ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. 1. Εισαγωγή Στόχευση της Μελέτης Γενικά στοιχεία για την ελαιοκαλλιέργεια στη Ζάκυνθο...3

Transcript

1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Εισαγωγή Στόχευση της Μελέτης Γενικά στοιχεία για την ελαιοκαλλιέργεια στη Ζάκυνθο Προδιαγραφές δράσεων επίδειξης/εφαρμογής ολοκληρωμένης διαχείρισης Στόχοι και απαιτήσεις της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Φιλοσοφία της ολοκληρωμένης διαχείρισης Κύριες απαιτήσεις της ολοκληρωμένης διαχείρισης Βασικές προδιαγραφές επιδεικτικών δράσεων εφαρμογής ολοκληρωμένης διαχείρισης σε Ομάδα Παραγωγών της ΟΕΦ/ΕΑΣ Ζακύνθου...37 Σ ε λ ί δ α 1

2 1. Εισαγωγή Στόχευση της Μελέτης Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να εξειδικεύσει τον τρόπο εφαρμογής της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης από την Ομάδα Παραγωγών της ΟΕΦ/ΕΑΣ Ζακύνθου. Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση θα βασιστεί στα εθνικά πρότυπα Agro2.1 και 2.2 του ΟΠΕΓΕΠ (Agrocert) με στόχο πιστοποίησης το δεύτερο έτος του προγράμματος από ανεξάρτητο διαπιστευμένο φορέα πιστοποίησης. Αναλυτικότερα το σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης που θα εφαρμοστεί αποτελείται, σύμφωνα με τα παραπάνω πρότυπα από μια βασική γραπτή τεκμηρίωση η οποία περιλαμβάνει το απαραίτητο εγχειρίδιο, τα σχέδια διαχείρισης (νομικές, τεχνικές απαιτήσεις) και τις απαιτούμενες διαδικασίες (γενικές απαιτήσεις). Σημειώνεται ότι στο σύστημα ενσωματώνονται βασικές κατευθυντήριες οδηγίες καθώς και οι απαιτήσεις των κωδίκων ορθής γεωργικής πρακτικής και των κανόνων πολλαπλής συμμόρφωσης Σ ε λ ί δ α 2

3 2. Γενικά στοιχεία για την ελαιοκαλλιέργεια στη Ζάκυνθο Η οικονομική ζωή του νησιού περιελάμβανε ανέκαθεν τις αγροτικές δραστηριότητες. Η γεωμορφολογία της περιοχής ευνόησε τις κλασσικές μορφές αγροτικής εκμετάλλευσης µε κύριους άξονες τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ η αλιεία δεν εμφανίζει ιδιαίτερα σημαντική συμμετοχή. Οι βασικές καλλιέργειες είναι η ελαιοκαλλιέργεια και η αμπελοκαλλιέργεια, με τα πλέον γνωστά προϊόντα το ελαιόλαδο και τη σταφίδα της Ζακύνθου. Σημειώνεται ότι το στοιχείο της μονοκαλλιέργειας χαρακτήριζε για πολλά χρόνια το Νομό στο σύνολό του. Τα τελευταία χρόνια οι παραδοσιακές καλλιέργειες εμπλουτίζονται με στόχο την κάλυψη των αναγκών του τοπικού πληθυσμού. Τέτοιες καλλιέργειες είναι τα κηπευτικά, τα δημητριακά, τα εσπεριδοειδή, αλλά και κτηνοτροφικά φυτά. Έτσι, δημιουργείται µια εικόνα πολυκαλλιέργειας, σε όλα τα επίπεδα της Περιφέρειας. Ο πρωτογενής τομέας σε επίπεδο Νομού, όπως φαίνεται και από το διάγραμμα που ακολουθεί, καλύπτει σημαντικό ποσοστό της ΑΠΑ (Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία), υψηλότερο του αντίστοιχου ποσοστού της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων και της Χώρας. Η διαχρονική μείωση της σημαντικότητάς του οφείλεται κυρίως στη σημαντική αύξηση της συμμετοχής του τριτογενή τομέα (τουρισμός) 10% 9% Σύνολο Ελλάδας Ιόνια νησιά Ζάκυνθος Κεφαλλονιά 8% 7% 6% 5% 4% 3% Πηγή: ΕΣΥΕ, Χρονοσειρά ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας κατά κλάδο Διάγραμμα -1 Διαχρονική μεταβολή της συμμετοχής του πρωτογενή τομέα στην ΑΠΑ Σ ε λ ί δ α 3

4 Ο συνολικός αριθμός των αγροτικών εκμεταλλεύσεων στο Νομό ανέρχεται σε Οι εκμεταλλεύσεις αυτές διαχειρίζονται γεωργική γη ,90 στρεμμάτων, η οποία κατά ποσοστό 85% είναι ιδιόκτητη. (βλ. Πίνακας ΟΔ01). Πίνακας ΟΔ1 Αριθμός και μέγεθος εκμεταλλεύσεων 2001 Αρ. Εκμεταλλεύσεις με Εκμεταλλε Περιοχή ΧΓΕ ύσεων ΧΓΕ Αρδευθείσα έκταση σύνολο αριθμός % στρέμματα στρ/εκμ. στρέμματα % Σύνολο νομού Ζακύνθου , ,9 27, ,6 2,9 Σύνολο Περιφέρειας Ιονίων νήσων , ,9 27, ,7 3,4 Σύνολο Ελλάδας , ,7 44, ,9 32,8 Το μέσο μέγεθος ανά εκμετάλλευση είναι 27,2 στρέμματα, μέγεθος σημαντικά μικρότερο από αυτό που υπολογίζεται σε εθνικό επίπεδο (44,2 στρ/εκμ) και μεγαλύτερο από αυτό που σημειώνεται σε περιφερειακό επίπεδο (27στρ/εκμ). Όσον αφορά στο μέσο αριθμό αγροτεμαχίων ανά εκμετάλλευση αυτός υπολογίζεται για τη Ζάκυνθο σε 4,5 (ΜΟ Χώρας: 6,3). Σημειώνεται ότι το 74% των εκμεταλλεύσεων της Ζακύνθου έχουν μέχρι 5 αγροτεμάχια. Πολύ μικρό ποσοστό της χρησιμοποιούμενης γεωργικής γης αρδεύτηκε (περίπου 2,9%), το οποίο επίσης είναι ιδιαίτερα μικρό συγκρινόμενο με το αντίστοιχο ποσοστό σε επίπεδο Χώρας (περίπου 32,8%). Από το διάγραμμα που ακολουθεί προκύπτει ότι η κύρια παραγωγική κατεύθυνση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων είναι η γεωργική παραγωγή ενώ σημαντικά υψηλό ποσοστό κατέχουν και οι εκμεταλλεύσεις μικτής κατεύθυνσης Κεφαλλονιά 71,4% 1,4% 27,1% Ζάκυνθος 73,3% 0,1% 26,6% ΠΠΙΝ 82,8% 0,3% 16,9% Ελλάδα 75,2% 1,3% 23,5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Πηγή: ΕΣΥΕ Απογραφή Γεωργίας Κτηνοτροφίας 1999/2000) Αμιγώς Γεωργ Αμιγώς Κτην Μικτές(Γεωργ & Κτην) Διάγραμμα -2 Κατανομή εκμεταλλεύσεων κατά παραγωγική κατεύθυνση (2001) Σ ε λ ί δ α 4

5 Το επίπεδο κατάρτισης των κατόχων των αγροτικών εκμεταλλεύσεων είναι χαμηλό και κατά ποσοστό 99% διαθέτει μόνο πρακτική πείρα. Το 54% των εκμεταλλεύσεων της Ζακύνθου απασχόλησαν, εκτός από τους κατόχους των εκμεταλλεύσεων και τα μέλη των νοικοκυριών τους και εποχικούς εργάτες (ΕΣΥΕ 2001) με 19 ημερομίσθια κατά μέσο όρο ανά εργάτη. Ο αριθμός των κατόχων των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και των μελών των νοικοκυριών που απασχολήθηκαν στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις ανέρχεται σε άτομα, εκ των οποίων το 65,7% καταγράφονται ως αποκλειστικά απασχολούμενοι ενώ το υπόλοιπο 34,3% ως κυρίως ή δευτερευόντως απασχολούμενοι. Επισημαίνεται ότι το ποσοστό των εκμεταλλεύσεων που απασχολούν μόνιμους εργάτες είναι σχεδόν μηδενικό (0,22%). Πίνακας ΟΔ 02 Κατανομή των απασχολούμενων στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις κατά φύλο (2001) Κάτοχοι και μέλη των νοικοκυριών που εργάστηκαν στην εκμ/ση ατομική Μόνιμοι Εποχικοί επιχείρηση Χώρα Περιφέρεια Νομός Διαχειριστές εκμ/σεων Νομικών Προσώπων Αρ. Ατομικών εκμ/σεων φυσικά πρόσωπα Σύνολο απασχ. Απασχ. Αποκλειστικά στην εκμ/ση του κατόχου Απασχ κυρίως στην εκμ/ ση του κατόχου Απασχ δευτερευόντως στην εκμ/ση του κατόχου Αρ εκμ/σεων Απασχ Αρ. Εκμ/σεων Απασχολ ΝΟΜΟΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ Άνδρες Γυναίκες ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ Άνδρες Γυναίκες ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ Άνδρες Γυναίκες Όσον αφορά την κατανομή της απασχόλησης κατά φύλο (Πίνακας ΟΔ02) διαπιστώνεται σημαντική υπεροχή των ανδρών τόσο στους κατόχους και τα μέλη των νοικοκυριών που απασχολήθηκαν στις εκμεταλλεύσεις (67% στη Ζάκυνθο έναντι 58,3% σε εθνικό επίπεδο) όσο και στους εποχιακούς εργάτες (85% στη Ζάκυνθο έναντι 76% σε εθνικό επίπεδο). Πίνακας ΟΔ03. Ηλικιακή Διάρθρωση απασχολούμενων μελών του νοικοκυριού ατομικών εκμεταλλεύσεων κατά ομάδες ηλικιών και φύλο Χώρα Περιφέρεια Νομός Ν. Ζακύνθου Σύνολο Περιφέρειας Σύνολο Χώρας Φύλο Ηλικιακή διάρθρωση απασχολούμενων μελών του νοικοκυριού ατομικών αγρ. Εκμεταλλεύσεων % Ηλικιακή Διάρθρωση Απασχολουµένων Μελών του Νοικοκυριού ατοµικών εκμεταλλεύσεων Σύνολο Άρρενες ,8 68,8 21,6 7,8 Θήλεις ,4 29,3 54,0 16,3 Σύνολο ,9 43,9 42,0 13,1 Άρρενες ,5 48,2 35,2 15,1 Θήλεις ,3 21,1 53,1 25,4 Σύνολο ,7 29,0 47,9 22,4 Άρρενες ,5 49,4 33,6 13,5 Θήλεις ,5 28,4 54,0 16,1 Σύνολο ,2 36,1 46,6 15,1 Πηγή: ΕΣΥΕ, Αποτελέσματα Απογραφής Γεωργίας Κτηνοτροφίας 1999 Επεξεργασία ΣΑΖ ΑΕ Σ ε λ ί δ α 5

