ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΙΣ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Transcript

1 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΙΣ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΕΘΝΗ (ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΗ) ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ KAI TA ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ Δρ. Δημήτρης Μανωλόπουλος 1

2 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Κύρια θέματα ενότητας κατανόηση των βασικών εννοιών που αφορούν τις διεθνείς / πολυεθνικές επιχειρήσεις και τη διοίκησή τους αναφορά στις βασικές αρχές διεθνοποίησης ανάλυση του περιβάλλοντος στο οποίο δραστηριοποιείται η σύγχρονη διεθνής επιχείρηση ρόλοι θυγατρικών επιχειρήσεων 2

3 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Ορισμός: Τι σημαίνει πολυεθνική επιχείρηση; Δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς το τι σημαίνει πολυεθνική επιχείρηση. Χαρακτηριστικοί ορισμοί: Η εταιρεία που κατέχει ιδιοκτησιακά, ελέγχει και διοικεί περιουσιακά στοιχεία που μπορούν να αποφέρουν εισόδημα σε παραπάνω από μια χώρες (Hood and Young, 1979) Η εταιρεία που έχει δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας σε τουλάχιστον δυο χώρες (Rugman and Verbeke, 2001) Η εταιρεία που έχει σημαντικές δραστηριότητες και ενδιαφέρον στην αγορά εξωτερικού (Hout, Porter and Rudden, 1982) Η εταιρεία που ενορχηστρώνει ένα σύστημα γεωγραφικά διασκορπισμένων και ανεξάρτητων περιουσιακών στοιχείων (Dunning, 1991) 3

4 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Ορισμός: Τι σημαίνει πολυεθνική επιχείρηση; Πολυεθνική επιχείρηση είναι η επιχείρηση εκείνη η οποία διενεργεί άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) και η οποία έχει την ιδιοκτησία της, ή ελέγχει με οποιονδήποτε τρόπο, δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας σε περισσότερες από μια χώρες (Dunning and Lundan 2008) 4

5 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Μία προσέγγιση της πολυεθνικής επιχείρησης Σημαίνει δίκτυο. Πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που προσεγγίζουμε την επιχείρηση από μία οντότητα που δραστηριοποιείται σε μία χώρα και αγορά σε ένα δίκτυο επιχειρήσεων που πηγάζει από τη χώρα προέλευσης (home country) και δραστηριοποιείται σε πολλές χώρες (host countries) και πολλές αγορές (markets) οι οποίες και συνδέονται μεταξύ τους. 5

6 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Παραδείγματα: Coca Cola Ελέγχει περίπου το 50% της παγκόσμιας αγοράς αναψυκτικών Ξεκίνησε σα φάρμακο για πονοκεφάλους και την κούραση Υπάρχουν 27 διαφορετικές γεύσεις παγκοσμίως Το πρώτο μπουκάλι πουλήθηκε στις 8/5/1886 στην Ατλάντα Η εταιρία έχει επίσης και τα παρακάτω: Sprite Barq s Root beer Dasani Dr. Pepper Fresca Hi-C Minute Maid 6

7 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Τι ψάχνουν οι εταιρίες στις ξένες αγορές; Γιατί διεθνοποιούνται; Μεγαλύτερη αγορά Αποτελεσματικότητα Πόρους Στρατηγικές κινήσεις Market - seekers Efficiency - seekers Resource - seekers Strategic - seekers Οι εταιρίες με τη διεθνοποίηση αυξάνουν τη δεξαμενή καταναλωτών στους οποίους μπορούν να πουλήσουν τα προϊόντα τους. Οι εταιρίες με τη διεθνοποίηση βρίσκουν τρόπους να μειώσουν τα κόστη τους και να αυξήσουν την αποτελεσματικότητά τους Οι εταιρίες με τη διεθνοποίηση επεκτείνονται σε χώρες που διαθέτουν πόρους απαραίτητους για τον κύκλο εργασιών της επιχείρησης Οι εταιρίες με τη διεθνοποίηση δημιουργούν ή / και αντιμετωπίζουν τον ανταγωνισμό. 7

