ΕΡΓΟ: «Strategic plans for restoration, protection & eco tourism promotion in Natura 2000 sites which devastated by natural disasters» ΔΡΑΣΗ 4.2.

Transcript

1 ΕΡΓΟ: «Στρατηγικά σχέδια αποκατάστασης, προστασίας και ανάδειξης του οικοτουρισμού σε περιοχές NATURA που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές», NAT PRO «Strategic plans for restoration, protection & eco tourism promotion in Natura 2000 sites which devastated by natural disasters» ΔΡΑΣΗ 4.2. Μελέτη και επιχειρησιακό σχέδιο για την πρόληψη πυρκαϊών στην περιοχή GR του Ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000 ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ Μελέτη και επιχειρησιακό σχέδιο για την πρόληψη πυρκαϊών για την περιοχή GR του Ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000 στην Ηλεία ΜΕΛΕΤΗ: ΘΩΜΑ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ 8, ΑΧΑΡΝΕΣ - ΤΗΛ./FAX: info@m-athanasiou.gr ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2013

2 ΦΟΡΕΑΣ ΑΝΑΘΕΣΗΣ Αναπτυξιακή Εταιρεία Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος Α.Ε. Ο.Τ.Α. ΦΟΡΕΑΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ Το Έργο συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΤΠΑ) και από Εθνικούς Πόρους. Η πλήρης βιβλιογραφική αναφορά στο κείμενο αυτό είναι: Αθανασίου Μ., Μελέτη και επιχειρησιακό σχέδιο για την πρόληψη πυρκαϊών για την περιοχή GR του Ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000 στην Ηλεία, Έργο Interreg IV NAT-PRO, Αναπτυξιακή Εταιρεία Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος Α.Ε. Ο.Τ.Α., Σελ ΜΕΛΕΤΗ: Μιλτιάδης Αθανασίου Περιβαλλοντολόγος M.Sc. Πρόληψη & Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ: Δρ. Μιχαήλ Ξανθάκης Δασολόγος, Γεωπληροφορική, Φυσική Γεωγραφία Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 2 από 175

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη 5 1. Εισαγωγή 5 2. Η περιοχή μελέτης Η πυρκαϊά της 24 ης Αυγούστου Συλλογή χωρικών και περιγραφικών δεδομένων Κλίμακα εργασίας και ακρίβεια δεδομένων Ανθρωπογενές περιβάλλον Δίκτυα Aνθρώπινο δυναμικό & εξοπλισμός δασοπυροσβεστικού ενδιαφέροντος Πηγές υδροληψίας Πυροφυλάκια Τακτικές πυροσβεστικές δυνάμεις Θέσεις περιπολικών πυροσβεστικών οχημάτων Γραφεία Πολιτικής Προστασίας όμορων Δήμων Εθελοντές όμορων Δήμων Αίτια έναρξης δασικών πυρκαϊών Εργασίες πεδίου Δασικά καύσιμα & Μοντέλα Καύσιμης Ύλης (Μ.Κ.Υ.) Ανεξέλεγκτη διάθεση αποβλήτων Πρόβλεψη συμπεριφοράς πιθανών δασικών πυρκαϊών Το σύστημα FARSITE Δεδομένα εισόδου Δημιουργία αρχείου Μ.Κ.Υ. & κάλυψης κόμης Δημιουργία αρχείου εργασίας Ορισμός σεναρίων μετεωρολογικών συνθηκών Αρχείο καιρού Αρχείο αρχικής υγρασίας καύσιμης ύλης FMC% δυσμενών συνθηκών (ΣΕΝΑΡΙΟ 1) FMC% μέσων συνθηκών (ΣΕΝΑΡΙΟ 2) Αρχείο ανέμου Ορισμός πιθανών σημείων έναρξης πυρκαϊάς 31 Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 3 από 175

4 Δεδομένα εξόδου - ποσοτικά χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς της φωτιάς Πλεονεκτήματα και περιορισμοί κατά τη χρήση του Farsite Τεκμηρίωση επιχειρησιακού σχεδίου Πρόληψη και Προκατασταλτικός Σχεδιασμός Διαχείριση της καύσιμης ύλης Η καμένη περιοχή Χόρτα Συλλογή αποβλήτων Παρακολούθηση και έγκαιρος εντοπισμός πυρκαϊών Εκτίμηση κινδύνου - ετοιμότητα Διασπορά δυνάμεων - περιπολίες Εθελοντές Πολίτες προσέλκυση νέων εθελοντών Συμβατότητα μέσων και μεθόδων κοινές ασκήσεις Καταστολή στόχοι και τακτικές Σύστημα Υποστήριξης Λήψης Αποφάσεων (Decision Support System - DSS) Σχεδιασμός του DSS Αξιοποίηση του DSS Χειρισμός της διεπαφής του DSS 63 Ευχαριστίες 64 Βιβλιογραφία 64 Παράρτημα 1: Απλοποιημένος οδηγός ενεργειών 68 Παράρτημα 2: Φωτογραφική τεκμηρίωση [βλάστηση (δασικά καύσιμα) & Μ.Κ.Υ.] 73 Παράρτημα 3: Παραμετροποίηση Μοντέλων Καύσιμης Ύλης (Μ.Κ.Υ.) 82 Παράρτημα 4: Μετεωρολογικές συνθήκες και σημεία έναρξης ενδεχόμενων πυρκαϊών 83 Παράρτημα 5: Χειρισμός του λογισμικού Farsite 89 Παράρτημα 6: Προσομοιώσεις χωρικής εξάπλωσης δασικών πυρκαϊών από το Farsite 94 Παράρτημα 7: Κατάλογος ψηφιακών δεδομένων διανυσματικής και πλεγματικής μορφής 175 Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 4 από 175

5 Περίληψη Για την μείωση του κινδύνου πυρκαϊάς και την αντιπυρική προστασία της περιοχής μελέτης - η οποία περιλαμβάνει και τμήμα του Τόπου Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ SCI) GR του Ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000 προτάθηκαν, στα πλαίσια του έργου NAT-PRO, προληπτικά, προκατασταλτικά και κατασταλτικά μέτρα με βάση: α) την ανάλυση του συνόλου των διαθέσιμων στοιχείων και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του φυσικού περιβάλλοντος και β) την πρόβλεψη της συμπεριφοράς ενδεχόμενων δασικών πυρκαϊών, υπό ποικίλες πιθανές μετεωρολογικές συνθήκες. Από την αξιοποίηση του συνόλου των σχετικών δεδομένων και τη σχετική ανάλυση που διεξήχθη στο περιβάλλον του Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών ArcMap 9.3 της ESRI, τεκμηριώθηκε η ανάγκη εγκατάστασης πυροφυλακίου βόρεια της λίμνης του Καϊάφα, στην δυτική απόληξη του όρους Λαπίθας και διατυπώθηκαν ποικίλες εναλλακτικές προσεγγίσεις ως προς τη διασπορά και τις τακτικές των δασοπυροσβεστικών δυνάμεων. Η βλάστηση της περιοχής, στην οποία μπορεί να μεταδοθεί η φωτιά, περιγράφηκε χρησιμοποιώντας Μοντέλα Καύσιμης Ύλης (Μ.Κ.Υ.) που έχουν δημιουργηθεί για την Ελλάδα [από τους Δημητρακόπουλος κ.α. (2001), και Dimitrakopoulos (2002)]. Τα Μ.Κ.Υ. εισήχθησαν, στη συνέχεια, στο ελεύθερο λογισμικό - σύστημα Farsite (Finney, 1998) ως ένα εκ των απαιτούμενων δεδομένων εισόδου. Οι προσομοιώσεις της χωρικής εξάπλωσης των δασικών πυρκαϊών που παρήχθησαν, συμπεριλαμβάνονται στο Σύστημα Υποστήριξης Λήψης Αποφάσεων (DSS) που δημιουργήθηκε στα πλαίσια του έργου, είναι διαθέσιμες προς αξιοποίηση μέσω της σχετικής γραφικής διεπαφής και τεκμηρίωσαν μεταξύ άλλων - τα προληπτικά μέτρα και τις κατασταλτικές τακτικές που προτάθηκαν. Το DSS σχεδιάστηκε έτσι ώστε να είναι απλό, να χρησιμοποιείται εύκολα (Little, 1970), να μην υποκαθιστά τις δυνατότητες της κριτικής σκέψης του λήπτη αποφάσεων αλλά να διευκολύνει τη λύση συγκεκριμμένων προβλημάτων που αφορούν στη διαχείριση της δασικής πυρκαϊάς, ακόμα κι όταν ο χρήστης δεν έχει ιδιαίτερες γνώσεις πληροφορικής (Sprague and Watson, 1976, Sprague and Carlson, 1982, Ιωάννου, 2008). 1. Εισαγωγή Το Έργο ΝΑΤ-PRO πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Διασυνοριακού Προγράμματος Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας «Ελλάδα - Ιταλία », το οποίο εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 28/03/2008 με την απόφαση C(2008)1132/ 28/03/2008. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 5 από 175

6 Αντικείμενο της δράσης 4.2 του Έργου είναι η μελέτη και το σχετικό επιχειρησιακό σχέδιο για την πρόληψη πυρκαϊών στην περιοχή του Καϊάφα (η οποία είναι τμήμα του ΤΚΣ GR του Ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000). Ένα τμήμα της περιοχής μελέτης έχει ήδει πληγεί από την πυρκαϊά της 24 ης Αυγούστου του 2007 (Αθανασίου, 2008) και η μεγάλη οικολογική της σημασία αλλά και η μικρή της έκταση υπαγορεύουν στοχευμένες παρεμβάσεις καθώς και ο κίνδυνος πυρκαϊών οι οποίες είναι πιθανόν να εκδηλωθούν εκτός ή εντός αυτής, πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη κατά τη συνολική διαχείριση της περιοχής (Καρέτσος και Οικονόμου, 2009, NERCO - Ν. ΧΛΥΚΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Ε.Μ., 2011). Η αποτελεσματική πρόληψη και καταστολή των δασικών πυρκαϊών προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, και: α) τη γνώση και ανάλυση των αιτίων έναρξης των δασικών πυρκαϊών των παρελθόντων ετών αλλά και β) την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αυτές θα εξαπλωθούν δηλαδή τη δυνατότητα πρόβλεψης των χαρακτηριστικών που θα έχουν κάτω από τις εκάστοτε επικρατούσες συνθήκες, έτσι ώστε να είναι εφικτή η έγκαιρη λήψη προληπτικών μέτρων αλλά και γρήγορων και αποτελεσματικών αποφάσεων κατά την καταστολή. Η πολυπλοκότητα που χαρακτηρίζει τις προσπάθειες ισορροπημένου συνδυασμού των σταδίων της διαχείρισης των δασικών πυρκαϊών και οι περιορισμοί στη χρηματοδότηση αναδεικνύουν την μεγάλη σημασία της επιστημονικής ανάλυσης αξιόπιστων στοιχείων. Η συλλογή, προετοιμασία, επεξεργασία και αξιοποίηση των δεδομένων καθώς και τα επί μέρους στάδια του συνόλου των εργασιών, παρουσιάζονται αναλυτικά στα επόμενα κεφάλαια και γίνεται σαφής μνεία των παραδοχών, των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και των περιορισμών της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε. Κατά την εκπόνηση της μελέτης αξιοποιήθηκαν το Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών ArcMap 9.3 της ESRI (license Type: ArcView single use) και το ελεύθερο λογισμικό σύστημα δισδιάστατης προσομοίωσης χωρικής εξάπλωσης δασικών πυρκαϊών Farsite (έκδοση ) της Δασικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ (Finney, 1998). 2. Η περιοχή μελέτης Η περιοχή μελέτης βρίσκεται στην κεντροδυτική Πελοπόννησο εντός τμημάτων των διοικητικών ορίων των Δήμων Πύργου, Ανδρίτσαινας Κρεστένων και Ζαχάρως, της Περιφερειακής Ενότητας Ηλείας, της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Συγκεκριμμένα, στα πλαίσια της εκπόνησης του επιχειρησιακού σχεδίου για την πρόληψη των δασικών πυρκαϊών, ως περιοχή μελέτης ορίστηκε, η Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 6 από 175

7 περιοχή μελέτης του έργου Στρατηγικά σχέδια αποκατάστασης, προστασίας και ανάδειξης του οικοτουρισμού σε περιοχές NATURA που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές (NAT PRO), μαζί με τη ζώνη επιρροής της, του ενός χιλιομέτρου (1 km), με συνολικό εμβαδόν εκτάρια (ha) (σχήμα 1). Δηλαδή η περιοχή μελέτης της δράσης 4.2 (ήτοι της παρούσας μελέτης 1 ) με τίτλο Μελέτη και επιχειρησιακό σχέδιο για την πρόληψη πυρκαϊών στην περιοχή GR του Ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000, αποτελείται από: α) ένα τμήμα του Τόπου Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ ή SCI) «Θίνες & Παραλιακό Δάσος Ζαχάρως, Λίμνη Καϊάφα, Στροφυλιά, Κακοβάτος» του Ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura , με κωδικό GR (εμβαδού ha) και β) τη ζώνη επιρροής του, του 1 km, (εμβαδού ha). Περιλαμβάνει, δε: τμήμα των τριών παράλληλων παράκτιων ζωνών των θινών που εκτείνονται μεταξύ της περιοχής της αποξηραμένης λίμνης της Αυγουλινίτσας και του χωριού Κακόβατος, το πευκοδάσος της Στροφιλιάς, τις ιαματικές πηγές και τη λίμνη του Καϊάφα, τον αρχαιολογικό χώρο του Κάτω Σαμικού (Ακρόπολη της Αρχαίας Σαμίας, βλ. εικόνα 1), Εικόνα 1: Τμήμα των λειψάνων της Ακρόπολης της Αρχαίας Σαμίας η οποία βρίσκετα στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα της περιοχής μελέτης. γεωργικές εκτάσεις, τα χωριά Νεοχώρι Ξηροχωρίου, Κάτω Ξηροχώρι, Κάτω Σαμικό και τμήματα της Εθνικής οδού Καλαμάτας - Πύργου και της σιδηροδρομικής γραμμής του ΟΣΕ Καλαμάτα Κυπαρισσία Πύργος. 1 Η περιοχή μελέτης επεκτάθηκε στην διπλάσια σχεδόν έκταση, για λόγους πραγματισμού και της παράλληλης αύξησης: α) της αξιοπιστίας των αποτελεσμάτων των προσομοιώσεων της χωρικής εξάπλωσης των δασικών πυρκαϊών και των προβλέψεων της συμπεριφοράς τους καθώς και β) της χρησιμότητας των επακόλουθων σχετικών συμπερασμάτων επί του δυναμικού φαινομένου των δασικών πυρκαϊών. 2 Σύμφωνα με το άρθρο 3, παρ.1 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 7 από 175

8 Σχήμα 1: Χάρτης προσανατολισμού για την περιοχή μελέτης της Δράσης 4.2 Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 8 από 175

9 Στις πλέον απομακρυσμένες από την θάλασσα επίπεδες θίνες μέσου πλάτους διακοσίων (200) μέτρων (m), αναπτύσσεται πευκοδάσος με χαλέπιο πεύκη (Pinus halepensis) και κουκουναριά (Pinus pinea). Λοιπά τμήματα της περιοχής, καλύπτονται από φρύγανα, αείφυλλα πλατύφυλλα και άρκευθους (Juniperus phoenicea) ενώ πέριξ της λίμνης και σε άλλες διάσπαρτες θέσεις αναπτύσσονται καλαμιώνες (Phragmites australis). Το εμβαδόν της περιοχής μελέτης του έργου μαζί με τη ζώνη επιρροής της, των 3 km (ή άλλως της περιοχής μελέτης της δράσης 4.2 μαζί με τη ζώνη επιρροής της, των 2 km), είναι ha (σχήμα 1) Η πυρκαϊά της 24 ης Αυγούστου 2007 Τμήμα της περιοχής μελέτης, πέριξ της λίμνης του Καϊάφα, επλήγη από την μεγαπυρκαϊά του Παλαιοχωρίου Ηλείας του 2007 (Αθανασίου, 2008), έως και περίπου 2,3 km βορειοδυτικά της λίμνης (σχήμα 1). Η μεγαπυρκαϊά ξέσπασε στις 24 Αυγούστου 2007, σε οικία του οικισμού του Παλαιοχωρίου του νυν 3 Τ.Δ. Χρυσοχωρίου του Δήμου Ζαχάρως και εξαπλώθηκε σε χόρτα και δάσος χαλεπίου πεύκης με υπόροφο θαμνώνων αείφυλλων πλατύφυλλων σε μίξη με αγροτικές εκτάσεις. Η πυρκαϊά εξαπλώθηκε ταχύτατα λόγω της δημιουργίας ισχυρής επαγωγικής στήλης αλλά και λόγω της μετάδοσής της με καύτρες σε ξερά ιστάμενα χόρτα ελαιώνων προκαλώντας το τραγικό δυστύχημα στην Αρτέμιδα όπου εγκλωβίστηκαν 23 πολίτες και πυροσβέστες (Xanthopoulos et al. 2009, Athanasiou and Xanthopoulos, 2010, Αθανασίου & Ξανθόπουλος 2013). Λόγω των μετεωρολογικών συνθηκών που επικρατούσαν, της ύπαρξης μεγάλων ποσοτήτων βιομάζας και του έντονου αναγλύφου της περιοχής, η πυρκαϊά πήρε εξ αρχής μεγάλες διαστάσεις, απέκτησε χαρακτηριστικά μεγαπυρκαϊάς και δεν ήταν εφικτό να αναχαιτιστεί ούτε από τα εναέρια μέσα. Προσέγγισε τα Λουτρά του Καϊάφα, τα πρώτα σπίτια της Ζαχάρως, τον Μπισκινόκαμπο και το Νεοχώρι τις απογευματινές ώρες και έκαψε τμήμα του δάσους του Καϊάφα έως τις πρωινές ώρες της επόμενης ημέρας (25 Αυγούστου 2007). Η μεταπυρική αναγέννηση της βλάστησης στην περιοχή, έχει δημιουργήσει συνθήκες αύξησης του κινδύνου δασικής πυρκαϊάς γεγονός που (εκτός από την, δυνητικά, αρνητική επίδραση στην οικολογική ισορροπία και την βιοποικιλότητά της) μπορεί να ευνοήσει δασική πυρκαϊά υψηλής ταχύτητας διάδοσης η οποία θα είναι πολύ δύσκολο να κατασταλεί. 3 Σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του N. 3852/2010 Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 9 από 175

10 3. Συλλογή χωρικών και περιγραφικών δεδομένων Τα απαιτούμενα χωρικά και περιγραφικά ψηφιακά δεδομένα συλλέχθηκαν ή δημιουργήθηκαν και τελικά εισήχθησαν με την μορφή των αντίστοιχων επιπέδων πληροφορίας, διανυσματικής ή πλεγματικής μορφής - στο εγκατεστημένο Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών (ΓΣΠ) (λογισμικό ArcGIS ArcView Single User της ESRI) του Γραφείου Περιβαλλοντικών Μελετών Αθανασίου Μιλτιάδης. Το σύνολο των ως άνω δεδομένων και του λοιπού υποστηρικτικού υλικού (πίνακας 1) αφορά σε πληροφορία που εκτείνεται χωρικά και εκτός της περιοχής μελέτης έως τις ζώνες επιρροής των τριών (3) ή και περισσότερων, κατά περίπτωση, χιλιομέτρων (km) Κλίμακα εργασίας και ακρίβεια δεδομένων Η χαρτογραφική κλίμακα εργασίας κυμάνθηκε από 1: (για την επόπτευση της περιοχής μελέτης, εμβαδού ha) έως και περίπου 1:500 για τις επί μέρους προσομοιώσεις της χωρικής εξάπλωσης των πιθανών δασικών πυρκαϊών. Το μέγεθος του εικονοστοιχείου (pixel) του Ψηφιακού Μοντέλου Εδάφους (Digital Elevation Model DEM) που χρησιμοποιήθηκε είναι 5 m και συνιστά πολύ ικανοποιητική ανάλυση για τις προσομοιώσεις της εξάπλωσης των δασικών πυρκαϊών στο ετερογενές τοπίο της περιοχής, καθώς είναι πολύ μικρότερο από τις τιμές 25 έως 50 m που συχνά χρησιμοποιούνται (Finney, 1998) στο πρόγραμμα Farsite. Οι απαιτήσεις της μελέτης, το μέγεθος των επί μέρους στοιχείων του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και των υποδομών της περιοχής, καθόρισαν το είδος, τον αριθμό και τη σχετική ανάλυση των αποτελεσμάτων και των σχετικών χαρτών που παρήχθησαν. Σχετικά με τη βλάστηση, αρχικά στο γραφείο, οι εργασίες έλαβαν χώρα σε μικρή χαρτογραφική κλίμακα η οποία κυμάνθηκε από 1: έως 1: Στη συνέχεια, η διακριτική ικανότητα και η διαθέσιμη λεπτομέρεια και πληροφορία αυξήθηκαν, λόγω της ενημέρωσης του αρχικού αρχείου με την πληροφορία των ορίων της καύσιμης ύλης που καταγράφηκαν λεπτομερώς, με GPS στο πεδίο (δηλαδή σε πολύ μεγαλύτερη χαρτογραφική κλίμακα). Στο πεδίο, η κλίμακα εργασίας κυμάνθηκε από 1: έως και περίπου 1: Ανθρωπογενές περιβάλλον Οι οικισμοί της ευρύτερης περιοχής και τα μεμονωμένα κτίσματα (ποικίλων χρήσεων, μόνιμης ή εποχικής δραστηριότητας) της περιοχής μελέτης, παρουσιάζονται στο σχήμα 2 μαζί με τα Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 10 από 175

11 υπόλοιπα δεδομένα του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος τα οποία περιγράφονται στα επόμενα κεφάλαια. Πίνακας 1: Χωρικά και περιγραφικά δεδομένα της ευρύτερης περιοχής Περιγραφή επιπέδου Τύπος αρχείου Συντομογραφία Περιοχή μελέτης έργου NAT-PRO διανυσματικός (vector) Περιοχή μελέτης Δράσης 4.2 διανυσματικός (vector) Περιοχή μελέτης έργου & ζώνη επιρροής 3 km διανυσματικός (vector) Ψηφιακό Μοντέλο Εδάφους πλεγματικός (raster) DEM Μορφολογικές κλίσεις πλεγματικός (raster) Slope Προσανατολισμός (έκθεση) μορφολογικών κλίσεων πλεγματικός (raster) Aspect Όρια του ΤΚΣ 4 GR του δικτύου Natura 2000 διανυσματικός (vector) Οικότοποι 5 της περιοχής GR πλεγματικός (raster) Οικότοποι της περιοχής GR διανυσματικός (vector) Μοντέλα Καύσιμης Ύλης 6 (Fuel Models) διανυσματικός (vector) Μ.Κ.Υ. (F.M.) Μοντέλα Καύσιμης Ύλης (Fuel Models) πλεγματικός (raster) Μ.Κ.Υ. (F.M.) Κάλυψη κόμης (Canopy Cover) πλεγματικός (raster) CC Διοικητικά όρια Δήμων Καλλικράτη διανυσματικός (vector) Αρχείο πυρκαϊών λογιστικό φύλλο Πιθανά σημεία έναρξης δασικών πυρκαϊών διανυσματικός (vector) Υδροστόμια και δεξαμενές 8 λογιστικό φύλλο Πρατήρια υγρών καυσίμων 9 διανυσματικός (vector) Μεμονωμένα κτίσματα (οικίες, ποιμνιοστάσια, κλπ) διανυσματικός (vector) Οδικό δίκτυο διανυσματικός (vector) Σιδηροδρομικό δίκτυο διανυσματικός (vector) Τμήμα δικτύου υψηλής τάσης ΔΕΗ διανυσματικός (vector) Καμένη έκταση πυρκαϊάς Παλαιοχωρίου Ηλείας διανυσματικός (vector) Θέσεις υφιστάμενων πυροφυλακίων (βλ. παραπομπή 8) λογιστικό φύλλο Θέση προτεινόμενου πυροφυλακίου διανυσματικός (vector) Ορατότητα από το προτεινόμενο πυροφυλάκιο πλεγματικός (raster) Θέσεις περιπολικών πυροσβεστικών οχημάτων διανυσματικός (vector) Ορατότητα από τα περιπολικά οχήματα πλεγματικός (raster) Μορφολογικές κλίσεις > 30 μοιρών ( ο ) πλεγματικός (raster) Νοτιοδυτικές εκθέσεις μορφολογικών κλίσεων πλεγματικός (raster) 4 Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (Special Community Interest SCI) 5 Ο χάρτης οικοτόπων της περιοχής GR του δικτύου Natura 2000, όπως έχει αποτυπωθεί στα πλαίσια της Μελέτης Αποκατάστασης Τοπίου του Δάσους Στροφιλιάς Καϊάφα του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων (ΙΜΔΟ & ΤΔΠ) του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) το 2009 και της σχετικής Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης (Ε.Π.Μ.) των NERCO - Ν. ΧΛΥΚΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Ε.Μ. το Το αρχείο των Μ.Κ.Υ όπως προέκυψε μετά την ενημέρωση του διανυσματικού αρχείου της βλάστησης του χάρτη οικοτόπων, με βάση την καταγραφή των δασικών καυσίμων στο πεδίο και την περιφραφή τους από Μ.Κ.Υ. των Δημητρακόπουλος κ.α. (2001), Dimitrakopoulos (2002) και Scott and Burgan (2005). 7 Η χρονοσειρά στοιχείων του Δασαρχείου Ολυμπίας που περιέχει τη θέση, το αίτιο έναρξης, τη διάρκεια, την καείσα έκταση και τις επίγειες δυνάμεις και τα εναέρια μέσα που διατέθηκαν για κάθε πυρκαϊά. 8 Πηγή: Πυροσβεστικό Κλιμάκιο Κρεστένων 9 Το πρατήριο στα βόρεια του χωριού Κάτω Σαμικό που βρίσκεται εκτός της περιοχής μελέτης (σχήμα 2), είναι σήμερα εκτός λειτουργίας. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 11 από 175

