ΑΛΔΞΑΝΓΡΔΙΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ & ΤΣΗΜΑΣΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΗ ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ

Transcript

1 ΑΛΔΞΑΝΓΡΔΙΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ & ΤΣΗΜΑΣΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΗ ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ Θεσσαλονίκη 2008

2 ΑΛΔΞΑΝΓΡΔΙΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ & ΤΣΗΜΑΣΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΗ ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ της φοιτήτριας Θεοδώρας Οικονόμοσ Επιβλέπουσα: Αικατερίνη Γιαννουκάκου Θεσσαλονίκη 2008

3 Περιετόμενα ζει Πρόλογος 1 Μεθοδολογία 3 1. Ειζαγωγή 4 2. Ιζηορική Αναδρομή Έλλνηα ηνπ ειεθηξνληθνύ βηβιίνπ Είδε ειεθηξνληθώλ βηβιίσλ Πιενλεθηήκαηα Μεηνλεθηήκαηα Χρηζιμοποιούμενη ηετνολογία Σεκεία πξόζβαζεο Λνγηζκηθό παξαγσγήο Αλαδήηεζε ζηα πεξηερόκελνπ ελόο ειεθηξνληθνύ βηβιίνπ Αλαγλώζηεο ειεθηξνληθώλ βηβιίσλ Δηαρείξηζε Ψεθηαθώλ Δηθαησκάησλ Πξόηππα γηα ηε δηαρείξηζε ςεθηαθώλ δηθαησκάησλ Digital Millennium Copyright Act (DMCA) Πξνκεζεπηέο NetLibrary Gale Virtual Reference Library Taylor & Francis Group E-books Elsevier Springer 32 iii

4 3.8.6 Grove Music Online National Academic Press Project Guntenberg Τα ηλεκηρονικά βιβλία ζηις βιβλιοθήκες Αλάπηπμε ηεο ζπιινγήο Καηαινγνγξάθεζε Κπθινθνξία πιηθνύ Δηαηήξεζε ηνπ πιηθνύ Ειιεληθέο βηβιηνζήθεο Σσμπεράζμαηα 46 Παράρηημα Α 48 Παράρηημα Β 53 Βιβλιογραθία 67 Εσρεηήριο όρων 72 iv

5 v

6 ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ πηπρηαθή εξγαζία εθπνλήζεθε ζην ηειεπηαίν εμάκελν ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη πζηεκάησλ Πιεξνθφξεζεο απφ ηελ θνηηήηξηα Θενδψξα Οηθνλφκνπ ππφ ηελ επνπηεία θαη ηελ ακέξηζηε βνήζεηα ηεο θαζεγήηξηαο Καηεξίλαο Γηαλλνπθάθνπ. Σα ειεθηξνληθά βηβιία είλαη έλαο αλαπηπζζφκελνο θαη ελδηαθέξνλ ηνκέαο. Παξφια απηά ζηελ Διιάδα δελ είλαη επξέσο δηαδεδνκέλα. θνπφο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο είλαη ε παξνπζίαζε ηεο έλλνηαο θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ζε ζρέζε κε ην αληίζηνηρν ζπκβαηηθφ, ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε ρξήζε ηνπο, θαζψο επίζεο θαη ε επίδξαζή ηνπο ζην ρψξν ησλ αθαδεκατθψλ βηβιηνζεθψλ. Ζ δνκή ηεο πηπρηαθήο μεθηλάεη κε ηελ ηζηνξηθή αλαδξνκή ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ζηελ ζπλέρεηα αθνινπζεί ε αλάιπζε ηνπο, πσο δεκηνπξγνχληαη, νη ζπζθεπέο αλάγλσζεο θαη νη πξνκεζεπηέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. ηελ ηζηνξία ησλ βηβιηνζεθψλ αλαθέξσ ηε ζρέζε ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ κε ηηο βηβιηνζήθεο θαη πην ζπγθεθξηκέλα γηα ηηο ειιεληθέο αθαδεκατθέο βηβιηνζήθεο αλ θαη κε πνην ηξφπν δηαζέηνπλ ηα ειεθηξνληθά βηβιία. Διπίδσ κε ηελ πηπρηαθή κνπ λα κάζνπλ γηα ηα ειεθηξνληθά βηβιία, πσο δεκηνπξγνχληαη, ηε ρξήζε ηνπο θαη πσο κπνξνχλ λα καο βνεζήζνπλ ζηελ έξεπλα θαη ηελ κειέηε. πλνπηηθά, ηα ειεθηξνληθά βηβιία ζα κπνξνχζαλ λα νξηζηνχλ σο ε ςεθηαθή εθδνρή έθδνζεο ηνπ παξαδνζηαθνχ βηβιίνπ. Πξφθεηηαη ζηελ νπζία γηα ειεθηξνληθά θείκελα, πνπ ζε γεληθέο γξακκέο δηαηεξνχλ σο πξνο ην παξνπζηαζηηθφ ηνπο ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζπκβαηηθνχ βηβιίνπ (εμψθπιιν, θείκελν θ.η.ι.), αιιά παξάιιεια, ιφγσ ηεο ςεθηαθήο ηνπο ππφζηαζεο, είλαη δπλαηφ λα πεξηέρνπλ εηθφλεο, ήρνπο θαη ζπλδέζκνπο, πξνζεγγίδνληαο έηζη ηελ έλλνηα ησλ πνιπκέζσλ. Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ φινπο φζνπο κε βνήζεζαλ ζηελ νινθιήξσζε ηεο πηπρηαθήο κνπ είηε ςπρνινγηθά είηε πξαθηηθά. Δπραξηζηψ ηνπο θίινπο κνπ πνπ κνπ έδηλαλ θνπξάγην ιέγνληαο κνπ πσο ζα ηα θαηαθέξσ θαη ζα ηα πάσ κηα ραξά. Πξαθηηθά κε βνήζεζαλ βξίζθνληαο κνπ θάπνηεο πιεξνθνξίεο πνπ πηζαλψλ ζα κνπ ήηαλ ρξήζηκεο. Αθφκε επραξηζηψ ηνλ αδεξθφ κνπ πνπ κνπ παξαρψξεζε ηνλ ππνινγηζηή ηνπ γηα λα δνπιέςσ πην άλεηα. Σνλ θίιν κνπ ηνλ Ζιία πνπ κε βνήζεζε ζε θάπνηεο κνξθνπνηήζεηο ηνπ word θαη κνπ βηβιηνδέηεζε ηελ πηπρηαθή. Φπζηθά επραξηζηψ ζεξκά ηελ θαζεγήηξηα κνπ Καηεξίλα Γηαλλνπθάθνπ, ε νπνία δέρηεθε 1

7 εμαξρήο λα κνπ δψζεη πηπρηαθή θαζψο δπζθνιεχηεθα πνιχ λα βξσ. Ζ νπνία ήηαλ πάληα δηαζέζηκε λα κε βνεζήζεη είηε κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ είηε κέζσ ηειεθψλνπ ή ζπλαληήζεσλ. 2

8 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ Ζ εθπφλεζε ηεο πηπρηαθήο κνπ έγηλε ηνλ Μάξηην Θεσξψ πσο δπζθνιεχηεθα λα ηελ μεθηλήζσ. Απφ απηφ ην αδηέμνδν κε έβγαιε ε θαζεγήηξηα κνπ θα Αηθαηεξίλε Γηαλλνπθάθνπ, ε νπνία κνπ έδσζε ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο θάλνληαο κνπ έλα πιάλν πάλσ ζην νπνίν ζα κπνξνχζα λα μεθηλήζσ λα ςάρλσ γηα πιεξνθνξίεο. Αξρηθά κε ζπκβνχιεςε λα δηαβάζσ ηα βηβιία «Electronic Books and E- publishing: A Practical Guide For Authors.» θαη «Student Guide to Research in The Digital Age: How to Locate and Evaluate Information Sources.» απφ ηε βηβιηνζήθε ηνπ Παλεπηζηήκηνπ Μαθεδνλίαο γηα λα έρσ κία άπνςε πάλσ ζην ζέκα ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ. Ζ μέλε βηβιηνγξαθία δελ κε δπζθφιεςε αιιά κε θνχξαζε ιίγν ε ζπλερήο κεηάθξαζε. Ζ έληππε βηβιηνγξαθία δελ ήηαλ επαξθήο γηα ην ζέκα κνπ. Έηζη θαηέιεμα ζην Γηαδίθηπν κε αλαδεηήζεηο ζε βάζεηο δεδνκέλσλ, κεραλέο αλαδήηεζεο θαηά θχξην ιφγν ζηε Google φπνπ βξήθα αξθεηφ πιηθφ, ην νπνίν έπξεπε λα ην μεδηαιχλσ θαη λα επηιέμσ ηηο θαηαιιειφηεξεο πεγέο. Έηζη θαηέιεμα ζε άξζξα πεξηνδηθψλ θαη εθεκεξίδσλ πνπ είηε ηα βξήθα κφλε κνπ είηε κνπ ηα πξφηεηλε ε θαζεγήηξηα κνπ. ζνλ αθνξά ην θεθάιαην κε ηεο ειιεληθέο βηβιηνζήθεο θαη ηε ζρέζε ηνπο κε ηα ειεθηξνληθά βηβιία δελ βξήθα πιηθφ. Έηζη απνθάζηζα λα θάλσ κηα έξεπλα γηα ηηο ειιεληθέο αθαδεκατθέο βηβιηνζήθεο. Μπήθα ζε φιεο ηηο βηβιηνζήθεο ησλ αθαδεκατθψλ ηδξπκάησλ ηηο Διιάδαο θαη Κχπξνπ θαη έβιεπα αλ έρνπλ πξφζβαζε ζε ειεθηξνληθά βηβιία θαη αλ λαη κέζσ πνηψλ πξνκεζεπηψλ. Σα απνηειέζκαηα ζπλνςίδνληαη ζηνπο πίλαθεο πνπ παξαζέησ ζην παξάξηεκα Β. Ζ πηπρηαθή νινθιεξψλεηαη κε ηα ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ πνξεία ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ θαη ην κέιινλ ηνπο ζηηο αθαδεκατθέο βηβιηνζήθεο. Ζ πεξαηηέξσ εμέιημε ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ζεσξείηαη δεδνκέλε, θαη ε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ζπζθεπψλ αλάγλσζεο ζα ζπκβάιιεη ζηελ πεξαηηέξσ δηάδνζε ηνπο. Δπίζεο δεκηνχξγεζα έλα επξεηήξην φξσλ ειιεληθψλ θαη μέλσλ γηα ηε δηεπθφιπλζε αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ κέζα ζηελ πηπρηαθή, ελψ ρξεζηκνπνίεζα ην πξφηππν MLA (Modern Language Association) γηα ηελ βηβιηνγξαθία, ε νπνία είλαη ε πεξηζζφηεξε είλαη μέλε θαη ζε ειεθηξνληθή κνξθή. Σέινο ππάξρεη ην παξάξηεκα Α κε δηεπζχλζεηο δσξεάλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ζην Γηαδίθηπν. 3