8 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Πολυεθνικές επιχειρήσεις: Μερικά στοιχεία Οι Πολυεθνικές Επιχειρήσεις σε αριθμούς (UNCTAD, 2006) πολυεθνικές με θυγατρικές εταιρείες. Συνολική αξία εγκατεστημένων ΑΞΕ περίπου 10 τρις δολάρια. Συνολική αξία όλων των περιουσιακών στοιχείων ξένων θυγατρικών 45 τρις δολάρια. Απασχόληση σε ξένες θυγατρικές το 2005: 62 εκατομμύρια. Προσφορά στο παγκόσμιο ΑΕΠ το 2005: περίπου 45 τρις δολάρια. Πωλήσεις των ξένων θυγατρικών: 1,7 φορές μεγαλύτερες από τις παγκόσμιες εξαγωγές και περίπου 50% του παγκόσμιου ΑΕΠ. 8

9 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Πολυεθνικές επιχειρήσεις: Μία δεξαμενή στελεχιακού δυναμικού που δεν γνωρίζει σύνορα 9

10 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Πολυεθνικές επιχειρήσεις: Διάρθρωση και τάσεις Συγκέντρωση ισχύος: Οι 100 μεγαλύτερες πολυεθνικές αντιπροσωπεύουν το 12%, 18%, και 14% αντίστοιχα, του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων, πωλήσεων και εργατικού δυναμικού όλων των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Αύξηση του ενδο-εταιρικού εμπορίου: 30%-40% του παγκόσμιου εμπορίου αφορά ενδο-εταιρικό εμπόριο. Στροφή προς βιομηχανική παραγωγή και υπηρεσίες: 4% των ΑΞΕ ανήκουν στον πρωτογενή τομέα, το 27% στο δευτερογενή τομέα (βιομηχανία) και το 68% στον τομέα των υπηρεσιών. Ολοένα και πιο διαφοροποιημένη και σύνθετη διοικητική διάρθρωση με αυξανομένη χρήση διαφόρων ειδών συνεργασιών, είτε στα πλαίσια συγχωνεύσεων και εξαγορών (M&A), είτε στα πλαίσια της ανάληψης έργων από κοινού (joint ventures), είτε με την μορφή άτυπων συμμαχιών. 10

11 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Πολυεθνικές επιχειρήσεις: Διεθνής κατανομή εξερχομένων ΑΞΕ Το 78% των μητρικών εταιρειών βρίσκονται σε ανεπτυγμένες χώρες. Ωστόσο: Το 1980 οι ΗΠΑ, η Αγγλία, η Γερμανία και η Ολλανδία, αντιπροσώπευαν το 73% των ΑΞΕ. Το 2005 οι χώρες αυτές αντιπροσώπευαν το 48%. Οι ΗΠΑ, ο μεγαλύτερος επενδυτής ΑΞΕ έπεσε από το 42% το 1980 στο 19% το 2005, ενώ τα μερίδια της Ευρώπης και της Ιαπωνίας αυξήθηκαν. Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται το μερίδιο ορισμένων αναπτυσσόμενων χωρών όπως η Κίνα, η Σιγκαπούρη, η Βραζιλία και η Ρωσία. Η αξία των ΑΞΕ της Κίνας αυξήθηκε από 11,9 δις δολάρια το 1990, σε 470,5 δις δολάρια το 2005, της Σιγκαπούρης από 7,8 δις δολάρια το 1990 σε 110,9 το 2005, της Βραζιλίας από 41 δις δολάρια το 1990, σε 71,6 δις το 2005, και της Ρωσίας από σχεδόν μηδενικά επίπεδα το 1990 σε 120 δις το

12 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Πολυεθνικές επιχειρήσεις: Διεθνής κατανομή εισερχομένων ΑΞΕ Το μερίδιο των αναπτυσσόμενων χωρών έχει πέσει από 39,5% το 1980, στο 27% το 2005, ενώ των ανεπτυγμένων αντίστοιχα αυξήθηκε από 60% το 1980 σε 70% το Η ανατολική Ευρώπη (δέκα νέα μέλη ΕΕ) έχει γνωρίσει μεγάλη αύξηση των εισερχόμενων ΑΞΕ που από μόλις 2,5 δις δολάρια το 1990, έφτασαν τα 274 δις δολάρια το Σαν αποτέλεσμα υπάρχει μια τάση εξισορρόπησης του δείκτη εξερχόμενων /εισερχόμενων επενδύσεων. 12

13 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Το περιβάλλον μιας επιχείρησης έχει τις ακόλουθες διαστάσεις 13

