Διαλεκτική Συμβουλευτική. με γονείς

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Διαλεκτική Συμβουλευτική με Γονείς Δ À K º π À Ο σκοπ ς αυτο του κεφαλαίου είναι να γίνει μια γενική ανασκ πηση της διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς, καθώς και της εμπειρικής τεκμηρίωσης του θέματος, και να παρουσιαστεί ένα μοντέλο για τη διεξαγωγή της διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς. A Δ À K º π À 1. Θα παρουσιαστεί σ ντομα η ιστορία της διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς. 2. Θα συζητηθεί και θα περιγραφεί ένα εκλεκτικ μοντέλο της διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς. 3. Θα αναλυθεί το ζήτημα της διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς και ομάδες. 4. Θα παρουσιαστο ν μερικά απ τα ιδιαίτερα προβλήματα που α- φορο ν στη διεξαγωγή της διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς και θα προταθο ν ορισμένες λ σεις. 5. Θα εξεταστεί το ζήτημα της διαπολιτισμικής διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς HΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ της διαλεκτικής συμβουλευτικής με τους γονείς είναι ένας τομέας που μ νο πρ σφατα έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον στη βιβλιογραφία της διαλεκτικής συμβουλευτικής (Sheridan, 1993), ίσως εξαιτίας της επιρροής που άσκησε ο Gerald Caplan (1970). Ο α- ναγνώστης είναι πιθαν να θυμηθεί τι ο ορισμ ς της διαλεκτικής συμβουλευτικής που έδωσε ο Caplan επιβεβαίωσε τι η διαλεκτική συμβουλευτική είναι μια διαδικασία που διεξάγεται ανάμεσα σε επαγγελματίες, και εφ σον οι απ ψεις του Caplan έχουν κυριαρχήσει στη βιβλιογραφία της διαλεκτικής συμβουλευτικής μέχρι πρ σφατα, οι γονείς δεν θεωρο νται απ πολλο ς ως πιθανοί συμβουλευ μενοι. Ωστ σο, οι Dinkmeyer και Carlson (1973) διατ - 439

2 πωσαν ένα μοντέλο βασισμένο στη θεωρητική κατε θυνση του Adler. Το 1975 παρουσιάστηκε ένα μοντέλο διαλεκτικής συμβουλευτικής με τους γονείς βασισμένο σε μεγάλο βαθμ στη συντελεστική ψυχολογία (Brown & Brown, 1975) το οποίο αργ τερα επεκτάθηκε και συμπεριέλαβε κάποιες έννοιες απ τη θεωρία του Adler (Brown, Wyne, Blackburn & Powell, 1979). Αυτ το κεφάλαιο στηρίζεται και επεκτείνει κάποιες απ τις πρώτες σκέψεις σχετικά με τη διαλεκτική συμβουλευτική καθώς και τη συμπεριφοριστική φιλοσοφία της εκπαίδευσης των γονέων για να παρεμβαίνουν στη ζωή των παιδιών τους παρουσιάζοντας ένα εκλεκτικ μοντέλο γονεϊκής διαλεκτικής συμβουλευτικής. Ωστ σο, πριν απ την παρουσίαση του μοντέλου θα εξεταστο ν τα εμπειρικά δεδομένα για την οικογενειακή διαλεκτική συμβουλευτική και θα γίνει η διάκριση της διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς απ άλλου είδους παρεμβάσεις με τους γονείς. 440 ª πƒπ ª MΕ ΔΕΔΟΜΕΝΗ την ιστορία της διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγον ς τι η έρευνα σε αυτ ν το χώρο έχει εστιάσει είτε στις προσεγγίσεις που βασίζονται στη θεωρία του Adler (βλ. Frazier & Mathes, Palmo & Kuzniar, 1971) είτε στις συμπεριφοριστικές προσεγγίσεις (βλ. Weathers & Liberman, 1975 ή την ανασκ πηση των Cobb & Medway, 1978), με τις τελευταίες να έχουν μελετηθεί πολ περισσ τερο. Η βιβλιογραφία που υπάρχει μέχρι σήμερα γενικά υποστηρίζει την αποτελεσματικ τητα της διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς (Cobb & Medway, 1978), και ποτε η διαλεκτική συμβουλευτική με γονείς έχει συγκριθεί με άλλα είδη άμεσης παρέμβασης, για παράδειγμα, με την ατομική ή την ομαδική συμβουλευτική, έχει αποδειχτεί εξίσου αποτελεσματική (Perkins & Wicas, 1971) ή περισσ τερο αποτελεσματική (McGowan, Palmo & Kuzniar, 1971). Ωστ σο, θα πρέπει να τονιστεί τι πολλές απ τις πρώτες μελέτες στη διαλεκτική συμβουλευτική δεν περιείχαν σαφείς ορισμο ς της διαλεκτικής συμβουλευτικής και οι παρεμβάσεις έμοιαζαν περισσ τερο με γονεϊκή εκπαίδευση παρά με γονεϊκή διαλεκτική συμβουλευτική, μια διάκριση που χρειάζεται περαιτέρω εξέταση, πράγμα το οποίο θα γίνει στην επ μενη εν τητα. Παρ τι πρέπει να εξαχθο ν προσεκτικά τα συμπεράσματα σχετικά με την αποτελεσματικ τητα της διαλεκτικής συμβουλευτικής, η βιβλιογραφία ε- ν ς σχετικο χώρου, της γονεϊκής εκπαίδευσης, υποστηρίζει τα πιθανά οφέλη της συνεργασίας με τους γονείς (Dembo, Sweitzer, & Lauritzen, Dumas, 1980). Ωστ σο, μέχρι να διεξαχθο ν συγκεκριμένες έρευνες για τη διαδικασία και το αποτέλεσμα της διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς, ο- ποιεσδήποτε γενικε σεις πρέπει να γίνονται με προσοχή.

