμό. POP Ποπ ονομάζεται ένα είδος μουσικής. Με αυτό τον όρο χαρακτηρίζονται ελαφριές μορφές ξένης μουσικής, ή αντίστοιχες ελληνικές δημιουργίες πάνω στα ίδια πρότυπα ρυθμού και μελωδίας (δεν θα πρέπει όμως να συγχέεται με την αντίστοιχη ελληνική λαϊκή μουσική σκηνή). Ο όρος Ποπ προέρχεται από τον αγγλικό όρο popular, που σημαίνει δημοφιλής. Κάποια από τα πιο κοινά θέματα στα οποία αναφέρεται η ποπ μουσική είναι τα συναισθήματα και η ρομαντική αγάπη. Τα κύρια μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνται είναι η κλασική κιθάρα, η ηλεκτρική κιθάρα, το αρμόνιο και τα ντραμ 13

14 3.ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ Η μουσική είναι τόσο παλιά όσο σχεδόν η γλώσσα. Οι εθνομουσικολόγοι την ορίζουν ως έναν οργανωμένο ήχο όπου με την βοήθεια του ανθρώπου πραγματοποιείται η σύνθεση και η εκτέλεση ενός μουσικού έργου ή κομματιού. Η μουσική είναι Τέχνη και Επιστήμη συνάμα. Η μουσική αποτελεί ένα κομμάτι του πολιτισμού μας, μια μορφή τέχνης. Ξεκινάει από τα προϊστορικά χρόνια. Τότε οι άνθρωποι δημιούργησαν μουσική από όργανα που κατασκεύαζαν οι ίδιοι από αντικείμενα που έβρισκαν. Οι αρχαίοι έλληνες είχαν ταυτίσει την μουσική με τον χορό, την ποίηση και το θέατρο. Μέσω της μουσικής ο άνθρωπος μπορεί να εκφράσει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τους ήχους που αδυνατεί να εξωτερικεύσει διαφορετικά. Ο προφορικός λόγος, ακόμη κι η μη λεκτική επικοινωνία δεν μπορούν ν αποδώσουν όλη την ένταση των συναισθημάτων, ο Λόγος δηλαδή αν και απαραίτητος για την έκφραση νοημάτων, εννοιών και απόδοσης σταθερότητας για τα πράγματα γύρω μας, δεν μπορεί να συμβολίσει την βαθύτερη δίψα της ύπαρξης. Το είδος μουσικής που εκφράζει μια κοινωνία ή είναι επικρατέστερη ουσιαστικά διαμορφώνει και διαμορφώνεται από την κουλτούρα της. Η μουσική προάγει ηθική και αισθητική όπως βέβαια κάθε μορφή Τέχνης. Είναι μια τέχνη που μπορεί να συμπιέσει την εμπειρία και να συνδυάσει το φαντασιακό με το ασυνείδητο, μετουσιώνοντάς τα σε δημιουργικότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι ειδικά στην αρχαιότητα η μουσική έπαιζε ρόλο στον ιδιωτικό και στον δημόσιο βίο. Φανταστείτε πόσες εκδηλώσεις περιλαμβάνουν μουσικά στοιχεία: γάμος, κηδεία, συμπόσια, εορτές, κτλ. Έτσι συνέβαινε και στην αρχαιότητα όπου ακόμη και στις σπονδές προς τους θεούς ή στον τρύγο υπήρχε η συνοδεία αυλού και άλλων οργάνων. Η μουσική πέρα από διασκέδαση, προάγει ήθος και πλάθει προσωπικότητες. Ο Πυθαγόρας προσέγγισε την μουσική με μαθηματικό τρόπο και μίλησε για το ήθος των αρμονιών που επιδρούν στην ψυχή του ανθρώπου, ενώ ο Αριστοτέλης θεωρεί πως η μουσική όχι μόνο κάνει καλό στα παιδιά, αλλά και ότι η φύση των αρμονιών και των ρυθμών μεταβάλλει και τις διαθέσεις των ακροατών. Έχει επιστημονικά αποδειχθεί σήμερα ότι τα παιδιά που ξεκινάνε μουσική στα 6-7 τους χρόνια αποκτούν μεγαλύτερη ικανότητα συγκέντρωσης, καλύτερη μνήμη, μεγαλύτερη μαθηματική ικανότητα, αποκτούν πειθαρχία στη μελέτη τους και αποκτούν μεγαλύτερη δυνατότητα ανεξαρτησίας κινήσεων. Οι αρχαίοι Έλληνες ήξεραν λοιπόν ότι με τη μουσική εκπαίδευση θα παράγουν 14

15 περισσότερο αναπτυγμένους εγκεφάλους και θα στελεχώνουν την κοινωνία τους με άτομα που διαθέτουν πολλαπλές δεξιότητες -δεν ήταν καθόλου τυχαίο ότι τοποθετούσαν τη μουσική στον κορμό της παιδείας. Συμπερασματικά η μουσική μεταφέρει ήθος, διαμορφώνει την αντίληψη, ενώ ενισχύει κάποιες τάσεις και νεκρώνει κάποιες άλλες.η πλευρά της Επιστήμης μελετάει περισσότερο την μορφολογία, την δομή, την παραγωγή και την χροιά των ήχων. Το ηχητικό φαινόμενο είχε οριστεί από αρχαιοτάτων χρόνων με συγκεκριμένες παλμικές κινήσεις, με το τέντωμα ενός σύρματος. Από τότε άρχισε να ορίζεται μια μαθηματική σχέση και αργότερα να καθορίζεται, η ανάγκη των διαστημάτων, η ανάλυση τους και η ονομασία φθόγγων. Από τις αρχές του 20 ου αιώνα λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας υπήρξε μια μουσική ανατροπή που στηρίχτηκε κυρίως στην ε π ι σ τα η μ ο ν ι κ η παραγωγή του ήχου αφού ήταν εξαρτημένη από μηχανικά μέσα (ηλεκτρονικούς επεξεργαστές και μηχανές ηχητικής παραγωγής και οργάνωσης της μουσικής σκέψης). Η μουσική είναι αναπόσπαστο μέρος του ανθρώπινου πολιτισμού, μια πτυχή της πραγματικότητας. Έχει ιστορική συνέχεια και εξελίσσεται. Ακόμη και η θρησκεία χρησιμοποίησε την μουσική για να περάσει τα μηνύματά της αλλά και να δημιουργεί ατμόσφαιρα υποβλητική. Η ίδια η σύνθεση ενός μουσικού κομματιού πέρα από την μελωδία, τον ρυθμό, τις αρμονικές και άλλα τεχνικά μέρη, περιέχει και μια εσωτερική διάρθρωση, ένα χρώμα, μια αναπαράσταση του πολιτισμού, της κουλτούρας και της ιδεολογίας που αντιπροσωπεύει. Τα τελευταία χρόνια η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει επηρεάσει και τον τρόπο παραγωγής της μουσικής, ενώ η μετατροπή όλων των πολιτιστικών αγαθών σε εμπορεύματα (συμπεριλαμβανομένης της μουσικής) την καθιστά ένα προϊόν προς διάθεση στις παγκόσμιες αγορές. 15