6 Εξάλλου, το ποσοστό των νέων αγροτών (κάτοχοι γεωργικών εκμεταλλεύσεων ηλικίας 10-39) είναι κοντά στον εθνικό μέσο όρο (περίπου 35%) (Πίνακας ΟΔ03). Για την άμβλυνση του φαινομένου της ηλικιακής γήρανσης των κατόχων των αγροτικών εκμεταλλεύσεων κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο δαπανήθηκαν περίπου 3,7 εκ. με τη μορφή ενίσχυσης για πρόωρη συνταξιοδότηση σε δικαιούχους της περιοχής μελέτης, ενώ στα πλαίσια της αντιστάθμισης για τα προβλήματα που δημιουργούν τα μόνιμα φυσικά μειονεκτήματα της περιοχής έχουν ενισχυθεί οι δικαιούχοι αγρότες της περιοχής μελέτης (εξισωτική αποζημίωση) με το ποσό των 8 εκ. περίπου για την περίοδο Εξάλλου κατά τη διάρκεια της 3 ης προγραμματικής περιόδου, στην περιοχή της Ζακύνθου εγκρίθηκαν και υλοποιούνται 41 σχέδια βελτίωσης εκμεταλλεύσεων φυτικής παραγωγής με Δημόσια Δαπάνη 0,9 εκ περίπου, ενώ παράλληλα ενισχύθηκαν σχέδια δράσης νέων γεωργών με συνολική δημόσια δαπάνη 3,2 εκ περίπου για την τελευταία δεκαετία. Τέλος όσον αφορά σε έργα υποδομών που σχετίζονται με την πρωτογενή παραγωγή κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών στην περιοχή της Ζακύνθου δεν έχει υλοποιηθεί κανένα έργο παρά μόνο οι οριστικές μελέτες για τη δημιουργία λιμνοδεξαμενών στο Φιολίτι και στη Φτερώδη- Ρομήρι χωρητικότητας και m 3 αντιστοίχως 1. Στο σύνολο της περιοχής δεσπόζουν οι δενδρώδεις καλλιέργειες συμμετέχοντας κατά 44% περίπου. Το ποσοστό αυτό αν και υπολείπεται ελαφρώς από εκείνο που σημειώνεται σε επίπεδο περιφέρειας είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από εκείνο σε εθνικό επίπεδο. Ιδιαίτερα υψηλό, συγκρινόμενο με το εθνικό και το περιφερειακό επίπεδο είναι το ποσοστό συμμετοχής της αμπελοκαλλιέργειας στην περιοχή παρέμβασης (17%) Η καλλιέργεια των αροτραίων σε σημαντικό βαθμό είναι προσανατολισμένη στην κάλυψη των αναγκών της κτηνοτροφίας οι οποίες δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν μόνο με τη βοσκήσιμη ύλη. Στις αροτραίες περιλαμβάνεται και έκταση περίπου στρεμμάτων για την καλλιέργεια της τοπικής ποικιλίας με την επωνυμία Ζακυνθινό πεπόνι, για το οποίο ωστόσο δεν έχει αναληφθεί καμία πρωτοβουλία για την αναγνώριση ή/και προστασία του με βάση τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς περί επώνυμων ποιοτικών προϊόντων Στις δενδρώδεις καλλιέργειες, κυριαρχεί από πλευράς έκτασης η καλλιέργεια της ελιάς ( στρέμματα περίπου). Η ελαιοκαλλιέργεια έχει παραγωγική κατεύθυνση τις ελιές ελαιοποίησης, με κύρια ποικιλία την Κορωνέϊκη. Στη Ζάκυνθο παράγεται το Ελαιόλαδο Ζακύνθου το οποίο είναι αναγνωρισμένο ως ΠΓΕ, και διακρίνεται για τα ιδιαίτερης αξίας οργανοληπτικά του χαρακτηριστικά (γεύση, άρωμα κλπ). Τα χαρακτηριστικά αυτά αποδίδονται κυρίως στη συλλογή του καρπού µε ραβδισμό κατά την κατάλληλη, για την περιοχή, περίοδο (από τέλη Οκτωβρίου μεταχρωματισμός των καρπών μέχρι το 1 Πηγή: Υπ.ΑΑΤ/Ειδική Γραμματεία Γ ΚΠΣ «Τα φράγματα και οι λιμνοδεξαμενές του Υπ.Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων» Φεβρουάριος 2006 Σ ε λ ί δ α 6

7 αργότερο μέσα Φεβρουαρίου) και στη μεταποίησή του σε σύντομο χρονικό διάστημα, που δεν ξεπερνά, κατά μέσον όρο, τις τρεις ημέρες. Λαμβανομένου υπόψη ωστόσο ότι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και η σύσταση του παρθένου ελαιολάδου είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων όπως η ποικιλία, η περιοχή, οι κλιματολογικές συνθήκες η διαδικασία συλλογής και εξαγωγής του ελαιολάδου εκτιμάται ότι πρέπει να ενταθούν σε τοπικό επίπεδο προσπάθειες που έχουν ως στόχο τη συσχέτιση των παραμέτρων αυτών με τη υψηλή ποιότητα και σταθερότητα του τοπικά παραγόμενου ελαιολάδου με απώτερο σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή του. Πίνακας 1. Κατανομή εκτάσεων δενδρωδών καλλιεργειών (2005) Περιοχές Σύνολο Εσπεριδοειδή Ελαιόδενδρα Λοιπές δενδρώδεις καλλιέργειες στρ στρ % στρ % στρ % Ν ΖΑΚΥΝΘΟΥ , ,0 93 0,11 ΣΥΝΟΛΟ , , ,93 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ , , ,72 Πηγή: ΕΣΥΕ, Δελτία Ετήσιας Γεωργικής Στατιστικής Έρευνας έτους 2005, Επεξεργασία ΣΑΖ Η συνολική έκταση της ελαιοκαλλιέργειας στην περιοχή ανέρχεται σε στρέμματα και καλύπτει το 42% της καλλιεργούμενης γης και το 98% περίπου της έκτασης των δενδρωδών καλλιεργειών. Σημειώνεται ότι στην περιοχή η ελαιοκαλλιέργεια αποτελεί, ουσιαστικά, τη μοναδική δενδρώδη καλλιέργεια καθώς η έκταση της καταλαμβάνει ποσοστό μεγαλύτερο του 95% των δενδρωδών καλλιεργειών. Το υπόλοιπο 2% περίπου της έκτασης των δενδρωδών καλλιεργειών καλλιεργείται με εσπεριδοειδή (2.120 στρέμματα) και με αμυγδαλιές και κερασιές (630 στρέμματα). Σύμφωνα µε την τυπολογία που έχει αναπτυχθεί σε μελέτη της Ε.Ε (Petretti, 1995) ο τύπος της ελαιοφυτείας στην περιοχή παρέμβασης ανήκει στις «εντατικοποιημένες παραδοσιακές φυτείες» που ακολουθούν, ως ένα ορισμένο βαθμό, τα παραδοσιακά συστήματα, αλλά είναι κάτω από εντατικότερη διαχείριση που κάνει τη χρήση των τεχνητών λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων και τον έλεγχο ζιζανίων συστηματικότερο. Γι αυτή την κατηγορία ελαιοκαλλιέργειας στην Ε.Ε υπάρχει η τάση να ενταθούν περαιτέρω, µε τη βοήθεια της άρδευσης, της αυξανόμενης πυκνότητας δέντρων και της μηχανικής συγκομιδής. Σε γενικές γραμμές, η λίπανση των ελαιοδένδρων γίνεται εμπειρικά (τα πλέον συνήθη χρησιμοποιούμενα λιπάσματα είναι Θειική αμμωνία, Ασβεστούχος νιτρική αμμωνία, Νιτρική αμμωνία, Ουρία, Θειικό κάλιο και Φωσφορική αμμωνία), χωρίς να λαμβάνονται υπόψη, το είδος των εδαφών, η περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία και σε ασβέστιο, το ph και η αγωγιμότητα του εδάφους, οι ανταγωνιστικές σχέσεις στοιχείων, κλπ., που συνιστούν σημαντικούς παράγοντες τόσο για την απόδοση των καλλιεργειών όσο και για την καλή κατάσταση των φυσικών πόρων (έδαφος, υπόγειος υδροφορέας). Η κύρια καλλιεργούμενη ποικιλία στην περιοχή παρέμβασης είναι η Κορωνέϊκη. Σε επίπεδο Νομού Ζακύνθου καλύπτει το 95%. Η Κορωνέϊκη ποικιλία είναι πολύ Σ ε λ ί δ α 7

