1 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. Χρήσιμες έννοιες :

Transcript

1 1 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Μάζα Η μάζα είναι ένα από τα επτά θεμελιώδη μεγέθη που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τα φαινόμενα που συμβαίνουν στη φύση. Μία μάζα την μετράμε αν τη συγκρίνουμε με τη πρότυπη μάζα που καθιερώθηκε τελικά από τους επιστήμονες. Η πρότυπη μάζα ορίζεται ως μάζα 1Κg στο διεθνές σύστημα μονάδων (S.I.) Μία μάζα για να μετρηθεί συγκρίνεται με τη πρότυπη μάζα. Για να βρούμε τη μάζα ενός σώματος τη «ζυγίζουμε» με τη βοήθεια ζυγαριών (ζυγών) Ο ζυγός ουσιαστικά συγκρίνει το βάρος της μάζας που εμείς θέλουμε να μετρήσουμε με το βάρος της πρότυπης μάζας. Στο ίδιο σημείο της Γης το βάρος ενός σώματος εξαρτάται μόνο από τη μάζα του. Στη χημεία οι μάζες των σωμάτων που χρησιμοποιούνται είναι πολύ μικρές για να τις συγκρίνουμε με την πρότυπη μάζα γι αυτό χρησιμοποιούμε άλλες μονάδες μέτρησης της μάζας όπως το g, το mg και σε κάποιες περιπτώσεις το μg. Χρήσιμες έννοιες : Μάζα(m) : Η μάζα είναι ένα μέγεθος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το «πόσο» αντιστέκεται ένα σώμα όταν κάποια αιτία προσπαθεί να αλλάξει την κινητική του κατάσταση (πχ αν είναι ακίνητο, ή αν κινείται). Η μάζα όμως σαν μέγεθος εξαρτάται από την ποσότητα ύλης που περιέχεται σε ένα σώμα. Βάρος(W): Είναι η δύναμη με την οποία έλκει η Γη τα σώματα. Εξαρτάται από τη μάζα του σώματος και από τη θέση του σώματος σε σχέση με το κέντρο της Γης. Δεν πρέπει να μπερδεύουμε τη μάζα με το βάρος. Το βάρος ενός σώματος αλλάζει, ανάλογα με τη θέση που βρίσκεται. Για παράδειγμα ένα σώμα ζυγίζει περισσότερο στην επιφάνεια της θάλασσας, παρά στην κορυφή ενός ψηλού βουνού. Η μάζα του όμως παραμένει ίδια. Στο ίδιο σημείο της Γης όμως το βάρος δύο σωμάτων εξαρτώνται μόνο από τη μάζα τους. Άρα συγκρίνοντας τα βάρη δύο σωμάτων, συγκρίνουμε και τις μάζες τους. Εμείς τις μάζες των σωμάτων τις μετράμε συγκρίνοντας αυτές με μία πρότυπη μάζα που θεωρούμε ότι είναι 1Κg. Αν ένα σώμα περιέχει 2 φορές περισσότερη μάζα από την πρότυπη, έχει μάζα ίση με 2Κg. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 1

2 2 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Πολλαπλασιασμός με 1000 (10 3 ) Για να μετατρέψετε τα Κg, απευθείας σε mg απαιτείται να πολλαπλασιάσετε με Ποσότητα ύλης μετρημένη σε Κg Ποσότητα ύλης μετρημένη σε g Για να μετατρέψετε τα Κg σε μg πολλαπλασιάστε με Για την μετατροπή των g σε μg πολλαπλασιάστε με Πολλαπλασιασμός με (10-3 ) ή Διαίρεση με 1000 (10 3 ) Πολλαπλασιασμός με 1000 (10 3 ) Για την μετατροπή των mg σε μg πολλαπλασιάστε με Αντίστροφα Για να πραγματοποιήσετε τις αντίστροφες μετατροπές : Για να μετατρέψετε τα mg, απευθείας σε Kg απαιτείται να διαιρέσετε με 10 6 ή να πολλαπλασιάσετε με Ποσότητα ύλης μετρημένη σε g Ποσότητα ύλης μετρημένη σε mg Για να μετατρέψετε τα μg, απευθείας σε Kg απαιτείται να διαιρέσετε με 10 9 ή να πολλαπλασιάσετε με Πολλαπλασιασμός με (10-3 ) ή Διαίρεση με 1000 (10 3 ) Για να μετατρέψετε τα μg, απευθείας σε g απαιτείται να διαιρέσετε με 10 6 ή να πολλαπλασιάσετε με Για να μετατρέψετε τα mg, απευθείας σε g απαιτείται να διαιρέσετε με 10 3 ή να πολλαπλασιάσετε με τόνος(tn)=1000Κg Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 2

3 3 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής στη μάζα : Στις παρακάτω ερωτήσεις ( 1 έως και 5 ) να συμπληρώσετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση 1. Η μονάδα μέτρησης μάζας στο S.I. είναι : α. Το Κg β. Το μg γ. Το mg δ. Το g. Υποδείξεις : Προσοχή μία μονάδα είναι αυτή που καθιερώθηκε στο S.I. (ΔΕΣ σελίδα 1) 2. Ένα σώμα μάζας 2Kg, πόση ποσότητα μάζας περιέχει σε g : α. 0,2 β. 2 γ δ Ένα σώμα μάζας 300g, πόση ποσότητα μάζας περιέχει σε Κg : α β. 0,3 γ. 300 δ. 0, Ένα σώμα μάζας 1mg περιέχει μάζα : α φορές περισσότερη από μάζα 1Κg β φορές περισσότερη από μάζα 1g γ φορές λιγότερη από μάζα 1Kg. δ φορές λιγότερη από μάζα 1g. 5. Ένα σώμα μάζας 1g : α. έχει μάζα 10-3 Κg β. έχει μάζα 10 3 mg γ. έχει μάζα 10 6 μg δ. Όλα τα παραπάνω είναι σωστά. Ερωτήσεις τύπου σωστό-λάθος στη μάζα Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν ως σωστές (Σ) ή λάθος (Λ). 6. Δύο σώματα με ίσες μάζες έχουν πάντα ίσα βάρη. ( ) 7. Η μάζα ενός σώματος μειώνεται όταν αυτό μεταφερθεί από τους πόλους τη Γης στον ισημερινό αφού μειώνεται το βάρος του. ( ) Ουσιαστικά θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε τις μετατροπές που σας δίνονται στην σελίδα 2 για τις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1 έως και 5. Προσοχή πότε διαιρούμε και πότε πολλαπλασιάσουμε. Το βάρος ενός σώματος εξαρτάται από το μέρος που το μετράμε. Η μάζα ενός σώματος δεν εξαρτάται από τη θέση του.εξαρτάται μόνο από την ποσότητα ύλης που περιέχει. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 3

4 4 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 8. Αν δύο σώματα έχουν ίσες μάζες, στο ίδιο σημείο της Γης θα έχουν και το ίδιο βάρος. ( ) 9. Οι αστροναύτες στη Σελήνη ζύγιζαν το 1/6 του βάρους που είχαν στη Γη αν και η μάζα τους παραμένει σταθερή. ( ) Ερωτήσεις αντιστοίχισης στη μάζα. 10. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης-ι με τα στοιχεία της στήλης-ιι. ( Κάποια στοιχεία της στήλης-ιι περισσεύουν ) Στήλη-Ι Στήλη-ΙΙ Α.1Κg α.10-3 g β.10 3 g B. 1mg γ.10g δ.0,1g Γ.1μg ε.10 6 g ζ.10-6 g Στο ίδιο σημείο της Γης το βάρος εξαρτάται από τη μάζα. Η μάζα ενός σώματος προσδιορίζεται με τη βοήθεια του βάρους. Αυτό όμως το γεγονός δεν αναιρεί ότι η μάζα και το βάρος είναι διαφορετικές έννοιες. Γενικά τα προθέματα Κ,m,μ είναι : 1Κ= m=10-3 1μ=10-6 Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενών στη μάζα 11.Η εξαρτάται μόνο από τη ποσότητα ύλης που περιέχει ένα σώμα και είναι το μέτρο της αντίστασης του όταν μία δύναμη «τείνει» να αλλάξει την κινητική του κατάσταση. Το είναι διαφορετικό μέγεθος από τη μάζα καθώς εξαρτάται και από τη θέση του σώματος σε σχέση με το κέντρο της Γης. Τη μάζα στο S.I. τη μετράμε με. Άλλες μονάδες μάζας είναι το (γραμμάριο) και το (χιλιοστόγραμμο). Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 4

5 5 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Όγκος : Ένα μέγεθος που μετρά το χώρο που καταλαμβάνει ένα σώμα. Μονάδα μέτρησης του όγκου στο S.I. είναι το κυβικό μέτρο 1m 3. Οι όγκοι που μετράμε στη χημεία είναι πολύ μικροί για να τους μετράμε με m 3. Συνήθως χρησιμοποιούμε ως μονάδα όγκου το 1L (λίτρο) ή το 1mL ( 1L=1000mL). Όγκος μετρημένος σε m 3 Π ολλαπλασιασμός με 1000 (10 3 ) Π ολλαπλασιασμός με 10-3 ή διαίρεση με 1000 (10 3 ) Π ολλαπλασιασμός με 1000 (10 3 ) Όγκος μετρημένος σε L Παρατηρήσεις : Το 1m 3 είναι παράγωγο του 1m (θεμελιώδες). Το 1m 3 είναι ο όγκος που καταλαμβάνει ένας κύβος με ακμή μήκους 1m. Αντίστοιχα 1dm 3 είναι ο όγκος που καταλαμβάνει ένας κύβος με ακμή 10dm. Ισχύει ότι 1m 3 =1000dm 3. Ομοίως 1cm 3 είναι ο όγκος που καταλαμβάνει ένας κύβος ακμής 1cm.Ισχύει 1m 3 =1000dm 3 =10 6 cm 3. Ισχύει ότι όγκος 1L είναι σχεδόν ίσος με όγκο 1dm 3 και αντίστοιχα όγκος 1mL σχεδόν ίσος με όγκο 1cm 3. Ο όγκος στερεών και υγρών σωμάτων εξαρτάται ελάχιστα από τις συνθήκες του περιβάλλοντος (πχ θερμοκρασία), όχι όμως και αυτός των αερίων που εξαρτάται άμεσα από αυτές. Όγκος μετρημένος σε L Όγκος μετρημένος σε ml Π ολλαπλασιασμός με 10-3 ή διαίρεση με 1000 (10 3 ) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 5

6 6 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής στον όγκο. 12. Ένας κύβος ακμής 1m καταλαμβάνει όγκο ίσο με : α m 3 β m 3 γ. 1L δ. 1mL Χρησιμοποιήστε το σχήμα των μετατροπών της σελίδας 5. 1m 3 =10 6 cm 3 1cm 3 1mL 1cm 3 =10-6 m Ένας κύβος με ακμή 1 εκατοστό (1cm) καταλαμβάνει όγκο : α.1l β. 1m 3 γ. 1mL δ. Και το α. και το γ. 14. Όγκος 1000mL είναι περίπου ίσος με : α. 1000dm 3 β. 1000mm 3 γ. 1000cm 3 δ. 1000m 3 15.Όγκος 10L είναι ίσος με : α. 0,01m 3 β. 100mL γ.1000cm 3 δ. 1dm Ένας κύβος ακμής 10cm,καταλαμβάνει όγκο : α. 10mL β. 10cm 3 γ. 10L δ. 1L Όγκος κύβου ακμής α είναι ίσος με α 3. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 6

7 7 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Ερωτήσεις διάταξης στον όγκο. 17. Σας δίνονται παρακάτω 4 τέσσερα δοχεία ( Δ 1, Δ 2, Δ 3 και Δ 4 ) μέτρησης όγκου συμπληρωμένα με νερό. Να τα διατάξετε σε σειρά, από το δοχείο με τον μικρότερο όγκο προς το δοχείο με το μεγαλύτερο όγκο ( κατά αυξανόμενο όγκο) Όταν συγκρίνουμε όγκους πάντα μετατρέπουμε όλους τους όγκους στην ίδια μονάδα μέτρησης. Στη συγκεκριμένη άσκηση μετατρέψετε όλους τους όγκους σε ml ή σε L και μετά συγκρίνετέ τους. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 7

8 8 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Πυκνότητα Η πυκνότητα (ρ) είναι ένα παράγωγο μέγεθος που προκύπτει από τη διαίρεση της μάζας (m) ενός σώματος με τον όγκο (V) του. H πυκνότητα εξαρτάται μόνο από τη φύση του υλικού του σώματος και από τη θερμοκρασία. Λόγου χάρη όλα τα σιδερένια αντικείμενα στην ίδια θερμοκρασία έχουν και την ίδια πυκνότητα. Με τη βοήθεια της πυκνότητας μπορούμε να βρούμε αν ένα σώμα είναι καθαρό δηλαδή αποτελείται μόνο από το υλικό που θέλουμε ή έχει αναμιχθεί και με κάποιο άλλο υλικό. Μονάδες μέτρησης της πυκνότητας : Στο S.I. : 1Κg/m 3. Όμως χρησιμοποιούνται και : 1g/L ή και 1g/mL Άλλες μονάδες μέτρησης : Kg/L, g/m 3 Μετατροπές μονάδων πυκνότητας : Συνδυάζουμε τις μετατροπές μονάδων μάζας και μονάδων όγκου. Παράδειγμα : Να μετατραπεί το 1Kg/m 3 σε g/ml. Γνωρίζουμε : 1Κg=1000 ή 10 3 g και 1m 3 =10 6 ml. Απάντηση : 3 3 Kg 10 g 10 g -3 g = = =10 m 10 ml 10 ml ml Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 8

9 9 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Ερωτήσεις αντιστοίχισης στην πυκνότητα : 18. Να αντιστοιχίσετε της μονάδες της στήλη-ι με τις μονάδες της στήλης-ιι έτσι ώστε οι μονάδες που αντιστοιχίζονται να είναι ίσες. Ένα στοιχείο της στήλης-ιι περισσεύει. Στήλη-Ι Στήλη-ΙΙ α. 1g/L A. 1Kg/m 3 β. 1mg/mL γ.1κg/l Β. 1 g/ml δ.1g/cm 3 ε. 1g/m 3 Ερωτήσεις διάταξης στην πυκνότητα : 19. Σας δίνονται παρακάτω τέσσερις πυκνότητες, ρ 1, ρ 2, ρ 3 και ρ 4. Να τις διατάξετε από την μεγαλύτερη πυκνότητα προς τη μικρότερη. ρ 1 =5Κg/m 3, ρ 2 =15g/L, ρ 3 =20g/mL, ρ 4 =50g/m 3 Δείτε το παράδειγμα της σελίδας 8. Γενικά για να συγκρίνουμε διαφορετικές πυκνότητες θα πρέπει αυτές να βρίσκονται στις ίδιες μονάδες. Μπορείτε να μετατρέψετε όλες της πυκνότητες σε Kg/m 3 και έπειτα να τις συγκρίνετε μεταξύ τους. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 9

10 10 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Ερωτήσεις ανάπτυξης στην πυκνότητα. 20. Με βάση την εικόνα που σας δίνεται παρακάτω να υπολογίσετε την πυκνότητα του υγρού σώματος στη συγκεκριμένη θερμοκρασία. Για να βρούμε την πυκνότητα (ρ) θα πρέπει να διαιρέσουμε τη μάζα του υγρού( m), με τον όγκο( V) του. Ο όγκος του υγρού μετρήθηκε με την προχοΐδα. Αντίστοιχα η μάζα του υγρού προκύπτει αν αφαιρέσουμε την ένδειξη του ζυγού με την άδεια φιάλη από την ένδειξη του ζυγού με τη φιάλη που περιέχει το υγρό. ρ= Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 10

11 11 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 21. Η παρακάτω εικόνα δείχνει πως προσδιορίζουμε την πυκνότητα ενός στερεού σώματος (σφαίρα) με τη βοήθεια ογκομετρικού κυλίνδρου. Με δεδομένο ότι στην ίδια θερμοκρασία η πυκνότητα του αλουμινίου είναι 2,7g/cm 3 και του σιδήρου 8,0g/cm 3, να βρείτε το υλικό της σφαίρας. Η πυκνότητα ενός σιδερένιου αντικειμένου στη συγκεκριμένη θερμοκρασία είναι πάντα 8,0g/cm 3, αφού η πυκνότητα ενός σιδερένιου αντικειμένου εξαρτάται μόνο από τη φύση του σιδήρου. Ομοίως το ίδιο ισχύει και για το αλουμίνιο. Ζύγιση σφαίρας 40g 65mL 60mL Ογκομετρικός κύλινδρος γεμάτος με νερό Επομένως αν βρούμε την πυκνότητα της σφαίρας θα την συγκρίνουμε με αυτή του σιδήρου, όπως και με του αλουμινίου. Η σφαίρα εξαιτίας του όγκου που καταλαμβάνει εκτοπίζει το νερό και το εξαναγκάζει να «ανέβει» στον ογκομετρικό κύλινδρο. Αν αφαιρέσουμε τους δύο όγκους θα βρούμε τον όγκο της σφαίρας. Συνήθως στα στερεά αντικείμενα δεν εκφράζουμε τον όγκο σε ml, αλλά σε cm 3 που ουσιαστικά είναι ίδια (ίσα). Ογκομετρικός κύλινδρος γεμάτος με νερό που περιέχει και τη σφαίρα Αν είχαμε μία άλλη σφαίρα και διαθέταμε τα ίδια όργανα (ζυγό, ογκομετρικό κύλινδρο ) πως θα μπορούσαμε να καταλάβουμε αν είναι συμπαγής και αποτελούμενη από σίδηρο ; Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 11

12 12 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Ασκήσεις-Προβλήματα. Παράδειγμα-1 : Να μετατρέψετε μάζα 2Kg σε g. 1oς τρόπος λύσης : Απλή μέθοδος των τριών. Αρχικά διακρίνουμε τον άγνωστο x, δηλαδή τι μας ζητά το πρόβλημα. Το πρόβλημα μας ζητά τα g μίας μάζας 2Kg. Άρα ο άγνωστος x είναι τα g της μάζας. Στη συνέχεια σχηματίζουμε έναν πίνακα όπου τα όμοια είναι κάτω από τα όμοια. Πραγματοποιούμε την πράξη x 1= x=2000g Υποδείξεις : Θα πρέπει να προσέχουμε να τοποθετούμε πάντα τα όμοια κάτω από τα όμοια. Επίσης στο τελικό αποτέλεσμα οπωσδήποτε βάζουμε την κατάλληλη μονάδα. 2oς τρόπος επίλυσης : Απ ευθείας μετατροπή των Kg σε g. Για να μετατρέψουμε τα Kg σε g,σχηματίζουμε τον παρακάτω λόγο 1000g και στην συνέχεια πολλαπλασιάζουμε τα 2Kg. 1Kg 1000g 2Kg=2 1000g=2000g 1Kg Υποδείξεις : Πάντα στο λόγο που σχηματίζουμε στον αριθμητή βρίσκεται η μονάδα στην οποία εμείς θέλουμε να μετατρέψουμε μία άλλη μονάδα Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 12

13 13 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 1000g 1Kg Εφαρμογή -1 : Να βρείτε πόσα Kg είναι 100g Εφαρμογή-2 : Να βρείτε πόσα g είναι τα 5Kg Εφαρμογή-3 : Να μετατρέψετε τα 3g σε mg Εφαρμογή-4 : Να βρείτε πόσα mg είναι τα 10Kg Εφαρμογή-5: Να βρείτε τον αριθμό των ml που περιέχονται σε 6L Εφαρμογή -6 : Να βρείτε τον αριθμό των cm 3 που περιέχονται σε όγκο 2m 3 Παράδειγμα-2: Να μετατρέψετε το 1Kg/L σε g/m 3. Αρχικά μετατρέπω το 1Kg σε g. 1000g 1Kg =1000g 1Kg Άρα το 1Kg/L=1000g/L Στη συνέχεια μετατρέπω τα Lσε m m 1m 1L = 1000L g g 6 10 g g/L= 1m 1m m 1000 Εφαρμογή-7: Να μετατρέψετε το 1mg/L σε g/ml Εφαρμογή-8: Να μετατρέψετε το 1g/L σε Κg/m 3 Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 13

14 14 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Εφαρμογή-9 : Να μετατρέψετε το 1Kg/mL σε g/l Ασκήσεις για το σπίτι : 1.Ένα σώμα έχει μάζα 1050 Kg,ποση είναι η μάζα του σώματος σε g και mg. 2.Ένα υγρό έχει όγκο 12L,πόσο όγκο καταλαμβάνει σε cm 3,dm 3 και m 3. 3.Ένα σώμα έχει πυκνότητα 100 mg/ml, ποια θα είναι η αντίστοιχη πυκνότητα του σε g/ml και Κg/m Πόση μάζα χρειάζεται για την κατασκευή ενός αλουμινένιου κύβου ακμής 2cm 3 ; (ρ αλουμιν =2,7g/cm 3 ) 5. Έχουμε δύο σώματα Α και Β.Εάν το σώμα Β έχει διπλάσια μάζα και τριπλάσιο όγκο από το Α,να βρείτε τον λόγο των πυκνοτήτων των 2 σωμάτων. 6. Η πυκνότητα του σιδήρου στους 25 0 C είναι 7,9 g/ml. Πόση μάζα σιδήρου περιέχεται σε 5mL; 7. Η πυκνότητα ενός υλικού είναι 5mg/mL. Πόση είναι η αντίστοιχη πυκνότητα σε g/l καί σε Κg/m 3 8. Ένα υγρό έχει όγκο 0,4L και μάζα 400g,να βρεθεί η πυκνότητά του σε Κg/m Ένα σώμα έχει μάζα 5Κg και καταλαμβάνει χώρο 500L.Πόση είναι η πυκνότητα του σώματος σε Kg/m 3 ; 10. Η πυκνότητα του πετρελαίου είναι 0,7g/mL.Πόσα Κg πετρελαίου χωράει το ρεζερβουάρ ενός αυτοκινήτου που έχει όγκο 45 L; 11. Πόσο χώρο σε L καταλαμβάνει ένα σώμα 20g όταν η πυκνότητά του είναι 0,5Kg/m Ένα σώμα έχει πυκνότητα 100Κg/L.Πόση μάζα περιέχεται σε 20mL του σώματος αυτού. 13. Ένα σώμα έχει πυκνότητα 5g/mL. Πόση μάζα περιέχεται σε 5L του σώματος αυτού; 14.Πόσο όγκο καταλαμβάνει ένα σώμα μάζας 200g όταν η πυκνότητα του είναι 2Κg/L. 15.Πόσο όγκο καταλαμβάνει ένα σώμα μάζας 5Κg όταν η πυκνότητα του είναι 5g/mL; Απάντηση:1L. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 14

15 15 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 16.Να υπολογίσετε την ακμή ενός κύβου μάζας 1Κg και πυκνότητας 1g/mL. 17 *.Η πυκνότητα του χρυσού είναι 20g/cm 3. Είναι ολόχρυση μια ράβδος μάζας 2Κg και όγκου 0,1 dm 3 ; 18 **.Σε ογκομετρικό κύλινδρο υπάρχει νερό μέχρι την ένδειξη 50mL.Προσθέτουμε ένα συμπαγές στερεό σώμα πυκνότητας 10g/cm 3 και μάζας m=0,1kg. Ποια είναι η ένδειξη του ογκομετρικού κυλίνδρου τώρα; Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 15

16 16 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Δομικά σωματίδια της ύλης - Δομή ατόμου - Ατομικός αριθμός - Μαζικός αριθμός Ισότοπα. 1. Nα συμπληρωθούν τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τις λέξεις κλειδιά της παρένθεσης Κάθε σώμα συγκροτείται από απείρως μικρά (σχεδόν αμελητέα), που ονομάζονται σωματίδια ή δομικές μονάδες της. Τα σωματίδια αυτά είναι: τα, τα και τα. (δομικά, σωματίδια, άτομα,μόρια,ιόντα,ύλης) 2. Ποιο αρχαίοι φιλόσοφοι υποστήριζαν το γεγονός ότι: «Η ύλη είναι συνεχής, δηλαδή μπορεί να διαιρείται απεριόριστα.» Α. Λεύκιππος-Δημόκριτος Β. Πλάτωνας-Αριστοτέλης 3. Ποιο αρχαίοι φιλόσοφοι υποστήριζαν ότι : «Με συνεχή κατάμνηση της ύλης καταλήγουμε σε πολύ μικρά σωματίδια, απειροελάχιστου μεγέθους τα οποία δεν τέμνονται. Τα σωματίδια αυτά είναι τα άτομα από τα οποία αποτελείται η ύλη» Α. Λεύκιππος-Δημόκριτος Β. Πλάτωνας-Αριστοτέλης 4. Να ελέγξετε την ορθότητα της παρακάτω φράσης Μέχρι τον 19 ο αιώνα επικρατούσαν οι Αριστοτελικές απόψεις. 5. Να συμπληρωθούν τα κενά στο παρακάτω κείμενο με τους κατάλληλους όρους. Η ύλη αποτελείται από απλά σωματίδια που δεν μπορούν να διαιρεθούν περαιτέρω τα. Το άτομο είναι αγέννητο και άφθαρτο. Τα άτομα του ίδιου στοιχείου είναι ενώ άτομα από διαφορετικά στοιχεία συνδυάζονται μεταξύ τους δίνοντας τα των χημικών ενώσεων. 6. Τις απόψεις του παραπάνω κειμένου τις διατύπωσε : Α. Το 1803 ο Dalton Β. Το 1811 ο Avogadro Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 16