16 4. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Η μουσική μπορεί να θεωρηθεί και ως ένας τρόπος άσκησης ή ψυχικής εκτόνωσης για πολλούς νέους (και όχι μόνο), αφού εκφράζει το ψυχικό τους συναίσθημα σύμφωνα με έρευνες ψυχολόγων. Δεν είναι λίγες οι φορές που η μουσική τους προσφέρει χαλάρωση και τους δίνει τη δυνατότητα να αποδράσουνε νοητά από την καθημερινότητα και να αφήσουμε το μυαλό τους να ονειρεύεται μέσα από την μουσική έτσι ώστε να ανεβάσουνε την διάθεσή τους και να αφεθούνε στους ρυθμούς της. Η χαλάρωση που επιτυγχάνεται με τη μουσική τους προκαλεί διάφορα συναισθήματα, τις περισσότερες φορές ευφορίας, που ευνοεί όμως και μια καινούργια διαθεσιμότητα και μεγαλύτερη δεκτικότητα σε εξωτερικούς ερεθισμούς. Σε αυτό ακριβώς το στάδιο η μουσική παύει να είναι απλώς ένα στοιχείο χαλάρωσης και παίζει θεραπευτικό ρόλο. Οποιοδήποτε είδος μουσικής κι αν ακούνε, φαίνεται πως παίζει πρωταρχικό ρόλο στη ζωή τους, και μάλιστα συσχετίζεται με την έκφραση των πιο θετικών μας συναισθημάτων. 16

17 5. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ Οι άνθρωποι,όλων των ηλικιών, επιλέγουν να ακούνε μουσική που είναι ανάλογη με την συναισθηματική τους κατάσταση. Παρόλα αυτά υπάρχει μια δεδομένη πεποίθηση ότι η μουσική κάτω από κάποιες προϋποθέσεις μπορεί να δημιουργήσει διάφορα συναισθήματα στους ακροατές. Η μουσική μπορεί να κατευθύνει το συναίσθημά μας προς κάποιο αντικείμενο-στόχο, δηλαδή έναν άνθρωπο, ένα αντικείμενο, ή ένα γεγονός, το οποίο μας έχει προκαλέσει μια συναισθηματική κατάσταση. 17

18 Σύμφωνα με επιστημονικές θεωρίες, η μουσική αγγίζει και επηρεάζει τον άνθρωπο. Η κατάλληλη για τον κάθε άνθρωπο μουσική, οδηγεί στο πρώτο στάδιο της χαλάρωσης και στη συνέχεια στη συναισθηματική εφορία. Ως γνωστόν οι περισσότεροι άνθρωποι επηρεάζονται συναισθηματικά από τη μουσική. Για το ίδιο μουσικό κομμάτι στην ίδια ερμηνεία, οι προσωπικοί τρόποι αντίδρασης μπορεί να είναι πολλοί και ποικίλοι, όχι μόνο ανάλογα προς τη μόρφωση του ακροατή αλλά και προς τη βαθύτερη προσωπικότητά του. Υπάρχουν ορισμένοι ήχοι που μας αγγίζουν περισσότερο από άλλους. Είναι βέβαιο πως στον καθένα μας έχει συμβεί το ίδιο μουσικό κομμάτι, μπορεί άλλοτε να μας συγκινεί και να μας φορτίζει έντονα ψυχολογικά κι άλλοτε να μη θέλουμε να το ακούσουμε. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η επίδραση της μουσικής στην ψυχολογία του ανθρώπου είναι πιο άμεση και έντονη όταν πρόκειται για άτομα με αδύνατη μουσική μόρφωση. Αντίθετα, άνθρωποι με πλατιά μουσική γνώση και καλλιέργεια, είναι θετικοί στο να δοκιμάσουν κάθε νέα ακρόαση που επιδρά συγκινησιακά στη μουσική. Πάντως, οποιοδήποτε είδος μουσικής και να ακούμε, φαίνεται πως παίζει σημαντικό ρόλο στην ζωή μας. 18

19 6. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΔΑ Κάθε άνθρωπος ανάλογα με τον χαρακτήρα του και τα εξωτερικά ερεθίσματα διαλέγει το είδος μουσικής που ακούει. Σχεδόν κάθε μουσικό είδος συσχετίζεται με έναν κώδικα ντυσίματος. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι όσοι ακούνε κάποιο συγκεκριμένο είδος μουσικής ντύνονται ανάλογα ούτε ότι μπορούμε να προβλέψουμε τι μουσική ακούει κάποιος. ΗΙP HOP Το hiphop είναι μια κουλτούρα που εξελίσσεται στους δρόμους. Το ντύσιμο που προτιμούν οι χιπχοπάδες είναι τα φαρδιά και κατεβασμένα παντελόνια, οι φαρδιές ή μεγαλύτερες σε νούμερο από το κανονικό μπλούζες, τα φούτερ, τα φαρδιά σχεδόν λυμένα παπούτσια και ένα απλό καπέλο ή μια χοντρή αλυσίδα στο λαιμό μπορούν να γίνουν το κερασάκι στην τούρτα. Το ντύσιμο αυτό έχει εμπορευματοποιηθεί και πλέον πολλοί δήθεν χιχοπαδες φοράνε ακριβά ρούχα στο στυλ τους αλλά έτσι ξεφεύγουν από την κουλτούρα που υποστηρίζουν. Χωρίς να το έχει προβλέψει κανείς το ντύσιμο αυτό είναι κατάλληλο για τις κρύες μέρες που οι χιπχοπαδες ξοδεύουν στους δρόμους, αφού κάτω από τα φαρδιά χωράνε αρκετά ακόμη ρούχα που μπορούν να τους ζεστάνουν. Αυτή η μόδα ξεκίνησε πριν 20 περίπου χρόνια στην Αμερική, από τους Αφρό- Αμερικανούς και σιγά-σιγά εξαπλώθηκε σε όλη τη γη. 19

20 PUNK Το πανκ στυλ από όταν ξεκίνησε στόχο είχε να προκαλεί την κοινή γνώμη. Από τότε μέχρι σήμερα κάποια από τα τυποποιημένα αξεσουάρ έχουν αλλάξει ή έχουν αντικατασταθεί με νέα. Τ-shirt με προσβλητικές στάμπες, αντιφασιστικά σύμβολα κτλ. ήταν πολύ διάσημα στα αρχικά κύματα του πάνκ.τα μαλλιά ήταν φτιαγμένα για να φαίνονται ατημέλητα, σε αντίθεση με τις προηγούμενες εποχές όπου ήταν κυρίως μακριά. Ήταν βαμμένα σε αφύσικα χρώματα (πράσινο, έντονο κόκκινο, μωβ).επίσης, αρκετά γνωστά ήταν τα δικτυωτά καλσόν (πολλές φορές σχισμένα) και τα περικάρπια με καρφιά και άλλα αντικείμενα με καρφιά, οι παραμάνες (πάνω στα ρούχα ή σαν σκουλαρίκια). Στα πρώτα χρόνια του πανκ, οι άντρες και οι γυναίκες φορούσαν βαρύ και πολύ eyeliner. 20