8 παραγωγική, ανθεκτική στις ξηροθερμικές συνθήκες και τους ισχυρούς ανέµους. Πλέον της Κορωνέϊκης καλλιεργείται η «Ντόπια» που καλύπτει το υπόλοιπο 5% του Ν. Ζακύνθου. Η ντόπια ποικιλία είναι πρωϊμότερη της «Κορωνέϊκης», µεγάλη σε ανάπτυξη, ευαίσθητη στην ανθοφορία και στην καρπόδεση και έχει αποδόσεις, που συχνά κυµαίνονται µεταξύ 200 και 300 κιλών καρπού ανά δένδρο, το έτος καρποφορίας. Σημειώνεται ότι η ελιά αποτελεί, ιστορικά, σημαντικό τμήμα της χλωριδικής σύνθεσης ιδιαίτερα της Ζακύνθου με συγκεντρώσεις κυρίως γύρω από τους ορεινούς οικισμούς και διάσπαρτη στους λόφους των Γερακαρίων και του Μπελουσίου. Στο σύνολο της περιοχής η καλλιέργεια είναι ξηρική και γίνεται σχεδόν αποκλειστικά για την παραγωγή λαδιού, το οποίο αναγνωρίζεται ως προϊόν πολύ καλής ποιότητας. Με τον χαρακτηρισμό δε, «Ελαιόλαδο Ζακύνθου», τυγχάνει προϊόν «Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ). Τα ιδιαίτερης αξίας οργανοληπτικά χαρακτηριστικά (γεύση, άρωμα κλπ) του προϊόντος αποδίδονται κυρίως στη συλλογή του καρπού µε ραβδισμό κατά τη κατάλληλη, για τη περιοχή, περίοδο (από τέλη Οκτωβρίου μεταχρωματισμός των καρπών μέχρι το αργότερο μέσα Φεβρουαρίου) και στη μεταποίησή του σε σύντομο χρονικό διάστημα, που δεν υπερβαίνει, κατά μέσον όρο, τις τρεις ημέρες. Από τα στρέμματα περίπου που καλλιεργούνται με ελιά στο Νομό, ένα πολύ μικρό ποσοστό (της τάξης του 1,4%) καλλιεργείται σύμφωνα µε το καθεστώς της βιολογικής γεωργίας. Η εξέλιξη της βιολογικής καλλιέργειας ελιάς στην περιοχή κατά την περίοδο παρουσιάζεται στον ακόλουθο πίνακα (Στοιχεία από Δ/νση Αγροτικής Ανάπτυξης Ζακύνθου) Ν. Ζακύνθου 466,0 466,0 466,0 466,0 847, , ,8 Το μικρό αναλογικά ποσοστό της ελαιοκαλλιέργειας µε την βιολογική μέθοδο, οφείλεται σε διάφορους λόγους μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται: Η επιφύλαξη των παραγωγών σχετικά µε την αποτελεσματικότητα της μεθόδου σε θέματα φυτοπροστασίας και κάλυψης θρεπτικών αναγκών, Η αδυναμία της μεθόδου να αντιμετωπίσει δραστικά τον Ρυγχίτη, ο οποίος σε ορισμένες περιοχές καταστρέφει πλήρως την παραγωγή, αν δεν καταπολεμηθεί έγκαιρα µε εντομοκτόνα, Η έλλειψη υπεύθυνης ενημέρωσης σχετικά µε την μέθοδο και η άγνοια του υψηλού οικονομικού αποτελέσματος το οποίο επιφέρει, Η μειωμένη ευαισθητοποίηση των περισσοτέρων παραγωγών σε θέματα περιβάλλοντος, Σ ε λ ί δ α 8

9 Ο μικρός, πολυτεμαχισμένος και διάσπαρτος κλήρος Η πρώτη προσπάθεια που έχει αναληφθεί για την εφαρμογή συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης στην καλλιέργεια της ελιάς πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της συμμετοχής της ΕΑΣ Ζακύνθου στην υλοποίηση του τριετούς προγράμματος δράσης της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Ελιάς και Ελαιολάδου (ΕΔΟΕΕ) που αφορούσε στην εγκατάσταση και εφαρμογή Συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης. Στη συνέχεια, σε άλλη περιορισμένης έκτασης προσπάθεια, συμμετείχαν 47 παραγωγοί, οι οποίοι εφάρμοσαν τις απαιτήσεις του προτύπου Agro 2-1 & 2-2 σε έκταση 1420 στρεμμάτων, η οποία περιελάμβανε αγροτεμάχια από διάφορα ΔΔ εντός της περιοχής παρέμβασης (Τραγακίου, Καλιπάδου, Σαρακηνάδου, Αλικανά, Βασιλικού, Λιθακιάς κλπ). Η εφαρμογή του συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης πιστοποιήθηκε το 2006 από την TUV HELLAS. Η συνολική ποσότητα του ελαιοποιήσιμου καρπού, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της ΕΣΥΕ (2005) ανήλθε σε περίπου τόνους, με παραγωγή ελαιολάδου τόνους. Η έκθλιψη του ελαιοκάρπου γίνεται στα ελαιουργεία της περιοχής. Από την προαναφερθείσα ποσότητα ελαιολάδου μόνο ένα μικρό ποσοστό τυποποιείται. Σύμφωνα µε στοιχεία της Ε.Α.Σ. Ζακύνθου (η οποία διαθέτει τυποποιητήριο ελαιολάδου δυναμικότητας 2 τόνων ελαιολάδου ημερησίως και με δεξαμενές χωρητικότητας τόνων), η ίδια τυποποιεί-συσκευάζει και προωθεί κατ έτος περίπου 40 τόνους «εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου» ως επώνυμο προϊόν σε διάφορες συσκευασίες, 100 τόνους «εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο» (στη συσκευασία των 5 κιλών) και 5 τόνους βιολογικού ελαιολάδου. Η υπόλοιπη ποσότητα εξάγεται από το νησί και τη Χώρα ως ανώνυμο προϊόν και χρησιμοποιείται προς ανάμειξη, από μεγάλες τυποποιητικές συσκευαστικές εταιρείες εσωτερικού και εξωτερικού, λόγω των άριστων οργανοληπτικών του χαρακτήρων και της χαμηλής του οξύτητας, βελτιώνοντας τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά μεγάλων ποσοτήτων υποβαθμισμένων ελαιολάδων άλλων περιοχών. Λαμβανομένου υπόψη ωστόσο ότι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και η σύσταση του παρθένου ελαιολάδου είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων όπως η ποικιλία, η περιοχή, οι κλιματολογικές συνθήκες, η διαδικασία συλλογής και εξαγωγής του ελαιολάδου εκτιμάται ότι πρέπει να ενταθούν σε τοπικό επίπεδο προσπάθειες που έχουν ως στόχο τη συσχέτιση των παραμέτρων αυτών με τη υψηλή ποιότητα και σταθερότητα του τοπικά παραγόμενου ελαιολάδου με απώτερο σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή του. Η βιολογική ελαιοκαλλιέργεια δεν είναι ευρέως διαδεδομένη στην περιοχή παρέμβασης γεγονός που αποδίδεται εν μέρει στην επιφυλακτικότητα των παραγωγών για την αποτελεσματικότητα της μεθόδου σε θέματα φυτοπροστασίας αλλά και στην ελλιπή ενημέρωση τους όσον αφορά κατάλληλες/δοκιμασμένες καλλιεργητικές πρακτικές με βάση το μοντέλο της βιολογικής γεωργίας. Εξίσου περιορισμένη είναι και η διάδοση του μοντέλου της ολοκληρωμένης διαχείρισης καθώς μόνο μια ομάδα 50 περίπου παραγωγών έχει υιοθετήσει τις απαιτήσεις του προτύπου Agro 2 και έχει πιστοποιηθεί. Σ ε λ ί δ α 9

