ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής του;

Transcript

1 ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής του;

2 Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή 2. Εργασιακό άγχος 2.1. Τι είναι το άγχος; 2.2. Τι προκαλεί το εργασιακό άγχος; 2.3. Οι συνέπειες του εργασιακού άγχους στα άτομα και στις εταιρείες 2.4. Πώς εντοπίζεται το άγχος και οι παράγοντες που το προκαλούν; 2.5. Εκτίμηση: Νιώθετε άγχος; 3. Αξιολόγηση των κινδύνων 3.1. Αξιολόγηση των κινδύνων στο χώρο εργασίας 3.2. Βασικές αρχές της αξιολόγησης των κινδύνων 3.3. Τα έξι στάδια της αξιολόγησης των κινδύνων 3.4. Αξιολογήστε τους κινδύνους που σχετίζονται με το άγχος στην εταιρεία σας. 4. Διαχείριση των κινδύνων 4.1. Κύκλος διαχείρισης των κινδύνων 4.2. Τα βασικά στάδια της διαχείρισης των κινδύνων του άγχους 4.3. Αξιολόγηση, πληροφορίες και εργασιακές γνώσεις 5. Η πρόληψη του εργασιακού άγχους 5.1. Επίλυση των προβλημάτων του εργασιακού άγχους 5.2. Φροντίδα των προβληματισμένων υπαλλήλων 5.3. Χαρακτήρας της εταιρείας 5.4. Καλή οργάνωση της εργασίας 5.5. Πόροι για τη διαχείριση του εργασιακού άγχους

3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η φύση της εργασιακής ζωής έχει αλλάξει σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες. Οι απαιτήσεις είναι περισσότερες από ποτέ. Σχεδόν ένας στους τρεις Ευρωπαίους εργαζομένους, δηλαδή περισσότερα από 40 εκατομμύρια άνθρωποι, αναφέρουν ότι πάσχουν από εργασιακό άγχος. Αυτό ευθύνεται για την απώλεια εκατομμυρίων εργάσιμων ημερών κάθε χρόνο. Το άγχος μπορεί να επηρεάσει τους πάντες. Αφορά τους υπαλλήλους, τους εργοδότες, τους διευθυντές, τους προϊσταμένους, τους ελεύθερους επαγγελματίες, τους μαθητευόμενους και τους εκπαιδευόμενους. Το εργασιακό άγχος και οι ψυχολογικοί κίνδυνοι περιλαμβάνονται στους σημαντικότερους εργασιακούς κινδύνους και συνδέονται τόσο με τα προβλήματα της ανεργίας όσο και με την έκθεση σε φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς κινδύνους. Μια έρευνα στα νέα κράτη μέλη της ΕΕ απέδειξε ότι το 90% των ερωτηθέντων θεωρούσε ότι στη χώρα του το άγχος είναι η κύρια αιτία των ασθενειών η οποία μαζί με την εξάντληση και την καταπίεση οφείλεται στην κακή οργάνωση της εργασίας (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας 2005). Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Παρόλα αυτά πολλές επιχειρήσεις δεν καταλαβαίνουν πόσο πολύ τις επηρεάζει το άγχος. Το άγχος θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που συνδέεται με την εργασία και σχετίζεται με την οργάνωση της εργασίας στην κοινωνία της γνώσης. Η ανάγκη για την εφαρμογή δραστηριοτήτων πρόληψης του άγχους υπάρχει σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και σε όλα τα είδη των επιχειρήσεων. Αυτό το εγχειρίδιο παρουσιάζει τα βασικά ζητήματα που σχετίζονται με το εργασιακό άγχος και αναφέρει τρόπους διαχείρισής του. Το κεφάλαιο 2 αναφέρει τι είναι το άγχος, το 3 αναφέρει τους κινδύνους που σχετίζονται με το εργασιακό άγχος, το 4 μιλά για τις βασικές αρχές της διαχείρισης των κινδύνων του εργασιακού άγχους και το κεφάλαιο 5 αφορά την πρόληψη του εργασιακού άγχους. Μεγάλο μέρος των στοιχείων, που παρουσιάζονται εδώ βασίζονται στον Οδηγό για την «Εργασιακή οργάνωση και το Άγχος» του ΠΟY (2004) και στο παράδειγμα διαχείρισης των κινδύνων που ανέπτυξε το Ινστιτούτο Εργασίας, Υγείας και Οργάνωσης του Πανεπιστημίου του Nottingham. Το εγχειρίδιο αυτό συντάχθηκε στο πλαίσιο του διεθνούς προγράμματος «Δραστηριότητες Πρόληψης του Άγχους» - SPA το οποίο υποστηρίζεται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Leonardo Da Vinci. Καλό είναι οι αναγνώστες να αναζητήσουν και επιπλέον υλικό σχετικά με τη νομοθεσία περί υγείας και ασφάλειας καθώς και σχετικά με τη διαχείριση των ψυχολογικών κινδύνων και του εργασιακού άγχους στη χώρα τους.

4 2. ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ 2.1. Τι είναι το άγχος; Το εργασιακό άγχος είναι η αντίδραση, που έχουν πολλοί άνθρωποι όταν υφίστανται πιέσεις στο χώρο εργασίας τους για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Πολλοί άνθρωποι παρακινούνται από τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που προκύπτουν από τις απαιτήσεις της εργασίας τους. Η ικανοποίηση των απαιτήσεων αυτών οδηγεί στην ικανοποίηση. Ωστόσο, όταν η πίεση στο χώρο εργασίας φτάνει σε υπερβολικά επίπεδα και διαρκεί για πολύ χρόνο, οι άνθρωποι διαπιστώνουν την ύπαρξη μιας απειλής για την ευημερία ή τα συμφέροντά τους και στη συνέχεια βιώνουν συναισθήματα όπως φόβο, θυμό ή άγχος. Το εργασιακό άγχος μπορεί να οριστεί ως η βλαβερή σωματική και συναισθηματική αντίδραση, που παρατηρείται όταν οι εργασιακές απαιτήσεις δεν ταιριάζουν με τις ικανότητες, τους πόρους ή τις ανάγκες του εργαζομένου. Το εργασιακό άγχος μπορεί να οδηγήσει σε ασθένειες ή ακόμα και τραυματισμούς. Είναι μια αρνητική και δυσάρεστη κατάσταση, η οποία παρατηρείται όταν ένα άτομο αντιληφθεί ότι δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις ή τις πιέσεις που του έχουν επιβληθεί. Μη αποδεκτά επίπεδα άγχους μπορεί να συνδέονται με μια σειρά αρνητικών συνεπειών σωματικών και ψυχολογικών. Η έννοια του άγχους συγχέεται συχνά με τις προκλήσεις. Ωστόσο οι δύο αυτοί όροι δεν είναι ίδιοι. Μια πρόκληση δίνει ψυχολογική και σωματική ενέργεια. Δίνει ώθηση για την απόκτηση νέων ικανοτήτων. Όταν ικανοποιείται μια πρόκληση νιώθουμε χαλαροί και ικανοποιημένοι. Οι προκλήσεις είναι σημαντικό στοιχείο της υγιούς και παραγωγικής εργασίας. Η σημασία τους στην εργασιακή ζωή εκφράζεται όταν οι άνθρωποι λένε "λίγο άγχος κάνει καλό". Ωστόσο, οι προκλήσεις διαφέρουν από το άγχος, το οποίο μπορεί να έχει επιπτώσεις στη σωματική και πνευματική υγεία του ατόμου καθώς και στη σωστή απόδοση των επιχειρήσεων.

5 2.2. Τι προκαλεί το εργασιακό άγχος; Το εργασιακό άγχος μπορεί να προκληθεί από την κακή οργάνωση της εργασίας Τα ευρήματα των ερευνών απέδειξαν ότι περισσότερο αγχωτική είναι η εργασία που περιέχει υπερβολικές απαιτήσεις και επιβάλλει πιέσεις, οι οποίες δεν αντιστοιχούν στις γνώσεις και τις ικανότητες των εργαζομένων και για τις οποίες δεν υπάρχει δυνατότητα επιλογής ή ελέγχου ούτε στήριξης από άλλους (Leka, Griffiths & Cox, 2004). Συχνή αιτία ανησυχίας είναι ο τρόπος σχεδιασμού της εργασίας και ο τρόπος διαχείρισής της. Στα κείμενα σχετικά με το άγχος αναφέρονται εννέα κατηγορίες κινδύνων εργασιακού άγχους ή ψυχολογικών κινδύνων. Αυτοί μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες: τους κινδύνους που αφορούν το περιεχόμενο της εργασίας (1-4) και αυτούς που έχουν σχέση με το περιβάλλον της εργασίας (5-9): Κακή οργάνωση της εργασίας 1. Περιεχόμενο εργασίας Μονότονα, υποτονικά, ασήμαντα καθήκοντα Έλλειψη ποικιλίας Δυσάρεστα καθήκοντα Απεχθή καθήκοντα Κίνδυνοι που σχετίζονται με το άγχος 2. Φόρτος και ρυθμός εργασιών Πολλή ή λίγη εργασία Εργασία υπό χρονικές πιέσεις 3. Ωράριο Αυστηρά και μη ευέλικτα προγράμματα εργασίας Πολλές και μοναχικές ώρες Μη προγραμματιζόμενο ωράριο Κακοσχεδιασμένο πρόγραμμα βαρδιών 4. Συμμετοχή και έλεγχος Μη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων Έλλειψη ελέγχου