21 METAL Η μέταλ μουσική έχει καθορισμένο κώδικα ντυσίματος και μάλιστα πολύ αυστηρό. Τα ρούχα ενός μεταλλά είναι αποκλειστικά μαύρα. Δεν υφίσταται μεταλλάς με κίτρινη μπλούζα. Είναι συνηθισμένο να φοράνε μαύρες μπλούζες μέταλ συγκροτημάτων ή με διαβολικές εικόνες, δερμάτινα στενά παντελόνια και δερμάτινα μπουφάν. Προτιμούν να φοράνε μπότες και διάφορα σιδερένια αξεσουάρ με προτίμηση στα βραχιόλια με καρφιά, τα ρούχα με καρφιά και τα ασυνήθιστα σκουλαρίκια. Το στυλ συμπληρώνεται με τα μακριά μαλλιά που αφήνουν οι άντρες και το έντονο σκούρο βάψιμο των γυναικών. Η λέξη που χαρακτήριζε το στυλ και το ντύσιμό τους είναι «άγριο». 21

22 POP Το όνομα ποπ βγαίνει από το popular που σημαίνει δημοφιλής. Αυτή λοιπόν είναι η πιο διαδεδoμένη μουσική αφού προβάλλεται στην τηλεόραση και παίζεται στο ραδιόφωνο συνεχώς. Είναι αυτό που θέλουν τα μέσα να ακολουθεί η νεολαία. Δεν έχει κάποια φιλοσοφία πίσω της αυτή η μουσική όπως τα ακούσματα άλλων υποκουλτούρων, απλά διασκεδάζει τον κόσμο. Είναι λοιπόν αναμενόμενο και το αντίστοιχο ντύσιμο να είναι διαδεδομένο. Το ποπ ντύσιμο χαρακτηρίζεται από έντονα χρώματα, προκλητικά σχέδια και απλό βάψιμο από τη μεριά των κοριτσιών. Συνεχώς αναδιαμορφώνεται μιας και ζούμε στην εποχή της ακμής του. Έφτασε λοιπόν σε σημείο να μην ακολουθείται μόνο από κορίτσια αλλά και από αγόρια, που ακολουθώντας τα τηλεοπτικά πρότυπα φροντίζουν να είναι πάντα περιποιημένα, φοράνε v μπλούζες, αρώματα, γυαλιά ηλίου σε στυλ rayban και έχουν μαλλιά κοντά στο πλάι ενώ στο πάνω μέρος του κεφαλιού είναι πιο μακριά και σηκωμένα. 22

23 ROCK Η rock μουσική από παλιά αντιπροσώπευε άτομα που διάλεγαν να ζουν διαφορετικά από τους άλλους. Το rock ντύσιμο χαρακτηρίζεται από δερμάτινα πανωφόρια, καρφιά, σκισμένα τζιν και μπότες. Τα δερμάτινα και τα καρφιά παραπέμπουν στο metal στυλ αλλά δεν πρέπει να τα μπερδεύουμε. Το rock ντύσιμο δεν περιορίζεται στο μαύρο. Μια κλασσική εικόνα γυναικείου rock ντυσίματος της εποχής μας είναι μια αρκετά φαρδιά ριχτή μπλούζα σκουρόχρωμης απόχρωσης, μία δερμάτινη ζακέτα, μαύρο κολάν, μακριά κολιέ, σιδερένια βραχιόλια και μπότες, ίσως με λίγα καρφιά, όπως και η ζακέτα. 23

24 GOTH Υπάρχει gothic μουσική αλλά υπερισχύει η goth φιλοσοφία και ο τρόπος ζωής στην συγκεκριμένη υποκουλτούρα. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι η διαφοροποίηση που θέλει να έχει σε σχέση με την πνευματικά περιοριστική κοινωνία, ενώ είναι γνωστό πως είχαν πολλά κοινά με τους punks μιας και εμφανίστηκαν περίπου την ίδια εποχή. Η εξωτερική εμφάνιση των υποστηρικτών αυτού του τρόπου ζωής περιλαμβάνει οτιδήποτε μαύρο, ασημένια κοσμήματα, ανοιχτό χρώμα δέρματος (ίσως επειδή πολλοί από τους Goths θέλουν να έχουν όψη νεκρού ή θέλουν να υιοθετήσουν τη βικτοριανή αισθητική που λέει ότι το χλωμό δέρμα είναι σημάδι αριστοκρατίας),βαμμένα μαλλιά (μαύρο, πλατινέ, κόκκινα ή ακόμη και μοβ), μαύρο και άσπρο μακιγιάζ (άσπρη πούδρα, μαύρες σκιές και μαύρο κραγιόν), λεπτά φρύδια (είτε τα βγάζουν με τσιμπιδάκι είτε τα ξυρίζουν και ζωγραφίζουν λεπτά φρύδια), ρούχα από βελούδο ή από δέρμα, κορσέδες ή ρούχα από δαντέλα και τούλι, περιλαίμια (συνήθως με καρφιά), το αιγυπτιακό ankh, το μάτι του Ρα (το σύμβολο αυτό έγινε περισσότερο της μόδας επειδή ήταν εξώφυλλο στο CD των sisters of mercy, Vision Thing), την πεντάλφα (το παγανιστικό σύμβολο που συμβολίζει το πνεύμα και τα τέσσερα στοιχεία της φύσης φωτιά, γη, αέρας, νερό. Από τότε όμως που μερικοί πιστεύουν ότι το σύμβολο συσχετίζεται με τη σατανιστική πεντάλφα, πολλοί Goths μπορεί να τη φοράνε για να σοκάρουν αυτούς τους ανθρώπους), το σταυρό (χριστιανικό σύμβολο), αλυσίδες (είτε ως αξεσουάρ των ρούχων τους είτε πάνω στο σώμα τους), παπούτσια με ψιλό και μονοκόμματο τακούνι. 24