12 Σχήμα 2: Χάρτης ανθρωπογενούς περιβάλλοντος Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 12 από 175

13 Δίκτυα Το οδικό δίκτυο που ψηφιοποιήθηκε (πίνακας 1) αφορά στην Εθνική οδό, στους υπόλοιπους συλλεκτηρίους και ασφαλτοστρωμένους δρόμους καθώς και στις αγροτικές και δασικές οδούς (χωματόδρομους) (σχήμα 2). Η κατάσταση των χωματόδρομων ποικίλει ως προς το πλάτος και τη βατότητά τους και οι περισσότεροι είναι πλάτους μικρότερου από 7 μέτρα (το πλάτος που απαιτείται για την διασταύρωση δύο πυροσβεστικών οχημάτων). Στο σχήμα 2 παρουσιάζονται, επίσης, το τμήμα της σιδηροδρομικής γραμμής που διασχίζει την περιοχή και το αντίστοιχο τμήμα του δικτύου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, υψηλής τάσης της ΔΕΗ Aνθρώπινο δυναμικό & εξοπλισμός δασοπυροσβεστικού ενδιαφέροντος Πηγές υδροληψίας Οι ανάγκες πλήρωσης των δεξαμενών των δασοπυροσβεστικών οχημάτων με νερό, καλύπτονται από τις κλειστές υδατοδεξαμενές και τα υδροστόμια (κρουνούς) της ευρύτερης περιοχής. Οι θέσεις και τα χαρακτηριστικά τους παρουσιάζονται στους πίνακες 2 & 3. Η θάλασσα αποτελεί την πηγή υδροληψίας για τα πυροσβεστικά αεροσκάφη (Α/Φ) και ελικόπτερα (Ε/Π). Πίνακας 2: Κλειστές υδατοδεξαμενές ευρύτερης περιοχής Τοποθεσία Υψόμετρο Συντεταγμένες (WGS84) Σμέρνα 350 Ν 37 31' 41'' Ε 21 40' 07'' 100 Σμέρνα 521 Ν 37 32' 45.64'' Ε 21 39' 52.57'' 100 Σμέρνα 583 Ν 37 32' 25'' Ε 21 41' 29'' 100 Σμέρνα 684 Ν 37 32' 49'' Ε 21 40' 49'' 100 Κρουνοί 62 Ν 37 34' 32'' Ε 21 37' 10'' 20 Βρίνα 67 Ν ' Ε ' 5 Γραίκα 164 Ν 37 33' 33'' Ε 21 41' 55'' 100 Γρύλλος 145 Ν 37 35' 39'' Ε 21 39' 05'' 10 Γραίκα 328 Ν 37 33' 42'' Ε 21 42' 52'' 100 Γραίκα 589 Ν 37 33' 08'' Ε 21 41' 06'' 60 Γρύλλος 129 Ν 37 34' 35'' Ε 21 40' 13'' Πυροφυλάκια Χωρητικότητα (κυβικά μέτρα m 3 ) Τα πυροφυλάκια της ευρύτερης περιοχής που επανδρώνονται κατά τις αντιπυρικές περιόδους (συγκεκριμένα από την 1 η Ιουνίου έως την 31 η Οκτωβρίου κάθε έτους) βρίσκονται στις θέσεις που παρουσιάζονται στον πίνακα 4. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 13 από 175

14 Πίνακας 3: Υδροστόμια ευρύτερης περιοχής Θέση Ξηροχώρι (Ξενοδοχείο Καλογερόπουλου) Ξηροχώρι (Ρουπάκι) Σμέρνα (Δεξαμενή) Σμέρνα (Είσοδος) Σμέρνα (Δημοτικό Σχολείο) Σμέρνα (Περιφερειακός δρόμος -2 Κρουνοί στα ΝΔ) Καϊάφας (Ε.Ο. προς Ζαχάρω, 500m. ΝΔ Σ. Σταθμού, αριστερά) Καϊάφας (Ε.Ο. προς Ζαχάρω, 1000m. ΝΔ Σ. Σταθμού, αριστερα) Καλλίκωμο (Παιδικός Σταθμός) Καλλίκωμο (Είσοδος χωριού) Καλλίκωμο (Βλαχόπουλου) Καλλίκωμο (Εκκλησία) Βρίνα (Έξοδος προς Σμέρνα) Άνω Σαμικό (Εκκλησία) Κάτω Σαμικό (Κέντρο) Κατάσταση Δεν έχει συνδεθεί με το δίκτυο Δεν έχει συνδεθεί με το δίκτυο Λειτουργεί Εκτός λειτουργίας / Προβλήματα δικτύου Εκτός λειτουργίας Εκτός λειτουργίας Λειτουργεί Λειτουργεί / Χαμηλή πίεση Εκτός λειτουργίας Εκτός λειτουργίας Λειτουργεί Λειτουργεί Λειτουργεί Λειτουργεί Λειτουργεί Πίνακας 4: Πυροφυλάκια ευρύτερης περιοχής Θέση - Τοπωνύμιο Ημερήσιο ωράριο επάνδρωσης Περιγραφή Όρος Σμέρνα 07:30-22:00 Ανάντη της εκκλησίας Όρος Μίνθη - Βουνούκα 11:30-19: Όρος Ζαχοβούνι Ανάντη χωριού Καλλιθέα Φιγαλεία χιλιόμετρο πριν το χωριό, δεξιά προς το βουνό Τακτικές πυροσβεστικές δυνάμεις Εντός της περιοχής μελέτης δεν υπάρχει εγκατεστημένος Πυροσβεστικός Σταθμός. Ο Πυροσβεστικός Σταθμός Πύργου βρίσκεται αρκετά χιλιόμετρα βορειοδυτικά της περιοχής μελέτης. Το Πυροσβεστικό Κλιμάκιο Κρεστένων, που είναι το εγγύτερο στην περιοχή μελέτης, καλύπτει όλη την επαρχία Ολυμπίας και βρίσκεται στον περιφερειακό δρόμο Κρεστένων. Η δύναμη του Πυροσβεστικού Κλιμακίου Κρεστένων είναι 15 μόνιμοι και 37 πυροσβέστες πενταετούς υποχρέωσης. Κατά τις αντιπυρικές περιόδους η δύναμη του κλιμακίου ενισχύεται από ακόμη 15 εποχικούς δασοπυροσβέστες. Ο σχετικός, με τη δασοπυρόσβεση, εξοπλισμός είναι: 3 οχήματα 4Χ4, χωρητικότητας λίτρων 2 οχήματα UNIMOG, χωρητικότητας λίτρων 10 Της δεξαμενής νερού Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 14 από 175

15 2 οχήματα UNIMOG, χωρητικότητας λίτρων 1 όχημα UNIMOG, χωρητικότητας λίτρων 1 όχημα STAYER, χωρητικότητας λίτρων (δότης) 1 οκταθέσιο λεωφορείο, μεταφοράς προσωπικού Θέσεις περιπολικών πυροσβεστικών οχημάτων Κατά τις αντιπυρικές περιόδους, τα πυροσβεστικά περιπολικά οχήματα βρίσκονται στις ακόλουθες έξι (6) θέσεις της ευρύτερης περιοχής: 1. Διασταύρωση Κρεστένων (κοντά στην περιοχής μελέτης & βόρεια, βορειοανατολικά) 2. Δημοτικό σχολείο Βρίνας (κοντά στην περιοχής μελέτης & ανατολικά, βορειοανατολικά) 3. Παραλία Κάτω Σαμικού (εντός της περιοχής μελέτης) 4. Γυμνάσιο Τοπικής Κοινότητας Καλλιθέας (ανατολικά της περιοχής μελέτης) 5. Ανήλιο (στην εκκλησία Άγιος Ανδρέας, επί της εθνικής στη διασταύρωση Ανήλιου, νοτιοανατολικά της περιοχής μελέτης) 6. Είσοδος Τοπικής Κοινότητας Φιγαλείας (νοτιοανατολικά της περιοχής μελέτης) Οι θέσεις 1, 2 και 3 παρουσιάζονται στο σχήμα Γραφεία Πολιτικής Προστασίας όμορων Δήμων Τα διαθέσιμα οχήματα και χωματουργικά μηχανήματα των Γραφείων Πολιτικής Προστασίας των όμορων Δήμων Ανδρίτσαινας-Κρεστένων και Ζαχάρως, παρουσιάζονται στους πίνακες 5 και 6, αντίστοιχα. Πίνακας 5: Οχήματα & μηχανήματα Δήμου Ανδρίτσαινας-Κρεστένων Πυροσβεστικά Τσάπες οχήματα JCB Γκρέϊντερ Φορτηγά Πίνακας 6: Οχήματα & μηχανήματα Δήμου Ζαχάρως Πυροσβεστικά οχήματα Τσάπες Γκρέϊντερ Φορτηγά Φορτωτές Τρακτέρ Υδροφόρες Εθελοντές όμορων Δήμων Στα Κρέστενα, του Δήμου Ανδρίτσαινας-Κρεστένων, βρίσκεται η έδρα της εγγύτερης - στην περιοχή μελέτης - τοπικής εθελοντικής οργάνωσης που ονομάζεται ROMMEL και δραστηριοποιείται στην Περιφερειακή Ενότητα της Ηλείας. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 15 από 175

16 Η εν λόγω εθελοντική οργάνωση αριθμεί είκοσι δύο (22) εθελοντές και κατέχει δύο (2) αυτοκίνητα τύπου jeep. Η ύπαρξη των επιπλέον ατύπων - σε κάθε χωριό μικρών ομάδων των 2, 3 πολιτών (που έχει αναφερθεί κατά τη συλλογή των σχετικών στοιχείων) θα πρέπει να επιβεβαιωθεί πριν αυτοί ενταχθούν στην υπολογίσιμη δύναμη των εθελοντών της περιοχής Αίτια έναρξης δασικών πυρκαϊών Η διερεύνηση των αιτίων των δασικών πυρκαϊών και η ανάλυση των σχετικών δεδομένων αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο για την οργάνωση της πρόληψης στη σωστή κατεύθυνση (Chandler et al. 1983, Velez 1997, FAO 2006, Ξανθόπουλος 2012). Εξαιρώντας την αντιπυρική περίοδο του 2007 και με βάση τα μηχανογραφημένα στοιχεία των δασικών πυρκαϊών της περιοχής για την περίοδο , τα αίτια έναρξης στην περιοχή μελέτης είναι άγνωστα, στην συντριπτική τους πλειονότητα. Οι επιβεβαιωμένες περιπτώσεις έναρξης πυρκαϊάς λόγω ανθρώπινης αμέλειας είναι επτά (7): α) 1 περίπτωση έναρξης από φωτιά που άναψαν κυνηγοί, β) 4 περιπτώσεις καύσης υπολειμμάτων και 1 περίπτωση εκτροπής δικύκλου στο Κάτω Σαμικό, γ) 1 περίπτωση καύσης υπολειμμάτων στον Σιδηροδρομικό Σταθμό της Ζαχάρως. Οι εκάστοτε καμένες εκτάσεις ήταν πολύ μικρές [τις περισσότερες φορές μικρότερες από 5 στρέμματα με μέγιστη τιμή τα 50 στρέμματα (5 ha) δασικής έκτασης]. Οι πυρκαϊές της περιοχής ξέσπασαν σε δασικές, σε αγροτικές εκτάσεις, σε καλαμιώνες και πρανή δρόμων, οι περισσότερες τις μεσημεριανές και απογευματινές ώρες, ήταν μικρής έντασης και ελέγχθηκαν σε λίγες ώρες Εργασίες πεδίου Οι εργασίες πεδίου αφορούσαν σε παρατηρήσεις του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της περιοχής μελέτης και στην καταγραφή των χαρακτηριστικών της δασικής και αγροτικής βλάστησης. Χρησιμοποιήθηκαν: α) φορητή δορυφορική συσκευή εντοπισμού θέσης (GPS GARMIN etrex SUMMIT με σφάλμα από 3 έως 5 m), β) ψηφιακή φωτογραφική μηχανή, γ) πυξίδα για τον υπολογισμό του οριζοντίου αζιμουθίου λήψης των φωτογραφιών και δ) ψηφιακός καταγραφέας φωνής για την επί τόπου αποθήκευση με την μορφή αρχείου ήχου, του συνόλου των μετρήσεων και των πληροφοριών, με αφήγηση. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 16 από 175

17 Δασικά καύσιμα & Μοντέλα Καύσιμης Ύλης (Μ.Κ.Υ.) Τα δασικά καύσιμα της περιοχής μελέτης, είναι το σύνολο της ζωντανής και νεκρής βλάστησης (φυλλόστρωµα, βελόνες, κορµοί, χόρτα, θάµνοι, φύλλωµα, ζωντανά και νεκρά κλαδιά, δέντρα) που μπορεί να καεί (Pyne et al, 1996). Τα δασικά καύσιμα, αφού ομαδοποιηθούν υπό την μορφή Μοντέλων Καύσιμης Ύλης 11 (Μ.Κ.Υ.), αποτελούν ένα από τα δεδομένα εισόδου στο σύστημα προσομοίωσης της χωρικής εξάπλωσης της φωτιάς, Farsite 12 (Finney, 1998). Γι αυτόν τον λόγο, το μη ενημερωμένο (για τις ανάγκες της παρούσας μελέτης) αρχείο βλάστησης του χάρτη οικοτόπων του πίνακα 1, επικαιροποιήθηκε με βάση την πραγματική κατάσταση της υφιστάμενης βλάστησης. Με στόχο, δε, τη δημιουργία χάρτη Μ.Κ.Υ. της περιοχής μελέτης ο οποίος να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ακριβή αποτύπωση των ορίων μεταξύ των διαφορετικών τύπων βλάστησης καθώς και στην καταγραφή των ειδών, της διάταξης, του ύψους και της δομής της βλάστησης. Για την εξασφάλιση της μέγιστης δυνατής ακρίβειας περιγραφής της βλάστησης, κυρίως από τα Μ.Κ.Υ των Δημητρακόπουλος και άλλοι (2001) και Dimitrakopoulos (2002), βλ. πίνακα 7 του κεφαλαίου , η βλάστηση αποτυπώθηκε στο σύνολό της, ακόμα και στα πιο δύσβατα σημεία της περιοχής και καταγράφηκαν λεπτομερώς τα ομοιογενή και τα ανομοιογενή τμήματά της. Σε αυτό το πλαίσιο και με σκοπό την μείωση των σφαλμάτων κατά τη χωρική προσομοίωση της εξάπλωσης της φωτιάς, καταγράφηκαν και τα κάτωθι ιδιαίτερα χρήσιμα συμπληρωματικά στοιχεία: η ύπαρξη ή μη ανωρόφου, ο βαθμός προστασίας από τον άνεμο που παρέχει ο ανώροφος στην επιφανειακή βλάστηση και η θέση της βλάστησης σε σχέση με τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής (partially sheltered, sheltered or not) ώστε να είναι εφικτό να εκτιμηθεί ο βαθμός μείωσης της έντασης του πνέοντος ανέμου κατά περιοχές 13 με βάση τα συμπεράσματα των Albini and Baughman (1979) και Rothermel (1983) και 11 Μοντέλο καύσιμης ύλης είναι ένας προσομοιασμένος τύπος καύσιμης ύλης για τον οποίο έχουν καθοριστεί οι τιμές για όλες τις μεταβλητές περιγραφής του, που απαιτούνται για τη επίλυση του μαθηματικού μοντέλου διάδοσης της φωτιάς (Ξανθόπουλος, 1990). 12 Το Farsite έχει ενσωματωμένο και αξιοποιεί το μαθηματικό μοντέλο πρόβλεψης της διάδοσης της φωτιάς του Rothermel (1972) για την πυρκαϊά επιφανείας (Finney, 1998). 13 Για παράδειγμα: α) στις χωρίς ανώροφο, θαμνώδεις περιοχές των αείφυλλων πλατύφυλλων (μακία βλάστηση), η ταχύτητα του ανέμου στο ύψος του 1,5 m, μειώνεται περίπου κατά 45% σε σχέση με την πραγματική ταχύτητα του ανέμου (δηλαδή την Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 17 από 175

18 ο βαθμός (το ποσοστό) κάλυψης του υπορόφου από τον ανώροφο(canopy cover) για τον υπολογισμό της περιεχόμενης υγρασίας 14 στην επιφανειακή βλάστηση. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην καμένη (από την πυρκαϊά του 2007) περιοχή που αναγεννάται γοργά και καλύπτεται από λεπτά καύσιμα (χόρτα και φρύγανα) σε μίξη με χαμηλά κυρίως μακί, με αναγέννηση χαλεπίου πεύκης κατά τόπους καθώς και με υπολείμματα των νεκρών καμμένων δέντρων (βλ ). Παρατηρήθηκε επίσης, ότι στο άκαυτο τμήμα βορειοδυτικά της λίμνης του Καϊάφα, η διαταραχή που έχει προξενήσει στην επιφανειακή βλάστηση η βόσκηση, είναι κατά τόπους εμφανής (εικόνα 2). Εικόνα 2: Μορφές της θαμνώδους βλάστησης. εξαιτίας της επίδρασης της βόσκησης, βορειοδυτικά της λίμνης του Καϊάφα. ταχύτητα του ανέμου η οποία καταγράφεται από τους μετεωρολογικούς σταθμούς χωρίς την επίδραση βλάστησης και αναφέρεται στο ύψος των 6 m). Συμπερασματικά, λοιπόν, οι προσαρμοσμένες τιμές της ταχύτητας του ανέμου, για τις περιοχές με θαμνώνες αείφυλλων πλατύφυλλων χωρίς ανώροφο, είναι το το 55% των τιμών της πραγματικής ταχύτητάς του ανέμου (δηλαδή οι προσαρμοσμένες τιμές προκύπτουν από τον πολλαπλασιασμό των τιμών της πραγματικής ταχύτητας του ανέμου με το συντελεστή προσαρμογής της τιμής της ταχύτητας του ανέμου, ο οποίος σε αυτήν την περίπτωση, είναι ίσος με 0,55), β) στις θαμνώδεις περιοχές των αείφυλλων πλατύφυλλων (όταν αυτά είναι μερικώς προστατευμένα ) η ταχύτητα του ανέμου στο ύψος του 1,5 m, μειώνεται περίπου κατά 75% σε σχέση με την πραγματική ταχύτητα του ανέμου. Συμπερασματικά, λοιπόν, οι προσαρμοσμένες τιμές της ταχύτητας του ανέμου, για τις περιοχές αυτές των θαμνώνων αείφυλλων πλατύφυλλων, είναι το 25% των τιμών της πραγματικής ταχύτητάς του ανέμου (δηλαδή ο συντελεστής προσαρμογής της τιμής της ταχύτητας του ανέμου, σε αυτήν την περίπτωση, είναι ίσος με 0,25). Τα παραπάνω εφαρμόστηκαν λαμβάνοντας υπόψη σχετικά συμπεράσματα των Albini and Baughman (1979) και Rothermel (1983) για το μοντέλο καύσιμης ύλης 4 (Anderson, 1982) το οποίο ονομάζεται chaparral και αντιπροσωπεύει θαμνώνες πανομοιότυπης μορφής με αυτή των θαμνώνων αείφυλλων πλατύφυλλων (Αθανασίου και Μαρτζάκλης, 2010). Το μοντέλο καύσιμης ύλης 4 είναι ένα από τα δεκατρία κλασσικά μοντέλα που συμπεριλαμβάνονται στο λογισμικό Behaveplus (Burgan and Rothermel, 1984, Andrews et al., 2005, Andrews, 2007). Με αντίστοιχο τρόπο έλαβαν χώρα οι σχετικές υποθέσεις και οι υπολογισμοί για όλα τα Μ.Κ.Υ. της περιοχής μελέτης. 14 Η περιεχόμενη υγρασία της καύσιμης ύλης (Fuel Moisture Content FMC, σε γραμμάρια νερού ανά γραμμάρια ξηρής βιομάζας) επηρεάζει καθοριστικά τη συμπεριφορά της φωτιάς καθώς η μεταβολή της προκαλεί άμεσα αλλαγές στη συμπεριφορά της φωτιάς (Rothermel, 1983). Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 18 από 175

19 Ακολούθως, τα όρια της καύσιμης ύλης που είχαν αποτυπωθεί με τη χρήση του GPS, επιβεβαιώθηκαν οπτικά (μακροσκοπικά και φωτοερμηνευτικά) με τη βοήθεια του Google Earth, στο γραφείο. Με βάση την μεθοδολογία που ακολουθήθηκε το αρχικό, μικρής χαρτογραφικής κλίμακας, αρχείο των οικοτόπων ενημερώθηκε με την αποκτηθείσα στο πεδίο πληροφορία, επιτρέποντας τη δημιουργία ενημερωμένου χάρτη βλάστησης απ όπου προέκυψε ο χάρτης Μ.Κ.Υ. ο οποίος είναι πολύ μεγαλύτερης χαρτογραφικής κλίμακας και ακρίβειας. Αρχικά κατασκευάστηκε το σχετικό αρχείο διανυσματικού μορφότυπου (vector) το οποίο, στη συνέχεια, μετατράπηκε σε πλεγματικού μορφότυπου (raster), για την εισαγωγή του στο Farsite. Στην περιοχή δεν υπάρχουν στεγασμένες (fuel break zones) ούτε αντιπυρικές ζώνες (fire break zones). Το τμήμα του δασικού οδικού δικτύου, των βατών δρόμων με ενισχυμένο πλάτος, που έχουν κατασκευαστεί από την Δασική Υπηρεσία, μπορούν σε κάποιες περιπτώσεις πυρκαϊών χαμηλής ταχύτητας διάδοσης και έντασης και υπό προϋποθέσεις - να παίξουν τον ρόλο υποτυπωδών αντιπυρικών ζωνών. Τέλος, τα είδη των καλλιεργειών στις οποίες δεν είναι δυνατόν να μεταδοθεί η φωτιά και συνιστούν πράσινες ζώνες (green belts), παρουσιάζονται στον πίνακα 7, με τον κωδικό NB3 (93) Ανεξέλεγκτη διάθεση αποβλήτων Στο πεδίο εντοπίστηκε και καταγράφηκε περιοχή ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων (εικόνα 3), κοντά στην παραλία του Κάτω Σαμικού και εντός του υψηλού άκαυτου πευκοδάσους, περίπου 500 m βορειοανατολικά της θέσης όπου σταθμεύει περιπολικό πυροσβεστικό όχημα (σχήμα 4). Εικόνα 3: Δύο κοντινές θέσεις στην περιοχή ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων, κοντά στην παραλία του Κάτω Σαμικού. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 19 από 175

20 Το πρόβλημα αυτό εγκυμονεί τον κίνδυνο έναρξης πυρκαϊάς αλλά έχει και ποικίλες, εξαιρετικά δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα του φυσικού περιβάλλοντος, στην κτηνοτροφία και στην τουριστική ανάπτυξη της περοχής. 4. Πρόβλεψη συμπεριφοράς πιθανών δασικών πυρκαϊών Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίον θα εξαπλωθεί ενδεχόμενη δασική πυρκαϊά και η δυνατότητα αξιόπιστης πρόβλεψης των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών της κάτω από ορισμένες συνθήκες, είναι αναγκαίες προϋποθέσεις για την οργάνωση της πρόληψης καθώς και για την αποτελεσματική και ασφαλή καταστολή της (Αθανασίου & Ξανθόπουλος, 2009). Τα μοντέλα πρόβλεψης της συμπεριφοράς της φωτιάς και τα συστήματα προσομοίωσης της χωρικής εξάπλωσης των δασικών πυρκαϊών δεν είναι πανάκεια καθώς εμπεριέχουν αρκετές γενικεύσεις και είναι συχνά ιδιαίτερα δύσχρηστα εξ αιτίας της πληθώρας των δεδομένων εισόδου που απαιτούν τα οποία δεν είναι πάντοτε διαθέσιμα. Οι διαφοροποιήσεις και οι αποκλίσεις των αποτελεσμάτων τους από την πραγματική συμπεριφορά της πυρκαϊάς που συναντά ο δασοπυροσβέστης στο επιχειρησιακό πεδίο, συχνά οφείλονται στην αδυναμία λεπτομερούς περιγραφής και ποσοτικοποίησης των παραγόντων που αλληλεπιδρώντας με πολυσύνθετο τρόπο, καθορίζουν τη συμπεριφορά της φωτιάς. Όμως, η επιταγή της προστασίας της ζωής των πολιτών, των υποδομών και των περιουσιών σε συνθήκες αντίξοων μετεωρολογικών συνθηκών, ανομοιογενούς βλάστησης, πολυσχιδούς και έντονου αναγλύφου και φαινομένων όπως η αλληλεπίδραση του ανέμου με το ανάγλυφο, επιβάλλει τη λήψη γρήγορων αποφάσεων που να αναγνωρίζουν τις ευκαιρίες, να επισημαίνουν τους κινδύνους και να αποφεύγουν την άσκοπη σπατάλη δυνάμεων, κατά την καταστολή των δασικών πυρκαϊών. Σε πολλές περιπτώσεις, οι πολλές και ταυτόχρονες προταιρεότητες δυσχεραίνουν ή ακυρώνουν το δασοπυροσβεστικό έργο, δεσμεύοντας ή αφαιρώντας τους πόρους που απαιτούνται για τον έλεγχο της δασικής πυρκαϊάς με τέτοιο τρόπο ώστε, σύντομα, να εξαντλείται η φέρουσα ικανότητα ακόμη και ενός πολύ καλά οργανωμένου δασοπυροσβεστικού μηχανισμού. Πολλές φορές, οι προσομοιώσεις της χωρικής εξάπλωσης των δασικών πυρκαϊών με τη βοήθεια των σχετικών συστημάτων ή/και η πρόβλεψη της συμπεριφοράς τους με την αξιοποίηση σχετικών μοντέλων δεν φαίνεται να μπορεί να προσφέρει κάτι περισσότερο από την εμπειρία των δασοπυροσβεστών, είτε λόγω της αντικειμενικής έλλειψης του απαιτούμενου χρόνου είτε λόγω του ότι η εμπειρική αντίληψη είναι αρκετή ώστε η έκβαση των προσπαθειών καταστολής να είναι Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 20 από 175