9 1. ΔΙΑΓΧΓΗ Ο εηθνζηφο πξψηνο αηψλαο ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί σο ν αηψλαο ηεο πιεξνθνξίαο. Ζ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ θαη ησλ ηειεπηθνηλσληψλ νδήγεζε ζε κηα λέα πξαγκαηηθφηεηα ηηο βηβιηνζήθεο κεηαζρεκαηίδνληαο βαζκηαία ηε κνξθή, ηηο ιεηηνπξγίεο θαη ην εχξνο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ. ηε ζεκεξηλή επνρή, φπνπ ε θνηλσλία βάιιεηαη απφ θαηαηγηζκφ πιεξνθνξηψλ, νη ζχγρξνλεο ππεξεζίεο πιεξνθφξεζεο θαινχληαη λα αλαπηχμνπλ λέα κνληέια ιεηηνπξγίαο αμηνπνηψληαο ζην κέγηζην δπλαηφ ηηο παξερφκελεο δπλαηφηεηεο ηεο ηερλνινγίαο (Rao 2005). Οη εμειίμεηο ησλ θαηξψλ θαζηζηνχλ επηηαθηηθέο ηηο αιιαγέο, ηνλ εθζπγρξνληζκφ, ηελ πηνζέηεζε λέσλ πξαθηηθψλ. Οη αιιαγέο απηέο έγηλαλ ηδηαίηεξα αηζζεηέο ζην ρψξν ησλ αθαδεκατθψλ βηβιηνζεθψλ αιιάδνληαο ξηδηθά ηε θηινζνθία, ηε δνκή θαη ηηο επηκέξνπο ιεηηνπξγίεο ηνπο. ε απηφ ην πιαίζην ηνπ ζπλφινπ ησλ αιιαγψλ, πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη θαηά ηε κεηάβαζε απφ ην ζπκβαηηθφ πεξηβάιινλ ζην ςεθηαθφ, κηα λέα κνξθή ςεθηαθψλ δεκνζηεπκάησλ εκθαλίδεηαη δπλακηθά, δηακνξθψλνληαο έλα λέν κνληέιν δξάζεο γηα ηε ζχγρξνλε ππεξεζία πιεξνθφξεζεο, ην ειεθηξνληθφ βηβιίν (Stebbins 2006). Ζ ηερλνινγία ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ είλαη ζε κηα πνιχ πξφσξε θάζε αλάπηπμεο θαη ε δηάρπζή ηεο αξρίδεη πνιχ αξγά. Οη βειηηψζεηο ζηε βαζηθή ηερλνινγία ζα επηηαρχλνπλ ην ξπζκφ ηεο δηάρπζεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ.σα ειεθηξνληθά βηβιία παξέρνπλ ηνπο λένπο ηξφπνπο απεηθφληζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ θαζψο επίζεο θαη λένπο ηξφπνπο δηακνηξαζκνχ θαη πψιεζεο βηβιίσλ. Οξηζκέλνη δηαηππψλνπλ ην θφβν πσο δηαθαίλεηαη ν θίλδπλνο αληηθαηάζηαζεο ηνπ έληππνπ βηβιίνπ απφ ην ειεθηξνληθφ. Ζ αγνξά θηλείηαη κε δηθνχο ηεο, ζπρλά ακείιηθηνπο, φξνπο. Σν ειεθηξνληθφ εκπφξην είλαη πιένλ πξαγκαηηθφηεηα. Καηαξγεί ηα γεσγξαθηθά ζχλνξα. κσο παξά ηελ πξφνδν ηεο ηερλνινγίαο, ην βηβιίν εμαθνινπζεί λα ππεξέρεη ζηηο πξνηηκήζεηο ησλ αλαγλσζηψλ. Οπνηαδήπνηε πξφβιεςε είλαη παξαθηλδπλεπκέλε, ιφγσ ησλ κεγάισλ ξπζκψλ αλάπηπμεο ηεο ηερλνινγίαο. Απηφ φκσο πνπ θαίλεηαη φηη κπνξεί άκεζα λα επεξεαζηεί απφ ηελ ηερλνινγία είλαη νη εγθπθινπαίδεηεο θαη ηα ηερληθά εγρεηξίδηα ρξήζεο. Τπάξρνπλ θαη αληίπαινη ηνπ ειεθηξνληθνχ βηβιίνπ νη νπνίνη δελ είλαη ζχκθσλνη κε ηελ αλάπηπμε ηνπ φπσο γηα παξάδεηγκα ν 54ρξνλνο Γάιινο ζπγγξαθέαο Εαλ Μαξθ Ρνκπέξ, ν νπνίνο βξίζθεηαη ζην ηηκφλη ηνπ παιαηφηεξνπ εθδνηηθνχ νίθνπ ηεο 4

10 Γαιιίαο, ησλ θεκηζκέλσλ εθδφζεσλ «Stock» πνπ γηνξηάδνπλ θέηνο ηα 300 ρξφληα ηνπο. ηαλ ηνλ ξψηεζαλ ηη πηζηεχεη γηα ηε λέα κφδα ηνπ ειεθηξνληθνχ βηβιίνπ απάληεζε: «Θα θάλσ πόιεκν γηα λα κελ θπξηαξρήζεη πνηέ ην ειεθηξνληθό βηβιίν. Είλαη ην ρεηξόηεξν πνπ κπνξεί λα ζπκβεί. Ο θόζκνο δελ ζα αγνξάδεη βηβιία, δελ ζα πεγαίλεη ζηηο βηβιηνζήθεο, ην βηβιίν ζα γίλεη έλα απιό αληηθείκελν. Τν ειεθηξνληθό βηβιίν ζα κπνξνύλ λα ην αγνξάζνπλ κε έλα επξώ. Είλαη ην ίδην πνπ έρεη ζπκβεί κε ηνπο δίζθνπο θαη ηηο ηαηλίεο, πνπ ηα παίξλνπκε από ηα πεξίπηεξα κε ηηο εθεκεξίδεο. Οη εθδόηεο πξέπεη λα αληηζηαζνύκε. Εγώ πξνζσπηθά αξλνύκαη λα δίλσ ηα δηθαηώκαηα ησλ βηβιίσλ πνπ εθδίδσ, αιιά θαη σο ζπγγξαθέαο ππνγξάθσ αλάινγν όξν ζηα δηθά κνπ» (Παπατσάλλνπ). Ζ άπνςε ε νπνία είλαη δίθαηε πξνο ηα ειεθηξνληθά βηβιία θαη ηα έληππα είλαη ηεο Βηθηψξηα Μπάξλζιη δηεπζχλνπζα ζχκβνπινο ηνπ εθδνηηθνχ νίθνπ HarperCollins. ε νπνία δηαθεξχηηεη ζηε βξεηαληθή «Ηndependent» «Τα βηβιία δελ πξόθεηηαη λα εμαθαληζηνύλ αηθληδίσο, απιά ζα εληζρπζνύλ ςεθηαθά. Οη άλζξσπνη αγαπνύλ ηελ αίζζεζε ησλ βηβιίσλ, ηε κπξσδηά ηνπο. Είκαη ζίγνπξε πσο νη αλαγλώζηεο ζα ζέινπλ λα έρνπλ θαη ηα δύν, θαη ηελ ειεθηξνληθή θαη ηελ έληππε έθδνζε θάπνηνπ έξγνπ. Η αλάγλσζε καθξνζθειώλ θεηκέλσλ ζηελ νζόλε ελόο ππνινγηζηή είλαη κηα επίπνλε δηαδηθαζία, ηδηαίηεξα γηα ηνπο επνλνκαδόκελνπο «ςεθηαθνύο κεηαλάζηεο», θνηλώο όινπο όζνπο δελ κεγάισζαλ κε έλαλ ππνινγηζηή ζην ρέξη. Η ελ ιόγσ δπζθνιία πηζαλώο λα κελ ηζρύεη γηα ηε λεόηεξε ειηθηαθά θαηεγνξία ησλ «ςεθηαθώλ ηζαγελώλ». Φαληάδνκαη πσο ε λέα γεληά, ε νπνία είλαη πεξηζζόηεξν εμνηθεησκέλε κε ηηο ςεθηαθέο ηερλνινγίεο, δηαβάδεη κε κεγαιύηεξε επθνιία κπζηζηνξήκαηα ζηηο νζόλεο θνξεηώλ ειεθηξνληθώλ ζπζθεπώλ» (Παπαινπθά). 5

11 2. ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΡΟΜΗ Σα ειεθηξνληθά βηβιία, αληηθείκελν θαληαζίαο γηα ηνπο αλζξψπνπο ησλ πξνεγνχκελσλ γελεψλ, έθαλαλ ηελ παξζεληθή ηνπο εκθάληζε σο ηδέα ηε δεθαεηία ηνπ 1940 ζε βηβιία επηζηεκνληθήο θαληαζίαο. Ο Ακεξηθαλφο Vanevar Bush ζε άξζξν πνπ δεκνζίεπζε ζε πεξηνδηθφ ηεο επνρήο νξακαηίζηεθε θαη πεξηέγξαςε κηα ζπζθεπή πνπ ζα είρε ηε δπλαηφηεηα απνζήθεπζεο δεδνκέλσλ κε ςεθηαθφ ηξφπν θαη αλαπαξαγσγήο ησλ δεδνκέλσλ απηψλ ππφ ηε κνξθή θεηκέλνπ κε ππεξζπλδέζκνπο. ηνλ Alan Kay, γλσζηφ νξακαηηζηή, απνδίδεηαη ε πξψηε εκθάληζε ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ην 1960 ζην βηβιίν ηνπ "Dynabook". ε κέγεζνο Α4, κε απνζεθεπηηθή ηθαλφηεηα αξθεηά κεγάιεο ρσξεηηθφηεηαο γηα ηελ επνρή θαη κε βάξνο ηέηνην πνπ λα δίλεη ηε δπλαηφηεηα εχθνιεο κεηαθίλεζήο ηνπ. Σν πξψην κπζηζηφξεκα πνπ παξνπζηάζηεθε πνηέ ζε ειεθηξνληθή κνξθή ήηαλ ην έξγν επηζηεκνληθήο θαληαζίαο ηνπ Άγγινπ ζπγγξαθέα Douglas Adams, The hitchhikers guide to the galaxy, ην 1979, ελψ ην πξψην ειεθηξνληθφ βηβιίν κε ηε κνξθή πνπ ην γλσξίδνπκε ζήκεξα ήηαλ ην Riding the bullet ηνπ Ακεξηθαλνχ ζπγγξαθέα Stephen King, πνπ θπθινθφξεζε κφλν ζε ειεθηξνληθή έθδνζε σο θιεηδσκέλν pdf αξρείν. Ζ εθηχπσζε ηνπ ελ ιφγσ θεηκέλνπ δελ ήηαλ δπλαηή θαη ήηαλ αλαγλψζηκν κφλν απφ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή, δεδνκέλνπ φηη δελ ππήξραλ αθφκα άιιεο εμεηδηθεπκέλεο ζπζθεπέο αλάγλσζεο ειεθηξνληθψλ αξρείσλ. Απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 κε ηε δηάδνζε ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ Γηαδηθηχνπ, ε έλλνηα ηνπ βηβιίνπ αιιάδεη, αθνχ πιένλ κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ αξρεία κε ελζσκαησκέλα ζηνηρεία, φπσο ήρν, εηθφλα, βίληεν, σο πξφδξνκνη ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ. Άιινη ζπλεηδεηνπνίεζαλ ηελ αλάγθε ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ απφ ηε ζηηγκή πνπ ηα online πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα πξσηνθαζηεξψζεθαλ ζηελ αγνξά, φκσο ην θνηλφ θαζψο θαη ε αγνξά δελ έδεζε ην μέζπαζκα ηνπο κέρξη θαη ηα ηέιε ηνπ πξνεγνχκελνπ αηψλα. Φηάλνληαο, έηζη, ζην ζεκείν εηαηξίεο λα ηδξπζνχλ θαη λα αθηεξσζνχλ εμ νινθιήξνπ ζηε δεκνζίεπζε θαη παξάδνζε ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ βαζηζκέλσλ ζε ρξήζε ππνινγηζηψλ, φπσο γηα παξάδεηγκα ε NetLibrary, θαη έλαο εληππσζηαθφο πιένλ αξηζκφο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ λα γίλεη δηαζέζηκνο γηα ην θνηλφ. Κάπνηνη ζεσξνχλ ην ειεθηξνληθφ βηβιίν σο ε πην ζεκαληηθή αλάπηπμε ζηνλ θφζκν ησλ γξακκάησλ κεηά ηελ αλαθάιπςε ηεο ηππνγξαθίαο απφ ηνλ Γνπηεκβέξγην, πξννξηδφκελν λα αιιάμεη ηηο ζπλήζεηεο πνιιψλ ηα επφκελα ρξφληα. Σερλνινγίεο φπσο 6

