Χάρτες στο διαδίκτυο: Συνήθης χαρτογραφική πρακτική ή μια νέα χαρτογραφική κουλτούρα;

Transcript

1 Χάρτες στο διαδίκτυο: Συνήθης χαρτογραφική πρακτική ή μια νέα χαρτογραφική κουλτούρα; Λήδα ΣΤΑΜΟΥ & Δρ Ανδριανή ΣΚΟΠΕΛΙΤΗ Εργαστήριο Χαρτογραφίας, Ε.Μ.Π 13 ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Χαρτογραφική Επιστημονική Εταιρεία Ελλάδος Πάτρα Οκτωβρίου 2014

2 Διαδικτυακές χαρτογραφικές υπηρεσίες (i) Η δημοφιλέστερη πηγή χαρτογραφικής πληροφορίας για το μέσο χρήστη Χρησιμοποιούνται από άλλες ιστοσελίδες για παροχή χαρτών που ενσωματώνονται σε αυτές Παρέχουν χάρτες διανυσματικών δεδομένων και συχνά σε συνδυασμό με δορυφορικές εικόνες Διαθέτουν εργαλεία προσαρμογής του χάρτη αλλαγή μεγέθυνσης, αλλαγή ορίων, μετακίνηση κ.α. εργαλεία πλοήγησης ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

3 Διαδικτυακές χαρτογραφικές υπηρεσίες (ii) Το περιβάλλον σύνθεσης των χαρτών στο διαδίκτυο διαθέτει συνήθως εργαλεία που δεν καλύπτουν πάντα τις απαιτήσεις που επιβάλει η χαρτογραφική παράδοση, με αποτέλεσμα ο τελικός χάρτης να είναι προϊόν κάποιων συμβιβαστικών λύσεων, όπως συνέβαινε και με τα πρώιμα χαρτογραφικά προϊόντα. Η ευρεία κυκλοφορία των χαρτών αυτών όμως μέσω του διαδικτύου, έχει ως συνέπεια την έκθεση του χρήστη σε νέες μορφές χαρτογραφικής απόδοσης και ως εκ τούτου την παγίωση μιας συγκεκριμένης χαρτογραφικής εντύπωσης για τον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο και τα μέσα χαρτογραφικής έκφρασης. ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

4 Σύγκριση χαρτών (Mapcompare geofabrik tools) Zoom level 13 ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

5 Γενικά χαρακτηριστικά (i) Περιοχή κάλυψης Δεδομένα: Παγκόσμια κάλυψη χωρίς ομοιογένεια ως προς το βαθμό λεπτομέρειας και τη σημασιολογία των οντοτήτων που αποδίδονται. Τρεις βασικές ομάδες χωρικών δεδομένων - Google maps, - OpenStreetMap (OSM, Map Quest, Open Cycle, Geofabrik Topo) - Bing Tα δεδομένα του OSM παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη πληρότητα και πυκνότητα πληροφορίας σε σχέση με αυτά των Google και Bing, γεγονός που επιβεβαιώνει την αξία των συμμετοχικών δεδομένων για τις γεωεπιστήμες. ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

6 Γενικά χαρακτηριστικά (ii) Χαρτογραφική προβολή: «Ψευδο Μερκατορική» ή «Μερκατορική του διαδικτύου». Οι γεωγραφικές συντεταγμένες αναφέρονται στο WGS84 Η εφαρμογή γίνεται σε σφαίρα με ακτίνα το μεγάλο ημιάξονα του WGS84 Επηρεάζεται αρνητικά η ιδιότητα της συμμορφίας της προβολής Η διαφορά σε σχέση με τη σωστή εφαρμογή γίνεται πιο έντονη όσο αυξάνει η απόσταση από τον Ισημερινό - έως 40km κατά τις τεταγμένες - οι τετμημένες δεν επηρεάζονται Μη αποδεκτή για οποιαδήποτε επίσημη χρήση (NGA, 2014) Η πληροφορία για την προβολή δεν αναγράφεται - θα πρέπει να αναζητηθεί από τον εξειδικευμένο χρήστη σε πληροφοριακές ιστοσελίδες ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