6 5. Εξέλιξη σταδιοδρομίας, θέση, μισθός Ανασφάλεια Έλλειψη προοπτικών εξέλιξης Πολλές ή λίγες προαγωγές Εργασία «μικρής κοινωνικής αξίας» Σύστημα πληρωμής ανά τεμάχιο Ασαφή ή άδικα συστήματα αξιολόγηση της απόδοσης Ύπαρξη πολλών ή λίγων ικανοτήτων για μια θέση 6. Ρόλος στην εταιρεία Ασαφής ρόλος Αντικρουόμενοι ρόλοι στην ίδια εργασία Ευθύνη ανθρώπων Συνεχής επαφή με άλλους ανθρώπους και με τα προβλήματά τους 7. Διαπροσωπικές σχέσεις Ακατάλληλη, απερίσκεπτη ή μη υποστηρικτική εποπτεία και προϊστασία Κακές σχέσεις με τους συναδέλφους Καταπίεση, παρενόχληση και βία. Απομονωμένη ή μοναχική δουλειά Ασαφείς διαδικασίες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ή των παραπόνων 8. Χαρακτήρας της εταιρείας Κακή επικοινωνία Κακή ηγεσία Ασάφεια όσον αφορά τους στόχους και τη δομή της επιχείρησης

7 9. Αλληλεπίδραση σπιτιού - δουλειάς Αντικρουόμενες απαιτήσεις σπιτιού - δουλειάς Έλλειψη υποστήριξης στο χώρο εργασίας για τα οικιακά προβλήματα Έλλειψη υποστήριξης στο σπίτι για να εργασιακά προβλήματα Οι αιτίες του εργασιακού άγχους μπορεί να καταταχθούν επίσης σε τρεις κατηγορίες: ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ Οργανωτικά προβλήματα Ανεπαρκής στήριξη Πολλές ή μοναχικές ώρες Χαμηλό κύρος, μισθός και δυνατότητες εξέλιξης Άχρηστα τυπικά και διαδικασίες Αβεβαιότητα και ανασφάλεια Γενικές/ Ειδικές και Αιτίες που σχετίζονται με τα καθήκοντα ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ Ασαφής περιγραφή καθηκόντων Αντικρουόμενοι ρόλοι Ουτοπικές υψηλές προσδοκίες (τελειομανία) Έλλειψη δυνατότητας επιρροής στη λήψη αποφάσεων (αδυναμία) Συχνές συγκρούσεις με ανωτέρους Απομόνωση από τη στήριξη των συναδέλφων Έλλειψη ποικιλίας Μικρή επικοινωνία Ακατάλληλη ηγεσία Συγκρούσεις με συναδέλφους Ανικανότητα ολοκλήρωσης μιας εργασίας Μη αναγκαίοι αγώνες ΑΙΤΙΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ Δύσκολοι πελάτες ή δύσκολοι υφιστάμενοι Ανεπαρκής εκπαίδευση Συναισθηματικές σχέσεις με πελάτες ή υφισταμένους Ευθύνες της εργασίας Αδυναμία βοήθειας ή αποτελεσματικής δράσης Υπάρχουν επίσης προσωπικές αιτίες, που προκαλούν άγχος. Αυτές μπορεί να είναι ασθένειες, προβλήματα σχέσεων, οικονομικές δυσκολίες, οικογενειακές ανησυχίες ή εθισμοί. Αν και προκαλούν αρνητικές συνέπειες στην ψυχική και σωματική υγεία των ανθρώπων και επηρεάζουν την απόδοσή τους στην εργασία δεν είναι ευθύνη των

8 εργοδοτών να αξιολογήσουν τους κινδύνους, που ενέχουν οι παράγοντες αυτοί για την υγεία και την ασφάλεια των υπαλλήλων τους. Κάθε άνθρωπος βιώνει διαφορετικά το άγχος. Ωστόσο όλοι νιώθουν κάποια στιγμή της ζωής τους εργασιακό άγχος. Αν μπορέσετε να εντοπίσετε από πού πηγάζει η εργασιακή πίεση θα μπορέσετε να καταλάβετε καλύτερα τις αντιδράσεις σας. Το παρακάτω ερωτηματολόγιο θα σας βοηθήσει να αξιολογήσετε τι προκαλεί πίεση στη δική σας περίπτωση. Εκτιμήστε πόση πίεση δημιουργεί καθένα από τα παρακάτω στοιχεία. Οι βαθμοί έχουν ως εξής: 3 = πολλή πίεση, 2 = λογική πίεση, 1 = μικρή πίεση, 0 = καθόλου πίεση. 1. Πολλή δουλειά 2. Πολλοί ρόλοι 3. Ευθύνη καθοδήγησης άλλων 4. Σχέσεις με τους συναδέλφους 5. Μισθός 6. Εργασία και στο σπίτι μετά από πολλές ώρες 7. Πολλές ή δύσκολες ώρες εργασίας 8. Αβεβαιότητα για τις αρμοδιότητες 9. Λήψη αποφάσεων ή σχεδιασμός 10. Σχέση με το διευθυντή 11. Όχι πολύ απαιτητική δουλειά 12. Δυσκολία απεμπλοκής από τη δουλειά 13. Πολλή δουλειά και λίγος χρόνος 14. Έλλειψη σαφών στόχων 15. Αντιμετώπιση συγκρούσεων 16. Έλλειψη ενθάρρυνσης ή στήριξης 17. Εξέλιξη σταδιοδρομίας και δυνατότητες προαγωγής 18. Επιδράσεις της δουλειάς στην προσωπική ζωή 19. πολύ λίγη δουλειά 20. Αλλαγή στις εργασιακές πρακτικές 21. Δύναμη ομάδων στο χώρο εργασίας 22. Έλλειψη συναδέλφων με τους οποίους μπορείτε να συνομιλείτε 23. Άβολο εργασιακό περιβάλλον 25. Χρονικές πιέσεις και προθεσμίες 26. Έλλειψη ποικιλίας και κινήτρων 27. Φόβος λαθών 28. Κακή καθοδήγηση και οδηγίες 29. Απογοήτευση από την εργασία 30. Σχέσεις με τους συναδέλφους 31. Έλλειψη απαραίτητων ικανοτήτων 32. Ανεπάρκεια ανατροφοδότησης από την εργασία 33. Συναντήσεις και παρουσιάσεις 34. Ατμόσφαιρα στο χώρο εργασίας 35. Αβεβαιότητα για την εργασία ή κίνδυνος ανεργίας 36. Παράγοντες εκτός εργασίας, ασθένειες, οικονομικές ανησυχίες ή παρόμοια θέματα Βαθμοί

9 Μεταφράστε τα αποτελέσματα μεταφέροντας τις ερωτήσεις στις παρακάτω στήλες. Κάθε στήλη περιγράφει μια διαφορετική πτυχή της εργασίας σας. Μετρώντας τους βαθμούς κάθε στήλης μπορείτε να δείτε πού πρέπει να εστιάσετε περισσότερο. Α Β Γ Δ Ε ΣΤ Σύν. Σύν. Σύν. Σύν. Σύν. Σύν. A. Ποσότητα δουλειάς Περισσότεροι από 8 βαθμούς: Ο φόρτος εργασίας έχει αρνητικές συνέπειες για την πνευματική υγεία σας. 5-8 βαθμοί: Ο φόρτος εργασίας μπορεί να προκαλέσει άγχος. Λιγότεροι από 5 βαθμοί: Ίσως δεν έχετε υπερβολική δουλειά, αλλά αν έχετε υψηλή βαθμολογία στην ερώτηση 19, τότε ίσως δεν έχετε αρκετή δουλειά. B. Ρόλος Περισσότεροι από 8 βαθμούς: Η περιγραφή της εργασίας σας μάλλον δεν είναι σαφής και ακριβής. Μιλήστε με το διευθυντή σας και ζητήστε του να γίνουν αλλαγές. 5-8 βαθμοί: Υπάρχει ένα είδος περιγραφής των ρόλων. Λιγότεροι από 5 βαθμοί: Ο ρόλος σας στην εργασία σας δεν σας προκαλεί προβλήματα. Γ. Ευθύνη Περισσότεροι από 8 βαθμούς: Φαίνεται ότι δεν σας ικανοποιούν οι ευθύνες, που έχετε αναλάβει. Ίσως χρειάζεστε περαιτέρω εκπαίδευση. 5-8 βαθμοί: Δεν είστε πολύ διατεθειμένος να αναλάβετε κι άλλες ευθύνες. Λιγότεροι από 5 βαθμοί: Δεν δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε τις ευθύνες σας. Δ. Σχέσεις Περισσότεροι από 8 βαθμούς: Οι σχέσεις στο χώρο εργασίας επηρεάζουν αρνητικά την υγεία σας. 5-8 βαθμοί: Οι εργασιακές σχέσεις μπορεί να σας προκαλέσουν άγχος. Λιγότεροι από 5 βαθμοί: Δεν φαίνεται να έχετε προβλήματα εργασιακών σχέσεων. Ε. Ικανοποίηση από την εργασία Περισσότεροι από 8 βαθμούς: Δεν νιώθετε ικανοποίηση από την εργασία σας και ίσως πιστεύετε ότι δεν έχει αξία. 5-8 βαθμοί: Η δουλειά σας θα μπορούσε να είναι πιο ικανοποιητική. Λιγότεροι από 5 βαθμοί: Νιώθετε ευχαρίστηση στη δουλειά σας. ΣΤ. Συμβατότητα προσωπικής ζωής - εργασίας Περισσότεροι από 8 βαθμούς: Δεν μπορείτε να διαχωρίσετε την επαγγελματική και την προσωπική σας ζωή.