3 π Δπ Àªμ À ÀΔπ ª π π ƒ ªμ π ª π ΠΑΡΟΛΟ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ παρουσιαστεί πολλοί ορισμοί της διαλεκτικής συμβουλευτικής σε αυτ το βιβλίο, είναι σημαντικ να οριοθετηθεί η διαλεκτική συμβουλευτική με γονείς με τη διαφοροποίησή της απ τις άλλες δ ο προσεγγίσεις που είναι προσανατολισμένες στους γονείς: την οικογενειακή θεραπεία και την εκπαίδευση γονέων. Η οικογενειακή θεραπεία είναι μια άμεση υπηρεσία σε ολ κληρη την οικογένεια που οι γονείς και τα παιδιά συμμετέχουν ταυτ χρονα με το θεραπευτή για να διορθώσουν ένα πρ βλημα στην οικογένεια (Goldenberg & Goldenberg, 1985). Η εκπαίδευση γονέων είναι μια έμμεση προσέγγιση που στοχε ει στο να διδάξει στους γονείς συγκεκριμένες γονεϊκές δεξι τητες. Κατά καν να, διεξάγεται σε ομαδικ πλαίσιο, ακολουθεί ένα πρ γραμμα μαθημάτων το οποίο καθορίζεται απ τον εκπαιδευτή και ακολουθεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα (Brown et al., 1979). Η διαλεκτική συμβουλευτική, πως και η εκπαίδευση γονέων, είναι μια έμμεση παρέμβαση, εφ σον ο σ μβουλος βλέπει μ νο τους γονείς. Η διαλεκτική συμβουλευτική με γονείς έχει ως έναν απ τους αντικειμενικο ς στ χους της τον εμπλουτισμ των γονεϊκών δεξιοτήτων των συμβουλευομένων αλλά δεν ακολουθεί συγκεκριμένο πρ γραμμα. Η διαδικασία της διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς καθορίζεται μετά απ συνεργασία του συμβο λου με τον συμβουλευ μενο. Στοχε ει στον καθορισμ των προβλημάτων που υπάρχουν στο σ στημα της οικογένειας και που σχετίζονται με τη δυσπροσαρμοστική λειτουργία εν ς ή περισσ τερων παιδιών, και έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει τους γονείς να αυξήσουν την καταν ηση απ μέρος τους των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν με τα παιδιά και να τους βοηθήσει να σχεδιάσουν και να εφαρμ σουν λ σεις σχετικά με αυτά τα προβλήματα. Η διαλεκτική συμβουλευτική με γονείς, πως και η οικογενειακή θεραπεία, βασίζεται στην υπ θεση τι για να είναι επιτυχημένο το αποτέλεσμα είναι βασική η διαπροσωπική σχέση, μια υπ θεση που διαφέρει σε κάποιο βαθμ απ την εκπαίδευση γονέων, που είναι κατά καν να πιο απρ σωπη διαδικασία. Πρέπει επίσης να σημειωθεί τι η διαλεκτική συμβουλευτική με γονείς είναι κατά καν να μια πιο βραχυπρ θεσμη παρέμβαση απ την οικογενειακή θεραπεία. Η διαλεκτική συμβουλευτική με την οικογένεια θεωρείται ως κατάλληλη παρέμβαση για τους γονείς οι οποίοι δεν έχουν βασική γνώση των αρχών διαπαιδαγώγησης, δεν έχουν τη δεξι τητα να εφαρμ σουν μια λ ση στο πρ βλημα ή έχουν μη πραγματικές ή δυσλειτουργικές προσδοκίες απ ένα ή περισσ τερα παιδιά, που αλλάζουν σ μφωνα με τις στερεοτυπικές αντιλήψεις ή τις εμπειρίες με το παιδί. Δεν κρίνεται κατάλληλη για τις οικογένειες που η παθολογική συμπεριφορά των γονέων αποτελεί την πηγή του προ- 441