7 Γενικά χαρακτηριστικά (iii) Χαρτογραφικός κάναβος/κάναβος τετραγωνισμού Στους χάρτες των διαδικτυακών χαρτογραφικών υπηρεσιών δεν παρατηρείται η χρήση γεωγραφικού κανάβου ή κανάβου τετραγωνισμού αλλά ούτε η αναφορά των συντεταγμένων της θέσης του δείκτη (cursor). Στο περιβάλλον Mapcompare, παρέχεται η αναφορά των γεωγραφικών συντεταγμένων στο κάτω δεξιά τμήμα της οθόνης κατά τη μετακίνηση του δείκτη με ακρίβεια 5 δεκαδικών ψηφίων. Η αναφορά της θέσης του δείκτη γίνεται με ακρίβεια μοίρες Η απουσία της πληροφορίας της χαρτογραφικής προβολής και οποιαδήποτε αναφορά στις καρτεσιανές συντεταγμένες, έχει ως αποτέλεσμα ο μη εξειδικευμένος χρήστης να οδηγείται (εσφαλμένα) στο συμπέρασμα ότι οι γεωγραφικές συντεταγμένες μπορούν να αποδοθούν ως έχουν σε ένα επίπεδο σύστημα αναφοράς / μέσο όπως αυτό της οθόνης. ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

8 Γενικά χαρακτηριστικά (iv) Κλίμακα Επίπεδα μεγέθυνσης Δυναμική απόδοση της κλίμακας του χάρτη Αλλαγή κλίμακας αλλαγή επιπέδου μεγέθυνσης Η πληροφόρηση του χρήστη σε σχέση με την κλίμακα απόδοσης γίνεται μέσω της γραφικής κλίμακας Η τιμή της μεγέθυνσης είναι ένας ακέραιος αριθμός από 0 (ελάχιστη κλίμακα) μέχρι 18 ή μεγαλύτερη τιμή ανάλογα με το περιβάλλον (μέγιστη κλίμακα) Κάθε αλλαγή μεγέθυνσης αυξάνει ή μειώνει την κλίμακα κατά σταθερό συντελεστή 2, ο οποίος συνδέεται με τη λογική των χαρτογραφικών πινακίδων (Map tiles) Κάθε πινακίδα αποθηκεύεται ως μια εικόνα με 256 x 256 εικονοστοιχεία Η χρήση των διαφορετικών επιπέδων μεγέθυνσης (zoom levels) είναι αντίθετος με τη συνήθη τακτική της ονομαστικής κλίμακας που απαντάται στους έντυπους χάρτες ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

9 Γενικά χαρακτηριστικά (v) Γραφική κλίμακα Η χρήση της γραφικής κλίμακας, που υιοθετείται στην παραδοσιακή χαρτογραφία μόνο για χάρτες μεγάλης κλίμακας, χρησιμοποιείται εδώ γενικά, ώστε η κλίμακα να είναι αληθής σε οθόνες διαφορετικού μεγέθους και ανάλυσης. Η σχεδίαση της γραφικής κλίμακας είναι φτωχή και δεν ακολουθεί τα πρότυπα των έντυπων χαρτών ωστόσο σχεδιάζεται για μέτρα (ή χιλιόμετρα) και για πόδια ή μίλια. Η γραφική κλίμακα προσαρμόζεται ώστε να απεικονίζει την πραγματική κλίμακα απόδοσης κατά την τεταγμένη Υ λαμβάνοντας υπόψη την παραμόρφωση που δημιουργείται λόγω της προβολής καθώς απομακρυνόμαστε από τον Ισημερινό, επομένως η κλίμακα δεν είναι σωστή για τις τετμημένες, αλλά μικρότερη. ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

10 Γενικά χαρακτηριστικά (vi) Υπόμνημα και πληροφορίες περιθωρίου Ο χάρτης καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της οθόνης, δεν υπάρχει τίτλος και οι στοιχειώδεις πληροφορίες περιθωρίου (π.χ. πηγή δεδομένων) εμφανίζονται στη βάση του χάρτη. Google, Bing και MapQuest, δεν παρέχουν υπόμνημα - εποπτική χρήση και συμπερασματική εξαγωγή πληροφοριών OSM και Open cycle map, παρέχουν υπόμνημα στην ιστοσελίδα που αποτελεί το λεξικό οντοτήτων του OSM ( ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

11 Γενίκευση Υπερβολικός βαθμός λεπτομέρειας Διαφορετικός βαθμός γενίκευσης μεταξύ θεματικών επιπέδων ή μεταξύ χωρικών στοιχείων του ίδιου θεματικού επιπέδου Έλλειψη λεπτομέρειας κατάλληλης ευκρίνειας σε σχέση με την κλίμακα Επικάλυψη χωρικών στοιχείων Απουσία ιεράρχησης έλλειψη στόχου κατά τη σχεδίαση Ο βαθμός γενίκευσης είναι διαφορετικός ανάμεσα στις διαδικτυακές χαρτογραφικές υπηρεσίες ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