17 17 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 7. Ποιος επιστήμονας πίστευε ότι ένα μόριο προκύπτει από την ένωση αποκλειστικά και μόνο ατόμων διαφορετικών στοιχείων. Α. Ο Dalton Β. Ο Avogadro 8. Ποιος επιστήμονας πίστευε ότι ένα μόριο προκύπτει από την ένωση και ατόμων του ίδιου στοιχείου. Α. Ο Dalton Β. Ο Avogadro 9. Σύμφωνα με τον Dalton τι από τα παρακάτω δεν ισχύει για το άτομο: Α. Είναι άφθαρτο. Β. Είναι συμπαγές Γ. Αποτελείται από πρωτόνια και ηλεκτρόνια. 10. Ο Avogadro ποιο από τα παρακάτω σημεία της ατομικής θεωρίας του Dalton κατέρριψε; Α. Το άτομο είναι αδιαίρετο. Β. Το μόριο αποτελείται από άτομα διαφορετικών στοιχείων. Γ. Κανένα από τα παραπάνω 11. Μπορεί στη φύση να υπάρχει μόριο που να αποτελείτε από δύο άτομα οξυγόνου ; (Ο) Ο 2 Α. Ναι Β. Όχι 12. Αν η απάντηση σας είναι θετική μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η ατομικότητα του οξυγόνου στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι δύο Α. Ναι Β. Όχι 13.Με τον όρο ατομικότητα στοιχείου εννοούμε: Α. Το βάρος του ατόμου κάθε στοιχείου. Β. Τον αριθμό των ατόμων ενός στοιχείου στο μόριο μιας χημικής ένωσης. Γ. Τον αριθμό των ατόμων ενός στοιχείου στο μόριό του. 14. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω φράσεις ως σωστές ή λανθασμένες: «Το μόριο του νερού φέρει τις ιδιότητες του νερού» «Το άτομο του υδρογόνου φέρει τις ιδιότητες του υδρογόνου» Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 17

18 18 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ «Το άτομο του οξυγόνου μπορεί να συμμετέχει στο σχηματισμό χημικών ενώσεων όπως το νερό.» «H ατομικότητα του Η είναι 2.» «Υπάρχουν στοιχεία με παραπάνω από μια ατομικότητα.» «Η ατομικότητα του Ο στο μόριο Η 2 Ο είναι 1.» 15. Ποιό είναι το πιο μικρό σωματίδιο που μπορεί να συμμετέχει στον σχηματισμό χημικών ενώσεων: Α. Άτομο. Β. Μόριο Γ. Α και Β. 16. Ποιο είναι το πιο μικρό σωματίδιο ύλης που μπορεί να εμφανίζει ιδιότητες της: Α. Μόριο Β. Άτομο Γ. Α και Β 17. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Ι με τις ατομικότητες της στήλης ΙΙ: ΣΤΗΛΗ Ι ΣΤΗΛΗ ΙΙ 1.Οξυγόνο Α.Μονοατομικά 2.Άνθρακας 3.Νάτριο 4.Βρώμιο Β.Διατομικά 5.Άζωτο 6.Θείο 7.Νέον Γ.Τριατομικά 8.Ήλιο 9.Φώσφορος 10.Αρσενικό Δ.Τετρατομικά 11.Χλώριο 12.Ιώδιο 13.Αντιμόνιο Ε.Πολυατομικά 14.Φθόριο 15.Υδρογόνο 16.Ξένο 17.Αργό 18.Κρυπτό Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 18

19 19 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 19

20 20 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Μοντέρνες αντιλήψεις για το άτομο. 20. Αφού μελετήσετε τις απόψεις των επιστημόνων μετά τον Dalton για το άτομο να αντιστοιχίσετε τα σχήματα των μοντέλων των ατόμων με τους δημιουργούς A. B. + + _ + Γ. + _ Δ. K _ + M L _ Ε. K + L ΣΤ Ποιο σχήμα αντιστοιχεί στο μοντέλο του Dalton ; Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 20

21 21 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 21.Ποια σωματίδια υπάρχουν στον πυρήνα ενός ατόμου Α. Πρωτόνια και ηλεκτρόνια Β. Πρωτόνια και νετρόνια 22.Ποια σωματίδια είναι φορτισμένα Α. Πρωτόνια και ηλεκτρόνια Β. Πρωτόνια και νετρόνια 23. Ποιο σωματίδιο δεν έχει ηλεκτρικό φορτίο Α. Ηλεκτρόνιο Β. Νετρόνιο 24. Ποιο σωματίδιο είναι αρνητικά φορτισμένο Α. Πρωτόνιο Β. Νετρόνιο Γ. Ηλεκτρόνιο 25. Ποιο σωματίδιο είναι θετικά φορτισμένο Α. Πρωτόνιο Β. Νετρόνιο Γ. Ηλεκτρόνιο 26. Τι ισχύει με τις μάζες του πρωτονίου και του νετρονίου ; Α. Η μάζα του πρωτονίου είναι 1830 φορές μεγαλύτερη από αυτή του νετρονίου. Β. Η μάζα του πρωτονίου είναι 1830 φορές μικρότερη από αυτή του νετρονίου. Γ. Η μάζα του πρωτονίου είναι περίπου ίση με αυτή του νετρονίου. 27. Τι ισχύει για τις μάζες του πρωτονίου και του ηλεκτρονίου Α. Η μάζα του πρωτονίου είναι 1830 φορές μεγαλύτερη από αυτή του ηλεκτρονίου. Β. Η μάζα του πρωτονίου είναι 1830 φορές μικρότερη από αυτή του ηλεκτρονίου. Γ. Η μάζα του πρωτονίου είναι περίπου ίση με αυτή του ηλεκτρονίου. 28. Να ελέγξετε την ορθότητα των παρακάτω φράσεων α. Ο πυρήνας καθορίζει τη μάζα του ατόμου Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 21

22 22 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ β. Ο χώρος που κινούνται τα ηλεκτρόνια καθορίζει το μέγεθος του ατόμου. 29. Να συμπληρωθούν τα κενά με τους κατάλληλους όρους. Η μάζα του ατόμου είναι συγκεντρωμένη σ ένα χώρο που ονομάζεται. Ο πυρήνας συγκροτείται από (p), που φέρουν θετικό ηλεκτρικό φορτίο, και από ουδέτερα (n). Γύρω από τον πυρήνα και σε σχετικά μεγάλες αποστάσεις απ αυτόν, κινούνται τα (e), που φέρουν αρνητικό ηλεκτρικό φορτίο και ευθύνονται για τη χημική συμπεριφορά των ατόμων. Τα άτομα είναι ηλεκτρικά ουδέτερα, καθώς τα και τα έχουν αντίθετο στοιχειώδες ηλεκτρικό φορτίο και ο αριθμός των είναι ίσος με τον αριθμό των. 30. Να συμπληρωθεί κατάλληλα ο παρακάτω πίνακας Σωματίδιο Θέση Μάζα(g) Σχετική Φορτίο Στοιχειώδες μάζα ( Cb) Φορτίο Ηλεκτρόνιο (e) Γύρω από 9, , τον πυρήνα Πρωτόνιο (p) 1 Νετρόνιο (n) 24 1, Σας δίνεται ο παρακάτω συμβολισμός ενός ατόμου Χ X Z α. Ποιος είναι ο ατομικός αριθμός ; Α. Α Β. Ζ β. Ποιος είναι ο μαζικός αριθμός ; Α. Α Β. Ζ γ. Ποιος είναι ο αριθμός των πρωτονίων ; Α. Α Β. Ζ Γ. Α+Ζ Δ. Α-Ζ δ. Ποιος είναι ο αριθμός των νετρονίων ; Α. Α Β. Ζ Γ. Α+Ζ Δ. Α-Ζ A Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 22

23 23 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ε. Ποιος είναι ο αριθμός των ηλεκτρονίων ; Α. Α Β. Ζ Γ. Α+Ζ Δ. Α-Ζ 32. Το άτομο ενός στοιχείου έχει 8 ηλεκτρόνια και 8 νετρόνια,ποιος είναι ο ατομικός αριθμός του στοιχείου: Α. 8 Β. 16 Γ. 9 Δ Να συμπληρωθούν τα κενά με τους κατάλληλους όρους. είναι άτομα με τον ίδιο ατομικό αριθμό αλλά διαφορετικό μαζικό αριθμό. Τα ανήκουν πάντα στο ίδιο στοιχείο. H, H, H Τα άτομα αυτά ανήκουν στο στοιχείο υδρογόνο, έχουν τον ίδιο αριθμό αλλά διαφορετικό αριθμό. 34. Τι ατομικό αριθμό μπορεί να έχει το ισότοπο του 12 6C Α. 11 Β. 12 Γ. 13 Δ Ποιο από τα παρακάτω άτομα είναι ισότοπο του A Α B Β Γ Δ E 36.Ποιος αριθμός καθορίζει σε ποιο στοιχείο ανήκει ένα άτομο: Α. Ο ατομικός Β. Ο μαζικός Γ. Ο αριθμός νετρονίων. 37. Για να συμβολίσουμε άτομα από 50 διαφορετικά στοιχεία πόσους ατομικούς αριθμούς χρειαζόμαστε: Α. λιγότερους από 50 Β. 50 Γ. Περισσότερους από Να συμπληρωθούν τα κενά με τους κατάλληλους όρους. Τα είναι φορτισμένα σωματίδια. Μπορεί να αποτελούνται μόνο από ένα (μονοατομικά) ή από περισσότερα άτομα ( ). Όσα είναι τα του πυρήνα είναι και τα του ατόμου που ανήκει ο πυρήνας. Μπορούμε επομένως γνωρίζοντας τον ατομικό αριθμό ενός ατόμου να γνωρίζουμε ταυτόχρονα και τον Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 23

24 24 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ αριθμό των ηλεκτρονίων του. Προσοχή όλα τα παραπάνω δεν ισχύουν για τα ιόντα των διαφόρων στοιχείων. 38. Ποιο από τα παρακάτω ιόντα είναι μονοατομικό + Α. ΝΗ 4 Β. Νa + Γ. CN Ένα σωματίδιο έχει 10 ηλεκτρόνια 11 πρωτόνια και 12 νετρόνια. Τι από τα παρακάτω μπορεί να είναι: Α. Ανιόν Β. Κατιόν Γ. Άτομο 40. Το κατιόν Cr περιέχει: Α. 24 πρωτόνια,24 νετρόνια και 24 ηλεκτρόνια Β. 21 πρωτόνια,24 νετρόνια και 21 ηλεκτρόνια Γ. 24 πρωτόνια,28 νετρόνια και 27 ηλεκτρόνια Δ. 24 πρωτόνια,28 νετρόνια και 21 ηλεκτρόνια 41. Το ανιόν 19 9 F περιέχει: Α. 9p, 10e, 10n B. 9p, 8e, 10n Γ. 9p, 9e, 10n Δ. 10p, 10e, 10n 42. Το κατιόν ενός στοιχείου που προέκυψε με την αποβολή ενός ηλεκτρονίου έχει 18 ηλεκτρόνια και 20 νετρόνια. Ποιός είναι ο μαζικός αριθμός του ατόμου από το οποίο προέκυψε το κατιόν: Α. 38 Β. 39 Γ. 37 Δ Είναι σωστός ο ισχυρισμός ότι τα ιόντα 17Cl 35 και 20Ca 40 2 έχουν τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων. 44. Να υπολογίσετε τον αριθμό των ηλεκτρονίων των παρακάτω ατόμων και ιόντων: Ca, Li, Mg, Ag, H, C, Co, O, Fe, Hg, Br Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 24

25 25 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 45. Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας: Χημικό στοιχείο Ατομικός Μαζικός Αριθμός Αριθμός Αριθμός ή ιόν Αριθμός Αριθμός Πρωτονίων νετρονίων ηλεκτρονίων Ο 8 8 P In Fr Li Se Cl S H 1 1 Ca N 7 7 Ne Fe Hg Να συμπληρωθούν τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις : α. είναι το μικρότερο σωματίδιο ενός στοιχείου που μπορεί να πάρει μέρος στο σχηματισμό χημικών ενώσεων. β. είναι το μικρότερο κομμάτι μιας καθορισμένης ουσίας που μπορεί να υπάρχει ελεύθερο και να διατηρεί τις ιδιότητες του σώματος από το οποίο προέρχεται. γ. Τα είναι τα φορτισμένα άτομα ( ιόντα) ή τα φορτισμένα συγκροτήματα ατόμων ( ιόντα). δ. στοιχείου ονομάζεται ο αριθμός που δείχνει από πόσα άτομα αποτελείται το μόριο ενός στοιχείου. ε. αριθμός (Ζ) είναι ο αριθμός των πρωτονίων στον πυρήνα του ατόμου ενός στοιχείου. στ. αριθμός (Α) είναι ο αριθμός των πρωτονίων και των νετρονίων στον πυρήνα ενός ατόμου. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 25

26 26 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ζ. ονομάζονται τα άτομα που έχουν τον ίδιο ατομικό αλλά διαφορετικό μαζικό αριθμό. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 26

27 27 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Καταστάσεις της ύλης. 1. Να συμπληρώσετε τα κενά με τις λέξεις που σας δίνονται μέσα στις παρενθέσεις Η ύλη, ανάλογα με τις συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης, βρίσκεται σε τρεις φυσικές καταστάσεις: τη (s), την (l) και την (g). Οι ιδιότητες της ύλης διακρίνονται σε δύο κατηγορίες, τις και τις. Κατ αναλογία με τις ιδιότητες των ουσιών, τα (οι μεταβολές δηλαδή της ύλης) διακρίνονται σε και φαινόμενα ( φαινόμενα, χημικές,υγρή, χημικά, αέρια, φυσικές, φυσικά, στερεά ) Με βάση το κείμενο που ακολουθεί να απαντήσετε τις ερωτήσεις στο δεξί μέρος της σελίδας. Oι καταστάσεις της ύλης. Η ύλη ανάλογα με τις συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης βρίσκεται σε 3 καταστάσεις, την στερεά (s), την υγρή (l) και την αέρια (g). Γενικότερα σε χαμηλές θερμοκρασίες ευνοείται η στερεά κατάσταση. Στην στερεά φάση της ύλης τα δομικά της σωματίδια (μόρια ή άλλα σωματίδια) βρίσκονται σε καθορισμένες θέσεις μεταξύ τους σε ένα «κρυσταλλικό» πλέγμα. Τα δομικά σωματίδια είναι σχεδόν ακίνητα και σε πολύ μικρές αποστάσεις μεταξύ τους. ΣΧΗΜΑ: Τα στερεά σώματα έχουν καθορισμένο σχήμα και όγκο σε σταθερές συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας. Η αύξηση της θερμοκρασίας (Σ.Τ. σε Ρ=1atm) έχει ως αποτέλεσμα τα δομικά σωματίδια να μπορούν να κινηθούν πιο ελεύθερα από την στερεά κατάσταση. Πλέον το πλέγμα καταστρέφεται και η ύλη περνά στην υγρή φάση. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται τήξη ΣΧΗΜΑ 2. Σε ποια φάση ένα σώμα μπορεί να έχει σταθερό σχήμα Α) Αέρια Β) Υγρή Γ) Στερεά 3. Σε ποια φάση ένα σώμα μπορεί να έχει σταθερό όγκο Α) Αέρια Β) Υγρή Γ) Στερεά Δ) Β και Γ 4. Πως ονομάζεται η διαδικασία μετατροπής ενός σώματος από την στερεά στην υγρή φάση Α) Τήξη Β) Πήξη Γ) Εξάτμιση Δ) Εξάχνωση. 5. Τι είναι η παρακάτω διαδικασία X X l g Α) Εξάτμιση Β) Πήξη Γ) Υγροποίηση Δ) Τήξη 6. Ποια διαδικασία είναι η πήξη Α) Xl X g Β) Xl X s Γ) Xg X s Δ) Xg X l 7. Ποια διαδικασία είναι η υγροποίηση Α) Xl X g Β) Xl X s Γ) Xg X s Δ) Xg X l 8.Σε ποια φάση οι δυνάμεις μεταξύ των σωματιδίων είναι πιο ισχυρές: Α) Αέρια Β) Υγρή Γ) Στερεά Αν και οι ισχυρές ελκτικές δυνάμεις έχουν εξασθενίσει αρκετά, δίνοντας Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 27

28 28 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ μεγαλύτερη ελευθερία στα δομικά σωματίδια εν τούτοις στην υγρή φάση οι αποστάσεις μεταξύ των σωματιδίων δεν υπερβαίνει το μέγεθός τους. Τα υγρά σώματα δεν έχουν καθορισμένο σχήμα, λαμβάνοντας το σχήμα του δοχείου που τα περιέχει κάθε φορά. Έχουν όμως καθορισμένο όγκο. Με αύξηση της θερμοκρασίας η ύλη περνά στην αέρια φάση. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται εξάτμιση. Η ταχύτητα κίνησης των σωματιδίων είναι πολύ μεγαλύτερη από την υγρή φάση. Πλέον η κίνηση των σωματιδίων είναι ελεύθερη και οι αποστάσεις μεταξύ των σωματιδίων είναι πολύ μεγαλύτερη από το μέγεθός τους αφού οι μεταξύ τους δυνάμεις είναι αμελητέες. Τα αέρια δεν έχουν ούτε καθορισμένο σχήμα, ούτε καθορισμένο όγκο, αλλά καταλαμβάνουν όλο τον χώρο που είναι διαθέσιμος. ΣΧΗΜΑ Εάν αντίθετα μειώσουμε την θερμοκρασία έχουμε την μετατροπή της αέριας φάσης μιας ουσίας σε υγρή. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται υγροποίηση. Συνέχιση της μείωσης της θερμοκρασίας θα έχει ως αποτέλεσμα την μετατροπή της υγρής φάσης σε στερεά φάση. Αυτή η μετατροπή αποτελεί την διαδικασία της πήξης. Περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας στην αέρια φάση μπορεί να μας οδηγήσει σε μια τέταρτη κατάσταση της ύλης, στο πλάσμα. Η κατάσταση αυτή της ύλης δεν απαντάται συχνά στην καθημερινότητα μας. Η κατάσταση αυτή απαντάται στα άστρα καθώς και στα διαστρικά νεφελώματα. Όμως το πλάσμα απαντάται και στους λαμπτήρες νέου ή ακόμα και στους κεραυνούς. Είναι δυνατή η μετάβαση μιας ουσίας απευθείας από την στερεά στην αέρια φάση, η διαδικασία αυτή ονομάζεται εξάχνωση. 9. Σε ποια κατάσταση η κίνηση των σωματιδίων είναι πιο έντονη: Α) Αέρια Β) Υγρή Γ) Στερεά 10. Σε ποια φάση οι μεταβολές πίεσης και θερμοκρασίας μεταβάλλουν περισσότερο τον όγκο ενός σώματος Α) Αέρια Β) Υγρή Γ) Στερεά 11. Ποια φάση επικρατεί σε χαμηλές θερμοκρασίες Α) Αέρια Β) Υγρή Γ) Στερεά 12. Δίνεται το παρακάτω σχήμα. 1 GAS(g) 2 SOLID (S) LIQUID (l) Ποιες διαδικασίες είναι οι 1,2,3,4,5, Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 28

29 29 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 13. Nα χαρακτηρίσετε τις παρακάτω φράσεις ως σωστές(σ) ή λανθασμένες(λ) α) Οι φυσικές ιδιότητες μιας ουσίας δεν εξαρτώνται από την αλληλεπίδραση της με άλλες ουσίες β) Ο προσδιορισμός της φυσικής ιδιότητας μιας ουσίας μεταβάλλει τη χημική της σύσταση. γ) Ο προσδιορισμός της χημικής ιδιότητας μιας ουσίας μεταβάλλει τη χημική της σύσταση. δ) Οι χημικές ιδιότητες μίας ουσίας δεν αφορά την σχέση της με άλλη ουσία ε) Τα φυσικά φαινόμενα σχετίζονται μόνο με μεταβολές στις φυσικές ιδιότητες και όχι με μεταβολές στην χημική τους σύσταση. στ) Οι χημικές αντιδράσεις αλλάζουν ριζικά την χημική σύσταση των ουσιών που μετέχουν σε αυτές. 14. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω ιδιότητες ως φυσικές (Φ) ή χημικές (Χ) Οξύτητα Πυκνότητα Χρώμα Σημείο τήξης Οξείδωση Καύση Ηλεκτρική αγωγιμότητα Αλκαλικότητα 15. Να χαρακτηρίσετε τα παρακάτω φαινόμενα ως φυσικά (Φ) ή ως χημικά (Χ) ΒΡΑΣΜΟΣ ΠΗΞΗ ΕΞΟΥΔΕΤΕΡΩΣΗ ΚΑΥΣΗ ΟΞΕΙΔΩΣΗ ΕΞΑΧΝΩΣΗ ΖΥΜΩΣΗ Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 29

30 30 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Ταξινόμηση της ύλης-διαλύματα-περιεκτικότητες-διαλυτότητα 1. Να συμπληρώσετε το σχεδιάγραμμα με τους όρους που σας δίνονται στην παρένθεση Όροι που πρέπει να χρησιμοποιηθούν : ( Μίγματα, καθορισμένες ουσίες,ομογενή,στοιχεία.) Με τη βοήθεια του κειμένου που ακολουθεί να απαντήσετε τις ερωτήσεις στο δεξί μέρος της σελίδας. ΜΙΓΜΑΤΑ 1. Αποτελούνται από τουλάχιστον 2 είδη μορίων. 2. Η σύσταση τους εξαρτάται από τον τρόπο παρασκευής τους. 3. Έχουν τις ιδιότητες των συστατικών τους. 4. Δεν έχουν καθορισμένες φυσικές σταθερές. 5. Διασπώνται στα συστατικά τους και με φυσικές μεθόδους. ΟΜΟΓΕΝΗ ΜΙΓΜΑΤΑ-ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ 1.Έχουν την ίδια σύσταση και τις ίδιες ιδιότητες σε όλη την μάζα τους. 2.Δεν μπορούμε να διακρίνουμε τα συστατικά τους. ΕΤΕΡΟΓΕΝΗ ΜΙΓΜΑΤΑ 1.Δεν έχουν την ίδια σύσταση σε όλη την μάζα τους. 2.Τα συστατικά τους τις περισσότερες φορές διακρίνονται και με γυμνό μάτι. 2. Ποια από τις παρακάτω ουσίες είναι χημικό στοιχείο: Α) Νάτριο Β) Μέλι. Γ) Κρασί Δ) Αλάτι. 3. Ένα σώμα με καθορισμένη χημική σύσταση που δεν διασπάται σε απλούστερα είναι: Α) Μίγμα. Β) Χημικό στοιχείο. Γ) Διάλυμα. Δ) Χημική ένωση 4. Τα περισσότερα χημικά στοιχεία είναι: Α) Υγρά. Β) Αέρια. Γ) Στερεά. 5. Σε ποιες από τις παρακάτω περιπτώσεις δεν σχηματίζεται μίγμα: Α) Ανάμειξη σιδήρου με χαλκού. Β) Διάλυση αλατιού στο νερό Γ) Ανάμειξη λαδιού και νερού. Δ) Ανάμειξη θερμού και κρύου νερού. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 30