12 ην Γηαδίθηπν, ν Παγθφζκηνο Ηζηφο, ε ειεθηξνληθή έθδνζε, ε έθδνζε θαηά παξαγγειία, νη ππεξεζίεο ζπλδξνκήο online θαη ηα ειεθηξνληθά βηβιία έρνπλ ήδε αξρίζεη λα αλαδηακνξθψλνπλ ηελ εθδνηηθή βηνκεραλία.. ήκεξα ηα ειεθηξνληθά βηβιία είλαη "θαλνληθά" βηβιία αιιά ζε ειεθηξνληθή κνξθή, ηα νπνία δηαθηλνχληαη ειεθηξνληθά θαη κπνξνχλ λα δηαβαζηνχλ απφ θάζε ελδηαθεξφκελν είηε on-line είηε αθνχ κεηαθεξζνχλ -κε ηε δηαδηθαζία ηνπ κεηαθνξηψκαηνο- ζε έλαλ ππνινγηζηή ή ζε άιιε θνξεηή ζπζθεπή αλάγλσζεο (e-book readers). Σηο δχν ηειεπηαίεο δεθαεηίεο έλαο αξηζκφο ζεκαληηθψλ παξαγφλησλ επεξέαζε ηελ αλάγθε θαη αλάπηπμε ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ (Henke 2001): ηελ εκθάληζε ηθαλφηεηαο δεκνζίεπζεο ζε desktop ηελ απμαλφκελε αλάγθε δεκνζίεπζεο ζε κνξθή πέξα απφ έληππε ηελ επθνιία κε ηελ νπνία δεκηνπξγείηαη, ελεκεξψλεηαη, αληηγξάθεηαη θαη δηαλέκεηαη ε ειεθηξνληθή πιεξνθνξία ηελ επξέσο δηαδεδνκέλε δηαζεζηκφηεηα ηνπηθψλ θαη παγθφζκησλ επηθνηλσληαθψλ δηθηχσλ βαζηζκέλσλ ζε ππνινγηζηηθά ζπζηήκαηα ηελ εθξεθηηθή εηζβνιή ηεο ειεθηξνληθήο πιεξνθνξίαο. Ο Παγθφζκηνο Ηζηφο έθαλε ηνπο εθδφηεο λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ πσο δελ είλαη αλαγθαζκέλνη λα επηιέμνπλ αλάκεζα ζηελ έληππε θαη ζηελ ειεθηξνληθή δεκνζίεπζε, κε απνηέιεζκα θάπνηνη απφ απηνχο λα αλαδνκνχλ ηηο εθδνηηθέο θαη παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο γηα λα παξάγνπλ θαθέινπο πνπ λα ηαηξηάδνπλ κε ειεθηξνληθά πξντφληα, ζπλδπάδνληαο έηζη ηελ παξάδνζε θαη ηελ ηερλνινγία. Σελ παξνχζα ζηηγκή ππάξρνπλ δηαζέζηκνη δηάθνξνη ηξφπνη ειεθηξνληθήο έθδνζεο. Έηζη ν Παγθφζκηνο Ηζηφο έρεη γίλεη κέξνο ηεο δνπιεηάο ηνπο δίλνληαο ηνπο δπλαηφηεηεο θαη δηεπθνιχλζεηο πνπ κπνξεί λα κελ είραλ θαληαζηεί. 2.1 Η έλλνηα ηνπ ειεθηξνληθνύ βηβιίνπ Τπάξρεη κηα κηθξή ζχγρπζε φζνλ αθνξά ηνλ θαζνξηζκφ ηεο έλλνηαο ηνπ ειεθηξνληθφ βηβιίνπ: είλαη έλα βηβιίν κε κνξθή ινγηζκηθνχ ή είλαη νη ιέμεηο θαη ηα ζρήκαηα ζε έλα θνκκάηη ινγηζκηθνχ ζπζηήκαηνο ή είλαη θαη ηα δχν;. Μεξηθέο έλλνηεο ηνπ ειεθηξνληθνχ βηβιίνπ ην θαζνξίδνπλ σο: 1. Έλαλ φξν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα πεξηγξάςεη έλα θείκελν αλάινγν ηνπ βηβιίνπ αιιά ζε ςεθηαθή κνξθή κε ζθνπφ λα επηδεηθλχεηαη ζηελ νζφλε ελφο ππνινγηζηή (Cox and Mohammed, 2001). 7

13 2. Έλα βηβιίν πνπ έρεη κεηαηξαπεί ζε ςεθηαθή κνξθή θαη κπνξεί λα δηαβαζηεί κέζσ ππνινγηζηή ζπλήζσο κέζα απφ ππεξεζίεο δηθηχνπ ή ζε κνξθή CD-ROM. Σα ειεθηξνληθά βηβιία κπνξνχλ λα πεξηέρνπλ ππεξζπλδέζεηο, αλαδήηεζε, παξαπνκπέο θαη πνιπκέζα. 3. Τιηθφ ςεθηαθήο κνξθήο πνπ θάπνηνο κπνξεί λα δεη ζηελ νζφλε ππνινγηζηή ή ζε θνξεηή ζπζθεπή κε κεγάιε απνζεθεπηηθή ηθαλφηεηα θαη ηε δπλαηφηεηα λα «κεηαθνξηψζεη» θαηλνχξηνπο ηίηινπο κέζσ ζπλδέζεηο Γηαδηθηχνπ (Adobe Systems, 2001). 4. Βηβιία ζε κνξθή θεηκέλνπ ζε ππνινγηζηή πνπ κπνξνχλ λα δηαβαζηνχλ ζε θάζε ηχπν ππνινγηζηή, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ρεηξνθίλεηεο ζπζθεπέο ζρεδηαζκέλεο εηδηθά γηα λα δηαβάζεη θάπνηνο ειεθηξνληθά βηβιία. Σα ειεθηξνληθά βηβιία είλαη ηφζν νηθεία φζν θαη ηα «παξαδνζηαθά», ελψ παξάιιεια είλαη ηφζν κνλαδηθά φζν θαη ηα ειεθηξνληθά κέζα θαζψο κπνξνχλ λα πεξηέρνπλ audio, video ή ελεξγά ππεξζπλδέζεηο. Μπνξνχλ λα βξεζνχλ κεηαθνξηψλνληαο ηα κέζσ Γηαδηθηχνπ ή κε ηελ επηζχλαςε θαθέινπ ζε κήλπκα ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ( ). Σα ειεθηξνληθά βηβιία ζε δηζθέηα ή νπηηθνανπζηηθφ δίζθν (cd-rom) ζηέιλνληαη κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ή πσινχληαη ζηα θαηαζηήκαηα (Henke 2001). 5. Ζιεθηξνληθνί θάθεινη ιέμεσλ θαη εηθφλσλ κεγέζνπο ελφο βηβιίνπ, δηακνξθσκέλα γηα λα δηαβάδνληαη κέζσ κίαο ή πεξηζζφηεξσλ ζπζθεπψλ γλσζηψλ σο αλαγλψζηεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ (e-book readers) θαη πσινχληαη ή κνηξάδνληαη σο πξφηππα πξντφληα. Οη αλαγλψζηεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ θαζνξίδνληαη σο νη ζπζθεπέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα δηαβάζεη θάπνηνο ηα ειεθηξνληθά βηβιία (Lynch 2001). Έηζη θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα φηη ην ειεθηξνληθφ βηβιίν είλαη έλα θείκελν ζε ςεθηαθή κνξθή, ην νπνίν ζε γεληθέο γξακκέο δηαηεξεί σο πξνο ην παξνπζηαζηηθφ ηνπο ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζπκβαηηθνχ βηβιίνπ (εμψθπιιν, θείκελν θ.η.ι.), παξάιιεια ιφγσ ηεο ςεθηαθήο ηνπο ππφζηαζεο κπνξεί λα είλαη εκπινπηηζκέλν κε ζηνηρεία πνιπκέζσλ, δειαδή κε ήρνπο, εηθφλεο θαη ππεξζπλδέκνπο. 2.2 Δίδε ειεθηξνληθώλ βηβιίσλ Ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ θαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηε δηάδνζή ηνπο ηα ηειεπηαία ρξφληα απνηειεί ε πνιπκνξθία κε ηελ νπνία εκθαλίδνληαη. ηε βηβιηνγξαθία ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε 8

14 θαηεγνξηνπνίεζε πνπ γίλεηαη απφ ηνπο Hawkins (2000) θαη Crawford (2000). Ο Hawkins αλαγλψξηζε ηέζζεξηο ηχπνπο βαζηδφκελνο ζην πεξηερφκελν, ηε δηαζεζηκφηεηα θαη ηελ πξφζβαζε, νη νπνίνη δηαθξίλνληαη ζε: Downloadable e-books (Απνζεθεύζηκα ειεθηξνληθά βηβιία): ιεθηξνληθά βηβιία ην πεξηερφκελν ησλ νπνίσλ κπνξεί λα κεηαθνξησζεί απφ ην Γηαδίθηπν ζηνπο ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο ησλ ρξεζηψλ, ρσξίο λα απαηηείηαη ε ρξήζε εηδηθήο ζπζθεπήο αλάγλσζεο Σν πεξηερφκελν ελφο ειεθηξνληθνχ βηβιίνπ κπνξεί λα κεηαθνξησζεί ζε κηα Dedicated e-book reader (Δμεηδηθεπκέλνη αλαγλώζηεο ειεθηξνληθώλ βηβιίσλ): «απνθιεηζηηθή» - «εηδηθή» ζπζθεπή κε πςειή πνηφηεηα αλάιπζεο νζφλεο θαη εηδηθέο δπλαηφηεηεο αλάγλσζεο. Print-on-demand e-books (Δθηππώζηκα ειεθηξνληθά βηβιία έπεηηα από απαίηεζε): ην πεξηερφκελν απνζεθεχεηαη ζε έλα ζχζηεκα πνπ ζπλδέεηαη κε έλαλ εθηππσηή πςειήο πνηφηεηαο θαη ηαρχηεηαο γηα ηελ παξαγσγή αληηγξάθσλ έπεηηα απφ ζρεηηθή απαίηεζε. Web-accessible e-books (Πξνζβάζηκα ζηνλ ηζηό ειεθηξνληθά βηβιία): πξφθεηηαη γηα ειεθηξνληθά βηβιία δεκνζηεπκέλα ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ παξνρέα θαη ζηα νπνία έρνπλ πξφζβαζε νη ρξήζηεο, είηε ειεχζεξα είηε κε αληίζηνηρε ρξέσζε (Hawkins, 2000) Σα ειεθηξνληθά βηβιία είλαη πξνζβάζηκα ζηνλ Ηζηφ θαη ζε πνιιέο κνξθέο. Γεληθά, είλαη θείκελα πνπ έρνπλ ζαξσζεί ή πιεθηξνινγεζεί θαη είηε δεκνζηεχηεθαλ ζε έλαλ δηαθνκηζηή ζηνλ Ηζηφ είηε δηαηίζεληαη ζηνλ Ηζηφ γηα κεηαθφξησκα: o Freebooks (Γσξεάλ βηβιία): είλαη ςεθηαθά αληίγξαθα βηβιίσλ πνπ αθνξνχλ ζην δεκφζην ρψξν ηα νπνία έρνπλ ςεθηνπνηήζεη θαη βξίζθνληαη ζε ηζηνηφπνπο φπσο ην: Project Gutenberg, Bartleby.com, θαη Internet Public Library o E-books-to-buy (Ηιεθηξνληθά βηβιία πξνο πώιεζε): δηαηίζεληαη γηα θαηέβαζκα ζην πξνζσπηθφ ππνινγηζηή ελφο ρξήζηε ή παξακέλνπλ ζηνλ ηζηφηνπν ηνπ πξνκεζεπηή θαη είλαη πξνζβάζηκα κε αληίηηκν π.ρ. Books24x7, ibooks.com θαη Glassbook, Inc. Πξφθεηηαη γηα δηθηπαθνχο ηφπνπο πνπ δηαλέκνπλ ινγηζκηθά αλάγλσζεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ θαη παξάιιεια πξνζθέξνπλ ζπιινγέο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ πξνο πψιεζε 9