10 5-8 βαθμοί: Πιθανώς να υπάρχει ένα μικρό πρόβλημα στην αλληλεπίδραση σπιτιού και δουλειάς. Λιγότεροι από 5 βαθμοί: Φαίνεται ότι υπάρχει ισορροπία μεταξύ της προσωπικής και της επαγγελματικής σας ζωής.

11 2.3. Οι συνέπειες του εργασιακού άγχους στα άτομα και στις εταιρείες Κάθε άνθρωπος βιώνει το άγχος με διαφορετικό τρόπο. Το άγχος μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα σε προσωπικό επίπεδο. Για παράδειγμα, μπορεί να προκαλέσει ασυνήθιστες και ενοχλητικές συμπεριφορές στο χώρο εργασίας και να βλάψει τη σωματική και πνευματική υγεία. Το εργασιακό άγχος έχει επίσης σωματικές και συναισθηματικές συνέπειες. Σωματικές επιπτώσεις είναι αυξημένη αρτηριακή πίεση, πόνοι, ναυτία και χαμηλή αντίσταση σε μικροασθένειες. Συμπτώματα του άγχους μπορεί να επιφέρουν άμεσες σωματικές αλλαγές όπως αλλαγή του καρδιακού σφυγμού και του ρυθμού αναπνοής, μυϊκή υπερένταση, ναυτία ή εμετό. Όταν νιώθουν άγχος οι άνθρωποι εμφανίζουν συμπτώματα θυμού, διαμαρτυρίας ή απόγνωσης, ενώ επίσης αγχώνονται ή βγαίνουν εκτός ελέγχου. Όταν επηρεάζονται από το εργασιακό άγχος οι άνθρωποι μπορεί: Άτομα Να εκνευρίζονται και να χάνουν την αυτοσυγκέντρωσή τους, να ξεχνούν και να έχουν μαθησιακές δυσκολίες Να μην μπορούν να χαλαρώσουν Να δυσκολεύονται να σκεφτούν λογικά και να πάρουν αποφάσεις Να μην ευχαριστούνται στηνεργασία τους και να μην νιώθουν δέσμευση απέναντι σ αυτή Να νιώθουν κουρασμένοι, απογοητευμένοι και αγχωμένοι Να δυσκολεύονται να κοιμηθούν Να χάσουν την ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής τους ζωής. Οι ενδείξεις του άγχους μπορεί να παρατηρηθούν τόσο σε εργαζόμενους όσο και σε στελέχη. Αυτές μπορεί να είναι προβλήματα στις σχέσεις με τους συναδέλφους, εκνευρισμός, αναποφασιστικότητα και μειωμένη απόδοση. Οι αγχωμένοι εργαζόμενοι υιοθετούν ανθυγιεινές συνήθειες όπως πολύ κάπνισμα, ή κατανάλωση αλκοόλ, χρήση φαρμάκων και καταχρήσεις. Το άγχος δεν επηρεάζει μόνο την υγεία των υπαλλήλων αλλά και των εταιρειών. Στις ενδείξεις ότι μια επιχείρηση έχει προβλήμα περιλαμβάνονται ο υψηλός ρυθμός αλλαγής του προσωπικού, οι πολλές απουσίες, η μειωμένη εργασιακή απόδοση, η μικρή τήρηση των προθεσμιών και τα παράπονα των πελατών. Σε επίπεδο επιχείρησης το εργασιακό άγχος διαφαίνεται από την επιδείνωση του εργασιακού περιβάλλοντος. Η καταστροφή του κλίματος και του ηθικού σχετίζεται συχνά με τις εργασιακές σχέσεις και επηρεάζει άμεσα την ικανοποίηση και την ευεξία των εργαζομένων. Επιπλέον αυξάνεται η απώλεια ημερών λόγω ασθενείας. Αυτό φαίνεται από την αύξηση των αδειών ασθενείας που διαρκούν 1-3 ημέρες. Το εργασιακό άγχος έχει επίσης αντίκτυπο στην ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών καθώς και στην εικόνα της εταιρείας. Η πρόσληψη νέων και ικανών υπαλλήλων μπορεί να μην είναι εφικτή αν η εταιρεία θεωρηθεί κακός εργοδότης.

12 Οι συνέπειες του άγχους για τις επιχειρήσεις είναι: Επιχείρηση Αύξηση των απουσιών Μείωση της δέσμευσης ως προς την εργασία Αύξηση του ρυθμού αντικατάστασης του προσωπικού Χαμηλή απόδοση και παραγωγικότητα Αύξηση των μη ασφαλών εργασιακών πρακτικών Αύξηση της συχνότητας των ατυχημάτων Αύξηση των παραπόνων των πελατών Αύξηση των νομικών απαιτήσεων και αγωγών εκ μέρους των αγχωμένων υπαλλήλων

13 2.4. Πώς εντοπίζεται το άγχος και οι παράγοντες που το προκαλούν; Το άγχος επηρεάζει κάθε άνθρωπο με διαφορετικό τρόπο. Κάποιοι παρουσιάζουν έντονες αντιδράσεις. Σε άλλους τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν αργότερα και να υπάρξει σύγχυση με άλλα προβλήματα υγείας. Το άγχος μπορεί να εντοπιστεί από προβλήματα στην συμπεριφορά και σωματικές, πνευματικές και συναισθηματικές ενδείξεις. Είναι πολύ σημαντικό να μην περιμένουν οι επιχειρήσεις την εμφάνιση των συμπτωμάτων του άγχους για να πάρουν μέτρα, αλλά να εφαρμόζουν προληπτικά μέτρα για την εξάλειψη των κινδύνων του άγχους σε επίπεδο εταιρείας. Στους παρακάτω πίνακες αναφέρονται συνοπτικά κάποια συμπτώματα άγχους. Ενδείξεις άγχους ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Πονοκέφαλος, πίεση, δυσπεψία, δύσπνοια, εξανθήματα ή δερματικοί ερεθισμοί, συχνά κρυώματα, υποτροπή παλιών ασθενειών, κούραση, αδυναμία χαλάρωσης, ταχυκαρδία, ναυτία, ευαισθησία σε αλλεργίες, υπερβολική εφίδρωση, σφιχτές γροθιές, λιποθυμίες, μικροασθένειες, δυσκοιλιότητα ή διάρροια, ταχύτατη λήψη ή απώλεια βάρους. ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Έλλειψη κοινωνικότητας, διαρκής ανησυχία, ψέματα, απρόσεκτη οδήγηση, μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ και τσιγάρου, κλάμα, συνεχείς συγκρούσεις κατά τις συναντήσεις, εριστικότητα, άρνηση συμβουλών και προτάσεων, χρήση λύσεων που είναι γνωστό ότι είναι ακατάλληλες, επικρίσεις άλλων, βανδαλισμοί, φωνές, αργοπορία και γρήγορη αναχώρηση, μεγάλα διαλείμματα, παθητικότητα και έλλειψη δέσμευσης. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Αδυναμία συγκέντρωσης, ανησυχία, λάθη, μπερδεμένη σκέψη, διαρκείς αρνητικές σκέψεις, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, κακά όνειρα ή εφιάλτες, μικρότερη διαίσθηση, μικρότερη ευαισθησία, λανθασμένη κρίση, βραχυπρόθεσμη και όχι μακροπρόθεσμη σκέψη, βιαστικές αποφάσεις. ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Εκνευρισμός, ένταση, κυκλοθυμία, αποξένωση, αίσθηση ανικανοποίητου, φόβος και κρίσεις πανικού. Σε επίπεδο επιχείρησης οι παράγοντες, που επηρεάζουν το άγχος της εργασιακής κοινότητας συχνά έχουν σχέση με: Το εργασιακό περιβάλλον

14 Τις απαιτήσεις Τη διοίκηση Τις σχέσεις στο χώρο εργασίας Τις αλλαγές Τους ρόλους Την έλλειψη υποστήριξης Την έλλειψη εκπαίδευσης Στόχος των επιχειρήσεων πρέπει να είναι ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση των κινδύνων που έχουν σχέση με το άγχος πριν την εμφάνιση συμπτωμάτων στους υπαλλήλους. Οι τρόποι προσδιορισμού και αξιολόγησης των επικίνδυνων παραγόντων περιγράφονται στο κεφάλαιο 3.