21 επιτυχής. Παρ όλα αυτά, η στρατηγική επιλογή της εκ των προτέρων πρόβλεψης της συμπεριφοράς πιθανών δασικών πυρκαϊών σε μια περιοχή, επικουρεί πάντοτε τη λήψη προληπτικών και προκατασταλτικών μέτρων και αυξάνει την αποτελεσματικότητα της καταστολής. Στα επόμενα κεφάλαια και στα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης θα αποδειχθεί με σαφήνεια ότι ο κατάλληλος συνδυασμός της στοχευμένης πρόβλεψης της συμπεριφοράς της φωτιάς με την εμπειρία των δασοπυροσβεστών μπορεί να πολλαπλασιάσει τις επιλογές προσέγγισης και διαχείρισης του φαινομένου, με δεδομένο και το πεπερασμένο των διαθέσιμων πυροσβεστικών δυνάμεων της περιοχής Το σύστημα Farsite Το σύστημα Farsite είναι ένα ελεύθερο λογισμικό το οποίο προσομοιώνει χωρικά σε δύο διαστάσεις - την εξάπλωση των δασικών πυρκαϊών. Στην παρούσα μελέτη χρησιμοποιήθηκε η έκδοση , για τον υπολογισμό του ρυθμού εξάπλωσης (της ταχύτητας) της πυρκαϊάς επιφανείας (surface Rate of Spread RoS surface σε m/min) και των διαδοχικών θέσεων 15 της περιμέτρου της πυρκαϊάς επιφανείας. Το Farsite έχει ενσωματώσει και αξιοποιεί το μαθηματικό, ημιεμπειρικό μοντέλο διάδοσης της φωτιάς του Rothermel (1972) που είναι το ευρύτερα χρησιμοποιούμενο, μέχρι σήμερα, μοντέλο που έχει διαπιστωθεί ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πρόβλεψη της συμπεριφοράς δασικών πυρκαϊών επιφάνειας σε οποιονδήποτε τύπο δασικής βλάστησης (ύψους έως 3 μέτρων περίπου), αρκεί αυτός να περιγραφεί με τη μορφή αντιπροσωπευτικού μοντέλου καύσιμης ύλης (Rothermel 1972, Ξανθόπουλος 1990, Αθανασίου και Ξανθόπουλος, 2009). Το μοντέλο του Rothermel είναι πρακτικό, η αξιοπιστία του έχει ελεγχθεί σε πολλούς διαφορετικούς τύπους δασικών καυσίμων και οι αδυναμίες του είναι γνωστές (Athanasiou and Xanthopoulos, 2010). Αντίθετα, δεν έχει αποδειχθεί ότι οι επιπλέον διαθέσιμες, δυνητικά, προβλέψεις του Farsite οδηγούν σε εξ ίσου αξιόπιστα αποτελέσματα: Το μοντέλο που χρησιμοποιείταιται στο Farsite, για την εκτίμηση της πιθανότητας μετατροπής της πυρκαϊάς επιφανείας σε πυρκαϊά κόμης (επικόρυφη πυρκαϊά) και στη συνέχεια προβλέπει την εμφάνιση παθητικής, ενεργής ή ανεξάρτητης πυρκαϊάς κόμης (Rothermel, 1991a), έχει αναπτυχθεί από τον Van Wagner (1977, 1993) και είναι παρόμοιο 15 Ανά τριάντα λεπτά της ώρας, για τρεις συνολικά ώρες ήτοι έξι διαφορετικές περιμέτρους. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 21 από 175

22 με αυτό του Καναδικού Συστήματος Πρόβλεψης (Forestry Canada Fire Danger Group, 1992). Το μοντέλο βασίζεται στις τιμές της περιεχόμενης υγρασίας του φυλλώματος της κόμης και στο ύψος της βάσης της κόμης για την πρόβλεψη της μετατροπής της πυρκαϊάς επιφανείας σε πυρκαϊά κόμης (Van Wagner, 1989). Για τον υπολογισμό, δε, του ρυθμού εξάπλωσης της ενεργής πυρκαϊάς κόμης χρησιμοποιείται συντελεστής που έχει παραχθεί από τον Rothermel (1991a) αξιοποιώντας το μοντέλο καύσιμης ύλης 10 (Anderson, 1982) που είναι ένα από τα δεκατρία κλασσικά μοντέλα που συμπεριλαμβάνονται στο λογισμικό Behaveplus και αντιπροσωπεύει υπόροφο χαμηλής ποώδους και θαμνώδους βλάστησης με συμπιεσμένο ξηροφυλλοτάπητα. Ο συντελεστής έχει προκύψει από την ανάλυση παρατηρήσεων σε μόλις οκτώ (8) ενεργές πυρκαϊές κόμης, σε δάση κωνοφόρων των βορείων Βραχωδών ορέων των δυτικών Η.Π.Α. Επιπρόσθετα, για τον υπολογισμό του ρυθμού εξάπλωσης της ενεργής πυρκαϊάς κόμης, δεν λαμβάνεται υπ όψιν η δομή της κόμης. Το μοντέλο υπολογισμού του ρυθμού εξάπλωσης της ενεργής πυρκαϊάς κόμης που δημιουργήθηκε από τον Rothermel (1991a), σύμφωνα με τον ίδιο (Rothermel, 1991b) δεν προσφέρεται για χρήση του σε περιοχές διαφορετικές από αυτές για τις οποίες δημιουργήθηκε, λόγω των περιορισμών του. Παρ όλα αυτά, ενσωματώθηκε στο FARSITE (Finney 1998) αλλά και σε άλλα συστήματα πρόβλεψης στις Η.Π.Α. Το μοντέλο του Albini (1979) που χρησιμοποιείται για την προσομοίωση του φαινομένου της μετάδοσης της δασικής πυρκαϊάς με καύτρες (φαινόμενο της κηλίδωσης) προβλέπει μόνον τις καύτρες που παράγονται κοντά στην κεφαλή (μέτωπο) της πυρκαϊάς. Περιέχει επιπλέον πολλές γενικεύσεις και υποθέσεις σχετικά με την παραγωγή, το σχήμα και το βεληνεκές των καυτρών (Finney, 1998), γεγονός που αυξάνει την αβεβαιότητα των σχετικών προβλέψεων και υπολογισμών. Επιπλεόν, το Farsite δεν μπορεί να αποδώσει τις συνθήκες που επικρατούν όταν η πυρκαϊά σχηματίζει επαγωγική στήλη (Van Wagtendonk, 1996) ενώ, γενικότερα, η αξιοπιστία των παραγόμενων αποτελεσμάτων του εξαρτάται άμεσα από την ακρίβεια της περιγραφής των δασικών καυσίμων (Finney and Ryan 1995). Όπως ήδη αναφέρθηκε, κατά την πρόβλεψη της συμπεριφοράς της φωτιάς πρέπει να αποφεύγονται προσομοιώσεις και υπολογισμοί που εμπεριέχουν μεγάλες γενικεύσεις ή γενικεύσεις που είναι εντελώς ξένες προς τα ενδογενή χαρακτηριστικά της περιοχής μελέτης και βασίζονται σε συμπεράσματα που έχουν προκύψει από την επεξεργασία δεδομένων που αφορούν σε συνθήκες βλάστησης και κλίματος, εντελώς ξένων προς την περιοχή μελέτης. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 22 από 175

23 Γι αυτό, στα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης δεν περιλαμβάνονται υπολογισμοί σχετικά με την πιθανότητα η πυρκαϊά να μετατραπεί σε πυρκαϊά κόμης, τον ρυθμό εξάπλωσης ενδεχόμενης πυρκαϊάς κόμης, το φαινόμενο της κηλίδωσης, το μήκος φλόγας και τη θερμική ένταση ανά μονάδα μήκους του μετώπου. Για τον ίδιο λόγο, δεν χρησιμοποιήθηκαν τα - ενσωματωμένα 16 - στο λογισμικό Farsite - Μ.Κ.Υ. που περιγράφουν τις συνθήκες βλάστησης των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής αλλά μεταξύ των δεδομένων εισόδου παραμετροποιήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν τα έξι από τα επτά Μ.Κ.Υ. που έχουν δημιουργηθεί για την Ελλάδα από τους Δημητρακόπουλος και άλλοι (2001) και Dimitrakopoulos (2002) (πίνακας 7), ώστε να υπολογιστεί ο ρυθμός εξάπλωσης της πυρκαϊάς επιφανείας. Η χρήση των κατάλληλα παραμετροποιημένων Μ.Κ.Υ. και δεδομένων του πεδίου του ανέμου είναι απαραίτητη για την παραγωγή ρεαλιστικών προσομοιώσεων της εξάπλωσης και συμπεριφοράς των δασικών πυρκαϊών στην Μεσογειακή βλάστηση ενώ η βαθμονόμηση και η αυστηρή αξιολόγηση του συστήματος Farsite με βάση δεδομένα συμπεριφοράς πραγματικών δασκών πυρκαϊών στην περιοχή της Μεσογείου, θα συμβάλλουν στην βελτίωση της ακρίβειας των εκτιμήσεών του (Arca et al, 2007). Οι προσομοιώσεις (τα δεδομένα εξόδου) που παρήχθησαν (Παράρτημα 6) αλλά και τα δεδομένα εισόδου που χρησιμοποιήθηκαν, λόγω του μεγάλου τους αριθμού, ταξινομήθηκαν και αποθηκεύτηκαν στους αντίστοιχους ψηφιακούς φακέλους και υποφακέλους (Παράρτημα 7) ώστε να διευκολυνθεί η αξιοποίησή τους και από το Σύστημα Υποστήριξης Λήψης Αποφάσεων (Decision Support System - DSS) (βλ. κεφάλαιο 6) Δεδομένα εισόδου Αρχικά δημιουργήθηκε το αρχείο τοπίου (Landscape file, αρχείο μορφότυπου: *.lcp) που περιέχει δεδομένα σχετικά με την γεωμορφολογία και την καύσιμη ύλη σε μορφή Μ.Κ.Υ. Τα ακόλουθα πέντε πλεγματικά (raster) αρχεία, χωρικής ανάλυσης 5 μέτρων (m), δημιουργήθηκαν με τη βοήθεια του Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών ArcMap 9.3 και συνιστούν το αρχείο τοπίου της περιοχής μελέτης: α) αρχείο υψομέτρου elevation (m), β) αρχείο κλίσεων slope (%), γ) αρχείο προσανατολισμού (έκθεσης) κλίσεων aspect (μοίρες, o ), δ) αρχείο μοντέλων καύσιμης ύλης fuel models (βλ. πίνακα 7 και παράρτημα 3) και ε) αρχείο κάλυψης κόμης canopy cover (βλ. πίνακα 8). 16 Με εξαίρεση το GS4 (βλ. πίνακα 7) των Scott and Burgan (2005) για την περιγραφή των καλαμιώνων. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 23 από 175

24 Στη συνέχεια, τα πέντε πλεγματικά αρχεία μετατράπηκαν σε αρχεία ASCII μορφής (αρχεία μορφότυπου: *.asc, με χωρική ανάλυση 5 m), μέσω του ArcMap 9.3. Τα πέντε παραπάνω αρχεία είχαν τις ιδίες ακριβώς διαστάσεις και τα όριά τους συνέπιπταν. Με δεδομένο ότι πλεγματικά αρχεία, με χωρική ανάλυση που κυμαίνεται από 25 έως 50 m, αποδίδουν ικανοποιητικά την τοπογραφία ετερογενών τοπίων (Finney, 1998), η χωρική ανάλυση των 5 m που χρησιμοποιήθηκε, επέτρεψε τους πλέον λεπτομερείς υπολογισμούς Δημιουργία αρχείου Μ.Κ.Υ. & κάλυψης κόμης Η βλάστηση της περιοχής, περιγράφηκε με τη μορφή αντιπροσωπευτικών Μ.Κ.Υ., μετά από τη σύνθεση των στοιχείων που συλλέχτηκαν από τις εργασίες υπαίθρου για τον υπόροφο, με τα σχετικά βιβλιογραφικά δεδομένα (πίνακας 7) και στη συνέχεια δημιουργήθηκε ο χάρτης των Μ.Κ.Υ. (σχήμα 3). Οι ελαιώνες στην πλειονότητα των οποίων υπάρχει υπόροφος χόρτων - περιγράφηκαν (ως προς την επιφανειακή τους βλάστηση) με τη χρήση του Μ.Κ.Υ. 56 (VI) του πίνακα 7. Οι λοιπές καλλιέργειες, στις οποίες απουσιάζει ο υπόροφος των χόρτων (π.χ. δενδρώδεις καλλιέργειες οπωροφόρων ή καλλιέργειες οπωροκηπευτικών), αποτελούν πράσινη ζώνη (green belt) και περιγράφηκαν με τη χρήση του NB3 (93) του πίνακα 7. Οι καλαμιώνες της περιοχής περιγράφηκαν με τη χρήση του GS4 (124) του πίνακα 7 και ήταν ο μοναδικός τύπος βλάστησης στον οποίο διαδίδεται η φωτιά και περιγράφηκε από Μ.Κ.Υ. το οποίο χρησιμοποιείται στις Η.Π.Α. Τυπικές φωτογραφίες των τύπων βλάστησης που περιγράφηκαν από τα αντίστοιχα Μ.Κ.Υ., παρουσιάζονται στο παράρτημα 2. Οι τιμές των παραμέτρων των μοντέλων καύσιμης ύλης για την Ελλάδα [51 έως 57 των Δημητρακόπουλος κ.α. (2001) και Dimitrakopoulos (2002) του πίνακα 7] δεν περιλαμβάνονται στο Farsite και προστέθηκαν (με την απαιτούμενη μορφή) βάσει των προδιαγραφών του αρχείου (*.fmd) το οποίο συμπεριλαμβάνεται ως δεδομένο εισόδου - για τους υπολογισμούς της προσομοίωσης της χωρικής εξάπλωσης της πυρκαϊάς από το Farsite. Ακολουθεί το αρχείο *.fmd, με την μορφή που αυτό εισήχθη στο Farsite, στο οποίο περιλαμβάνονται οι τιμές των παραμέτρων των Μ.Κ.Υ. (οι οποίες παρουσιάζονται και στο παράρτημα 3): Custom Fuel Models (παραμετροποιημένα μοντέλα καύσιμης ύλης - *.fmd) METRIC 51 FM static Medit shrubs 1 52 FM static Medit shrubs2 54 FM static Phlomis fruticosa 55 FM static Sarcopoterium spinosum 56 FM static Medit grasslands 57 FM static Medit Pine Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 24 από 175

25 Σχήμα 3: Χάρτης Μοντέλων Καύσιμης Ύλης Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 25 από 175

26 Πίνακας 7: Η κωδικοποίηση των Μ.Κ.Υ. Κωδικός Farsite (Id) Βιβλιογραφία Μ.Κ.Υ. (Fuel Model) 51 Δημητρακόπουλος κ.α. (2001) I Χαμηλά Μακί (έως 1 μέτρο) Evergreen και Dimitrakopoulos (2002) schlerophyllous shrublands (up to 1.5 m) 52 Δημητρακόπουλος κ.α. (2001) II Υψηλά Μακί (1,5 3 μέτρα) - Evergreenschlerophyllous shrublands ( m) και Dimitrakopoulos (2002) 54 Δημητρακόπουλος κ.α. (2001) IV Φρύγανα I (Ασφάκα) Phrygana I (Phlomis και Dimitrakopoulos (2002) fruticosa) 55 Δημητρακόπουλος κ.α. (2001) V Φρύγανα II (Αστοιβίδα) Phrygana II και Dimitrakopoulos (2002) (Sarcopoterium spinosum) 56 Δημητρακόπουλος κ.α. (2001) VI Μεσογειακά χορτολίβαδα Mediterranean και Dimitrakopoulos (2002) grasslands 57 Δημητρακόπουλος κ.α. (2001) VII Ξηροβελονοτάπητας σε Μεσογειακά Δάση και Dimitrakopoulos (2002) Πεύκης Mediterranean pine needle litter 124 Scott and Burgan (2005) GS4 (124) - High Load, Humid Climate Grass- Shrub (D) 91 Scott and Burgan (2005) NB1 (91) - Urban 93 Scott and Burgan (2005) NB3 (93) Agricultural 98 Scott and Burgan (2005) NB8 (98) - Open water 99 Scott and Burgan (2005) NB9 (99) - Bare Ground Για την δημιουργία του πλεγματικού αρχείου του ποσοστού κάλυψης της επιφανειακής βλάστησης από την κόμη (canopy cover), σε κάθε πολύγωνο (εγγραφή) του διανυσματικού αρχείου των Μ.Κ.Υ. αποδόθηκε, μία από τις τιμές της κλάσης Farsite, του πίνακα 8. Στη συνέχεια, το διανυσματικό αρχείο των Μ.Κ.Υ. επαναταξινομήθηκε (reclassification) με κριτήριο τις τιμές του πεδίου canopy cover. Πίνακας 8: Κλάσεις κάλυψης της επιφανειακής βλάστησης από την κόμη Κλάση FARSITE Ποσοστό κάλυψης της επιφανειακής βλάστησης από την κόμη % % % % 99 0% (απουσία κόμης) Δημιουργία αρχείου εργασίας Για τις ανάγκες της προσομοίωσης, στην συνέχεια δημιουργήθηκε αρχείο εργασίας (Project file - *.fpj) που περιέχει το σύνολο των απαραιτήτων δεδομένων εισόδου (αρχείο τοπίου, αρχείο παραμετροποιημένων μοντέλων καύσιμης ύλης, αρχείο αρχικής υγρασίας της καύσιμης ύλης, αρχείο καιρού, αρχείο ανέμου και πληροφορίες σχετικές με την παρουσίαση). Μετά την εισαγωγή του αρχείου τοπίου (*.lcp) εισήχθησαν τα παρακάτω πέντε αρχεία, μορφότυπου ASCII: Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 26 από 175

27 1. Παραμετροποιημένα Μ.Κ.Υ. (Custom Μodels - *.fmd), βλ. κεφάλαιο Ρυθμίσεις (Adjustments - *.adj) 3. Καιρού (Weather *.wtr) 4. Αρχική υγρασία καύσιμης ύλης (Initial fuel moisture - *.fms) 5. Ανέμου (Wind - *.wnd) Για τη δημιουργία του αρχείου (*.adj), υπολογίστηκε η μέση τιμή του συντελεστή προσαρμογής της τιμής της ταχύτητας του ανέμου για κάθε Μ.Κ.Υ. (πίνακας 9). Με βάση τα επί μέρους σύνολα των εγγραφών (του σχετικού διανυσματικού αρχείου Μ.Κ.Υ.) που αντιστοιχούν σε κάθε ένα μοντέλο καύσιμης ύλης, υπολογίστηκαν οι μέσες τιμές του σχετικού πεδίου wind adjustment factor του πίνακα 9. Οι τιμές της κάθε μιας εγγραφής (δηλαδή του κάθε πολυγώνου) του διανυσματικού αρχείου των Μ.Κ.Υ. συμπληρώθηκαν με βάση τα συμπεράσματα των Albini and Baughman (1979) και Rothermel (1983) και μετά την αντιστοίχισή τους με τα χαρακτηριστικά κάθε ξεχωριστής περίπτωσης της περιοχής μελέτης (βλ. κεφάλαιο 3.4.1). Πίνακας 9: Μέσες τιμές συντελεστών προσαρμογής της ταχύτητας του ανέμου των Μ.Κ.Υ. Μ.Κ.Υ. Μέση τιμή συντελεστή προσαρμογής της τιμής της ταχύτητας του ανέμου (wind adjustment factor) , , , , , , , Ορισμός σεναρίων μετεωρολογικών συνθηκών Αρχείο καιρού Αρχικά, ορίστηκαν δύο διακριτά σενάρια (δυσμενών και μέσων) συνθηκών θερμοκρασίας [T( ο C)] και σχετικής υγρασίας αέρα [RH (%)] που μπορεί να επικρατήσουν κατά την αντιπυρική περίοδο στην περιοχή. Στον πίνακα 10 παρουσιάζονται οι τιμές των μεταβλητών θερμοκρασία και σχετική υγρασία αέρα, των δύο σεναρίων. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 27 από 175

28 Πίνακας 10: Σενάρια δυσμενών και μέσων συνθηκών T( ο C) και RH (%) Ελάχιστη θερμοκρασία αέρα T ( ο C) ΣΕΝΑΡΙΟ 1 (δυσμενείς συνθήκες) Μέγιστη σχετική υγρασία αέρα RH (%) Ώρα καταγραφής :30 Ελάχιστη σχετική υγρασία αέρα RH (%) Μέγιστη θερμοκρασία αέρα T ( ο C) Ώρα καταγραφής :30 ΣΕΝΑΡΙΟ 2 (μέσες συνήθεις - συνθήκες) Ελάχιστη θερμοκρασία αέρα T ( ο C) Μέγιστη σχετική υγρασία αέρα RH (%) Ώρα καταγραφής :30 Ελάχιστη σχετική υγρασία αέρα RH (%) Μέγιστη θερμοκρασία αέρα T ( ο C) Ώρα καταγραφής : Αρχείο αρχικής υγρασίας καύσιμης ύλης Για τον υπολογισμό της αρχικής περιεχόμενης επί τοις εκατό υγρασίας στα δασικά καύσιμα 17 (Fuel Moisture Content FMC%) (και για τα δύο σενάρια του πίνακα 10), οι παραδοχές που έγιναν είναι ότι ο μήνας είναι ο Αύγουστος, η ώρα έναρξης της πυρκαϊάς είναι 14:30 και η τιμή της νεφοκάλυψης είναι σταθερή και μηδενική (= 0), για όλες τις περιπτώσεις FMC% δυσμενών συνθηκών (ΣΕΝΑΡΙΟ 1) Η τιμή της FMC% των λεπτών νεκρών δασικών καυσίμων της μιας (1) ώρας (h) υπολογίστηκε ίση με 3%, με βάση την μεθοδολογία του Rothermel (1983), τιμή η οποία είναι αποδεκτό να χρησιμοποιείται και για τα καύσιμα των 10 h (εικόνα 4, πίνακας 11). Η τιμή FMC% των δασικών καυσίμων των 100 h ορίστηκε σύμφωνα με την μέση τιμή αδημοσίευτων μετρήσεων του Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλου των 6 τελευταίων ετών (2007 έως 2012), στον Υμηττό (Αττική) τον μήνα Αύγουστο που είναι 7% (πίνακας 11). Η τιμή FMC% των ζωντανών ξυλωδών καυσίμων (Live Woody) ορίστηκε, επίσης, σύμφωνα με την μέση τιμή 17 Με βάση τη διάμετρό τους, τα δασικά καύσιμα διακρίνονται σε τέσσερεις (4) κατηγορίες (Albini, 1976).: α) 1h (διάμετρος < 0,63 cm) β) 10h (0,63 cm< διάμετρος < 2,54 cm) γ) 100h (2,54 cm < διάμετρος < 7,62) δ) 1000h (διάμετρος > 7,62 cm) Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 28 από 175

29 αδημοσίευτων μετρήσεων του Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλου των 6 τελευταίων ετών (2007 έως 2012), στον Υμηττό (Αττική) τον μήνα Αύγουστο που είναι 80% (πίνακας 11). Εικόνα 4: Υπολογισμός FMC% νεκρών δασικών καυσίμων της 1 h (ΣΕΝΑΡΙΟ 1) Πίνακας 11: Τιμές FMC % στις 14:30 (ΣΕΝΑΡΙΟ 1) Ώρα έναρξης FMC% (1 h) FMC% (10 h) FMC% (100 h) Live Woody πυρκαϊάς 14:30 3* 3 7** 80*** Ακολουθεί η μορφή του αρχείου *.fms, όπως εισήχθη στο λογισμικό: Τιμές FMC % των Μ.Κ.Υ. (αρχείο *.fms) στις 14:30 (ΣΕΝΑΡΙΟ 1) Model 1hr 10 hr 100 hr LW LH FMC% μέσων συνθηκών (ΣΕΝΑΡΙΟ 2) Η τιμή της FMC% των λεπτών νεκρών δασικών καυσίμων της μιας (1) ώρας (h) υπολογίστηκε ίση με 5%, με βάση την μεθοδολογία του Rothermel (1983), τιμή η οποία είναι αποδεκτό να χρησιμοποιείται και για τα καύσιμα των 10 h (εικόνα 5, πίνακας 12). Η τιμή FMC% των Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 29 από 175

30 δασικών καυσίμων των 100 h ορίστηκε σύμφωνα με την μέση τιμή αδημοσίευτων μετρήσεων του Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλου των 6 τελευταίων ετών (2007 έως 2012), στον Υμηττό (Αττική) τον μήνα Αύγουστο που είναι 7% (πίνακας 12). Η τιμή FMC% των ζωντανών ξυλωδών καυσίμων (Live Woody) ορίστηκε, επίσης, σύμφωνα με την μέση τιμή αδημοσίευτων μετρήσεων του Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλου των 6 τελευταίων ετών (2007 έως 2012), στον Υμηττό (Αττική) τον μήνα Αύγουστο που είναι 80% (πίνακας 12). Εικόνα 5: Υπολογισμός FMC% νεκρών δασικών καυσίμων της 1 h (ΣΕΝΑΡΙΟ 2) Πίνακας 12: Τιμές FMC % στις 14:30 (ΣΕΝΑΡΙΟ 2) Ώρα έναρξης FMC% (1 h) FMC% (10 h) FMC% (100 h) Live Woody πυρκαϊάς 14:30 5* 5 7** 80*** Ακολουθεί η μορφή του αρχείου *.fms, όπως εισήχθη στο λογισμικό: Τιμές FMC % των Μ.Κ.Υ. (αρχείο *.fms) στις 14:30 (ΣΕΝΑΡΙΟ 2) Model 1hr 10 hr 100 hr LW LH Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 30 από 175