15 o Borrowable e-books (Ηιεθηξνληθά βηβιία πνπ δαλείδνληαη): αγνξάδνληαη απφ θνηλνπξαμίεο ή ηδξχκαηα θαη δαλείδνληαη ζηνπο ρξήζηεο. Γηα παξάδεηγκα ε NetLibrary, π.ρ., κπνξεί λα παξέρεη ζηηο βηβιηνζήθεο νπνπδήπνηε θαη νπνηεδήπνηε πξφζβαζε ζε ρηιηάδεο ειεθηξνληθά βηβιία γηα ηνπο ρξήζηεο ηνπο, ελψ εμνηθνλνκεί ρψξν ζηα ξάθηα θαη κεηψλεη ην θφζηνο απφθηεζεο ηνπο. Απηφ ην ζχζηεκα επηηξέπεη ηε ρξήζε 1 ειεθηξνληθνχ βηβιίνπ ηε θνξά απφ 1 ηαθηηθφ πειάηε, ην νπνίν κπνξεί λα δαλεηζηεί online αιιά φρη θαη λα ην θαηεβάζεη o Self-published e-books (Πξνζσπηθέο εθδόζεηο ειεθηξνληθώλ βηβιίσλ): πσιεηέο πνπ αζρνινχληαη κε πξνζσπηθέο εθδφζεηο δίλνπλ ζηνπο δηαθνκηζηέο ηνπο ρψξν γηα ζπγγξαθείο ψζηε λα δηαδψζνπλ ηε δνπιεηά ηνπο. Παξέρνπλ βνήζεηα γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ησλ γξαθηθψλ, γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ έξγνπ ηνπο, θ.α., θαη δηαζέηνπλ έλαλ ηζηφηνπν φπνπ νη αλαγλψζηεο κπνξνχλ λα αγνξάζνπλ ηα έξγα ησλ ζπγξαθέσλ. Γηα απηέο ηηο ππεξεζίεο, νη ζπγγξαθείο πιεξψλνπλ έλα νλνκαζηηθφ αληίηηκν θαη ηνπο εθρσξνχληαη ζπγγξαθηθά δηθαηψκαηα. Παξαδείγκαηα ηέηνησλ ηζηνηφπσλ είλαη 1 st books.com, fatbrain.com/ematter, nightkitchen.com, θαη onlineoriginals.com o Δθπαηδεπηηθά θείκελα (educational texts) ζε παλεπηζηήκηα: ηα αθαδεκατθά ηδξχκαηα παγθνζκίσο επζχλνληαη γηα έλα κεγάιν κέξνο ηνπ πιηθνχ πνπ δηαηίζεηαη ζηνλ Ηζηφ. Δθηφο απφ ηα θείκελα πνπ εθδίδνληαη γηα εκπνξηθνχο ιφγνπο, ηα αθαδεκατθά ηδξχκαηα δεκηνπξγνχλ ζπλερψο πφξνπο δηδαζθαιίαο θαη επηκφξθσζεο: θξνληηζηεξηαθά καζήκαηα (tutorials), δηαιέμεηο, εγρεηξίδηα, θαη νδεγνχο ζπνπδψλ online δσξεάλ. Πνιιά απφ απηά δελ είλαη βηβιία κε ηελ απζηεξή έλλνηα ηνπ φξνπ εθφζνλ ζπρλά δελ ππάξρνπλ ηα αληίζηνηρα ηνπο ζε έληππε κνξθή. Ο Crawford (2000) αλαγλψξηζε ελλέα ηχπνπο βαζηδφκελνο ζηε κνξθή, ηα πξφηππα, ην κέγεζνο ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηελ πξφζβαζε: Proprietary e-book devices (Ιδηόθηεηεο ζπζθεπέο αλάγλσζεο ειεθηξνληθώλ βηβιίσλ): ην θείκελν θνξηψλεηαη θαη θιεηδψλεηαη ζε έλα κνλαδηθφ αλαγλψζηε Open e-books (Αλνηρηά ειεθηξνληθά βηβιία): πξφθεηηαη γηα «αλνηρηά» ειεθηξνληθά βηβιία πνπ βαζίδνληαη ζηε γιψζζα XML, γεγνλφο πνπ επηηξέπεη 10

16 ηελ αλάγλσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ζε νπνηαδήπνηε ζπζθεπή, φπσο πξνζσπηθνί ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο, notebooks, palmtops Free books ή public domain (Διεύζεξα ειεθηξνληθά βηβιία ή δεκόζηαο θπξηόηεηαο): πξφθεηηαη γηα ηα ςεθηαθά αληίγξαθα ησλ βηβιίσλ πνπ είλαη ειεχζεξα δηαζέζηκα ή γηα θείκελν πνπ δηαηίζεληαη ζε θάπνηα δεκφζηα πεξηνρή κε δπλαηφηεηα ειεχζεξεο εθηχπσζεο θαη δηαθίλεζεο Pseudo books (Φεπδνβηβιία): είλαη ηίηινη βηβιίσλ πνπ έρνπλ αγνξαζηεί απφ βηβιηνζήθεο ή θνηλνπξαμίεο θαη δαλείδνληαη ζηνπο ρξήζηεο δίλνληάο ηνπο παξάιιεια ηε δπλαηφηεηα λα θαηεβάζνπλ ην πεξηερφκελφ ηνπο ζηνπο πξνζσπηθνχο ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο πνπ δηαζέηνπλ. Οη ρξήζηεο κπνξνχλ λα δαλείδνληαη έλαλ ηίηιν ηε θνξά, εθηφο θαη αλ ε βηβιηνζήθε έρεη αγνξάζεη πξφζζεηεο άδεηεο πξφζβαζεο Instantbooks (ηηγκηαία βηβιία): βηβιία ηππσκέλα θαη βηβιηνδεηεκέλα, έπεηηα απφ απαίηεζε, πνπ πξνέξρνληαη απφ πιήξσο ςεθηνπνηεκέλα θείκελα ή ζαξσκέλεο εηθφλεο ζειίδσλ Not quite a book (αλ βηβιία): θείκελα κέζεο έθηαζεο (κπζηζηνξήκαηα ή λνπβέιεο) αθαηάιιεια φκσο γηα έληππε έθδνζε, ηα νπνία κεηαηξέπνληαη ζε αξρεία pdf κνξθήο ψζηε λα εθδνζνχλ θαη λα δηαλεκεζνχλ ειεθηξνληθά E-Vanity and self-publishing (Απηνδεκνζηεπκέλα βηβιία): βηβιία πνπ εθδίδνληαη αηνκηθά απφ θάζε ελδηαθεξφκελν ζηνλ ηζηφ E-books before the Web (Ηιεθηξνληθά βηβιία πξηλ ηνλ Iζηό): βηβιία ζε cdrom ή ζε δηζθέηα Extended books (Δθηεηακέλα ειεθηξνληθά βηβιία): βηβιία δεκνζηεπκέλα ζηνλ ηζηφ ή ζε CD-ROM πνπ δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα αλαδήηεζεο ζην θείκελν, ρξήζεο πνιπκέζσλ θαη δηαδξαζηηθψλ ζηνηρείσλ. 2.3 Πιενλεθηήκαηα Πνιιά απφ ηα πιενλεθηήκαηα ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ είλαη έκθπηα κε ηε ρξήζε ειεθηξνληθψλ ζπζθεπψλ θαη πξνζθέξνπλ θάπνηα αμηνζεκείσηα ραξαθηεξηζηηθά θαη δπλαηφηεηεο πνπ είλαη αδχλαηα γηα ηα έληππα βηβιία. Σέηνηα πιενλεθηήκαηα απνηεινχλ( Garrod 2005): Η κέζνδνο δεκνζίεπζεο. Μφιηο ην ειεθηξνληθφ θείκελν δεκηνπξγεζεί, πξνζθέξεη δπλαηφηεηα άκεζεο δηαλνκήο ζε παγθφζκηα θιίκαθα κέζσ ηνπ 11

17 Γηαδηθηχνπ θαζψο θαη πξφζβαζε απφ θπξηνιεθηηθά θάζε ηνπνζεζία ρσξίο ηνλ θίλδπλν θαηαζηξνθήο ηνπ έληππνπ αληηηχπνπ. Δπίζεο, είλαη πνιχ εχθνιν λα ελζσκαησζεί κία ιίζηα απφ ειεθηξνληθά βηβιία ζε έλαλ online θαηάινγν βηβιηνζήθεο, πξνζθέξνληαο έηζη έλα ππνθαηάζηαην επίζθεςεο ζηε βηβιηνζήθε. Οηθνλνκηθά πιενλεθηήκαηα. Σν θφζηνο έθδνζεο θαη δεκνζίεπζεο ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ είλαη ζρεηηθά ρακειφηεξν απφ ην αληίζηνηρν ησλ έληππσλ βηβιίσλ (Hayes, 2000). Έλα κέξνο ηνπ θφζηνπο πεξλάεη ζηνλ ρξήζηε ηνπ ειεθηξνληθνχ βηβιίνπ ν νπνίνο πξέπεη λα κεηαθνξηψζε ή λα απνθηήζεηο κε θάπνην ηξφπν ην θείκελν αιιά ζηα πεξηζζφηεξα πεδία ηα αληίζηνηρα έμνδα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην έληππν πιηθφ είλαη μεπεξαζκέλα ζηνλ θφζκν ηεο ςεθηαθήο ηερλνινγίαο (Terry, 1999). Γελ ππάξρεη θφζηνο γηα ραξηί, κειάλη, δέζηκν, πεξηηχιηγκα, απνζηνιή θαη κεηαθνξά. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, εθαηνληάδεο ειεθηξνληθά βηβιία είλαη δσξεάλ. Ζ δηαδηθαζία είλαη ειεθηξνληθή απ ηελ αξρή σο ην ηέινο εθηφο αλ βέβαηα ν πειάηεο ζέιεη λα εθηππψζεη κεξηθά θνκκάηηα ή φιν ην ειεθηξνληθφ βηβιίν. Έηζη ζηε ζεσξία ηα ειεθηξνληθά βηβιία είλαη θηελφηεξα απφ ηα εθηππσκέλα Οη αλαπηπζζόκελεο δπλαηόηεηεο ινγηζκηθνύ. Έλαο κόλν αλαγλψζηεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ κπνξεί λα ππνζηεξίμεη παξαπάλσ απφ έλα ειεθηξνληθφ θείκελν ελψ παξάιιεια νη θνξεηνί αλαγλψζηεο λα κπνξνχλ λα ππνζηεξίμνπλ θαη νιφθιεξεο βηβιηνζήθεο. Σν πεξηερφκελν ειεθηξνληθψλ θεηκέλσλ κπνξεί λα επεθηαζεί, λα δηακνξθσζεί θαη λα «ελεκεξσζεί» αλάινγα κε ηελ επηζπκία ηνπ ρξήζηε. Σαπηφρξνλα ζεκεηψλνληαη ζεκαληηθνί πξφνδνη ζηε ρξεζηκνπνηνχκελε ηερλνινγία πεξηιακβάλνληαο νξηζκέλεο ππεξεζίεο φπσο έλα πιήξεο εξγαιείν αλαδήηεζεο γηα ειεθηξνληθφ θείκελν (e-text) ην νπνίν ζεσξείηαη πνιχ θαιχηεξν απφ ηα παξαδνζηαθά επξεηεξηαθά ζπζηήκαηα ζην ηέινο ελφο βηβιίνπ, έλα ιεμηιφγην κε άκεζε πξφζβαζε ζηνπο νξηζκνχο ησλ πην ζεκαληηθψλ ιέμεσλ ηνπ θεηκέλνπ, πνιπκεζηθέο εθαξκνγέο θαη δπλαηφηεηεο πξνζαξκνγήο ηνπ θφληνπ θαζψο θαη ησλ επηπέδσλ θσηηζκνχ. ια απηά ηα πιενλεθηήκαηα απνηεινχλ πξαγκαηηθφηεηα ζηα ειεθηξνληθά βηβιία θαη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα βειηίσζεο κέζσ ηεο ξαγδαίαο εμέιημεο ηεο ηερλνινγίαο Δπαγγεικαηηθέο εθαξκνγέο. Σα ειεθηξνληθά βηβιία κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα νπζηαζηηθή νηθνλνκία ζην θφζηνο. Γηα παξάδεηγκα, ε δηαλνκή ησλ δηαδηθαζηψλ ιεηηνπξγίαο ζε εξγάηεο παξαγσγήο ηελ εκέξα πνπ ζα 12