15 2.5. Εκτίμηση: Νιώθετε άγχος; Τα συμπτώματα του άγχους μπορούν να αξιολογηθούν με διάφορους τρόπους. Η παρακάτω αξιολόγηση περιλαμβάνει μια σειρά προτάσεων που θα σας βοηθήσουν να υπολογίσετε πόσο αγχωμένοι είστε. Βαθμολογείστε κάθε πρόταση σύμφωνα με το πόσο ταιριάζει. Αν νιώθετε ότι η φράση δεν σας εκφράζει δώστε της 1 βαθμό. Αν συμφωνείτε απόλυτα δώστε της 6 βαθμούς (1=διαφωνώ απόλυτα, 2=διαφωνώ, 3=διαφωνω λίγο, 4=συμφωνω λίγο, 5=συμφωνώ, 6=συμφωνώ απόλυτα). Συχνά έχω αϋπνίες λόγω δουλειάς. Δεν μπορώ να κοιμηθώ γιατί σκέφτομαι τη δουλειά μου. Ξυπνάω τη νύχτα και σκέφτομαι τη δουλειά μου. Υποφέρω από ανεξήγητους πόνους. Με πονάει ο λαιμός και ο ώμος μου. Με πονάει η πλάτη μου. Υποφέρω συχνά από πονοκεφάλους. Με πονούν οι αρθρώσεις μου. Έχω συχνά στομαχικές διαταραχές. Νιώθω συχνά ένταση ή πίεση. Νιώθω άγχος όταν φεύγω για τη δουλειά. Κατά τον ελεύθερο χρόνο μου το μυαλό μου απασχολούν ζητήματα δουλειάς. Δυσκολεύομαι να διαχωρίσω τον εαυτό μου από τη δουλειά. Είμαι απογοητευμένος από τη δουλειά μου. Νιώθω ότι δεν ξέρω να κάνω σωστά τη δουλειά μου. Νιώθω ότι δεν έχω αρκετό χρόνο για να κάνω τη δουλειά μου. Είμαι πολυάσχολος. Νιώθω ότι δεν έχω πολλή ενέργεια στη δουλειά μου. Δουλεύω υπερωρίες κάθε μέρα. Πηγαίνω στη δουλειά τουλάχιστον δύο Σαββατοκύριακα το μήνα λόγω φόρτου εργασίας. Νιώθω εκνευρισμένος. Πιέζομαι στη δουλειά. Δεν έχω καλή σχέση με τους συναδέλφους μου. Δεν παίρνω βοήθεια ή πληροφορίες από το διευθυντή μου. Νιώθω ότι δεν μπορώ να εξελιχθώ στο πλαίσιο του εργασιακού περιβάλλοντος. Νιώθω ότι δεν έχω χρόνο.

16 Δε νιώθω αναγκαίος στη δουλειά μου. Δεν ξέρω πώς συνδέεται η εργασιακή μου απόδοση με όλες τις διαδικασίες της εταιρείας. Η δουλειά μου είναι ασήμαντη. Δεν με ικανοποιούν οι εργασιακές συνθήκες. Δεν χρησιμοποιώ όλα τα προσόντα μου στη δουλειά μου. Με ταλαιπωρούν απρόσμενες αλλαγές συμπεριφοράς. Δεν έχω χρόνο για τίποτε άλλο εκτός δουλειάς. Χρησιμοποιώ πολλά τονωτικά (αλκοόλ, καπνό). Δεν ξέρω πώς να χαλαρώσω. Συνολικοί βαθμοί = Αφού βαθμολογήσατε κάθε πρόταση, αθροίστε τους βαθμούς σας: βαθμοί: Σύμφωνα με αυτή την αξιολόγηση δεν υποφέρετε από εργασιακό άγχος βαθμοί: Περιστασιακά υποφέρετε από εργασιακό άγχος βαθμοί: Υποφέρετε από πολύ άγχος! Τα αποτελέσματα μπορεί να ποικίλουν ανά περιόδους και γι αυτό μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την παρούσα αξιολόγηση πολλές φορές. Συγκρίνοντας τα διάφορα αποτελέσματα μπορείτε να παρακολουθήσετε την πορεία που ακολουθεί το επίπεδο του άγχους σας.

17 Παράδειγμα 1: Η Κατερίνα άρχισε να εργάζεται ως υπάλληλος γραφείου πριν από δύο χρόνια. Προσφάτως η πίεση αυξήθηκε γιατί δεν υπάρχει αντικαταστάτης για τον υπεύθυνο μισθοδοσίας, που απουσιάζει με άδεια ασθενείας. Η Κατερίνα εκτός από τα δικά της καθήκοντα πρέπει να εκτελεί και αυτά του υπεύθυνου μισθοδοσίας. Δεν έχει κατάλληλη εκπαίδευση για την εκτέλεσή τους αλλά ούτε προηγούμενη εμπειρία. Οι υποχρεώσεις της μισθοδοσίας ακολουθούν ένα πολύ στενό χρονοδιάγραμμα, το οποίο πρέπει να τηρείται. Περιστασιακά νιώθει πανικό και τόσο άσχημα, που δεν μπορεί να δουλέψει. Πιστεύει όμως ότι τα καθήκοντα αυτά είναι ενδιαφέροντα και αποτελούν πρόκληση. Δεν έχει αρκετό χρόνο να ολοκληρώσει τη δική της δουλειά και γι αυτό μένει πολλές ώρες στη δουλειά και παίρνει δουλειά για το Σαββατοκύριακο. Αυτό όμως έχει επιπτώσεις στην οικογενειακή της ζωή. Στο σπίτι η Κατερίνα έχει ένα σύζυγο και δύο παιδιά που θέλουν και αυτοί την προσοχή της. Της μένει πολύ λίγος χρόνος για να περάσει με την οικογένειά της. Λόγω κούρασης η Κατερίνα νευριάζει στο σπίτι και δεν έχει πολλή ενέργεια για να ενδιαφερθεί για το σύντροφο και τα παιδιά της όπως παλιά. Ξυπνά τα βράδια και ο ύπνος την παίρνει τα ξημερώματα. Τρώει ανθυγιεινά, δεν έχει χρόνο για άσκηση, ούτε την ενδιαφέρουν οι εξωτερικές δραστηριότητες. Δεν ξέρει πώς να γλιτώσει από αυτή την κατάσταση. Το σημαντικότερο γι αυτήν είναι να κρατήσει τη δουλειά της και να βελτιώσει την κατάσταση στο σπίτι της. Ερωτήσεις: 1. Κατά τη γνώμη σας ποιες είναι οι αιτίες που νιώθει άγχος η Κατερίνα; 2. Πώς καταλάβατε ότι πάσχει από εργασιακό άγχος; 3. Θυμηθείτε κάποια γεγονότα που προκαλούν άγχος. Ποιοι είναι οι παράγοντες που ενισχύουν το άγχος; 4. Θυμηθείτε μία περίσταση στην οποία σας βοήθησε το άγχος. 5. Θυμηθείτε μία περίσταση στην οποία δεν σας βοήθησε το άγχος.

18 3. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ 3.1. Εκτίμηση των κινδύνων στο χώρο εργασίας Η επιτυχία μιας εταιρείας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Όλοι αυτοί οι παράγοντες πρέπει να λειτουργούν σωστά ώστε να είναι σωστή και η λειτουργία της εταιρείας. Οι εργαζόμενοι είναι ο κεντρικός πόρος μιας εταιρείας. Οι εργασιακοί κίνδυνοι είναι απειλές που αφορούν την υγεία των εργαζομένων. Οι κίνδυνοι αυτοί πηγάζουν εντός και εκτός της εταιρείας. Ο εντοπισμός τους είναι το πρώτο στάδιο της διαχείρισης των κινδύνων. Μετά τον προσδιορισμό των κινδύνων, πρέπει να εκτιμηθεί η σπουδαιότητά τους ώστε να καταταγούν κατά σειρά σπουδαιότητας. Στη συνέχεια πρέπει να ληφθεί μια σειρά μέτρων διαχείρισης των κινδύνων. Για την εκτίμηση των κινδύνων εργασιακού άγχους πρέπει να δοθεί απάντηση στις παρακάτω ερωτήσεις. Βασικές ερωτήσεις 1. Υπάρχει κάποιο πρόβλημα; Μπορεί το εργασιακό άγχος να επηρεάσει την υγεία των υπαλλήλων; 2. Πώς μπορεί να επιλυθεί το πρόβλημα του άγχους; 3. Παρακολουθείτε όλο το σύστημα; Κατά τη διεξαγωγή της εκτίμησης των κινδύνων του εργασιακού άγχους είναι σημαντικό να συνυπολογιστούν οι παράγοντες, που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Αυτοί μπορεί να εντοπιστούν κατά τις ετήσιες εκθέσεις αξιολόγησης, τα ερωτηματολόγια σχετικά με τις εργασιακές συνθήκες και το εργασιακό κλίμα, τις αξιολογήσεις του προσωπικού ή τις έρευνες, που αφορούν αποκλειστικά το εργασιακό άγχος. Ποια είναι τα οφέλη από την εκτίμηση των κινδύνων; Οφέλη Η εκτίμηση των κινδύνων παρέχει πληροφορίες για την εξέλιξη της επιχείρησης, φέρνει στο προσκήνιο τις απαιτήσεις εξέλιξης και εντοπίζει τις αιτίες του εργασιακού άγχους. Λειτουργεί ως εργαλείο διασφάλισης της ασφάλειας, της ευημερίας και της παραγωγικότητας στην εργασία. Επιπλέον δίνει στη διοίκηση στοιχεία σχετικά με τις εξελίξεις του έργου της διοίκησης. Τα αποτελέσματα της εκτίμησης μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τα προγράμματα, που αφορούν την επιχειρησιακή ανάπτυξη, να βοηθήσουν στο σχεδιασμό κατάλληλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και να προσφέρουν απαραίτητες πληροφορίες για επαγγελματική συμβουλευτική. Οι εργοδότες είναι υπεύθυνοι εκτίμησης όλων των κινδύνων που επηρεάζουν την υγεία και την ασφάλεια των υπαλλήλων τους καθώς και των κινδύνων, που σχετίζονται με το άγχος. Η εκτίμηση πραγματοποιείται σε συνεργασία με τους εργαζόμενους. Αν η επιχείρηση δεν έχει τις απαραίτητες γνώσεις ή πόρους τότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι υπηρεσίες ΕΞΥΠΠ (Εξωτερικών Υπηρεσιών Προστασίας και Πρόληψης) επαγγελματικού κινδύνου ή άλλων ειδικών εκτός