10 Στα κηπευτικά (τα οποία καταλαμβάνουν μόλις το 3% της συνολικής καλλιεργούμενης έκτασης αξιοσημείωτη είναι η καλλιέργεια του Ζακυνθινού νεροκρέμμυδου σε έκταση περίπου 200 στρεμμάτων καθώς και της ζακυνθινής φράουλας σε 4 στρέμματα. Η ΕΑΣ Ζακύνθου ανέλαβε στο πρόσφατο παρελθόν πρωτοβουλία για την αναγνώρισή του νεροκρέμμυδου ως προϊόν ΠΟΠ η οποία ωστόσο δεν τελεσφόρησε. Η αμπελοκαλλιέργεια, μετά την ελαιοκαλλιέργεια, αποτελεί επίσης μια παραδοσιακή καλλιέργεια τόσο για την περιοχή παρέμβασης όσο και για τους δύο Νομούς καθώς και για την Περιφέρεια στο σύνολό της. Οι αμπελώνες στην περιοχή παρέμβασης εκτείνονται σε στρέμματα περίπου και έχουν δύο παραγωγικές κατευθύνσεις: την παραγωγή οίνου και την παραγωγή σταφίδας. Στην Κεφαλονιά κυριαρχούν οι οινάμπελοι με μικρή παρουσία της σταφίδας ενώ στη Ζάκυνθο η σταφιδοκαλλιέργεια αποτελεί τον κορμό της τοπικής αμπελουργίας, παράγοντας το αναγνωρισμένο ως ΠΟΠ προϊόν «Σταφίδα Ζακύνθου Stafida Zakynthou» (Zante currants). Η σταφίδα αποτελούσε και συνεχίζει να αποτελεί το χαρακτηριστικότερο προϊόν της Ζακύνθου, έχοντας την πρωτοκαθεδρία στις εξαγωγές του νησιού και στηρίζοντας σε υψηλό βαθμό τη τοπική οικονομία. Ακόμη και σήμερα στηρίζει τις εμπορικές δραστηριότητες της ΕΑΣ Ζακύνθου η οποία συγκεντρώνει, επεξεργάζεται, μεταποιεί και εμπορεύεται περίπου το 60% της συνολικής παραγωγής του Νομού. Όσον αφορά στην καλλιέργεια αμπέλου για οινοποίηση σημειώνονται τα εξής: η παρουσία μεγάλου αριθμού ποικιλιών (η οποία οφείλεται στο νησιωτικό χαρακτήρα της περιοχής αλλά και στη συνήθης πρακτική κατά το παρελθόν στο ίδιο αγροτεμάχιο να γίνεται φύτευση πολλών ποικιλιών). Από τις ποικιλίες αυτές οι οποίες σε επίπεδο Περιφέρειας ανέρχονται σε περισσότερες από 120, μόνο έχουν εμπορική σημασία καθώς αποτελούν περίπου το 96% της καλλιεργούμενης έκτασης αμπελώνων. Ειδικότερα μεγάλη σημασία για την περιοχή της Ζακύνθου έχει η ποικιλία Αυγουστιάτης η οποία καλλιεργείται αποκλειστικά στη Ζάκυνθο και χρησιμοποιείται για την παραγωγή του ομώνυμου οίνου. Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του αμπελο-οινικού κλάδου κατέχουν τα επώνυμα ποιοτικά κρασιά. Στη Ζάκυνθο έχει θεσμοθετηθεί η ονομασία «Βερντέα, Ονομασία κατά Παράδοση Ζακύνθου». Τα οινοποιεία που λειτουργούν (i) συγκεντρώνουν σταφύλια από μεγάλο αριθμό αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων ωστόσο τα περισσότερα από αυτά διαθέτουν και ιδιόκτητους αμπελώνες, (ii) διαθέτουν ικανοποιητικό εξοπλισμό και (iii) ακολουθούν διάφορες τεχνικές οινοποίησης με στόχο την ανάδειξη των αρωματικών χαρακτηριστικών των ποικιλιών. Σε γενικές γραμμές καταγράφεται ιδιαίτερα έντονη η πρακτική των δοκιμαστικών οινοποιήσεων, γεγονός που αντανακλάται και στο μεγάλο αριθμό ετικετών που παράγονται από τις επιχειρήσεις της περιοχής μελέτης. Σ ε λ ί δ α 1 0

11 Η βιολογική αμπελουργία δεν έχει γενικά μεγάλο βάθος χρόνου, εκτός από ορισμένες μεμονωμένες περιπτώσεις παραγωγών Η παραγωγή οίνου είναι προσανατολισμένη κυρίως την τοπική αγορά, ενώ σημαντικό ποσοστό της παραγωγής που προκύπτει από χωρική οινοποίηση ιδιοκαταναλώνεται. Το γεγονός αυτό αποτελεί μια ένδειξη για τα σημαντικά περιθώρια βελτίωσης του κλάδου και τις υψηλές προοπτικές που προσδιορίζει η ενίσχυση της αναγνωρισιμότητας και της ποιότητας της τοπικής οινικής παραγωγής. Τέλος, με ορισμένες ιδιωτικές πρωτοβουλίες αλλά και με τη διεξαγωγή τοπικών εκδηλώσεων που σχετίζονται με το κρασί έχει αρχίσει να εφαρμόζεται η προώθηση του αμπελοοινικού τουρισμού μέσω των επισκέψιμων οινοποιείων και των διαδρομών σύνδεσής τους. Σ ε λ ί δ α 1 1

12 3. Προδιαγραφές δράσεων επίδειξης/εφαρμογής ολοκληρωμένης διαχείρισης 3.1. Στόχοι και απαιτήσεις της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Φιλοσοφία της ολοκληρωμένης διαχείρισης. Συνοπτική παρουσίαση της σκοπιμότητας, των δυνατοτήτων και των προοπτικών εφαρμογής της ολοκληρωμένης διαχείρισης στην ελαιοκαλλιέργεια. Η ανάγκη για πιστοποίηση και απόδοση ταυτότητας στα ελληνικά γεωργικά προϊόντα αναγνωρίζεται ως σημαντική. Ακόμη πιο σημαντική θεωρείται η σύνδεση αυτής της ταυτότητας με περιβαλλοντικά ήπια άσκηση της γεωργίας. Παράλληλα όμως με την προστασία του περιβάλλοντος, είναι πολύ σημαντικό να εξασφαλίζεται η ποιότητα και η ασφάλεια των παραγόμενων γεωργικών προϊόντων, με σκοπό την ικανοποίηση των καταναλωτών και τη συνακόλουθη οικονομική επιτυχία της γεωργικής εκμετάλλευσης, Δεν πρέπει όμως να παραβλεφθεί η υγεία των εργαζομένων στην εκμετάλλευση και η πρόνοια για αυτούς. Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση, βασισμένη κυρίως στη σωστή Διαχείριση του Περιβάλλοντος, επιλέχτηκε ως το καταλληλότερο σύστημα προσέγγισης των προαναφερθέντων στόχων, επειδή αποτελεί τη ρεαλιστικότερη εναλλακτική λύση στην ήδη ασκούμενη συμβατική γεωργία. Επιδίωξη ακόμα της εφαρμογής της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης αποτελεί η μείωση του κόστους παραγωγής στην πρωτογενή παραγωγή. Η εφαρμογή του συστήματος αυτού για ικανό χρονικό διάστημα (περίπου 3 έτη) θα επιφέρει μείωση των εισροών (λιπάσματα κλπ) και κάποια αύξηση της μέσης παραγωγής, με αποτέλεσμα την μείωση του κόστους παραγωγής ανά μονάδα προϊόντος Σημαντική επιπλέον ανάγκη καθίσταται και για την αύξηση της τιμής παραγωγού για το ελαιόλαδο. Σημαντικό μέσο για την επίτευξη αποτελεί η ανάπτυξη και εφαρμογή της Πιστοποίησης της Ιχνηλασιμότητας, της Γνησιότητας και της Ποιότητας του ελαιολάδου, χάρις στην οποία, για το προϊόν που θα προσφερθεί στην αγορά, ο καταναλωτής θα μπορεί να γνωρίζει: Πού και από ποιους παρήχθη. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν ένα εχέγγυο γνησιότητας και ποιότητας διότι ο ελαιοπαραγωγός δεν έχει κίνητρο να νοθεύσει ή να υποβαθμίσει το προϊόν του Σε ποιο ελαιοτριβείο και πότε έγινε η παραγωγή του ελαιολάδου, σε ποιο τυποποιητήριο και πότε έγινε η τελική συσκευασία του προϊόντος Σ ε λ ί δ α 1 2

13 Τα πραγματικά ποιοτικά χαρακτηριστικά του προϊόντος και όχι μόνο τις ελάχιστες απαιτήσεις συμμόρφωσης που αφορούν κάθε κατηγορία προϊόντος (π.χ. για το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο κάποιες ανώτατες τιμές για οξύτητα, αριθμό υπεροξειδίων Κ270, Κ232) Τα στοιχεία της Πιστοποίησης που επικυρώνει εγγυάται την ακρίβεια των παραπάνω Είναι γενική η εκτίμηση στις ευρωπαϊκές και άλλες αγορές ότι οι καταναλωτές ενδιαφέρονται άμεσα για αυτά τα στοιχεία γνησιότητας, και πιστεύεται ότι η διάθεση στην αγορά προϊόντων που τεκμηριωμένα θα ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές αυτές, συνεπάγεται: Καλύτερη τιμή τελικού προϊόντος, η οποία, μέσω της παραγωγής από το συνεταιριστικό σύστημα παραγωγής, θα μεταφέρεται στους παραγωγούς Ευχερέστερη διείσδυση των προϊόντων στα δίκτυα λιανικής πώλησης διότι θα προσφέρει «κάτι νέο» και το οποίο θα ανταποκρίνεται τόσο στις ανάγκες των καταναλωτών, όσο και στη γενικότερη αρχή του diversification (διαφοροποίηση προϊόντος) που διέπει το marketing των καταναλωτικών προϊόντων Πέραν των γενικών απαιτήσεων για την πιστοποίηση του Συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης γεωργικών εκμεταλλεύσεων, το παρόν πρότυπο εξειδικεύει τις απαιτήσεις για τη φυτική παραγωγή στην Ελλάδα. Όπως συμβαίνει στο σύνολο της γεωργίας, έτσι και στη φυτική παραγωγή παρατηρείται μεγάλη και πολλαπλή αλληλεπίδραση μεταξύ των καλλιεργητικών φροντίδων (ή επεμβάσεων), των βιοτικών παραγόντων και του περιβάλλοντος. Προκειμένου να επιτευχθεί το άριστον της αλληλεπίδρασης, είναι αναγκαίο η άσκηση των γεωργικών δραστηριοτήτων (θρέψη, φυτοπροστασία, κατεργασία του εδάφους, άρδευση κλπ.) να γίνεται βάσει κανόνων, οι οποίοι συνιστούν τις τεχνικές απαιτήσεις του Συστήματος της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη φυτική παραγωγή. Ειδικότερα, για τις δραστηριότητες οι οποίες βρίσκονται υπό κρατικό έλεγχο (φυτοπροστασία, πολλαπλασιαστικό υλικό, κάποια ζητήματα της θρέψης και της άρδευσης), ανακύπτουν Νομικές Απαιτήσεις που πρέπει να ικανοποιούνται υποχρεωτικά. Το παρόν πρότυπο περιλαμβάνει με γενικό τρόπο τις νομικές και τεχνικές απαιτήσεις του Συστήματος της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, που συνοδεύουν το πρότυπο AGRO 2 1: "Διαχείριση Αγροτικού Περιβάλλοντος Σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη Γεωργική Παραγωγή" Σκοπός του είναι να συμπεριλάβει σε ένα κείμενα την ορθή θέση - σύμφωνα με την τρέχουσα επιστημονική γνώση- ως προς το σύνολο των δραστηριοτήτων της γεωργικής εκμετάλλευσης, ώστε αφενός μεν να παράγονται ασφαλή και ποιοτικά προϊόντα, αφετέρου δε να επιτυγχάνεται η άριστη διαχείριση του περιβάλλοντος. Η γεωργική εκμετάλλευση: Υποχρεούται να εφαρμόζει τις νομικές απαιτήσεις που αφορούν τη δραστηριότητα της γεωργικής εκμετάλλευσης. Σ ε λ ί δ α 1 3