18 κπνπλ ζε ηζρχ. Βέβαηα ε αγνξά ζπζθεπψλ αλάγλσζεο απνηειεί θφζηνο γηα ηελ επηρείξεζε, αιιά είλαη θάηη ην νπνίν ζα γίλεη κία θνξά θαη ηα νθέιε είλαη ζαθψο κεγαιχηεξα θαη θαίλνληαη ζηελ κείσζε ηνπ θφζηνπο απφ ηε δεκηνπξγία, αληηγξαθή θαη δηάζεζε ρηιηάδσλ ζειίδσλ θαζψο θαη ζηε δηαθίλεζε θαη δηαλνκή απφ πνιπδάπαλεο ππεξεζίεο ηαρπκεηαθνξψλ (courier) ζε άκεζν κεηαθφξησκα κέζσ ηνπ Γηαδηθηχνπ Δπθνιία δηάζεζεο. Σα ειεθηξνληθά βηβιία είλαη πνιχ βνιηθά θαη πάληα δηαζέζηκα. Με ηα online βηβιία δελ πξφθεηηαη λα δεκηνπξγεζεί ε απνγνήηεπζε πνπ γεχεηαη θάπνηνο φηαλ ςάρλεη έλα βηβιίν εμαληιεκέλν θαη δελ ζα θαηαλαιψλεη ρξφλν επηζθεπηφκελνο βηβιηνζήθεο ή βηβιηνπσιεία κφλν γηα λα αλαθαιχςεη φηη ην βηβιίν πνπ αλαδεηεί έρεη δαλεηζηεί ή πνπιεζεί.. Γηαλέκνληαη απιά θαη εχθνια κέζσ ηνπ Γηαδηθηχνπ θαη δηαηεξνχληαη ζε κέζα ςεθηαθήο απνζήθεπζεο πιηθνχ, φπσο CD Rom, DVD, ζθιεξνχο δίζθνπο θ.η.ι.δπίζεο, δελ ππάξρνπλ πξνβιεκαηηζκνί φπσο ε απνγξαθή απνζέκαηνο ή ε αηψληα αλακνλή παξαιαβήο πιηθνχ. Φηιηθόηεηα πξνο ην πεξηβάιινλ. ε αληίζεζε κε ηα ζπκβαηηθά έληππα βηβιία, νχηε έλα δέληξν δελ ρξεηάδεηαη λα θνπεί γηα λα παξαζθεπαζηεί έλα ειεθηξνληθφ βηβιίν. ηαλ θάπνηνο κεηαθνξηψζεη κηα ειεθηξνληθή λνπβέια, έλα online κπζηζηφξεκα, έλα ςεθηαθφ θείκελν ή νπνηνδήπνηε είδνο εηθνληθνχ βηβιίνπ έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα κελ θαηαλαισζεί νχηε έλα θχιιν ραξηηνχ. Aλ ζειήζεη λα εθηππψζεη είηε κηα ζειίδα είηε φιν ην βηβιίν θαη πάιη δελ είλαη ην ίδην κε ηα ρηιηάδεο αληίηππα πνπ κπνξεί λα πεξηκέλνπλ ζηα ξάθηα λα πνπιεζνχλ Ιθαλόηεηα αλάπηπμεο ησλ γξακκάησλ θαη ηεο εθπαίδεπζεο ζε ιηγόηεξν αλαπηπγκέλεο ρώξεο. Κάπνηνη άλζξσπνη νη νπνίνη δελ έρνπλ ηελ νηθνλνκηθή δπλαηφηεηα αγνξάο ελφο βηβιίνπ θαη ζπάληα έρνπλ πξφζβαζε ζε βηβιηνζήθεο. Θα κπνξνχλ ζε κεξηθά ρξφληα, θαζψο ην θφζηνο ηνπ ινγηζηηθνχ ζπλερίδεη λα κεηψλεηαη, θαη δεκηνπξγνχληαη εηθνληθέο βηβιηνζήθεο λα δηεπξχλνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο κέζσ ηνπ Γηαδηθηχνπ θαη ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ Δπθνιία ρώξνπ. Με ηνπο θνξεηνχο αλαγλψζηεο έρεη θαλείο ηε δπλαηφηεηα λα κεηαθέξεη κεγάιν αξηζκφ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ζε κηα πνιχ κηθξή ζπζθεπή. ε αληίζεζε κε ηα ζπκβαηηθά βηβιία πνπ ιφγσ φγθνπ θαη βάξνπο είλαη αδχλαην θαη αλέθηθην 13

19 Δμύςσζε ηνπ επίπεδνπ ησλ γξακκάησλ θαη ηεο εθπαίδεπζεο. Σα ειεθηξνληθά βηβιία κπνξνχλ φρη κφλν λα θαιπηεξεχζνπλ ηα επίπεδα παηδείαο θαη εθπαίδεπζεο κηαο ρψξαο αιιά θαη λα βνεζήζνπλ παξάιιεια εθδφηεο θαη ζπγγξαθείο. Μηα εζληθή βηβιηνζήθε κε αληίζηνηρε online ππεξεζία ζα κπνξνχζε λα πξαγκαηνπνηήζεη θάηη ηέηνην πξνζθέξνληαο κηα ιίζηα απφ δσξεάλ ειεθηξνληθά θείκελα θαη βίληεν. Γεληθφηεξα, ηα παξαπάλσ πιενλεθηήκαηα παξέρνπλ θαη αληίζηνηρα νθέιε ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο αλζξψπσλ ζρεηηδφκελεο κε ηα βηβιία (Rao 2005): Γηα ηνπο ζπγγξαθείο: άγλσζηνη ζπγγξαθείο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα δεκνζίεπζεο ησλ έξγσλ ηνπο. πγθεθξηκέλα, θάπνηνη νξγαληζκνί παξέρνπλ κία πιαηθφξκα γηα δεκνζίεπζε έξγσλ απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο ζπγγξαθείο. Δπί πξνζζέησο, απνιακβάλνπλ πξνλφκηα φπσο πεξηζζφηεξνη αλαγλψζηεο, θαιχηεξε ακνηβή γηα ηελ εξγαζία ηνπο θαη ζπλερή ηθαλφηεηα ειέγρνπ ησλ δηθαησκάησλ ησλ έξγσλ ηνπο Γηα ηνπο εθδόηεο: ιηγφηεξν δαπαλεξή καδηθή παξαγσγή, ιχζε πξνβιεκάησλ εμαληιεκέλσλ βηβιίσλ (out-of-print), εχθνιε δηαλνκή κέζσ online δηαλνκέσλ θαη άκεζε πξνψζεζε πξντφληνο ζε πειάηεο Γηα ηνπο πειάηεο: εθκεηαιιεπφκελα ηελ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο δηαζέηνπλ πνιιαπιέο εθαξκνγέο, ελψ είλαη πξνζαξκφζηκα ζηηο απαηηήζεηο ησλ ρξεζηψλ. Γηα παξάδεηγκα ππάξρνπλ ιεμηθφ ζε κνξθή ινγηζκηθνχ γηα ηελ εχξεζε ιέμεσλ, εξγαιεία γηα ηελ αλαδήηεζε ζπγθεθξηκέλσλ θεηκέλσλ, πνιιαπιά βηβιία ζε κηα κφλν ζήθε, ζπλδέζεηο ππεξθεηκέλνπ (links) αλάκεζα ζηα ειεθηξνληθά βηβιία, δπλαηφηεηα κνξθνπνίεζεο ζχκθσλα κε ην γνχζην ηνπ ρξήζηε, πεξηερφκελν κε audio θαη full motion video δπλαηφηεηεο, βηβιία πνπ ζεσξνχληαη εμαληιεκέλα θαη δπλαηφηεηα κεηαθνξάο ζηε θνξεηή, πξνζσπηθή, εηθνληθή βηβιηνζήθε ηνπ ρξήζηε Γηα ηηο βηβιηνζήθεο: άκεζε παξάδνζε ησλ παξαγγειζέλησλ βηβιίσλ, ρακειφηεξεο ηηκέο ιφγσ κεησκέλνπ θφζηνπο παξαγσγήο, θηιηθά πξνο ην πεξηβάιινλ, νηθνλνκία ρψξνπ, θαλέλαο ρακέλνο ή θζαξκέλνο ηίηινο. 2.4 Μεηνλεθηήκαηα Κάπνηα απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη δηαβάδνληαο έλα ειεθηξνληθφ βηβιίν ζε ζπζθεπέο ή ινγηζκηθφ είλαη (Rao 2005): 14

20 Γηάξθεηα: ε ησξηλή γεληά ινγηζκηθνχ είλαη πνιχ εχζξαπζηε γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί κε ηελ ίδηα επθνιία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ηα έληππα βηβιία Κόζηνο: νη αλαγλψζηεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ηελ παξνχζα ζηηγκή είλαη αθξηβνί. Σερλνινγηθέο αιιαγέο: ππάξρεη έλα ξίζθν ζην λα αγνξάδεη θαλείο ινγηζκηθφ, θαζψο ζπλερψο βγαίλνπλ ζηελ αγνξά θαηλνχξηα θαη θαιχηεξα κνληέια, άξα πξέπεη λα βξεζνχλ ιχζεηο αλεμαξηήησο πιαηθφξκαο, λα κελ είλαη ηφζν δεζκεπηηθέο κε ζπγθεθξηκέλα πξντφληα αιιά λα ιεηηνπξγνχλ παληνχ Αλάιπζε νζόλεο: ε ηππηθή αλάιπζε νζφλεο ζηνπο ππνινγηζηέο πηζαλφηαηα δελ είλαη αξθεηά θαιή γηα αλάγλσζε ζε παξαηεηακέλν ρξφλν θαη δελ κπνξεί λα ζπγθξηζεί αθφκα κε ηελ παξαδνζηαθή αλάγλσζε ελφο έληππνπ θεηκέλνπ Πεξηνξηζκέλε δηαζεζηκόηεηα ηίηισλ: ε δηαζεζηκφηεηα ηίηισλ ζε ειεθηξνληθή κνξθή ηελ παξνχζα ζηηγκή είλαη πεξηνξηζκέλε Γηαζεζηκόηεηα: νη αλάινγνη αλαγλψζηεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ δελ είλαη επξέσο δηαζέζηκνη αλά ηνλ θφζκν, δελ ππάξρεη αθφκα ηδηαίηεξε δήηεζε πκβαηόηεηα: ην πξφβιεκα ηελ ζπκβαηφηεηαο πξνέξρεηαη απφ ηελ έιιεηςε πξνηχπσλ ζε επίπεδν εμνπιηζκνχ, ινγηζκηθνχ θαη πξνκεζεπηψλ Βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα: νη δηαζέζηκνη ηίηινη ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ζπάληα έρνπλ επαξθή βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα πξάγκα, ην νπνίν απνηειεί πξφβιεκα γηα ηηο βηβιηνζήθεο. Ζ θαηαινγνγξάθεζε ηίηισλ παξνπζηάδεη θάπνηα πξνβιήκαηα Δμνπζηνδόηεζε: νη πεξηζζφηεξνη πξνκεζεπηέο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ δελ θαίλνληαη λα θαηαλννχλ ηηο αλάγθεο ησλ βηβιηνζεθψλ ή λα έρνπλ θαηάιιειεο άδεηεο ρξήζεο Δθηύπσζε: νη ρξήζηεο κπνξεί λα κελ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα εθηχπσζεο ηνπ θεηκέλνπ απφ ηνπο αλαγλψζηεο ηνπο Πεξηνξηζκέλα δηθαηώκαηα: ηα δηθαηψκαηα πψιεζεο ελφο ειεθηξνληθνχ βηβιίνπ δηαθέξνπλ απφ ηα αληίζηνηρα ελφο έληππνπ βηβιίνπ. Ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο είλαη νη ηερλνινγίεο DRM (Digital Rights Management Γηαρείξηζε Φεθηαθψλ Γηθαησκάησλ) κέζσ ησλ νπνίσλ ηα ζχγρξνλα ειεθηξνληθά βηβιία είλαη πξνζηαηεπκέλα απφ ηελ πεηξαηεία θαη εμαζθαιίδνπλ ηα πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα ησλ δεκηνπξγψλ, επηηξέπνληαο κφλν ηε ρξήζε ηελ νπνία ν εθδφηεο έρεη νξίζεη θαη ν αγνξαζηήο έρεη πιεξψζεη. 15