19 εταιρείας. Η εκτίμησης εργασιακών κινδύνων είναι μια διαδικασία. Τα στάδιά της είναι τα παρακάτω: 1. Λήψη της απόφασης διεξαγωγής μιας εκτίμησης κινδύνων. 2. Επιλογή των στοιχείων που πρέπει να εκτιμηθούν, καταμερισμός των εργασιών και των διαδικασιών. 3. Απόκτηση απαραίτητης εκπαίδευσης. 4. Καθορισμός στόχων, χρονοδιαγράμματος και πόρων. 5. Επιλογή της μεθόδου ή των μεθόδων που θα χρησιμοποιηθούν. 6. Υλοποίηση της εκτίμησης. 7. Παρουσίαση των αποτελεσμάτων. 8. Λήψη αποφάσεων σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν βάσει των αποτελεσμάτων. Διαδικασία εκτίμησης των κινδύνων Μια σωστή εκτίμηση των κινδύνων γίνεται συστηματικά και περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα παρακολούθησης της πορείας. Είναι αντικειμενική και καλά προγραμματισμένη. Μια σωστή εκτίμηση αποκαλύπτει τις αιτίες του εργασιακού άγχους και δείχνει τις απαιτήσεις για μεταρρυθμίσεις. Είναι επίσης πρακτική και προχωράει προοδευτικά. Οι ερωτήσεις, που χρησιμοποιεί μια εταιρεία στην εκτίμηση των κινδύνων πρέπει να είναι αποτέλεσμα προσεκτικής σκέψης, ώστε να ταιριάζουν στη συγκεκριμένη επιχείρηση και στη φύση των εργασιών της. Πρέπει να αποφεύγονται οι ερωτήσεις που καθοδηγούν προς ορισμένες απαντήσεις. Τρόποι προσέγγισης για τον εντοπισμό των υπαρχόντων κινδύνων: - Ρωτήστε άμεσα τους εργαζόμενους για τα προβλήματά τους στην εργασία και για το αν πιστεύουν ότι μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά η δουλειά τους. - Ζητήστε από τους εργαζόμενους να περιγράψουν τα καλύτερα και τα χειρότερα στοιχεία της εργασίας τους. - Αν κριθεί απαραίτητο κάντε πιο λεπτομερείς ερωτήσεις σχετικά με τους κινδύνους που σχετίζονται με το άγχος. - Οι ειδικές ερωτήσεις δίνουν λεπτομερέστερες πληροφορίες και τα αποτελέσματά τους είναι χρησιμότερα για το σχεδιασμό των κατάλληλων μέτρων. - Χρησιμοποιήστε στοιχεία που τηρούνται στην επιχείρηση (άδειες ασθενείας, ρυθμός αλλαγής του προσωπικού, επίπεδα απόδοσης, ατυχήματα, λάθη). Η εκτίμηση των κινδύνων πρέπει να μελετά τους παράγοντες, που προκαλούν άγχος

20 σε επίπεδο εταιρείας καθώς και τις σχετικές εμπειρίες των εργαζομένων. Στους παράγοντες περιλαμβάνονται οι εξής: Το περιβάλλον και ο χαρακτήρας της εργασίας Οι προϋποθέσεις και οι απαιτήσεις της εργασίας Παράγοντες που σχετίζονται με την οργάνωση της εργασίας Οι εργασιακές σχέσεις Αλλαγές στις εργασιακές συνθήκες Οι ρόλοι Η διαθεσιμότητα βοήθειας Η παροχή εκπαίδευσης

21 3.2. Βασικές αρχές της εκτίμησης των κινδύνων Είναι πολύ σημαντικό να μπορέσουν να συμμετάσχουν οι υπάλληλοι στην εκτίμηση των κινδύνων. Σημαντική είναι επίσης η επιλογή των σωστών μεθόδων, δεικτών και προσεγγίσεων. Ο παρακάτω πίνακας αναφέρει τις βασικές αρχές της εκτίμησης των κινδύνων. Βασικές αρχές της εκτίμησης των κινδύνων Εργασία με συγκεκριμένες ομάδες Εστίαση στις εργασιακές συνθήκες και όχι στα άτομα Εστίαση σε σημαντικά ζητήματα: Σημαντικές αιτίες άγχους Παροχή αποδείξεων σχετικά με τις συνέπειες των εργασιακών συνθηκών στην υγεία Χρήση εγκύρων και αξιόπιστων μέτρων Διατήρηση της εμπιστευτικότητας των πληροφοριών Εστίαση στη μείωση των κινδύνων Συμμετοχή υπαλλήλων Κάθε εκτίμηση κινδύνων πραγματοποιείται όσον αφορά μια συγκεκριμένη ομάδα, θέση εργασίας ή λειτουργία. Οι εκτιμήσεις των κινδύνων πραγματοποιούνται για τον προσδιορισμό των εργασιακών πτυχών που αυξάνουν το άγχος και τα προβλήματα υγείας και δεν πρέπει να βασίζονται στα άτομα που νιώθουν άγχος. Εστίαση σε προβλήματα που επηρεάζουν την πλειοψηφία του προσωπικού και όχι σε μεμονωμένα παράπονα. Η διαδικασία αντικειμενικά στοιχεία. Οι μέθοδοι συλλογής δεδομένων πρέπει να είναι αξιόπιστες και έγκυρες. Η εμπειρία των εργαζομένων αποτελεί σημαντική πηγή πληροφοριών. Πρέπει να διασφαλίζεται η εμπιστευτικότητα των πληροφοριών που δίνουν τα άτομα. Οι πληροφορίες πρέπει να αποθηκεύονται με μυστικότητα και να μη κοινοποιούνται. Η εκτίμηση των κινδύνων σχεδιάζεται με στόχο τη μείωση των κινδύνων. Τα εργαλεία της είναι έτσι σχεδιασμένα, ώστε να προσφέρουν αρκετές λεπτομέρειες και πληροφορίες για το περιβάλλον, προκειμένου να επιτρέπεται η λήψη μέτρων ελέγχου. Δίνεται έμφαση στα μέτρα πρόληψης και παρέμβασης σε οργανωτικό επίπεδο. Η χρήση συμμετοχικών μεθόδων και η εμπλοκή των υπαλλήλων είναι κρίσιμες και συμβάλλουν στην επιτυχία.

22 3.3. Τα έξι στάδια της εκτίμησης των κινδύνων Η εκτίμηση των κινδύνων μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω μιας διαδικασίας έξι σταδίων (Leka, Griffiths & Cox: Work Organisation & Stress). Εντοπισμός των κινδύνων ΣΤΑΔΙΟ 1: Εντοπισμός των κινδύνων Εντοπίστε προσεκτικά για μια συγκεκριμένη ομάδα εργαζομένων τους εργασιακούς παράγοντες που είναι ακατάλληλοι ή μη αποδεκτοί και αξιολογήστε το βαθμό έκθεσής τους σε αυτούς. Επειδή πολλά από τα προβλήματα που προκαλούν άγχος στην εργασία έχουν χρόνια φύση, το ποσοστό των εργαζομένων, οι οποίοι αναφέρουν κάποια συγκεκριμένη πτυχή της οργάνωσης της εργασίας ως προβληματική μπορεί να είναι ένα «αρκετά καλό» στατιστικό δείγμα. Υπάρχουν πολλοί τρόποι μέτρησης και παρουσίασης μιας τέτοιας γνώμης της πλειοψηφίας. Αξιολόγηση των ΣΤΑΔΙΟ 2: Αξιολόγηση των βλαβών βλαβών Συλλέξτε και αξιολογήστε αντικειμενικά στοιχεία, που δείχνουν ότι οι συγκεκριμένοι εργασιακοί παράγοντες σχετίζονται με το άγχος ή και με τη βλάβη της υγείας της υπό εξέτασης ομάδας. Αυτή η άσκηση αξιολόγησης πρέπει να αφορά τις βλαβερές συνέπειες αυτών των παραγόντων όσον αφορά ένα ευρύ φάσμα επιπτώσεων για την υγεία, συμπεριλαμβανομένων συμπτωμάτων γενικής δυσφορίας και συγκεκριμένων διαταραχών, καθώς και συμπεριφορών που έχουν σχέση με την εταιρεία και την υγεία, όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και οι απουσίες λόγω ασθένειας. ΣΤΑΔΙΟ 3: Εντοπισμός των πιθανών παραγόντων κινδύνου Μελετήστε λογικά ή στατιστικά τις σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στην έκθεση στους εργασιακούς παράγοντες που προσδιορίστηκαν ως απειλές και στις βλάβες για να εντοπίσετε τους πιθανούς παράγοντες κινδύνου σε επίπεδο ομάδας και για να εκτιμήσετε το μέγεθος και τη σπουδαιότητά τους. ΣΤΑΔΙΟ 4: Περιγραφή των υποκείμενων μηχανισμών Κατανοήστε και περιγράψτε τους μηχανισμούς, μέσω των οποίων είναι πιθανό να συνδέεται η έκθεση στους εργασιακούς παράγοντες-απειλές με τις επιπτώσεις στην υγεία της υπό εξέτασιν ομάδας ή εταιρείας. Εντοπισμός των πιθανών παραγόντων κινδύνου Περιγραφή των υποκείμενων μηχανισμών ΣΤΑΔΙΟ 5: Επιθεώρηση του ισχύοντος οργανωτικού ελέγχου και των συστημάτων στήριξης των εργαζομένων Επιθεώρηση Εντοπίστε και αξιολογήστε όλα τα συστήματα, που χρησιμοποιεί η διοίκηση και που αφορούν τον έλεγχο και τη διαχείριση των κινδύνων, τις περιπτώσεις του εργασιακού άγχους καθώς και την παροχή στήριξης στους υπαλλήλους, που υφίστανται

23 προβλήματα. ΣΤΑΔΙΟ 6: Εξαγωγή αποτελεσμάτων όσον αφορά τους εναπομείναντες κινδύνους και τις προτεραιότητες Συμπεράσματα Λαμβάνοντας υπόψη σας τα υπάρχοντα συστήματα διοικητικού ελέγχου και στήριξης των υπαλλήλων διατυπώστε προτάσεις σχετικά με τους εναπομείναντες κινδύνους, που σχετίζονται με τους παράγοντες που έχουν εντοπισθεί και που είναι πιθανό να προκαλέσουν εργασιακό άγχος κατά προτεραιότητα δράσης.