31 Αρχείο ανέμου Στη συνέχεια, ανά σενάριο (του πίνακα 10) και πιθανό σημείο έναρξης πυρκαϊάς (ο αριθμός και οι θέσεις των πιθανών σημείων έναρξης πυρκαϊάς, παρουσιάζονται αναλυτικά στο επόμενο κεφάλαιο, βλ. σχήμα 4 & πίνακα 13), ορίστηκαν υποπεριπτώσεις διεύθυνσης και έντασης του ανέμου. Δημιουργήθηκαν 80 διακριτά αρχεία ανέμου συνολικά, που αντιστοιχούν στο σύνολο των τιμών διεύθυνσης και έντασης του ανέμου οι οποίες δόθηκαν για όλα τα σημεία έναρξης. Τα 80 αρχεία ανέμου χρησιμοποιήθηκαν για τις 80 περιπτώσεις των δυσμενών συνθηκών (σενάριο 1 του πίνακα 10) και για τις αντίστοιχες 80 περιπτώσεις των μέσων συνθηκών (σενάριο 2 του πίνακα 10) Ορισμός πιθανών σημείων έναρξης πυρκαϊάς Ο κίνδυνος έναρξης πυρκαϊάς στην περιοχή ενδιαφέροντος σχετίζεται κύρια με τις ανθρώπινες δραστηριότητες (κεφάλαιο 3.3) και επηρεάζεται άμεσα ή έμμεσα από τη γενικότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Εξ αμελείας ή από πρόθεση, τα αίτια της έναρξης των πυρκαϊών στην περιοχή μελέτης είναι κύρια ανθρωπογενή. Ελλείψει λεπτομερών στοιχείων για την περιοχή, δεν είναι εφικτός ο υπολογισμός των απαιτούμενων συντελεστών βαρύτητας των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων που θα συνδυάζονταν και θα επέτρεπαν την κατασκευή ποσοτικού συνθετικού χάρτη κινδύνου εκδήλωσης δασικής πυρκαϊάς. Λόγω των περιορισμών που αναφέρθηκαν, τα πιθανά σημεία έναρξης πυρκαϊάς (σχήμα 4, πίνακας 13) ορίστηκαν μετά τις αυτοψίες, βρίσκονται στις ζώνες γειτνίασης των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων με τις δασικές εκτάσεις ή εντός των δασικών εκτάσεων και θεωρήθηκε ότι μπορεί να ξεσπάσουν λόγω αμέλειας, πρόθεσης ή προσγείωσης καύτρας εντός της περιοχής μελέτης από πυρκαϊά που θα ξεσπάσει και θα εξαπλωθεί, αρχικά, εκτός της περιοχής μελέτης. Συνολικά παρήχθησαν 80 περιπτώσεις πυρκαϊας προς προσομοίωση ανά σενάριο, δηλαδή συνολικά 160 περιπτώσεις (παράρτημα 4). Συγκεκριμμένα, για κάθε μία από τις 160 περιπτώσεις, έλαβαν χώρα υπολογισμοί: α) RoS surface σε m/min και β) διαδοχικών θέσεων 18 της περιμέτρου της πυρκαϊάς, ανά 30 λεπτά (min) για 3 h (παράρτημα 6). 18 Το πραγματικό χρονικό βήμα ορίστηκε στα 10 min ενώ το ορατό χρονικό βήμα ορίστηκε στα 30 min. Το βήμα περιμέτρου και απόστασης ορίστηκαν στα 20 m και 10 m, αντίστοιχα. Η διάρκεια κάθε προσομοίωσης της πυρκαϊάς ορίστηκε στις 3 ώρες. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 31 από 175

32 Σχήμα 4: Χάρτης των 14 πιθανών σημείων έναρξης πυρκαϊάς Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 32 από 175

33 Πίνακας 13: Πιθανά σημεία έναρξης πυρκαϊάς (οι αποστάσεις αφορούν σε ευθεία γραμμή) Σημείο Σχετική θέση στην περιοχή μελέτης 1 Βορειοδυτικό (ΒΔ) άκρο, 900 m βορειοδυτικά των συγκεντρωμένων ποιμνιοστασίων 2 Βορειοδυτικό τμήμα, συγκεντρωμένα ποιμνιοστάσια 3 Βορειοδυτικό τμήμα, 650 m νοτιοανατολικά των ποιμνιοστασίων 4 Κεντρικό τμήμα, 500 m νοτιοανατολικά (ΝΑ) τριών μικρών λιμνών 5 Κεντρικό τμήμα, στο πρανές χωματόδρομου, ανατολικά (Α) της μεγάλης λίμνης 6 Κεντρικό τμήμα, στο πρανές ασφαλτοστρωμένου δρόμου Βορειοδυτικό άκρο καμένης έκτασης από την πυρκαϊά του Κεντρικό τμήμα, στο πρανές της Εθνικής οδού 8 Στο πρανές της Εθνικής οδού, 300 m νοτιοανατολικά του Σιδηροδρομικού Σταθμού 9 Νοτιοανατολικό άκρο, 200 m νοτιοανατολικά και εκτός της καμένης έκτασης από την πυρκαϊά του 2007, στο πρανές χωματόδρομου 10 Κεντρικό και ανατολικό τμήμα, όριο μεταξύ καλλιεργειών και δασικής έκτασης (χωματόδρομος), πρόποδες της πλαγιάς βόρειας έκθεσης, στο δυτικό (Δ) άκρο του Λαπίθα 11 Κεντρικό και ανατολικό τμήμα, κάτω από την γραμμή υψηλής τάσης της ΔΕΗ 12 Κεντρικό και ανατολικό τμήμα, κάτω από την γραμμή υψηλής τάσης 13 Νοτιοανατολικό τμήμα, κάτω από την γραμμή υψηλής τάσης 14 Νοτιοανατολικό τμήμα, όριο μεταξύ ελαιώνα και άλλων καλλιεργειών που συνιστούν πράσινη ζώνη Τοπωνύμιο, σχετική θέση στην ευρύτερη περιοχή Περιοχή Αυγουλινίτσας, 3 km νοτιοδυτικά (ΝΔ) του χωριού Ράχες 3 km νοτιοδυτικά του χωριού Ράχες 3,2 km νοτιοδυτικά του χωριού Ράχες 3,4 km νοτιοδυτικά του χωριού Σαμικό Βλάστηση μετάδοσης της φωτιάς Πευκοδάσος με υπόροφο χόρτων Πευκοδάσος με υπόροφο χόρτων Πευκοδάσος με υπόροφο χόρτων Πευκοδάσος με υπόροφο χόρτων Στροφυλιά, Χόρτα 2,4 km δυτικά του χωριού Κάτω Σαμικό Παραλία Κάτω Σαμικού, Χαμηλοί θαμνώνες 200 m βορειοανατολικά (ΒΑ) (μακία βλάστηση) του σημείου στάθμευσης του περιπολικού, 1,8 km ΝΔ του χωριού Κάτω Σαμικό 1,5 km νότια (Ν) του χωριού Όριο καλαμιώνα με Κάτω Σαμικό υψηλούς θαμνώνες Λίμνη Καϊάφα Χόρτα σε μίξη με φρύγανα 800 m δυτικά του γηπέδου Ζαχάρως 900 m ανατολικά της Φραγκοκλησσιάς, 1100 m ΒΑ της Ακρόπολης της Αρχαίας Σαμίας 600 m ΝΑ και ανάντη της Φραγκοκλησσιάς, 150 m Α της Ακρόπολης της Αρχαίας Σαμίας Στο μέσο της απόστασης μεταξύ της Ακρόπολης της Αρχαίας Σαμίας και του Νεοχωρίου Ξηροχωρίου 600 m ΒΑ του Νεοχωρίου Ξηροχωρίου Κάτω Ξηροχώρι Χαμηλοί θαμνώνες Υψηλοί θαμνώνες Υψηλοί θαμνώνες Ελαιώνας με χόρτα Ελαιώνας με χόρτα Ελαιώνας με χόρτα Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 33 από 175

34 Δεδομένα εξόδου - ποσοτικά χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς της φωτιάς Τα δεδομένα εξόδου ήταν 320 αρχεία, για 160 περιπτώσεις δασικής πυρκαϊάς, δηλαδή: α) 160 υπολογισμοί του ρυθμού (της ταχύτητας) εξάπλωσης της πυρκαϊάς επιφανείας (RoS surface σε m/min), σε μορφή πλεγματικού αρχείου και β) 160 υπολογισμοί του αντίστοιχου ρυθμού διεύρυνσης (των διαδοχικών θέσεων) της περιμέτρου της πυρκαϊάς επιφανείας ανά 30 min για 3 h συνολικά, σε μορφή διανυσματικού αρχείου. Κάθε ένα από τα 80 ζεύγη αποτελεσμάτων (RoS surface και θέσεων περιμέτρου) του σεναρίου δυσμενών συνθηκών θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας αέρα είναι συγκρίσιμο με το αντίστοιχο ζεύγος αποτελεσμάτων (RoS surface και θέσεων περιμέτρου) του σεναρίου μέσων συνθηκών θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας αέρα (δηλαδή, στο παράρτημα 6, τα αποτελέσματα της περίπτωσης 1 αντιπαραβάλλονται με τα αποτελέσματα της περίπτωσης 81, τα αποτελέσματα της περίπτωσης 2 με τα αποτελέσματα της περίπτωσης 82, τα αποτελέσματα της περίπτωσης 3 με τα αποτελέσματα της περίπτωσης 83, κ.ο.κ έως, τα αποτελέσματα της περίπτωσης 80 με τα αποτελέσματα της περίπτωσης 160). Ο τρόπος της παρουσίασης των χαρτών μέσω της αντιπαραβολής τους, στο παράρτημα 6, αναδεικνύει άμεσα (όπου υπάρχουν με βάση τις προβλέψεις) τις διαφορές της συμπεριφοράς της πυρκαϊάς η οποία θα ξεσπάσει στο ίδιο σημείο (με άνεμο ίδιας διεύθυνσης και έντασης) αλλά σε καθοριστικά διαφορετικές συνθήκες θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας αέρα. Αντίστοιχα, από δεδομένο πιθανό σημείο έναρξης και για δεδομένες τιμές θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας αέρα (είτε δυσμενείς είτε μέσες), η αύξηση της έντασης του ανέμου συνοδεύεται από χαρακτηριστικές αλλαγές στο σχήμα της περιμέτρου της πυρκαϊάς και από την πρόβλεψη καθοριστικά μεγαλύτερων τιμών του ρυθμού εξάπλωσής της. Με αυτόν τον τρόπο αναδεικνύονται με παραστατικό τρόπο - οι πιθανές ανάγκες επιλογής διαφορετικών τακτικών, προσαρμογών της στρατηγικής, αναδιάταξης των δυνάμεων και λήψης μέτρων για την ασφάλεια των δασοπυροσβεστών, όπως παρουσιάζονται στα επόμενα κεφάλαια. Τα βασικά βήματα χειρισμού του λογισμικού Farsite, για την παραγωγή των παραπάνω αρχείων παρουσιάζονται στο παράρτημα Πλεονεκτήματα και περιορισμοί κατά τη χρήση του Farsite Στο κεφάλαιο 4.1 περιγράφονται τα πλεονεκτήματα αλλά και βασικές αδυναμίες του συστήματος Farsite το οποίο αξιοποιεί το μοντέλο του Rothermel (1972) για την πρόβλεψη της συμπεριφοράς δασικών πυρκαϊών επιφάνειας, σε οποιονδήποτε τύπο δασικής βλάστησης. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 34 από 175

35 Η περιγραφή των τύπων της δασικής βλάστησης από αντιπροσωπευτικά μοντέλα καύσιμης ύλης, που απαιτείται (Rothermel 1972, Ξανθόπουλος 1990, Αθανασίου και Ξανθόπουλος, 2009) δεν είναι πάντα εύκολη, όπως έχει διαπιστωθεί από τη διεθνή εμπειρία και πλήθος σχετικών μελετών. Αν και η περιγραφή της βλάστησης της περιοχής από τα Μ.Κ.Υ. του πίνακα 7, αποδίδει σε ικανοποιητικό βαθμό την πραγματικότητα, σε κάποιες περιπτώσεις εμπεριέχει γενικεύσεις οι οποίες μεταφράζονται σε πιθανά σφάλματα και αβεβαιότητες κατά τις προβλέψεις, περιορίζοντας την αξιοπιστία τους και εγείροντας, ενίοτε, επιφυλάξεις ως προς την επιχειρησιακή τους χρήση και αξιοποίηση. Σε περιπτώσεις, για παράδειγμα, όπου χρησιμοποιήθηκε το Μ.Κ.Υ. 52, οι προβλέψεις πιθανά να υποεκτιμούν το RoS surface ενώ δεν αποδίδουν και άλλα κρίσιμα για την εξάπλωση ποιοτικά χαρακτηριστικά της πυρκαϊάς (π.χ. εμφάνιση καυτρών). Σε άλλες περιπτώσεις, όπου χρησιμοποιήθηκε το Μ.Κ.Υ. 56 οι προβλέψεις πιθανά να υπερεκτιμούν το RoS surface καθώς η επιφανειακή ποώδης βλάστηση που περιγράφηκε σε αρκετές περιοχές, διακόπτονταν από αρκετά κενά και αντιστοιχούσε σε μικρότερες ποσότητες βιομάζας από αυτήν του Μ.Κ.Υ. 56 (εικόνα 6). Ο βαθμός στον οποίον η πρακτική εφαρμογή του Farite περιορίζεται από τις τεχνικές αδυναμίες που προκαλούν οι γενικεύσεις του δεν είναι γνωστός (Finney, 1998). Στο μέλλον, τα σφάλματα που προέρχονται από τον παράγοντα βλάστηση μπορούν να μειωθούν σημαντικά με τη δημιουργία τοπικών Μ.Κ.Υ. που θα βασίζεται στις αναγκαίες δειγματοληψίες και μετρήσεις. Μία ακόμη γενίκευση που έγινε κατά τις προσομοιώσεις ήταν ότι ο άνεμος θεωρήθηκε σταθερός για όλη τη διάρκεια της εξάπλωσης της πυρκαϊάς. Παρ όλα αυτά, η εκ των προτέρων γνώση των τιμών του ρυθμού εξάπλωσης της πυρκαϊάς επιφανείας μεταφράζεται σε γνώση των χρονικών διαστημάτων που απαιτούνται ώστε η πυρκαϊά να προσεγγίσει συγκεκριμμένες θέσεις και σημεία ενδιαφέροντος (υποδομές, οικίες, διαφορετικής ευφλεκτικότητας βλάστηση, δρόμους, καλλιέργειες, κτλ.). Συγκρίνοντας τους παραπάνω χρόνους με τα χρονικά διαστήματα που απαιτούνται για την απόκριση και άφιξη των πυροσβεστικών δυνάμεων, στην εκάστοτε τοποθεσία ενδιαφέροντος, αναδείχθηκαν προτεραιότητες, πιθανές ανάγκες αναδιάταξης των δυνάμεων και εγκατάστασης υποδομών επόπτευσης και παρατήρησης [όπως η προσωρινή αλλαγή θέσεων περιπολικών για φύλαξη κρίσιμων σημείων και ζωνών υπό ορισμένες συνθήκες, η εγκατάσταση νέου πυροφυλακίου (σχήμα 6) και η σταδιακά αυξανόμενη επιφυλακή ανάλογα με τον δείκτη κινδύνου]. Η παρουσίαση των προβλέψεων των διαδοχικών θέσεων των περιμέτρων των Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 35 από 175

36 πυρκαϊών μας δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για το σχήμα της καμένης έκτασης της πυρκαϊάς σε συνάρτηση με τον χρόνο, στοιχείο που μπορεί να υπαγορεύσει ή να καταδείξει τη στρατηγική που πρέπει να ακολουθηθεί για την αντιμετώπισής της (βλ. κεφάλαιο 5.2) παρ όλο που είναι γνωστό ότι τα σχήματα της πυρκαϊάς δεν μπορούν να αποδοθούν, από το Farsite, με μεγάλη ακρίβεια σε ασυνεχή καύσιμα (Finney, 1998). Εικόνα 6: Τμήμα του δάσους, βορειοδυτικά της λίμνης του Καϊάφα, η επιφανειακή βλάστηση του οποίου περιγράφηκε από το Μ.Κ.Υ. 56 των Δημητρακόπουλος κ.α. (2001) και Dimitrakopoulos (2002). Οι λόγοι μη προσομοίωσης της συμπεριφοράς των πυρκαϊών κόμης και της μετάδοσης με καύτρες, τεκμηριώθηκαν στο κεφάλαιο 4.1. Η απουσία των προβλέψεων αυτών είναι προτιμότερο να αντιμετωπιστεί, προς το παρόν, με την αξιοποίηση της γενικής εμπειρικής αντίληψης επί των δύο θεμάτων. 5. Τεκμηρίωση επιχειρησιακού σχεδίου Το επιχειρησιακό σχέδιο που εκπονήθηκε περιλαμβάνει τους στόχους και τις σχετικές ενέργειες πρόληψης και προκατασταλτικού σχεδιασμού καθώς και γενικές προσεγγίσεις για την καταστολή Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 36 από 175

37 των δασικών πυρκαϊών, όπως αυτές αναλύονται στα παρακάτω αντίστοιχα κεφάλαια (5.1 και 5.2). Σημαντικό στοιχείο που θα αυξήσει μακροπρόθεσμα την αποτελεσματικότητα της αντιπυρικής προστασίας είναι η ειδική αντιμετώπιση της περιοχής στα πλαίσια του αντιπυρικού σχεδιασμού στο επίπεδο του νομού Ηλείας (Καρέτσος και Οικονόμου, 2009). Ο σχεδιασμός αυτός πρέπει να περιλαμβάνει την αναγνώριση της περιοχής του Καϊάφα ως περιοχή ιδιαίτερης σημασίας με αυξημένη την ανάγκη προστασίας της Πρόληψη και Προκατασταλτικός Σχεδιασμός Τα όρια μεταξύ της πρόληψης και του προκατασταλτικού σχεδιασμού (ο οποίος είναι οργανικό και τελικό στάδιο της πρόληψης) δεν είναι πάντοτε ευδιάκριτα, ιδιαίτερα στα πλαίσια ενός ευέλικτου και αποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης ή από αντίθετη άποψη κατά τη διάρκεια περιόδων οικονομικής δυσπραγίας. Σε γενικές γραμμές, οι εύστοχες προληπτικές ενέργειες διευκολύνουν την αποτελεσματική καταστολή ενώ τα προκατασταλτικά μέτρα οφείλουν να συντονίζουν και να προετοιμάζουν τις εν δυνάμει κατασταλτικές ενέργειες. Με δεδομένο ότι: α)οι διαθέσιμοι, για την πρόληψη, οικονομικοί πόροι είναι περιορισμένοι και β) η προσαρμογή του σχεδιασμού στην ανάλυση των αιτίων των πυρκαϊών είναι προς το παρόν αδύνατη καθώς τα περισσότερα από αυτά είναι άγνωστα, η έμφαση πρέπει να δοθεί στις υπόλοιπες ενέργειες της πρόληψης και του προκατασταλτικού σχεδιασμού καθώς επίσης και στην εκπαιδευτικού χαρακτήρα υποστήριξη του διαθέσιμου προσωπικού. Σε αυτό το πλαίσιο, τα αποτελέσματα των προβλέψεων και οι χάρτες των προσομοιώσεων των ενδεχόμενων πυρκαϊών (παράρτημα 6) μπορούν σε ένα βαθμό, να αποτελέσουν εργαλείο κατανόησης του φαινομένου που μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά τον προκατασταλτικό σχεδιασμό αλλά και κατά την καταστολή Διαχείριση της καύσιμης ύλης Ο βαθμός επιτυχίας της καταστολής των δασικών πυρκαϊών σε μια περιοχή, επηρεάζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την αύξηση (συσσώρευση) των ποσοτήτων της καύσιμης ύλης (της βιομάζας) ανά μονάδα επιφανείας αλλά και από την οριζόντια και κάθετη συνέχειά της στο χώρο. Το δυναμικό της καταστροφής, σε περιπτώσεις δασικών εκτάσεων που δεν διαχειρίζονται, είναι τεράστιο ειδικά όταν επικρατούν αντίξοες μετεωρολογικές συνθήκες. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 37 από 175

38 Η μικρή έκταση, το σχήμα και η οικολογική σημασία της περιοχής καθώς και η διαταραχή που αυτή υπέστη από την πυρκαϊά του 2007, δεν επιτρέπουν έντονες επεμβάσεις στη βλάστηση, όπως η δημιουργία αντιπυρικής ζώνης 19 (fire break). Αντίθετα θα πρέπει να γίνουν περιορισμένες, καλά στοχευμένες παρεμβάσεις 20, με στόχο την αποτροπή έναρξης και την μείωση της έντασης ενδεχόμενων πυρκαϊών. Προτείνεται η δημιουργία στεγασμένων ζωνών (fuel breaks) σε επιλεγμένες περιοχές, μετά από ενδελεχή επιστημονική ανάλυση, στα πλαίσια σχετικών μελετών. Κατά τις εργασίες απόληψης της βιομάζας από τις δασικές εκτάσεις (π.χ. αφαίρεση κλάδων των δένδρων έως ορισμένο ύψος, αραίωση του υπορόφου, κλπ.) θα πρέπει να εμπλέκεται άμεσα και να συμμετέχει η τοπική κοινωνία, όπου αυτό είναι εφικτό. Η δημιουργία στεγασμένων ζωνών σε συνδυασμό με την ύπαρξη πράσινων ζωνών (σχήμα 3) και του δασικού οδικού δικτύου της περιοχής μπορούν να συμβάλλουν άμεσα στην μείωση των καμένων εκτάσεων και να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αποτροπή της καταστροφής της περιοχής, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια πολύ ξηρών αντιπυρικών περιόδων, στο μέλλον Η καμένη περιοχή Το καμένο παραθαλάσσιο πευκοδάσος αναγεννάται γοργά και καλύπτεται από λεπτά καύσιμα (χόρτα και φρύγανα) σε μίξη με χαμηλά μακί, κατά τόπους αναγέννηση χαλεπίου πεύκης καθώς και με υπολείμματα των νεκρών καμμένων δέντρων. Βόρεια του καναλιού σύνδεσης της λίμνης Καϊάφα με τη θάλασσα, η φυσική αναγέννηση έχει χαρακτηριστεί επαρκής και έχει επισημανθεί η ανάγκη προστασίας της περιοχής από την βόσκηση και την παράνομη και ενεξέλεγκτη υλοτομία ενώ νότια του καναλιού, η αναγέννηση χαλεπίου πεύκης είναι ιδιαίτερα πλούσια 21. Οι τιμές της ταχύτητας διάδοσης (του ρυθμού εξάπλωσης) και της έντασης της φωτιάς σε ένα τέτοιο σύμπλεγμα δασικών καυσίμων θα είναι πολύ υψηλές και σε τέτοιο ενδεχόμενο περιστατικό πυρκαϊάς, οι δασοπυροσβέστες θα κληθούν να επιχειρήσουν κινούμενοι σε ένα δύσβατο και επικίνδυνο πεδίο (εικόνα 7). 19 Η σιδηροδρομική γραμμή μαζί με τη ζώνη κίνησης οχημάτων εκατέρωθέν της, λειτουργεί ως υποτυπώδης αντιπυρική λωρίδα που βοηθάει στην καταστολή και μειώνει την πιθανότητα έναρξης πυρκαϊών από σπινθήρες προερχόμενους από τον κινητήρα ή τα φρένα των συρμών (όταν επαναλειτουργήσει) (Καρέτσος και Οικονόμου, 2009). 20 Στην περιοχή δεν έχει γίνει καμία σχετική διαχειριστική παρέμβαση τα τελευταία 35 χρόνια. 21 Με βάση την αυτοψία κατά τις εργασίες πεδίου, στα πλαίσια της παρούσας μελέτης, αλλά και την Μελέτη Αποκατάστασης Τοπίου του Δάσους Στροφιλιάς Καϊάφα του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων (ΙΜΔΟ & ΤΔΠ) του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) το Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 38 από 175