21 Δπηπιένλ, νη κεγαιχηεξνη ζε ειηθία θαηαλαισηέο, νη νπνίνη απνηεινχλ θαη ηε κεγαιχηεξε κεξίδα ηνπ θαηαλαισηηθνχ θνηλνχ ζηελ αγνξά βηβιίνπ, ζα απνδερηνχλ δπζθνιφηεξα ηελ αιιαγή ησλ ζπλεζεηψλ ηνπο. Οη αλαγλψζηεο πξνζπκνπνηνχληαη λα δηαβάζνπλ ιίγεο ζειίδεο ζηελ νζφλε εθηππψλνληαο ηηο ππφινηπεο αλ ην κέγεζνο θείκελν είλαη εθηεηακέλν, θαζψο είλαη πεξηζζφηεξε θνπξαζηηθή ε αλάγλσζε απφ νζφλε ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή. Άιινη πξνηηκνχλ λα κελ απνρσξηζηνχλ ηελ «αηκφζθαηξα» θαη ηελ αίζζεζε πνπ πξνζθέξεη έλα έληππν βηβιίν. Μηα άιιε θαηεγνξία ρξεζηψλ ζεσξεί ηα βηβιία αληηθείκελν ηέρλεο θαη ζπιιεθηηθά θνκκάηηα (ζπάληα βηβιία θαη παιηέο εθδφζεηο). Πέξα απφ απηφ, ππάξρνπλ θαη θάπνηνη πνπ αληηιακβάλνληαη ην βηβιίν σο έλα εμαηξεηηθφ δψξν θαη ηελ πεξηήγεζε ζε έλα βηβιηνπσιείν σο ςπραγσγηθή εθδξνκή. Σέινο, πνιινί ακθηζβεηνχλ ηελ απνζεθεπηηθή βησζηκφηεηα θαη ηελ αξρεηνζεηηθή θχζε ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ, θαζψο ππάξρνπλ ηερληθέο δπζθνιίεο γηα καθξνρξφληα απνζήθεπζε. ε πεξίπησζε βιάβεο ηεο ζπζθεπήο ππάξρεη θίλδπλνο λα ραζεί ην πεξηερφκελν, ελψ αληίζεηα ηα έληππα βηβιία κπνξνχλ λα επηβηψζνπλ γηα δεθαεηίεο αλ δερηνχλ ηελ θαηάιιειε θξνληίδα. 16

22 3. ΥΡΗΙΜΟΠΟΙΟΤΜΔΝΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ 3.1 εκεία πξόζβαζεο ηνηρείν θιεηδί ζηε ρξήζε ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ είλαη ε έξεπλα γηα πιεξνθνξίεο ζην ζχλνιν ηνπ βηβιίνπ απφ νπνηνδήπνηε ζεκείν. Μέξνο ηνπ ζρεδηαζκνχ ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ζα έπξεπε λα είλαη ε ειεθηξνληθή έξεπλα, θαη ε ζχλδεζε ππεξθεηκέλνπ. Δίλαη ζεκαληηθφ λα δηαηεξνχληαη νη ιεηηνπξγίεο ησλ ραξηφδεησλ βηβιίσλ φπσο ν πίλαθαο πεξηερνκέλσλ θαη ην επξεηήξην, γηαηί νη ρξήζηεο είλαη εμνηθεησκέλνη κε ηε ρξήζε ηνπο. Σα πην ζεκαληηθά ζέκαηα είλαη ν πξνζαλαηνιηζκφο, ε έξεπλα θαη ην επξεηήξην. Δπίζεο, θάηη πνπ έρεη ζεκαζία είλαη θαη ν θαζνξηζκφο ηνπ ηξφπνπ πξφζβαζεο πνπ απαηηείηαη γηα λα δηαβαζηεί έλα ειεθηξνληθφ βηβιίν. Τπάξρνπλ δχν ηξφπνη πξφζβαζεο, ν άκεζνο θαη ν απφκαθξνο. Ζ άκεζε πξφζβαζε κπνξεί λα είλαη έλαο ειεθηξνληθφο θάθεινο απνζεθεπκέλνο ζην ζθιεξφ δίζθν ελφο ππνινγηζηή, ζε cd-rom, ζε δηζθέηα, ζε κνξθή PalmPilot ή ζε έλαλ αλαγλψζηε-ζπζθεπή ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ. Παξαδείγκαηα άκεζεο πξφζβαζεο ζε ειεθηξνληθά βηβιία είλαη ηα cd-roms, πνπ ζπλνδεχνπλ έλα ηππσκέλν βηβιίν σο ειεθηξνληθή εθδνρή ηνπ θαη ειεθηξνληθά βηβιία δηαζέζηκα γηα αγνξά απφ δηάθνξνπο πξνκεζεπηέο φπσο ε Palm Digital Media,νη Barnes and Noble, ή ην ειεθηξνληθφ βηβιηνπσιείν Amazon.com. Απηά ηα ειεθηξνληθά βηβιία γεληθφηεξα κεηαθνξηψλνληαη θαη ζψδνληαη ζην ζθιεξφ δίζθν ηνπ ππνινγηζηή ή ζε εμσηεξηθέο ζπζθεπέο απνζήθεπζεο φπσο flash disk ή εμσηεξηθνί ζθιεξνί δίζθνη. Ο δεχηεξνο ηξφπνο πξφζβαζεο, ν νπνίνο είλαη θαη πην θνηλφο γηα ηηο πεξηζζφηεξεο βηβιηνζήθεο, είλαη ε απνκαθξπζκέλε πξφζβαζε. Ζ απνκαθξπζκέλε πξφζβαζε απαηηεί κηα ζχλδεζε ζην Γηαδίθηπν θαη έλαλ θπιινκεηξεηή γηα ηελ πξφζβαζε ζηα ειεθηξνληθά βηβιία απφ ην ηνπηθφ δίθηπν ή έλαλ απνκαθξπζκέλν εμππεξεηεηή. Σέηνηνη πξνκεζεπηέο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ πξνζθέξνληαη απφ ηελ NetLibrary, ηελ National Academy Press θαη Project Gutenberg (Henke 2001). 3.2 Λνγηζκηθό παξαγσγήο Σν ινγηζκηθφ παξαγσγήο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ κπνξεί λα δηαθξηζεί ζε (Μπψθνο, 2001): 17

23 Λνγηζκηθό πξνπαξαζθεπήο, επεμεξγαζίαο θαη ςεθηνπνίεζεο ησλ ζηνηρείσλ πνπ ζα απνηειέζνπλ ην ςεθηαθό δεκνζίεπκα. Σέηνην ινγηζκηθφ είλαη νη ζπλήζεηο επεμεξγαζηέο θεηκέλνπ, νη επεμεξγαζηέο HTML, ηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο εηθφλαο, ήρνπ, βίληεν, ην ινγηζκηθφ νπηηθήο αλαγλψξηζεο ραξαθηήξσλ (OCR Optical Character Recognition) Λνγηζκηθό ζπγγξαθήο ηνπ ειεθηξνληθνύ βηβιίνπ ή θαιύηεξα ινγηζκηθό ζύλζεζεο ησλ επηκέξνπο ζηνηρείσλ. Σν ινγηζκηθφ ζπγγξαθήο θπκαίλεηαη απφ απινχο ή πην ζχλζεηνπο επεμεξγαζηέο θεηκέλνπ θαη ζειίδεο HTML σο εμεηδηθεπκέλα εξγαιεία γηα ηε ζπγγξαθή ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ. Οπζηαζηηθά ε δηαθχκαλζε εζηηάδεηαη ζηηο δπλαηφηεηεο κνξθνπνίεζεο ηνπ θεηκέλνπ, ελζσκάησζεο πνηθηιίαο ζηνηρείσλ (εηθφλαο, ήρνπ, θιπ.) δηαζπλδέζεσλ αλαδήηεζεο, επηζεκάλζεσλ θαη ζρνιίσλ ζην θείκελν ηνπ βηβιίνπ. 3.3 Αλαδήηεζε ζηα πεξηερόκελα ελόο ειεθηξνληθνύ βηβιίνπ Έλα ειεθηξνληθφ βηβιίν είλαη ρσξηζκέλν ζε θεθάιαηα, δηαβάδεηαη ζειίδα-ζειίδα, λα ππνγξακκηζηνχλ ζεκεία ελδηαθέξνληνο ή θξαηεζνχλ ζεκεηψζεηο ζε νπνηνδήπνηε ζεκείν ηνπ, λα εηζαρζεί έλαο ζειηδνδείθηεο ζην ζεκείν φπνπ ν ρξήζηεο ζηακάηεζε ην δηάβαζκα ή ηνληζκφο θάπνηνπ ζεκαληηθνχ ζεκείνπ, επίζεο ε αλαδήηεζε ηεο εξκελεία κίαο ιέμεο ζην ελζσκαησκέλν ιεμηθφ πνπ ζπλνδεχεη πνιιέο απφ ηηο ζπζθεπέο ή ην ινγηζκηθφ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη. Αθφκα κπνξνχκε λα ςάμνπκε γηα κηα ιέμε ή κηα θξάζε κέζα ζην πιήξεο θείκελν ηνπ ειεθηξνληθνχ βηβιίνπ πνπ δηαβάδνπκε ζηελ νζφλε καο ή λα ςάμνπκε γηα έλα λέν ειεθηξνληθφ βηβιίν. Μπνξνχκε επίζεο λα ρξεζηκνπνηήζνπκε ην εξγαιείν ηεο αλαδήηεζεο πνπ βξίζθεηαη ζην θάησ κέξνο ηεο παιέηαο εξγαιείσλ γηα λα εθηειέζνπκε κηα αλαδήηεζε ζηα πεξηερφκελα ηνπ ειεθηξνληθνχ βηβιίνπ (Terry, 1999). Βέβαηα, έλα ειεθηξνληθφ βηβιίν κπνξεί λα πεξηέρεη γξαθηθά αιιά θαη λα είλαη εκπινπηηζκέλν κε ήρν, βίληεν ή έλα δηαδίθηπν ππεξζπλδέζκσλ, ελψ, φπσο ζπκβαίλεη ζε θάζε εθαξκνγή ζχλδεζε ππεξθεηκέλνπ θαη ζηνλ World Wide Web, καο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα πξνζπειάδνπκε ηελ πιεξνθνξία κε κε ζεηξηαθφ ηξφπν, αθνινπζψληαο ηνπο ζπλδέζκνπο. Σα απνηειέζκαηα ηεο εθάζηνηε αλαδήηεζεο παξνπζηάδνληαη θάησ απφ ηελ παιέηα ησλ εξγαιείσλ. Σα απνηειέζκαηα παξνπζηάδνπλ ηνλ ζπλνιηθφ αξηζκφ πνπ νη φξνη ηεο αλαδήηεζεο εκθαλίδνληαη ζην βηβιίν, θαη ηνλ ζπλνιηθφ αξηζκφ ζειίδσλ πνπ 18

24 πεξηέρνπλ ηνπο φξνπο αλαδήηεζεο. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, νη φξνη αλαδήηεζεο πνπ βξίζθνληαη κέζα ζην ειεθηξνληθφ βηβιίν ζα εκθαλίδνληαη ππνγξακκηζκέλνη κε θίηξηλν ρξψκα. Ζ αλαδήηεζε ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ γίλεηαη κε βάζε δηάθνξα θξηηήξηα, φπσο ν ζπγγξαθέαο, ν εθδνηηθφο νίθνο, ην θφζηνο θ.ιπ. Με ηε ζπκπιήξσζε πεξηζζφηεξσλ απφ έλα πεδίσλ, ηα απνηειέζκαηα ηεο αλαδήηεζεο ζα πιεξνχλ φια ηα θξηηήξηα πνπ αληηζηνηρνχλ ζηα πεδία απηά (ιεηηνπξγία AND). 3.4 Αλαγλώζηεο ειεθηξνληθώλ βηβιίσλ ήκεξα θπθινθνξνχλ ζην εκπφξην πάξα πνιιέο ζπζθεπέο νη νπνίεο ιεηηνπξγνχλ απνθιεηζηηθά σο αλαγλψζηεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ, εηδηθέο ζπζθεπέο πνπ επηηξέπνπλ ηελ απνζήθεπζε θαη ηελ αλάγλσζε ησλ βηβιίσλ βάζεη ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ησλ εξγαιείσλ πνπ δηαζέηνπλ. Δπίζεο νλνκάδνληαη ζπζθεπέο πιηζκηθνχ (hardware devices), νη νπνίεο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα δηαβάζνπλ βηβιία θαη λα ηα εμεηάδνπλ online.γηεπθνιχλεηαη κε ην πεξηερφκελν θαη ηα εξγαιεία πνπ δηαζέηεη. Δπίζεο νλνκάδνληαη ζπζθεπέο πιηζκηθνχ (hardware devices) ελψ ζπκίδνπλ ηα θιαζηθά βηβιία σο πξνο ην κέγεζνο θαη ηε δπλαηφηεηα κεηαθνξάο ηνπο. Μεξηθνί νξηζκνί πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ηνπο αλαγλψζηεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ είλαη νη αθφινπζνη (Garrod 2005): Δίλαη έλα θνξεηφ πιηθφ θαη ινγηζκηθφ ζχζηεκα, ην νπνίν κπνξεί λα παξνπζηάζεη ηεξάζηηεο πνζφηεηεο αλαγλψζηκσλ απηνχζησλ πιεξνθνξηψλ ζην ρξήζηε θαη ηνλ αθήλεη λα πινεγεζεί κέζα ζηηο πιεξνθνξίεο Δίλαη κηα θηλεηή θπζηθή ζπζθεπή, ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα παξνπζηάζεη ειεθηξνληθά ζηνηρεία Δίλαη κηα κνξθή βηβιίνπ ηνπ νπνίνπ νη ζειίδεο ζπγθξνηνχληαη φρη γηα ηε ζηαηηθή κειάλη ηνπ αιιά γηα δπλακηθή ειεθηξνληθή πιεξνθνξία. Δίλαη κία ζπιινγή ελεξγψλ θαη δπλακηθψλ ζειίδσλ ησλ πνιπκέζσλ πιεξνθφξεζεο. Πνιινί ζεκαληηθνί παξάγνληεο γηα ηε δηάδνζε ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ζρεηίδνληαη κε ηελ επθνιία αλάγλσζεο θαη ρξήζεο. Πέξα απφ ηηο πάκπνιιεο ζπζθεπέο, νη νπνίεο θπθινθνξνχλ ηα ηειεπηαία ρξφληα ζην εκπφξην σο αλαγλψζηεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ αλαπηχζζεηαη κηα πνηθηιία ζπζθεπψλ πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηρζνχλ ηα πιενλεθηήκαηα ηεο ειεθηξνληθήο κνλνγξαθίαο, δεδνκέλεο ηεο δπλαηφηεηαο κεηαθνξάο θαη δηθηπαθήο αλεμαξηεζίαο, έηζη ψζηε ηα ειεθηξνληθά βηβιία λα κπνξνχλ λα ιεηηνπξγνχλ κε κηα πνηθηιία ζρεκάησλ. 19