14 Πρέπει να συμμορφώνεται με τις κύριες απαιτήσεις του Συστήματος και τις πολύ ειδικές τεχνικές απαιτήσεις, που δεν έχουν τη μορφή νομικής υποχρέωσης και συνθέτουν τη συνήθως λεγομένη 'Ορθή Γεωργική Πρακτική. Συνιστάται να λαμβάνει κατ' επιλογήν μέτρα, τα οποία θεωρούνται πρόσφορα για την υλοποίηση της συνεχούς βελτίωσης, η οποία με τη σειρά της αποτελεί την πεμπτουσία, δηλαδή την πιο καθοριστική απαίτηση του Συστήματος της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης. Αντικείμενα - Πεδίο Εφαρμογής Το παρόν πρότυπο καθορίζει τις απαιτήσεις προς τις οποίες πρέπει να συμμορφώνεται μια γεωργική εκμετάλλευση, για να μπορεί να αποδεικνύει την ικανότητά της να εφαρμόζει Σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στην παραγωγή γεωργικών προϊόντων. Αυτό το πρότυπο είναι εφαρμόσιμο στις περιπτώσεις που: α)ζητείται πιστοποίηση του Συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη φυτική παραγωγή βάσει του προτύπου AGRO 2-1. β)επιδιώκεται n εφαρμογή προγράμματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη φυτική παραγωγή, βάσει καθορισμένου ερωτηματολόγιου για την αξιολόγηση της. Εφαρμόζεται ως προς τα περιβαλλοντικά θέματα που σχετίζονται με την καλλιέργεια των φυτών. Τα κυριότερα απ' αυτά παρατίθενται στο Παράρτημα Α του παρόντος προτύπου. Ορισμοί Για τους σκοπούς του παρόντος προτύπου ισχύουν οι όροι και οι ορισμοί που δίδονται στο πρότυπο AGRO 2-1, στην Οδηγία 91/414/ΕΟΚ, άρθρο 2, καθώς και οι παρακάτω: Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση: η ορθολογική εφαρμογή συνδυασμένων βιολογικών, βιοτεχνολογικών, χημικών, καλλιεργητικών ή φυτοβελτιωτικών μέτρων, κατά την οποία η χρήση χημικών φυτοπροστατευτικών προϊόντων (ΦΠΠ) περιορίζεται στο απολύτως απαραίτητο, προκειμένου να διατηρηθεί ο πληθυσμός των επιβλαβών οργανισμών σε επίπεδα τέτοια, ώστε να μην προκαλούνται οικονομικά μη αποδεκτές ζημιές ή απώλειες. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ο όρος "Ολοκληρωμένη" όπως έχει καθιερωθεί στις εκφράσεις "Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση", "Ολοκληρωμένη Διαχείριση Εχθρών", "Ολοκληρωμένη Διαχείριση Καλλιεργειών" και "Ολοκληρωμένη παραγωγή", χρησιμοποιείται για να αποδώσει τη χρήση όλων των διαθέσιμων μέσων, μόνων τους ή σε συνδυασμό, και την ορθή χρήση των εισροών, με σκοπό την επίτευξη του καλύτερου δυνατού οικονομικού αποτελέσματος, αλλά με τη μικρότερη διατάραξη του περιβάλλοντος. Στο παρόν πρότυπο ο όρος "Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση" ισοδυναμεί με τον ευρύτερο όρο "Ολοκληρωμένη φυτοπροστασία", για την οποία γίνεται ειδική αναφορά στο Παράρτημα Β. Σ ε λ ί δ α 1 4

15 Ορθή Γεωργική πρακτική (ΟΓΠ): η ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων και η ορθή χρήση των εισροών με σκοπό την εξασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητας της γεωργικής εκμετάλλευσης και της αειφορίας του περιβάλλοντος. Πρόγραμμα Βελτίωσης: είναι το κείμενο που συντάσσεται από τον επιβλέποντα για κάθε δραστηριότητα της γεωργικής εκμετάλλευσης. Στο πρόγραμμα βελτίωσης πρέπει να περιγράφονται: -Οι σκοποί, οι στόχοι και το πρόγραμμα βελτίωσης (βλέπε AGRO 2 1, παραγράφους & 4.3.4). -Οι ισχύουσες αρχές λειτουργίας της εκμετάλλευσης και οι σχετικές οδηγίες που διευκολύνουν στην εφαρμογή τους (βλέπε AGRO 2-1, παράγραφο 4.4.6) κατά τέτοιο τρόπο ώστε να: αποδεικνύεται η συμμόρφωση προς τις νομικές και άλλες απαιτήσεις, καλύπτονται όλες οι δυνατές επιδράσεις (θετικές ή αρνητικές) από τις δραστηριότητες ή από τις εισροές. -Οι προβλέψεις πρόληψης και αντιμετώπισης των κρίσεων (βλέπε AGRO 2 1, παράγραφο 4.4.7). -Οι διαθέσιμοι τρόποι παρακολούθησης και μέτρησης της εξέλιξης των μεγεθών (βλέπε AGRO 2-1, παράγραφο 4.5.1). - Οι διορθωτικές και οι προληπτικές ενέργειες για το χειρισμό μη συμμορφώσεων (βλέπε AGRO 2 1, παράγραφο 4.5.2) 3. Συνισχύοντα πρότυπα AGRO 2-1: Διαχείριση Αγροτικού Περιβάλλοντος. Σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη Γεωργική Παραγωγή-Μέρος 1: Προδιαγραφή' Κύριες απαιτήσεις της ολοκληρωμένης διαχείρισης. Συνοπτική παρουσίαση των οργανωτικών, καλλιεργητικών και άλλων τεχνικών απαιτήσεων για την εφαρμογή της ολοκληρωμένης διαχείρισης 4.Απαιτήσεις του Συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης για την εφαρμογή του στη φυτική παραγωγή Πολλαπλασιαστικό υλικό Πολυετείς καλλιέργειες Συνιστάται να χρησιμοποιούνται υποκείμενα και ποικιλίες που έχουν τεκμηριωμένα καλή προσαρμοστικότητα στις τοπικές εδαφοκλιματικές συνθήκες. Συνιστάται να επιλέγονται υποκείμενα και ποικιλίες που έχουν σχετική αντοχή σε οικονομικά σημαντικούς και δυσχερώς αντιμετωπίσιμους εχθρούς ή ασθένειες. Σ ε λ ί δ α 1 5

16 Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση, για την εγκατάσταση νέας φυτείας να χρησιμοποιεί δενδρύλλιο από ανεγνωρισμένα φυτώρια που λειτουργούν με άδεια του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ) της χώρας μας ή εφόσον χρησιμοποιεί δενδρύλλια προέλευσης κοινοτικής ή τρίτης χώρας να πληρούν τις προϋποθέσεις της κοινοτικής νομοθεσίας. Συνιστάται η γεωργική εκμετάλλευση να τεκμηριώνει την απουσία άλλων παθογόνων οργανισμών και την πιστότητα της κάθε ποικιλίας. Η τεκμηρίωση για όλα τα παραπάνω πρέπει να στηρίζεται σε έγκυρα πιστοποιητικά που τηρούνται σε αρχείο της εκμετάλλευσης (όπου είναι δυνατή). Ετήσιες καλλιέργειες Πρέπει να χρησιμοποιούνται σπόροι σποράς και γενικότερο πολλαπλασιαστικό υλικό που να φέρει mv κατάλληλη σήμανση, η οποία προβλέπεται από την αντίστοιχη νομοθεσία για το πολλαπλασιαστικό υλικό, για το συγκεκριμένα φυτικό είδος ή ομάδα φυτικών ειδών. Πρέπει το ανωτέρω πολλαπλασιαστικό υλικό να ανήκει σε ποικιλίες και υβρίδιο με καλή προσαρμοστικότητα στις εδαφοκλιματικές συνθήκες Συνιστάται να τεκμηριώνεται ότι τα επιλεγμένα είδη και ποικιλίες (ή υβρίδια) συμβάλλουν στην παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητος και κατ επέκταση εμπορικής αξίας. Πρέπει να επιλέγονται είδη και ποικιλίες (ή υβρίδια) που έχουν σχετική αντοχή σε οικονομικά σημαντικούς και δυσχερώς αντιμετωπίσιμους εχθρούς ή ασθένειες. Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση να χρησιμοποιεί απόρους σποράς των κατηγοριών που προβλέπονται στη σχετική νομοθεσία (πιστοποιημένος, Standard-μόνο για τα κηπευτικά), οι οποίοι παράγονται στη χώρα, αποκτώνται ενδοκοινοτικά ή εισάγονται από Τρίτες χώρες και ποικιλιών εγγεγραμμένων στον Εθνικό κατάλογο της χώρας μας η/και στον Κοινό Κατάλογο ποικιλιών ή εμπορεύονται στη χώρα μας νόμιμα σύμφωνα με την κοινοτική ή εθνική νομοθεσία. Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση να χρησιμοποιεί σπόρο ή φυτά που προέρχονται οπό επιχειρήσεις - κατόχους των προβλεπόμενων από τη σχετική νομοθεσία αδειών και να τηρούνται τα απαραίτητα στοιχεία στο αρχείο της γεωργικής εκμετάλλευσης (αριθμός παρτίδας, όνομα της προαγωγού εταιρείας, όνομα της ποικιλίας (ή υβριδίου) κατά αγροτεμάχιο, παραστατικά αγοράς και σχετικά πιστοποιητικά ποιότητας). Συνιστάται η καλλιέργεια απειλούμενων ειδών και ποικιλιών Επεμβάσεις στο πολλαπλασιαστικό υλικό πριν από τη χρήση τους Συνιστάται η επένδυση απόρων πριν από τη σπορά ή εμβάπτιση φυταρίων πριν από τη φύτευση, εφόσον τεκμηριώνεται η αναγκαιότητά τους ή η συμβολή τους στη μείωση της χρήσης φυτοπροστατευτικών προϊόντων (ΦΠΠ) στον αγρό Ιδιοπαραγόμενο πολλαπλασιαστικό υλικό Σ ε λ ί δ α 1 6