31 31 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 3.Μπορεί να αποτελούνται από ομογενή μέρη που ονομάζονται φάσεις. ΚΑΘΑΡΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Έχουν πάντα καθορισμένη σύσταση και καθορισμένες ιδιότητες. ΤΙΣ ΧΩΡΙΖΟΥΜΕ ΣΕ ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ Είναι καθαρές ουσίες που τα μόρια τους αποτελούνται από 2 η περισσότερα είδη ατόμων και μπορούν να διασπαστούν σε απλούστερες. Οι χημικές ουσίες: 1.Αποτελούνται από ένα είδος μορίων. 2.Εχουν ορισμένη σύσταση. 3.Εχουν ιδιότητες διαφορετικές από τα συστατικά τους. 4.Εχουν καθορισμένες φυσικές σταθερές. 5.Διασπώνται στα συστατικά τους με χημικές μεθόδους. ΧΗΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Είναι καθαρές ουσίες που αποτελούνται από ένα είδος ατόμων και δεν μπορούν να διασπαστούν σε απλούστερες Τα περισσότερα στοιχεία είναι στερεά.2 στοιχεία είναι μόνο υγρά το βρώμιο (Br) και ο υδράργυρος (Ηg) και αέρια είναι τα Η(υδρογόνο),Ο(οξυγόνο),Ν(άζωτο),F(φθό ριο),cl(χλώριο) καθώς και η ομάδα των ευγενών αερίων. 6.Τα μίγματα αποτελούνται: Α) Από μια καθαρή ουσία Β) Από 2 καθαρές ουσίες Γ) Από 2 ή και περισσότερες καθαρές ουσίες. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΥΠΟΥ ΣΩΣΤΟ-ΛΑΘΟΣ 7. (Σ) ή (Λ) : Τα ομογενή μίγματα έχουν την ίδια σύσταση και τις ίδιες ιδιότητες σε όλη την μάζα τους. 8. (Σ) ή (Λ) : Σε όλα τα μίγματα μπορούμε να διακρίνουμε τα συστατικά τους. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗΣ 9.Τα αντιστοιχίσετε τα υλικά της στήλης Α με τις κατηγορίες της στήλης Β. ΣΤΗΛΗ Α 1.Κρασί ΣΤΗΛΗ Β ΧΗΜΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ 2.Ζάχαρη 3.Αμμωνία ΧΗΜΙΚΗ ΕΝΩΣΗ 4.Νερό 5.Οξυγόνο ΜΙΓΜΑ 6.Ήλιο 7.Αλάτι 8.Αλατόνερο 10. Να αντιστοιχίσετε τις ιδιότητες της στήλης Α με τα σώματα της στήλης Β. ΣΤΗΛΗ Α Α) ΚΑΘΟΡΙΣΜΕΝΗ ΣΥΣΤΑΣΗ Β) ΔΙΑΤΗΡΟΥΝ ΤΙΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ ΤΟΥΣ Γ)ΚΑΘΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ Δ) ΔΙΑΧΩΡΙΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥΣ ΜΕ ΦΥΣΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ Ε) ΔΙΑΧΩΡΙΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥΣ ΜΟΝΟ ΜΕ ΧΗΜΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΣΤΗΛΗ Β 1.) ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ 2.) ΜΙΓΜΑΤΑ Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 31

32 32 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ Είναι ομογενή μίγματα 2 ή περισσοτέρων ουσιών. Η ουσία που είναι σε μεγαλύτερη αναλογία και έχει την φυσική κατάσταση του διαλύματος είναι ο διαλύτης ενώ οι υπόλοιπες διαλυμένες ουσίες. Όταν στο διάλυμα υπάρχει νερό,ανεξαρτήτου αναλογίας τότε το νερό θεωρείται ο διαλύτης. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΚΕΝΩΝ Να συμπληρωθούν τα κενά στις παρακάτω προτάσεις με τους κατάλληλους όρους. 11.Όλα τα σώματα που μας περιβάλλουν διακρίνονται σε ουσίες και σε. Οι καθαρές ουσίες ή καθορισμένα σώματα διακρίνονται σε και, και τα μίγματα διακρίνονται σε και. ονομάζεται η ουσία που αποτελείται από ένα είδος ατόμων, δηλαδή από άτομα που έχουν τον ίδιο. είναι το ομογενές μίγμα δύο ή περισσοτέρων συστατικών. Το διάλυμα αποτελείται από το και τη ουσία (μπορεί να είναι περισσότερες από μία). ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΚΕΝΩΝ Να συμπληρωθούν τα κενά των παρακάτω παραγράφων με τους όρους που περιέχονται στην παρένθεση 12.Το είναι ένα ομογενές μίγμα δύο ή περισσοτέρων ουσιών, οι οποίες αποτελούν τα συστατικά του διαλύματος. Από τα συστατικά αυτά, εκείνο που έχει την ίδια φυσική κατάσταση μ αυτή του διαλύματος και βρίσκεται συνήθως σε περίσσεια, ονομάζεται. Τα υπόλοιπα συστατικά του διαλύματος ονομάζονται. (ουσίες, διάλυμα, διαλύτης,διαλυμένες) 13.Η εκφράζει την ποσότητα της διαλυμένης ουσίας που περιέχεται σε ορισμένη ποσότητα διαλύματος. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε και τους ποιοτικούς όρους και για διαλύματα σχετικά μεγάλης ή σχετικά μικρής περιεκτικότητας, αντίστοιχα. (πυκνό, περιεκτικότητα, αραιό) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 32

33 33 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 14. Περιεκτικότητα στα εκατό κατά βάρος (% w/w) Όταν λέμε ότι ένα διάλυμα ζάχαρης (C 12 H 22 O 11 ) είναι % w/w (ή κ.β), εννοούμε ότι περιέχονται ζάχαρης στα διαλύματος. Δηλαδή, η % w/w περιεκτικότητα εκφράζει τη μάζα (σε _) της διαλυμένης ουσίας σε διαλύματος. ( 8, 100,g ) 15.Περιεκτικότητα στα εκατό βάρους κατ όγκον (% w/v) Όταν λέμε ότι ένα διάλυμα π.χ. χλωριούχου νατρίου (NaCl) είναι % w/v (ή κ.ο), εννοούμε ότι περιέχονται g NaCl στα διαλύματος. Δηλαδή, Η % w/v περιεκτικότητα εκφράζει τη μάζα (σε ) της διαλυμένης ουσίας σε του διαλύματος. (10,100,g,mL) 16. Περιεκτικότητα στα εκατό όγκου σε όγκο (% v/v) Χρησιμοποιείται σε ειδικότερες περιπτώσεις: α. Για να εκφράσει την περιεκτικότητα υγρού σε υγρό. Δηλαδή, η ένδειξη στη μπίρα % v/v ή (αλκοολικοί βαθμοί) υποδηλώνει ότι περιέχονται οινοπνεύματος στα της μπίρας. (3,100,mL) β. Για να εκφράσει την περιεκτικότητα ενός αερίου σε αέριο μίγμα. Δηλαδή η έκφραση ότι ο αέρας έχει περιεκτικότητα % v/v σε οξυγόνο, υποδηλώνει ότι περιέχονται οξυγόνου στα αέρα. ( 20,100,cm 3 ) Η % v/v περιεκτικότητα εκφράζει τoν όγκο (σε ml) της διαλυμένης ουσίας σε 100 ml του διαλύματος. 17. Όταν τα διαλύματα είναι πολύ αραιά (π.χ. ρύποι στον αέρα ή στη θάλασσα), μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις εξής εκφράσεις περιεκτικότητας: το οποίο εκφράζει τα μέρη της διαλυμένης ουσίας που περιέχονται σε 1 εκατομμύριο (10 6 ) μέρη διαλύματος. το οποίο εκφράζει τα μέρη της διαλυμένης ουσίας που περιέχονται σε 1 δισεκατομμύριο (10 9 ) μέρη διαλύματος. ( ppm, ppb) 18. ορίζεται η μέγιστη ποσότητα μιας ουσίας που μπορεί να διαλυθεί σε ορισμένη ποσότητα διαλύτη, κάτω από ορισμένες συνθήκες (π.χ. θερμοκρασία). Τα διαλύματα που περιέχουν τη μέγιστη ποσότητα διαλυμένης ουσίας ονομάζονται. Αντίθετα τα διαλύματα που περιέχουν μικρότερη ποσότητα διαλυμένης ουσίας από τη μέγιστη δυνατή ονομάζονται. ( ακόρεστα, κορεσμένα, διαλύματα, διαλυτότητα) 19. Η διαλυτότητα μιας ουσίας επηρεάζεται από τους εξής παράγοντες: α. τη φύση του διαλύτη Εδώ ισχύει ο γενικός κανόνας «τα όμοια διαλύουν όμοια». Αυτό σημαίνει ότι και ουσία θα πρέπει να έχουν παραπλήσια χημική δομή (π.χ. ή σύσταση). (μοριακή,διαλύτης, ιοντική, διαλυμένη) β. τη θερμοκρασία Συνήθως η διαλυτότητα των στερεών στο νερό με την Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 33

34 34 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ της θερμοκρασίας, ενώ η διαλυτότητα των αερίων στο νερό με την της θερμοκρασίας. ( αύξηση, μειώνεται, αυξάνεται) γ. την πίεση Γενικά, η διαλυτότητα των αερίων στο νερό με την της πίεσης. Γι αυτό, μόλις ανοίξουμε μία φιάλη με αεριούχο ποτό (η πίεση ελαττώνεται και γίνεται ίση με την ατμοσφαιρική), η διαλυτότητα του CO 2 στο νερό και το ποτό αφρίζει. ( ελαττώνεται, αυξάνεται, αύξηση ) Ασκήσεις Προβλήματα στα διαλύματα. 20.Σε 270 gr νερού διαλύουμε 30 g ζάχαρης.ποια είναι η περιεκτικότητα της διαλυμένης ουσίας %w/w. 21.Ένα αλκοολούχο ποτό περιέχει σε 100gr: 55gr αιθανόλης και 45gr νερού. Ποια είναι η περιεκτικότητα της διαλυμένης ουσίας %w/w. 22.Έχουμε υδατικό διάλυμα αιθανόλης 200mL 10% v/v. Στην συνέχεια αναμιγνύουμε το παραπάνω διάλυμα με ένα άλλο υδατικό διάλυμα αιθανόλης 300 ml και 10% v/v. Ποια θα είναι η περιεκτικότητα σε αιθανόλη του νέου διαλύματος που θα προκύψει; 23.Σε ένα υδατικό διάλυμα NaCl περιεκτικότητας 5% w/w και μάζας 160gr,πόσα gr NaCl και πόσα gr νερού περιέχονται; 24.Διάλυμα 1: 400mL υδατικού διαλύματος περιέχει 20gr ζάχαρης. Διάλυμα 2: 100mL υδατικού διαλύματος ζάχαρης 30% w/v. α)ποια θα είναι η περιεκτικότητα % w/v του διαλύματος που θα προκύψει από την ανάμειξη των 2 παραπάνω διαλυμάτων. β) Στο νέο διάλυμα που προκύπτει προσθέτουμε 500 ml νερού. Ποια θα είναι τώρα η % w/v περιεκτικότητα του διαλύματος. 25.Σε ένα υδατικό διάλυμα NaCl 500mL 9% w/v προσθέτουμε 1L νερού. Ποια θα είναι η περιεκτικότητα του διαλύματος που θα προκύψει; 26.Σε 300 g διαλύματος ζάχαρης περιεκτικότητα 20% w/w προστίθενται 200g νερού. Να υπολογίσετε την % w/w περιεκτικότητα του τελικού διαλύματος. 27.Σε ένα υδατικό διάλυμα AgNO 3 5% w/w και μάζας 200g με την διαδικασία της εξάτμισης απομακρύνθηκαν 100g νερού. Ποια θα είναι η περιεκτικότητα του διαλύματος μετά την εξάτμιση του νερού. 28.Πόσα g νερού πρέπει να προσθέσουμε σε 300g υδατικού διαλύματος ζάχαρης περιεκτικότητας 6% w/w ώστε η περιεκτικότητα να γίνει 3% w/w. 29. Διάλυμα NaOH έχει περιεκτικότητα 12% w/v και πυκνότητα 1,2 g/ml. Να υπολογισθεί η % w/w του τελικού διαλύματος. 30. Σε πόσα ml διαλύματος H 2 SO 4 περιεκτικότητας 5% w/w και πυκνότητας 0,5g/mL υπάρχουν 2,5g. 31.Κορεσμένο υδατικό διάλυμα ουσίας Α θερμοκρασίας 30 ο C έχει περιεκτικότητα 25% w/w. Ποια η διαλυτότητα της Α στο νέρο στην ίδια θερμοκρασία σε 100 g Η 2 Ο. 32. Διάλυμα 1: 500gr υδατικού διαλύματος NaCl 6% w/w Διάλυμα 2: 500gr υδατικού διαλύματος NaCl 4% w/w Α) Ποια θα είναι η περιεκτικότητα του διαλύματος σε % w/w του διαλύματος 3 που θα προκύψει με ανάμειξη των διαλυμάτων 1 και 2. Β) Διάλυμα 4: Προκύπτει με την προσθήκη 0,5Kg νερού στο διάλυμα 3. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 34

35 35 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Ποια θα είναι η % w/v του διαλύματος 4. Δίνεται ρ διαλ =1,5gr/mL. Γ) Η διαλυτότητα του NaCl στην θερμοκρασία που βρίσκεται το διάλυμα 4 είναι 10gr/100gr διαλύτη. Πόσα gr NaCl πρέπει να προσθέσουμε στο διάλυμα 4 ώστε να γίνει κορεσμένο ; 33.Σε 400g διαλύματος χλωριούχου νάτριου περιέχονται 50g NaCl. Αν η πυκνότητα του διαλύματος είναι 1,25 g/ml να υπολογιστούν η % w/w και η % w/v περιεκτικότητα του διαλύματος. 34. Σε 69g νερού διαλύονται 6g οινοπνεύματος.το διάλυμα που προκύπτει έχει πυκνότητα 0,98 g/ml. Αν είναι γνωστό ότι το καθαρό οινόπνευμα έχει πυκνότητα 0.8g/mL να υπολογιστούν η % w/w,% w/v και η % v/v περιεκτικότητα του διαλύματος. 35.Με ποια αναλογία όγκων πρέπει να αναμειχθούν διαλύματα με περιεκτικότητες 20% w/w και 5% w/v στην ίδια διαλυμένη ουσία για να προκύψει διάλυμα με περιεκτικότητα 14% w/v. 36.H διαλυτότητα του NaCl στο νερό στους 15 o C είναι 35,5gNaCl /100g H 2 O,ενώ στους 80 ο C είναι 40gNaCl/100g H 2 O. 400g κορεσμένου διαλύματος NaCl στους 15 ο C θερμαίνεται μέχρι τους 80 ο C.Πόσα g NaCl πρέπει να προστεθούν ώστε το νέο διάλυμα να είναι και πάλι κορεσμένο. Ασκήσεις-Κ.Ε.Ε στα διαλύματα. 37.Σε 500g νερό διαλύσαμε 300g θειικού οξέος και σχηματίστηκαν 750mL διαλύματος.να υπολογίσετε : α. Τη μάζα και την πυκνότητα του διαλύματος. β. Τις περιεκτικότητες %w/w και %w/v του διαλύματος. 38. Ένα πυκνό διάλυμα άλατος παρασκευάστηκε με την διάλυση μίας ποσότητας άλατος σε 180g νερό. Αν το διάλυμα έχει μάζα 240g και όγκο 200mL να υπολογιστούν : α. Η πυκνότητα του διαλύματος. β. Η %w/w του διαλύματος. γ. Η %w/v του διαλύματος. 39. Διάλυμα Δ 1 παρασκευάστηκε με τη διάλυση 80g ζάχαρης σε 240g νερό. Μετρήθηκε ο όγκος του σε ογκομετρικό κύλινδρο και βρέθηκε ίσος με 250mL. Υπολογίστε: α. Την περιεκτικότητα %w/w του Δ 1. β. Την περιεκτικότητα %w/v του Δ 1. γ. Την πυκνότητα του Δ 1. δ. Στο διάλυμα Δ 1 προσθέτουμε 64mL νερού με αποτέλεσμα να προκύψει διάλυμα Δ 2. Να βρείτε τις περιεκτικότητες %w/w και %w/v του Δ Ένα διάλυμα θειικού οξέος έχει περιεκτικότητα 12%w/w και μάζα 2Kg. α. Πόσα g διαλύτη και πόσα g διαλυμένης ουσίας περιέχει το διάλυμα ; β. Ποια θα είναι η νέα περιεκτικότητα %w/w του διαλύματος εάν αυτό αραιωθεί με νερό μέχρι ο όγκος του νέου διαλύματος να φτάσει στα 6Kg ; 41.Σε 76g νερού προσθέσαμε 24g ζάχαρης προκύπτοντας διάλυμα Δ 1 όγκου 80mL. α. Ποια είναι η πυκνότητα του διαλύματος Δ 1 ; β. Ποια είναι η %w/w περιεκτικότητα του Δ 1 ; γ. Πόσα ml νερού πρέπει να προσθέσουμε στο διάλυμα Δ 1,ώστε το νέο διάλυμα Δ 2 που θα προκύψει να είναι περιεκτικότητας 15%w/v; δ. Πόσα g νερού πρέπει να εξατμιστούν από το διάλυμα Δ 1 ώστε να προκύψει διάλυμα Δ 3 περιεκτικότητας 30%w/w; 42. Σε 150g νερού διαλύσαμε 50g ΝaΟΗ που περιείχε 20% υγρασία. α. Πόσα g καθαρό NaOH περιέχει το διάλυμα που προέκυψε; Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 35

36 36 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ β. Πόσα g νερό περιέχει το διάλυμα που προέκυψε; γ. Ποια είναι η %w/w του διαλύματος που προέκυψε ; 43. Ένα βαρέλι 100L είναι γεμάτο κρασί 4 αλκοολικών βαθμών (%v/v περιεκτικότητα σε οινόπνευμα) α. Σε 0,5L από το παραπάνω κρασί πόσα ml οινοπνεύματος περιέχονται; β. Αν από το παραπάνω βαρέλι αφαιρέσουμε 10L κρασί και στην συνέχεια προσθέσουμε 10L νερό, να βρείτε τους νέους αλκοολικούς βαθμούς του αραιωμένου κρασιού που προκύπτει; 44.Παρασκευάσαμε ένα διάλυμα Δ 1 με την διάλυση 10g ζάχαρης σε 190g νερού. Αντίστοιχα παρασκευάσαμε ένα διάλυμα Δ 2 με την προσθήκη 30g ζάχαρης σε 270g νερού. Με την ανάμειξη των διαλυμάτων Δ 1 και Δ 2 προέκυψε διάλυμα Δ 3. Να υπολογιστούν οι περιεκτικότητες %w/w των διαλυμάτων Δ 1,Δ 2 και Δ Παρασκευάσαμε διάλυμα 250g περιεκτικότητας σε NaCl 20%w/w. α. Πόσα g νερού και πόσα g NaCl χρησιμοποιήσαμε ; β. Αν η διαλυτότητα του NaCl στο νερό είναι 36g/100g νερού,να βρείτε πόσα g NaCl πρέπει να προσθέσουμε ώστε να κορεστεί το διάλυμα. γ. Ποια θα είναι η %w/w του κορεσμένου διαλύματος; 46. Αν η διαλυτότητα του NaNO 3 στους 10 ο C είναι 80g/100g νερού, να βρείτε : α. Σε πόσα g νερό στους 10 ο C θα πρέπει να διαλύσουμε 200g NaNO 3 ώστε να προκύψει κορεσμένο διάλυμα; β. Μέχρι ποιο όγκο θα πρέπει να αραιώσουμε το παραπάνω κορεσμένο διάλυμα ώστε να προκύψει διάλυμα περιεκτικότητας 40%w/w ; 47. Σε 200g νερού προσθέσαμε 90g KNO 3 στους 15 ο C και διαλύθηκαν 50g KNO 3. Να βρείτε : α. Την διαλυτότητα του ΚΝΟ 3 στους 15 ο C β. Την %w/w περιεκτικότητα του διαλύματος ; γ. Την ποσότητα νερού που πρέπει να προσθέσουμε στους 15 ο C, ώστε να διαλυθεί όλη η ποσότητα ΚΝΟ Ένα κορεσμένο διάλυμα Δ 1 κάποιου άλατος στους 25 ο C έχει περιεκτικότητα 20% w/w. α. Ποια είναι η διαλυτότητα του άλατος στους 25 ο C;(g άλατος/100g νερού) β. Σε 500g του διαλύματος Δ 1 προσθέτουμε 300g νερού στους 25 ο C, προκύπτοντας ένα νέο διάλυμα Δ 2.Να υπολογιστεί η %w/w περιεκτικότητα του διαλύματος Δ H διαλυτότητα του ΚΝΟ 3 στο νερό στους 10 ο C είναι 20g/100g διαλύτη, ενώ στους 20 ο C είναι 35g/100g διαλύτη. α. Πόσα g ΚΝΟ 3 πρέπει να προσθέσουμε σε 200g νερό στους 20 ο C ώστε να προκύψει κορεσμένο διάλυμα ; β. Ψύχουμε το παραπάνω κορεσμένο διάλυμα από τους 20 ο C στους 10 ο C. Πόσα g κρυστάλλων ΚΝΟ 3 θα σχηματιστούν; 50.Η διαλυτότητα ενός άλατος στο νερό (Η 2 Ο) είναι :10g/100g H 2 O στους 10 ο C,20g/100g H 2 O στους 30 ο C και 40g/100g H 2 O στους 50 ο C.Διαθέτουμε ένα ποτήρι που περιέχει 110g κορεσμένου διαλύματος του άλατος στους 10 ο C,σε ένα δεύτερο ποτήρι υπάρχουν 140g κορεσμένου διαλύματος του ίδιου άλατος στους 50 ο C. Αναμιγνύοντας το περιεχόμενο των δύο ποτηριών σχηματίζεται διάλυμα Δ του άλατος στους 30 ο C. α. Να εξετάσετε αν το διάλυμα Δ είναι κορεσμένο ή ακόρεστο. β. Να βρείτε την μάζα του διαλύματος Δ. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 36

37 37 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Βοήθεια για τη λύση ασκήσεων που αφορά τα διαλύματα. Παράδειγμα-1. Να βρεθούν: Α. Η μάζα του διαλύματος Β. Η % w/w περιεκτικότητα του διαλύματος Απάντηση : Α. Ισχύει μάζα διαλύματος=μάζα διαλύτη+μάζα διαλυμένης ουσίας Άρα m δ/τος =195+5=200g. B. H %w/w, αφορά την ποσότητα της διαλυμένης ουσίας που περιέχεται στα 100g διαλύματος. Στα 200g διαλύματος περιέχονται 5gr ουσίας Στα 100g x 100 x= 5=2,5gr 200 Άρα περιεκτικότητα διαλύματος 5% w/w. Δες ασκήσεις 20,21 και 23 σελίδα 34 Εφαρμογή-1 Σε 285g διαλύτη διαλύσαμε 15g ουσίας Β. Να βρεθούν : Α. Η μάζα του διαλύματος Β. Η % w/w περιεκτικότητα του διαλύματος Εφαρμογή-3 Σε 125g διαλύτη διαλύσαμε 25g ουσίας Γ. Να βρεθούν : Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 37

38 38 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Α. Η μάζα του διαλύματος Β. Η % w/w περιεκτικότητα του διαλύματος Εφαρμογή -3 Σε διάλυμα ουσίας-γ μάζας 300g και περιεκτικότητας 10%w/w να βρείτε: Α. Τη μάζα της διαλυμένης ουσίας. Β. Τη μάζα του διαλύτη. Εφαρμογή-4. Σε διάλυμα ουσίας-γ μάζας 250g και περιεκτικότητας 20%w/w, να βρείτε : Α. Τη μάζα της διαλυμένης ουσίας. Β. Τη μάζα του διαλύτη. Παράδειγμα-2. A. Να υπολογίσετε την %w/v περιεκτικότητα του διαλύματος. Β. Να υπολογίσετε την % w/w περιεκτικότητα του διαλύματος. Απάντηση: A. Η % w/v περιεκτικότητα αφορά τα g διαλυμένης ουσίας που περιέχονται σε 100mL διαλύματος. Στα 500mL διαλύματος περιέχονται 5g ουσίας-α Στα 100mL x 100 x= 5=1g 500 Άρα το διάλυμα μας είναι περιεκτικότητας 1% w/v Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 38

39 39 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ B. Για να υπολογίσω την %w/w του διαλύματος θα πρέπει να υπολογίσω τη μάζα του διαλύματος (m δ/τος ). Όταν γνωρίζω τον όγκο και την πυκνότητα μπορώ να υπολογίσω τη μάζα. mδ/τος δ/τος= V δ/τος δ/τος mδ/τος 1,5= 500 m =500 1,5=750g Προσοχή στην μονάδα της πυκνότητας : θα πρέπει να είναι ίδια με τις μονάδες της μάζας και του όγκου. Στα 750g διαλύματος περιέχονται 5 g διαλυμένης ουσίας Στα 100g x 100 x= x=0,6666g To διάλυμα είναι περιεκτικότητας 0,666% w/w. Παράδειγμα-3. Στο παραπάνω διάλυμα να υπολογιστούν Α. % w/w Β. % w/v Γ. Η πυκνότητα του διαλύματος. Απάντηση Α. Στα 800g διαλύματος περιέχονται 8g διαλυμένης ουσίας Στα 100g x Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 39