25 Σα θχξηα κνληέια πνπ ελέπλεπζαλ ην ζρεδηαζκφ ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ρξεζηκνπνίεζαλ σο πξφηππν ηα έληππα βηβιία, ηε θπζηθή ηνπο εκθάληζε, ηε ινγηθή πνπ δηέπεη ηε δνκή, ην πεξηερφκελν θαη ηε ρξήζε ηνπο (Bennett, 2005). Σν θπξηφηεξν κέξνο ηεο δξαζηεξηφηεηαο ζηνλ ηνκέα ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ζπγθεληξψλεηαη γχξσ απφ ηε ρξήζε ησλ αλαγλσζηψλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ-ζπζθεπψλ ινγηζκηθνχ δεκηνπξγεκέλεο κε ζθνπφ ηελ απνζήθεπζε θαη αλάγλσζε ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ. Γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπο θάπνηεο απαηηνχλ ηελ ελζσκάησζε ηνπο ζηνλ ππνινγηζηή θαη ην θαηάιιειν ινγηζκηθφ θαη, επηπιένλ, ηελ αγνξά ή ην κεηαθφξησκα ηίηισλ απφ ηελ βηβιηνζήθε ηνπ ελ ιφγσ πσιεηή κέζσ Γηαδηθηχνπ. Άιιεο επηηξέπνπλ ηελ άκεζε ζχλδεζε κε ηελ βηβιηνζήθε ηνπο κέζσ ππεξζπλδέζκσλ. Μεξηθά είδε αλαγλσζηψλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ είλαη: ν CyBook, o Gemstar, ν GoReader, θαη ν SoftBook ηεο softbook Press, ν EveryBook Dedicated Reader ηεο EveryBook Inc., ν Millennium ebook ηεο Librius, ν Handspring Visor, ε Compaq ipac ζεηξά, θαη o Rocket ebook Reader ηεο Nuvomedia. Δπηπξνζζέησο ην Amazon Kindle είλαη ε νλνκαζία ηεο λέαο πξσηνπνξηαθήο ζπζθεπήο πνπ ιαλζάξεη ην Amazon.com. Ο λένο αλαγλψζηεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ιέγεηαη πσο είλαη φ,ηη θαιχηεξν έρεη ζρεδηάζεη ν αλζξψπηλνο λνπο γηα λα δηαβάδεη ειεθηξνληθά βηβιία. ηνηρίδεη πεξίπνπ 400 δνιάξηα θαη παξέρεη πξφζβαζε ζε 90 ρηιηάδεο βηβιία, θαζψο θαη εθεκεξίδεο θαη πεξηνδηθά. Πεξίπνπ 100 κπεζη-ζέιιεξ δηαηίζεληαη ζε ειεθηξνληθή κνξθή θαη ζηνηρίδνπλ 10 δνιάξηα ην θαζέλα, θφζηνο κηθξφηεξν απφ ηελ ηηκή ελφο παξαδνζηαθνχ βηβιίνπ ("Kindle: Amazon's Wireless Reading Device"). Οη αλαγλψζηεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ γεληθά έρνπλ νζφλεο πςειήο αλάιπζεο εηδηθά ζρεδηαζκέλεο γηα ηελ βειηίσζε ηεο αλάγλσζεο θαη παξέρνπλ εηδηθνχο ρεηξηζκνχο γηα λα θάλνπλ ηελ αλάγλσζε εχθνιε θαη απιή. Πξνζθέξνπλ, επίζεο, δπλαηφηεηεο φπσο ην ειεθηξνληθφ "dog-ear" δειαδή ε ηνπνζέηεζε επηζήκαλζεο ζε κία ζειίδα (είλαη ην αληίζηνηρν ηνπ ηζαθίζκαηνο ηεο ζειίδαο) ε κεηαθίλεζε κέζα ζηηο ειεθηξνληθέο ζειίδεο αλάινγα κε ηελ επηζπκία ηνπ ρξήζηε, ε εχξεζε ιέμεσλ ή θξάζεσλ θαη ε ζχλδεζε κέζσ ππεξζπλδέζκσλ (links) κε ιεμηθά θαη ζεζαπξνχο. Απηέο νη ζπζθεπέο ραξαθηεξίδνληαη απφ ην ειάρηζην βάξνο ηνπο, ηελ επθνιία κεηαθνξάο θαη ηελ επθνιία εθκάζεζεο ρξήζεο. Κάπνηεο ζπζθεπέο παξέρνπλ θαη νζφλεο κε εηδηθφ θσο ψζηε λα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη ζην απφιπην ζθνηάδη. Ζ ρξήζε ππνινγηζηή ή πξφζβαζεο ζην Γηαδίθηπν δελ είλαη απαξαίηεηε θαζψο νη αλαγλψζηεο λα έρνπλ ελζσκαησκέλα modem, ηα νπνία θαινχλ απεπζείαο 20

26 ηνλ εμππεξεηεηή ηνπ εθδφηε ηνπ ειεθηξνληθνχ βηβιίνπ γηα λα κεηαθνξηψζνπλ βηβιία. Έλαο αξηζκφο απφ θνξεηέο ζπζθεπέο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ζε δηάθνξα ζρήκαηα, κεγέζε θαη ηηκέο είλαη δηαζέζηκα ζηελ αγνξά. Μία θνξεηή ζπζθεπή κπνξεί λα απνζεθεχζεη απφ 10 έσο 100 δηαθνξεηηθά ειεθηξνληθά βηβιία έλαο αξηζκφο πνπ πξαθηηθά γίλεηαη απεξηφξηζηνο αλ δνπιεχνπκε ζε θάπνηνλ ππνινγηζηή. Απφ νηθνινγηθήο άπνςεο, έρνπλ πνιιά πξνηεξήκαηα φπσο ε νηθνλνκία ζην ραξηί, ζηα κεηαθνξηθά θαη ζηηο εθηππψζεηο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη ρξήζηεο πξέπεη λα κπνπλ ζε κηα πνιχ δηαθνξεηηθή δηαδηθαζία αλάγλσζεο πνπ απαηηεί πξνζπάζεηα. Παξ φιεο ηηο δηεπθνιχλζεηο ηνπο, νη αλαγλψζηεο έρνπλ θαη κεηνλεθηήκαηα. Απνηεινχλ αθφκα κία ζπζθεπή πνπ ν ρξήζηεο αλαγθάδεηαη λα αγνξάζεη θαη λα κάζεη λα ρεηξίδεηαη. Λφγσ ηνπ φηη αθφκα αλαπηχζζνληαη πξφηππα γηα ηα ειεθηξνληθά βηβιία, είλαη πηζαλφ φηη ηα ειεθηξνληθά βηβιία, γηα έλα ζπγθεθξηκέλν ηχπν αλαγλψζηε δελ ζα είλαη αλαγλψζηκα ζε θάπνηνλ άιιν. Οη πεξηζζφηεξνη αλαγλψζηεο εμαθνινπζνχλ λα έρνπλ κνλφρξσκα πιαίζηα θαη έρνπλ έιιεηςε δπλαηνηήησλ πνιπκέζσλ φπσο ήρνο θαη βίληεν. Οη ρξήζηεο βξίζθνπλ κεξηθνχο αλαγλψζηεο άβνινπο ζηε ρξήζε επεηδή νη ζειίδεο εκθαλίδνληαη ζηελ νζφλε θηλνχκελεο απφ πάλσ πξνο ηα θάησ θαη φρη απφ δεμηά ζηα αξηζηεξά φπσο ζηα έληππα βηβιία. Ζ δηάξθεηα ηεο κπαηαξίαο απνηειεί κφληκν πξφβιεκα. Χζηφζν, ζεσξείηαη φηη ηα παξαπάλσ πξνβιήκαηα ζα ιπζνχλ ζην άκεζν κέιινλ αλεγείξνληαο θαηλνχξηα εξσηήκαηα φπσο, πφζν ζα θνζηίδνπλ ηα θαηλνχξηα κνληέια θ.ν.θ. Πέξα απφ ηα παξαπάλσ, πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη νη ηίηινη ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ δελ είλαη αλαγλψζηκνη κε νπνηνδήπνηε ινγηζκηθφ αιιά κε ζπγθεθξηκέλν. Δπνκέλσο, είλαη απαξαίηεην λα ζπλνδεχεηαη θάζε ηίηινο ειεθηξνληθνχ βηβιίνπ απφ ην αληίζηνηρν ινγηζκηθφ πνπ παξέρεηαη απφ ηνλ πσιεηή ηνπ. Σα αλαγλσζηηθά ζπζηήκαηα ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ απνηεινχληαη απφ έλα ζπλδπαζκφ ινγηζκηθνχ θαη εμνπιηζκνχ (Garrod 2005): Κνηλνί επηηξαπέδηνη ή θνξεηνί πξνζσπηθνί ππνινγηζηέο κε ην απαξαίηεην γεληθήο ρξήζεο ή εηδηθφ γηα ηελ αλάγλσζε ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ινγηζκηθφ π.ρ. ν Netscape navigator γηα ειεθηξνληθά βηβιία ζε κνξθή HTML ή ν Adobe e-book reader γηα ειεθηξνληθά βηβιία ζε κνξθή αξρείσλ PDF Τπνινγηζηέο παιάκεο γεληθήο ρξήζεο (Personal Digital Assistants - PDAs), νη νπνίνη παξάιιεια κε άιιεο εξγαζίεο επηηξέπνπλ ην «θφξησκα» θαη ηελ 21