39 Εικόνα 7: Άποψη της σημερινής κατάστασης των δασικών καυσίμων στην περιοχή νότια της λίμνης του Καϊάφα, που κάηκε το Λήψη από το όριο μεταξύ της συστάδας που επέζησε της πυρκαϊάς και της καμένης έκτασης (1200 m περίπου νότια της λίμνης και 250 m βορειοδυτικά του πιθανού σημείου έναρξης πυρκαϊάς 9) Χόρτα Ο κίνδυνος έναρξης πυρκαϊάς πέριξ της εθνικής οδού, είναι ιδιαίτερα μεγάλος (βλ. σημεία 7 και 8 στον πίνακα 13 και το σχήμα 4) κυρίως λόγω των αναμμένων τσιγάρων που απορρίπτονται από τους οδηγούς, της στάθμευσης των αυτοκινήτων πάνω σε χόρτα, τυχόν οδικών ατυχημάτων και σπινθήρων από τη χρήση μηχανημάτων. Ενδεχόμενη πυρκαϊά στα λεπτά δασικά καύσιμα σε συνθήκες ισχυρού ανέμου, θα αναπτύξει μεγάλη ταχύτητα εξάπλωσης. Για τη μείωση του παραπάνω κινδύνου προτείνεται η αφαίρεση της καύσιμης ύλης των χόρτων σε πλάτος ζώνης 3 m εκατέρωθεν της εθνικής οδού με την ολοκλήρωση της αύξησής τους, στην αρχή της αντιπυρικής περιόδου Συλλογή αποβλήτων Η ανεξέλεγκτη διάθεση αποβλήτων που εντοπίστηκε και καταγράφηκε κατά τις εργασίες πεδίου κοντά στην παραλία του Κάτω Σαμικού (κεφάλαιο 3.4.2) αυξάνει τον κίνδυνο έναρξης πυρκαϊάς. Κοντά στην περιοχή αυτή, ορίστηκε ένα από τα πιθανά σημεία έναρξης πυρκαϊάς (βλ. σημείο 6, στον πίνακα 13 και το σχήμα 4). Η περιοχή πρέπει να καθαριστεί άμεσα και θα πρέπει να ενημερωθούν οι κάτοικοι για την αύξηση του κινδύνου έναρξης πυρκαϊάς αλλά και για τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες της ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων, στην περιοχή τους. Φυσικά, επιβάλλεται η αυστηρή τήρηση της σχετικής κείμενης νομοθεσίας και η επιβολή των προβλεπόμενων κυρώσεων και προστίμων στους παραβάτες. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 39 από 175

40 Παρακολούθηση και έγκαιρος εντοπισμός πυρκαϊών Τα τέσσερα πυροφυλάκια της ευρύτερης περιοχής (πίνακας 4), βρίσκονται σε μακρινές αποστάσεις με αποτέλεσμα να μην μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες επόπτευσης της περιοχής μελέτης, συνολικά. Όμως, η εξασφάλιση ταχείας επέμβασης και πρώτης προσβολής των εκδηλούμενων πυρκαϊών προϋποθέτει τον άμεσο εντοπισμό τους και την έγκαιρη αναγγελλία τους στα περιπολικά πυροσβεστικά οχήματα. Το τμήμα πέριξ της λίμνης του Καϊάφα (που έχει πληγεί απότην πυρκαϊά του 2007, βρίσκεται σε στάδιο αναγέννησης και καλύπτεται από λεπτά καύσιμα στα οποία μπορεί να παρατηρηθεί πολύ γρήγορη εξάπλωση δασικής πυρκαϊάς), το νοτιοανατολικό τμήμα της περιοχής μελέτης και το μεγαλύτερο μέρος του βορειοδυτικού της τμήματος, δεν είναι άμεσα ορατά (σχήμα 5). Η συνολική ορατότητα και από τις τρεις θέσεις των περιπολικών πυροσβεστικών οχημάτων που παρουσιάζεται στο σχήμα 5, είναι στην πραγματικότητα πολύ μικρότερη και φυσικά τα περιπολικά πυροσβεστικά οχήματα δεν είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος επόπτευσης της περιοχής. Επιπλέον, είναι πολύ πιθανό κάποια από τα περιπολικά να μετακινηθούν για κατάσβεση πυρκαϊάς ή για άλλους λόγους (τροχαίο ατύχημα, παροχή βοηθείας, διάσωση, κλπ.) οπότε η ορατή περιοχή θα μειωθεί ακόμη περισσότερο. Όμως απαιτείται να υπάρχει διαρκής επόπτευση - τουλάχιστον του παραλιακού, προστατευόμενου και μεγαλύτερου τμήματος της περιοχής μελέτης - από σταθερή θέση παρατήρησης και η πλέον ενδεδειγμένη μέθοδος είναι η παρατήρηση από πυροφυλάκιο. Η επιλογή 22 της εγκατάστασης νέου πυροφυλακίου σε κατάλληλη θέση αποτελεί λύση πολύ χαμηλού κόστους, υψηλής αξιοπιστίας και αποτελεσματικότητας με σχεδόν μηδενική απαίτηση συντήρησης. Για το λόγο αυτό, με βάση τα κριτήρια 23 εύρεσης σταθμών παρατήρησης, επιλέχθηκε και προτείνεται η εγκατάσταση πυροφυλακίου σε θέση που είναι προσπελάσιμη και από τις δύο πλαγιές του βουνού (τη βόρεια και την νότια πλευρά του Λαπίθα) μέσω δασικού δρόμου (σχήμα 6). Κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου, το πυροφυλάκιο θα μπορεί να 22 Στην επιλογή της μεθόδου εντοπισμού των πυρκαϊών πρέπει να συνυπολογίζονται πολλοί παράγοντες [η ιδιαίτερη σημασία δασών (π.χ. εθνικός δρυμός), η μορφολογία του εδάφους, το κόστος, η τεχνολογική ικανότητα φορέων για αξιοποίηση και συντήρηση προηγμένων συστημάτων, κ.λπ.] (Ξανθόπουλος, 2012) 23 Έχει διαπιστωθεί ότι τα σημεία που έχουν καλύτερο πεδίο όρασης σε μια περιοχή είναι : Τα υψηλότερα σημεία. Τα χαμηλότερα σημεία. Τα σημεία όπου αλλάζει η κλίση του εδάφους. Τα υψηλότερα και τα χαμηλότερα σημεία έχουν το καλύτερο πεδίο όρασης όταν η κλίση του εδάφους μειώνεται με συνεχή τρόπο από το υψηλότερο προς το χαμηλότερο υψόμετρο. Αν η κλίση του εδάφους αυξάνεται από το υψηλότερο προς το χαμηλότερο σημείο τότε θα υπάρχει περιοχή που δεν είναι ορατή. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 40 από 175

41 Σχήμα 5: Χάρτης ορατότητας από τις θέσεις των περιπολικών πυροσβεστικών οχημάτων Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 41 από 175

42 Σχήμα 6: Χάρτης ορατότητας από το προτεινόμενο πυροφυλάκιο Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 42 από 175

43 επανδρώνεται από εκπαιδευμένο προσωπικό του Πυροσβεστικού Σώματος ή, δυνητικά, από εθελοντές οι οποίοι θα εποπτεύουν την περιοχή μελέτης, έχοντας στη διάθεσή τους τουλάχιστον κυάλια και τον κατάλληλο φορητό εξοπλισμό ασύρματης επικοινωνίας. Η ορατή περιοχή από την προτεινόμενη θέση εγκατάστασης του πυροφυλακίου, παρουσιάζεται στο σχήμα 6 και σημειώνεται ότι πιθανή έναρξη πυρκαϊάς εντός της μη ορατής περιοχής σε ζώνη 100 περίπου m (περιφερειακά της άμεσα ορατής περιοχής) είναι πολύ πιθανό να γίνει αντιληπτή, σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, από το πυροφυλάκιο. Αν η πρόταση υλοποιηθεί, η συνολικά ορατή περιοχή (από το πυροφυλάκιο και τα τρία περιπολικά), θα διευρυνθεί σημαντικά (σχήμα 7) ενώ ακόμα και σε περιπτώσεις μετακίνησης των περιπολικών από τις θέσεις τους, το μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής μελέτης θα συνεχίζει να εποπτεύεται (σχήμα 6) Εκτίμηση κινδύνου - ετοιμότητα Στα πλαίσια της δημιουργίας ενός ευέλικτου και αποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης 24 δασικών πυρκαϊών, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε για όλες τις ενέργειες και στο μέτρο του εφικτού γιατί, πότε και πως θα πρέπει να αποφασιστεί η εφαρμογή συγκεκριμμένων στρατηγικών ή η τροποποίηση, η αλλαγή τους και η επιλογή διαφορετικών προσεγγίσεων. Η γνώση αυτή πρέπει να επικαιροποιείται όταν οι συνθήκες αλλάζουν, να είναι διαθέσιμη και να επικοινωνείται διαρκώς, μεταξύ των εμπλεκομένων. Για να καταστεί εφικτό κάτι τέτοιο πρέπει να είναι εφικτή η εκτίμηση του κινδύνου δηλαδή η πρόβλεψη (έστω με τις αναπόφευκτες γενικεύσεις) των εκάστοτε χαρακτηριστικών της δασικής πυρκαϊάς, των δυσκολιών αντιμετώπισής της, των επικινδυνοτήτων αλλά και των ευκαιριών που πιθανά θα εμφανιστούν, ανάλογα με τις επικρατούσες κατά περίπτωση συνθήκες. Για την επίτευξη του εν λόγω στόχου που θα συμβάλει στο να παραμείνουν πολύ περιορισμένες οι εκτάσεις που καίγονται, είναι απαραίτητος ο εντοπισμός των περιοχών όπου ενδεχόμενη δασική πυρκαϊά μπορεί να εμφανίσει έντονη συμπεριφορά η οποία είτε αντικειμενικά (π.χ. εκρηκτική συμπεριφορά ή υψηλή ένταση) είτε από την άποψη των χρονικών περιθωρίων (π.χ. πολύ γρήγορη εξάπλωση σε λεπτά δασικά καύσιμα ή/και σε μεγάλη μορφολογική κλίση) να μην επιτρέπει την γρήγορη καταστολή της. Εκτός από τις προσομοιώσεις της εξάπλωσης ενδεχόμενων δασικών πυρκαϊών (παράρτημα 6) 24 Διαχείριση είναι το σύνολο των ενεργειών που γίνονται σχετικά με τις πυρκαϊές δηλαδή την πρόληψη, την καταστολή και την μεταπυρική αποκατάσταση (Chandler et al. 1983, FAO 1986) Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 43 από 175

44 Σχήμα 7: Χάρτης συνολικής ορατότητας (από τις θέσεις των περιπολικών πυροσβεστικών οχημάτων και το προτεινόμενο πυροφυλάκιο, μαζί) Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 44 από 175

45 με βάση τις οποίες εντοπίστηκαν οι περιοχές όπου η φωτιά θα αναπτύξει μεγάλες ταχύτητες, εντοπίστηκαν επιπλέον οι περιοχές όπου η τοπογραφική κλίση είναι μεγαλύτερη των τριάντα μοιρών (> 30 ο ήτοι > 58%, βλ. σχήμα 8). Σύμφωνα με τον Viegas (2006), σε αυτές τις περιοχές η έκρηξη της πυρκαϊάς μπορεί να παρατηρηθεί στα πρώτα μόλις λεπτά της εξάπλωσης ενώ όσο πιο απότομη είναι η πλαγιά ή όσο πιο στενή είναι μια χαράδρα, τόσο πιο γρήγορα θα φτάσει η πυρκαϊά στη φάση της έκρηξης. Φυσικά, εάν η πλαγιά δεν είναι αρκετά απότομη ή δεν έχει ικανό μήκος, μπορεί να καεί ολόκληρη, χωρίς η πυρκαϊά να φτάσει σε σημείο ξεσπάσματος (Viegas και Ευτυχίδης, 2007). Όσες από τις περιοχές με μορφολογική κλίση μεγαλύτερη των 30 ο παραμένουν μη ορατές (σχήμα 8), ακόμα και αν το πυροφυλάκιο εγκατασταθεί και λειτουργήσει στην προτεινόμενη θέση, πρέπει να ελέγχονται κατά προτεραιότητα, από τις επίγειες περιπολίες εφ όσον οι περιοχές αυτές είναι προσπελάσιμες μέσω του οδικού δικτύου ή είναι ορατές από επιλεγμένες προσωρινές θέσεις. Σε περίπτωση δασικής πυρκαϊάς, η συμπεριφορά της φωτιάς αναμένεται να είναι έντονη εκεί και θα πρέπει πιθανά να δοθεί η σχετική προτεραιότητα για την εξασφάλιση της ασφάλειας πολιτών, δασοπυροσβεστών και της προστασίας υποδομών. Η προτεραιότητα που θα πρέπει να δοθεί μπορεί να μεταφράζεται, ενίοτε: στην μέριμνα ώστε η πυρκαϊά να μην πλησιάσει εκεί ή στην έγκαιρη μετακίνηση πολιτών ή πυροσβεστών αν τελικά η πυρκαϊά δεν αναχαιτιστεί και πλησιάσει την βάση της πλαγιάς, στα κατάντη αυτών Εντοπίστηκαν, επιπλέον, οι νότιο-δυτικής έκθεσης πλαγιές (σχήμα 9) όπου λόγω των σχετικά αυξημένων θερμομετρικών και μειωμένων υγρομετρικών συνθηκών που επικρατούν σε αυτές και επηρεάζουν την υγρομετρική κατάσταση της βλάστησης, η συμπεριφορά της φωτιάς αναμένεται να είναι έντονη, επίσης (Αθανασίου, 2008). Για τις δύο παραπάνω ομάδες περιοχών, η ιεράρχηση των σχετικών απαιτούμενων ενεργειών είναι αναγκαία από το στάδιο της πρόληψης ενώ προτείνεται να δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στις ημέρες πολύ υψηλού κινδύνου και κατάστασης συναγερμού [κατηγορίες 4 και 5 αντίστοιχα του Ημερήσιου Χάρτη Πρόβλεψης Κινδύνου Πυρκαϊάς της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας (Γ.Γ.Π.Π.), βλ. πίνακα 14]. Οι προτεραιότητες που ανεδείχθησαν από το παραπάνω δυναμικό μέρος του αντιπυρικού σχεδιασμού μπορούν να αξιοποιηθούν για την οργάνωση και υποστήριξη ορθολογικού συστήματος κλιμακούμενης επιφυλακής (ως προς τη διασπορά και τις περιπολίες των δασο - Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 45 από 175

46 Σχήμα 8: Χάρτης συνολικής ορατότητας και οι περιοχές με μορφολογική κλίση μεγαλύτερη των 30 μοιρών (58%) Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 46 από 175

47 Σχήμα 9: Χάρτης συνολικής ορατότητας και οι περιοχές με νοτιοδυτική έκθεση, μεταξύ 225 και 270 μοιρών Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 47 από 175

48 Πίνακας 14: Περιγραφή κατηγοριών κινδύνου του Ημερήσιου Χάρτη Πρόβλεψης Κινδύνου Πυρκαϊάς της Γ.Γ.Π.Π. Ο κίνδυνος είναι ακραίος. Οι συνθήκες (ισχυρός άνεμος, χαμηλή σχετική υγρασία, υψηλή σχετικά θερμοκρασία, κλπ.) είναι πιθανό να οδηγήσουν σε ανεξέλεγκτη κατάσταση με μεγάλο αριθμό πυρκαϊών ακραίας συμπεριφοράς. Επειδή αυτές οι συνθήκες είναι δυνατό να ξεπεράσουν τις συνολικές δυνατότητες του δασοπυροσβεστικού μηχανισμού, απαιτείται να μεγιστοποιηθούν οι προσπάθειες Κατηγορία Κινδύνου 5 πρόληψης και η ετοιμότητα του μηχανισμού για άμεση επέμβαση με όλες του τις (Κατάσταση ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ) δυνάμεις. Για την περίπτωση αυτή πρέπει να υπάρχει στο αντιπυρικό σχέδιο αλλά και σε κάθε εμπλεκόμενο στις πυρκαϊές φορέα κατάλληλος σχεδιασμός ετοιμότητας (αύξηση επιφυλακής προσωπικού, διατήρηση επαφής με όλο το προσωπικό και έλεγχοι ετοιμότητας, επίγειες και εναέριες περιπολίες, μηνύματα ενημέρωσης των πολιτών, πλήρης κινητοποίηση Νομαρχιών, στενή παρακολούθηση της κατάστασης με την Ε.Μ.Υ. κλπ.) και συντονισμού με τους άλλους φορείς. Επίσης πρέπει να δίδονται ιδιαίτερες οδηγίες στο προσωπικό. Ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα υψηλός. Ο αριθμός των πυρκαϊών πιθανόν να είναι αρκετά μεγάλος αλλά, το κυριότερο, κάθε πυρκαϊά μπορεί να λάβει μεγάλες διαστάσεις εφόσον ξεφύγει από την αρχική προσβολή. Απαιτείται απόλυτη Κατηγορία Κινδύνου 4 ετοιμότητα και πλήρης στελέχωση των δυνάμεων καταστολής και παραμονή του (Πολύ Υψηλή) προσωπικού σε επαφή με τις υπηρεσίες. Όλες οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες (Νομαρχίες, ΟΤΑ, Δασικές Υπηρεσίες, κλπ.) τίθενται σε επιφυλακή και δρουν σε αρωγή του έργου του Πυροσβεστικού Σώματος σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στα αντιπυρικά σχέδια για την κατάσταση κινδύνου επιπέδου 4 (π.χ. αυξάνονται οι περιπολίες πρόληψης και η αστυνόμευση των κρίσιμων δασικών εκτάσεων κλπ.). Ο κίνδυνος είναι υψηλός. Αναμένονται πολλές πυρκαϊές μέσης δυσκολίας ή αρκετές πυρκαϊές που είναι δύσκολο να αντιμετωπισθούν. Και στις δύο περιπτώσεις είναι απαραίτητο να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για την άμεση κινητοποίηση του Κατηγορία Κινδύνου 3 μηχανισμού σε κάθε επεισόδιο, την αποφυγή οποιασδήποτε χρονοτριβής και την (Υψηλή) αποστολή επαρκών δυνάμεων για να ολοκληρωθεί γρήγορα το έργο της κατάσβεσης δεδομένης της υπάρχουσας δυσκολίας. Με καλή οργάνωση και ετοιμότητα οι δυνάμεις του Πυροσβεστικού Σώματος αναμένεται να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες με επιτυχία Ο κίνδυνος είναι συνήθης για τη θερινή περίοδο. Εφόσον υπάρξει αποτελεσματική Κατηγορία Κινδύνου 2 αντίδραση σε κάθε εκδηλούμενη πυρκαϊά δεν πρέπει να υπάρξουν προβλήματα (Μέση) ελέγχου. Ο δασοπυροσβεστικός μηχανισμός πρέπει να είναι στην κανονική του, για την αντιπυρική περίοδο, καθημερινή στελέχωση και ετοιμότητα. Η πιθανότητα για εκδήλωση πυρκαϊάς δεν είναι ιδιαίτερα υψηλή. Εάν εκδηλωθεί Κατηγορία Κινδύνου 1 πυρκαϊά, οι συνθήκες (κατάσταση καύσιμης ύλης, μετεωρολογικές συνθήκες) δεν (Χαμηλή) θα ευνοήσουν τη γρήγορη εξέλιξή της. πυροσβεστικών δυνάμεων) με στόχο την αύξηση της αποτελεσματικότητας, την εξοικονόμηση δυνάμεων και πόρων και την περιστολή των δαπανών (Ξανθόπουλος, 2012). Συνολικά, η διασπορά των δυνάμεων και οι περιπολίες που παρουσιάζονται στο κεφάλαιο , μπορεί Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 48 από 175

49 να τροποποιηθούν ως προς τη συχνότητα, τα χρονικά διαστήματα, τις θέσεις και τις διαδρομές, βάσει της αξιοποίησης ή/και της συνεκτίμησης των παρακάτω στοιχείων: την εμπειρία των δασοπυροσβεστών, τις προβλέψεις του ρυθμού εξάπλωσης των προσομοιωμένων πυρκαϊών, τις ορατές και μη ορατές περιοχές, τις περιοχές με τοπογραφική κλίση > 30 ο (58%), τις περιοχές με νοτιοδυτικό προσανατολισμό και την κατηγορία κινδύνου με βάση τον σχετικό Χάρτη της Γ.Γ.Π.Π Διασπορά δυνάμεων - περιπολίες Οι θέσεις των περιπολικών πυροσβεστικών οχημάτων του Πυροσβεστικού Σώματος, παρουσιάζονται στο σχήμα 9 (καθώς και στα περισσότερα από τα υπόλοιπα σχήματα). Ένα από τα περιπολικά σταθμεύει στην παραλία του Κάτω Σαμικού, γεγονός που επιτρέπει την γρήγορη άφιξή του σε πολλές πιθανές θέσεις έναρξης πυρκαϊάς, σε χρόνο μικρότερο των 10 λεπτών. Η ένταξη ενός ακόμη ελαφρού περιπολικού οχήματος άμεσης προσβολής (π.χ. ημιφορτηγό 4Χ4 με πυροσβεστικό εξοπλισμό) εντός της προστατευόμενης περιοχής, θα μπορούσε να διευρύνει την περιοχή εντός της οποίας θα μπορεί να επιτευχθεί πολύ γρήγορη πρώτη προσβολή, πιθανά με την συμμετοχή και των εθελοντών της περιοχής. Επιπλέον, οι πιθανές θέσεις έναρξης πυρκαϊών, οι κατευθύνσεις εξάπλωσής τους σε συνάρτηση με τη σχετική θέση του εγγύτερου δασοπυροσβεστικού οχήματος είναι πολύ πιθανό να καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό την καμένη έκταση η οποία, υπό δυσμενείς μετεωρολογικές συνθήκες ή υπό συνθήκες ισχυρού ανέμου, φαίνεται ότι θα είναι δραματικά μεγαλύτερη σε περίπτωση αδυναμίας επιτυχημένης πρώτης προσβολής (οι περισσότερες από τις περιπτώσεις όπου η ένταση του ανέμου είναι 45 km/h, βλ. παράρτημα 6 ή πίνακα 15). Σε περιπτώσεις έναρξης πυρκαϊάς στο ανατολικό και υψηλότερο τμήμα της περιοχής μελέτης (κατά μήκος της γραμμής υψηλής τάσης της ΔΕΗ: σημεία 11, 12 και 13 του χάρτη 4, βλ. εικόνα 8) υπό συνθήκες ισχυρού ανατολικού, βορειοανατολικού ή βόρειου ανέμου (περιπτώσεις , , , , , , , βλ. παράρτημα 6), η εξάπλωση θα είναι κατά τόπους γρήγορη και, σε γενικές γραμμές, προς τα κατάντη. Επιπρόσθετα, στις περιπτώσεις που επικρατούν οι δυσμενείς συνθήκες του σεναρίου 1 του πίνακα 10 (όπου τα επίπεδα της σχετικής υγρασίας του αέρα είναι χαμηλά και τα επίπεδα της θερμοκρασίας του αέρα υψηλά δηλαδή στις περιπτώσεις 50, 52, 54, 66, 70, 72, 76, του Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 49 από 175

50 Ένταση ανέμου (σε χιλιόμετρα/ώρα) ΕΡΓΟ NAT-PRO. ΔΡΑΣΗ 4.2 ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Μελέτη και επιχειρησιακό σχέδιο για την πρόληψη πυρκαϊών Πίνακας 15: Παρουσίαση στοιχείων επιλεγμένων προσωμοιώσεων για συνθήκες ισχυρού πνέοντος ανέμου ΑΝΕΜΟΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΥΡΚΑΪΑΣ Διεύθυνση Περιοχή έναρξης ανέμου Διακύμανση των τιμών του ρυθμού εξάπλωσης της κεφαλής της πυρκαϊάς, κατά την πρώτη μισή ώρα (σε μέτρα/λεπτό) Απόσταση της κεφαλής της πυρκαϊάς από το σημείο έναρξής της, κατά τη συμπλήρωση της πρώτης μισής ώρας (σε μέτρα) Σημείο έναρξης (του πίνακα του Παραρτήματος 4) Περιπτώσεις (του πίνακα του Παραρτήματος 4 & των χαρτών του Παραρτήματος 6) 45 ΒΔ ΒΔ άκρο 15 έως & ΒΔ ΒΔ τμήμα 15 έως & ΔΒΔ ΒΔ τμήμα 15 έως & ΔΒΔ Κεντρικό τμήμα 5 έως ΒΒΔ Κεντρικό τμήμα 5 έως & ΑΝΑ Κεντρικό τμήμα 5 έως & ΒΔ Κεντρικό τμήμα 5 έως & ΝΑ Κεντρικό τμήμα 5 έως & ΔΒΔ Κεντρικό τμήμα 5 έως & Δ Κεντρικό τμήμα 5 έως & ΒΔ Κεντρικό τμήμα 5 έως & ΒΔ Κεντρικό ανατολικό τμήμα 5 έως & 142 πυλώνας Τείχος Ακρόπολης Εικόνα 8:Λήψη από το πρατήριο υγρών καυσίμων του Κάτω Σαμικού προς το πιθανό σημείο έναρξης 11 και την Ακρόπολη της Αρχαίας Σαμίας (διακρίνεται ο πυλώνας της γραμμής υψηλής τάσης της ΔΕΗ. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 50 από 175

51 παραρτήματος 6), η πιθανότητα μετάδοσης της πυρκαϊάς με καύτρες είναι μεγάλη. Για την αντιμετώπιση του φαινομένου της κηλίδωσης πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα έγκαιρης και ταχείας κατάσβεσης των καυτρών που θα προσγειωθούν στα δυτικά, εντός της προστατευόμενης περιοχής, ειδικά σε περιοχές λεπτών καυσίμων. Σε περίπτωση έναρξης πυρκαϊάς στο βορειοδυτικό τμήμα (εικόνα 9) της περιοχής μελέτης υπό συνθήκες ισχυρού βορειοδυτικού ανέμου (πίνακας 15), η γρήγορη προσέγγιση σε ασφαλή και πλεονεκτική θέση (πτέρνα και πλάγια της πυρκαϊάς) για την πρώτη προσβολή θα είναι σχεδόν αδύνατη, με βάση την υφιστάμενη διασπορά των δυνάμεων. Εικόνα 9: Άποψη του κεντρικού και βορειοδυτικού πεδινού τμήματος της περιοχής μελέτης Η προσέγγιση, στην βέλτιστη περίπτωση, θα γίνει μέσω του οδικού δικτύου που αποτελεί το σύνορο μεταξύ καλλιεργειών και δάσους και θα είναι χρονοβόρα. Η επιλογή προσέγγισης της πυρκαϊάς μέσα από το δύσβατο οδικό δίκτυο του δάσους προς την κεφαλή της επελαύνουσας προς τα νοτιοανατολικά πυρκαϊάς και σε πιθανές συνθήκες μειωμένης ορατότητας λόγω του καπνού δεν διασφαλίζει ούτε την ασφάλεια ούτε την αποτελεσματικότητα, σε αυτήν την περίπτωση. Για την εξασφάλιση πλεονεκτικής και ασφαλούς θέσης από τις πιθανές επιπρόσθετες διαθέσιμες δυνάμεις (π.χ. το προτεινόμενο ελαφρύ περιπολικό) προτείνεται σε συνθήκες ισχυρού βορειοδυτικού ανέμου αυτές να μετακινούνται βορειοδυτικά (και να σταθμεύουν προσωρινά μεταξύ των πιθανών σημείων έναρξης πυρκαϊάς 3 και 4 (σχήμα 4, εικόνα 10), στον δρόμο μεταξύ των καλλιεργειών και του δάσους). Αντίθετα προτείνεται, σε συνθήκες ισχυρού νοτιοανατολικού ανέμου, οι πιθανές επιπρόσθετες διαθέσιμες δυνάμεις (το προτεινόμενο ελαφρύ περιπολικό) να μετακινούνται νοτιοανατολικά (εικόνα 11)και να σταθμεύουν προσωρινά σε κατάλληλη ασφαλή θέση στην Εθνική οδό, 700 περίπου μέτρα νότια της λίμνης του Καϊάφα (σχήμα 4, εικόνα 12). Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 51 από 175