40 40 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 100 x= x=1g Άρα περιεκτικότητα 1%w/w. B. Στα 500mL διαλύματος περιέχονται 8g διαλυμένης ουσίας Στα 100mL x 100 x= x=1,6g Άρα περιεκτικότητα 1,6%w/w. Γ. Η πυκνότητα του διαλύματος ρ δ/τος είναι.. mδ/τος 800g 800 g δ/τος = = = =1,6 g/ml V 500mL 500 ml δ/τος Γενικά όταν υπολογίζουμε πυκνότητα διαλύματος βάζουμε και τις μονάδες της μάζας και του όγκου, ώστε να εξάγουμε και τις μονάδες της πυκνότητας. Εφαρμογή-5. Σε 600g διαλύματος υπάρχουν 12g διαλυμένης ουσίας-β. Αν η πυκνότητα του διαλύματος είναι ρ=1,5g/ml, να υπολογιστούν: %w/w και %w/v του διαλύματος. Εφαρμογή-6. Σε 400g διαλύματος υπάρχουν διαλυμένα 7,5g διαλυμένης ουσίας-γ. Ο όγκος του διαλύματος μετρήθηκε σε ογκομετρικό σωλήνα και βρέθηκε 300mL. Να υπολογίσετε την περιεκτικότητα %w/w και %w/v του διαλύματος καθώς και την πυκνότητα του. Δες ασκήσεις : σελίδα και 30, σελίδα 35-33,37 και 38. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 40

41 41 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Παράδειγμα-4. Στο διάλυμα του σχήματος που προκύπτει να υπολογιστούν οι περιεκτικότητες : %v/v, % w/v, % w/w Απάντηση : Στα 300mL διαλύματος υπάρχουν 100mL διαλυμένης ουσίας Στα 100mL x 1 x = =33,33mL 300 Άρα το διάλυμα μας είναι περιεκτικότητας 33,33%v/v. Για να βρω την περιεκτικότητα %w/v, πρέπει να βρω τη μάζα της διαλυμένης ουσίας. m A =ρ Α V A =0,5 100=50g. Στα 300mL διαλύματος υπάρχουν 50g διαλυμένης ουσίας Στα 100mL x 2 x = =16,66g 300 Άρα το διάλυμα είναι περιεκτικότητας 16,66%w/v. Για να βρω την περιεκτικότητα %w/w πρέπει να βρω τη μάζα του διαλύματος. m δ/τος =ρ δ/τος V δ/τος =1,5 300=450g. Στα 450g διαλύματος υπάρχουν 50g διαλυμένης ουσίας Στα 100g x x 3=50 =11,11g 450 Περιεκτικότητα 11,11%w/w. Εφαρμογή-7 Σε 400mL διαλύτη διαλύονται 100mL διαλυμένης ουσίας- Β με αποτέλεσμα να προκύπτει διάλυμα 500mL. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 41

42 42 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Αν οι πυκνότητες ουσίας-α και διαλύματος είναι ρ Α =0,5g/mL και ρ δ/τος =1,2g/mL, να βρεθούν οι περιεκτικότητες %v/v,%w/v, %w/w του διαλύματος. Δες σελίδα 35 άσκηση 34. Ασκήσεις κλειστού τύπου με εικόνα. 1. Α. Η περιεκτικότητα %w/w του διαλύματος-1 είναι : α. 0,5 β. 1 γ. 2 Β. Η περιεκτικότητα %w/w του διαλύματος-2 είναι : α. 0,5 β. 1 γ. 2 Γ. Η περιεκτικότητα %w/w του διαλύματος-3 είναι : α. 0,5 β. 1 γ. 2 Δ. Πότε αυξάνεται η περιεκτικότητα ενός διαλύματος.. : α. Κατά την αραίωση β. Κατά τη συμπύκνωση Ε. Πότε μειώνεται η περιεκτικότητα ενός διαλύματος : α. Κατά την αραίωση β. Κατά τη συμπύκνωση ΣΤ. Κατά την αραίωση του διαλύματος-1 : α. Προσθέσαμε 200g διαλύτη β. Εξατμίστηκαν 100g διαλύτη Ζ. Κατά τη συμπύκνωση του διαλύματος-1 : α. Προσθέσαμε 200g διαλύτη β. Εξατμίστηκαν 100g διαλύτη Ζ. Είναι σωστό να ισχυριστούμε ότι κατά την αραίωση συμπύκνωση ενός διαλύματος, η ποσότητα διαλυμένης ουσίας παραμένει σταθερή. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 42

43 43 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Εφαρμογή-8 Να βρεθούν : Α. Η ποσότητα διαλύτη που προσθέσαμε στο διάλυμα-1 προκειμένου να αραιωθεί. Β. Η ποσότητα διαλύτη που εξατμίστηκε προκειμένου να συμπυκνωθεί το διάλυμα-1 Γ. Τις περιεκτικότητες %w/v των διαλυμάτων 1,2 και 3 Δες ασκήσεις : 25,26,27,28,40,41,43 στις σελίδες 34,35,36 Ασκήσεις κλειστού τύπου με εικόνα-2. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 43

44 44 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Α.Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές λάθος. α. Η μάζα του διαλύματος-3 είναι m 3 =m 1 +m 2, όπου m 1 : η μάζα του διαλύματος-1 και m 2 : η μάζα του διαλύματος-2 m 1+m2 β. Η μάζα του διαλύματος-3 είναι m 3 =, όπου m 1 : η μάζα του 2 διαλύματος-1 και m 2 : η μάζα του διαλύματος-2 γ. Η μάζα της διαλυμένης ποσότητας του διαλύματος-3 είναι ίση με το άθροισμα των μαζών της διαλυμένης ουσίας των διαλυμάτων-1 και 2 δ. Η μάζα της διαλυμένης ποσότητας του διαλύματος-3 είναι ίση με τον μέσο όρο των μαζών της διαλυμένης ουσίας των διαλυμάτων-1 και 2 Β. Η περιεκτικότητα %w/w του διαλύματος-1 είναι : α.1 β.0,5 γ. 0,75 δ. 2 Γ. Η περιεκτικότητα %w/w του διαλύματος-2 είναι : α.1 β.0,5 γ. 0,75 δ. 2 Δ. Η περιεκτικότητα %w/w του διαλύματος-3 είναι : α.1 β.0,5 γ. 0,75 δ. 2 Ε. Είναι σωστός ο ισχυρισμός ότι η περιεκτικότητα του διαλύματος-3 είναι ίση με το άθροισμα των περιεκτικοτήτων του διαλύματος-1 και 2. Εφαρμογή-9. Να βρεθούν : Α. Οι περιεκτικότητες %w/v των διαλυμάτων 1,2 και 3 Β. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η περιεκτικότητα του διαλύματος-3 είναι ο μέσος όρος των διαλυμάτων-1 και 2. Δες ασκήσεις :24,32,35,44 στις σελίδες 34,35 και 36. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 44

45 45 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Ασκήσεις κλειστού τύπου με εικόνα-3 Α. Ποιο διάλυμα χαρακτηρίζεται ως ακόρεστο; α. Δ-1 β. Δ-2 γ. Δ-3 Β. Ποιο διάλυμα χαρακτηρίζεται ως κορεσμένο; α. Δ-1 β. Δ-2 γ. Δ-3 Γ. Ποιο διάλυμα χαρακτηρίζεται ως υπέρκορο; α. Δ-1 β. Δ-2 γ. Δ-3 Δ1. Σε ποιο διάλυμα μπορώ να διαλύσω επιπλέον ουσία ; α. Δ-1 β. Δ-2 γ. Δ-3 Δ2.Πόση είναι η μέγιστη επιπλέον ποσότητα που μπορώ να διαλύσω : α. 10g β. 25g γ. 5g Ε1. Ποιο διάλυμα λόγω αστάθειας αν τρίψω ελαφρώς τα τοιχώματα θα σχηματιστεί ίζημα ; α. Δ-1 β. Δ-2 γ. Δ-3 Ε2.Πόση θα είναι η ποσότητα που θα σχηματιστεί. α. 10g β. 25g γ. 5g Διαλύω και στα 3 διαλύματα επιπλέον 10g ουσίας-α. ΣΤ. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το διάλυμα-1 είναι κορεσμένο ; Ζ. Είναι σωστό ότι και το Δ-1 και το Δ-2 σχηματίζουν ίζημα της ουσίας-β 10g ; Η. Είναι σωστό ότι όλα τα διαλύματα έχουν ποσότητα διαλυμένης ουσίας-b ίση με 25g Δες ασκήσεις : 31,32,45,46,47 και 48 στις σελίδες 34,35 και 36. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 45

46 46 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Ασκήσεις κλειστού τύπου με εικόνα-3 Δίνεται διαλυτότητα ουσίας-β στο διαλύτη-α : 25g στους 20 0 C, 40g στους 40 0 C, 50g στους 45 0 C Α.Να επιλέξετε από τους όρους της παρένθεσης το σωστό. Κατά τη διάλυση 25g ουσίας-β σε 100g διαλύτη-α στους 20 ο C το διάλυμα που προκύπτει είναι ( κορεσμένο/ακόρεστο). Αυξάνοντας τη θερμοκρασία στους 40 ο C το διάλυμα πλέον είναι ( κορεσμένο/ακόρεστο). Μπορούμε να διαλύσουμε επιπλέον (40g/15g) ουσίας-β. Στο διάλυμα των 40 ο C αυξάνουμε κατά 5 ο C τη θερμοκρασία και προσθέτουμε άλλα 10g χωρίς να σχηματίζεται ίζημα το διάλυμα είναι (κορεσμένο/υπέρκορο). Β. Να συμπληρώσετε κατάλληλα τα κενά Στο διάλυμα των 45 ο C έχουμε συνολικά διαλύσει 50g,ουσίας-Β. μετά από ψύξη στους 20 0 C η ποσότητα της διαλυμένης ουσίας είναι, ενώ παρατηρείται σχηματισμός ιζήματος της ουσίας-β ποσότητας. Δες ασκήσεις :36,49,50 Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 46

47 47 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 2 ο Κεφάλαιο (Περιοδικός πίνακας-δεσμοί) Ηλεκτρονιακή δομή ατόμων-το πρότυπο του Bohr 1.Να συμπληρωθούν τα κενά με τους κατάλληλους όρους. Το πρότυπο του Bohr για το άτομο διατυπώθηκε αρχικά για το άτομο του που αποτελείται από ένα που βρίσκεται στον πυρήνα και ένα που περιστρέφεται γύρω από αυτόν σε καθορισμένες κυκλικές τροχιές που ονομάζονται. Οι χαρακτηρίζονται με λατινικούς χαρακτήρες (Κ,L,M,N,O,P,Q.. ) Κάθε στιβάδα χαρακτηρίζεται από έναν αριθμό (n). Όταν το ηλεκτρόνιο κινείται σε μία στιβάδα έχει και συγκεκριμένη τιμή. 2.Ποια στιβάδα χαρακτηρίζεται από τον κβαντικό αριθμό n= 1 α. Κ β. L γ. M δ.ν 3.Ποια στιβάδα χαρακτηρίζεται από τον κβαντικό αριθμό n= 2 α. Κ β. L γ. M δ.ν 4.Ποια στιβάδα χαρακτηρίζεται από τον κβαντικό αριθμό n= 3 α. Κ β. L γ. M δ.ν 5.Ποια στιβάδα χαρακτηρίζεται από τον κβαντικό αριθμό n= 4 α. Κ β. L γ. M δ.ν 6. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω φράσεις ως σωστές ή λανθασμένες α. Όταν το ηλεκτρόνιο κινείται στη στιβάδα Κ έχει τη μέγιστη δυνατή ενέργεια β. Όταν το ηλεκτρόνιο κινείται στη στιβάδα Κ έχει τη μικρότερη δυνατή ενέργεια γ. Όταν το ηλεκτρόνιο κινείται στη στιβάδα Ν έχει μεγαλύτερη ενέργεια από ότι αν κινείται στη στιβάδα M δ. Όταν το ηλεκτρόνιο κινείται στη στιβάδα L έχει μεγαλύτερη ενέργεια από ότι αν κινείται στη στιβάδα M. ε. Γενικά μία στιβάδα όσο μεγαλύτερο κβαντικό αριθμό (n) έχει τόσο μεγαλύτερη ενέργεια έχει το ηλεκτρόνιο που κινείται σε αυτήν. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 47

48 48 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ στ. Γενικά μία στιβάδα όσο μικρότερο κβαντικό αριθμό (n) έχει τόσο μεγαλύτερη ενέργεια έχει το ηλεκτρόνιο που κινείται σε αυτήν. 7. Όταν το άτομο του υδρογόνου βρίσκεται σε θεμελιώδη κατάσταση: Α. Το ηλεκτρόνιο κινείται στη στιβάδα Κ Β. Τα ηλεκτρόνιο μπορεί να κινείται σε οποιαδήποτε στιβάδα 8. Όταν το άτομο του υδρογόνου βρίσκεται σε διεγερμένη κατάσταση: Α. Το ηλεκτρόνιο κινείται στη στιβάδα Κ. Β. Τα ηλεκτρόνιο μπορεί να κινείται σε οποιαδήποτε στιβάδα. 9. Αν μπορούσαμε να παρατηρήσουμε ένα άτομο υδρογόνου για sec. Α. Τα 9.999s θα ήταν στη θεμελιώδη κατάσταση και 1s σε διεγερμένη Β. Τα 5.000s θα ήταν στη θεμελιώδη κατάσταση και 5.000s σε διεγερμένη Γ. Το 1s θα ήταν στη θεμελιώδη κατάσταση και 9.999s σε διεγερμένη. 10. Να τοποθετήσετε στο σχήμα το συμβολισμό της κάθε στιβάδας καθώς και τον κβαντικό της αριθμό. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το άτομο αυτό βρίσκεται σε θεμελιώδη κατάσταση ; Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 48

49 49 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Πολυηλεκτρονιακά άτομα 11.Η μέγιστη χωρητικότητα της στιβάδας Κ(n=1) σε ηλεκτρόνια είναι α. 1 β. 2 γ. 8 δ Η μέγιστη χωρητικότητα της στιβάδας L(n=2) σε ηλεκτρόνια είναι α. 1 β. 2 γ. 8 δ Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος α. Η χωρητικότητα μίας στιβάδας σε σχέση με τον κβαντικό αριθμό είναι διπλάσια. β. Ισχύει ότι η χωρητικότητα στιβάδας είναι ίση με n 2, όπου n ο κβαντικός αριθμός στιβάδας. γ. Ισχύει ότι η χωρητικότητα στιβάδας είναι ίση με 2n 2, όπου n ο κβαντικός αριθμός στιβάδας. 14.Η μέγιστη χωρητικότητα της στιβάδας Μ(n=3) σε ηλεκτρόνια είναι: α. 6 β. 9 γ Η μέγιστη χωρητικότητα της στιβάδας Ν(n=4) σε ηλεκτρόνια είναι: α. 8 β. 16 γ Είναι σωστό ότι μία στιβάδα μπορεί να έχει λιγότερα ηλεκτρόνια από τη μέγιστη χωρητικότητα της ; 17.Μπορεί μία στιβάδα να έχει περισσότερα ηλεκτρόνια από τη μέγιστη χωρητικότητα της ; Παράδειγμα-1. Να τοποθετήσετε τα ηλεκτρόνια σε στιβάδες στο άτομο του 2 Ηe (ηλιού) και του 3 Li Απάντηση : Ο αριθμός των ηλεκτρονίων στο άτομο του 2 Ηe είναι ίσος με τον ατομικό αριθμό 2 Ηe,άρα 2 Η μέγιστη χωρητικότητα της στιβάδας Κ είναι 2 ηλεκτρόνια Άρα κατανομή ηλεκτρονίων στη θεμελιώδη κατάσταση 2Ηe :Κ(2) Ο αριθμός των ηλεκτρονίων στο άτομο του 3 Li είναι ίσος με τον ατομικό αριθμό 3 Li,άρα 2 Η μέγιστη χωρητικότητα της στιβάδας Κ είναι 2 ηλεκτρόνια,άρα το τρίτο ηλεκτρόνιο κινείται στη στιβάδα L 3Li :Κ(2) L(1) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 49

50 50 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Εφαρμογή-1 Να γίνει η κατανομή των ηλεκτρονίων στα παρακάτω άτομα 4Be : K ( ) L( ) 5B : K ( ) L( ) 5 C : K ( ) L( ) 7N : K ( ) L( ) 8O: K ( ) L( ) 9F : K ( ) L( ) 10 Ne : K ( ) L( ) Παράδειγμα-2 Να γίνει η ηλεκτρονιακή κατανομή στο άτομο 11 Na. Απάντηση : Ο ατομικός αριθμός του 11 Na είναι 11 άρα θα πρέπει να τοποθετήσουμε 11 ηλεκτρόνια. Γνωρίζουμε ότι η μέγιστη χωρητικότητα της στιβάδας Κ είναι 2. Άρα τα πρώτα 2 ηλεκτρόνια τα τοποθετώ στη στιβάδα 2 άρα Κ(2). Μένουν 9 ηλεκτρόνια που όμως δεν χωρούν όλα στη στιβάδα L. Στη στιβάδα L τοποθετούμε 8 ηλεκτρόνια L(8). Μένει 1 ηλεκτρόνιο που τοποθετείται στη στιβάδα Μ(1). Συνολικά : 11 Na: Κ(2)L(8)M(1) Εφαρμογή-2 Να γίνει η ηλεκτρονιακή κατανομή στα παρακάτω άτομα 12Mg : K( )L( ) M( ), 13 Al: K( ) L( ) M( ), 14Si:K( )L( )M( ), 15 P : K( ) L( ) M( ) 16S :K( ) L ( ) M( ), 17 Cl : K( )L( )M( ) 18Ar:K( )L( )M( ) Παράδειγμα-3. Να γίνει η κατανομή των ηλεκτρονίων στο άτομο του 19Κ (κάλιο) γνωρίζοντας τον περιορισμό ότι η τελευταία στιβάδα δεν μπορεί να «χωρέσει» πάνω από 8 ηλεκτρόνια. Απάντηση : Ο ατομικός αριθμός του 19 Κ είναι 19 άρα θα πρέπει να τοποθετήσουμε 19 ηλεκτρόνια. Γνωρίζουμε ότι η μέγιστη χωρητικότητα της στιβάδας Κ είναι 2. Άρα τα πρώτα 2 ηλεκτρόνια τα τοποθετώ στη στιβάδα 2 άρα Κ(2). Μένουν 17 ηλεκτρόνια που όμως δεν χωρούν όλα στη στιβάδα L. Στη στιβάδα L τοποθετούμε 8 ηλεκτρόνια L(8). Μένουν 9 ηλεκτρόνια που χωρούν στη στιβάδα Μ που έχει μέγιστη χωρητικότητα 18 ηλεκτρόνια. Όμως η κατανομή Κ(2)L(8)M(9) δεν είναι σωστή αφού η στιβάδα Μ ως τελευταία δεν μπορεί να χωρέσει πάνω από 8 ηλεκτρόνια.τοποθετούμε στην Μ ως τελευταία 8 ηλεκτρόνια και το τελευταίο ηλεκτρόνιο που μένει το τοποθετούμε στη στιβάδα Ν Άρα η σωστή κατανομή είναι Κ(2)L(8)M(8)N(1) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 50

51 51 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Εφαρμογή-3. Να τοποθετήσετε τα ηλεκτρόνια σε στιβάδες στο άτομο του 20 Ca, γνωρίζοντας ότι στη τελευταία του στιβάδα υπάρχουν 2 ηλεκτρόνια. 20Ca : K( ) L( ) M( ) N( ) Παράδειγμα-4. Να γίνει η κατανομή των ηλεκτρονίων σε στιβάδες στο άτομο του 21 Sc, γνωρίζοντας ότι η τελευταία στιβάδα του έχει 2 ηλεκτρόνια. Απάντηση : Ο ατομικός αριθμός του 21 Sc είναι 21 άρα θα πρέπει να τοποθετήσουμε 21 ηλεκτρόνια. Γνωρίζουμε ότι η μέγιστη χωρητικότητα της στιβάδας Κ είναι 2. Άρα τα πρώτα 2 ηλεκτρόνια τα τοποθετώ στη στιβάδα 2 άρα Κ(2). Μένουν 19 ηλεκτρόνια που όμως δεν χωρούν όλα στη στιβάδα L. Στη στιβάδα L τοποθετούμε 8 ηλεκτρόνια L(8). Μένουν 11 ηλεκτρόνια που χωρούν στη στιβάδα Μ που έχει μέγιστη χωρητικότητα 18 ηλεκτρόνια. Όμως η κατανομή Κ(2)L(8)M(11) δεν είναι σωστή αφού η στιβάδα Μ ως τελευταία δεν μπορεί να χωρέσει πάνω από 8 ηλεκτρόνια.τοποθετούμε στην Μ ως τελευταία 8 ηλεκτρόνια και στη τελευταία στιβάδα Ν 2 Άρα η μέχρι τώρα κατανομή είναι Κ(2)L(8)M(8)N(2). Έχουμε τοποθετήσει ως τώρα 20 ηλεκτρόνια. Το τελευταίο ηλεκτρόνιο μπορούμε τώρα να το τοποθετήσουμε στη στιβάδα Μ που δεν είναι τελευταία. Η σωστή κατανομή είναι Κ(2)L(8)M(9)N(1) Εφαρμογή-4. Να κατανείμετε τα ηλεκτρόνια σε στιβάδες στα παρακάτω άτομα, με δεδομένο ότι σε αυτά η τελευταία στιβάδα έχει 2 ηλεκτρόνια 22Ti : K( ) L( ) M( ) N( ) 23V : K( ) L( ) M( ) N( ) 22Mn : K( ) L( ) M( ) N( ) 26Fe : K( ) L( ) M( ) N( ) 27Co : K( ) L( ) M( ) N( ) 28Ni : K( ) L( ) M( ) N( ) 30Zn : K( ) L( ) M( ) N( ) Εφαρμογή-5. Να κατανείμετε τα ηλεκτρόνια σε στιβάδες στα παρακάτω άτομα, με δεδομένο ότι σε αυτά η τελευταία στιβάδα έχει 1 ηλεκτρόνιo 24Cr : K( ) L( ) M( ) N( ) 29Cu : K( ) L( ) M( ) N( ) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 51

52 52 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Παράδειγμα-5. Να γίνει η ηλεκτρονιακή κατανομή του ατόμου 31Ga(γάλλιο)σε στιβάδες. Απάντηση : Ο ατομικός αριθμός του 31 Ga είναι 31 άρα θα πρέπει να τοποθετήσουμε 31 ηλεκτρόνια. Γνωρίζουμε ότι η μέγιστη χωρητικότητα της στιβάδας Κ είναι 2. Άρα τα πρώτα 2 ηλεκτρόνια τα τοποθετώ στη στιβάδα 2 άρα Κ(2). Μένουν 29 ηλεκτρόνια που όμως δεν χωρούν όλα στη στιβάδα L. Στη στιβάδα L τοποθετούμε 8 ηλεκτρόνια L(8). Μένουν 19 ηλεκτρόνια που δεν χωρούν στη στιβάδα Μ που έχει μέγιστη χωρητικότητα 18 ηλεκτρόνια..τοποθετούμε στην Μ 18 ηλεκτρόνια και στη τελευταία στιβάδα Άρα η μέχρι τώρα κατανομή είναι Κ(2)L(8)M(18). Έχουμε τοποθετήσει ως τώρα 28 ηλεκτρόνια. Τα τρία τελευταία ηλεκτρόνια μπορούμε τώρα να το τοποθετήσουμε στη στιβάδα Ν. Η σωστή κατανομή είναι Κ(2)L(8)M(18)N(3) Εφαρμογή-6. Να γίνει η ηλεκτρονιακή κατανομή στα παρακάτω άτομα 32Ge : K( ) L( ) M( ) N( ) 33As : K( ) L( ) M( ) N( ) 34Se : K( ) L( ) M( ) N( ) 35Br : K( ) L( ) M( ) N( ) 36Kr : K( ) L( ) M( ) N( ) Παράδειγμα-6:Να κατανείμετε τα ηλεκτρόνια σε στιβάδες στα άτομα 37Rb και 51 Sb γνωρίζοντας ότι ισχύει : Η τελευταία στιβάδα δεν μπορεί να χωρέσει πάνω από 8ηλεκτρόνια Η προτελευταία στιβάδα δεν μπορεί να χωρέσει πάνω από 18 ηλεκτρόνια. Σας δίνεται ότι η τελευταία στιβάδα του Rb είναι η Ο που έχει 1 ηλεκτρόνιο,ομοίως η τελευταία στιβάδα του Sb είναι η Ο Απάντηση : Στο 37 Rb πρέπει να τοποθετήσουμε 37 ηλεκτρόνια. Γράφουμε τις στιβάδες Κ( ) L( ) M( ) N( ) O( ) Η τελευταία έχει 2 ηλεκτρόνια Κ( ) L( ) M( ) N( ) O( 1 ) Τοποθετούμε στη συνέχεια τα ηλεκτρόνια στην Κ και L Κ( 2 ) L( 8 ) M( ) N( ) O( 1 ) Τοποθετούμε μετά τα ηλεκτρόνια στην Μ Κ( 2 ) L( 8 ) M( 18 ) N( ) O( 1 ) Περισσεύουν 8 ηλεκτρόνια που τοποθετούνται στην Ν Κ( 2 ) L( 8 ) M( 18 ) N( 8 ) O( 1 ) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 52