14 ΡΟΛΟΙ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ Θυγατρικές επιχειρήσεις 14

15 ΡΟΛΟΙ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ Τι προσπαθούν να επιτύχουν οι θυγατρικές που συμβάλει στην ανάπτυξη του ΠΕ δικτύου; Αποτελεσματικότητα: Να μειώσουν τα κόστη του δικτύου σε διεθνές επίπεδο Αποδοτικότητα: Να αυξήσουν τα έσοδα του δικτύου σε διεθνές επίπεδο Ευελιξία: Να προσαρμοστούν στις ιδιαιτερότητες του τοπικού περιβάλλοντος Γνώση: Να αυξήσουν το σύνολο της γνώσης που κατέχουνσε όλα τα πεδία στα οποία δραστηριοποιούνται 15

16 ΡΟΛΟΙ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ Το δίκτυο (παράδειγμα): Sanofi Aventis πάνω από 80 θυγατρικές Κάθε θυγατρική έχει διαφορετικό ρόλο, στόχους και πόρους Κάθε θυγατρική έχει διαφορετικό βαθμό αυτονομίας και ικανότητες 16

17 ΡΟΛΟΙ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ Η λειτουργία των θυγατρικών στο τοπικό περιβάλλον Οι θυγατρικές, ως εταιρικές οντότητες, ανταγωνίζονται σε ένα περιβάλλον με διαφορετικά στοιχεία σε όρους ανταγωνιστών, μακροπεριβάλλοντος, καταναλωτικών προτιμήσεων κλπ. Το βασικό ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι αν θα προσαρμόσουν το προϊόν τους στις ιδιαιτερότητες της τοπικής αγοράς ή θα προσαρμόσουν την αγορά στο προίόν τους. Από την άλλη, ανήκουν σε ένα δίκτυο. Πρέπι να βρεθεί ένος τρόπος συνεργασίας και ελέγχου με τα άλλα μέρη του δικτύου. 17

18 ΡΟΛΟΙ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ Το δίκτυο των διεθνών (πολυεθνικών) επιχειρήσεων ΜΕ Θ.1 ΜΕ Θ.3 Θ.1 Θ.2 Θ.3 Θ.2 18

19 ΡΟΛΟΙ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ Το δίκτυο των διεθνών (πολυεθνικών) επιχειρήσεων Eth nocentric A ttitude Polycen tric A ttitude Regiocentric A ttitude G eocen tric A ttitude H Qs Orientation to wa rd subsidiaries (source : adapta tion libre de He ena n D.A., Per lmutter H.W., Multinational Organization Development, Addison W esley Publishing, 1979) 19

20 ΡΟΛΟΙ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ Ρόλοι θυγατρικών Ο πολυεθνικός όμιλος είναι σαν μια οικογένεια όπου οι θυγατρικές είναι τα παιδιά της οικογένειας. Ανάλογα με το ρόλο που παίζουν διαμορφώνουν και τη σχέση τους με την μητρική εταιρεία. Οι σχέσεις αυτές όμως είναι δυναμικές και αλλάζουν προκειμένου να μεγιστοποιηθεί το καλό του ομίλου αλλά και της θυγατρικής. Αλλά ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι προσδιορίζοντας 3 ρόλους θυγατρικών: Θυγατρική αντίγραφο (Truncated Miniature Replica- TMR) Θυγατρική προμηθευτής (Rationalized Product Subsidiary- RPS) Χειραφετημένη θυγατρική (World/Regional Product Mandate WPM) 20

21 ΡΟΛΟΙ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ Ρόλοι θυγατρικών Truncated Miniature Replica : Οι θυγατρικές εφοδιάζουν τις τοπικές αγορές με ήδη υπάρχοντα προϊόντα Rationalized Product Manufacturer : Οι θυγατρικές παράγουν όχι το τελικό προϊόν, αλλά κάποιο κομμάτι αυτού Product Mandate : Οι θυγατρικές παράγουν νέα προϊόντα για περιγερειακές αγορές (regional markets) ή την παγκόσμια αγορά (world market) 21

22 ΡΟΛΟΙ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ Ρόλοι θυγατρικών 22