24 3.4. Αξιολογήστε τους κινδύνους που σχετίζονται με το άγχος στην εταιρεία σας. Ο παρακάτω πίνακας περιλαμβάνει μια σειρά προτάσεων που θα σας βοηθήσουν να αξιολογήσετε τους παράγοντες άγχους στην εταιρεία σας. Αν συμφωνείτε με τις προτάσεις βάλτε Χ στη στήλη του Ναι. Αν η πρόταση δεν ισχύει στο δικό σας εργασιακό περιβάλλον βάλτε Χ στη στήλη του Όχι. Η δουλειά μου έχει προκλήσεις και είναι σημαντική Η δουλειά μου συνδέεται με σαφείς στόχους Τα εργασιακά μου καθήκοντα έχουν ενδιαφέρον Η δουλειά έχει αρκετή ποικιλία Ως επί το πλείστον ο φόρτος εργασίας είναι ανεκτός Έχω αρκετό χρόνο για να επιτελέσω τα καθήκοντά μου Οι βάρδιες είναι σωστά προγραμματισμένες Τα ωράρια είναι ευέλικτα. Οι υπάλληλοι συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Οι εργαζόμενοι γνωρίζουν τι κάνουν και γιατί (δεν γίνεται παγίδευση των εργαζομένων) Υπάρχει αρκετή ανατροφοδότηση σχετικά με την εργασία. Ο μισθός αντιστοιχεί στην εργασία. Οι εργαζόμενοι έχουν αρκετές πληροφορίες και γνώσεις για την επιτέλεση της εργασίας τους. Οι υπάλληλοι γνωρίζουν τα καθήκοντά τους. Οι εργασιακές σχέσεις είναι καλές. Το εργασιακό περιβάλλον είναι ασφαλές και δεν παρατηρούνται εκφοβισμοί ή πιέσεις. Οι διευθυντές χειρίζονται σωστά την εργασία και τους εργαζόμενους. Υπάρχει δυνατότητα ανοιχτής επικοινωνίας και συζήτησης. Οι εργαζόμενοι λαμβάνουν αρκετές πληροφορίες όσον αφορά τις αλλαγές που πραγματοποιούνται. Η εργασιακή ατμόσφαιρα είναι καλή. Ναι Όχι

25 Οι εργασιακές συνθήκες είναι καλές. Παρέχεται επαρκής εκπαίδευση στους εργαζόμενους. Οι εργαζόμενοι έχουν λόγο για τον τρόπο εκτέλεσης των εργασιών. Ενθαρρύνονται οι πρωτοβουλίες και οι καινοτομίες. Οι υπάλληλοι έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν. Όσο περισσότερα Χ έχετε στη στήλη του Ναι τόσο λιγότεροι κίνδυνοι εργασιακού άγχους υπάρχουν. Τώρα μελετήστε προσεκτικά τις προτάσεις στις οποίες σημειώσατε το Όχι. Προσπαθήστε να τις αναλύστε βαθύτερα διατυπώνοντας ερωτήσεις σχετικά με αυτές. Αν για παράδειγμα σημειώσατε την ερώτηση «Το εργασιακό περιβάλλον είναι ασφαλές και δεν παρατηρούνται εκφοβισμοί ή πιέσεις.» μπορείτε να κάνετε τις παρακάτω σχετικές ερωτήσεις. - Από πού πηγάζει αυτή η αίσθηση ανασφάλειας; - Τι είδους εκφοβισμός παρατηρείται στο χώρο εργασίας σας; - Πόσο συχνά παρατηρείται; - Μήπως η ανασφάλεια πηγάζει από κάποιον άλλο λόγο και όχι από κάποιον εκφοβισμό ή πίεση; - Πόσοι υπάλληλοι νιώθουν ανασφάλεια; Σκεφτείτε προσεκτικά τις ερωτήσεις αυτές μέχρις ότου να μπορέσετε να απομονώσετε τα προβλήματα και έτσι να βρείτε τη βασική αιτία.

26 Παράδειγμα: Η εταιρεία Χ είναι υπεργολαβική στον κλάδο των ηλεκτρονικών. Τα τελευταία δύο χρόνια οι παραγγελίες τριπλασιάστηκαν και οι χρόνοι παράδοσης μίκρυναν. Αν και οι παραγγελίες αυξήθηκαν δεν έγιναν πολλές προσλήψεις. Η εταιρεία εφαρμόζει ένα πρόγραμμα διαχείρισης της ποιότητας, που χωρίζει τις λειτουργίες σε διαφορετικές παραμέτρους. Κάθε μήνα συντάσσονται αναφορές σχετικά με τα οικονομικά ζητήματα, την ποιότητα παραγωγής, τους χρόνους παράδοσης, τις προθεσμίες παράδοσης και τις ποιοτικές αποκλίσεις καθώς και με το κόστος της ποιότητας. Κάθε έξι μήνες συλλέγονται στοιχεία σχετικά με την ικανοποίηση των εργαζομένων με τη βοήθεια ενός ερωτηματολόγιου καταγραφής, ενώ μία φορά το χρόνο συντάσσεται μια αναφορά για το προσωπικό. Τον τελευταίο χρόνο η ποσότητα των ποιοτικών αποκλίσεων και το κόστος της ποιότητας έχουν αυξηθεί ανησυχητικά. Επίσης έχει μεγαλώσει και ο αριθμός των αδειών ασθενείας. Το προσωπικό νιώθει πιεσμένο και έχουν αυξηθεί η συγκρούσεις μεταξύ των υπαλλήλων. Οι ομάδες κατηγορούν η μία την άλλη για τα λάθη. Ανεβασμένος είναι επίσης ο αριθμός μικροατυχημάτων. Η διοίκηση της εταιρείας άρχισε να ανησυχεί για την κατάσταση. Ο εκπρόσωπος του σωματείου έχει εκφράσει παράπονα, ενώ και οι πελάτες άρχισαν να παρατηρούν ότι δεν κάτι δεν πάει καλά. Η ηγεσία της εταιρείας αποφάσισε να μελετήσει προσεκτικά την κατάσταση. Ο γενικός διευθυντής ζήτησε από τους βασικούς εργαζόμενους της εταιρείας να σχηματίζουν μια ομάδα εργασίας. Στην ομάδα περιλαμβάνονται εκπρόσωποι της διοίκησης, επιλεγμένοι εργαζόμενοι από κάθε τμήμα, εκπρόσωποι του σωματείου και εκπρόσωποι στην επιτροπή υγιεινής και ασφάλειας επιχείρησης (ΕΥΑΕ). Ο γενικός διευθυντής ενημέρωσε την ομάδα ότι αποφασίστηκε να διεξαχθεί μια εκτίμηση κινδύνων. Επειδή το θέμα ήταν άγνωστο σε όλους, αποφασίστηκε να διοργανωθεί μια σχετική εκπαίδευση εντός της εταιρείας. Μετά το πρόγραμμα η ομάδα ξανασυγκλήθηκε και να συνεργάστηκε για την κατάρτιση ενός χρονοδιαγράμματος για την πραγματοποίηση ενός πλάνου εκτίμησης επαγγελματικών κινδύνων καθώς και αποφάσισε τις μεθόδους που πρέπει να εφαρμόσει. Κατά το στάδιο σχεδιασμού έγινε καταμερισμός των καθηκόντων και περιγραφή των ευθυνών κάθε μέλους. Μόλις ετοιμάστηκε το πρόγραμμα ξεκίνησε η εκτίμηση. Συλλογή των πληροφοριών έγινε μέσω ενός ερωτηματολογίου, συνεντεύξεων και μέσω των ενεργειών της ομάδας. Μετά τη συλλογή του υλικού συντάχθηκε μια σύνοψη και μια έκθεση εκτίμησης. Τα αποτελέσματα της εκτίμησης έδειξαν ότι οι περισσότεροι εργαζόμενοι πάσχουν από εργασιακό άγχος. Αυτό πηγάζει από το μεγάλο φόρτο εργασίας, τους ανεπαρκείς πόρους και τη συνεχή βιασύνη. Οι νέοι εργαζόμενοι δεν έχουν ενσωματωθεί πλήρως στην εταιρεία. Οι μη συμμορφώσεις ως προς την ποιότητα έκαναν τους εργαζόμενους να φοβούνται μήπως προκαλέσουν επιπτώσεις κι έτσι κρύβουν τα σφάλματά τους κατηγορώντας άλλους. Οι διευθυντές δεν παρεμβαίνουν στα προβλήματα και αφήνουν τους εργαζόμενους να βρουν οι ίδιοι λύση στις διαφορές τους. Αυτό έχει επηρεάσει τις εργασιακές σχέσεις και έχει βαρύνει την ατμόσφαιρα. Η ομάδα εξακολούθησε να συνέρχεται της για να μελετήσει όλα τα αποτελέσματα. Η