53 53 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Ελέγχουμε την τελευταία στιβάδα να μην υπερβαίνει τα 8 ηλεκτρόνια,πράγματι η τελευταία στιβάδα έχει Ο(1) ένα και η προτελευταία να μην υπερβαίνει τα 18, πράγματι έχει η Ν(8) οκτώ. Στο 51 Sb πρέπει να τοποθετήσουμε 51 ηλεκτρόνια. Γράφουμε τις στιβάδες Κ( ) L( ) M( ) N( ) O( ) Τοποθετούμε στη συνέχεια τα ηλεκτρόνια στην Κ και L Κ( 2 ) L( 8 ) M( ) N( ) O( ) Τοποθετούμε μετά τα ηλεκτρόνια στην Μ Κ( 2 ) L( 8 ) M( 18 ) N( ) O( ) H N ως προτελευταία μπορεί να χωρέσει το πολύ 18 ηλεκτρόνια που τοποθετούνται στην Ν Κ( 2 ) L( 8 ) M( 18 ) N( 18 ) O( ) Έχουμε τοποθετήσει συνολικά 46 ηλεκτρόνια. Τα 5 ηλεκτρόνια που περισσεύουν τα τοποθετούμε στην Ο Κ( 2 ) L( 8 ) M( 18 ) N( 18 ) O( 5 ) Ελέγχουμε την τελευταία στιβάδα να μην υπερβαίνει τα 8 ηλεκτρόνια,πράγματι η τελευταία στιβάδα έχει Ο(5) πέντε και η προτελευταία να μην υπερβαίνει τα 18, πράγματι έχει η Ν(18)δεκαοκτώ. Εφαρμογή-7. Να κατανείμετε τα ηλεκτρόνια σε στιβάδες στα παρακάτω άτομα. 38Sr :Κ( ) L( ) M( ) N( ) O( 2 ) 48Cd:Κ( ) L( ) M( ) N( ) O( 2 ) 49In : Κ( ) L( ) M( ) N( ) O( ) 50Sn : Κ( ) L( ) M( ) N( ) O( ) 52Te : Κ( ) L( ) M( ) N( ) O( ) 53I : Κ( ) L( ) M( ) N( ) O( ) 54Xe : Κ( ) L( ) M( ) N( ) O( ) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 53

54 54 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 1.Στο παρακάτω κείμενο που σας δίνεται να συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους όρους. Το άτομο αποτελείται από τον, που περιέχει τα θετικά φορτισμένα πρωτόνια και τα νετρόνια. Στον πυρήνα είναι πρακτικά συγκεντρωμένη η του ατόμου. Γύρω από τον πυρήνα και σε αρκετά μεγάλες αποστάσεις κινούνται σε καθορισμένες (επιτρεπτές) τροχιές τα. Τα που κινούνται στην ίδια περίπου απόσταση από τον πυρήνα λέμε ότι βρίσκονται στην ίδια ή φλοιό ή ενεργειακή στάθμη. Όταν τα άτομα δεν είναι σε διέγερση, τα ηλεκτρόνιά τους κατανέμονται σε επτά το πολύ στιβάδες, τις K, L, M, N, O, P, και Q. Κάθε στιβάδα χαρακτηρίζεται από έναν αριθμό που συμβολίζεται με n και ονομάζεται κύριος αριθμός. Β. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Να σημειώσετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση 2. Η στιβάδα που χαρακτηρίζεται από τον κύριο κβαντικό αριθμό n=1,είναι η : α. Κ β. L γ. M δ. Ν 3. Η τιμή του κυρίου κβαντικού αριθμού n, που χαρακτηρίζει την στιβάδα Μ είναι : α. 1 β. 2 γ. 3 δ Σε πόσες το πολύ στιβάδες κατανείμονται τα ηλεκτρόνια ενός ατόμου όταν δεν είναι σε διέγερση : α. 5 β. 7 γ. 9 δ Η στιβάδα που χαρακτηρίζεται από τον κύριο κβαντικό αριθμό n=2,είναι η : α. Κ β. L γ. M δ. Ν 6. Η τιμή του κυρίου κβαντικού αριθμού n, που χαρακτηρίζει την στιβάδα Ν είναι : α. 1 β. 2 γ. 3 δ. 4 Γ. Ερωτήσεις τύπου σωστό-λάθος. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) 7. Ο Δημόκριτος( π.Χ) διετύπωσε την άποψη ότι η ύλη αποτελείται από πολύ μικρά σωματίδια που δεν μπορούν να διαιρεθούν σε άλλα απλούστερα ( ) 8. Το ατομικό πρότυπο του Bohr αποτελεί μία μινιατούρα πλανητικού συστήματος. ( ) 9. Όσο απομακρυνόμαστε από τον πυρήνα, τόσο μειώνεται η ενεργειακή στάθμη της στιβάδας. ( ) 10. Σύμφωνα με την ατομική θεωρία του Dalton, τα άτομα των στοιχείων στις ενώσεις συνδυάζονται πάντα με αναλογία 1:1 ( ) 11. η ατομική θεωρία του Dalton, παρά την απλότητά της, αποτελεί τη βάση διαφόρων χημικών υπολογισμών ( ) Δ. Ανακεφαλαίωση Χρησιμοποιώντας τις λέξεις-κλειδιά που σας δίνονται στην παρένθεση να συμπληρώσετε τα κενά τις παρακάτω πρότασης. 12.Σύμφωνα με τον Bohr το αποτελείται από τον (θετικά και ουδέτερα ) και γύρω από τον σε καθορισμένες κυκλικές τροχιές, τις περιστρέφονται τα (πλανητικό ατομικό μοντέλο). ( Λέξεις-κλειδιά : ηλεκτρόνια, πρωτόνια,νετρόνια, στιβάδες, άτομο,πυρήνα ) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 54

55 55 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΙ. Κατανομή των ηλεκτρονίων σε στιβάδες A. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Να σημειώσετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση 13. Ο μέγιστος αριθμός ηλεκτρονίων που μπορεί να τοποθετηθεί σε μία στιβάδα με κύριο κβαντικό αριθμό n είναι : α. 2n β. n 2 γ. 2n 2 δ. n 2 /2 14. Ο μέγιστος αριθμός ηλεκτρονίων που μπορεί να έχει η στιβάδας Κ είναι : α. 2 β. 8 γ. 18 δ Ο μέγιστος αριθμός ηλεκτρονίων που μπορεί να έχει η στιβάδας Μ είναι : α. 2 β. 8 γ. 18 δ Η στιβάδα που μπορεί να χωρέσει το πολύ 8 ηλεκτρόνια είναι : α. Κ β. L γ. Μ δ. Ν 17. Η στιβάδα που μπορεί να χωρέσει το πολύ 32 ηλεκτρόνια είναι : α. Κ β. L γ. Μ δ. Ν 18. Η εξωτερική στιβάδα οποιουδήποτε ατόμου είναι : α. Η στιβάδα με το μεγαλύτερο n β. Η Q γ. Η στιβάδα με το μικρότερο n δ. Η στιβάδα που έχει 8 ηλεκτρόνια 19. Το στοιχείο Χ έχει στην εξωτερική του στιβάδα 8 ηλεκτρόνια, ο ατομικός αριθμός Ζ του στοιχείου είναι : α. 8 β. 16 γ. 18 δ Το στοιχείο Ψ έχει στην εξωτερική του στιβάδα 3 ηλεκτρόνια, ποιος δεν μπορεί να είναι ο ατομικός αριθμός του στοιχείου : α. 5 β. 13 γ. 31 δ Ποια από τις παρακάτω ηλεκτρονιακές κατανομές είναι η σωστή για το άτομο του 39 Υ στη θεμελιώδη κατάσταση : α. Κ 2 L 8 M 18 N 11 β. K 2 L 8 M 18 N 10 O 1 γ. K 2 L 8 M 16 N 10 O 3 δ. K 2 L 8 M 18 N 8 O 3 Β. Ερωτήσεις τύπου σωστό-λάθος Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) 22. Η εξωτερική στιβάδα κάθε ατόμου δεν μπορεί να έχει παραπάνω από 8 ηλεκτρόνια ( ) 23. Η εξωτερική στιβάδα κάθε ατόμου έχει 8 ηλεκτρόνια ( ) 24. Η στιβάδα Κ είτε είναι τελευταία, είτε προτελευταία δεν μπορεί να έχει παραπάνω από δύο ηλεκτρόνια.( ) 25. Για να περιέχει ένα άτοµο ηλεκτρόνια στη στιβάδα Ν θα πρέπει να είναι συµπληρωµένη η ηλεκτρονική του στιβάδα Μ µε 18 ηλεκτρόνια. ( ) 26. Η προτελευταία στιβάδα δεν μπορεί να έχει λιγότερα από 8 ηλεκτρόνια. ( ) 27. Η προτελευταία στιβάδα δεν μπορεί να έχει 18 ηλεκτρόνια ( ) Γ. Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενών Να συμπληρώσετε τα κενά στον παρακάτω πίνακα. 28.Πίνακας : Κατανομή ηλεκτρονίων σε στιβάδες στα στοιχεία με ατομικό αριθμό Ζ=1-20. Z στο ιχεί ο Κ L M N Z στ οι χε ίο 1 H 11 N a 2 He 12 M g 3 Li 13 Al 4 Be 14 Si K L M N Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 55

56 56 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 5 B 15 P 6 C 16 S 7 N 17 Cl 8 O 18 Ar 9 F 19 K 1 0 Ne 20 Ca Δ. Ασκήσεις 29. Να τοποθετήσετε σε στιβάδες τα ηλεκτρόνια των παρακάτω στοιχείων : 53 I, 55Cs, 56 Ba, 35 Br, 33 As, 52 Te, 50 Sn, 31 Ga, 34Se, 50 Sn 30. Να τοποθετήσετε σε στιβάδες τα ηλεκτρόνια των παρακάτω στοιχείων : 32Ge, 49 In, 51 Sb, 21 Sc, 23 V, 25 Mn, 26 Fe, 28Co, 30 Zn, 36 Kr, 54Xe Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 56

57 57 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Περιοδικός Πίνακας. 1. Να τοποθετήσετε τα πρώτα 20 στοιχεία πάνω στον περιοδικό πίνακα με βάση τον ατομικό τους αριθμό (Ζ) Στοιχεία : 1 Η, 2 Ηe, 3 Li, 4Be, 5 B, 6 C, 7 N, 8 O, 9 F, 10 Ne, 11 Na, 12 Mg, 13 Al, 14Si, 15 P, 16 S, 17 Cl, 18 Ar, 19 K, 20 Ca. 2.Σας δίνονται οι ηλεκτρονιακές κατανομές των πρώτων 20 στοιχείων. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 57

58 58 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ A.Για τα στοιχεία που ανήκουν στην πρώτη περίοδο(οριζόντια γραμμή), πόσες στιβάδες χρησιμοποιούμε για την κατανομή των ηλεκτρονίων τους ; α.1 β. 2 γ.3 δ. 4 Β. Για τα στοιχεία που ανήκουν στην δεύτερη περίοδο(οριζόντια γραμμή), πόσες στιβάδες χρησιμοποιούμε για την κατανομή των ηλεκτρονίων τους ; α.1 β. 2 γ.3 δ. 4 Γ. Για τα στοιχεία που ανήκουν στην τρίτη περίοδο(οριζόντια γραμμή), πόσες στιβάδες χρησιμοποιούμε για την κατανομή των ηλεκτρονίων τους ; α.1 β. 2 γ.3 δ. 4 Δ. Για τα στοιχεία που ανήκουν στην τέταρτη περίοδο(οριζόντια γραμμή), πόσες στιβάδες χρησιμοποιούμε για την κατανομή των ηλεκτρονίων τους ; α.1 β. 2 γ.3 δ. 4 Ε. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι για ένα στοιχείο που ανήκει στην 5 η περίοδο θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε πέντε στιβάδες για την κατανομή των ηλεκτρονίων τους. ΣΤ. Να χαρακτηρίσετε την παρακάτω πρόταση ως σωστή ή λανθασμένη. «Μία οριζόντια γραμμή του περιοδικού πίνακα ονομάζεται περίοδος. Ο αριθμός της περιόδου καθορίζει και τον αριθμό των στιβάδων που χρησιμοποιούμε για την κατανομή των ηλεκτρονίων ενός στοιχείου.» 3.Με βάση τον συμπληρωμένο περιοδικό πίνακα με τα πρώτα 20 στοιχεία και τις ηλεκτρονιακές κατανομές τους(σελίδα 57) να απαντήσετε τις ερωτήσεις που ακολουθούν. Α. Τα στοιχεία που ανήκουν στην πρώτη κατακόρυφη στήλη θεωρούμε ότι ανήκουν στην πρώτη κύρια ομάδα (ΙΑ) του περιοδικού πίνακα. Τι κοινό έχουν αυτά τα στοιχεία ; α. Έχουν τον ίδιο αριθμό στιβάδων. β. Έχουν τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων στην εξωτερική στιβάδα. Β. Τα στοιχεία που ανήκουν στη δεύτερη κατακόρυφη στήλη θεωρούμε ότι ανήκουν στη δεύτερη κύρια ομάδα (ΙΙΑ) του περιοδικού πίνακα. Τι κοινό έχουν αυτά τα στοιχεία ; α. Έχουν τον ίδιο αριθμό στιβάδων. β. Έχουν τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων στην εξωτερική στιβάδα. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 58

59 59 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Γ. Τα στοιχεία που ανήκουν στη 17 η κατακόρυφη στήλη θεωρούμε ότι ανήκουν στην έβδομη κύρια ομάδα (VΙΙΑ) του περιοδικού πίνακα. Πόσα ηλεκτρόνια έχουν τα στοιχεία αυτά στην εξωτερική τους στιβάδα; α. 5 β. 6 γ. 7 δ. 8 Δ. Τα στοιχεία που ανήκουν στη 16 η κατακόρυφη στήλη θεωρούμε ότι ανήκουν στην έκτη κύρια ομάδα (VΙΑ) του περιοδικού πίνακα. Πόσα ηλεκτρόνια έχουν τα στοιχεία αυτά στην εξωτερική τους στιβάδα; α. 5 β. 6 γ. 7 δ. 8 Ε. Παρατηρώντας τον αριθμό των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας μπορούμε να ισχυριστούμε ότι τα στοιχεία που ανήκουν στην ίδια ομάδα,έχουν τον ίδιο αριθμό εξωτερικών ηλεκτρονίων ; ΣΤ. Είναι σωστό ότι ανάλογα με την κύρια ομάδα που ανήκει ένα στοιχείο καθορίζεται και ο αριθμός των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας. 4. A. Να συμπληρωθούν κατάλληλα τα κενά των παρακάτω φράσεων. Τα στοιχεία που καταλαμβάνουν μία οριζόντια γραμμή στον περιοδικό πίνακα ανήκουν στην ίδια. Τα στοιχεία που καταλαμβάνουν μία κατακόρυφη στήλη στον περιοδικό πίνακα ανήκουν στην ίδια. Ο περιοδικός πίνακας περιλαμβάνει περιόδους και ομάδες. Ο αριθμός των στιβάδων που χρησιμοποιούμε για την κατανομή των ηλεκτρονίων ενός ατόμου ενός στοιχείου, εξαρτάται από την που ανήκει το στοιχείο. Αντίστοιχα ο αριθμός των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας εξαρτάται από την κύρια που ανήκει ένα στοιχείο. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 59

60 60 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 5. Σας δίνεται ολοκληρωμένος ο περιοδικός πίνακας των στοιχείων. Α. Πόσες κύριες ομάδες έχει ο περιοδικός πίνακας; α. 8 β. 10 γ. 18 δ. 7 Β. Πόσες δευτερεύουσες ομάδες έχει ο περιοδικός πίνακας ; α. 8 β. 10 γ. 18 δ. 7 Γ. Σε ποια περίοδο του περιοδικού πίνακα ανήκουν οι λανθανίδες ; α.6 β. 7 γ.8 δ. 9 Δ. Σε ποια περίοδο του περιοδικού πίνακα ανήκουν οι ακτινίδες ; α.6 β. 7 γ.8 δ. 9 Ε. Ποια ομάδα ( με τη νέα αρίθμηση) είναι η ΙΙ Β ; α.2 β. 12 γ. 14 δ. 6 ΣΤ.Ποια ομάδα (με τη νέα αρίθμηση) είναι η V A ; α.5 β. 10 γ. 15 δ. 18 Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 60

61 61 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Z. Η τεθλασμένη έντονη γραμμή που ξεκινά από το 5 Β διαχωρίζει τα μέταλλα από τα αμέταλλα, το στοιχείο 29 Cu ανήκει στα α. μέταλλα β. αμέταλλα γ. μεταλλοειδή H. Το στοιχείο 53 Ι ανήκει στα α. μέταλλα β. αμέταλλα γ. μεταλλοειδή Θ. Το στοιχείο 32 Ge ανήκει στα α. μέταλλα β. αμέταλλα γ. μεταλλοειδή 6.Σας δίνεται παρακάτω ολοκληρωμένος ο περιοδικός πίνακας. Με βάση την τοποθέτηση των στοιχείων σε αυτόν προσπαθήστε να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις Α. Αν τα στοιχεία νάτριο ( 11 Na) και κάλιο ( 19 Κ) ανήκουν στα αλκάλια, ποια ομάδα του περιοδικού πίνακα είναι η ομάδα των αλκαλίων ; α. 1 η ομάδα ή ΙΑ β.2 η ομάδα ή ΙΙΑ γ.11 η ομάδα ή Ι Β Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 61

62 62 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Β. Αν τα στοιχεία μαγνήσιο ( 12 Mg ) και ασβέστιο ( 20 Ca) ανήκουν στις αλκαλικές γαίες,ποια ομάδα του περιοδικού πίνακα είναι η ομάδα των αλκαλικών γαιών ; α. 1 η ομάδα ή ΙΑ β.2 η ομάδα ή ΙΙΑ γ.11 η ομάδα ή ΙΒ Γ. Αν τα στοιχεία φθόριο ( 9 F ) και χλώριο ( 17 Cl) ανήκουν στα αλογόνα, ποια ομάδα του περιοδικού πίνακα είναι η ομάδα των αλογόνων ; α. 14 η ομάδα ή ΙVΑ β.16 η ομάδα ή VΙΑ γ.18 η ομάδα ή VIIΙA Δ. Αν τα στοιχεία 10 Ne και 18 Ar ανήκουν στην ομάδα των ευγενών αερίων. Ποια ομάδα του περιοδικού πίνακα είναι η ομάδα των ευγενών αερίων ; α. 14 η ομάδα ή ΙVΑ β.16 η ομάδα ή VΙΑ γ.18 η ομάδα ή VIIΙA Ε. Πόσες στιβάδες έχει το άτομο του 38 Sr ; α. 2 β. 5 γ.6 δ. 3 ΣΤ. Πόσα ηλεκτρόνια έχει στην εξωτερική του στιβάδα το άτομο του 54Χe α. 3 β. 6 γ. 8 δ. 4 Ζ. Το στοιχείο 53 Ι με Κ(2)L(8)M(18)N(18)O(7) ανήκει α. VA ομάδα και 7 η περίοδο β. VIIA ομάδα και 5 η περίοδο Η. Ποια κατανομή ηλεκτρονίων είναι σωστή για το στοιχείο Cs (καίσιο); α. Κ(2)L(8)M(18)N(18)O(8)Ρ(1) β. Κ(2)L(8)M(18)N(18)O(8)Ρ(6) Ρ. Ποια κατανομή ηλεκτρονίων είναι σωστή για το στοιχείο Se ; α. Κ(2)L(8)M(18)N(6) β. Κ(2)L(8)M(18)N(18)O(8)Ρ(4) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 62

63 63 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 7. Σας δίνονται οι ηλεκτραρνητικότητες στοιχείων της 2 ης περιόδου καθώς και οι ηλεκτραρνητικότητες των στοιχείων που ανήκουν στα αλογόνα Τι από τα παρακάτω ισχύει : α. Η ηλεκτραρνητικότητα αυξάνεται καθώς προχωράμε σε μία περίοδο από τα αριστερά προς τα δεξιά, ομοίως αυξάνεται καθώς προχωράμε σε μία ομάδα από πάνω προς τα κάτω β. Η ηλεκτραρνητικότητα αυξάνεται καθώς προχωράμε σε μία περίοδο από τα αριστερά προς τα δεξιά, και μειώνεται καθώς προχωράμε σε μία ομάδα από πάνω προς τα κάτω γ. Η ηλεκτραρνητικότητα μειώνεται καθώς προχωράμε σε μία περίοδο από τα αριστερά προς τα δεξιά, και μειώνεται καθώς προχωράμε σε μία ομάδα από πάνω προς τα κάτω. δ. Η ηλεκτραρνητικότητα μειώνεται καθώς προχωράμε σε μία περίοδο από τα αριστερά προς τα δεξιά, και αυξάνεται καθώς προχωράμε σε μία ομάδα από πάνω προς τα κάτω Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 63

64 64 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 8. Δίνεται ο παρακάτω περιοδικός πίνακας όπου σχηματικά σας δίνονται οι ατομικές ακτίνες των ατόμων των στοιχείων. Τι από τα παρακάτω ισχύει : α. Η ατομική ακτίνα αυξάνεται καθώς προχωράμε σε μία περίοδο από τα αριστερά προς τα δεξιά, ομοίως αυξάνεται καθώς προχωράμε σε μία ομάδα από πάνω προς τα κάτω β. Η ατομική ακτίνα αυξάνεται καθώς προχωράμε σε μία περίοδο από τα αριστερά προς τα δεξιά, και μειώνεται καθώς προχωράμε σε μία ομάδα από πάνω προς τα κάτω γ. Η ατομική ακτίνα μειώνεται καθώς προχωράμε σε μία περίοδο από τα αριστερά προς τα δεξιά, και αυξάνεται καθώς προχωράμε σε μία ομάδα από πάνω προς τα κάτω. δ. Η ατομική ακτίνα μειώνεται καθώς προχωράμε σε μία περίοδο από τα αριστερά προς τα δεξιά, και μειώνεται καθώς προχωράμε σε μία ομάδα από πάνω προς τα κάτω. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 64

65 65 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΙΙ-Περιοδικός Πίνακας των στοιχείων A. Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενών Χρησιμοποιώντας τις λέξεις-κλειδιά που σας δίνονται στην παρένθεση να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων. 1. Ο Mendeleev κατατάσσοντας τα κατά αυξανόμενη σχετική ατομική και αφήνοντας,για τα στοιχεία που δεν είχαν ακόμα ανακαλυφθεί, έφτασε το1869 σε μια ορθογώνια διάταξη, που μοιάζει με το σύγχρονο περιοδικό πίνακα. Έτσι δημιουργήθηκε από τον Mendeleev ο πρώτος πίνακας ταξινόμησης των 63 για την εποχή εκείνη στοιχείων. ( λέξεις-κλειδιά : μάζα, γνωστών, θέσεις, στοιχεία, κενές ) 2. Στον σύγχρονο τα στοιχεία κατατάσσονται με βάση τον (Ζ). Ο ατομικός αριθμός είναι ίσος με τον αριθμό των του ατόμου και συνεπώς καθορίζει την δομή, η οποία με τη σειρά της διαμορφώνει τη συμπεριφορά του στοιχείου. (λέξεις-κλειδιά : ηλεκτρονίων, ηλεκτρονιακή, πίνακα, ατομικό, χημική, αριθμό, περιοδικό ) 3. Η μορφή του περιοδικού πίνακα δομείται από οριζόντιες σειρές, τις και τις κατακόρυφες στήλες που αποτελούν τις. Στον περιοδικό πίνακα υπάρχουν περίοδοι. Οι ομάδες χαρακτηρίζονται με τους λατινικούς αριθμούς Ι έως VIII. Διακρίνονται στις με το χαρακτηρισμό Α και στις με το χαρακτηρισμό Β. Οι και, θα έπρεπε κανονικά να τοποθετηθούν στον περιοδικού πίνακα (εκεί που είναι το λανθάνιο και ακτίνιο αντίστοιχα).όμως τοποθετούνται έξω από το κυρίως «σώμα» του περιοδικού πίνακα, σε δύο σειρές στο κάτω μέρος του πίνακα. (λέξεις-κλειδιά : La, 18, σύγχρονη, ομάδες, κύριες, επτά, δευτερεύουσες, περιόδους, λανθανίδες, Ac, ακτινίδες) Β. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Να σημειώσετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση 1. Τα μέταλλα της ΙΑ ομάδας ονομάζονται : α. αλκάλια β. αλκαλικές γαίες γ. γαίες δ. στοιχεία μετάπτωσης 2. Τα μέταλλα της ΙΙΙΑ ομάδας ονομάζονται : α. αλκάλια β. αλκαλικές γαίες γ. γαίες δ. στοιχεία μετάπτωσης 3. Σε ποια ομάδα του περιοδικού πίνακα ανήκουν οι αλκαλικές γαίες : α. ΙΑ β. ΙΙΑ γ. ΙΙΙΑ δ. IVA 4. Σε ποια ομάδα του περιοδικού πίνακα ανήκουν τα αλογόνα : α. VIIΙΑ β. VΙΙΑ γ. ΙVΑ δ. VΙA Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 65