23 ΡΟΛΟΙ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ Ρόλοι θυγατρικών: TMR 1. Θυγατρική αντίγραφο (TMR) Αντίγραφο ποίου; Της μητρικής. Δηλαδή; παράγει ένα τμήμα της παραδοσιακής παραγωγής της ΠΕ. Στόχος της είναι η κάλυψη της αγοράς της χώρας υποδοχής. Αυτή η επένδυση γίνεται προς αναζήτηση αγορών δεδομένου ότι το εμπόριο έγινε ανεπαρκής τρόπος διεθνοποίησης λόγω των διαφόρων μορφών παρεμβατισμού. Από την άποψη παραγωγής και μάρκετινγκ αυτή η θυγατρική θεωρείται ως ένα περιορισμένο αντίγραφο της μητρικής. Επίσης συνήθως δεν καλύπτει όλες τις λειτουργίες της μητρικής όπως, για παράδειγμα την έρευνα και ανάπτυξη. Είναι με άλλα λόγια τεχνολογικά εξαρτημένη από τη μητρική. Αυτή η θυγατρική λειτουργεί κάτω από συνθήκες ανεπάρκειας και γίνεται ευάλωτη στον ανταγωνισμό. 23

24 ΡΟΛΟΙ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ Ρόλοι θυγατρικών: RPS 2. Θυγατρική προμηθευτής (RPS) Η θυγατρική προμηθευτής είναι μια εφαρμογή της θεωρίας της εσωτερικοποίησης και συνεισφέρει στην αποδοτικότητα της ΠΕ. Κυρίως παράγει ενδιάμεσα αγαθά, και το τι παράγει εξαρτάται από τις ικανότητές της και τις ανάγκες του πολυεθνικού ομίλου. Η επιλογή των χωρών εγκατάστασης αυτών των θυγατρικών γίνεται με πολύ προσοχή και προκειμένου να πραγματοποιηθεί η επιζητούμενη αποδοτικότητα επιλέγονται χώρες που έχουν να προσφέρουν είτε πρώτες ύλες, είτε φθηνό εργατικό δυναμικό, είτε κάποια καλή φυσική υποδομή. Δεδομένου ότι καλύπτουν ανάγκες του ομίλου σημαίνει ότι εξάγουν τα προϊόντα τους και μάλιστα το εμπόριο που δημιουργείται είναι ενδοεπιχειρησιακό. Η σχέση τους με τη μητρική θα είναι σχέση εξάρτησης όταν το ενδιάμεσο προϊόν που παράγουν είναι ώριμο ή τυποποιημένο. Διαφορετικά αν το ενδιάμεσο αγαθό που παράγουν είναι καινοτομικό τότε η σχέση τους με τη μητρική θα είναι πιο ισότιμη. Τέλος πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτή η θυγατρική μπορεί επίσης να προμηθεύει και άλλες ανεξάρτητες επιχειρήσεις. Σε αυτήν την περίπτωση δύναται να «παίξει» ένα ρόλο «κατασκόπου», όπου μαθαίνει σχετικά με την παραγωγή άλλων επιχειρήσεων. Έτσι μπορεί να ανοίξει τον δρόμο του ομίλου σε άλλους τύπους παραγωγής, συνεισφέροντας στη διαφοροποίηση της παραγωγής. 24

25 ΡΟΛΟΙ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ Ρόλοι θυγατρικών: (W/R) PM 3. Χειραφετημένη θυγατρική (WPM/RPM) Πρόκειται για θυγατρικές που έχουν τη δυνατότητα να παράγουν και να προωθούν καινούργια προϊόντα, προσόν που ουσιαστικά το έχει μόνο η μητρική εταιρεία. Αυτό σημαίνει ότι η θυγατρική αυτή έχει ανεξαρτησία από τη μητρική στην παραγωγή αλλά και στις ενδιάμεσες αγορές, όπως έρευνα και ανάπτυξη. Δεν είναι τεχνολογικά εξαρτημένη από τη μητρική. Επίσης αναλαμβάνει μόνη της την προώθηση των προιόντων της. Τέτοιες θυγατρικές συνήθως βρίσκονται σε σημαντικές αγορές και έχουν ικανό και δυναμικό μάνατζμεντ που αξιοποιεί τις ευκαιρίες. Βέβαια η ανεξαρτησία της χειραφετημένης θυγατρικής δεν σημαίνει και αυτονομία. Απλώς οι σχέσεις μιας τέτοιας θυγατρικής με τη μητρική είναι πολύ διαφορετικές απ ότι αυτές μιας θυγατρικής αντίγραφο. 25