27 αλάγλσζε ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη δηαζέηνπλ ην θαηάιιειν ινγηζκηθφ π.ρ. ν Palm Reader κε ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα ηεο Palm Δμεηδηθεπκέλα ζπζηήκαηα ινγηζκηθνύ θαη εμνπιηζκνύ εηδηθά γηα ηελ αλάγλσζε ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ. Σα ζπζηήκαηα απηά επηδηψθνπλ λα πξνζνκνηψζνπλ ην ζπκβαηηθφ έληππν βηβιίν αθφκε θαη ζηα εμσηεξηθά θπζηθά ηνπ ραξαθηεξηζηηθά. Οπζηαζηηθά πξφθεηηαη γηα θνξεηέο ζπζθεπέο κεγέζνπο θαη βάξνπο πεξίπνπ ελφο ηππηθνχ ραξηφδεηνπ βηβιίνπ κε επαλάγλσζηε νζφλε, ρεηξηζηήξηα πινήγεζεο θαη δπλαηφηεηα απνζήθεπζεο πεξηζζνηέξσλ ηνπ ελφο βηβιία.(π.ρ. ebookman ηεο Franklin, ην goreader θιπ.) Σα πξνγξάκκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη αλαγλψζηεο (e-book reader software) είλαη ηδησηηθά πξνγξάκκαηα ζρεδηαζκέλα λα δηεπθνιχλνπλ ηελ αλάγλσζε δηαηεξψληαο ηε ινγηθή δνκή θαη ηελ νπηηθή εηθφλα ησλ θιαζηθψλ βηβιίσλ (ηππνγξαθηθά ζηνηρεία, έγρξσκεο εηθφλεο, δηάηαμε ζειίδαο). Απηά ηα ινγηζκηθά ηξέρνπλ ζε νπνηνδήπνηε θνξεηφ ή ζηαζεξφ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή θαη ηειηθφο ζηφρνο είλαη ε ρξήζε ηνπ ζε ζπζθεπέο πνπ θξαηνχληαη ζην ρέξη. Σα δεκνθηιέζηεξα είλαη ηα Microsoft Reader, Adνbe Acrobat Ebook Reader θαη ην TK3 Reader: Adobe Acrobat E-book reader Ίζσο ην πην δεκνθηιέο πξφγξακκα αλάγλσζεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ. πσο ηζρπξίδνληαη νη δεκηνπξγνί ηνπ ε αλάγλσζε κε ηνλ Acrobat Reader απνηειεί εκπεηξία αλάγλσζεο. Πξνζθέξεη δηαδξαζηηθά ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα, φπσο ε ηδηφηεηα CoolΣype, ε νπνία βειηηζηνπνηεί φ,ηη βιέπεη ν αλαγλψζηεο ζηελ νζφλε ηνπ. Απνηειεί ζεκαληηθή πξφνδνο ζηελ ηερλνινγία απφδνζεο θφληνπ. Σν CoolType βειηηψλεη εληππσζηαθά ηελ παξνπζίαζε ησλ θεηκέλσλ επί ηεο νζφλεο θαη παξέρεη θαιχηεξε αλαγλσζηκφηεηα ζρεηηθά κε ηηο νζφλεο LCD. Δπίζεο νη εηθφλεο πνπ πεξηέρνπλ ηα θείκελα είλαη πνιχ δσληαλέο. To Αdobe Acrobat πξνζθέξεη εχθνιε πινήγεζε ζηηο ζειίδεο κε ηε ρξήζε κφλν ηνπ πνληηθηνχ θαη ηεο αλαδήηεζεο φξσλ. Ο ρξήζηεο κπνξεί λα επηιέμεη ην κέγεζνο ηεο ζειίδαο πνπ δηαβάδεη θαη λα ηελ δηακνξθψζεη φπσο απηφο επηζπκεί. Γηα κεγάια θείκελα εκθαλίδεηαη θπιηλδξηθή κπάξα. Σν ινγηζκηθφ πνπ πεξηγξάθεηαη παξέρεη ηελ δπλαηφηεηα αλαδήηεζεο ζηνλ ηζηφ θαηεπζείαλ απφ ην ειεθηξνληθφ βηβιίν αθνχ παξέρεη ελζσκαησκέλε ππνζηήξημε γηα ην μεθχιιηζκα ηνπ ηζηνχ. Απηφ ζεκαίλεη φηη είλαη δπλαηή ε πξφζβαζε ζηηο ζπλδέζεηο Ηζηνχ πνπ ελζσκαηψλνληαη ζε ειεθηξνληθά βηβιία ρσξίο λα πξνσζήζεηε έλαλ μεθπιιηζηή 22

28 ρσξηζηά θαη επηινγή κεηαμχ ησλ δχν εθαξκνγψλ. Έλα ελζσκαησκέλν, εμεξεπλήζηκν ιεμηθφ επηηξέπεη ζηνλ ρξήζηε ηνλ θαζνξηζκφ κηαο άγλσζηεο ιέμεο ακέζσο. Με κία ηδηφηεηα text-to-speech, ν παξφλ αλαγλψζηεο ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ επηηξέπεη ζην ρξήζηε λα ρηππήζεη δχν θνξέο κηα ιέμε γηα λα αθνχζεη πψο πξνθέξεηαη. Έλα άιιν πξνζφλ είλαη φηη επηηξέπεηαη ε αλάιιαγε θαη ν δαλεηζκφο βηβιίσλ. Μέζα απφ ην Adobe Acrobat θαζνξίδεηαη ν ρξφλνο δαλεηζκνχ θαη ε άδεηα δεκηνπξγίαο αληηγξάθσλ. Δπηπιένλ ν ρξήζηεο κπνξεί λα δεη ηα εμψθπιια ησλ βηβιίσλ θαη λα θάλεη αλαδήηεζε ζηελ πξνζσπηθή ηνπ βηβιηνζήθε κε βάζε ηίηιν, θαηεγνξία θαη ζπγγξαθέα, έλαλ είδνο δειαδή γηα εμαηνκηθεπκέλε βηβιηνζήθε. Σέινο ν ρξήζηεο κπνξεί λα ζπλδεζεί κε βηβιηνπσιεία ζην δίθηπν θαη λα θάλεη online αγνξέο κε αζθάιεηα. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη νη παξαπάλσ ππεξεζίεο δελ είλαη φιεο δηαζέζηκεο γηα ηηο πιαηθφξκεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηα Windows θαη ηα Macintosh. Μicrosoft Reader. To πξντφλ απηφ ηεο Microsoft απνηειεί ην αληίπαιν δένο ηνπ πξναλαθεξζέληνο ινγηζκηθνχ. Ζ θαηνρπξσκέλε κε δίπισκα επξεζηηερλίαο ηερλνινγία ClearType παξέρεη ηε κεγάιε αλαγλσζηκφηεηα ζηελ νζφλε ζε πνιιαπιάζηεο πιαηθφξκεο. Σν ClearType επηηξέπεη ηε βειηησκέλε ζαθήλεηα θαηά 300 ηνηο εθαηφ ζηηο ηππνπνηεκέλεο νζφλεο LCD. Δίλαη ηερλνινγία πνπ έρεη αλαπηπρζεί γηα ην Microsoft E-book Reader, ην ινγηζκηθφ ηεο εηαηξείαο γηα ηε δηαρείξηζε θαη αλάγλσζε ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ. Δίλαη εκθαλέο φηη ε παξαπάλσ ππεξεζία είλαη θάηη αληίζηνηρν ηνπ CoolType ηεο Adobe. Ζ Microsoft ζεσξεί φηη ην ειεθηξνληθφ πεξηερφκελν γηα λα απεπζπλζεί ζε ζνβαξνχο αλαγλψζηεο, ε επί ηεο νζφλεο αλαγλσζηκφηεηα πξέπεη λα πιεζηάζεη ηελ πνηφηεηα ηεο ηππσκέλεο ζειίδαο. Δπίζεο ην ινγηζκηθφ απηφ ρξεζηκνπνηεί ηελ εθαξκνγή text-to-speech, ελψ ν ρξήζηεο ηνπ Microsνft Reader κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ζεκεηψζεηο θαη λα ηνλίζεη θάπνηα ζεκεία ηνπ βηβιίνπ γεγνλφο πνπ δηεπθνιχλεη πνιχ ην ρξήζηε. Τπνζηεξίδεη ηελ εθαξκνγή ηνπ ιεμηθνχ θαη ε πεξηήγεζε ηνπ ρξήζηε ζηελ πξνζσπηθή ηνπ βηβιηνζήθε είλαη πνιχ εχθνιε, αθνχ κε ηνπο ζειηδνδείθηεο πνπ ηνπνζεηεί ν ρξήζηεο κπνξεί λα κεηαθηλεζεί ζε φπνηα ζειίδα βηβιίνπ ζέιεη ελψ ηαπηφρξνλα ην θφλην θαη νη ζειηδνδείθηεο είλαη απνιχησο πξνζαξκνζκέλνη ζην πξνζσπηθφ γνχζην ηνπ ρξήζηε. Σέινο, ν ρξήζηεο κπνξεί λα θάλεη επηινγή ηίηισλ γηα «κεηαθφξησζε» απφ ην ειεθηξνληθφ βηβιηνπσιείν ηεο Microsoft (Terry, 1999) 23

29 Palm Pro E-book Reader. Άιιν έλα ζεκαληηθφ πξφγξακκα είλαη θαη ην palm pro. Με ην πξφγξακκα απηφ νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα αληαιιάμνπλ θφληα κεηαμχ ηνπο. Πεξηιακβάλεη επίζεο ιεμηθφ γηα ην ρξήζηε Rocket E-book Reader. Δίλαη εμεηδηθεπκέλν ινγηζκηθφ γηα ηηο εθδφζεηο Rocket, ην νπνίν δηαζέηεη ιεηηνπξγίεο φπσο δεκηνπξγία πξνζσπηθήο βηβιηνζήθεο, ζειηδνδείθηεο θαη πίλαθα πεξηερνκέλσλ. SoftBook E-book Reader. Μηα απνθιεηζηηθή ζπζθεπή αλάγλσζεο πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηελ SoftBook Press. Γηαζέηεη νζφλε πγξψλ θξπζηάιισλ θαη αθήο θαη κπνξεί λα απνζεθεχζεη απφ έσο ζειίδεο θεηκέλνπ. Ζ νζφλε αθήο αληαπνθξίλεηαη θαιχηεξα θαη επηηξέπεη λα γξαθνχλ κηθξέο ζεκεηψζεηο κε ην εξγαιείν ζρεδίσλ. Μπνξείηε αθφκε λα παξεκβιεζνχλ ή λα δηαγξαθνχλ ηηο ζειίδεο ζαο θαη λα ηηο γεκίζεηε κε ηα ζρέδηα θαη ρεηξφγξαθεο ζεκεηψζεηο. Ο πην ζπρλφο ηξφπνο εχξεζεο πιεξνθνξηψλ είλαη λα ςάρλνπλ ηα βηβιία θαη λα θάλνπλ ελεξγή αλάγλσζε ε νπνία πεξηιακβάλεη ζρφιηα θαη ζεκεηψζεηο. Λέγεηαη πσο δηαβάδνληαο απφ νζφλε ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή είλαη 25% πην αξγφ απφ φηη δηαβάδνληαο απφ ραξηί. Ζ ζρεδίαζε φκσο ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ κε φια απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ έρεη αληαπνδίδεη γηα απηή ηελ θαζπζηέξεζε. Οη αλαγλψζηεο ηερληθψλ εγρεηξηδίσλ δε δηαβάδνπλ ηα εγρεηξίδηα απφ εμψθπιιν ζε εμψθπιιν αιιά εξεπλνχλ γηα εηδηθέο πιεξνθνξίεο γηα λα ιχζνπλ έλα πξφβιεκα. Οη ρξήζηεο ζέινπλ ηε δπλαηφηεηα λα εθηππψζνπλ ελφηεηεο ή νιφθιεξα βηβιία γηα εθηεηακέλεο πεξηφδνπο αλάγλσζεο. Ίζσο ζα ήηαλ πξαθηηθφ θάζε ειεθηξνληθφ βηβιίν λα έξρεηαη ζε δχν κνξθέο, κία γηα αλάγλσζε θαη κία εθηχπσζε ηνπιάρηζηνλ κέρξη ην ειεθηξνληθφ βηβιίν λα δηεηζδχζεη νινθιεξσηηθά ζηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή. ε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο, ηα πξνο αλάγλσζε ειεθηξνληθά βηβιία κπνξεί θαλείο λα ηα αλαδεηήζεη θαη λα ηα κεηαθνξηψζεη ζην πξνζσπηθφ ηνπ ζχζηεκα αλάγλσζεο απφ ηνπο πνηθίινπο δηθηπαθνχο ηφπνπο, φπσο ηε NetLibrary, πνπ δηαηίζεληαη δσξεάλ ή κε πιεξσκή (Μπψθνο, 2001). Γηα παξάδεηγκα ν εθδνηηθφο νίθνο Harper Collins έρεη ιαλζάξεη κία θαηλνχξγηα ππεξεζία ησλ ειεθηξνληθψλ βηβιίσλ, ε νπνία δνπιεχεη κε ην i-phone ηεο Apple. Ζ λέα ππεξεζία επηηξέπεη ζην ρξήζηε λα βιέπεη ηηο πξψηεο δέθα ζειίδεο ησλ δπν πξψησλ θεθαιαίσλ πξνζερφλησλ εθδφζεσλ. Μεηά ην δηάβαζκα ησλ ζειίδσλ, ζα δίλεηαη ζηνπο ρξήζηεο ε δπλαηφηεηα λα ην παξαγγείινπλ απφ πξηλ (in just a few short years). Ζ επαλάζηαζε ησλ e-books έρεη μεθηλήζεη. 24