52 Εικόνα 10: Άποψη προτεινόμενης θέσης στάθμευσης ελαφρού περιπολικού, μεταξύ των πιθανών σημείων έναρξης πυρκαϊάς 3 και 4, στο βορειοδυτικό πεδινό τμήμα της περιοχής μελέτης. Λήψη από τα νοτιοανατολικά, από θέση παρατήρησης κοντά στο πιθανό σημείο έναρξης 11 και στην Ακρόπολη της Αρχαίας Σαμίας. Εικόνα 11: Άποψη μέρους του νοτιοανατολικού πεδινού τμήματος της περιοχής μελέτης. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 52 από 175

53 Εικόνα 12: Άποψη προτεινόμενης θέσης στάθμευσης ελαφρού περιπολικού στην Εθνική οδό, 700 περίπου μέτρα νότια της λίμνης του Καϊάφα. Λήψη από τα δυτικά και κοντά στη σιδηροδρομική γραμμή. Σημειώνεται ότι η συχνότητα εμφάνισης των ανέμων βορειοδυτικής (ΒΔ) διεύθυνσης είναι πολύ μεγαλύτερη της συχνότητας εμφάνισης ανέμων νοτιοανατολικής (ΝΑ) διεύθυνσης, στην περιοχή μελέτης και ότι ο βαθμός επιφυλακής πρέπει να αυξάνεται κατά τις μεσημεριανές και απογευματινές ώρες της ημέρας. Πιθανές διαδρομές περιπολιών μπορεί να επιλεγούν με σημεία αναφοράς τις κατά περίπτωση προτεινόμενες, προσωρινές θέσεις στάθμευσης και με βάση τις εκάστοτε επικρατούσες συνθήκες και τη δυναμική εξέλιξή τους. Επικουρικά, πρέπει να εξασφαλιστεί η γρήγορη έξοδος των πυροσβεστικών οχημάτων από την Εθνική οδό προς τις υπό μελέτη δασικές περιοχές, προς αμφότερες τις πλευρές της οδού, ανεξαρτήτως της κατεύθυνσης από την οποία καταφθάνουν, να προβλεφθεί η κατασκευή των κατάλληλων διαβάσεων κατά μήκος της σιδηροδρομική γραμμής (αν είναι εφικτό, ανά περίπου 500 μέτρα) καθώς και η εύκολη πρόσβαση στη λίμνη. Δυνητικά, τυχόν διαθέσιμα μικρά μονοκινητήρια αεροσκάφη PZL M18 Dromader κοντινών αεροδρομίων, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για περιπολίες επιτήρησης ή για την επίτευξη ταχείας αρχικής προσβολής Εθελοντές Η γνώση του διαθέσιμου αριθμού των εθελοντών και του επιπέδου εκπαίδευσής τους θα πρέπει να είναι διαρκής και υψηλή προτεραιότητα. Οι εθελοντές της περιοχής μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο, υποστηρίζοντας τις τακτικές πυροσβεστικές δυνάμεις στις πυροφυλάξεις, στις Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 53 από 175

54 περιπολίες, στην ενδεχόμενη καθοδήγηση υδροφόρων ή δυνάμεων από άλλες περιοχές και υπό προϋποθέσεις - στην δασοπυρόσβεση. Μπορούν, επίσης, να συμμετέχουν στην ενημέρωση των λοιπών πολιτών της περιοχής ενώ, η διαρκής αξιολόγηση και εκπαίδευσή τους απαιτείται, για ευνόητους λόγους οι οποίοι σχετίζονται με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους Πολίτες προσέλκυση νέων εθελοντών Τα συμπεράσματα του κεφαλαίου πρέπει να ανακοινώνονται στο κατάλληλα επιλεγμένο χρονικό διάστημα και με εύληπτο τρόπο στους πολίτες της περιοχής, ανάλογα με τις επαγγελματικές τους ασχολίες, τις παραδόσεις τους και, εν γένει, το προφίλ τους. Κατά την ενημέρωση των πολιτών πρέπει να δίνεται έμφαση στα μέτρα αυτοπροστασίας τους και να τεκμηριώνεται, με χαρακτηριστικά παραδείγματα, η ανάγκη έγκαιρων καθαρισμών των ιδιοκτησιών τους, από τα ξερά χόρτα. Η αποτελεσματική προστασία των περιουσιών τους από τους ίδιους μπορεί να αποτελέσει το πρώτο βήμα της ενεργής συμμετοχής τους στην φύλαξη και την προστασία της ευρύτερης περιοχής με την παράλληλη, πιθανά, αξιοποίηση αγροτικού εξοπλισμού. Η αρχική κινητοποίησή τους προτείνεται να συνοδευτεί από την περαιτέρω οργάνωση και εκπαίδευσή τους σχετικά με κρίσιμα θέματα όπως οι κίνδυνοι κατά την άτακτη εκκένωση οικισμών και χωριών και τα πλεονεκτήματα της παραμονής σε αυτούς. Για την ενημέρωση των επισκεπτών της θερινής περιόδου, σχετικά με την ανάγκη προστασίας της περιοχής και σχετικά με την προσοχή που θα πρέπει να δείχνουν κατά τις ημέρες υψηλού κινδύνου πυρκαϊάς, μπορούν να τοποθετηθούν σχετικές ενημερωτικές πινακίδες σε επιλεγμένα σημεία του οδικού δικτύου ή σε σημεία αθρόας προσέλευσής τους (π.χ. στην είσοδο των εγκαταστάσεων των ιαματικών λουτρών) Συμβατότητα μέσων και μεθόδων κοινές ασκήσεις Οι διαπροσωπικές επαφές των αρμοδίων και η γνώση του αριθμού του μόνιμου και εποχικού προσωπικού καθώς και η γνώση του πραγματικού διαθέσιμου αριθμού των εθελοντών και του επιπέδου εκπαίδευσής τους θα πρέπει να είναι διαρκής και υψηλή προτεραιότητα του συνόλου των υπηρεσιών Πολιτικής Προστασίας. Η μέριμνα για την επιλογή και χρήση συμβατών μέσων και μεθόδων από το σύνολο των δασοπυροσβεστικών δυνάμεων θα πρέπει να είναι διαρκής και η σπουδαιότητά της θα πρέπει να επιβεβαιώνεται και να αναδεικνύεται κατά την οργάνωση κοινών ασκήσεων με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων φορέων. Οι ασκήσεις είναι προτιμότερο να λαμβάνουν χώρα νωρίς, στην αρχή του σταδίου του προκατασταλτικού Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 54 από 175

55 σχεδιασμού, πολύ πριν την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου. Θα πρέπει, επίσης, να έχουν προηγηθεί: α) η συντήρηση του οδικού δικτύου και του δικτύου των υδροστομίων και των υδατοδεξαμενών, β) η συντήρηση των πυροσβεστικών οχημάτων και του λοιπού εξοπλισμού δασοπυρόσβεσης και γ) η ενεργή ένταξη της υφιστάμενης τοπικής εθελοντικής ομάδας στον επιχειρησιακό σχεδιασμό και η ανάληψη συγκεκριμμένου ρόλου ανάλογα με τις γνώσεις και το επίπεδο εκπαίδευσης των μελών της Καταστολή στόχοι και τακτικές Η αποτελεσματικότητα της καταστολής είναι συνάρτηση του βαθμού επιτυχίας των προληπτικών και προκατασταλτικών μέτρων σε συνδυασμό με την εμπειρία, τη διοίκηση του δασοπυροσβεστικού έργου, τον διαθέσιμο εξοπλισμό, την εξοικείωση με την περιοχή, τον βαθμό εκπαίδευσης, τις γνώσεις και τις δεξιότητες των δασοπυροσβεστών. Η γενική εκ των προτέρων αντίληψη της αναμενόμενης συμπεριφοράς της πυρκαϊάς - καθώς και η επισήμανση περιοχών που μπορεί να επηρεάσουν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των δασοπυροσβεστών - δίνει ευκαιρίες προσαρμογής του μηχανισμού δασοπυρόσβεσης στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φαινομένου που καλείται να αντιμετωπίσει και πολλαπλασιάζει το παραγόμενο έργο του. Ο τύπος του οικοσυστήματος της περιοχής πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη κατά την καταστολή, αλλιώς μπορεί να γίνουν σημαντικά λάθη (Xanthopoulos, 2004). Οι στρατηγικές καταστολής που περιλαμβάνουν τον τρόπο κινητοποίησης και την δράση των δασοπυροσβεστικών δυνάμεων, συνιστούν κύριο περιεχόμενο του παρόντος κεφαλαίου [και εναρμονίζονται, κατά κάποιον τρόπο, με τις σχετικές επισημάνσεις της Μελέτης Αποκατάστασης Τοπίου του Δάσους Στροφιλιάς Καϊάφα του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων (ΙΜΔΟ & ΤΔΠ) του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) του 2009, για την περιοχή]. Οι συνθήκες που θα επικρατούν στο πεδίο κατά την εξάπλωση ενδεχόμενων δασικών πυρκαϊών, οι περιοχές υψηλού κινδύνου και οι σχετικές ενέργειες πρόληψης, υπολογίστηκαν, αναλύθηκαν, εκτιμήθηκαν, επισημάνθηκαν και παρουσιάστηκαν (βλ. Παράρτημα 6 & κεφάλαια , , 4.1.2, , , 5.1.2, και ). Ο μηχανισμός δασοπυρόσβεσης μπορεί να κληθεί να καταστείλει πυρκαϊές που θα εκδηλωθούν σε εκτάσεις έξω από την περιοχή Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 55 από 175

56 μελέτης και θα μεταδοθούν σε αυτήν (όπως η πυρκαϊά της 24ης Αυγούστου 2007) ή πυρκαϊές που θα ξεκινήσουν εντός αυτής. Όσον αφορά τις πρώτες, εφόσον λάβουν μεγάλες διαστάσεις, είναι πιθανό να φθάσουν με μεγάλη ταχύτητα και ένταση στην περιοχή ή να μεταδοθούν σε αυτήν με καύτρες. Οι περιπτώσεις της δημιουργίας νέων εστιών από καύτρες που θα προέλθουν από πυρκαϊές ανατολικά της περιοχής μελέτης, είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσουν συνθήκες παρόμοιες με αυτές των περιπτώσεων , , , , , , , βλ. παράρτημα 6, όπως αυτές επισημάνθηκαν στο Υπό δυσμενείς μετεωρολογικές συνθήκες, στο μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής μελέτης οι συνθήκες της βλάστησης και της τοπογραφίας ευνοούν την μετάδοση των πυρκαϊών με μεγάλες ταχύτητες. Σε αυτά πλαίσια, τα χρονικά περιθώρια είναι εξαιρετικά στενά ή ανύπαρκτα, εντός της στενής και μικρής προστατευόμενης περιοχής μελέτης. Η εναλλαγή μεταξύ διαφορετικών τακτικών μοιάζει να είναι σε κάποιο βαθμό εφικτή, μόνον υπό συνθήκες ανέμου χαμηλής έντασης, σε μια περιοχή όπου οι εναλλακτικές διαδρομές είναι ελάχιστες ή ανύπαρκτες για την προσέγγιση ενδεχόμενων πυρκαϊών (στοιχείο που δείχνει με σαφήνεια, την διαρκή ανάγκη της λήψης σωστών αποφάσεων σχετικά με την αρχική διασπορά και διάταξη των δυνάμεων κατά τον προκατασταλτικό σχεδιασμό). Για τους παραπάνω λόγους, ειδικά υπό αντίξοες μετεωρολογικές συνθήκες, η αξιοποίηση εναερίων μέσων (πυροσβεστικών αεροπλάνων και ελικοπτέρων) από τα κοντινά αεροδρόμια αποτελεί βασική επιλογή. Στα πλαίσια της ταχείας και άμεσης επέμβασής τους, τα εναέρια μέσα μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αποδοτικότητα του μηχανισμού δασοπυρόσβεσης, συμβάλοντας καταλυτικά στην ταχεία καταστολή των πυρκαϊών (Ξανθόπουλος, 2012), επιτρέποντας έτσι, και την ορθολογική τους διαχείριση για την αποφυγή της υπερβολικής αύξησης του σχετικού κόστους. Όπως τεκμηριώθηκε στα κεφάλαια και , στις πιθανές περιπτώσεις αποτυχημένης πρώτης προσβολής υπό συνθήκες ισχυρού ανέμου, η καθοδηγούμενη από τον άνεμο πυρκαϊά 25 (Rothermel, 1991a) θα διαφύγει του ελέγχου και οι διαθέσιμες επιλογές των επίγειων δυνάμεων για αποτελεσματική και ασφαλή καταστολή της (βλ. πίνακα 16), αναμένεται να περιοριστούν σημαντικά. 25 wind dominated fire Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 56 από 175

57 Λόγω της μικρής έκτασης της περιοχής μελέτης, της μεγάλης οικολογικής σημασίας της και της κάλυψής της σε μεγάλο ποσοστό από λεπτά καύσιμα, η επιλογή της μεθόδου της έμμεσης προσβολής δεν ενδείκνυται, οπότε, σε συνθήκες αδυναμίας προσέγγισης της φωτιάς από τις επίγειες δυνάμεις για άμεση προσβολή της, η ανάγκη ταχείας κλήσης εναερίων μέσων είναι προφανής. Πίνακας 16: Όρια ασφαλούς και επιτυχούς δασοπυρόσβεσης για άμεση προσβολή της φλόγας πυρκαϊών (πηγή: Ξανθόπουλος, 2009) Μήκος φλόγας (m) < 1,2 1,2-2,5 2,5-3,6 > 3,6 Δυνατότητες επιτυχούς προσβολής Ρίψη νερού με κάθε μέσο (πυροσβεστική αντλία, επινώτιο πυροσβεστήρα, γεωργικό ψεκαστήρα, δοχεία), ρίψη χώματος με φτυάρι, χτύπημα με πράσινα κλαδιά, φτερό κατάσβεσης, κλπ. Ρίψη νερού με πίεση (από πυροσβεστικό όχημα ή κρουνούς), αξιοποίηση μηχανικών μέσων [όπως προωθητές (μπουλντόζες)]. Ρίψη νερού με πίεση (από πυροσβεστικό όχημα ή κρουνούς), με την προϋπόθεση καλώς οργανωμένης δράσης και τη δυνατότητα εύκολης κίνησης για υποχώρηση σε περίπτωση προβλήματος. Η άμεση προσβολή είναι πολύ επικίνδυνη και έχει μικρές πιθανότητες επιτυχίας ή μπορεί να είναι αδύνατη. Για να έχει σχετικά μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας απαιτούνται πολύ ισχυρές επίγειες δυνάμεις (για παράδειγμα πυροσβεστικά οχήματα με κανόνι ή βοήθεια από ρίψεις εναερίων μέσων. Συνήθως οι καύτρες αποτελούν σοβαρό πρόβλημα. Αν η πυρκαϊά βρίσκεται στο πεδινό και σχεδόν επίπεδο τμήμα της περιοχής μελέτης, προτείνεται η εξ αρχής αγκύρωση της πυρκαϊάς στην πτέρνα 26 και η προσπάθεια διαδοχικής προσβολής των πλευρών της κατά τμήματα, από την πτέρνα προς την κεφαλή (μέτωπο), ώστε να διατηρηθεί μικρό το πλάτος της καμένης έκτασης 27. Αν η πυρκαϊά έχει ξεσπάσει και κινείται (καθοδηγούμενη από άνεμο ΒΔ ή ΝΑ διεύθυνσης) κοντά στην παραλία ή κοντά σε καλλιέργειες όπου η φωτιά δεν μπορεί να μεταδοθεί (π.χ. στις καλλιέργειες της περιοχής της Αυγουλινίτσας, βλ. εικόνες 9 & 10), η έμφαση οριοθέτησης θα πρέπει να δίνεται στην εκάστοτε απέναντι πλευρά. 26 Μεριμνώντας επιπλέον, αν είναι αυτό εφικτό, για την αποφυγή καταστροφής στοιχείων τα οποία δυνητικά θα συμβάλλουν στον καθορισμό του αιτίου έναρξης της πυρκαϊάς. 27 Ακολουθώντας την παραπάνω τακτική, πυρκαϊές με παρόμοια συμπεριφορά, είναι δυνατό να οριοθετούνται με τον πλέον ορθολογικό τρόπο και να αποδεσμεύουν, διαδοχικά, μεγαλύτερο διαθέσιμο αριθμό επίγειων δυνάμεων και εναερίων μέσων που δοθεισών των ευκαιριών θα μπορούν να επεμβαίνουν και στην κεφαλή της πυρκαϊάς, την κατάλληλη στιγμή, με τη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα (Ξανθόπουλος και Αθανασίου, 2013). Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 57 από 175

58 Είναι ευνόητη η ανάγκη αποτροπής της μετάδοσης της πυρκαϊάς στα δύσβατα και δύσκολα προσπελάσιμα πεδινά τμήματα της περιοχής μελέτης [που είναι τα περισσότερα από τα τμήματα που κάηκαν το 2007 (βλ. κεφάλαιο ) και μεγάλο μέρος του βορειοδυτικού τμήματος (βορειοδυτικά της παραλίας του Κάτω Σαμικού και δυτικά της περιοχής της Αυγουλινίτσας το οποίο δεν κάηκε το 2007)]. Στο ανατολικό ημιορεινό τμήμα, η επίδραση της τοπογραφίας θα είναι καθοριστική. Οι έντονες μορφολογικές κλίσεις (>58%) και οι νοτιοδυτικές εκθέσεις παρουσιάζονται στα σχήματα 8 και 9 αντίστοιχα, ενώ οι προσομοιώσεις του παραρτήματος 6 για την περιοχή, δίνουν μια εικόνα της εκάστοτε αναμενόμενης ταχύτητας και του αναμενόμενου σχήματος της πυρκαϊάς. Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο για το τμήμα αυτό είναι το γεγονός ότι η περιοχή πέριξ της θέσης του προτεινόμενου πυροφυλακίου καλύπτεται επί το πλείστον από αστοιβίδα (Sarcopoterium spinosum) και είναι κατά τόπους νοτιοτιοδυτικής έκθεσης με έντονες μορφολογικές κλίσεις, συνδυασμός που μπορεί να οδηγήσει την πυρκαϊά σε ακραία συμπεριφορά. Για τις περισσότερες από τις περιπτώσεις του παραρτήματος 6 όπου ο άνεμος είναι ισχυρός και ανήκουν στο σενάριο 1 του πίνακα 10 (συγκεκριμμένα οι: 2, 4, 8, 14, 16, 18, 20, 22, 26, 28, 32, 44, 46, 50, 52, 54, 58, 60, 62, 64, 66, 68, 76 και 78), εκτιμάται με βάση την κοινή εμπειρική αντίληψη ότι η πιθανότητα αντιμετώπισης επιπλέον δυσκολιών λόγω εμφάνισης καυτρών είναι μεγάλη [επιδεινώνοντας τις συνθήκες ασφάλειας και δυσχεραίνοντας ή ακυρώνοντας το δασοπυροσβεστικό έργο (Αθανασίου και Ξανθόπουλος, 2013)]. Για τα τμήματα της περιοχής όπου υπάρχει ανώροφος, η πιθανότητα μετατροπής ενδεχόμενης πυρκαϊάς σε ενεργή πυρκαϊά κόμης (Wagner, 1977) δεν μπορεί να εκτιμηθεί στα πλαίσια της παρούσας μελέτης και δεν μπορεί, επίσης, να προβλεφθεί με σχετική αξιοπιστία ο ρυθμός εξάπλωσής της. Η ανάλυση ενός πολύ μικρού δείγματος παρατηρήσεων ενεργών πυρκαϊών κόμης που έχει γίνει από τους Athanasiou and Xanthopoulos (2010) και έδειξε ότι ο ρυθμός εξάπλωσης στην κόμη είναι σχεδόν διπλάσιος της αναμενόμενης ταχύτητας σε υπόροφο θαμνώνων αείφυλλων πλατύφυλλων, δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να αξιοποιηθεί, προς το παρόν. Με βάση τις προβλέψεις κατά τις χωρικές προσομοιώσεις των ενδεχόμενων πυρκαϊών, υπό συνθήκες ισχυρού ανέμου, ο ρυθμός εξάπλωσης στην κεφαλή των πυρκαϊών επιφανείας εκτιμήθηκε ότι θα κυμανθεί σε γενικές γραμμές μεταξύ 25 και 45 m/min (ήτοι 1,5 έως 2,7 km/h) και σε κάποιες περιπτώσεις έως 60 m/min (ήτοι 3,6 km/h). Σπάνια, κατά τόπους και για πολύ μικρά χρονικά διαστήματα, εκτιμήθηκε ότι θα ξεπεράσει τα 3,6 km/h, αγγίζοντας σε κάποιες Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 58 από 175

59 περιπτώσεις, τα 6 έως και τα 8 km/h (σε περιοχές όπου συνεργούν ο άνεμος, η τοπογραφική κλίση και τα δασικά καύσιμα). Στα λεπτά δασικά καύσιμα (χόρτα και φρύγανα) έχουν σημειωθεί αρκετοί θάνατοι δασοπυροσβεστών καθώς η συμπεριφορά της πυρκαϊάς μπορεί να αλλάξει ξαφνικά επειδή επηρεάζεται άμεσα από τις περιβαλλοντικές συνθήκες (άνεμος, τοπογραφία, σχετική υγρασία αέρα) και τις μεταβολές τους (Xanthopoulos, 2007). Για τον λόγο αυτό, τα πεζοπόρα τμήματα και τα πληρώματα των πυροσβεστικών οχημάτων πρέπει να επιλέγουν με μεγάλη προσοχή τις θέσεις τους σε σχέση με τη θέση και την πορεία της πυρκαϊάς, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αναγλύφου, τη διεύθυνση του ανέμου και τις λοιπές μετεωρολογικές συνθήκες. Φαινομενικά ήσυχα τμήματα της περιμέτρου της πυρκαϊάς στα κατάντη ή στους πρόποδες πλαγιών μπορεί να μετατραπούν σε ταχύτατα κινούμενες πυρκαϊές, ειδικά κατά τις πρώτες απογευματινές ώρες (από τις 15:00 έως τις 17:00 περίπου), ενδεχόμενο το οποίο πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπ όψιν από τις δασοπυροσβεστικές δυνάμεις. Η κατά τόπους πυκνή θαμνώδης (μακία) βλάστηση της ημιορεινής περιοχής της δυτικής απόληξης του Λαπίθα που βρίσκεται σε στάδιο αναγέννησης, είναι πιθανόν (υπό δυσμενείς μετεωρολογικές συνθήκες) να παράξει μεγάλο αριθμό καυτρών και ταυτόχρονα να απελευθερώσει την ενέργεια και τις δυνάμεις που θα τις μεταφέρουν σε υπολογίσιμα μεγάλες αποστάσεις από την περίμετρο της πυρκαϊάς. Υπογραμμίζεται ότι το σύνολο των προσομοιώσεων, των προβλέψεων, των επισημάνσεων, των εκτιμήσεων και των προτάσεων έγιναν με σκοπό τη δημιουργία ενός ακόμη πιθανά χρήσιμου εργαλείου, στα χέρια του δασοπυροσβέστη και του εμπλεκόμενου με τη διαχείριση των δασικών πυρκαϊών στην περιοχή. Οι προβλέψεις και οι εκτιμήσεις αυτές δεν είναι πανάκεια καθώς υπάρχει διαρκώς η πιθανότητα να χάσουν την ισχύ τους οποτεδήποτε 28 οι συνθήκες, στο επιχειρησιακό θέατρο, οδηγούν σε καταστάσεις οι οποίες δεν μπορούν να προβλεφθούν και να προσομοιωθούν ή/και ξεπερνούν κατά πολύ τα όρια της παρούσας μελέτης. Από την άλλη πλευρά, είναι διεθνώς διαδεδομένη πρακτική, οι προβλέψεις που ορίζουν το γενικό πλαίσιο της αναμενόμενης συμπεριφοράς της φωτιάς και οι σχετικές με αυτές προτάσεις, να 28 Για λόγους που σχετίζονται με τον δυναμικό και πολύπλοκο τρόπο αλληλεπίδρασης των παραγόντων οι οποίοι καθορίζουν τη συμπεριφορά και τον τρόπο με τον οποίον διαδίδεται η δασική πυρκαϊά Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 59 από 175