27 ομάδα συζήτησε εκτενώς ενεργά την εκτίμηση των κινδύνων και προσδιόρισε κρίσιμα σημεία που πρέπει να αλλάξουν. Η ομάδα ασχολήθηκε επίσης με σημαντικές μεταρρυθμίσεις και με το σχέδιο πραγματοποίησής τους. Μετά την εξαγωγή των συμπερασμάτων η ομάδα εξακολούθησε να συνεδριάζει για να προτείνει μέτρα στους διευθυντές τις εταιρείας. Ο γενικός διευθυντής είναι πολύ ικανοποιημένος από τα αποτελέσματα της αξιολόγησης. Τώρα ξέρει ότι κατά την κατάρτιση του σχεδίου δράσης πρέπει να προσέξει συγκεκριμένα σημεία για να εξομαλύνει την κατάσταση. Ερωτήσεις: 1. Ποια οφέλη έχει η εταιρεία από τη διεξαγωγή της εκτίμησης κινδύνων; 2. Έχει πραγματοποιηθεί εκτίμηση κινδύνων στη δική σας εταιρεία; Αν ναι, ποια ήταν τα αποτελέσματά της; 3. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος υλοποίησης της εκτίμησης επαγγελματικών κινδύνων στην εταιρεία σας;

28 4. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ 4.1. Ο κύκλος διαχείρισης των κινδύνων Η εκτίμηση των κινδύνων είναι ένα από τα βασικά στάδια για τη διαχείριση των κινδύνων. Αυτή για να ολοκληρωθεί περνά από πέντε στάδια: 1. Ανάλυση της κατάστασης και εκτίμηση των κινδύνων. 2. Κατάρτιση ενός σχεδίου δράσης για τη μείωση του κίνδυνου του εργασιακού άγχους. 3. Εφαρμογή του σχεδίου δράσης. 4. Αξιολόγησή του. 5. Εκπαίδευση και επιπλέον μέτρα που βασίζονται σε αυτή την αξιολόγηση. Ο κύκλος διαχείρισης των κινδύνων Εκτίμηση των κινδύνων Εκπαίδευση και επιπλέον μέτρα Κατάρτιση σχεδίου δράσης για τη μείωση των κινδύνων Αξιολόγηση του σχεδίου δράσης Εφαρμογή του σχεδίου δράσης Οι επιχειρήσεις μπορούν να προσεγγίσουν τη διαχείριση του άγχους και μέσω ενός οργανωτικού συστήματος. Στην πράξη αυτό προϋποθέτει τη χρήση ενός μοντέλου λειτουργιών προσανατολισμένου στην οργάνωση, το οποίο περιλαμβάνει διαρκή ανάπτυξη και μάθηση:

29 Σ Υ Ν Ε Χ Η Σ Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η Πολιτικές επιχείρησης, αρχές Εκτίμηση κινδύνων Προσδιορισμός μέτρων Σχέδιο δράσης Εκπαίδευση, πρωτοβουλίες Χρήση διαδικασιών Σ Τ Η Ρ Ι Ξ Η Ε Ι Δ Ι Κ Ω Ν Εκτίμηση, ανάπτυξη Το πρώτο στάδιο του μοντέλου διαμορφώνεται σε επίπεδο οργανωτικής πολιτικής της επιχείρησης (πολιτική σχετικά με τους ανθρώπινους πόρους, στρατηγική σχετικά με τους ανθρώπινους πόρους). Μετά την εκτίμηση των κινδύνων ακολουθεί η λήψη αποφάσεων εκ μέρους των διευθυντών σχετικά με τα μέτρα που θα εφαρμοστούν. Μετά τις αποφάσεις γίνεται η κατάρτιση ενός επιχειρησιακού πλάνου. Η εκπαίδευση και η μύηση των εργαζομένων είναι σημαντικό τμήμα της διαδικασίας. Μετά την εφαρμογή των διορθωτικών μέτρων γίνεται καινούργια εκτίμηση των κινδύνων και εφαρμόζεται ξανά το ίδιο μοντέλο. Η εξειδικευμένη βοήθεια μπορεί να προέρχεται από ειδικούς εντός ή εκτός της εταιρείας οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες στήριξης. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν τη βοήθεια και την καθοδήγηση ομάδων ή ατόμων, εκπαιδευτικούς οργανισμούς ή

30 συμβουλευτικές υπηρεσίες για την επίλυση προβλημάτων. Τα δυσκολότερα προβλήματα ίσως απαιτούν τη συνεργασία με εξωτερικούς και ανεξάρτητους ειδικούς. Δεν υπάρχει μόνο ένα σωστό μοντέλο για τη διαχείριση των κινδύνων. Κάθε επιχείρηση μπορεί να δημιουργήσει το δικό της ιδανικό επιχειρησιακό σχέδιο. Στην επιλογή του πρέπει να συνυπολογιστούν όλα τα στοιχεία της εταιρείας, η δομή του εργατικού δυναμικού της, οι δραστηριότητες της επιχείρησης και άλλα οργανωτικά χαρακτηριστικά της.

31 4.2. Βασικά στάδια της διαχείρισης των κινδύνων Υπάρχουν κάποια βασικά στάδια στη διαχείριση των κινδύνων. Καταρχήν είναι απαραίτητο να γίνει διαχωρισμός ομάδων ή θέσεων εργασίας στην εταιρεία. Στη συνέχεια, πρέπει η επιχείρηση να αναρωτηθεί ποιες από αυτές είναι πιθανό να νιώθουν το περισσότερο άγχος. Πριν περάσουμε στο επόμενο στάδιο πρέπει να αξιολογηθούν τα αντικειμενικά στοιχεία σχετικά με το άγχος. Για το σκοπό αυτό μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα δεδομένα (π.χ. συχνότητα απουσιών, ατυχημάτων, παραγωγικότητα, παράπονα). Το επόμενο στάδιο περιλαμβάνει την μελέτη του τρόπου οργάνωσης της εργασίας και διοίκησης αυτών των εργασιακών ομάδων ή θέσεων. Πολύ σημαντικό είναι επίσης να εξεταστούν οι εργασιακές συνθήκες. Στη συνέχεια πρέπει να εντοπιστούν, να συλλεγούν και να συζητηθούν όλα τα διαθέσιμα στοιχεία. Είναι προτιμότερο η εργασία αυτή να γίνει από μια ομάδα που περιλαμβάνει άτομα που κατανοεί τις συγκεκριμένες ομάδες και τις θέσεις εργασίας. Στις συζητήσεις πρέπει να συμμετέχουν εργαζόμενοι και εκπρόσωποι των σωματείων. Μετά τον εντοπισμό των προβλημάτων και των επιπτώσεών τους πρέπει να διεξαχθούν συζητήσεις με τους υπεύθυνους διευθυντές και άλλους σημαντικούς ειδικούς και μετόχους (ειδικούς εργασιακής υγείας, εργατικό σωματείο). Το επόμενο βήμα είναι η κατάρτιση ενός σχεδίου δράσης. Πρέπει να είναι κατάλληλο, λογικό και πρακτικό. Θυμηθείτε ότι ο στόχος του είναι να επιλυθούν τα προβλήματα και όχι να αυξηθεί το άγχος. Κατά την προετοιμασία του σχεδίου δράσης πρέπει να διεξάγονται συζητήσεις σχετικά με την εφαρμογή του. Μεγάλη σημασία έχει η ενημέρωση των υπαλλήλων σχετικά με το πλάνο και την υλοποίηση του. Πριν την εφαρμογή πρέπει να προσδιοριστεί ο καλύτερος τρόπος αξιολόγησής του. Η επόμενη φάση είναι η υλοποίηση του σχεδίου δράσης και η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του. Μετά την εξαγωγή των αποτελεσμάτων μπορούν να αρχίσουν συζητήσεις σχετικά με τα στοιχεία που προκύπτουν από τις επιτυχίες και τις αποτυχίες του σχεδίου δράσης, προκειμένου να αναθεωρηθεί. Πρέπει να θυμάστε ότι ο κύκλος είναι μια διαρκής διαδικασία που αποβλέπει στη συνεχή βελτίωση. Έξι στάδια