12 Θεματικά επίπεδα ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ OSM Mapnik Open Cycle Map Geofabrik Topo Bing MapQuest Open GOOGLE MAP Ακτοπλοϊκές διαδρομές Διοικητικά όρια Εδαφοκάλυψη Μερική Μερική Μερική Μερική Μερική Ισοϋψείς καμπύλες Τριγωνομετρικά σημεία Κατηγορίες οδικού δικτύου Λίμνες Ξηρά - Θάλασσα Οδικό Δίκτυο Οικισμοί Ονοματολογία Ποτάμια Σιδηροδρομικό δίκτυο Φωτοσκίαση αναγλύφου ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

13 Συμβολισμός Χαρακτηριστικά συμβολισμού θεματικών επιπέδων. ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΕΠΊΠΕΔΑ Ακτογραμμή Οδικό δίκτυο Κατοικημένες περιοχές OSM Mapnik Μέγεθος Σχήμα Open CycleMap Μέγεθος Geofabrik Topo Μέγεθος Bing Μέγεθος MapQuest Open Αποδίδεται χωρίς γραμμικό σύμβολο, ως διαφορά απόχρωσης του φόντου ξηράς-θάλασσας [1] Μέγεθος Google Map Μέγεθος Εδαφοκάλυψη Μοτίβο Ξηρά / θάλασσα Απόδοση αναγλύφου Φωτοσκίαση Ισοϋψείς με αριθμητικές ενδείξεις Ισοδιάσταση 10μ. Υψομετρικές ζώνες Φωτοσκίαση Ισοϋψείς με αριθμητικές ενδείξεις Ισοδιάσταση 100μ. Φωτοσκίαση Φωτοσκίαση σε μικρότερες κλίμακες Φωτοσκίαση σε μικρότερες κλίμακες Οικισμοί Όνομα Όνομα Όνομα Όνομα Σημειακό σύμβολο και όνομα Όνομα [1] Για το χάρτη OSM Mapnik η ακτογραμμή επικαλύπτεται από το χερσαίο διοικητικό όριο ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

14 Ονοματολογία Ονόματα σημειακών ή επιφανειακών οντοτήτων έχουν οριζόντιο οδηγό αναγραφής Ονόματα γραμμικών οντοτήτων ακολουθούν τη μορφή του χωρικού στοιχείου Χρώμα αναγραφής: μαύρο ή μπλε με λευκό περίγραμμα Δεν τηρείται η αρχή της τοποθέτησης του ονόματος εξ ολοκλήρου είτε στην ξηρά είτε στη θάλασσα αλλά, εκτός από τη συσχέτιση της θέσης, αυτό δεν δημιουργεί πρακτικά προβλήματα καθώς η ανάγνωση του ονόματος υποβοηθείται με τη χρήση της μάσκας Περιορισμένη διαβάθμιση του μεγέθους ή της έμφασης της γραμματοσειράς για την απόδοση του μεγέθους ή της σπουδαιότητας του χωρικού στοιχείου στο οποίο αναφέρεται Το μεγαλύτερο πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει συνέπεια στη γλώσσα αναγραφής, καθώς άλλα ονόματα γράφονταιστηνελληνικήκιάλλαστηναγγλικήγλώσσα ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

15 Χρώμα (i) Διερεύνηση και αξιολόγηση των χρωματικών σχημάτων Σημαντικός ρόλος στην επικοινωνία της χαρτογραφικής πληροφορίας. Γενικές αρχές επιλογής του χρώματος στη χαρτογραφική σχεδίαση χαρτογραφικός συμβολισμός περιορισμοί και χαρακτηριστικά - φυσιολογικός μηχανισμός αντίληψης - ψυχολογικές αντιδράσεις - συνδηλωτικό -υποκειμενικό επίπεδο Με το χρώμα συνδέονται οι τρεις από τις έξι κύριες οπτικές μεταβλητές (Bertin, 1967) Αποτελεί το πιο δημοφιλές στοιχείο για σχολιασμό για ό,τι αφορά στα δομικά στοιχεία του χάρτη (Robinson, 1952) Είναι το πρώτο στοιχείο που επιλέγει ο χρήστης από τα γραφικά στοιχεία και χαρακτηριστικά του χάρτη για την αποτίμηση της ομορφιάς του (Ortag, 2009) ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