25 7. ΜΟΥΣΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ Ποια χαρακτηριστικά έχουν τα σημερινά είδωλα και ποιες αρνητικές επιδράσεις ασκούν στους νέους; Στη σημερινή εποχή τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συνεχώς προβάλλουν είδωλα στους νέους τα οποία δε διακρίνονται για τα επιτεύγματα ή τις αρετές τους, αλλά οφείλουν την ύπαρξη τους στις καταναλωτικές ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας. Στην πλειοψηφία τους τα είδωλα αυτά είναι άτομα αισθητικά αποδεκτά, όπως τα μοντέλα, όπου η εξωτερική εμφάνιση διακρίνεται περισσότερο από τη μόρφωση και την πνευματική καλλιέργεια. Έτσι ο νέος προσπαθώντας να μιμηθεί όσα του προβάλλονται από την τηλεόραση γίνεται επιφανειακός και μετατρέπεται σε άβουλο όργανο της. Ακόμη συχνά προωθείται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ο ατομικισμός, η βία και η κερδοσκοπία, με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται η προσωπικότητα του νέου που επιλέγει να ταυτιστεί με αυτά και να οδηγείται σε παρεκτροπές. Ο πιο δημοφιλής χώρος προβολής της βίας είναι τα γήπεδα, όπου οι οπαδοί των ομάδων από φανατισμό προβαίνουν σε συμπεριφορές βίας, ενώ όσον αναφορά την κερδοσκοπία και τον ατομικισμό προβάλλονται συνήθως πιο έμμεσα μέσω της συμπεριφοράς ορισμένων επιφανών προσώπων της τηλεόρασης, τους λεγόμενους τηλεαστέρες. Συνεπώς, η προώθηση προτύπων και ειδώλων από τα Μ.Μ.Ε αποσκοπεί στη χειραγώγηση της νεολαίας προς την υπηρέτηση καταναλωτικών σκοπών διαμορφώνοντας μια κοινωνία ανθρώπων όπου θα κυριαρχεί το υλιστικό πνεύμα. Κάθε γενιά έχει τα δικά της πρότυπα και είδωλα, τα οποία διαθέτουν κάποια χαρακτηριστικά. Τα σημερινά είδωλα,που προβάλλονται πιο συχνά, έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό τους την εξωτερική τους ομορφιά, που δεν έχει κανένα ψεγάδι και επιδιώκουν όλα τα μέσα να την τελειοποιήσουν, έτσι ώστε να φαίνονται τέλειοι στους υπόλοιπους ανθρώπους. Ωστόσο, αυτά τα ινδάλματα δεν κατέχουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο, διότι δεν έχουν αναπτύξει και καλλιεργήσει τις γνώσεις τους. Αυτό τις περισσότερες φορές διακρίνεται, καθώς όταν μιλούν, χρησιμοποιούν φτωχό λεξιλόγιο. Παρόλα αυτά γίνονται ελκυστικά με την εμφάνιση. Επίσης τα περισσότερα από τα είδωλα είναι υψηλόμισθα όπως οι αθλητές, που για κάθε τους εμφάνιση παίρνουν υψηλές απολαβές. Σε αυτήν την περίπτωση το εύκολο κέρδος είναι δελεαστικό. 25

26 Επιπλέον, θα μπορούσαν και να χαρακτηριστούν καιροσκόποι και αμοραλιστές, για το λόγο ότι συχνά εμφανίζονται για να αρπάζουν τις ευκαιρίες που προκύπτουν στο δρόμο τους και γιατί δεν υπολογίζουν τις ηθικές αρχές μπροστά στην προσωπική τους κοινωνική άνοδο και οικονομική επιτυχία. Από τη άλλη πλευρά, όμως, αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν αρνητικές επιπτώσεις στους νέους, οι οποίοι τους λατρεύουν και τους μιμούνται. Αυτός ο μιμητισμός δεν έχει θετικές επιδράσεις στη διάπλαση του χαρακτήρα τους, λόγω του ότι τους αντιγράφουν τυφλά, χωρίς να κρίνουν ή να επεξεργάζονται πρώτα τις πράξεις και τα λόγια τους. Επίσης, η νέα γενιά πιστεύει ότι μοναδικός σκοπός της ζωής είναι το χρήμα, διότι με αυτό μπορούν να κάνουν τα πάντα, καθώς αποτελεί την κινητήρια δύναμη. Αυτά τα αρνητικά πρότυπα έχουν τη δύναμη να κάνουν τους νέους, που ακολουθούν με επιμονή την κοσμοθεωρία τους, μονόπλευρο και αδιάλλακτο, εξαιτίας του ότι πιστεύουν ότι μόνο αυτά που λένε τα είδωλα είναι σωστά. Τέλος, προκαλούν φανατισμό και προσωπολατρία, επειδή η νεολαία έχει εμμονή με αυτά. Ποια χαρακτηριστικά έχουν τα σημερινά είδωλα-ποιες αρνητικές επιδράσεις ασκούν στους νέους; Τα χαρακτηριστικά των σημερινών ειδώλων είναι ποικίλα και συνήθως δεν είναι ποιοτικά. Αρχικά, είναι εμφανές το πρότυπο της οικονομικής ευχέρειας, το εύκολο κέρδος, αφού οι περισσότεροι νέοι σήμερα επιδιώκουν να αποκτήσουν με εύκολο τρόπο χρήματα και γι αυτό «κυνηγούν» μια δουλειά η οποία να καλύπτει κυρίως αυτήν την ανάγκη τους. Στη συνέχεια, ένα από τα δημοφιλή πρότυπα σήμερα είναι η αναγνωσιμότητα. Αυτή η με όποιο κόστος περίπτωση ισχύει σε μεγάλο βαθμό στην σημερινή εποχή από την στιγμή που ένα μέρος των νέων θέλουν να γίνουν δημοφιλείς. Επίσης ένα πρότυπο που παρουσιάζουν κυρίως τα ΜΜΕ είναι η εξωτερική εμφάνιση. Παρατηρούμε στις μέρες μας ότι και τα αγόρια αλλά και τα κορίτσια αποδέχονται μοντέλα ομορφιάς που τους επιβάλλονται μέσω συνεχούς προβολής. Ακόμη προβάλλεται συχνά η εύκολη επιτυχία η οποία συνδέεται με τον ανταγωνισμό. Οι νέοι επιδιώκουν συνεχώς να διακρίνονται είτε στο σχολείο είτε στις κοινωνικές τους σχέσεις. Τέλος είναι εμφανές το πρότυπο του αναλφαβητισμού που προέρχεται κυρίως από τα ΜΜΕ, όπου γραμματικά λάθη και σολοικισμοί καθιερώνονται και γίνονται μάλιστα της μόδας. 26

27 Οι αρνητικές επιδράσεις που τους ασκούν είναι ότι τους προωθούν στον καταναλωτισμό και στην απόκτηση υλικών αγαθών. Επίσης τους περιορίζουν την κριτική σκέψη και τον προσωπικό τρόπο έκφρασης. Στη συνέχεια καλλιεργείται το αίσθημα του ατομικισμού. Επιβραβεύεται το ψεύδος, η υποκρισία, η ανεντιμότητα εφόσον τα ΜΜΕ προβάλλουν και καλλιεργούν ιδιαίτερα τον μιμητισμό, περιορίζοντας τις ελεύθερες επιλογές τους αυξάνοντας το άγχος και την αγωνία στους νέους, προκειμένου να εναρμονιστούν οι τελευταίοι με τα προβαλλόμενα πρότυπα. Ένα αρνητικό ακόμα αποτέλεσμα είναι η κρίση των κοινωνικών θεσμών που δημιουργεί σύγχυση στην κοινωνία. Διευρύνεται το χάσμα των γενεών όταν τα πρότυπα των νέων είναι παντελώς αντίθετα από των μεγαλυτέρων. Τέλος χειραγωγούνται έτσι οι νέοι εύκολα από επιτήδειους δημαγωγούς κάθε χώρου. Ποια είναι η σημασία των αληθινών προτύπων; Τα αληθινά πρότυπα είναι ένα πρόσωπο, μια αξία, ένα έργο ή ένας τρόπος ζωής που μπορεί να χρησιμεύσει ως παράδειγμα προς μίμηση. Τα πρότυπα έχουν ιδιαίτερη απήχηση στους νέους, οι οποίοι σπεύδουν να μιμηθούν ή να αντιγράψουν πιστά την εμφάνιση τους, τον τρόπο σκέψης τους, τη συμπεριφορά τους και γενικότερα την προσωπικότητα τους. Τα αληθινά πρότυπα λοιπόν είναι τα πραγματικά πρότυπα τα οποία εμπνέουν τους νέους και τους δραστηριοποιούν. Τους βοηθούν να ωριμάσουν και πνευματικά και ψυχικά. Ακόμα, οι νέοι έχοντας πρότυπα αγωνίζονται πιο εύκολα για τους στόχους τους και τους επιτυγχάνουν. Έτσι, είναι σίγουροι για τον εαυτό τους και για τις δυνάμεις τους, δηλαδή αποκτούν περισσότερη αυτοπεποίθηση. Επίσης, τα αληθινά πρότυπα τους προτρέπουν να αναγνωρίσουν ποιες είναι οι υποχρεώσεις και τα καθήκοντα τους και να προσπαθήσουν να αναλάβουν τις ευθύνες χωρίς να ξεφεύγουν από το δρόμο τους! Μια σημασία των αληθινών προτύπων είναι ότι προκαλούν την γόνιμη αμφισβήτηση για όσα γίνονται γύρω τους. 27