32 4.3. Αξιολόγηση, πληροφορίες και επιχειρησιακή εκπαίδευση Οι σύγχρονες επιχειρήσεις απαιτούν από τους υπαλλήλους τους να σκέφτονται την εταιρεία, να γνωρίζουν τα ζητήματα ποιότητας, να είναι προετοιμασμένοι για μια διαρκή οργανωτική ανάπτυξη και να μπορούν να συνεργάζονται. Οι ικανότητες έχουν αποκτήσει κεντρικό ρόλο στην επιτυχία των επιχειρήσεων. Οι παραδοσιακές στρατηγικές, που βασίζονται στην τιμή, στο κόστος και στη διαφοροποίηση δεν διασφαλίζουν από μόνες τους την επιτυχία στο πλαίσιο του ανταγωνισμού. Κατά την επιλογή μιας στρατηγικής πρέπει να δίνεται έμφαση στην επιτυχή εφαρμογή και στον εκσυγχρονισμό των ικανοτήτων, στην εκπαίδευση και στην ετοιμότητα όσον αφορά τις ξαφνικές αλλαγές. Οργανισμός μάθησης είναι όποιος οργανισμός (εταιρεία, δημοτικό συμβούλιο, σχολείο, ένωση κτλ.) επιθυμεί να βελτιώσει τις δραστηριότητές της μέσω της εκπαίδευσης. Οι οργανισμοί αυτοί επενδύουν στο μέλλον εκπαιδεύοντας όλο το εργατικό δυναμικό τους. Παρέχουν ευκαιρίες εκπαίδευσης και παροτρύνουν το προσωπικό τους να χρησιμοποιήσει όλες τις δυνατότητες τους. Διευκολύνουν τη μάθηση όλων των μελών/εργαζομένων τους και αλλάζουν διαρκώς μορφή και το περιβάλλον τους. Εφαρμόζουν επιχειρησιακές διεργασίες, που στηρίζουν τη διαρκή ατομική και ομαδική εκπαίδευση καθώς και τη βελτίωση της εργασιακής απόδοσης. Πίσω από τις δραστηριότητες ενός οργανισμού μάθησης πρέπει να υπάρχουν ισχυρές αξίες και σαφές όραμα. Κατά τον ορισμό των οργανισμών μάθησης γίνεται συχνά αναφορά στο μετασχηματισμό και στην καινοτομία, στη συμμετοχή, στις αλλαγές των λειτουργιών και των εργασιακών συνηθειών, στην εκπροσώπηση και όλα αυτά τα χαρακτηριστικά παραπέμπουν σε ένα προοδευτικό σύστημα διοίκησης. Στο μέλλον οι ιδανικοί οργανισμοί θα καλούνται έξυπνοι. Αυτοί θα έχουν τη δυνατότητα να ανανεώνονται διαρκώς, να προβλέπουν τις αλλαγές και να μαθαίνουν γρήγορα. Θα χειρίζονται τις πληροφορίες με ευελιξία. Τα δεδομένα θα προσαρμόζονται και θα εξελίσσονται. Οι έξυπνοι οργανισμοί εστιάζουν στην κατανόηση του νοήματος. Σε ατομικό, ομαδικό και επιχειρησιακό επίπεδο αφιερώνεται αρκετός χρόνος στον στοχασμό. Οι οργανισμοί αυτοί έχουν ένα σαφές όραμα και στρατηγική που είναι γνωστή και εγκεκριμένη από τα μέλη τους. Στηρίζουν την ανανέωση, ενώ ο χαρακτήρας, οι αξίες και το σύστημα διοίκησής τους υποστηρίζουν την ανανέωση, τις προβλέψεις και την εκπαίδευση των εργαζομένων. Έχουν μια ιδεολογία διαρκούς βελτίωσης. Οι οργανισμοί αυτοί συλλέγουν συστηματικά την ανατροφοδότηση των δράσεων τους, που λαμβάνεται υπόψη κατά την εκπαίδευση και τις απαιτήσεις για αλλαγές. Οι έξυπνοι οργανισμοί τονίζουν ότι στοιχεία όπως οι ικανότητες διοίκησης και η ηγεσία θεωρούνται λειτουργίες παροχής υπηρεσιών. Η ανάπτυξη των έξυπνων οργανισμών μάθησης απαιτεί το όραμα και η επιχειρηματική ιδέα να είναι κοινό κτήμα του εργατικού δυναμικού και τα μέλη της εταιρείας να παροτρύνονται να αναπτύξουν, ακόμα και να αλλάξουν το όραμα. Η εκπαίδευση και η εργασία συνδυάζονται για να συμβάλλουν στη διαρκή βελτίωση της ποιότητας. Η ατομική εκπαίδευση και απόκτηση ικανοτήτων στηρίζονται μέσω της αναγνώρισης των στυλ εκμάθησης κάθε ατόμου και με την παροχή ευέλικτων Οργανισμοί μάθησης

33 εκπαιδευτικών δυνατοτήτων. Οι σχέσεις με το περιβάλλον και την κοινότητα δεν περνούν σε δεύτερη μοίρα. Ο οργανισμός νιώθει υποχρέωση απέναντι στην κοινωνία και παροτρύνει τους εργαζόμενους του να φέρονται με τον ίδιο τρόπο. Οι οργανισμοί αυτοί γνωρίζουν ότι η συνεχής καινοτομία έχει σαν αποτέλεσμα την εξέλιξη του ίδιου του οργανισμού αλλά και των ατόμων. Η ανατροφοδότηση και οι πληροφορίες έχουν κεντρική σημασία στην ανάπτυξη ενός επιχειρησιακού μοντέλου διαχείρισης των κινδύνων. Χωρίς έντιμη ανατροφοδότηση η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών μείωσης των κινδύνων δεν μπορεί να αξιολογηθεί σωστά. Οι Cox et al (2000) στην έρευνά τους τονίζουν τη σημασία της σωστής αποτίμησης και της μάθησης στη διαχείριση των κινδύνων. Στην καρδιά των περισσότερων μοντέλων διαχείρισης των κινδύνων βρίσκονται δύο διαφορετικοί αλλά συσχετιζόμενοι κύκλοι δραστηριοτήτων: της αξιολόγησης των κινδύνων και της μείωσης των κινδύνων. Αυτό διαφαίνεται και στην οδηγία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εκτίμηση των κινδύνων στο χώρο εργασίας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 1996). Η διαχείριση των κινδύνων περιλαμβάνει «μια συστηματική εξέταση όλων των πτυχών μιας εργασίας η οποία μελετά τι μπορεί να προκαλέσει βλάβες, αν μπορούν να εξαλειφθούν οι κίνδυνοι και σε αντίθετη περίπτωση τι μέτρα πρόληψης ή προστασίας πρέπει να εφαρμοστούν για τον έλεγχό τους». Ο κύκλος εκτίμησης και μείωσης των κινδύνων αποτελεί τα θεμέλια του μοντέλου του Nottingham το οποίο δημιουργήθηκε από το Ινστιτούτο Εργασίας, Υγείας και Οργάνωσης και το οποίο περιγράφεται εδώ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Το μοντέλο του Nottingham ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ (και ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ) ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΜΕΙΩΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗ ΜΑΘΗΣΗ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Το μοντέλο του Nottingham περιλαμβάνει την «αξιολόγηση» και την «επιχειρησιακή μάθηση και εκπαίδευση». Επειδή πρέπει να αξιολογηθούν όλες οι διαδικασίες της διαχείρισης των κινδύνων και όχι μόνο τα αποτελέσματα του σταδίου μείωσης των κινδύνων- η αξιολόγηση είναι το επιστέγασμα όλων των άλλων σταδίων. Στην πράξη το στάδιο μείωσης των κινδύνων συνήθως εκτός από την πρόληψη περιλαμβάνει και ενέργειες που προσανατολίζονται περισσότερο στην ατομική υγεία.

34 Παράδειγμα: Την περίοδο κατά την οποία η εταιρεία Χ ανέλυε τα αποτελέσματα της εκτίμησης των επαγγελματικών κινδύνων ο γενικός διευθυντής αποφάσισε να επεκτείνει τη χρήση του συστήματος διαχείρισης των κινδύνων σύμφωνα με το επιχειρησιακό μοντέλο. Σε συνεργασία με εκπρόσωπους στην επιτροπή υγιεινής και ασφάλειας και με εκπροσώπους διαφόρων ομάδων εργαζομένων καταρτίστηκε ένα πλάνο για την επίλυση των προβλημάτων εργασιακού άγχους και για τη μείωση των παραγόντων που το προκαλούν. Συντάχθηκε ένα επιχειρησιακό σχέδιο δράσης για τις διαδικασίες, το χρονοδιάγραμμά τους, τους διαθέσιμους πόρους και τους σκοπούς κάθε διαδικασίας. Το σχέδιο δράσης όριζε και τον υπεύθυνο για κάθε διαδικασία. Βασιζόταν στις ανάγκες που εντοπίστηκαν στα πρώτα στάδια της εκτίμησης. Μετά την προετοιμασία του, το σχέδιο εξετάστηκε σε μια συνάντηση στο χώρο εργασίας και ανακοινώθηκε στην εταιρία μέσω του ενδοδικτύου. Στη συνέχεια, άρχισε η εφαρμογή των διαδικασιών. Ξεκίνησε η συλλογή τακτικής ανατροφοδότησης σχετικά με τις συνέπειες των διαδικασιών και οι εργαζόμενοι ενθαρρύνθηκαν να συμμετέχουν σε ανοιχτές συζητήσεις. Τα αποτελέσματα των διαδικασιών μελετήθηκαν αργότερα κατά την ημέρα επισκόπησης της εταιρείας. Αποδείχτηκε ότι υπήρχαν σαφή οφέλη μετά την εφαρμογή των διαδικασιών: ο φόρτος εργασίας ήταν πιο λογικός, το πρόγραμμα εκπαίδευσης νεοπροσλαμβανομένων διευκόλυνε τη δουλειά των νέων εργαζομένων και βελτιώθηκε η συνολική ατμόσφαιρα της επιχείρησης. Όσον αφορά την εκτίμηση των κινδύνων παρατηρήθηκε ότι έπρεπε να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στο χρονοδιάγραμμα και να αυξηθεί η ποσότητα πληροφοριών εντός της εργασιακής κοινότητας. Στο τέλος της ημέρας επισκόπησης της εταιρείας ο γενικός διευθυντής ήταν πολύ ικανοποιημένος από τα επιτεύγματα: τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά, τα δεδομένα είχαν βελτιωθεί και οι παράγοντες που προκαλούν εργασιακό άγχος είχαν μειωθεί εμφανώς. Ερωτήσεις: 1. Αναγνωρίζετε στοιχεία οργανισμού μάθησης στην εταιρεία σας; Αν ναι, ποια είναι αυτά; 2. Ποια από τα μέτρα του προηγούμενου παραδείγματος είναι συνέπεια της δέσμευσης του προσωπικού για αλλαγές;