16 Χρώμα (ii) Χαρακτηριστικά, σχέσεις και αρμονίες Χρωματική αρμονία Ισορροπία και συμμετρία δυνάμεων (Itten, 1973) Οι αρμονικοί συνδυασμοί συγκροτούνται από χρώματα που έχουν «χρωστικές» σχέσεις - Αντίθετα, αναλογικά, παρασυμπληρωματικά κ.λπ. Εφαρμογή διαφόρων ειδών αντίθεσης απόχρωσης, θερμού-ψυχρού, ανοιχτού-σκούρου, κορεσμού, έκτασης, συμπληρωματικών χρωμάτων, ταυτόχρονη αντίθεση ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

17 Ο χάρτης OSM Mapnik Η επιλογή των αποχρώσεων δεν στηρίζει τη συσχέτιση των επιμέρους κατηγοριών (κατηγορίες οδικού δικτύου, είδη εδαφοκάλυψης) Οδικό δίκτυο: επιλογή του μπλε για μια από τις κατηγορίες του οδικού δικτύου το μπλε με το κίτρινο είναι αντίθετα, αλλά διαφορετικής χρωματικής δύναμης, ενώ τα άλλα δύο χρώματα είναι αναλογικά και παρόμοιας φωτεινότητας ΧΕΕΕ -13ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

18 Ο χάρτης Open Cycle Απόδοση αναγλύφου: Οδικό δίκτυο ΧΕΕΕ -13ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου 2014 αλλαγή απόχρωσης & φωτεινότητας χρωματικό σχήμα μετάβασης επιτυχής συνδυασμός Έλλειψη αρμονίας Χρειάζεται μια αναλογική χρωματική ακολουθία ζωηρών θερμών χρωμάτων ώστε να ξεπροβάλλει οπτικά (pop-up), είτε μια κανονική τετράδα χαμηλότερου κορεσμού ώστε να βρίσκεται σε ισορροπία με τη σχετικά χαμηλού κορεσμού χρωματική ακολουθία του αναγλύφου. 18

19 ΟχάρτηςGeofabrik Topo Χαμηλή αντίθεση των χρωμάτων Οργάνωση εικόνας-υποβάθρου Χρήση του χάρτη ως υπόβαθρο Ο ανώτερης κατηγορίας δρόμος έχει σύμβολο μεγαλύτερης φωτεινότητας γεγονός που τον ανεβάζει οπτικά σε ψηλότερο σημείο ανάγνωσης (αντίθεση ανοιχτού-σκούρου). Σε συνδυασμό με το φωτοσκιασμένο ανάγλυφο, μπορεί να θεωρηθεί ότι βρίσκεται σε μεγαλύτερο υψόμετρο από τους υπόλοιπους δρόμους. Στην οργάνωση εικόνας υποβάθρου, το σύμβολο αυτό αναδεικνύει το συγκεκριμένο χωρικό στοιχείο ως «εικόνα» ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

20 ΟχάρτηςBing Επιτυχής ανάδειξη του οδικού δικτύου (θερμά χρώματα) Αδύναμη συσχέτιση χρωμάτων Βελτίωση με τη χρήση μια αναλογικής παλέτας του κίτρινου με κορεσμό 25 ή μιας ενισχυμένης με κορεσμό 50 ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

21 ΟχάρτηςMap Quest Open Διασπορά αποχρώσεων Αντίθεση κορεσμού Ιεραρχημένα επίπεδα πληροφορίας Οδικό δίκτυο Επιτυχής ανάδειξη, εύστοχη συσχέτιση, έμφαση Οικεία εικόνα ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

22 Ο χάρτης Google Map Χαμηλού κορεσμού χρώματα επιφανειακών συμβόλων Η παρουσία του πορτοκαλί ως συμπληρωματικό του μπλε, αλλά και το μπεζ και το ροζ με τα αντίστοιχα πράσινα, συμβάλλουν στη χρωματική ισορροπία αυτού του χάρτη Τα δύο μπλε έχουν σχεδόν την ίδια απόχρωση διαφορετική φωτεινότητα και κορεσμό. Θα ήταν καλύτερο είτε να ταυτίζονται, είτε να διέφεραν περισσότερο ως προς την απόχρωση ώστε να ξεχωρίζουν μεν, αλλά να δηλώνουν την παρεμφερή φύση των χωρικών στοιχείων. Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου ΧΕΕΕ -13ο