60 αξιοποιούνται αυτούσιες όταν είναι εύστοχες ή μετά από τις αναγκαίες προσαρμογές και αναθεωρήσεις. Όταν διαπιστώνονται αστοχίες και σφάλματα, οι αναθεωρήσεις αυτές εφαρμόζονται για τη βελτίωση της αξιοπιστίας των προβλέψεων. Οι αναγκαίες προσαρμογές προκύπτουν από τη σύγκριση των προβλέψεων με την πραγματική συμπεριφορά της φωτιάς που καταγράφεται στο πεδίο κατά την εξέλιξή της, επιστημονική μέθοδος η οποία επίσης χρησιμοποιείται συχνά από τους ερευνητές της συμπεριφοράς των δασικών πυρκαϊών. Σε αυτό το πλαίσιο, επισημαίνεται πως δεδομένα συμπεριφοράς πραγματικών πυρκαϊών που πιθανά καταγραφούν στην περιοχή μελέτης, θα συμβάλλουν στην βελτίωση της ακρίβειας των προβλέψεων (Arca et al, 2007) καθώς θα καταστήσουν, σ ένα βαθμό, εφικτή την αξιολόγησή των τελευταίων (βλ. Π.1.3 του Παραρτήματος 1). Μετά την επισήμανση των παραπάνω επιφυλάξεων και προβληματισμών αλλά και έχοντας υπογραμμίσει την μεγάλη σπουδαιότητα της αξιοποίησης των συμπερασμάτων της επιστημονικής έρευνας στην πράξη, διερευνήθηκε ο τρόπος αξιοποίησης των προσομοιώσεων της χωρικής εξάπλωσης των ενδεχόμενων περιπτώσεων δασικής πυρκαϊάς. Βασικά κριτήρια κατά την αναζήτηση και την επιλογή του βέλτιστου (στα πλαίσια της παρούσας μελέτης) εργαλείου ήταν: α) η αξιοπιστία, β) η ευκολία χρήσης, γ) η ταχύτητα κατά τη χρήση του και δ) η ευελιξία κατά την πρακτική του εφαρμογή. 6. Σύστημα Υποστήριξης Λήψης Αποφάσεων (Decision Support System - DSS) Επιλέχθηκε η χρήση πληροφοριακού συστήματος το οποίο παραμετροποιήθηκε κατάλληλα ώστε: να υποστηρίζει τους λήπτες των αποφάσεων με απλό και δόκιμο τρόπο ώστε να λύνουν συγκεκριμμένα προβλήματα και να αυξάνουν δυνητικά την αποτελεσματικότητά τους, να μην στοχεύει στην υποκατάσταση των δυνατοτήτων της κριτικής σκέψης του χρήστη αλλά να συνάδει με τον αρχικό ρόλο των DSS που ήταν η παροχή βοήθειας στον χρήστη ώστε αυτός να λάβει αποφάσεις οι οποίες δεν μπορούν να περιγραφούν αλγοριθμικά όσον αφορά στα δεδομένα και στις επεξεργασίες που απαιτούνται για τη λήψη τους [αδόμητες αποφάσεις (Keen and Scott-Morton, 1978, Keen, 1980) δηλαδή αποφάσεις οι οποίες δεν είναι συνηθισμένες και επαναλαμβανόμενες, είναι πολύπλοκες και κρίσιμες για κάθε στάδιο της σχετικής ανάλυσης και σκέψης], Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 60 από 175

61 να έχει τα χαρακτηριστικά παθητικού συστήματος λήψης αποφάσεων (Haettenschwiler, 1999), να δίνει τη δυνατότητα χρήσης, μελέτης και αξιοποίησής του πριν από την δασική πυρκαϊά δηλαδή κατά το στάδιο της πρόληψης και του προκατασταλτικού σχεδιασμού, να ταιριάζει με τη φύση των προβλημάτων που ανακύπτουν (κατά τη διαχείριση των δασικών πυρκαϊών στην περιοχή μελέτης) και των ερωτημάτων που ζητούν άμεση απάντηση κατά το στάδιο της καταστολής, να παρουσιάζεται στην κατάλληλη χαρτογραφική κλίμακα και να αναδεικνύει τις προτεραιότητες προστασίας ανθρώπινων ζωών και υποδομών, σε συνθήκες έλλειψης διαθέσιμου χρόνου, περιορισμένου χώρου και πεπερασμένων δασοπυροσβεστικών δυνάμεων, να αναδεικνύει τις συνθήκες που υπαγορεύουν την επιλογή της κατάλληλης μεθόδου ελέγχου της πυρκαϊάς (άμεση, έμμεση προσβολή, κλπ.) και να καλύπτει την ανάγκη ταχείας λήψης των σχετικών αποφάσεων κατά την καταστολή, να επικουρεί τη δημιουργία των κατάλληλων εναλλακτικών σχεδίων αναδιάταξης των δασοπυροσβεστικών δυνάμεων, των σχετικών προσεγγίσεων και τακτικών, να αναγνωρίζονται οι περιπτώσεις στις οποίες η αναπροσαρμογή της στρατηγικής είναι ανέφικτη λόγω έλλειψης του διαθέσιμου χρόνου ή/και χώρου, να ενισχύει την εξαγωγή ειδικών ή γενικών συμπερασμάτων και να λειτουργεί σαν εκπαιδευτικό εργαλείο 6.1. Σχεδιασμός DSS Το DSS που σχεδιάστηκε είναι φιλικό στον χρήστη και παρέχει γραφική διεπαφή που καθιστά τη χρήση του πολύ απλή και εύκολη (Little, 1970). Κατά τις προσομοιώσεις, για τον υπολογισμό του ρυθμού εξάπλωσης (της ταχύτητας) της πυρκαϊάς επιφανείας (surface Rate of Spread RoS surface σε m/min) και των διαδοχικών θέσεων 29 της περιμέτρου της πυρκαϊάς επιφανείας χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό Farsite έκδοση το οποίο έχει ενσωματώσει και αξιοποιεί το μαθηματικό, ημιεμπειρικό μοντέλο διάδοσης της φωτιάς του Rothermel (1972) (βλ. κεφάλαιο 4.1). Τα αποτελέσματα (δεδομένα εξόδου) χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία χαρτών οι οποίοι ομαδοποιήθηκαν, στη συνέχεια ενσωματώθηκαν στο DSS και μπορούν να παρουσιαστούν ανά δυάδες, σε ηλεκτρονικό υπολογιστή (Η/Υ). 29 Ανά τριάντα λεπτά της ώρας, για τρεις συνολικά ώρες ήτοι έξι διαφορετικές περιμέτρους. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 61 από 175

62 Με αυτόν τον τρόπο, το DSS υποστηρίζει τον συνδυασμό των ανθρώπινων διανοητικών δυνατοτήτων με τις δυνατότητες του Η/Υ για την βελτίωση της ποιότητας των αδόμητων αποφάσεων, αξιοποιώντας την διαλεκτική μεταξύ των δύο αυτών πόρων (χρήστης και Η/Υ). Πιο συγκεκριμμένα, ο χρήστης βλέπει σε αντιπαραβολή δύο διαφορετικές περιπτώσεις συμπεριφοράς φωτιάς (από το ίδιο σημείο έναρξης υπό διαφορετικές μετεωρολογικές συνθήκες) και προχωρά στις δικές του υποθέσεις τόσο για τον προκατασταλτικό σχεδιασμό (π.χ. διασπορά δυνάμεων) όσο και για την καταστολή (π.χ. πως θα επιτευχθεί η γρήγορη αρχική προσβολή, ποιο τμήμα του δάσους συνιστά επιχερησιακή προτεραιότητα και γιατί, ποια η σπουδαιότητα της εξασφάλισης έγκαιρης οριοθέτησης της πυρκαϊάς σε συγκεκριμμένες περιοχές, κτλ.). Στη συνέχεια, ο χρήστης αναλογίζεται τα πιθανά κέρδη ή/και τα τιμήματα των επιλογών του και, επιπλέον, μπορεί να συνθέσει με το δικό του τρόπο τις πληροφορίες που λαμβάνει από μια ομάδα περιπτώσεων η οποία μπορεί να έχει προκύψει με βάση διαφορετικά κριτήρια κάθε φορά (τα οποία να μην αφορούν μόνο στις μετεωρολογικές συνθήκες αλλά στο ανάγλυφο, τον τύπο της βλάστησης, την σχετική χωροθέτηση υποδομών και κατασκευών ή άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά περιοχών). Μετά την εξέταση και επεξεργασία των δεδομένων και των αποτελεσμάτων που παρουσιάζονται, ο χρήστης εξάγει συμπεράσματα τα οποία δημιουργούν νέα ερωτήματα που τον ωθούν να επαναλάβει τη διαδικασία υποβολής αιτήματος στο σύστημα για την παρουσίαση επιπλέον προσομοιώσεων που θα τον οδηγήσουν σε νέα συμπεράσματα. Το DSS προσαρμόστηκε στις ανάγκες των εν δυνάμει χρηστών και δόθηκε έμφαση στην ταχύτητα λήψης και στην μορφή των αποτελεσμάτων ώστε αυτά να είναι εύληπτα ακόμα και από πιθανούς χρήστες που δεν έχουν ιδιαίτερες γνώσεις πληροφορικής (Sprague and Watson, 1976, Sprague and Carlson, 1982, Ιωάννου, 2008). Στη συνέχεια, παρουσιάζεται η αξιοποίηση της ενσωμάτωσης των προσομοιώσεων του Farsite (βλ. Παραρτήματα 4 και 6), στο Σύστημα Υποστήριξης Λήψης Αποφάσεων (Decision Support System - DSS) και ο τρόπος χειρισμού της σχετικής διεπαφής Αξιοποίηση του DSS Ο χρήστης θα καλείται να επιλέξει ένα από τα 14 διαθέσιμα και πιθανά σημεία έναρξης πυρκαϊάς (πίνακας 13) τα οποία θα βλέπει σε χάρτη στην οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή (σχήμα 4), σε συνδυασμό με ένα από τα προκαθορισμένα σενάρια μετεωρολογικών συνθηκών, ώστε να δει το αποτέλεσμα της επιλογής του και συγκεκριμμένα, την ταχύτητα (ρυθμό εξάπλωσης) της Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 62 από 175

63 πυρκαϊάς επιφανείας και τις διαδοχικές θέσεις της περιμέτρου της (για τις μετεωρολογικές συνθήκες και τη θέση έναρξης που έχει επιλέξει). Το γεγονός αυτό θα επιτρέπει ακόμη και σε μη εξοικιωμένους χρήστες να αποκτούν με απλούς και γρήγορους χειρισμούς, χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τα συγκεκριμμένα ποσοτικά χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς ενδεχόμενης δασικής πυρκαγιάς επιφανείας πριν κληθούν να την αντιμετωπίσουν στο πεδίο, γεγονός ιδιαίτερα χρήσιμο, ιδιαίτερα κατά τα στάδια της πρόληψης και του προκατασταλτικού σχεδιασμού. Οι παραδοχές, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και οι περιορισμοί της μεθοδολογίας που χρησιμοποιείται για τις προσομοιώσεις, αναφέρονται με σαφήνεια στα κεφάλαια 4.1 & 4.2. Πιο αναλυτικά, για κάθε ένα από τα 14 σημεία έναρξης, στον τελικό χρήστη θα δίνεται η δυνατότητα να επιλέξει ένα από τα δύο προκαθορισμένα και διακριτά σύνολα τιμών θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας αέρα, στη συνέχεια να επιλέξει την ένταση και τη διεύθυνση του ανέμου και να δεί στην οθόνη του, την χαρτοσύνθεση αποτέλεσμα. Η σχετική διεπαφή είναι η οπτικοποίηση του DSS σε περιβάλλον λογισμικού Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών η οποία μπορεί να είναι εγκατεστημένη σε μεμονωμένο Η/Υ ή στο διαδίκτυο Χειρισμός της διεπαφής του DSS Στον χρήστη δίνεται η δυνατότητα να ακολουθήσει τα ακόλουθα βήματα: Βήμα 1: Ο χρήστης θα βλέπει στην οθόνη του τον χάρτη της περιοχής με τα 14 πιθανά σημεία έναρξης πυρκαϊάς (σύμφωνα με την παραδοχή που έχει γίνει, ο μήνας είναι ο Αύγουστος και η ώρα έναρξης της πυρκαϊάς είναι 14:30). Κάθε φορά που θα χρησιμοποιεί την εφαρμογή, θα έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ένα μεταξύ των πιθανών σημείων έναρξης που θα υπάρχουν στον χάρτη. Βήμα 2: Στη συνέχεια θα του ζητείται να επιλέξει ένα από τα δύο προκαθορισμένα σενάρια (περιπτώσεις) συνθηκών θερμοκρασίας (T o C ) και σχετικής υγρασίας (RH%) του αέρα. Βήμα 3: Στη συνέχεια θα μπορεί να επιλέξει μεταξύ των προκαθορισμένων τιμών διεύθυνσης του ανέμου οι οποίες είναι από πριν καθορισμένες και διακριτές για κάθε πιθανό σημείο έναρξης. Με άλλα λόγια επισημαίνεται ότι ανάλογα με το σημείο έναρξης που θα έχει επιπλέξει θα έχει και τις αντίστοιχες διαθέσιμες τιμές διεύθυνσης ανέμου να επιλέξει, σύμφωνα με το παράρτημα 4. Ακολούθως, με ανάλογο τρόπο, θα επιλέγει μία από τις δύο διαθέσιμες τιμές της ταχύτητας του ανέμου (σε km/h, 20 ή 45). Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 63 από 175

64 Βήμα 4: Τέλος, για κάθε μία από τις 160 προσομοιώσεις του Παραρτήματος 4, ο χρήστης θα λαμβάνει τα παρακάτω αποτελέσματα σε μορφή μίας ψηφιακής εικόνας, την οποία θα μπορεί να αποθηκεύσει ή να τυπώσει: 1. Χάρτης 6 διαδοχικών θέσεων περιμέτρου πυρκαϊάς (ανά 30 min) για 3 ώρες 2. Χάρτης τιμών ρυθμού εξάπλωσης πυρκαϊάς επιφανείας (m/min) Ευχαριστίες Ο συγγραφέας ευχαριστεί ιδιαίτερα το προσωπικό του Πυροσβεστικού Κλιμακίου Κρεστένων και του Δασαρχείου Ολυμπίας, για την παροχή στοιχείων σχετικών με τις υποδομές πυροσβεστικού ενδιαφέροντος και τις δασικές πυρκαϊές, αντίστοιχα, για την περιοχή μελέτης. Βιβλιογραφία Αθανασίου, Μ., Συμπεριφορά Δασικών Πυρκαϊών στην Ελλάδα: Χαρακτηριστικά και Πρόγνωση. Μεταπτυχιακή Διατριβή Ειδίκευσης. Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Πρόληψη και Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών, Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Τμήμα Γεωπληροφορικής και Τοπογραφίας του Tεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Σερρών. Σελ 140. Αθανασίου Μ. και Ξανθόπουλος Γ Η συμπεριφορά των μεγάλων δασικών πυρκαγιών του 2007 στην Ελλάδα. Σελ Στα πρακτικά του 14ου Πανελλήνιου Δασολογικού Συνεδρίου, 1-4 Νοεμβρίου 2009, Πάτρα. Ελληνική Δασολογική Εταιρεία, Θεσσαλονίκη σελ. Αθανασίου Μ. και Μαρτζάκλης Β Οφέλη και περιορισμοί κατά τη χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών από το Πυροσβεστικό Σώμα στα πλαίσια της διαχείρισης φυσικών καταστροφών. Σελ Στα πρακτικά του 9ου Πανελλήνιου Γεωγραφικού Συνεδρίου, 4-6 Νοεμβρίου 2010, Αθήνα. Ελληνική Γεωγραφική Εταιρεία, Αθήνα. 854 σελ. Athanasiou, M., and G. Xanthopoulos Fire behaviour of the large fires of 2007 in Greece. In proceedings of the 6th International Conference on Forest Fire Research, November 2010, Coimbra, Portugal. D.G. Viegas, Editor. ADAI/CEIF, University of Coimbra, Portugal. Abstract p. 336, full text on CD. Αθανασίου Μ. και Ξανθόπουλος Γ Παρατηρήσεις μετάδοσης δασικών πυρκαϊών με καύτρες στην Ελλάδα Σελ Στα πρακτικά του 16ου Πανελλήνιου Δασολογικού Συνεδρίου, 6-9 Οκτωβρίου 2013, Θεσσαλονίκη. Ελληνική Δασολογική Εταιρεία, Θεσσαλονίκη σελ. Albini, F.A., Estimating wildfire behavior and effects. Gen. Tech. Rep. INT-30. Ogden, UT: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Intermountain Forest and Range Experiment Station. 92 p. Albini, F. A., and R. G. Baughman Estimating windspeeds for predicting wildland fire behavior. Res. Pap. INT-221. Ogden, UT: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Intermountain Forest and Range Experiment Station, 12 p. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 64 από 175

65 Anderson H.E., Aids to determining fuel models for estimating fire behavior. Gen. Tech. Rep. INT Ogden, UT: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Intermountain Forest and Range Experiment Station, 22 p. Andrews, P.L., Bevins, C.D., Seli, R.C., BehavePlus fire modeling system, Version 4.0: User s Guide. General Technical Report RMRS-GTR-106WWW revised. Ogden, UT: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Intermountain Forest and Range Experiment Station. 132 p. Andrews P.L., BehavePlus fire modeling system: Past, present, and future. In Proceedings of 7th Symposium on Fire and Forest Meteorological Society, Bar Harbor, Maine October Arca, B., Duce, P., Pellizzaro, G., Bacciu, V., Salis, M., and D. Spano Evaluation of Farsite Simulator in an Mediterranean Area, The 4th InternationalWildland Fire Conference, Seville, Spain Burgan, R. E. and Rothermel, R. C BEHAVE: fire behavior prediction and fuel modelling system FUEL subsystem. Gen. Tech. Rep. INT-167. Ogden, UT: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Intermountain Forest and Range Experiment Station. 126 p. Chandler, C., P., Cheney, P., Thomas, L. Trabaud, and D. Williams Fire in Forestry: Volume II. Forest Fire Management and Organization. John Wiley & Sons, New York. Δημητρακόπουλος, Α.Π., Mateeva, V., Ξανθόπουλος, Γ., Μοντέλα καύσιμης ύλης Μεσογειακών Τύπων βλάστησης της Ελλάδος. Γεωτεχνικά Επιστημονικά Θέματα ΓΕΩΤΕΕ. Σειρά VI, Τόμος 12(3): Dimitrakopoulos, A.P., 2002, Mediterranean fuel models and potential fire behaviour in Greece, International Journal of Wildland Fire 11(2) FAO Wildland Fire Management Terminology. Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO Forestry Paper 70. FAO Fire management: voluntary guidelines. Principles and strategic actions. Fire Management Working Paper 17. Rome (also available at site/ 35853/en). Finney, M.A. and K.C. Ryan Use of the FARSITE fire growth model for fire prediction in US National Parks. Proc. The International Emergency Mgt. and Engineering Conf. May 1995 Sofia Antipolis, France. pp Finney, Mark A FARSITE: Fire Area Simulator-model development and evaluation. Res. Pap. RMRS- RP-4, Ogden, UT: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Rocky Mountain Research Station. 47 p.. Forestry Canada Fire Danger Group, Development and structure of the Canadian Forest Fire Behavior Prediction System. For. Can. Info. Rep. ST-X-3. Haettenschwiler, P., Neues anwenderfreundliches Konzept der Entscheidungsunterstützung. Gutes Entscheiden in Wirtschaft. Politik und Gesellschaft. Zurich, vdf Hochschulverlag AG Ιωάννου, Κ., Development of a decision support system for the protection of forests and natural environment from human made hazards, Διδακτορική Διατριβή. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος. Τομέας Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Φυσικών Πόρων. Εργαστήριο Δασικής Πληροφορικής. Σελ Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 65 από 175

66 Keen, P. G. W., and M. S. Scott Morton Decision support systems : an organizational perspective. Reading, Mass., Addison-Wesley Pub. Co. DSS News, May 6, 2001, Vol. 2, No. 10. Keen, P. G. W., Decision support systems: a research perspective. Decision support systems : issues and challenges. G. Fick and R. H. Sprague. Oxford; New York, Pergamon Press. Little, J. D. C., "1970. Models and Managers: The Concept of a Decision Calculus". Management Science, 16, 8, B Καρέτσος Γ. και Οικονόμου Α., 2009 (Υπεύθυνοι έκδοσης). Αποκατάσταση του Τοπίου του Δάσους Στροφιλιάς Καϊάφα. ΕΘΙΑΓΕ Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων, Αθήνα, σελ.261 και Παράρτημα (αυτοτελής έκδοση). NERCO - Ν. ΧΛΥΚΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Ε.Μ., 2011, Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (Ε.Π.Μ) Προστατευόμενων Περιοχών NATURA 2000 α) GR : Θίνες και παραλιακό Δάσος Ζαχάρως, Λίμνη Καϊάφα, Στροφυλιά, Κακόβατος και β) GR : Θαλάσσια περιοχή Κόλπου Κυπαρισσίας: Ακρ. Κατάκολο - Κυπαρισσία. σελ. 623 N. 3852/2010 Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης Ξανθόπουλος, Γ Δυνατότητες πρόβλεψης συμπεριφοράς της πυρκαγιάς στα δάση της Ελλάδας. Σελ Στα πρακτικά του Πανελληνίου Συνεδρίου της Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας, με θέμα "Δασοπονία και Περιφερειακή Ανάπτυξη", 7-9 Νοεμβρίου 1990, Καρπενήσι. 417 σελ. Ξανθόπουλος, Γ Δασοπροστασία και Δασοπυρόσβεση. WWF Ελλάς, Αθήνα. Ξανθόπουλος, Γ Η δασική πυρκαγιά ως πρόβλημα: χαρακτηριστικά, προσεγγίσεις αντιμετώπισης και συνολική διαχείριση. Σελ στο Α.Χ. Παπαγεωργίου, Γ. Καρέτσος και Γ. Κατσαδωράκης (επιμ. έκδοσης). Το δάσος: Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση. WWF Ελλάς, Αθήνα. Ξανθόπουλος Γ. και Αθανασίου Μ Η εξέλιξη της πυρκαγιάς της ΒΑ Αττικής της Αυγούστου 2009 και η αντιμετώπισή της Σελ Στα πρακτικά του 16ου Πανελλήνιου Δασολογικού Συνεδρίου, 6-9 Οκτωβρίου 2013, Θεσσαλονίκη. Ελληνική Δασολογική Εταιρεία, Θεσσαλονίκη σελ. Οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 1992 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Επίσημη Εφημερίδα αριθ. L 206 της 22/07/1992 σ Pyne, S.J., P.L. Andrews, R.D. Laven Introduction to Wildland Fire, 2 nd edition. John Wiley & Sons, Inc., New York. Rothermel, R.C A mathematical model for predicting fire spread in wildland fuels. Res. Pap. INT Ogden, UT: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Intermountain Forest and Range Experiment Station. 40 p. Rothermel, R.C How to predict the spread and intensity of forest and range fires. Gen. Tech. Rep. INT-143, Ogden, UT: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Intermountain Forest and Range Experiment Station. Rothermel, R.C. 1991a. Predicting behaviour and size of crown fires in the Northern Rocky Mountains. Res. Pap. INT 438. Ogden, UT: USDA Forest Service, Intermountain Research Station. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 66 από 175

67 Rothermel, R.C. 1991b. Crown fire analysis and interpretation, pp In: Andrews P.l., Potts D.F., (eds.), Proceedings of the 11th Conference on Fire and Forest Meteorology. Society of American Foresters, Missoula, Montana, USA. Scott, J.H., and R.E. Burgan Standard Fire Behavior Fuel Models: A ComprehensiveSet for Use with Rothermel s Surface Fire Spread Model. USDA For. Serv. Gen. Tech. Rep. RMRS-GTR p. Sprague, R. H. Jr. and H. J. Watson, A decision support system for banks, OMEGA, 4(6), 657. Sprague, R. H. Jr. and E. D. Carlson, Building Effective Decision Support Systems. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall, Inc. Van Wagner, C. E Conditions for the start and spread of crown fire. Canadian Journal of Forest Research. 7: Van Wagner, C.E Prediction of crown fire behaviour in conifer stands. In: MacIver, D.C, H. Auld, and R. Whitewood eds., proc. 10th conf. on fire and forest meteorology. Ottawa, Canada. Van Wagner, C.E Prediction of crown fire behavior in two stands of jack pine. Can. J. For. Res. 23: Van Wagtendonk, J. W Use of a deterministic fire growth model to test fuel treatments. In Sierra Nevada Ecosystem Project, Final Report to Congress, Vol. II. Assessments and Scientific Basis for Management Options. pp (Centers for Water and Wildland Resources, University of California: Davis, CA). Velez, R Principles of fire prevention and risk reduction. Pages in P. Balabanis, G. Eftichidis, and R. Fantechi, editors. Proceedings of the European School of Climatology and Natural Hazards Forest Fires Risk and Management May 27 - June , Halkidiki, Greece. Viegas, D.X Anatomy of a Blow-Up, Wildfire Magazine September/October k. Viegas D.X. και Γ. Ευτυχίδης Εκρήξεις στη συμεριφορά της πυρκαγιάς. Πυροσβεστική Επιθεώρηση 124: Xanthopoulos, G Who should be responsible for forest fires? Lessons from the Greek experience. Pages in Proceedings of the II International Symposium on Fire Economics, Planning and Policy: A Global View, April 19-22, 2004, Cordoba, Spain. USDA Forest Service, Pacific Southwest Research Station. PSW-GTR-208. Xanthopoulos, G Forest fire related deaths in Greece: confirming what we already know. p In book of abstracts of the IV International Wildland Fire Conference, May 13-17, 2004, Seville, Spain. Full paper on the CD accompanying the book of abstracts. Xanthopoulos, G., Viegas, D.X., Caballero, D., The fatal fire entrapment of Artemida (Greece) In Recent Forest Fire Related Accidents in Europe. Domingos Xavier Viegas (Editor). European Commission, Joint Research Centre, Institute for Environment and Sustainability. EUR EN. pp Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 67 από 175