66 66 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 5. Τα στοιχεία που ανήκουν στην VIIIA του περιοδικού πίνακα ονομάζονται : α. μεταβατικά στοιχεία β. μεταλλοειδή γ. αλογόνα δ. ευγενή αέρια 6. Τα στοιχεία που αποτελούν τις δευτερεύουσες ομάδες του περιοδικού πίνακα ονομάζονται : α. αμέταλλα β. μεταλλοειδή γ. στοιχεία μετάπτωσης δ. σπάνιες γαίες 7.Το στοιχείο Σ1 έχει ατομικό αριθμό 16. Αν τα στοιχεία Σ2, Σ3, Σ4 και Σ5 έχουν αντίστοιχους ατοµικούς αριθµούς, 12, 8, 20 και 36, με ποιο από τα παρακάτω στοιχεία το Σ1 ανήκει στην ίδια ομάδα του περιοδικού πίνακα: α. Σ3 β. Σ5 γ. Σ2 δ. Σ4 8. Το µαγνήσιο (Mg) βρίσκεται στην 3η περίοδο του περιοδικού πίνακα και διαθέτει δύο ηλεκτρόνια στην εξωτερική του στιβάδα. Με βάση τα δεδοµένα αυτά προκύπτει για το µαγνήσιο ότι: α. έχει ατοµικό αριθµό 12 και βρίσκεται στην VIA οµάδα. β. έχει ατοµικό αριθµό 8 και βρίσκεται στην ΙΙΑ οµάδα γ. έχει ατοµικό αριθµό 16 και βρίσκεται στην ΙVΑ οµάδα δ. έχει ατοµικό αριθµό 12 και βρίσκεται στην ΙΙΑ οµάδα 9. Αν τα ιόντα Α + και Β 3 έχουν τον ίδιο αριθµό ηλεκτρονίων µε το ευγενές αέριο Αr (Ζ=18), τότε τα στοιχεία Α και Β βρίσκονται: α. στην ίδια περίοδο και σε διαφορετική οµάδα του Π.Π. β. στην ίδια οµάδα και σε διαφορετική περίοδο γ. σε διαφορετική οµάδα και σε διαφορετική περίοδο δ. στην ίδια οµάδα και στην ίδια περίοδο του Π.Π. Γ. Ερωτήσεις τύπου σωστό-λάθος Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) 10. Η ταξινόµηση των στοιχείων στον περιοδικό πίνακα γίνεται κατά σειρά αυξανόµενου ατοµικού τους βάρους. ( ) 11. Οι ιδιότητες των στοιχείων είναι περιοδικές συναρτήσεις του ατομικού αριθμού. ( ) 12. Ο αριθμός της περιόδου στην οποία ανήκει το στοιχείο, δείχνει τον αριθμό των στιβάδων που χρησιμοποιήσαμε για την κατανομή των ηλεκτρονίων του. ( ) 13. Τα στοιχεία που ανήκουν στην ίδια περίοδο του Π.Π. έχουν τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων στην εξωτερική τους στιβάδα ( ) 14. Η πρώτη περίοδος περιλαμβάνει δύο μόνο στοιχεία, όπου τα άτομα που ανήκουν σε αυτή έχουν ηλεκτρόνια μόνο στη στιβάδα Κ ( ) 15. Η δεύτερη και τρίτη περίοδος περιλαμβάνουν και οι δύο οκτώ στοιχεία, τα άτομα των οποίων έχουν εξωτερική στιβάδα την Μ και L, αντίστοιχα. ( ) 16. Η τέταρτη και πέμπτη περίοδος έχουν από τριάντα δύο στοιχεία και τα άτομά τους έχουν εξωτερική στιβάδα την Ν και Ο, αντίστοιχα. ( ) 17. Η έκτη περιλαμβάνει τριάντα δύο στοιχεία που τα άτομα τους έχουν εξωτερική στιβάδας την P στιβάδα. ( ) 18. Η έβδομη περίοδος περιλαμβάνει προς το παρόν είκοσι έξι στοιχεία, με ηλεκτρόνια σθένους στην Q στιβάδα. ( ) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 66

67 67 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 19. Οι λανθανίδες και ακτινίδες ανήκουν στην έβδομη και έκτη περίοδο αντίστοιχα. 20. Αν τα ιόντα Α + και Β έχουν δοµή ευγενούς αερίου, τότε τα στοιχεία Α και Β είναι αλογόνα. ( ) 21. Τα στοιχεία της 3 ης περιόδου έχουν ατοµικούς αριθµούς από 11 µέχρι 18. ( ) 22. Αν από ένα άτοµο ασβεστίου (Ζ=20) αφαιρεθούν δύο ηλεκτρόνια, τότε αυτό µετατρέπεται σε άτοµο αργού. ( ) 23. Κατά μήκος μιας περιόδου έχουμε αύξηση του μεταλλικού χαρακτήρα και μείωση του χαρακτήρα αμετάλλου. ( ) 24. Στοιχεία που ανήκουν στην ίδια κύρια ομάδα έχουν τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων στην εξωτερική τους στιβάδα ( ) 25. Τα στοιχεία της ίδιας κύριας οµάδας του περιοδικού πίνακα έχουν τον ίδιο αριθµό ηλεκτρονικών στιβάδων. ( ) 26. Τα μεταλλοειδή έχουν και ιδιότητες μετάλλου και ιδιότητες αμετάλλου. ( ) 27.Οι λανθανίδες ονομάζονται και σπάνιες γαίες γιατί απαντώνται στη φύση σε πολύ μικρές ποσότητες. ( ) Δ. Ασκήσεις-Προβλήματα 28. Να βρείτε σε ποια ομάδα και ποια περίοδο του Π.Π ανήκουν τα παρακάτω στοιχεία : 30. Το στοιχείο Σ 1 ανήκει στην 4 η περίοδο και στην ΙΙΑ ομάδα του Π.Π, το στοιχείο Σ 2 ανήκει στη 2 η περίοδο και στη ΙVA του Π.Π και το στοιχείο Σ 3 ανήκει στην 5 η περίοδο και στην ομάδα των αλογόνων. Να γράψετε την κατανομή των ηλεκτρονίων των στοιχείων Σ 1, Σ 2 και Σ 3 σε στιβάδες. 31. Το αργίλιο (Al) έχει ατοµικό αριθµό Ζ 1 =13, ενώ το πυρίτιο (Si) έχει ατοµικό αριθµό Ζ 2 =14. Ένα από τα άγνωστα στοιχεία του οποίου ο Mendeleev προέβλεψε την ύπαρξη ονοµάστηκε από αυτόν εκα-αργίλιο. Ομοίως το άγνωστο στοιχείο που ο Mendeleev προέβλεψε την ύπαρξη του ονομάστηκε εκα-πυρίτιο. Σήμερα γνωρίζουμε ότι το εκα-αργίλιο είναι το στοιχείο Γάλλιο (Ga) και το εκαπυρίτιο είναι το στοιχείο Γερμάνιο (Ge). Να βρείτε : α. Τους ατομικούς αριθμούς των Ga, Ge β. Την ηλεκτρονιακή δομή(κατανομή των ηλεκτρονίων τους σε στιβάδες ) των Ga, Ge. 32. Το στοιχείο νέο (Ne) ανήκει στη 2 η περίοδο και στην ομάδα των ευγενών αερίων. Τα ιόντα Α 2+ και Β 3- έχουν την ίδια ηλεκτρονιακή δομή με το Ne. Να βρείτε την θέση των στοιχείων Α και Β στον Π.Π. 33As, 49 In, 56 Ba, 53 I, 36 Kr, 32 Ge, 38 Sr, 52 Te.29. Το ευγενές αέριο της 3 ης περιόδου έχει ατομικό αριθμό Ζ. Το αλκάλιο-1 έχει ατομικό αριθμό Ζ-7 και το αλογόνο-1 έχει ατομικό αριθμό Ζ+18. Να βρείτε : α. Τους ατομικούς αριθμούς του ευγενούς αερίου, του αλκαλίου-1 και του αλογόνου-1. β. Την περίοδο που ανήκουν το αλκάλιο-1 και το αλογόνο-1 Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 67

68 68 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Η φύση του χημικού δεσμού Ετεροπολικός δεσμός 1. Σας δίνεται στην παρακάτω εικόνα τον τρόπο σχηματισμού της ετεροπολικής ένωσης μεταξύ νατρίου (Na + )- χλωρίου(cl - ) Α. Πόσα ηλεκτρόνια έχει στην εξωτερική στιβάδα το άτομο του Na ; α. Ένα β. Επτά γ. Οκτώ B. Πόσα ηλεκτρόνια έχει στην εξωτερική στιβάδα το άτομο του Cl - ; α. Ένα β. Επτά γ. Οκτώ Γ. Ποιο άτομο απέβαλε ένα ηλεκτρόνιο ; α. Na β. Cl Δ. Ποιο άτομο προσέλαβε ένα ηλεκτρόνιο ; α. Na β. Cl Ε. Μετά τη μεταφορά ηλεκτρονίων πόσα ηλεκτρόνια υπάρχουν στην εξωτερική στιβάδα του ιόντος Na + : α. Ένα β. Επτά γ. Οκτώ ΣΤ. Μετά τη μεταφορά ηλεκτρονίων πόσα ηλεκτρόνια υπάρχουν στην εξωτερική στιβάδα του ιόντος Cl - : α. Ένα β. Επτά γ. Οκτώ 2. Α.Να συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους όρους. Όλα τα άτομα των στοιχείων «θέλουν» να αποκτήσουν δομή ευγενούς αερίου, δηλαδή σύμφωνα με τον κανόνα της οκτάδας τα άτομα όλων των στοιχείων «επιθυμούν» να έχουν στην εξωτερική τους στιβάδα Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 68

69 69 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ηλεκτρόνια, εκτός αν η εξωτερική στιβάδα τους είναι η Κ που έχει ηλεκτρόνια οταν είναι συμπληρωμένη. Β. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες α. «Το κατιόν είναι θετικά φορτισμένο ιόν, ενώ το ανιόν αρνητικά φορτισμένο.» β. «Το κατιόν είναι αρνητικά φορτισμένο ιόν, ενώ το ανιόν θετικά φορτισμένο.» γ. «Στο άτομο και του νατρίου και του χλωρίου έχουμε αποβολή/πρόσληψη ηλεκτρονίων, τα πρωτόνια δεν μπορούν να μετακινηθούν από τον πυρήνα.» δ. «Σε ένα σωματίδιο όταν ο αριθμός των πρωτονίων είναι μεγαλύτερος των ηλεκτρονίων φορτίζεται θετικά.» ε. «Σε ένα σωματίδιο όταν ο αριθμός των πρωτονίων είναι μεγαλύτερος των ηλεκτρονίων φορτίζεται αρνητικά.» στ. «Σε ένα σωματίδιο όταν ο αριθμός των ηλεκτρονίων είναι μεγαλύτερος των πρωτονίων φορτίζεται θετικά.» ζ. «Σε ένα σωματίδιο όταν ο αριθμός των ηλεκτρονίων είναι μεγαλύτερος των πρωτονίων φορτίζεται αρνητικά.» Γ. Να επιλέξετε τη σωστή λέξη της παρένθεσης. Το άτομο του Na έχει ένα ηλεκτρόνιο στην εξωτερική του στιβάδα.προκειμένου να αποκτήσει δομή ευγενούς αερίου (αποβάλλει/προσλαμβάνει) ένα ηλεκτρόνιο. Αντίθετα το άτομο του χλωρίου ( αποβάλλει/προσλαμβάνει) ένα ηλεκτρόνιο. Το σωματίδιο του νατρίου πλέον διαθέτει ( 11/10) ηλεκτρόνια και ( 11/10) πρωτόνια με αποτέλεσμα να μετατρέπεται σε (κατιόν/ανιόν). Το σωματίδιο του χλωρίου αναλόγως διαθέτει ( 17/18) ηλεκτρόνια και ( 17/18) πρωτόνια με αποτέλεσμα να μετατρέπεται σε (κατιόν/ανιόν). Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 69

70 70 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 3.Στην παρακάτω εικόνα σας δίνεται η συμπεριφορά των ατόμων τεσσάρων στοιχείων,προκειμένου αυτά να αποκτήσουν δομή ευγενούς αερίου ( με βάση τον κανόνα της οκτάδας) Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας για όλα τα στοιχεία ως εξής. Στην 1η στήλη να αναγραφεί ο αριθμός των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας του ουδέτερου ατόμου. Στη 2η στήλη να αναγραφεί η λέξη ΠΡΟΣΛΗΨΗ ή ΑΠΟΒΟΛΗ. Στην 3η στήλη να αναγραφεί ο αριθμός των ηλεκτρονίων που προσλαμβάνονται ή αποβάλλονται. Στην 4η στήλη να αναγραφεί το φορτίο του ιόντος Στην 5η στήλη να αναγραφεί η λέξη ΑΝΙΟΝ ή ΚΑΤΙΟΝ Στην 6η στήλη να αναγραφεί ο αριθμός των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας του ιόντος. Σας δίνεται ένα παράδειγμα Στοιχεία Na Mg S 1 η στήλη 2 η στήλη 3 η στήλη 4 η στήλη 5 η στήλη 6 η στήλη Cl 7 ΠΡΟΣΛΗΨΗ 1-1 ΑΝΙΟΝ 8 Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 70

71 71 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 4. Σας δίνεται ο παρακάτω κύλινδρος. Nα συμπληρωθεί ο πίνακας όπως η άσκηση 3. Σας δίνεται και ένα παράδειγμα Στοιχεία 1 η στήλη 2 η στήλη 3 η στήλη 4 η στήλη 5 η στήλη 6 η στήλη K Ca Ba 2 ΑΠΟΒΟΛΗ 2 +2 ΚΑΤΙΟΝ 8 F N O Al Br I Li Στην 1η στήλη να αναγραφεί ο αριθμός των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας του ουδέτερου ατόμου. Στη 2η στήλη να αναγραφεί η λέξη ΠΡΟΣΛΗΨΗ ή ΑΠΟΒΟΛΗ. Στην 3η στήλη να αναγραφεί ο αριθμός των ηλεκτρονίων που προσλαμβάνονται ή αποβάλλονται. Στην 4η στήλη να αναγραφεί το φορτίο του ιόντος Στην 5η στήλη να αναγραφεί η λέξη ΑΝΙΟΝ ή ΚΑΤΙΟΝ Στην 6η στήλη να αναγραφεί ο αριθμός των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας του ιόντος. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 71

72 72 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 5. Σας δίνεται για τα στοιχεία της 2 ης περιόδου του περιοδικού πίνακα ο συμβολισμός των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας κατά Lewis (με μονήρη(μοναχικά) ηλεκτρόνια και ζεύγη). Έσεις να συμπληρώσετε με τον ίδιο συμβολισμό τα ηλεκτρόνια στα στοιχεία της 3 ης και 4 ης περιόδου. Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας. (Σας δίνονται 2 παραδείγματα) Αριθμός Αριθμός μονήρων ηλεκτρονίων (μοναχικών) Εξωτερικής ηλεκτρονίων στιβάδας Αριθμός ζευγών ηλεκτρονίων Αριθμός ηλεκτρονίων σε ζεύγη Παράδειγμα. Να γραφεί η ένωση μεταξύ του νατρίου 11 Na και του 17 Cl με τη βοήθεια του συμβολισμού κατά Lewis. Αρχικά βρίσκω κάνοντας την ηλεκτρονιακή κατανομή, τον αριθμό των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας του 11 Na και του 17 Cl. 11Na:K(2)L(8)M(1), 17 Cl:K(2)L(8)M(7) Γράφουμε την κατανομή των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας με βάση το συμβολισμό κατά Lewis. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 72

73 73 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Το Na αποβάλλει ένα ηλεκτρόνιο και μετατρέπεται σε θετικό ιόν με φορτίο +1, το Cl προσλαμβάνει το ηλεκτρόνιο που αποβάλλει το Na και μετατρέπεται σε αρνητικό ιόν με φορτίο Παράδειγμα. Να γραφεί η ένωση μεταξύ του μαγνησίου 12 Mg και του 8 O με τη βοήθεια του συμβολισμού κατά Lewis. Αρχικά βρίσκω κάνοντας την ηλεκτρονιακή κατανομή, τον αριθμό των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας του 12 Mg και του 8 O. 12Mg:K(2)L(8)M(2), 8O:K(2)L(6) Γράφουμε την κατανομή των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας με βάση το συμβολισμό κατά Lewis. Το Mg αποβάλλει δύο ηλεκτρόνια και μετατρέπεται σε θετικό ιόν με φορτίο +2, το Ο προσλαμβάνει τα δύο ηλεκτρόνια που αποβάλλει το Mg και μετατρέπεται σε αρνητικό ιόν με φορτίο Εφαρμογή. Να γραφεί κατά Lewis, η ετεροπολική ένωση που σχηματίζεται μεταξύ : α. Κ(καλίου)-Cl(χλωρίου) β. Κ(καλίου)-F(φθορίου) γ. Ca(ασβεστίου)-Ο(οξυγόνου) δ. Ba(βαρίου)-Ο(οξυγόνου) ε.li(λίθιο)-f(φθόριο) στ. Li(λίθιο)-Βr(βρώμιο) Να συμβουλευτείτε για να βρείτε τον αριθμό των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας τον κύλινδρο της σελίδα Παράδειγμα. Να γραφεί η ένωση μεταξύ του ασβεστίου 20 Ca και του 9F με τη βοήθεια του συμβολισμού κατά Lewis. Αρχικά βρίσκω κάνοντας την ηλεκτρονιακή κατανομή, τον αριθμό των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας του 20 Ca και του 9 F. 20Ca:K(2)L(8)M(2), 9 F:K(2)L(7) Γράφουμε την κατανομή των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας με βάση το συμβολισμό κατά Lewis. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 73

74 74 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Το Ca αποβάλλει δύο ηλεκτρόνια και μετατρέπεται σε θετικό ιόν με φορτίο +2, ένα άτομο F προσλαμβάνει μόνο ένα από τα δύο ηλεκτρόνια που αποβάλλει το Mg και μετατρέπεται σε αρνητικό ιόν με φορτίο -1. Χρειάζεται και ένα δεύτερο άτομο F. 9. Είναι σωστός ο ισχυρισμός ότι αν αθροίσουμε τα φορτία των ιόντων σε μια ετεροπολική ένωση το συνολικό φορτίο είναι μηδέν ; 10.Εφαρμογή. Να γραφεί κατά Lewis, η ετεροπολική ένωση που σχηματίζεται μεταξύ : α. Mg(μαγνησίου)-Cl(χλωρίου) β. Κ(καλίου)- Ο(οξυγόνου) γ. Ca(ασβεστίου)- Cl(χλωρίου) δ. Na(νατρίου)-Ο(οξυγόνου) ε.li(λίθιο)- Ο(οξυγόνου) στ. Ca(ασβεστίου)- Βr(βρώμιο) Να συμβουλευτείτε για να βρείτε τον αριθμό των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας τον κύλινδρο της σελίδα 71 Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 74

75 75 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Γενικά για το χημικό δεσμό IV. Παράγοντες που καθορίζουν τη χημική συμπεριφορά του ατόμου. A. Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενών Χρησιμοποιώντας τις λέξεις-κλειδιά που σας δίνονται στην παρένθεση να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων. 1.Χημικός δημιουργείται, όταν τα άτομα, μόρια ή ιόντα πλησιάσουν αρκετά, ώστε οι που αναπτύσσονται μεταξύ τους να είναι μεγαλύτερες από τις δυνάμεις. Η σύνδεση μεταξύ των ατόμων γίνεται μέσω των, δηλαδή των ηλεκτρονίων της. ( Λέξεις-κλειδιά : απωστικές, δεσμός, ελκτικές, σθένους, εξωτερικής, δυνάμεις, ηλεκτρονίων, στιβάδας ) 2. Τα ηλεκτρόνια σθένους ευθύνονται για τη του ατόμου. Στοιχεία που έχουν την εξωτερική στιβάδα του ατόμου τους με ηλεκτρόνια δηλαδή τα (εκτός από τη στιβάδα Κ που συμπληρώνεται με ), δεν έχουν την τάση να σχηματίζουν. Τα άτομα αυτών των στοιχείων είναι σταθερά γιατί έχουν συμπληρωμένη την τους. Άτομα άλλων στοιχείων που δεν έχουν στην εξωτερική τους στιβάδα οκτάδα (ή δυάδα αν πρόκειται για τη στιβάδα Κ), τείνουν να αποκτήσουν τη δομή, των ευγενών αέριων. Έτσι συνδέονται χημικά μεταξύ τους, ή ή ηλεκτρόνια, ώστε να αποκτήσουν δομή ευγενούς αερίου ( των οκτώ). ( Λέξεις-κλειδιά : προσλαμβάνοντας, εξωτερική, συμπληρωμένη, οκτώ, ηλεκτρονίων, αέρια, κανόνας, συνεισφέροντας, συμπεριφορά, χημική, ευγενή, δύο, χημικές, στιβάδα, αποβάλλοντας, ενώσεις ) 3. Το ενός ατόμου μετριέται με την. Ως ατομική ακτίνα ορίζεται το της μεταξύ των δύο γειτονικών ατόμων του στοιχείου, στο κρυσταλλικό πλέγμα του. Επειδή ο φορτισμένος πυρήνας ενός ατόμου με τα φορτισμένα ηλεκτρόνια συγκρατούνται μεταξύ τους με δυνάμεις φύσης ( Coulomb), το μέγεθος του ατόμου καθορίζει πόσο έλκει ο πυρήνας τα ηλεκτρόνια. (Λέξεις-κλειδιά : ηλεκτροστατικής, θετικά, απόστασης, μισό, αρνητικά, ακτίνα, πυρήνων, ισχυρά, μέγεθος, ατομική ) Β. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Να σημειώσετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση 4. Σύμφωνα με τον κανόνα των οκτώ,ποια χημική συμπεριφορά αναμένουμε από ένα αλκάλιο : α. Να προσλάβει ένα ηλεκτρόνιο β. Να αποβάλλει ένα ηλεκτρόνιο γ. Να προσλάβει δύο ηλεκτρόνια δ. Να αποβάλλει δύο ηλεκτρόνια 5. Σύμφωνα με τον κανόνα των οκτώ,ποια χημική συμπεριφορά αναμένουμε από ένα αλογόνο : α. Να προσλάβει ένα ηλεκτρόνιο β. Να αποβάλλει ένα ηλεκτρόνιο γ. Να προσλάβει δύο ηλεκτρόνια δ. Να αποβάλλει δύο ηλεκτρόνια Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 75