28 Παράγοντες που διαμορφώνουν τα είδωλα. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης: δημιουργούν και προβάλλουν είδωλα από το χώρο του θεάτρου, του κινηματογράφου, της μουσικής (ηθοποιούς, τραγουδιστές) του αθλητισμού (ποδοσφαιριστές, μπασκετμπολίστες), της πολιτικής της διαφήμισης και της μόδας (μοντέλα, δημιουργούς μόδας) Οικονομικά κέντρα. Στοχεύοντας αποκλειστικά στο οικονομικό κέρδος: γεννούν την ψευδαίσθηση ότι ο καθένας μπορεί να βρεθεί στη θέση των ειδώλων, αφού αυτά περισσότερο 'κατασκευάζονται' παρά διακρίνονται για το ταλέντο τους. Τα απολυταρχικά καθεστώτα: υποκαθιστούν τη σκέψη και τις νεανικές ανησυχίες με εφήμερα είδωλα του αθλητισμού, κυρίως τους ποδοσφαίρου. Ο τεχνολογικός προσανατολισμός της εποχής μας: 1. ενισχύει το καταναλωτικό πνεύμα 2. συρρικνώνει τον πνευματικό πολιτισμό 3. ευνοεί τη διάδοση των ειδώλων Γιατί οι νέοι αναζητούν πρότυπα ή είδωλα; -Αδιαμόρφωτοι και ανολοκλήρωτοι, εντυπωσιάζονται εύκολα από το διαφορετικό και το ασυνήθιστο. -Εύπλαστοι και φιλόδοξοι, χωρίς υποκειμενική ετερότητα, προσβλέπουν στα παλιά και δοκιμασμένα πρότυπα, που εξασφαλίζουν αποδεδειγμένα κύρος και γόητρο. -Οραματιστές αλλά και ανασφαλείς, αναζητούν την κοινωνική αποδοχή με τη διαδικασία ταύτισης ή ένταξης σε ομοϊδεατικές ομάδες. -Απογοητευμένοι από τους μεγάλους, ψάχνουν για ερείσματα που ανταποκρίνονται στο δικό τους κόσμο του μέλλοντος. -Εύπιστοι από τη φύση τους, αλώνονται από τα εκθαμβωτικά είδωλα των μέσων ενημέρωσης. 28

29 8. Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Η Αρχαία Ελληνική Μουσική είναι από τα λιγότερο «φωτισμένα» κεφάλαια στο ευρύ πεδίο μελέτης του Ελληνικού Πολιτισμού. Αν και έχουμε την τύχη να γνωρίζουμε πολλά για τον ρόλο της και την διείσδυσή της στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, εν τούτοις ένα μεγάλο κομμάτι αυτής, που έχει να κάνει με τον ήχο και τον «τρόπο», παραμένει ανεξιχνίαστο. Μέσα από τις ιστορικές πηγές ωστόσο γίνεται παραπάνω από φανερό ότι η Μουσική στην Αρχαία Ελλάδα διαδραμάτιζε ένα ρόλο πιο σύνθετο και ουσιαστικό σε σχέση με τον αντίστοιχο ρόλο της στις μέρες μας. Σήμερα η Μουσική από την μια έχει μετατραπεί σε ένα ηχητικό «χαλί» που συνοδεύει ως υπόκρουση την καθημερινότητά μας μέσα στο αυτοκίνητο, στα καταστήματα και φυσικά στους χώρους διασκέδασης από την άλλη είναι ένα είδος «υψηλής τέχνης» που μοιάζει να απευθύνεται σχεδόν αποκλειστικά σε μυημένους και «φιλόμουσους». Η Μουσική στην καθημερινότητα της Αρχαίας Ελλάδας Στην Αρχαία Ελλάδα η Μουσική ήταν απόλυτα συνυφασμένη με την καθημερινότητα όλων των ανθρώπων, και σαν μια σύνθετη καλλιτεχνική και πνευματική έκφραση είχε ιδιαίτερη θέση σε όλες τις εκδηλώσεις της προσωπικής και της κοινωνικής ζωής. Η Μουσική, το Άσμα και η Όρχηση (συνήθως αλληλένδετα) ήταν οι χαρακτηριστικότερες εκφάνσεις της πολιτισμένης κοινωνίας και βασικοί παράγοντες - αλλά και δείκτες - ευζωίας. Από τους αρχαϊκούς ήδη χρόνους η Μουσική άρχισε να αποκτά ένα όλο και πιο σύνθετο χαρακτήρα και ρόλο, με αποκορύφωμα την δημιουργία Μουσικών Αγώνων σε πολλές πόλεις. Οι αρχαιότεροι τέτοιοι καταχωρημένοι Αγώνες είναι τα Κάρνεια στην Αρχαία Σπάρτη, μια πόλη όπου η Μουσική γενικότερα κατείχε εξέχουσα θέση και ήταν άρρηκτα δεμένη με την εκπαίδευση των νέων. 29