68 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Απλοποιημένος οδηγός ενεργειών Το επιχειρησιακό σχέδιο πρόληψης και προστασίας από τις δασικές πυρκαϊές, πρέπει να επικουρεί την αναγνώριση και κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιοχής, την ανάδειξη των προτεραιοτήτων και την αξιοποίηση της διαθέσιμης εμπειρίας κατά την προσέγγιση του φαινομένου. Η διατήρηση της αξιοπιστίας του μπορεί να επιτευχθεί μέσω της διαρκούς επικαιροποίησης και βελτίωσής του. Ο παρών οδηγός δεν περιέχει τα κεφάλαια της μελέτης περιληπτικά δηλαδή δεν είναι μια τυπική απαρίθμηση των στόχων και προτεινόμενων ενεργειών της μελέτης. Το περιεχόμενο του οδηγού προσανατολίζεται στα πιθανά αξιοποιήσιμα συμπεράσματα της μελέτης καθώς και στους άξονες του επιχειρησιακού σχεδίου που κρίθηκε χρήσιμο να υπογραμμιστούν. Ο χαρακτήρας της γραφής είναι επιγραμματικός και, σε όλα τα κεφάλαιά του, χρησιμοποιείται πολύ απλή γλώσσα και σύνταξη ώστε το περιεχόμενό του να ανταποκρίνεται στον τίτλο του. Π.1.1. Πρόληψη Επισημαίνονται επιγραμματικά οι παρακάτω ενέργειες προς υλοποίηση: 1. Κατά την τήρηση στοιχείων σε ψηφιακή μορφή από κάθε συναρμόδια υπηρεσία, θα πρέπει να ακολουθούνται συγκεκριμμένα κοινόχρηστα πρότυπα που θα είναι εκ των προτέρων ορισμένα και θα πληρούν κοινά συμφωνημένες προδιαγραφές ώστε να διασφαλίζεται η διαρκής διαθεσιμότητα των στοιχείων και η δυνατότητα επεξεργασίας και αξιοποίησής τους. 2. Η περιοχή που εντοπίστηκε κοντά στην παραλία του Κάτω Σαμικού πρέπει να καθαριστεί άμεσα από τα στερεά απόβλητα και να διατηρηθεί καθαρή. 3. Η εγκατάσταση του πυροφυλακίου στην προτεινόμενη θέση (βόρεια της λίμνης, σε ένα από τα υψηλότερα σημεία της δυτικής άκρης του Λαπίθα) κρίνεται καθοριστική για την επόπτευση της περιοχής και τον έγκαιρο εντοπισμό πυρκαϊών. 4. Κατά τις ημέρες υψηλού κινδύνου, ειδικά τις μεσημεριανές και απογευματινές ώρες, προτείνεται η επιχειρησιακή ένταξη ενός ακόμη ελαφρού περιπολικού το οποίο θα σταθμεύει βορειοδυτικά της περιοχής (όταν ο άνεμος είναι βορειοδυτικός) ή νοτιοανατολικά (όταν ο άνεμος είναι νοτιοανατολικός). Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 68 από 175

69 Π.1.2. Καταστολή Κατά την επιχείρηση κατάσβεσης, η θεωρητική γνώση μπορεί υπό προϋποθέσεις να φανεί πολύ χρήσιμη αλλά δεν μπορεί πάντοτε να δώσει άμεσες και γρήγορες λύσεις. Σχεδόν πάντοτε συναντώνται παραλλαγές, λεπτομέρειες και αντιξοότητες που μπορεί να δυσχεράνουν ή να ακυρώσουν τα αρχικά, τουλάχιστον, σχέδια. Ο εκάστοτε καθοριστικός παράγοντας ή οι εκάστοτε καθοριστικοί παράγοντες που διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά και τη συμπεριφορά της πυρκαϊάς ορίζουν και το ποιοι είναι οι κίνδυνοι αλλά και ποιες είναι οι ευκαιρίες ελέγχου (δηλαδή καταδεικνύουν σε μεγάλο βαθμό ποια είναι η εκάστοτε ασφαλής και αποτελεσματική τακτική πυρόσβεσης). Όταν ο καθοριστικός παράγοντας είναι ισχυρός άνεμος σταθερής διεύθυνσης που καθοδηγεί την πυρκαϊά και αν δεν βρίσκονται ανθρώπινες ζωές σε κίνδυνο, η κατάσβεση της πυρκαϊάς προτείνεται: είτε να ξεκινάει από την περιοχή όπου ξεκίνησε (από την πτέρνα της) είτε να υπάρχει μέριμνα ώστε να ελέγχεται το ταχύτερο δυνατό, εκεί. Εξασφαλίζεται, έτσι, ότι δεν θα υπάρξει αναζωπύρωση εκεί, η οποία θα απειλήσει ή θα υπερφαλλαγγίσει τις νέες θέσεις των πυροσβεστών οι οποίοι θα βρίσκονται στα πλευρά της προσπαθώντας να ελέγξουν διαδοχικά τα τμήματά τους ώστε να πλησιάσουν το μέτωπό της (την κεφαλή της) και να το ελέγξουν. Αποφεύγεται έτσι η ακύρωση των προσπαθειών αλλά και η διαπλάτυνση της καμένης έκτασης οπότε η κατάβεση μπορεί να συνεχιστεί στα πλευρά της πυρκαϊάς, με κατεύθυνση προς το μέτωπο. Όταν η μορφολογία του εδάφους (το ανάγλυφο, η τοπογραφία της περιοχής) είναι ο κύριος παράγοντας που καθορίζει τον τρόπο με τον οποίον θα εξαπλωθεί η φωτιά, πρέπει να αξιολογείται η προθέρμανση της βλάστησης που βρίσκεται ψηλότερα από την πυρκαϊά και πρόκειται να καεί, σύντομα. Ο συνδυασμός έντονου αναγλύφου (απότομης πλαγιάς) με βλάστηση που έχει προθερμαθεί για ώρα και είναι έτοιμη να καεί, μπορεί να οδηγήσει σε δραματική αλλαγή του τρόπου με τον οποίον θα εξελιχθεί η πυρκαϊά ακόμα και αν οι μετεωρολογικές συνθήκες δεν είναι αντίξοες. Η απότομη εκδήλωση εκρηκτικής συμπεριφοράς της φωτιάς (σε φαινομενικά ήσυχα τμήματά της) είναι πολύ πιθανή, συγκεκριμμένα: μεγάλες ποσότητες βιομάζας των πυκνών θαμνώνων μπορεί να αναφλεγούν απότομα απελευθερώνοντας μεγάλα ποσά ενέγειας και αλλάζοντας εντυπωσιακά την ένταση και την ταχύτητα της φωτιάς προς το χειρότερο. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 69 από 175

70 αν η φωτιά καίει ήδη φρύγανα ή χόρτα (λεπτά καύσιμα) ή αν η πυρκαϊά εισέλθει σε λεπτά καύσιμα η πιθανή αλλαγή προς το χειρότερο θα είναι ακόμη πιο ξαφνική. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι επικίνδυνες περιοχές πρέπει έγκαιρα να γίνονται αντιληπτές, να εντοπίζονται, να προσεγγίζονται και να ελέγχονται από χαμηλότερες θέσεις (δηλαδή να δίνεται προτεραιότητα εκεί, πριν η φωτιά εκδηλώσει εκρηκτική συμπεριφορά). Στη συνέχεια παρουσιάζονται απλοποιημένα, μερικές γενικές αρχές και ερωτήματα που μπορούν να αξιοποιηθούν ως απλά, πρακτικά βοηθήματα στο επιχειρησιακό πεδίο: Η φωτιά γίνεται επικίνδυνη όταν ξαφνικά αλλάζει η ταχύτητα και η έντασή της προς το χειρότερο, γι αυτό είναι κρίσιμο να μπορεί να προβλεφθεί αυτή η αλλαγή πριν η φωτιά την εκδηλώσει. Τι, που και πως καίγεται; Η βλάστηση που ήδη καίγεται ή που πρόκειται σύντομα να κάψει η πυρκαϊά, πόσο εύφλεκτη ή πόσο λεπτή είναι; Πόσο πιθανό είναι να κατρακυλίσουν αναμμένα τεμαχίδια ή μια πυρωμένη πέτρα χαμηλά στο άκαυτο, καθώς ένα πεζοπόρο τμήμα εργάζεται ψηλότερα; Αν κατρακυλήσουν ποια είναι τα καύσιμα εκεί; Οι πυροσβέστες δεν πρέπει να εργάζονται με την φωτιά να βρίσκεται χαμηλότερα από αυτούς και αν βρεθούν σε τέτοια θέση, τότε πρέπει να μετακινηθούν πριν η χαμηλότερα ευρισκόμενη φωτιά αναπτύξει μεγάλη ταχύτητα, κινούμενη προς τα υψηλότερα σημεία. Η ώρα είναι 15:00. Μήπως έχει αρχίσει να επιδεινώνεται η κατάσταση, μήπως το τελευταίο διάστημα η φωτιά δεν ελέγχεται τόσο εύκολα; Νωρίς το απόγευμα οι πυρκαϊές εμφανίζουν την πιο έντονη συμπεριφορά. Υπάρχουν δέντρα στην περιοχή; Ετοιμάζεται η πυρκαϊά να σκαρφαλώσει σε αυτά και να μετατραπεί σε πυρκαϊά κόμης; Αν ναι, τότε το μήκος της φλόγας θα μεγαλώσει, η ακτινοβολία της θα αυξηθεί και υπάρχει πιθανότητα να παραχθούν καύτρες. Πόσο πιθανό είναι να προσγειωθούν καύτρες γύρω μας; Υπάρχουν πολλά χόρτα ή φρύγανα σε αυτά τα σημεία; Μόλις προσγειώθηκε μια καύτρα και άναψε καινούρια εστία. Θα υπάρξει άλλη; Ποια είναι τα επίπεδα της σχετικής υγρασίας του αέρα; Είναι 25% άρα η πιθανότητα να εμφανιστούν πολλές ακόμη καύτρες, είναι μεγάλη. Είναι 45% άρα το πιο πιθανό είναι να μην εμφανιστεί άλλη καύτρα ή να εμφανιστούν μόνο μία ή δύο καύτρες ακόμη. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 70 από 175

71 Ο αριθμός των καυτρών δεν είναι πάντα ο κρίσιμος παράγοντας. Ακόμη κι αν εμφανιστεί μία μόνο καύτρα, που πρόκειται αυτή να προσγειωθεί; Μήπως σε δυτική πλαγιά; Μήπως σε χαμηλότερο από τον πυροσβέστη σημείο; Τι βλάστηση υπάρχει εκεί; Μήπως η φωτιά ανεβαίνει την πλαγιά με άνεμο που την εμποδίζει καθώς πνέει σταθερά από τον αυχένα προς τα χαμηλά και μήπως επιπλέον η βλάστηση είναι όλο και πιο αραιή προς τον αχεύνα ο οποίος είναι προσβάσιμος και καθαρισμένος; Ίσως βρίσκεται ευκαιρία ελέγχου εκεί για αυτό το τμήμα, αν ενεργήσουμε στον κατάλληλο χρόνο. Μέχρι ποιο μήκος φλόγας, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη φωτιά με χειρωνακτικά εργαλεία; Μέχρι λίγο περισσότερο από ένα μέτρο (1,2 μέτρα), βλ. Πίνακα Π.1.1. Πρόκειται να μειώσω την απόστασή μου από την πυρκαϊά στο μισό; Αν ναι, τότε θα τετραπλασιάσω την ένταση της ακτινοβολίας που δέχομαι. Σε ποια απόσταση μπορώ να σταθώ αν το ύψος της φλόγας είναι 10 m; Η απόσταση στην οποία μπορώ να σταθώ, από την άποψη της ακτινοβολίας, είναι πρακτικά στα 50 μέτρα περίπου. (10 m* 4 = 40 m και με τον επιπλέον συντελεστή ασφαλείας, 55 m) Τα εναέρια μέσα μπορεί να προκαλέσουν τοπικά ξεσπάσματα στην συμπεριφορά της πυρκαϊάς, η οποία μπορεί να ενταθεί ξαφνικά μετά τη ρίψη νερού από αυτά. Πίνακας Π.1.1: Όρια ασφαλούς και επιτυχούς δασοπυρόσβεσης για άμεση προσβολή της φλόγας πυρκαϊών Μήκος φλόγας (σε μέτρα) έως 1,2 1,2 έως 2,5 2,5 έως 3,6 μεγαλύτερο από 3,6 Δυνατότητες επιτυχούς προσβολής Ρίψη νερού με κάθε μέσο (πυροσβεστική αντλία, επινώτιο πυροσβεστήρα, γεωργικό ψεκαστήρα, δοχεία), ρίψη χώματος με φτυάρι, χτύπημα με πράσινα κλαδιά, φτερό κατάσβεσης, κλπ. Ρίψη νερού με πίεση (από πυροσβεστικό όχημα ή κρουνούς), αξιοποίηση μηχανικών μέσων [όπως προωθητές (μπουλντόζες)]. Ρίψη νερού με πίεση (από πυροσβεστικό όχημα ή κρουνούς), με την προϋπόθεση καλώς οργανωμένης δράσης και τη δυνατότητα εύκολης κίνησης για υποχώρηση σε περίπτωση προβλήματος. Η άμεση προσβολή είναι πολύ επικίνδυνη και έχει μικρές πιθανότητες επιτυχίας ή μπορεί να είναι αδύνατη. Για να έχει σχετικά μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας απαιτούνται πολύ ισχυρές επίγειες δυνάμεις (για παράδειγμα πυροσβεστικά οχήματα με κανόνι ή βοήθεια από ρίψεις εναερίων μέσων. Συνήθως οι καύτρες αποτελούν σοβαρό πρόβλημα. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 71 από 175

72 Π.1.3. Καταγραφή συμπεριφοράς πυρκαϊών Εν κατακλείδι και για την ανατροφοδότηση του επιχειρησιακού σχεδίου προτείνεται: Όταν υπάρχει διαθέσιμος χρόνος, ο πυροσβέστης ή ο δασικός υπάλληλος μπορεί να καταγράψει τις παρακάτω πληροφορίες οι οποίες θα βοηθήσουν στην αξιολόγηση των προσομοιώσεων που έγιναν για ενδεχόμενες πυρκαϊές στην περιοχή. Οι πρώτες είναι απαραίτητες και οι υπόλοιπες προαιρετικές αλλά πολύ σημαντικές, επίσης. Απαραίτητες πληροφορίες Που βρίσκεται η φωτιά; (καταγραφή χαρακτηριστικού σημείου ή λήψη φωτογραφίας) και τι ώρα είναι; (η καταγραφή πρέπει να γίνει για δύο τουλάχιστον ή περισσότερες θέσεις της πυρκαϊάς με τις αντίστοιχες ώρες) Προαιρετικές πληροφορίες Η πυρκαϊά που βλέπετε, κινείται με τη βοήθεια του ανέμου ή είναι η πλευρά της πυρκαϊάς; Τι βλάστηση καίει η φωτιά; Η πυρκαϊά έχει ανέβει στην κόμη ή καίει μόνον την επιφανειακή βλάστηση; Αν η πυρκαϊά έχει ανέβει στην κόμη, έχει κάψει την κόμη σε μεμονωμένα δέντρα εδώ κι εκεί ή καίει το σύνολο των δέντρων; Μήπως είδατε νέες εστίες (καύτρες) να ανάβουν μακριά από τη φωτιά; Παρατηρείτε κάτι ξεχωριστό που νομίζετε πως πρέπει να αναφερθεί; Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 72 από 175

73 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 Φωτογραφική τεκμηρίωση [βλάστηση (δασικά καύσιμα) & Μ.Κ.Υ.] Παρουσιάζονται φωτογραφίες χαρακτηριστικών περιπτώσεων επιφανειακής βλάστησης που περιγράφηκαν από τα Μοντέλα Καύσιμης Ύλης (Μ.Κ.Υ.) του πίνακα 7. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 73 από 175

74 Εικόνα Π2.1: Το Μ.Κ.Υ. I Χαμηλά Μακί (έως 1,5 μέτρο) Evergreen schlerophyllous shrublands (up to 1.5 m), [Δημητρακόπουλος κ.α. (2001), Dimitrakopoulos (2002)], Κωδικός Farsite (Id): 51. Πηγή: πίνακας 7. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 74 από 175

75 Εικόνα Π2.2: Το Μ.Κ.Υ. II Υψηλά Μακί (1,5 3 μέτρα) - Evergreen-schlerophyllous shrublands ( m), [Δημητρακόπουλος κ.α. (2001), Dimitrakopoulos (2002)], Κωδικός Farsite (Id): 52. Πηγή: πίνακας 7. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 75 από 175

76 Εικόνα Π2.3: Το Μ.Κ.Υ. IV Φρύγανα I (Ασφάκα) Phrygana I (Phlomis fruticosa), [Δημητρακόπουλος κ.α. (2001), Dimitrakopoulos (2002)], Κωδικός Farsite (Id): 54. Πηγή: πίνακας 7. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 76 από 175

77 Εικόνα Π2.4: Το Μ.Κ.Υ. V Φρύγανα II (Αστοιβίδα) Phrygana II (Sarcopoterium spinosum), [Δημητρακόπουλος κ.α. (2001), Dimitrakopoulos (2002)], Κωδικός Farsite (Id): 55. Πηγή: πίνακας 7. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 77 από 175

78 Εικόνα Π2.5: Το Μ.Κ.Υ. VI Μεσογειακά χορτολίβαδα Mediterranean grasslands, [Δημητρακόπουλος κ.α. (2001), Dimitrakopoulos (2002)], Κωδικός Farsite (Id): 56. Πηγή: πίνακας 7. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 78 από 175

79 Εικόνα Π2.6: Το Μ.Κ.Υ. VII Ξηροβελονοτάπητας σε Μεσογειακά Δάση Πεύκης Mediterranean pine needle litter, [Δημητρακόπουλος κ.α. (2001), Dimitrakopoulos (2002)], Κωδικός Farsite (Id): 57. Πηγή: πίνακας 7. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 79 από 175

80 Εικόνα Π2.7: Οι καλαμιώνες περιγράφηκαν από το Μ.Κ.Υ. GS4 (124) - High Load, Humid Climate Grass- Shrub (D), [Scott and Burgan (2005)], Κωδικός Farsite (Id): 124. Πηγή: πίνακας 7. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 80 από 175

81 Εικόνα Π2.8: Μ.Κ.Υ. NB1 (91) - Urban, [Scott and Burgan (2005)], Κωδικός Farsite (Id): 91. Πηγή: πίνακας 7. Εικόνα Π2.9: Μ.Κ.Υ. NB3 (93) Agricultural, [Scott and Burgan (2005)], Κωδικός Farsite (Id): 93. Πηγή: πίνακας 7. Εικόνα Π2.10: Μ.Κ.Υ. NB8 (98) - Open water, [Scott and Burgan (2005)], Κωδικός Farsite (Id): 98. Πηγή: πίνακας 7. Εικόνα Π2.11: Μ.Κ.Υ. NB9 (99) - Bare Ground, [Scott and Burgan (2005)], Κωδικός Farsite (Id): 99. Πηγή: πίνακας 7. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 81 από 175

82 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 Παραμετροποίηση Μοντέλων Καύσιμης Ύλης (Μ.Κ.Υ.) Οι τιμές των παραμέτρων των Μοντέλων Καύσιμης Ύλης (Μ.Κ.Υ.) τα οποία περιγράφουν τις συνθήκες της βλάστησης της περιοχής και χρησιμοποιήθηκαν ως δεδομένα εισόδου κατά τις προσομοιώσεις του Farsite. Π Α Ρ Α Μ Ε Τ Ρ Ο Ι Μ Ο Ν Τ Ε Λ Ω Ν Κ Α Υ Σ Ι Μ Η Σ Υ Λ Η Σ ΚΩΔΙΚΟΙ FARSITE ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΥΣΙΜΗΣ ΥΛΗΣ HR (MTON/HA) HR (MTON/HA) HR (MTON/HA) LIVE HERB (MTON/HA) LIVE WOODY (MTON/HA) 1 HR S/V (1/CM) LIVE HERB S/V Ενσωματωμένο (1/CM) Ενσωματωμένα στο λογισμικό στο λογισμικό LIVE WOODY S/V (Μη δυνατότητα εξάπλωσης (Η πυρκαϊά (1/CM) πυρκαϊάς No fire spread) εξαπλώνεται) FUEL BED DEPTH (CM) DEAD.FUEL MOISTUREOF EXTINCTION (%) DEAD FUEL HEAT CONTENT (J/G) LIVE FUEL HEAT CONTENT (J/G) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ Δημητρακόπουλος κ.α., 2001 & ΠΗΓΗ Dimitrakopoulos, 2002 Scott & Burgan, 2005 Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 82 από 175

83 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4 Μετεωρολογικές συνθήκες και σημεία έναρξης ενδεχόμενων πυρκαϊών Ο πίνακας που ακολουθεί περιέχει (για 160 περιπτώσεις ενδεχόμενων δασικών πυρκαϊών) το εκάστοτε σημείο έναρξης, τις επικρατούσεις συνθήκες (τιμές) της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας του αέρα καθώς και της έντασης και διεύθυνσης του ανέμου. Για κάθε μία από τις 160 περιπτώσεις έλαβαν χώρα προσομοιώσεις της χωρικής εξάπλωσης των πυρκαϊών (με την αξιοποίηση του λογισμικού Farsite), οι οποίες παρουσιάζονται στο παράρτημα 6. Οι προσομοιώσεις και προβλέψεις της συμπεριφοράς κάθε μίας από τις 160 περιπτώσεις δασικής πυρκαϊάς επιφανείας περιλαμβάνουν: τον υπολογισμό του RoS surface και την εκτίμηση έξι διαδοχικών θέσεων της περιμέτρου της πυρκαϊάς επιφανείας, ανά 30 λεπτά για 3 συνολικά ώρες. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 83 από 175

84 Α/Α Σενάριο T-RH Σημείο έναρξης Διεύθυνση ανέμου Ταχύτητα ανέμου (του πίνακα 10) (του πίνακα 13) [σε μοίρες ( ο )] (σε km/h) Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 84 από 175

85 Α/Α Σενάριο T-RH Σημείο έναρξης Διεύθυνση ανέμου Ταχύτητα ανέμου (του πίνακα 10) (του πίνακα 13) [σε μοίρες ( ο )] (σε km/h) Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 85 από 175

86 Α/Α Σενάριο T-RH Σημείο έναρξης Διεύθυνση ανέμου Ταχύτητα ανέμου (του πίνακα 10) (του πίνακα 13) [σε μοίρες ( ο )] (σε km/h) Αλλαγή σεναρίου T-RH (του πίνακα 10) Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 86 από 175

87 Α/Α Σενάριο T-RH Σημείο έναρξης Διεύθυνση ανέμου Ταχύτητα ανέμου (του πίνακα 10) (του πίνακα 13) [σε μοίρες ( ο )] (σε km/h) Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 87 από 175

88 Α/Α Σενάριο T-RH Σημείο έναρξης Διεύθυνση ανέμου Ταχύτητα ανέμου (του πίνακα 10) (του πίνακα 13) [σε μοίρες ( ο )] (σε km/h) Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 88 από 175

89 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5 Χειρισμός του λογισμικού Farsite Παρουσιάζονται τα βασικά βήματα εισαγωγής δεδομένων και απαιτούμενων ρυθμίσεων στο Farsite, για την προσομοίωση της χωρικής εξάπλωσης και τον υπολογισμό ποσοτικών χαρακτηριστικών της συμπεριφοράς της δασικής πυρκαϊάς με βάση τις εκάστοτε καθορισμένες συνθήκες. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 89 από 175

90 Εικόνα Π.5.1.: Εισαγωγή των αρχείων που συνιστούν το αρχείο τοπίου LCP (Επιλογή: Input>Landscape utilities >Generate Landscape file) Εικόνα Π.5.2.: Εισαγωγή των αρχείων που συνιστούν το αρχείο εργασίας FPJ (Επιλογή: Input>Project inputs) Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 90 από 175

91 Εικόνα Π.5.3.: Απεικόνιση του τοπίου προσομοίωσης της πυρκαϊάς για την περιοχή μελέτης (Επιλογή: Simulate>Initiate/Terminate) Εικόνα Π.5.4.: Καθορισμός πρότυπων παραμέτρων εφαρμογής και συμπεριφοράς (πραγματικό χρονικό βήμα=10 min, ορατό χρονικό βήμα=30 min, βήμα περιμέτρου=20 m, βήμα απόστασης=10 m) (Επιλογή: Model>Model Parameters) Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 91 από 175

92 Εικόνα Π.5.5.: Καθορισμός διάρκειας προσομοίωσης πυρκαϊάς (=3 ώρες) (Επιλογή: Simulate>Duration) Στη συνέχεια, κάθε ένα από τα 14 πιθανά σημεία έναρξης πυρκαϊάς εισήχθη, σε μορφή shape file (Επιλογή: Simulate>Modify Map>Import Ignition file) Εικόνα Π.5.6. Δεδομένα εξόδου προσομοίωσης σε μετρικές μονάδες και με ανάλυση raster 5 m. Χρησιμοποιήθηκαν τα Time of Arrival (hrs) και Rate of Spread (m.min) (Επιλογή Output>Export & Output) Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 92 από 175

93 Εικόνα Π.5.7.: Παράδειγμα αποτελέσματος προσομοίωσης (πολυγωνικό shape file για την απεικόνιση της περιμέτρου της πυρκαϊάς), (Εντολή Simulate>Start) Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 93 από 175