76 76 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 6. Σύμφωνα με τον κανόνα των οκτώ,ποια χημική συμπεριφορά αναμένουμε από ένα στοιχείο που ανήκει στις αλκαλικές γαίες: α. Να προσλάβει ένα ηλεκτρόνιο β. Να αποβάλλει ένα ηλεκτρόνιο γ. Να προσλάβει δύο ηλεκτρόνια δ. Να αποβάλλει δύο ηλεκτρόνια 7. Σύμφωνα με τον κανόνα των οκτώ,ποια χημική συμπεριφορά αναμένουμε από το 16 S : α. Να προσλάβει ένα ηλεκτρόνιο β. Να αποβάλλει ένα ηλεκτρόνιο γ. Να προσλάβει δύο ηλεκτρόνια δ. Να αποβάλλει δύο ηλεκτρόνια 8. Ποιο από τα παρακάτω άτομα έχει την μεγαλύτερη Α.Α. α. 11 Na β. 3 Li γ. 19 Κ δ. 37 Rb 9. Ποιο από τα παρακάτω άτομα έχει την μεγαλύτερη Α.Α. α. 12 Mg β. 15 Ρ γ. 17 Cl δ. 18 Ar 10. Ποιο από τα παρακάτω άτομα έχει την μικρότερη Α.Α. α. 14 Si β. 50 Sn γ. 6 C δ. 32 Ge 11. Ποιο από τα παρακάτω άτομα έχει την μικρότερη Α.Α. α. 4 Be β. 8 O γ. 7 N δ. 5 B Γ. Ερωτήσεις τύπου σωστό-λάθος Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) 12. H δημιουργία του χημικού δεσμού οδηγεί το σύστημα σε υψηλότερη ενέργεια, το κάνει δηλαδή λιγότερο σταθερό. ( ) 13. Κάτω από ειδικές συνθήκες στο εργαστήριο, τα ευγενή αέρια μπορούν να σχηματίσουν ενώσεις.( ) 14. Τα ηλεκτρόνια μέχρι 4 είναι μονήρη (μοναχικά), ενώ από 5 και πάνω αρχίζουν να σχηματίζουν ζευγάρια. ( ) 15. Όσο πιο μικρό είναι ένα άτομο, τόσο πιο εύκολα χάνει ηλεκτρόνια.( ) 16. Όσο πιο μεγάλο είναι ένα άτομο, τόσο πιο δύσκολα χάνει ηλεκτρόνια.( ) 17. Όσο πιο μικρό είναι ένα άτομο,τόσο πιο εύκολα παίρνει ηλεκτρόνια. ( ) 18. Όσο πιο μεγάλο είναι ένα άτομο, τόσο πιο δύσκολα προσλαμβάνει ηλεκτρόνια. ( ) 19. Κατά μήκος μιας περιόδου η ατομική ακτίνα αυξάνεται από τα αριστερά προς τα δεξιά. ( ) 20. Κατά μήκος μίας ομάδας η ατομική ακτίνα μειώνεται από πάνω προς τα κάτω. ( ) 21. Η ατομική ακτίνα των στοιχείων στον περιοδικό πίνακα αυξάνεται από δεξιά προς τα αριστερά και από πάνω προς τα κάτω. ( ) 22. Όσο αυξάνεται ο ατομικός αριθμός, άρα και το φορτίο του πυρήνα, τόσο πιο ισχυρά έλκει ο πυρήνας τα ηλεκτρόνια με αποτέλεσμα η ατομική ακτίνα να μειώνεται. ( ) 23. Καθώς προχωράμε κατά μήκος μίας ομάδας του περιοδικού πίνακα, στη ηλεκτρονιακή δόμηση των στοιχείων προσθέτονται στιβάδες με αποτέλεσμα της αύξησης της ατομικής ακτίνας.( ) 24. Το καίσιο 55 Cs χάνει πιο δύσκολα ένα ηλεκτρόνιο απ ότι το νάτριο 11 Na. ( ) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 76

77 77 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 25. Το χλώριο 17 Cl παίρνει πιο δύσκολα ένα ηλεκτρόνιο απ ότι το ιώδιο 53 Ι. ( ) Δ. Ερωτήσεις αντιστοίχισης Να αντιστοιχίσετε τους όρους της στήλης-ι με τους όρους της στήλης-ιι 26. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης-ι με τις κατανομές των ηλεκτρονίων σθένους της στήλης-ιι. (I) (II) Al S 3. 6 C Ne i.) X ii.) iii.) Ca Na 7. 7 N Cl iv.) v.) X X 27. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης-ι με τις ατομικές ακτίνες της στήλης-ιι (I) Al S Si P Ar Cl (II) i.)1,10a ii.)1,04a X X iii.) 1,06A iv.) 1,24A v.)1,12a vi.)1,03a vi.) X vii.) X viii.) 28. Να αντιστοιχίσετε τα αλογόνα της στήλης-ι με τις ατομικές ακτίνες της στήλης-ιι. (Ι) (II) 1. 9 F i.) 72ppm I ii.) 114ppm Cl iii.) 133ppm Br iv.) 99ppm X E. Ερωτήσεις ανάπτυξης Η N O F Na Mg P S Cl K Ca 29. Στον παραπάνω περιοδικό πίνακα δίνονται οι θέσεις κάποιων στοιχείων. α. Να κατατάξετε τα στοιχεία Κ, Ηe,F,P κατά αυξανόμενη ατομική ακτίνα β. Να κατατάξετε τα στοιχεία Μg, Ca, O και S κατά αυξανόμενη ατομική ακτίνα. γ. Δίνονται για τα στοιχεία της 2 ης περιόδου οι παρακάτω τιμές για τις ατομικές ακτίνες τους : 0,7Α, 0,66Α, 0,67Α. Ποια τιμή αντιστοιχεί στο στοιχείο Ν. δ. Δίνεται η ατομική ακτίνα του Na ίση με 1,54Α. Ποια τιμή θεωρείτε ότι είναι πιο πιθανή για το Η : 1,95Α ή 0,35Α 30. Δίνονται τα στοιχεία 11 Na, 19 K, 12 Mg, 20Ca α. Να κατατάξετε τα στοιχεία ανά ζεύγη, έτσι ώστε τα στοιχεία του κάθε ζεύγους να έχουν παρόμοιες ιδιότητες β. Σε κάθε ζεύγος να βρείτε ποιο είναι το πιο δραστικό στοιχείο. 31. Το στοιχείο Χ ανήκει στην 3 η περίοδο του περιοδικού πίνακα και διαθέτει 3 ηλεκτρόνια στην εξωτερική στιβάδα. Το στοιχείο Ψ ανήκει στην ίδια ομάδα με το Χ, αλλά έχει μικρότερο ατομικό αριθμό. Το στοιχείο Ζ είναι ευγενές αέριο και ανήκει στην ίδια περίοδο με το Ψ. Να κατατάξετε τα στοιχεία Χ,Ψ,Ζ από το στοιχείο με την μικρότερη ατομική ακτίνα προς το στοιχείο με την μεγαλύτερη ατομική ακτίνα. He Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 77

78 78 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ V-ετεροπολικός δεσμός Ερωτήσεις-Ασκήσεις. A. Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενών Χρησιμοποιώντας τις λέξεις-κλειδιά που σας δίνονται στην παρένθεση να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων. 1. Ο ή δεσμός, αναπτύσσεται συνήθως μεταξύ ενός στοιχείου που έχει την τάση να ηλεκτρόνια και ενός στοιχείου που έχει την τάση να ηλεκτρόνια. Ο δεσμός αυτός οφείλεται στην έλξη αντίθετα φορτισμένων ιόντων των που είναι θετικά φορτισμένα και των που είναι αρνητικά φορτισμένα. Τα ιόντα αυτά σχηματίζονται με μεταφορά, από το στο. ( Λέξεις-κλειδιά : προσλαμβάνει, ανιόντων, ηλεκτρονίων, μέταλλο, ιοντικός, κατιόντων, αποβάλλει, ετεροπολικός ) 2. Κατά το σχηματισμό, το ένα άτομο 1 έως 3 ηλεκτρόνια, παίρνοντας έτσι τη μορφή ιόντος. Αντίθετα, το άλλο άτομο 1 έως 3 ηλεκτρόνια, παίρνοντας έτσι τη μορφή ιόντος. Τα ιόντα που σχηματίζονται μεταξύ τους με δυνάμεις Coulomb και σχηματίζουν στο χώρο τους ιοντικούς. ( Λέξεις-κλειδιά : αποβάλλει, κρυστάλλους, έλκονται, θετικού, ιοντικού, προσλαμβάνει, αρνητικού, δεσμού, ηλεκτροστατικές ) Β. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Να σημειώσετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση 3. Κατά τον σχηματισμό της ένωσης NaCl, το 11 Na : α. απέβαλλε ένα ηλεκτρόνιο β. προσέλαβε ένα ηλεκτρόνιο γ. απέβαλλε δύο ηλεκτρόνια δ. προσέλαβε δύο ηλεκτρόνια 4. Κατά τον σχηματισμό της ένωσης LiF, το 9 F : α. απέβαλλε ένα ηλεκτρόνιο β. προσέλαβε ένα ηλεκτρόνιο γ. απέβαλλε δύο ηλεκτρόνια δ. προσέλαβε δύο ηλεκτρόνια 5. Ποια είναι η χημική συμπεριφορά του 15Ρ κατά τον σχηματισμό των ετεροπολικών ενώσεων : α. αποβάλλει τρία ηλεκτρόνια β. αποβάλλει πέντε ηλεκτρόνια γ. προσλαμβάνει τρία ηλεκτρόνια δ. προσλαμβάνει πέντε ηλεκτρόνια 6. Ποια από τα παρακάτω άτομα, προκειμένου να αποκτήσει δομή ευγενούς αερίου αποβάλλει 2 ηλεκτρόνια : α. 12 Mg β. 19 Κ γ. 16 S δ. 8 Ο 7. Ποια από τα παρακάτω άτομα, προκειμένου να αποκτήσει δομή ευγενούς αερίου προσλαμβάνει 2 ηλεκτρόνια : α. 20 Ca β. 19 Κ γ. 7 Ν δ. 8 Ο 8. Ποια είναι η σωστή αναλογία ιόντων στον κρύσταλλο της ιοντικής ένωσης που σχηματίζεται μεταξύ των 19 Κ και 8 Ο : α. 1:1 β. 2:1 γ. 1:2 δ. 2:2 9. Ποια είναι η σωστή αναλογία ιόντων στον κρύσταλλο της ιοντικής ένωσης που σχηματίζεται μεταξύ των 11 Νa και 9 F : α. 1:1 β. 2:1 γ. 1:2 δ. 2:2 10. Ποια είναι η σωστή αναλογία ιόντων στον κρύσταλλο της ιοντικής ένωσης που σχηματίζεται μεταξύ των 12 Mg και 9 F : α. 1:1 β. 2:1 γ. 1:2 δ. 2:2 Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 78

79 79 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 11. Ποια είναι η σωστή αναλογία ιόντων στον κρύσταλλο της ιοντικής ένωσης που σχηματίζεται μεταξύ των 12 Mg και 7 N : α. 1:1 β. 2:3 γ. 3:2 δ. 1:3 12. Ποια είναι η σωστή αναλογία ιόντων στον κρύσταλλο της ιοντικής ένωσης που σχηματίζεται μεταξύ των 12 Mg και 16 S : α. 1:1 β. 2:3 γ. 1:2 δ. 2:1 Γ. Ερωτήσεις τύπου σωστό-λάθος Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) 13. Όσο μεγαλώνει η ατομική ακτίνα, τόσο αυξάνει ο ηλεκτροθετικός χαρακτήρας του μετάλλου ( ) 14. Όσο μικραίνει ο αριθμός των ηλεκτρονίων σθένους, τόσο ελαττώνεται ο ηλεκτροθετικός χαρακτήρας του μετάλλου( ) 15. Όσο ελαττώνεται η ατομική ακτίνα, τόσο μειώνεται η ευκολία πρόσληψης ηλεκτρονίων από το άτομο.( ) 16. Όσο αυξάνει ο αριθμός των ηλεκτρονίων σθένους, τόσο μειώνεται η ευκολία πρόσληψης ηλεκτρονίων από το άτομο.( ) 17. Τα κατιόντα έχουν πάντοτε μικρότερο μέγεθος από τα αντίστοιχα ουδέτερα άτομα. ( ) 18. Τα ανιόντα έχουν πάντοτε μεγαλύτερο μέγεθος από τα αντίστοιχα ουδέτερα άτομα. ( ) 19. Δεν είναι απαραίτητο να συμπίπτει ο αριθμός των ηλεκτρονίων που αποβάλλει το ένα άτομο με τον αριθμό των ηλεκτρονίων που προσλαμβάνει το άλλο άτομο.( ) 20. Στις ιοντικές ενώσεις δεν έχει νόημα η έννοια του μορίου ( ) 21. Οι ιοντικές ενώσεις έχουν υψηλά σημεία τήξεως.( ) 22. Οι κρύσταλλοι των ιοντικών ενώσεων είναι ελατοί και όλκιμοι σε αντίθεση με τους κρυστάλλους των μετάλλων που είναι σκληροί και εύθραυστοι. ( ) 23. Οι ιοντικές ενώσεις σε στερεή κατάσταση είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού, σε αντίθεση με τα υδατικά τους διαλύματα που δεν άγουν το ηλεκτρικό ρεύμα. ( ) 24. Πολλές ιοντικές ενώσεις είναι ευδιάλυτες στο νερό.( ) Δ. Ασκήσεις-προβλήματα 25. Δίνεται στον παρακάτω περιοδικό πίνακα η θέση κάποιων από τα στοιχεία του Li N O F Na Mg P S Cl K Ca Br I Ba Με βάση την θέση των στοιχείων στον περιοδικό πίνακα, να συμπληρώσετε τα κενά στον παρακάτω πίνακα που σας δίνεται με τις αντίστοιχες ετεροπολικές ενώσεις, όπως στα παράδειγματα που σας δίνονται. Πίνακας N P O S F Cl Br I Li Li 2 O Na K KCl Mg Ca Ba Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 79

80 80 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 26. Να γράψετε τις ιοντικές ενώσεις που σχηματίζει το 13 Al, με το 8 Ο και το 9 F. 27. Το 1 Η στις ετεροπολικές του ενώσεις έχει ανάλογη συμπεριφορά με αυτήν των αλογόνων,δηλαδή προσλαμβάνει ένα ηλεκτρόνιο προκειμένου να αποκτήσει δομή ευγενούς αερίου ( Ηe :Κ 2 ). Να γράψετε τις ετεροπολικές ενώσεις του 1Η με τα στοιχεία: 11Na, 19 K, 12 Mg, 20 Ca, 56 Ba. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 80

81 81 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Ομοιοπολικός δεσμός 1.Σας δίνεται στο παρακάτω σχεδιάγραμμα ο τρόπος ένωσης δύο ατόμων Cl στο μόριο του Cl 2 με ομοιοπολικό δεσμό. Α. Πόσα μονήρη(μοναχικά) ηλεκτρόνια έχει το κάθε άτομο Cl ; α. 7 β. 6 γ.1 δ. 2 Β. Πόσα ηλεκτρόνια συνεισφέρει κάθε άτομο Cl στο κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων. α. 7 β. 6 γ.1 δ. 2 Γ. Αν κάθε κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων είναι και ένας ομοιοπολικός δεσμός, πόσοι ομοιοπολικοί δεσμοί σχηματίστηκαν ; α.1 β. 2 γ. 6 δ. 8 2.Εφαρμογή.Να γράψετε τον τύπο κατά Lewis των μορίων που σχηματίζονται κατά την ένωση : α. F-F β. Ι-Ι γ. H-H δ. Br-Br 3.Σας δίνεται παρακάτω ο τρόπος σχηματισμού της ένωσης μεθάνιο CH 4 Α. Πόσα μονήρη(μοναχικά) ηλεκτρόνια έχει το κάθε άτομο Η ; α.1 β. 2 Β. Πόσα ηλεκτρόνια συνεισφέρει κάθε άτομο H στο κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων με τον άνθρακα ; α.1 β. 2 Γ. Σε πόσους ομοιοπολικούς δεσμούς συμμετέχει ένα άτομο Η; α.1 β. 2 γ. 3 δ. 4 Δ. Πόσα μονήρη(μοναχικά) ηλεκτρόνια έχει το άτομο C ; Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 81

82 82 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ α.1 β. 2 γ. 3 δ. 4 E. Σε πόσους ομοιοπολικούς δεσμούς συμμετέχει το άτομο του C; α.1 β. 2 γ. 3 δ. 4 3.Συμπέρασμα : Κάθε ομοιοπολικός δεσμός σχηματίζεται με τη δημιουργία ενός κοινού ζεύγους μεταξύ δύο ατόμων ίδιων ή διαφορετικών στοιχείων. Ο αριθμός των ομοιοπολικών δεσμών που πρέπει να σχηματίσει ένα άτομο είναι ίσος με τον αριθμό των ηλεκτρονίων που έχει στην εξωτερική του στιβάδα. 4. Σας δίνονται παρακάτω οι κατανομές των ηλεκτρονίων σθένους, των κυριοτέρων αμετάλλων. Με βάση αυτές να γράψετε τους μοριακούς τύπους καθώς τους ηλεκτρονιακούς τύπους στο παράδειγμα που σας δίνεται. IA IVA VA VIA VIIA H C N O F Si P S Cl Br I Παράδειγμα : Να γραφούν οι μοριακοί τύποι καθώς και οι ηλεκτρονιακοί τύποι των μοριακών ενώσεων του Η με τα στοιχεία C, N, O, F. Το Η διαθέτει ένα μονήρες ηλεκτρόνιο άρα μπορεί να σχηματίσει μόνο έναν απλό ομοιοπολικό δεσμό. Ο C διαθέτει 4 μονήρη ηλεκτρόνια άρα μπορεί να σχηματίσει : -Τέσσερις απλούς δεσμούς. Tέσσερα άτομα Η σχηματίζουν τέσσερις απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς με ένα άτομο C H.T. M.T. H CH 4 H C H H Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 82

83 83 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Το Ν διαθέτει τρία μονήρη ηλεκτρόνια άρα μπορεί να σχηματίσει : -Τρεις απλούς δεσμούς. Τρία άτομα Η σχηματίζουν με ένα άτομο Ν τρεις απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς M.T. NH 3 H.T. H H N H Το Ο διαθέτει δύο μονήρη ηλεκτρόνια άρα μπορεί να σχηματίσει : - Δύο απλούς Δύο άτομα Η σχηματίζουν με ένα άτομο Ο δύο απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς H.T. M.T. H H 2 O H O Το F διαθέτει ένα μονήρες ηλεκτρόνιο άρα μπορεί να σχηματίσει μόνο έναν απλό ομοιοπολικό δεσμό. Ένα άτομο Η με ένα άτομο F σχηματίζουν έναν απλό ομοιοπολικό δεσμό M.T. H.T. HF H F 5.Εφαρμογή Χρησιμοποιώντας τις κατανομές των ηλεκτρονίων σθένους της σελίδας 82 να γράψετε τους ηλεκτρονιακούς τύπους κατά Lewis των ενώσεων που σχηματίζει το Η με τα στοιχεία Si, S, P, Cl,Br,I. 6.Εφαρμογή. Χρησιμοποιώντας τις κατανομές των ηλεκτρονίων σθένους της σελίδας 82 να γράψετε τους ηλεκτρονιακούς τύπους κατά Lewis των ενώσεων που σχηματίζει ο C με τα στοιχεία F, Cl,Br,I. 7. Eφαρμογή. Χρησιμοποιώντας τις κατανομές των ηλεκτρονίων σθένους της σελίδας 82, να γραφούν οι Μ.Τ. καθώς και οι Η.Τ των μοριακών ενώσεων που σχηματίζει το Ν με τα στοιχεία F, Cl,Br,I Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 83

84 84 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 8.Εφαρμογή. Χρησιμοποιώντας τις κατανομές των ηλεκτρονίων σθένους της σελίδας 82, να γραφούν οι Μ.Τ. καθώς και οι Η.Τ των μοριακών ενώσεων που σχηματίζει το Si με τα στοιχεία Η, F, Cl,Br,I 9.Εφαρμογή. Χρησιμοποιώντας τις κατανομές των ηλεκτρονίων σθένους της σελίδας 82,να γραφούν οι Μ.Τ. καθώς και οι Η.Τ των μοριακών ενώσεων που σχηματίζει ο Ρ με τα στοιχεία Η, F, Cl,Br,I 10.Εφαρμογή. Χρησιμοποιώντας τις κατανομές των ηλεκτρονίων σθένους της σελίδας 82, να γραφούν οι Μ.Τ. καθώς και οι Η.Τ των μοριακών ενώσεων που σχηματίζει το Ι με τα στοιχεία F, Cl,Br, Η 11.Εφαρμογή. Χρησιμοποιώντας τις κατανομές των ηλεκτρονίων σθένους της σελίδας 82,να γραφούν οι Μ.Τ. καθώς και οι Η.Τ των μοριακών ενώσεων που σχηματίζει το Br με τα στοιχεία F, Cl, Η 12.Εφαρμογή. Χρησιμοποιώντας τις κατανομές των ηλεκτρονίων σθένους της σελίδας 82, να γραφούν οι Μ.Τ. καθώς και οι Η.Τ των μοριακών ενώσεων που σχηματίζει το Ο με τα στοιχεία F, Cl,Br, I Υπόδειξη : Σε όλες τις εφαρμογές να γράψετε μόνο τις ενώσεις που αφορούν ομοιοπολικούς δεσμούς. 13.Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα δείχνεται ο τρόπος σχηματισμού του μορίου του Ο 2 που αποτελείται από δύο άτομα Ο. Α. Πόσα μονήρη ηλεκτρόνια έχει κάθε άτομο Ο ; α. 1 β. 2 γ. 4 δ. 6 Β. Πόσα κοινά ζευγάρια ηλεκτρονίων σχηματίζονται μεταξύ των ατόμων Ο ; α. 1 β. 2 γ. 4 δ. 6 Γ. Όταν μεταξύ δύο ατόμων σχηματίζονται 2 κοινά ζευγάρια ηλεκτρονίων ο δεσμός αυτός ονομάζεται ομοιοπολικός δεσμός. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 84

85 85 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Δ. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι άτομα που διαθέτουν 2 μονήρη(μοναχικά) ηλεκτρόνια πρέπει να σχηματίσουν 2 απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς ή έναν διπλό ομοιοπολικό ; α. Ναι β. Όχι Παράδειγμα 14. Να γράψετε τον ηλεκτρονιακό τύπο κατά Lewis της ένωσης που σχηματίζεται μεταξύ C και Ο. Ο C διαθέτει 4 μονήρη ηλεκτρόνια άρα μπορεί να σχηματίσει : -Τέσσερις απλούς δεσμούς --Δύο διπλούς. Το Ο διαθέτει δύο μονήρη ηλεκτρόνια άρα μπορεί να σχηματίσει : - Δύο απλούς - Έναν διπλό Άρα ο ηλεκτρονιακός τύπος κατά Lewis είναι Εφαρμογή 15. Να γράψετε τον ηλεκτρονιακό τύπο κατά Lewis της ένωσης που σχηματίζεται μεταξύ του C και του S (Δες σελίδα 82). Εφαρμογή 16. Να γράψετε τον ηλεκτρονιακό τύπο κατά Lewis της ένωσης που σχηματίζεται μεταξύ του Si και του O (Δες σελίδα 82). 17. Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα δείχνεται ο τρόπος σχηματισμού του μορίου του N 2 που αποτελείται από δύο άτομα N. Α. Πόσα μονήρη ηλεκτρόνια έχει κάθε άτομο N ; α. 1 β. 2 γ. 3 δ. 4 Β. Πόσα κοινά ζευγάρια ηλεκτρονίων σχηματίζονται μεταξύ των ατόμων Ν ; α. 1 β. 2 γ. 3 δ. 4 Γ. Όταν μεταξύ δύο ατόμων σχηματίζονται 3 κοινά ζευγάρια ηλεκτρονίων ο δεσμός αυτός ονομάζεται ομοιοπολικός δεσμός. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 85

86 86 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Δ. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι άτομα που διαθέτουν 3 μονήρη(μοναχικά) ηλεκτρόνια μπορούν να σχηματίσουν τριπλό ομοιοπολικό δεσμό ; α. Ναι β. Όχι 18. IA IVA VA VIA VIIA H C N O F Si P S Cl Br I Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω φράσεων με τα αριθμητικά προθέματα ένα,δύο,τρεις και τέσσερεις με βάση και το σχεδιάγραμμα που σας δίνεται. Α. Το Η και τα αλογόνα (F,Cl,Br,I) διαθέτουν ένα μονήρες ηλεκτρόνιο άρα μπορεί να σχηματίσουν απλό ομοιοπολικό δεσμό. Β. Ο C και το Si διαθέτουν 4 μονήρη ηλεκτρόνια άρα μπορεί να σχηματίσουν : - απλούς δεσμούς - απλό και τριπλό - διπλούς - διπλό και απλούς Γ. Το Ν και ο Ρ διαθέτει τρία μονήρη ηλεκτρόνια άρα μπορεί να σχηματίσει : - απλούς δεσμούς - απλό και διπλό - τριπλό Δ. Το Ο και το S διαθέτει δύο μονήρη ηλεκτρόνια άρα μπορεί να σχηματίσει : - απλούς - διπλό Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 86

87 87 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 19.Παράδειγμα. Να γραφεί ο ηλεκτρονιακός τύπος κατά Lewis της ένωσης HCN (υδροκυάνιο). Γνωρίζουμε Το κεντρικό άτομο, αυτό που ενώνεται δηλαδή με άλλα δύο άτομα είναι αυτό που θέλει να σχηματίσει τους περισσότερους δεσμούς. Στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ο άνθρακας C. Τα υπόλοιπα είναι τα περιφερειακά ( Ν άζωτο και Η υδρογόνο). Εναλλακτικά το κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων το συμβολίζω και με παύλα. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 87