30 Η Αθήνα έλαμψε κυριολεκτικά μετά τον 6ο αιώνα όταν πλέον η Μουσική έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο στις δύο μεγάλες Εορτές της πόλης, τα Μεγάλα Παναθήναια και τα Μεγάλα Διονύσια. Στο πλαίσιο των μεγάλων αυτών εορτών όχι μόνο γίνονταν μεγάλοι διαγωνισμοί αλλά αναπτύχθηκαν και τα σημαντικότερα μουσικά και ποιητικά είδη της εποχής με αποκορύφωμα βέβαια το Αρχαίο Δράμα. Αν και η Μουσική είχε κατεξοχήν εορταστικό χαρακτήρα στο πλαίσιο τόσο των δημόσιων όσο και των ιδιωτικών εορτών, καίριος ήταν ο ρόλος της στις θλιβερές στιγμές της ζωής και λυτρωτική η ένταξή της στις καθημερινές σκληρές ίσως και ανιαρές ώρες του μόχθου. Στις στιγμές της χαράς και του γλεντιού, στα συμπόσια και στις συγκεντρώσεις και φυσικά στους γάμους - ήταν αλληλένδετη με όλους τους ιδιωτικούς εορτασμούς αλλά και «σύντροφος» στην καθημερινότητα. Ένας αυλητής λ.χ. συνόδευε τις γυναίκες στο ζύμωμα, τους εργάτες στον τρύγο και τον θερισμό, τους κωπηλάτες αλλά και τους στρατιώτες στην πορεία προς την μάχη. Άρρηκτα δεμένος ο Αθλητισμός με την Μουσική, όχι μόνον γιατί οι μεγάλοι αθλητικοί αγώνες είχαν και μουσικούς διαγωνισμούς, αλλά γιατί ο αθλητής τόσο στην προπόνησή του όσο και στον αγώνα χρειαζόταν τον ρυθμό του μουσικού να τον ωθεί και να τον εμψυχώνει. Ο θεϊκός χαρακτήρας της Μουσικής Η Μουσική έχοντας θεϊκό χαρακτήρα για τους αρχαίους Έλληνες, θεράπευε ψυχή και σώμα, εξάγνιζε, καταπράυνε, ενέπνεε, παρακινούσε αλλά και ηρεμούσε. Όλα τα παραπάνω δικαιολογούν τον πρωταγωνιστικό ρόλο που διαδραμάτιζε στις μεγάλες Εορτές της πόλης όπου μουσική, άσμα και όρχηση ήταν άρρηκτα δεμένα με τις εκδηλώσεις που είχαν κατεξοχήν θρησκευτικό χαρακτήρα π.χ. στη μεγάλη γιορτή των Παναθηναίων στην Αθήνα. 30

31 9. Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΧΩΡΕΣ Η μουσική της Ινδίας Mία χώρα με αρχαιότατο μουσικό πολιτισμό που οι αρχές του χάνονται μέσα στους αιώνες. Οι αφετηρίες της μουσικής και στην Ινδία ταυτίζονται με τις έννοιες της θρησκείας και της φιλοσοφίας και έτσι η μουσική συμπορεύεται μαζί τους. (Σύμφωνα με την παράδοση ο σοφός Ναράδα διδάχτηκε τη μουσική από τον Βράχμα και τη μετέδωσε στους ανθρώπους). Από φιλολογικές πηγές και από ζωγραφικές και γλυπτές αναπαραστάσεις, ξέρουμε ότι η μουσική ήταν γιά τους αρχαίους Ινδούς πλούσια ανθρώπινη έκφραση, με νόμους αυστηρά καθορισμένους και πολύπλοκους. Τις αρχαιότερες και ουσιαστικότερες γνώσεις για την αρχαία ινδική μουσική τις οφείλουμε στις συλλογές βεδικών κειμένων. Η μουσική της Ινδίας διακρίνεται, όπως και εκείνη της Ευρώπης, σε έντεχνη, κλασική έτσι την αποκαλούν οι Ινδοί μουσικολόγοι και σε λαϊκή. Παρόλα αυτά, η κλασική ινδική μουσική εξακολουθεί και σήμερα να βασίζεται στον αυτοσχεδιασμό και έτσι δεν γράφεται με τον ίδιο βαθμό ακρίβειας που γράφεται μία δυτική παρτιτούρα. Απ όλες τις πηγές που έχουμε στη διάθεση μας, γίνεται αντιληπτό ότι στην ινδουιστική Ινδία η θρησκεία, η ποίηση, το θέατρο, ο χορός και η μουσική γεννήθηκαν και συνυπάρχουν όπως και σε τόσους άλλους πολιτισμούς σε μία άρρηκτη ενότητα όπου δύσκολα μπορεί κανείς να ξεχωρίσει τα όρια της μίας τέχνης από την άλλη. Οι ινδικές κλίμακες, επτάφθογγες κατά κανόνα, χρησιμοποιούν μικροδιαστήματα (αποστάσεις ηχητικές που είναι μικρότερες από το ημιτόνιο) και λέγονται σρούτι (υπάρχουν 22 σρούτι μέσα στο διάστημα της οκτάβας). Οι αποστάσεις των βαθμίδων στις ινδικές κλίμακες κυμαίνονται σε 2, 3 ή 4 σρούτι. Η ονομασία παν φθόγγων αποδίδεται με τις συλλαβές: σα, ρι, γκα, μα, πα, ντα, νι. Οι φθόγγοι αυτοί δεν αντιστοιχούν σε μία ορισμένη συχνότητα. Ο εκτελεστής επιλέγει το τονικό ύψος που θα είναι καταλληλότερο γιά τη φωνή του ή για το όργανο που παίζει, και φυσικά το κλίμα της ερμηνείας που θέλει να δημιουργήσει. Η μουσική των Ινδιών στηρίζεται πάνω σε τρόπους. Υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός τρόπων. 31

32 Σήμερα διατηρούνται περίπου εκατό και ισάριθμα πρότυπα ρυθμό. Η μουσική των Ινδιών χρησιμοποιεί ένα μεγάλο αριθμό οργάνων και αυτό είναι φυσικό, αν λογαριάσει κανείς τόσο την απέραντη γεωγραφική έκταση όσο και τη μακρόχρονη ιστορία του πολιτισμού της. Τα όργανα διαιρούνται σε τέσσερις κατηγορίες: στα έγχορδα που παίζονται με τα νύχια ή με δοξάρι, στα πνευστά όπως σάλπιγγες, κέρατα, ευθύαυλοι και πλαγίαυλοι, μορφές όμποε κτλ, στα τύμπανα, όργανα με τεντωμένα δέρματα και στα κρουστά, όπως κουδούνια, σείστρα, κύμβαλα, γκόνγκ, λιθόφωνα κ.ά. Τα κυριότερα όργανα της Ινδίας ονομάζονται: βίνα, σιτάρ, ταμπουρά (έγχορδα) και τάμπλα (μεμβρανόφωνα με δύο τύμπανα). Οι τέχνες της μουσικής και του χορού, που είναι πολύ αγαπητές στο λαό, ασκούνται σε επίπεδο επαγγελματικό, με μία μακροχρόνια προετοιμασία και προπαιδεία.στην Ινδία, υπάρχει και η περιφερειακή λαϊκή μουσική. Σ ολόκληρη λ.χ. τη χώρα, οι γόητες φιδιών παίζουν τους σκοπούς τους με το διπλό κλαρίνο.σ ένα χώρο τόσο εκτεταμένο, όπως η Ινδία, και σ ένα λαό, που οι ανισότητες, οικονομικές και κοινωνικές, είναι ιλιγγιώδεις, είναι πολύ φυσικό να υπάρχουν και μουσικές, που διαφέρουν πολύ μεταξύ τους και που καλύπτουν ένα τεράστιο φάσμα μουσικών ειδών: από τα απλοϊκά, επίμονα, ρυθμικά ή μελωδικά λιτανικά τραγούδια, ή τα τραγούδια της δουλειάς,,έως τα επικά και αφηγηματικά. Κυρίαρχη θέση κατέχει πάντα το θρησκευτικό τραγούδι, αφιερώματα στους θεούς, αφηγηματικές ή και δραματικές αναπαραστάσεις. Οι τέχνες της μουσικής και του χορού των Ινδιών έγιναν γνωστές στη Δύση, από τα συγκροτήματα που περιοδεύουν σ ολόκληρο τον κόσμο και τις παρουσιάζουν. Πολλοί συνθέτες της Δύσης έχουν επηρεαστεί από την ινδική μουσική και πολλές φορές θέλησαν να γράψουν έργα, σύμφωνα με τη νοοτροπία, την τεχνοτροπία και το ιδιάζον πνεύμα της. 32