17 Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση να τηρεί αρχείο με αναλυτική περιγραφή της διαδικασίας παραγωγής πολλαπλασιαστικού υλικού (τεκμηρίωση της ποιότητας και φυτοϋγείας του υλικού), όταν χρησιμοποιεί ιδιοπαραγόμενο πολλαπλασιαστικό υλικό Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί Απαγορεύεται η χρήση ποικιλιών ή υβριδίων καλλιεργούμενων φυτών που προέρχονται από τροποποίηση με γενετική μηχανική Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση για το χρησιμοποιούμενα πολλαπλασιαστικό υλικό να έχει πιστοποιητικό εργαστηρίου ή σαφή δήλωση της παραγωγού εταιρείας ότι αυτό δεν προέρχεται από γενετική τροποποίηση (ειδικότερα για καλλιέργεια για την οποία υπάρχει δυνατότητα αυτό να έχει παραχθεί με τεχνικές Γενετικής Τροποποίησης) 4.2 Γενικές καλλιεργητικές φροντίδες Υποχρεούται ο επιβλέπων να καθορίζει τα τρέχοντα καλλιεργητικά μέτρα στο σχέδιο γενικών καλλιεργητικών φροντίδων και να παρέχει οδηγίες για τις γενικές καλλιεργητικές φροντίδες που απαιτούνται για την εξασφάλιση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων. Συνιστάται οι καλλιεργητικές φροντίδες, που δε σχετίζονται άμεσα με το περιβάλλον αλλά έχουν καθοριστική σημασία για την ποιότητα των προϊόντων (Η.χ. κλάδεμα, αραίωμα, υποστήριξη κλπ.), να γίνονται ανάλογα με τις απαιτήσεις του πολλαπλασιαστικού υλικού. 4.3 Διαχείριση του εδάφους Σχέδιο διαχείρισης του εδάφους Υποχρεούται ο επιβλέπων να συντάσσει το σχέδιο διαχείρισης του εδάφους μετά από συνεργασία με τους προαγωγούς. Ειδικότερα, το σχέδιο να περιλαμβάνει τα περιβαλλοντικά θέματα και τις πιθανές περιβαλλοντικές επιδράσεις (θετικές ή αρνητικές) που αναγνωρίζεται ότι σχετίζονται με τον τρόπο διαχείρισης του εδάφους στη συγκεκριμένη περιοχή. Πρέπει να υπάρχει εκτίμηση επικινδυνότητας για νέες αγροτικές περιοχές, η οποία θα διασφαλίζει την καταλληλότητα της περιοχής για παραγωγή ασφαλών προϊόντων με τη μικρότερη επιβάρυνση στο χρήστη και στο περιβάλλον Τοπογραφικό σκαρίφημα Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση να έχει στο αρχείο το τοπογραφικό σκαρίφημα κάθε αγροτεμαχίου. Έτσι, διευκολύνεται η συλλογή και καταγραφή στοιχείων, τα οποία είναι απαραίτητα για το σχεδιασμό της αμειψισποράς, της επιλογής τού τρόπου καλλιέργειας και του είδους των καλλιεργητικών επεμβάσεων, αλλά κυρίως των πιθανών επιδράσεών τους στα ίδια n και σε γειτονικά αγροτεμάχια. Πρέπει να διατηρούνται στο αρχείο του παραγωγού όλα τα έγγραφα ιδιοκτησίας ή ενοικίασης των αγροτεμαχίων της εκμετάλλευσης. Σ ε λ ί δ α 1 7

18 Συνιστάται, όπου δεν υπάρχει τοπογραφικός χάρτης της περιοχής, να υπάρχει ταυτοποίηση των αγροτεμαχίων με καταγραφή συντεταγμένων GPS. Συνιστάται κάθε αγροτεμάχιο να σημαίνεται οπτικά με την κωδικοποίηση που χρησιμοποιείται σε όλα τα αρχεία που αναφέρονται στην εν λόγω περιοχή Καταλληλότητα και βελτίωση εδάφους Υποχρεούται ο παραγωγός να προβαίνει σε ανάλυση του εδάφους (μηχανική σύσταση, pη, οργανική ουσία, θρεπτικά στοιχεία), προκειμένου να αξιολογηθεί η καταλληλότητα ενός αγροτεμαχίου ή να σχεδιαστεί η βελτίωσή του πριν από την εγκατάσταση μιας καλλιέργειας, αλλά και να λαμβάνει υπόψη τις πληροφορίες σχετικά με το ιστορικό ενός αγροτεμαχίου και των επεμβάσεων που είχε δεχθεί Συνιστάται να γίνεται εξέταση γιο ύπαρξη εδαφογενών προβλημάτων (η.χ. αλάτων, οργάνων αναπαραγωγής δυσεξόντωτων ζιζανίων, εδαφογενών παθογόνων κλπ.). Συνιστάται η πλήρης περιγραφή της εδαφοτομής Οργανική ουσία του εδάφους Πρέπει να λαμβάνονται μέτρα με στόχο τη διατήρηση και την αύξηση της οργανικής ουσίας και της βιολογικής δραστηριότητας του εδάφους. Πρέπει να μην εφαρμόζεται η καύση των υπολειμμάτων των καλλιεργειών και της λοιπής ξηρής βλάστησης (πχ. της καλαμιάς), εκτός και αν τεκμηριώνεται ως αναγκαία για την καταπολέμηση ασθενειών, εχθρών ή ζιζανίων Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση να εφαρμόζει πιστά τις απαιτήσεις των Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής (ΚΟΓΠ) σχετικά με την προστασία της γονιμότητας του εδάφους και ειδικότερα της οργανικής ουσίας (ισχύουσα νομοθεσία) Μηχανική κατεργασία του εδάφους Συνιστάται, εφόσον αποδεικνύεται η ανάγκη για μηχανική κατεργασία, το είδος και ο τύπος των μηχανημάτων να επιλέγονται με κριτήριο την κατά το δυνατόν μικρότερη αρνητική επίδρασή τους στη δομή του εδάφους. Πρέπει να αποφεύγεται η βαθιά άροση (>25 cm) του εδάφους. Μπορεί κατ' εξαίρεση να γίνει σε αιτιολογημένες ειδικές περιπτώσεις, αλλά θα πρέπει να μη φτάνει στο μητρικό πέτρωμα, εκτός και αν δικαιολογείται επαρκώς Συμπίεση του εδάφους Συνιστάται να εφαρμόζονται καλλιεργητικά μέτρα που μειώνουν τη συμπίεση του εδάφους [να αποφεύγεται η χρήση βαρέων μηχανημάτων κατεργασίας σε αγρούς υψηλού κινδύνου συμπίεσης και να ενθαρρύνεται η μειωμένη κατεργασία του εδάφους ή η ακαλλιέργεια (μη κατεργασία εδάφους)] Διάβρωση του εδάφους Σ ε λ ί δ α 1 8