88 88 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 20.Εφαρμογή.Να γραφεί ο ηλεκτρονιακός τύπος κατά Lewis των ενώσεων ΝΟF, NOBr, POCl, COCl 2 (χρησιμοποιήστε και την κατανομή ηλεκτρονίων σθένους της σελίδας 86) 21.Στο παρακάτω σχήμα σας δίνονται 2 πολωμένοι ομοιοπολικοί δεσμοί. Με δεδομένο ότι η ηλεκτρανητικότητα είναι η τάση των στοιχείων να έλκουν προς το μέρος τους το κοινό ζευγάρι ηλεκτρονίων του ομοιοπολικού δεσμού να απαντήσετε τις ερωτήσεις που ακολουθούν. Α. Ποιο άτομο έλκει το κοινό ζευγάρι (του δεσμού Η-Ο) ηλεκτρονίων πιο κοντά του ; α. Το οξυγόνο Ο β. Το υδρογόνο Η Β. Ποιο στοιχείο στο δεσμό Ο-Η είναι πιο ηλεκτραρνητικό(έχει μεγαλύτερη ηλεκτραρνητικότητα) α. Το οξυγόνο Ο β. Το υδρογόνο Η Γ. Σε ποιο άτομο εμφανίζεται μερικό θετικό φορτίο (+δ) α. Το οξυγόνο Ο β. Το υδρογόνο Η Δ. Σε ποιο άτομο εμφανίζεται μερικό αρνητικό φορτίο (+δ) α. Το οξυγόνο Ο β. Το υδρογόνο Η Ε. Ποιο άτομο έλκει το κοινό ζευγάρι (του δεσμού Η-Cl) ηλεκτρονίων πιο κοντά του ; α. Το χλώριο Cl β. Το υδρογόνο Η ΣΤ. Ποιο στοιχείο στο δεσμό H-Cl είναι πιο ηλεκτραρνητικό(έχει μεγαλύτερη ηλεκτραρνητικότητα) α. Το χλώριο Cl β. Το υδρογόνο Η Ζ. Σε ποιο άτομο εμφανίζεται μερικό θετικό φορτίο (+δ) α. Το χλώριο Cl β. Το υδρογόνο Η Η. Σε ποιο άτομο εμφανίζεται μερικό αρνητικό φορτίο (+δ) α. Το χλώριο Cl β. Το υδρογόνο Η Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 88

89 89 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Η ηλεκτραρνητικότητα του Η είναι 2,1 του Cl περίπου 3 και του Ο περίπου 3,5. Θ. Ποιος δεσμός είναι πιο «πολωμένος» α. Η-Ο β. H-Cl 22.Εφαρμογή. Να χαρακτηριστούν οι παρακάτω δεσμοί ως ομοιοπολικοί, ως πολωμένοι ομοιοπολικοί ή ως ετεροπολικοί. Σας δίνεται από ένα παράδειγμα α. C-F : πολωμένος ομοιπολικός β. Cl-Cl: ομοιοπολικός γ. Fe O : ετεροπολικός δ. Ι-Ι : ε. Si-H : στ. Ο-Ν : ζ.cu-o : η.na-f: 23.Εφαρμογή. Α.Ο-Ο Β. Ν-Ο Γ. C-Cl Δ. Ρ-Ο Ε. Ν-Ν Στους παραπάνω δεσμούς να σημειώσετε το μερικό θετικό (+δ) και το μερικό αρνητικό φορτίο(-δ) όπου χρειάζεται. Να βρείτε τους ομοιοπολικούς δεσμούς που δεν είναι πολωμένοι. Να κατατάξετε σε σειρά τους πολωμένους ομοιοπολικούς δεσμούς αρχίζοντας με το λιγότερο πολωμένο και καταλήγοντας στον περισσότερο πολωμένο. Δίνεται ο περιοδικός πίνακας με τις ηλεκτραρνητικότητες. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 89

90 90 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ VI. Ομοιoπολικός δεσμός A. Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενών Χρησιμοποιώντας τις λέξεις-κλειδιά που σας δίνονται στην παρένθεση να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων. 24. Όταν η χημική ένωση δεν περιλαμβάνει μεταλλικό στοιχείο, για την αποβολή ηλεκτρονίων απαιτείται υψηλό ποσό ενέργειας, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να σχηματιστεί ιοντική ένωση. Στις περιπτώσεις αυτές τα άτομα σχηματίζουν ηλεκτρονίων. Το κοινό αυτό ζευγάρι δεν ανήκει σε ένα, αλλά περιβάλλει και τα δύο άτομα. Επίσης υπάρχει περίπτωση τα άτομα να περισσότερα από δύο ηλεκτρόνια. Κατά συνέπεια, τα άτομα συνδέονται με δεσμό ( κοινό ζευγάρι ηλεκτρονίων) ή με δεσμό ( κοινά ζευγάρια ηλεκτρονίων) ή με δεσμό ( κοινά ζευγάρια ηλεκτρονίων). ( Λέξεις-κλειδιά : μοιράζονται, ηλεκτρονίων, κοινά, δύο, άτομο, ζευγάρια, απλό, τρία, διπλό, ένα, τριπλό) 25. Κατά τον σχηματισμό του του υδρογόνου, κάθε υδρογόνου το μοναδικό που διαθέτει, με αποτέλεσμα να σχηματίζεται ένα ηλεκτρονίων. Κατ αυτό τον τρόπο τα δύο άτομα αποκτούν δομή. Ομοίως κατά το σχηματισμό του υδροχλωρίου (HCl), ένα άτομο Η και ένα άτομο Cl συνεισφέρουν τα μονήρη ( ) τους προς σχηματισμό ενός. Κατ αυτό τον τρόπο τα δύο άτομα αποκτούν ευγενούς αερίου. ( Λέξεις-κλειδιά : ευγενούς, μοναχικά, άτομο, ζεύγος, συνεισφέρει, αερίου, ηλεκτρόνιά, δομή, μονήρες, ομοιοπολικού, κοινού, μόριο, δεσμού, ηλεκτρόνιο ) 26. ονομάζεται η τάση του ατόμου στοιχείου να ηλεκτρόνια, στο μόριο της ένωσης του με άτομα άλλων στοιχείων. Αν τα άτομα που σχηματίζουν τον ομοιοπολικό δεσμό είναι μεταξύ τους, τότε το κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων του ομοιοπολικού δεσμού έλκεται εξ ίσου από τους των δύο ατόμων. Στην περίπτωση αυτή έχουμε ένα πολικό (μη πολωμένο). Δε συμβαίνει όμως το ίδιο, όταν τα άτομα του μορίου είναι, στην περίπτωση αυτή το κοινό ζεύγος των ηλεκτρονίων έλκεται περισσότερο από το. Στην περίπτωση αυτή ο δεσμός ονομάζεται ( ) ομοιοπολικός δεσμός. ( Λέξεις-κλειδιά : πολικός, έλκει, όμοια, διαφορετικά, Ηλεκτραρνητικότητα, μη, ομοιοπολικό, πυρήνες, στοιχείου, ηλεκτραρνητικότερο, δεσμό, πολωμένος, άτομο ) Β. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Να σημειώσετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση 27. Σε ποιο από τα παρακάτω μόρια έχουμε πολωμένο ομοιοπολικό δεσμό : α. Η 2 β. Ο 2 γ. HCl δ. Ν 2 Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 90

91 91 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 28. Σε ποιο από τα παρακάτω μόρια έχουμε πολωμένο ομοιοπολικό δεσμό : α. F 2 β. ClF γ. Cl 2 δ. Br Σε ποιο από τα παρακάτω μόρια έχουμε πολικό ομοιοπολικό δεσμό α. NO β. N 2 γ. Ο 2 δ. Ι Σε ποιο από τα παρακάτω μόρια έχουμε μη πολικό ομοιοπολικό δεσμό : α. ΗΙ β. ΙF γ. HCl δ. Cl Σε ποιο από τα παρακάτω μόρια έχουμε μη πολικό ομοιοπολικό δεσμό : α. CO β. O 2 γ. CO 2 δ. CH Σε ποιο από τα παρακάτω μόρια έχουμε μη πολικό ομοιοπολικό δεσμό : α. NH 3 β. NO 2 γ. H 2 O δ. N Σε ποιο από τα παρακάτω μόρια έχουμε έναν απλό μη πολικό ομοιοπολικό δεσμό. α. Η 2 β. Ν 2 γ. HCl δ. CO Σε ποιο από τα παρακάτω μόρια έχουμε έναν απλό πολικό ομοιοπολικό δεσμό. α. Η 2 β. Ν 2 γ. HCl δ. CO Σε ποιο από τα παρακάτω μόρια έχουμε διπλούς ομοιοπολικούς δεσμούς α. Η 2 β. Ν 2 γ. HCl δ. CO Σε ποιο από τα παρακάτω μόρια έχουμε τριπλό ομοιοπολικό δεσμό. α. Η 2 β. Ν 2 γ. HCl δ. CO Τα αλογόνα ( VIIA ομάδα) μπορούν να σχηματίσουν : α. Τέσσερις απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς ή δύο απλούς και έναν διπλό ή έναν τριπλό και έναν απλό ομοιοπολικό δεσμό β. Τρεις απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς ή έναν απλό και έναν διπλό ή έναν τριπλό ομοιοπολικό δεσμό γ. Δύο απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς ή έναν διπλό ομοιοπολικό δεσμό δ. Έναν απλό ομοιοπολικό δεσμό 38. Το 8 Ο και το 16 S μπορούν να σχηματίσουν : α. Τέσσερις απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς ή δύο απλούς και έναν διπλό ή έναν τριπλό και έναν απλό ομοιοπολικό δεσμό β. Τρεις απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς ή έναν απλό και έναν διπλό ή έναν τριπλό ομοιοπολικό δεσμό γ. Δύο απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς ή έναν διπλό ομοιοπολικό δεσμό δ. Έναν απλό ομοιοπολικό δεσμό 39. Ο 6 C μπορεί να σχηματίσει : α. Τέσσερις απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς ή δύο απλούς και έναν διπλό ή έναν τριπλό και έναν απλό ομοιοπολικό δεσμό β. Τρεις απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς ή έναν απλό και έναν διπλό ή έναν τριπλό ομοιοπολικό δεσμό γ. Δύο απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς ή έναν διπλό ομοιοπολικό δεσμό δ. Έναν απλό ομοιοπολικό δεσμό 40. Το 7 Ν και ο 15 Ρ μπορούν να σχηματίσουν : α. Τέσσερις απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς ή δύο απλούς και έναν διπλό ή έναν τριπλό και έναν απλό ομοιοπολικό δεσμό β. Τρεις απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς ή έναν απλό και έναν διπλό ή έναν τριπλό ομοιοπολικό δεσμό γ. Δύο απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς ή έναν διπλό ομοιοπολικό δεσμό δ. Έναν απλό ομοιοπολικό δεσμό Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 91

92 92 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Γ. Ερωτήσεις τύπου σωστό-λάθος Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) 41. Ημιπολικό δεσμό (ή δοτικό ομοιοπολικό) έχουμε όταν το κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων προσφερθεί από το ένα μόνο άτομο. 51. Σε καθαρή κατάσταση οι μοριακές ενώσεις είναι κακοί αγωγοί του ηλεκτρισμού.( ) 52. Δεν υπάρχει περίπτωση ομοιοπολικού κρυστάλλου ( ) 42. Ο σχηματισμός ομοιοπολικού δεσμού οδηγεί το σύστημα σε υψηλότερη ενέργεια. ( ) 43. Για να διασπαστεί ένας δεσμός απαιτείται ενέργεια. ( ) 44. Όσο μικρότερη είναι η ενέργεια διάσπασης δεσμού, τόσο πιο ισχυρός είναι ο δεσμός αυτός. ( ) 45. Τα αμέταλλα άτομα μεταξύ τους σχηματίζουν ομοιοπολικούς δεσμούς. ( ) 46. Όσο η ατομική ακτίνα μειώνεται, η ηλεκτραρνητικότητα αυξάνεται. ( ) 47. Όσο αυξάνεται ο αριθμός των ηλεκτρονίων σθένους, η ηλεκτραρνητικότητα μειώνεται.( ) 48. Η πόλωση ενός ομοιοπολικού δεσμού υποδηλώνει την ύπαρξη ιοντικού χαρακτήρα στον ομοιοπολικό δεσμό.( ) 49. Οι μοριακές ενώσεις χαρακτηρίζονται από σκληρά στερεά με υψηλά σημεία τήξης ή υγρά σώματα με υψηλά σημεία βρασμού. ( ) 50. Το διαμάντι και ο γραφίτης χαρακτηρίζονται από πολύ υψηλά σημεία τήξης και εξαιρετική σκληρότητα.( ) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 92

93 93 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 53. Παράδειγμα : Να γραφεί ο ηλεκτρονιακός τύπος της ένωσης διοξειδίου του θείου (SO 2 ) καθώς και να χαρακτηρίσετε με κατάλληλο συμβολισμό τον ομοιοπολικό και τον ημιπολικό δεσμό που υπάρχουν στην ένωση. Δίνονται : 16 S, 8 O. Απάντηση : Αρχικά κάνουμε την κατανομή των ηλεκτρονίων του S και του Ο σε στιβάδες, ώστε να βρούμε τον αριθμό των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας : 16S : K(2)L(8)M(6) 8O : K(2)L(6) Και τα δύο στοιχεία έχουν έξι ηλεκτρόνια στην εξωτερική τους στιβάδα. Τοποθετούμε τα έξι ηλεκτρόνια στην εξωτερική στιβάδα των στοιχείων ως δυο ζεύγη και δύο μονήρη (μοναχικά) ηλεκτρόνια. S O Ο αριθμός των μονήρων (μοναχικών) ηλεκτρονίων καθορίζει των αριθμό των ομοιοπολικών δεσμών που σχηματίζει ένα άτομο. Και το άτομο του S και το άτομο του Ο έχουν δύο μονήρη ηλεκτρόνια στην εξωτερική τους στιβάδα, άρα θα πρέπει να σχηματίσουν 2 ομοιοπολικούς δεσμούς. Δύο μονήρη ηλεκτρόνια, δύο ομοιοπολικούς δεσμούς (δύο κοινά ζεύγη) S O Δύο μονήρη ηλεκτρόνια, δύο ομοιοπολικούς δεσμούς (δύο κοινά ζεήγη) Σχηματισμός S O Και τα δύο άτομα χρειάζονται ομοιοπολικού δεσμού-κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων ακόμη έναν ομοιοπολικό δεσμό για να συμπληρώσουν την εξωτερική τους στιβάδα με οκτώ ηλεκτρόνια Σχηματισμός δύο κοινών ζευγών ηλεκτρονίων S O Διπλός ομοιοπολικός δεσμός Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 93

94 94 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Τα κοινά ζευγη τα συμβολίζουμε με παύλες S O Και το άτομο S και το άτομο του Ο διαθέτουν δύο ζεύγη ηλεκτρονίων που δεν συμμετέχουν σε ομοιοπολικούς δεσμούς. Το άτομο του S ( έχοντας μικρότερη τιμή ηλεκτραρνητικότητας από το Ο), διαθέτει το ένα από τα δύο ζεύγη του για το σχηματισμό ενός κοινού ζεύγους με ένα δεύτερο άτομο Ο. Το άτομο του S διαθέτει ένα ζεύγος του για το σχηματισμό ενός ακόμα δεσμού με ένα άτομο οξυγόνου O S O Το κοινό ζευγάρι προέρχεται εξ ολοκλήρου από το άτομο του S. O S O Τα δύο κοινά ζεύγη του ομοιπολικού δεσμού, έχουν ηλεκτρόνια που προέρχονται και από το άτομο του S και από το άτομο του Ο O S O O S O Συμβολίζουμε τους ομοιοπολικούς δεσμούς με παύλες και τον ημιπολικό με ένα βέλος που δείχνει από ποιο ατομο προέρχεται το κοινό ζεύγος Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 94

95 95 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 54. Εφαρμογή : Να γραφεί ο ηλεκτρονιακός τύπος και να δείξετε με τον κατάλληλο συμβολισμό το είδος των δεσμών ( ομοιοπολικός ημιπολικός) της ένωσης τριοξείδιο του θείου ( SO 3 ). 55.Παράδειγμα : Να γραφεί ο ηλεκτρονιακός τύπος της ένωσης τριοξείδιο του χλωρίου (Cl 2 O 3 ). Δίνονται : 17 Cl και 8 Ο. Απάντηση : Αρχικά κατανέμουμε τα ηλεκτρόνια σε στιβάδες των ατόμων, ώστε να βρούμε τα ηλεκτρόνια της εξωτερικής στιβάδας. 17Cl : K(2)L(8)M(7) 8O : K(2)L(6). Το Cl έχει επτά ηλεκτρόνια στην εξωτερική του στιβάδα, ενώ το οξυγόνο έξι. Η κατανομή των ηλεκτρονίων των ατόμων στην εξωτερική τους στιβάδα είναι : Επτά ηλεκτρόνια στην εξωτερική στιβάδα. Τρία ζεύγη και ένα μονήρες (μοναχικό) Cl O Έξι ηλεκτρόνια στην εξωτερική στιβάδα. Δύο ζεύγη και δύο μονήρη (μοναχικά) Το Cl μπορεί να σχηματίσει έναν ομοιοπολικό δεσμό ( αφού διαθέτει ένα μονήρες ηλεκτρόνιο). Το Ο χρειάζεται να σχηματίσει δύο ομοιοπολικούς δεσμούς ( όσα και τα μονήρη ηλεκτρόνια που διαθέτει). Cl O Cl O Cl Σχηματισμός ενός ομοιπολικού δεσμού μεταξύ Cl και Ο.To O θέλει και δεύτερο ομοιολικό δεσμό για να συμπληρώσει την εξωτερική το στιβάδα Σχηματισμός δεύτερου ομοιοπολικού δεσμού μεταξύ Ο και Cl Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 95

96 96 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Τα δύο άτομα του Cl έχουν τρία ζεύγη ηλεκτρονίων που δεν συμμετέχουν στους ομοιοπολικούς δεσμούς. Cl O Cl Ζεύγη ηλεκτρονίων των ατόμων του Cl που δεν συμμετέχουν σε ομοιοπολικούς δεσμούς. Τα ζεύγη ηλεκτρονίων των ατόμων Cl ( ένα ζεύγος από κάθε άτομο Cl ) χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία δύο ημιπολικών δεσμών. Cl O Cl O O Σχηματισμός δύο ημιπολικών δεσμών.ένας για κάθε άτομο Cl Cl O Cl Συμβολίζουμε με παύλες τον ομοιπολικό δεσμό και με βέλη τον ημιπολικό. O O ( Παρατήρηση : Στις ενώσεις που συνήθως εμείς βρίσκουμε τα στοιχεία 8Ο και 9 F δεν δίνουν ζευγάρια ηλεκτρονίων για το σχηματισμό ημιπολικών δεσμών δηλαδή δεν λειτουργούν ως δότες ζευγαριού ηλεκτρονίων.) 56.Εφαρμογή : Να γράψετε τους ηλεκτρονιακούς τύπους και να χαρακτηρίσετε τους δεσμούς ως ημιπολικούς και ομοιοπολικούς ( συμβολίζοντας με βέλος τον ημιπολικό και με παύλα τον ομοιοπολικό ) στις ενώσεις : Cl 2 O 5 (πεντοξείδιο του χλωρίου Cl 2 O 7 (επτοξείδιο του χλωρίου). Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 96

97 97 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ( Υπόδειξη : Πρώτα θα σχηματίσετε τους ομοιοπολικούς δεσμούς ανάμεσα στα δύο χλώρια (Cl) και το οξυγόνο (O) και στη συνέχεια θα σχηματίσετε με τα ζεύγη ηλεκτρονίων των χλωρίων(cl) ημιπολικούς δεσμούς με τα οξυγόνα.) 57.Εφαρμογή: Να γράψετε τους ηλεκτρονιακούς τύπους των ενώσεων : Br 2 O 3 (τριοξείδιο του βρωμίου). Br 2 O 5 (πεντοξείδιο του βρωμίου). Br 2 O 7 (επτοξείδιο του βρωμίου). Ι 2 O 3 (τριοξείδιο του ιωδίου). Ι 2 O 5 (πεντοξείδιο του ιωδίου). Ι 2 O 7 (επτοξείδιο του ιωδίου). ( Υπόδειξη : Το Br και το I έχουν επτά ηλεκτρόνια στην εξωτερική τους στιβάδα που κατανέμονται όπως ακριβώς στο Cl, σε τρία ζεύγη και ένα μονήρες (μοναχικό) ). 58.Εφαρμογή : Να γράψετε τους ηλεκτρονιακούς τύπους των ενώσεων : Ν 2 Ο 3 (τριοξείδιο του αζώτου ) Ν 2 Ο 5 ( πεντοξείδιο του αζώτου) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 97

98 98 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 1. Γραφή μοριακών τύπων και ονοματολογία των ανόργανων ενώσεων Στο σχήμα σας δείχνεται ο τρόπος σχηματισμού της ετεροπολικής ένωσης μεταξύ του Ca(ασβεστιού) και του Br (βρωμίου) καθώς και ο χημικός τύπος της ένωσης που σχηματίζεται. Α. Ποιο στοιχείο σχηματίζει το θετικό ιόν ; α. Ca β. Br Β. Ποιο στοιχείο σχηματίζει αρνητικό ιόν ; α. Ca β. Br Γ. Ποιο είναι το φορτίο του κατιόντος του ασβεστίου ; α.+2 β. -1 Δ. Ποιο είναι το φορτίο του ανιόντος του βρωμίου ; α.+2 β. -1 Ε. Ένα ιόν ασβεστίου με πόσα ιόντα βρωμίου συνδέεται α. ένα β. δύο ΣΤ. Στη γραφή του χημικού τύπου, τι τοποθετούμε ως πρώτο ιόν ; α. το θετικό ιόν β. το αρνητικό ιόν Ζ. Στη γραφή του χημικού τύπου, τι τοποθετούμε ως δεύτερο ιόν; α. το θετικό ιόν β. το αρνητικό ιόν Η. Ο δείκτης κάτω από το ιόν δείχνει.. α. Το φορτίο του ιόντος β. Τον αριθμό των ιόντων Θ. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αν αθροίσουμε όλα τα φορτία των ιόντων που συμμετέχουν στη χημική ένωση το ολικό φορτίο είναι μηδέν. α. Ναι β. Όχι Ι. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το φορτίο του ασβεστίου είναι δείκτης στο βρώμιο και ότι το φορτίο του βρωμίου (απόλυτη τιμή) δείκτης στο ασβέστιο α. Ναι β. Όχι Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 98

99 99 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Με βάση τον παρακάτω πίνακα να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν. 2.Παράδειγμα. Να γραφεί ο χημικός τύπος της ένωσης που σχηματίζεται μεταξύ του Mg(μαγνησίου) και του Cl(χλωρίου) Απάντηση : 3.Εφαρμογή. Να γράψετε τους χημικούς τύπους των ενώσεων του θείου (S), με τα παρακάτω στοιχεία α. Na (νάτριο) β. Al (Αργίλιο) γ. Ca (ασβέστιο) δ. Κ(κάλιο) ε.η (υδρογόνο) 4.Εφαρμογή. Να γράψετε τους χημικούς τύπους των ενώσεων του ασβεστίου (Ca), με τα παρακάτω στοιχεία α. O (οξυγόνο) β. Βr (Βρώμιο) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 99

100 100 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ γ. P (φώσφορος) δ. F(φθόριο) ε. Ι (ιώδιο) Υπόδειξη : Αφού τοποθετήσουμε τους δείκτες θα πρέπει να προσέχουμε μήπως αυτοί απλοποιούνται. Όταν οι δείκτες είναι ίδιοι απλοποιούνται Το Mg 2 O 2 γράφεται ως MgO ή το Al 3 N 3 ως AlN. Η ένωση Pb 2 O 4 γράφεται ως PbO 2. Και με τη βοήθεια του πίνακα με τα πολυατομικά ιόντα, να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν. 5.Παράδειγμα.Να γραφούν οι χημικοί τύποι των ενώσεων του φωσφορικού ανιόντος (ΡΟ 4-3 ) με το καλίου (Κ) καθώς και με το αμμώνιο (ΝΗ 4 + ) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 100

101 101 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Απάντηση. Παρατηρήστε ότι χρησιμοποιούμε παρενθέσεις όταν έχουμε πολυατομικά ιόντα καθώς ο δείκτης αναφέρεται σε ολόκληρο το ιόν. 6.Εφαρμογή. Να γραφούν οι χημικοί τύποι των ενώσεων του νατρίου (Na + ) με : α. νιτρικό (ΝΟ 3 - ) β. θειικό(so 4 2- ) γ. φωσφορικό(ρο 4 3- ) 7. Εφαρμογή. Να γραφούν οι χημικοί τύποι των ενώσεων του μαγνησίου (Μg 2+ ) με : α. νιτρικό (ΝΟ 3 - ) β. θειικό(so 4 2- ) Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η Σ - Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Η Σελίδα 101