23 Ιεράρχηση ευκρίνεια - οπτική αντίθεση Η έλλειψη συγκεκριμένου σκοπού για τη χαρτογραφική σύνθεση, δεν εξυπηρετεί την παράμετρο της ιεράρχησης της πληροφορίας. Ο σκοπός του χάρτη καθορίζει την τελική του μορφή καθώς θέτει ένα πραγματικό στόχο, δηλαδή τι πρόκειται να χαρτογραφηθεί και ένα αισθητικό στόχο, δηλαδή πώς θα απεικονιστεί η πληροφορία. Οι χάρτες των διαδικτυακών υπηρεσιών ανταποκρίνονται καλύτερα στις μεγαλύτερες κλίμακες, όπου ο αυξημένος διαθέσιμος χώρος είναι συμβατός με την πυκνότητα της πληροφορίας που διαθέτουν και η χαρτογραφική σύνθεση είναι πιο ισορροπημένη. Ομοίως και στις μικρές κλίμακες όπου η απαλοιφή των περισσότερων θεματικών επιπέδων και η διατήρηση των πιο σημαντικών, διευκολύνει την ισορροπία του χάρτη. Επομένως το πρόβλημα γίνεται πιο έντονο στην περίπτωση των μεσαίων κλιμάκων. Όσον αφορά στην οπτική ισορροπία, αυτή επηρεάζεται από την έλλειψη ιεράρχησης των θεματικών επιπέδων που προκαλεί η απουσία σκοπού κατά το σχεδιασμό του χάρτη, και επιπλέον επηρεάζεται από την έλλειψη ευκρίνειας, την κακή εφαρμογή ή και την έλλειψη γενίκευσης, την οπτική αντίθεση και την κακή οργάνωση εικόνας υποβάθρου. ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

24 Συμπεράσματα Έλλειψη πληροφορίας για το σύστημα αναφοράς των συντεταγμένων Απουσία υπομνήματος Η χαρτογραφική προβολή που χρησιμοποιείται είναι περιορισμένης μετρητικής αξίας Τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται δεν είναι πάντα άμεσα αναγνωρίσιμα καθώς είναι αντίθετα με τις συνήθεις χαρτογραφικές πρακτικές Προβλήματα γενίκευσης και γραφικής ιεραρχίας Προβλήματα με το μέγεθος και την τοποθέτηση της ονοματολογίας Η χρήση του χρώματος δεν είναι πάντοτε επιτυχής, καθώς φαίνεται ότι στις περισσότερες περιπτώσεις αγνοούνται τόσο οι αρχές εφαρμογής του στους χάρτες, όσο και βασικά στοιχεία της θεωρίας του χρώματος Οι χάρτες των υπηρεσιών αυτών αποτελούν ένα μαζικό πρόγραμμα παγκόσμιας χαρτογράφησης και όποιοι κανόνες για τη δημιουργία των χαρτών και αν εφαρμόζονται δεν μπορούν να καλύπτουν όλες τις περιπτώσεις. ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου

25 Προτάσεις Παρόλα τα προβλήματα που παρουσιάζουν οι διαδικτυακές υπηρεσίες χαρτογράφησης, λόγω της ευκολίας διάθεσής τους, διατηρούν τη δημοφιλέστερη θέση στις προτιμήσεις των χρηστών. Καθώς η τεχνολογία για την κατασκευή τους εξελίσσεται και ο χάρτης ως μέσο αποτελεί πλέον βασική πηγή πληροφόρησης για το διαδίκτυο, η ανάγκη τήρησης των χαρτογραφικών αρχών αυξάνεται, εκτιμάται δε ότι σύντομα η χαρτογραφική αξία των χαρτών αυτών θα βελτιωθεί. Η χαρτογραφική κοινότητα έχει ευθύνη για την παραγωγή αξιόπιστων χαρτογραφικών προϊόντων και θα πρέπει να εστιάσει ένα μέρος των δραστηριοτήτων της στην εναρμόνιση των διαδικτυακών χαρτών με τις αρχές της χαρτογραφίας. ΧΕΕΕ -13 ο Εθνκό Συνέδριο Χαρτογραφίας - Πάτρα, Οκτωβρίου