19 Πρέπει να εφαρμόζονται τεχνικές διαχείρισης του εδάφους που περιορίζουν σημαντικά την πιθανότητα διάβρωσης (Η.χ. όργωμα παράλληλο και όχι κάθετα προς τις ισοϋψείς, παρατεταμένη κάλυψη του εδάφους με ελεγχόμενη βλάστηση ή με φυτικά υλικά). Συνιστάται η αποφυγή ψιλοχωματίσματος και όπου είναι δυνατόν να εφαρμόζονται συστήματα μειωμένης ή μη κατεργασίας του εδάφους (ακαλλιέργεια). Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση να εφαρμόζει το ειδικό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της ερημοποίησης (Πρόγραμμα του ΥΠΑΑΤ) στις ζώνες με υψηλή πιθανότητα διάβρωσης. Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση να εφαρμόζει πιστά τις απαιτήσεις των ΚΟΓΠ σχετικά με την προστασία του εδάφους από διάβρωση (ισχύουσα νομοθεσία) Αμειψισπορά Συνιστάται να εφαρμόζονται συστήματα αμειψισποράς, όσο το δυνατόν περισσότερο, εκτός και αν αιτιολογούνται επιεικώς οι λόγοι της μη εφαρμογής τους. Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση να εφαρμόζει πρόγραμμα αμειψισπορές σύμφωνα με τους ΚΟΓΠ n τα ισχύοντα διοικητικά μέτρα μιας περιοχής. Συνιστάται να επιλέγεται φθινοπωρινή καλλιέργεια όπου το σύστημα της αμειψισποράς προβλέπει ξηρική καλλιέργεια. Συνιστάται η αμειψισπορά με χειμερινά φυτά (εξοικονόμηση νερού), κυρίως ψυχανθή (μειώνει την εφαρμογή αζωτούχων λιπασμάτων), είτε ως κύρια καλλιέργεια είτε ως εδαφοκάλυψη (μειώνει τη διάβρωση του εδάφους. Πρέπει η αμειψισπορά να περιλαμβάνει εναλλαγή ειδών ανά τρία έτη που ανήκουν σε διαφορετικές βοτανικές οικογένειες Χημική απολύμανση του εδάφους Συνιστάται να αποφεύγεται η χημική απολύμανση των εδαφών. Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση, όπου δεν είναι δυνατόν να αποφύγει τη χημική απολύμανση των εδαφών, να χρησιμοποιεί τα συνιστώμενα από το ΥΠΑΑΤ απολυμαντικά. Υποχρεούται, σε περίπτωση χρήσης απολυμαντικών εδάφους, ο καλλιεργητής να ακολουθεί τις οδηγίες της ετικέτας Συνιστάται η εφαρμογή εναλλακτικών -της χημικής απολύμανσης εδαφών - μεθόδων (η χ. αμειψισπορά. φύτευση φυτών που διακόπτουν το βιολογικό κύκλο ή μειώνουν τους πληθυσμούς των παθογόνων. ηλιοαπολύμανση κ.ά.) Συνιστάται. για θερμοκηπιακές καλλιέργειες, ο συνδυασμός ηλιοαπoλύμανσης του εδάφους, συνιστώμενων βιολογικών φυτοπροστατευτικών προϊόντων και απολυμαντικών. 4.4 Παρακολούθηση των μετεωρολογικών δεδομένων Σ ε λ ί δ α 1 9

20 Πρέπει να υπάρχει γνώση του κλιματολογικού ιστορικού της περιοχής και να παρακολουθούνται τα τρέχοντα μετεωρολογικά δεδομένα από τους πλησιέστερους μετεωρολογικούς σταθμούς. 4.5 Θρέψη των φυτών (λίπανση) Σχέδιο λίπανσης Υποχρεούται ο επιβλέπων να συντάσσει το σχέδιο λίπανσης μετά από συνεργασία με τον παραγωγό και να αρχειοθετείται στο Σύστημα Απαιτήσεις σε θρεπτικό στοιχεία Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση να λαμβάνει μέτρα ώστε τα χρησιμοποιούμενα λιπάσματα να είναι σύμφωνα με την κείμενη εθνική νομοθεσία. Πρέπει η εφαρμογή των λιπασμάτων να βασίζεται στον υπολογισμό των απαιτήσεων της καλλιέργειας για θρεπτικά στοιχεία. Πρέπει η γεωργική εκμετάλλευση να πραγματοποιεί αναλύσεις εδάφους για προσδιορισμό των θρεπτικών στοιχείων τουλάχιστον κάθε 3-5 χρόνια και να συνδυάζεται, άπου θεωρείται αναγκαίο, με φυλλοδιαγνωστική. Ειδικότερα για τις δενδρώδεις καλλιέργειες, αρκεί και μία ανάλυση εδάφους ανά οπωρώνα (όταν δεν υπάρχουν άλλοι λόγοι), υπό την προϋπόθεση ότι εφαρμόζεται φυλλοδιαγνωστική τουλάχιστον μια φορά κάθε δυο έτη. Πρέπει, κατά τον υπολογισμό των απαιτήσεων της καλλιέργειας σε θρεπτικά στοιχεία, να λαμβάνονται υπόψη η μακροσκοπική παρατήρηση της καλλιέργειας και το ιστορικό του αγρού Αρχεία της εφαρμογής Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση να καταγράφει και να φυλάσσει στο αρχείο, όλα τα στοιχεία σχετικά με τις εφαρμογές λιπασμάτων στο έδαφος ή στο φύλλωμα. Ειδικότερα, η καταγραφή της λίπανσης να περιλαμβάνει στοιχεία γιο το αγροτεμάχιο, την ημερομηνία εφαρμογής, τον τύπο και την ποσότητα του λιμάσματος, τη μέθοδο εφαρμογής, το χειριστή και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν μετά την εφαρμογή Χρόνος και συχνότητα της εφαρμογής λιμασμάτων Πρέπει να εξετάζεται προσεκτικά ο τύπος λιπάσματος και ο χρόνος εφαρμογής Υποχρεούται η γεωργική εκμετάλλευση να προσαρμόζει αναλόγως τη λίπανση σε ζώνες των οποίων η διαχείριση διέπεται από ειδικούς περιβαλλοντικούς περιορισμούς. Συνιστάται η επιφανειακή λίπανση να εφαρμόζεται σε δύο τουλάχιστον δόσεις και μάλιστα στα καταλληλότερα βλαστικά στάδια του καλλιεργούμενου φυτού Συνιστάται η χρήση λιπασμάτων αργής αποδέσμευσης ή τμηματικής εφαρμογής σε περίπτωση εφαρμογής μεγάλων ποσοτήτων αζωτούχων λιπασμάτων (π.χ. πάνω από 5 κιλά αζώτου ανά στρέμμα). Σ ε λ ί δ α 2 0

21 Συνιστάται η γραμμική εφαρμογή του λιπάσματος στις σκαλιστικές καλλιέργειες και, όπου είναι δυνατόν, η υδρολίπανση (εφαρμογή του με το αρδευτικό νερό). Πρέπει η λίπανση με χρήση ορυκτών ή οργανικών λιπασμάτων να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της καλλιέργειας και να συντελεί στη διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους Επίπεδα νιτρικών και φωσφορικών αλάτων στα νερά Υποχρεούται η εκμετάλλευση να συμβάλλει στη μη υπέρβαση των εθνικών ή διεθνών ορίων ως προς τη συγκέντρωση φωσφορικών ή νιτρικών αλάτων στα υπόγεια και επιφανειακό νερό. Υποχρεούται η εκμετάλλευση να επιλέγει τις ποσότητες και τον τύπο των λιπασμάτων, καθώς και το χρόνο και τη μέθοδο εφαρμογής τους με κριτήρια τη μείωση της έκπλυσης των νιτρικών. Υποχρεούται η εκμετάλλευση να επιλέγει τις ποσότητες και τον τύπο των λιπασμάτων, καθώς και το χρόνο και τη μέθοδο εφαρμογής τους με κριτήρια τη μείωση της έκπλυσης των νιτρικών. Συνιστάται η καλλιέργεια ετήσιων φυτών (ή η ανάπτυξη ζιζανίων) μεταξύ των γραμμών των πολυετών καλλιεργειών, ώστε να μειωθούν οι απώλειες των πλεοναζόντων (ή υπολειμματικών) θρεπτικών στοιχείων (από τη χρήση λιπασμάτων στις καλλιέργειες) Λιπασματοδιανομείς Συνιστάται η επιλογή των λιπασματοδιανομέων να γίνεται με βάση την καταλληλότητά τους για τη συγκεκριμένη χρήση. Πρέπει οι λιπασματοδιανομείς να διατηρούνται σε καλή κατάσταση με συστηματική συντήρηση και έλεγχο (ρύθμιση) για την ομοιομορφία εφαρμογής των λιπασμάτων, τουλάχιστον μια φορά το χρόνο Αποθήκευση του λιπάσματος Πρέπει η αποθήκευση των λιπασμάτων να πραγματοποιείται σε χώρους με κατάλληλες συνθήκες, που να τα εξασφαλίζουν από τα καιρικά φαινόμενα (με εξασφάλιση ποιότητας) να πληρούν τους όρους ασφάλειας καθώς και τους αγροτοπεριβαλλοντικούς, σύμφωνα με τα ισχύοντα κάθε φορά στο εθνικό και κοινοτικό δίκαια. Συνιστάται να γίνεται η αποθήκευση των λιπασμάτων σε χώρους διαφορετικούς από εκείνους που αποθηκεύονται τα φυτοφάρμακα και το πολλαπλασιαστικό υλικό. Πρέπει, σε περίπτωση που υπάρχει ενιαίος χώρος εφοδίων και εισροών, να αποθηκεύονται τα λιπάσματα σε ξεχωριστό σημεία του χώρου και να φέρουν ευδιάκριτη σήμανση, όπως και τα φυτοφάρμακα. Πρέπει να πραγματοποιείται, τουλάχιστον σε ετήσια βάση, απογραφή των λιπασμάτων στο χώρο φύλαξής τους κοπριά και οργανική λίπανση Σ ε λ ί δ α 2 1