33 Η μουσική της Κίνας Από την 5η χιλιετηρίδα, η μουσική κατείχε πολύ σημαντικό ρόλο στην αρχαία Κίνα. Αποτελούσε μέρος του φιλοσοφικού τους συστήματος και χρησίμευε στην καλή διοίκηση του κράτους, γι' αυτό και η σύνθεσή της αποτελούσε αποκλειστικό προνόμιο του αυτοκράτορα. Σημαντική επίσης θέση είχε η μουσική και στο κινέζικο θέατρο, όπου μαζί με το λόγο και την παντομίμα αποτελούσε όπως και στην αρχαία ελληνική τραγωδία, ένα αδιαίρετο σύνολο. Οι μουσικές τους θεωρίες ήταν περισσότερο μυστικιστικές παρά μουσικές. Με αφετηρία το ντο και σύμφωνα με την ακουστική τους, προχωρώντας από 5η σε 5η, δημιούργησαν μια κλίμακα με πέντε φθόγγους (Σολ, Λα, Ντο, Ρε, Μι) πάνω στην οποία φτιάχτηκαν πολυάριθμες μελωδίες, την πεντατονική κλίμακα, που πολύ αργότερα, προσθέτοντας 2 φθόγγους, έγινε επτατονική (1500π.Χ). Ο χαρακτήρας της μουσικής τους ήταν καθαρά μονοφωνικός, με κάποια στοιχεία ετεροφωνίας. Όσον αφορά το σύστημα μουσικής τους σημειογραφίας, ήταν αρκετά ανεπτυγμένο: άλλο για την φωνητική και άλλο για την ενόργανη μουσική. Μουσικά όργανα Δείγμα της πολύ μεγάλης ανάπτυξης του μουσικού τους πολιτισμού είναι η ποικιλία μουσικών οργάνων που χρησιμοποίησαν. Τα κυριότερα από αυτά ήταν: Πνευστά: Το τσενγκ, ένα είδος εκκλησιαστικού οργάνου 12, συνήθως, κάποτε όμως και περισσότερων αυλών, όπως και διάφοροι τύποι αυλών με μονή η με διπλή γλωσσίδα (είδη φλάουτου, κλαρινέτου και όμποε). Έγχορδα: Το κιν ή σενγκ, το οποίο ήταν είδος κιθάρας, καθώς και διάφορα άλλα έγχορδα με ή χωρίς τοξο. Κρουστά: Καμπάνες, κουδούνια, γκονγκ, τύμπανα, καστανιέτες, ξυλόφωνα κ.ά., τα οποία από τον 19ο αιώνα χρησιμοποιούνται και στη συμφωνική ορχήστρα της δυτικής μουσικής. 33

34 Η μουσική της Αφρικής Η Αφρική είναι μία μεγάλη ήπειρος με πολλές ιδιομορφίες. Γνήσια αφρικανική μουσική πρέπει να θεωρηθεί όχι εκείνη που έχει επικρατήσει στα βορειότερα αυτής της ηπείρου και είναι έντονα επηρεασμένη από τα ξενόφερτα μουσικά στοιχεία του Ισλάμ, αλλά η μουσική εκείνη που συνθέτουν και εκτελούν οι Αφρικανοί αυτόχθονες που ζουν νότια της Σαχάρας, δηλ. στην κεντρική και νότια Αφρική. Η καθαυτό λοιπόν μουσική της Αφρικής είναι η νέγρικη μουσική, η μουσική των μαύρων. Η ανομοιογένεια της μουσικής γλώσσας ορισμένων αφρικανικών λαών είναι καρπός της ανάμειξης δύο διαφορετικών πολιτισμών: της ισλαμικής μουσικής και της μουσικής της νοτιοανατολικής Ασίας. Η ύπαρξη πολλών φυλών σε ολόκληρη την ήπειρο ευνόησε την ανάπτυξη μουσικών ιδιαιτεροτήτων από κάθε χωριστή κοινότητα. Κάθε κοινότητα έχει τα δικά της τραγούδια που είναι: τραγούδια της δουλειάς (σκάλισμα, αλώνισμα, σκάψιμο κ.ά), τραγούδια διασκέδασης και θρησκευτικά τραγούδια. Η μουσική συνοδεύει απαραίτητα κάθε κοινωνικό γεγονός με τη συμμετοχή όλης της κοινότητας, στις τελετουργίες και τις κάθε είδους εκδηλώσεις. Ομάδες ανδρών και γυναικών συνδυάζονται σε αξιοθαύμαστες χορωδίες. Στα τραγούδια διασκέδασης που δεν είναι απαραίτητη η συμμε τοχή όλης της κοινότητας χρησιμοποιείται πολύ συχνά ο αυτοσχεδιασμός.σε πολλές περιπτώσεις οι ανθρώπινες φωνές ακούγονται παραλλαγμένες, παραμορφωμένες, καθώς απομιμούνται ήχους του φυσικού περιβάλλοντος, ζώων, πουλιών κ.ά. Παρόλες τις μουσικές ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής, συναντούμε ωστόσο σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο κοινά χαρακτηριστικά, όπως: την αρχή της προφορικής - από στόμα σε στόμα μετάδοσης της μουσικής παράδοσης. 0ι κλίμακες που χρησίμοποιούν είναι πενταφθογγες, επτάφθογγες και σπάνια εξάφθογγες Τα όργανα διακρίνονται στις τέσσερις γνωστές κατηγορίες: τα χορδόφωνα, τα αερόφωνα, τα ιδιόφωνα και τα μεμβρανόφωνα. Τα κύρια αφρικανικά έγχορ δα είναι τεσσάρων τύπων: τα τσί-τερ, τα λαούτα, οι λύρες και οι άρπες. 34

35 Τα αερόφωνα επίσης είναι πολλά- υπάρχουν αυλοί, διπλοί αυλοί, αυλοί του Πάνα, σάλ πιγγες και κόρνα από διάφορα υλικά (κόκαλο, μέταλλο, ελεφα ντόδοντο ή ξύλο) Από τα ιδιόφωνα, ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα ξυλόφωνα, τα μπίρα, ή πιάνο του αντίχειρα ή μαρίμπα Τέλος, σπουδαίο ρόλο στην αφρικανική μουσική παίζουν τα μεμβρανόφωνα. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία τύμπανων σε πολυάριθμες παραλλαγές (τύμπανα μονά, διπλά, τύμπανα τριβής, του νερού ) Τα όργανα είναι συνήθως προορισμένα γιά συγκεκριμένες τελετουργίες (μαγικές, θρησκευτικές) και, μάλιστα, μερικά από αυτά απαγορεύεται επί ποινή θανάτου να παίζονται από γυναίκες ή μη μυημένους. 35