22 Πρέπει η προσθήκη κοπριάς στο έδαφος να γίνεται μόνο εφόσον είναι χωνεμένη. Πρέπει να γίνεται εκτίμηση της επικινδυνότητας πριν την εφαρμογή μη τυποποιημένων οργανικών λιπασμάτων. Ειδικότερα, να λαμβάνεται υπόψη η παρουσία ή μη επικίνδυνων παθογόνων, εντόμων εδάφους ή/και σπόρων δυσεξόντωτων ζιζανίων, βαρέων μετάλλων και άλλων ενδεχόμενων επικίνδυνων ρύπων. Πρέπει να λαμβάνεται υπ' όψιν στο σχέδιο λίπανσης η συνεισφορά της κοπριάς σε θρεπτικά συστατικά. Πρέπει η κοπριά να ενσωματώνεται αμέσως μετά την εφαρμογή της στο έδαφος, ενώ η εποχή εφαρμογής της καθορίζεται από τον επιβλέποντα και σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία. Απαγορεύεται η χρήση μη επεξεργασμένων λυμάτων n υγρών αποβλήτων ως εδαφοβελτιωτικών μέσων. Επιτρέπεται η χρήση λάσπης από σταθμούς βιολογικού καθαρισμού μόνο στις περιπτώσεις που δεν ενέχει κίνδυνο μεταφοράς παθογόνων ή άλλων ουσιών επικίνδυνων για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων n για το περιβάλλον. Πρέπει n αποθήκευση/διατήρηση της κοπριάς n των οργανικών λιπασμάτων να γίνεται με τρόπο ώστε να αποφεύγεται n ρύπανση και η μόλυνση του περιβάλλοντος. 4.6 Άρδευση Σχέδιο διαχείρισης νερού Υποχρεούται ο επιβλέπων σε συνεργασία με τον επικεφαλής τις γεωργικής εκμετάλλευσης να συντάσσει σχέδιο διαχείρισης νερού σύμφωνα με τις νόμιμες και ρυθμιστικές διαδικασίες για την άντληση και χρήση νερού. Υποχρεούται ο παραγωγός να συμμορφώνεται προς τις νόμιμες και ρυθμιστικές διαδικασίες χρήσης νερού Υπολογισμός των απαιτήσεων σε νερό πρέπει να προσδιορίζονται οι απαιτήσεις σε νερό με βάση το είδος της καλλιέργειας, το ανάγλυφο της περιοχής, τον τύπο του εδάφους και τις λοιπές συνθήκες του περιβάλλοντος. Συνιστάται να λαμβάνονται υπόψη. κατά τον προσδιορισμό των απαιτήσεων οε νερό, η εξάτμιση, η διαπνοή των φυτών και οι πιθανές βροχοπτώσεις. Οι ειδικοί όροι που διέπουν τη χρήση λασπών από σταθμούς βιολογικού καθαρισμού αναφέρονται στη σχετική νομοθεσία Πρέπει ο επιβλέπων να παρακολουθεί τις μετεωρολογικές προβλέψεις και, όπου είναι δυνατή η ύπαρξη βροχόμετρων, να καταγράφονται σε καθημερινή βάση τα βροχομετρικά στοιχεία, ώστε ο σχεδιασμός της άρδευσης να καθίσταται πιο εύκολος και κυρίως πιο αξιόπιστος στην εφαρμογή. Σ ε λ ί δ α 2 2

23 4.6.3 Μέθοδος άρδευσης πρέπει να επιλέγεται η μέθοδος άρδευσης με βάση το κόστος και την αποτελεσματικότητα αξιοποίησης του νερού, καθώς και τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στην εξάπλωση ασθενειών. πρέπει το σχέδιο διαχείρισης της άρδευσης να περιλαμβάνει κατ' ελάχιστο γενικές οδηγίες αναφορικά με τις διαθέσιμες μεθόδους άρδευσης και τις συνιστώμενες ποσότητες νερού. πρέπει οι παραγωγοί να εκπαιδεύονται σε θέματα ορθολογικής χρήσης νερού. Συνιστάται γενικώς η στάγδην άρδευση επειδή είναι η καταλληλότερη μέθοδος από πλευράς αποτελεσματικότερης αξιοποίησης του νερού. Πρέπει να αποφεύγεται η μέθοδος της κατάκλυσης, όπου αυτό είναι δυνατόν, επειδή έχει το μεγαλύτερο συντελεστή απώλειας νερού, δημιουργεί συνθήκες ασφυξίας στο ριζικό σύστημα, προκαλεί διάβρωση του εδάφους, έκπλυση των θρεπτικών στοιχείων και ευνοεί την εξάπλωση ορισμένων ασθενειών. Συνιστάται η μέθοδος της κατάκλυσης μόνα όπου αυτή αποσκοπεί στη βελτίωση των παθογενών εδαφών. Βέβαια, στην περίπτωση αυτή οι παραγωγοί λαμβάνουν μέτρα ώστε να περιορίζονται οι απώλειες νερού και θρεπτικών στοιχείων του εδάφους. Συνιστάται n άρδευση με αυλάκια όπου υπάρχουν κατάλληλα αρδευτικά δίκτυα και καλώς ισοπεδωμένοι αγροί. Συνιστάται κατά περίπτωση η άρδευση με καταιονισμό (καταιονιστήρες). Συνιστάται η άρδευση να γίνεται κατά τη νύχτα. Συνιστάται η συντήρηση του δικτύου άρδευσης (μείωση των διαρροών) και η αποθήκευση των αρδευτικών μέσων κατά το χειμώνα (αποφυγή φθοράς). Υποχρεούνται όλοι οι παραγωγοί να τηρούν ημερολόγιο άρδευσης, όπου θα καταγράφεται η Ποσότητα νερού. ο τρόπος και ο χρόνος άρδευσης ανά αγροτεμάχιο Ποιότητα του αρδευτικού νερού Πρέπει να εξετάζεται με χημική ανάλυση, για την καταλληλότητά του, το νερό που προέρχεται από γεώτρηση ή από επεξεργασμένες εκροές βιολογικών καθορισμών ανά τριετία. Ειδικότερα. να ελέγχεται ως προς το μικροβιακό του φορτίο και τις συγκεντρώσεις των επιμέρους παραμέτρων ρύπανσης (αλατότητα, νιτρικά, βαρέα μέταλλα, κλπ.). Ο έλεγχος της ποιότητας του νερού να γίνεται σε συνεργασία με τις υγειονομικές Αρχές και τους αρμόδιους φορείς διαχείρισης υδάτινων πόρων. Συνιστάται η περιεκτικότητα του αρδευτικού νερού σε νιτρικά άλατα να λαμβάνεται υπόψη κατά την κατάρτιση του σχεδίου λίπανσης. Απαγορεύεται η χρήση νερών υπονόμων ή αποστραγγιστικών δικτύων Παροχή του αρδευτικού νερού Σ ε λ ί δ α 2 3

24 Πρέπει να μη χρησιμοποιείται νερό προερχόμενα από πηγές που δεν ανανεώνονται. Συνιστάται η χρήση υδρόμετρου στις παροχές αρδευτικού νερού. Πρέπει το σχέδιο διαχείρισης νερού να περιλαμβάνει ειδική μέριμνα για το νερό των προστατευόμενων υγροτόπων Πρέπει τα σχέδιο διαχείρισης νερού να εναρμονίζεται με το Εθνικό Σχέδιο Δρόσης για την καταπολέμηση της ερημοποίησης, στις ζώνες υφαλμύρωσης, αρνητικού υδατικού ισοζυγίου και υψηλού δυναμικού διάβρωσης. 4.7 Φυτοπροστασία Σχέδιο διαχείρισης της φυτοπροστασίας Υποχρεούται ο επιβλέπων οε συνεργασία με τον επικεφαλής της γεωργικής εκμετάλλευσης να συντάσσει σχέδιο διαχείρισης φυτοπροστασίας Υποχρεούται ο επιβλέπων να τεκμηριώνει την ειδική εμπειρία και γνώση του για σύνταξη σχεδίων και εφαρμογή Συστημάτων Ολοκληρωμένης Διαχείρισης εχθρών, ασθενειών και ζιζανίων (ΟΔΕ, ΙΡΜ). γνωστών και ως Συστημάτων Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας. Πρέπει το σχέδιο διαχείρισης της φυτοπροστασίας να περιλαμβάνει παρακολούθηση της εξέλιξης του πληθυσμού κάθε οργανισμού-στόχου, την επίπτωσή του και, αν είναι δυνατόν, τον τρόπο μέτρησης αυτής της επίπτωσης. αλλά και να παραθέτει μέτρα και μεθόδους αντιμετώπισής του. πρέπει το σχέδιο να περιλαμβάνει και μέτρο αντιμετώπισης πληθυσμιακών εξάρσεων επιβλαβών οργανισμών Μέθοδοι και μέσα φυτοπροστασίας πρέπει η φυτοπροστασία να βασίζεται οε συνδυασμένη εφαρμογή μεθόδων, αλλά με την προϋπόθεση οι μη χημικές (καλλιεργητικά, μηχανικά και βιολογικά μέσα) να αποτελούν την πρώτη επιλογή Πρέπει να τεκμηριώνεται η αναγκαιότητα εφαρμογής των φππ. Πρέπει η προστασία των καλλιεργειών από εχθρούς, ασθένειες και ζιζάνια να επιτυγχάνεται με την ελάχιστη χρήση ΦΠΠ (μείωση αριθμού επεμβάσεων) και ειδικότερα εκείνων που έχουν τη μικρότερη δυσμενή επίδραση στο περιβάλλον. Υποχρεούνται οι παραγωγοί να τηρούν. ως προς το ΦΠΠ, την κείμενη νομοθεσία σχετικά με τη μεταφορά, αποθήκευση, εφαρμογή, διαχείριση των μη χρησιμοποιηθέντων και καταστροφή των κενών μέσων συσκευασίας τους Αντιμετώπιση εχθρών, ασθενειών και ζιζανίων Συνιστάται ο επιβλέπων να ενημερώνεται συνεχώς μέσω συνεργασιών με τα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα. Πρέπει ο επιβλέπων να έχει τις απαραίτητες γνώσεις για την αναγνώριση των σημαντικότερων ειδών της χλωρίδας και της πανίδας (εχθροί, ασθένειες, ωφέλιμοι Σ ε λ ί δ α 2 4