36 Ευρώπη- κλασσική μουσική Με τον όρο κλασική μουσική αναφέρεται ευρύτερα η Δυτικοευρωπαϊκή μουσική παραγωγή που εκτείνεται σε μία αρκετά μεγάλη χρονική περίοδο, περίπου από το έτος 470 μέχρι και την σύγχρονη εποχή. Το επίθετο "κλασικός" προέρχεται από τη λατινική λέξη -classicus, σηματοδοτεί δηλαδή κάτι εξαιρετικό. Διάφοροι ορισμοί συνδέουν τον όρο με την ελληνική και λατινική αρχαιότητα, ως συμμόρφωση του ύφους ή της σύνθεσης με τα πρότυπα της ελληνικής και λατινικής αρχαιότητας. Οι ορισμοί αυτοί μεταφέρθηκαν στην μουσική για να δηλώσουν περισσότερο την διάκριση μεταξύ της "έντεχνης" μουσικής από την λαϊκή ή παραδοσιακή. Η έννοια της κλασικής μουσικής, παρέπεμπε επομένως σε μία "ανώτερη" μορφή μουσικής σύνθεσης, με "σοβαρούς" σκοπούς και πέρα από τον ψυχαγωγικό χαρακτήρα. Ο όρος "Κλασική Σχολή" χρησιμοποιήθηκε αργότερα στη Γερμανία το 1830 για το έργο των Χάυδν, Μότσαρτ και Μπετόβεν. τελετουργίες θυσιών). Η πίστη όμως που επικρατούσε, ότι δηλ. κάθε λάθος στη μουσική απαγγελία των ιερών κειμένων θα είχε καταστροφικές συνέπειες γιά την τάξη και την αρμονία του σύμπαντος, εξηγεί την επιμέλεια με την οποία μεταδόθηκαν τα βεδικά κείμενα. Η μουσική σημειογραφία των βεδικών ασμάτων, βασισμένη σε αριθμητικά σύμβολα, είναι από τις αρχαιότερες που γνωρίζουμε. Η ινδική μουσική εμφανίζει όλα τα τυπικά γνωρίσματα της μουσικής της Ανατολής (όπως η αρχαία ελληνική και η μουσική του αραβικού κόσμου). Συνεπώς είναι μία μονοφωνική μουσική (με εξαίρεση ένα είδος ετεροφωνίας, κάτι αντίστοιχο με τα δικά μας πολυφωνικά τραγούδια της Ηπείρου) που βασίζεται σε τρόπους. Από την 5η χιλιετηρίδα, η μουσική κατείχε πολύ σημαντικό ρόλο στην αρχαία Κίνα. Αποτελούσε μέρος του φιλοσοφικού τους συστήματος και χρησίμευε στην καλή διοίκηση του κράτους, γι' αυτό και η σύνθεσή της αποτελούσε αποκλειστικό προνόμιο του αυτοκράτορα. Σημαντική επίσης θέση είχε η μουσική και στο κινέζικο θέατρο, όπου μαζί με το λόγο και την παντομίμα αποτελούσε όπως και στην αρχαία ελληνική τραγωδία, ένα αδιαίρετο σύνολο. Οι μουσικές τους θεωρίες ήταν περισσότερο μυστικιστικές παρά μουσικές. 36

37 Με αφετηρία το ντο και σύμφωνα με την ακουστική τους, προχωρώντας από 5η σε 5η, δημιούργησαν μια κλίμακα με πέντε φθόγγους (Σολ, Λα, Ντο, Ρε, Μι) πάνω στην οποία φτιάχτηκαν πολυάριθμες μελωδίες, την πεντατονική κλίμακα, που πολύ αργότερα, προσθέτοντας 2 φθόγγους, έγινε επτατονική (1500π.Χ). Ο χαρακτήρας της μουσικής τους ήταν καθαρά μονοφωνικός, με κάποια στοιχεία ετεροφωνίας. Όσον αφορά το σύστημα μουσικής τους σημειογραφίας, ήταν αρκετά ανεπτυγμένο: άλλο για την φωνητική και άλλο για την ενόργανη μουσική. Η ιστορία της κλασικής ευρωπαϊκής μουσικής μπορεί να χωριστεί στις παρακάτω κύριες ιστορικές περιόδους: Μεσαίωνας: η μεσαιωνική μουσική καλύπτει την περίοδο περίπου από τα τέλη του 5ου αι. μέχρι το Αναγέννηση: η αναγεννησιακή μουσική καλύπτει την περίοδο Μπαρόκ: η μπαρόκ μουσική καλύπτει την περίοδο Κλασική εποχή: η μουσική της περιόδου Ρομαντισμός: η ρομαντική εποχή της μουσικής καλύπτει την περίοδο Σύγχρονη εποχή: η μουσική η οποία παράγεται κατά κύριο λόγο στον 20ο αιώνα διατηρώντας χαρακτηριστικά γνωρίσματα της μουσικής των προηγούμενων περιόδων. 37

38 10.ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ Ως μουσική ορίζεται η τέχνη που βασίζεται στην οργάνωση ήχων με σκοπό τη σύνθεση, εκτέλεση και ακρόαση/λήψη ενός μουσικού έργου. Με τον όρο εννοείται επίσης και το σύνολο ήχων από το οποίο απαρτίζεται ένα μουσικό κομμάτι. Γνωστή και ως Απολλώνια Τέχνη, η μουσική παίρνει το όνομά της από τις εννέα Μούσες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Καθ' αυτή την έννοια, η μουσική διέφερε σημασιολογικά της σημερινής χρήσης του όρου, και περιελάμβανε το σύνολο των τεχνών που βρίσκονταν υπό την προστασία των Μουσών. Στην Αρχαία Ελλάδα, ο όρος εννοούσε την Ποίηση, το Μέλος και τον Χορό ως μια αδιάσπαστη ενότητα τεχνών η οποία καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα στο Θέατρο, ενώ τη θεωρία της Μουσικής εξέφραζε ο κλάδος της Αρμονικής. Ο διαχωρισμός αυτός υιοθετήθηκε και αναπτύχθηκε από τον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό. Έτσι σήμερα μπορούμε να πούμε ότι η μουσική ως τέχνη, έρχεται να καλύψει την ανάγκη του ανθρώπου να εκφράσει με τους ήχους, τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ψυχικές του καταστάσεις. Τόσο ο ορισμός της μουσικής, όσο και σχετικά με τη μουσική θέματα όπως η εκτέλεση, η σύνθεση και η σπουδαιότητά της, διαφέρουν από πολιτισμό σε πολιτισμό και ανάλογα με το κοινωνικό πλαίσιο. Η ερώτηση 'τί είναι μουσική;' έχει γίνει θέμα συζητήσεων - μεταξύ λογίων και μη -, έχει δεχτεί πληθώρα απαντήσεων, όμως καμία δεν ερμηνεύει το φαινόμενο της εν λόγω τέχνης σε καθολικό, διαπολιτισμικό επίπεδο. Μεταξύ άλλων, λεξικοί ορισμοί ορίζουν τη μουσική ως 'τέχνη και επιστήμη των ήχων' ενώ το Βρετανικό Λεξικό της Οξφόρδης εξηγεί πως πρόκειται για "μια από τις καλές τέχνες που ασχολείται με το συνδυασμό ήχων με σκοπό την ομορφιά ως προς τη φόρμα και την έκφραση των σκέψεων και συναισθημάτων." 38