4 βλήματος της οικογένειας. Eπίσης, η διαλεκτική συμβουλευτική με τους γονείς είναι ακατάλληλη για οικογένειες που υπάρχουν διάφορα συζυγικά προβλήματα που επηρεάζουν τη γονεϊκή διαδικασία. πως και σε λες τις μορφές της διαλεκτικής συμβουλευτικής, ο πρωταρχικ ς σκοπ ς της διαδικασίας είναι να βοηθηθεί ο συμβουλευ μενος να βοηθήσει τον πελάτη. Το κέρδος για τον πελάτη (παιδί) θα ήταν η βελτίωση της εκπαιδευτικής ή της ψυχολογικής λειτουργίας. Το κέρδος για τη διαλεκτική συμβουλευτική των γονέων θα ήταν η αυξημένη ικαν τητα για τη διευκ λυνση της ανάπτυξης των παιδιών τους. Η οικογενειακή μονάδα ως λον θα πρέπει επίσης να ωφελείται απ τη διαλεκτική συμβουλευτική με γονείς στο τι η μονάδα θα πρέπει να γίνει πιο προσαρμ σιμη εξαιτίας της εμπλουτισμένης επικοινωνίας και των ικανοτήτων επίλυσης προβλημάτων. Η οικογενειακή μονάδα θα πρέπει επίσης να γίνει πιο συνεκτική, παρ λο που δεν θα πρέπει να παρεμβαίνει ο ένας στη ζωή του άλλου σε βαθμ που να μην υπάρχει αυτονομία στην οικογενειακή δομή (Olson, Sprenkle, & Russell, 1979). ª Δ π Δπ Àªμ À ÀΔπ ª Δ π π 442 ÌappleÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎ ªÔÓÙ Ï OΠΩΣ ΕΧΕΙ ΗΔΗ ΑΝΑΦΕΡΘΕΙ, τα συμπεριφοριστικά μοντέλα της εκπαίδευσης και της διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς αποτελο ν τις κυρίαρχες προσεγγίσεις ταν κάποιος εργάζεται με οικογένειες. Ένα συμπεριφοριστικ μοντέλο διαλεκτικής συμβουλευτικής (Bergan, Bergan & Kratochwill, 1990) παρουσιάστηκε στο Κεφάλαιο 3. Το 1981, οι Bergan και Duley προσπάθησαν να επεκτείνουν τις αρχικές έρευνες του Bergan εξετάζοντας την οικογένεια ως σ στημα. Πιο πρ σφατα, οι Sheridan και Kratochwill (1992) επεξεργάστηκαν αυτ που ον μασαν Συνθετικ Συμπεριφοριστικ Μοντέλο Διαλεκτικής Συμβουλευτικής, το οποίο ορίζεται ως μια έμμεση προσέγγιση στη διαλεκτική συμβουλευτική που οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί ενώνουν τις δυνάμεις τους με τον σ μβουλο για να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες του παιδιο (Sheridan, 1993). Το ιδιαίτερο στοιχείο αυτο του μοντέλου είναι τι δίνει έμφαση στη συνεργασία ανάμεσα στους εκπαιδευτικο ς και τους γονείς, μια έμφαση που οι περισσ τεροι θα συμφωνο σαν τι χρειάζεται άμεσα. Με εξαίρεση αυτή τη διαφορετική έμφαση, το Συνθετικ Συμπεριφοριστικ Μοντέλο Διαλεκτικής Συμβουλευτικής βρίσκεται πολ κοντά στις αρχικές προτάσεις του Bergan (1977. Bergan & Duley, 1981). πως αναφέρθηκε στο Κεφάλαιο 4, οι υποστηρικτές της θεωρίας του Adler θεωρο ν τα πρώτα πέντε με έξι χρ νια της ζωής πολ σημαντικά για την ανάπτυξη της προσωπικ τητας του παιδιο. Δεν προκαλεί έκπληξη το

5 γεγον ς τι πρ τειναν μοντέλα παρέμβασης στους γονείς, οικογενειακή θεραπεία, εκπαίδευση γονέων και διαλεκτική συμβουλευτική στην οικογένεια (Albert, Dreikurs & Stoltz, 1967). πως θα αναμεν ταν, η διαλεκτική συμβουλευτική με την οικογένεια εστιάζεται στη θεμελίωση μιας δημοκρατικής ατμ σφαιρας στην οικογένεια για να εξασφαλιστεί τι τα παιδιά αισθάνονται τι έχουν λ γο, ζητώντας απ τα παιδιά να αναλάβουν την ευθ νη που αναλογεί στην ηλικία τους και στο αναπτυξιακ τους επίπεδο και ενσωματώνοντας τη χρήση λογικών και φυσικών συνεπειών αντί της τιμωρίας. Πολλές ιδέες που προκ πτουν απ τις θεωρητικές απ ψεις του Adler προκαλο ν εγγενή έλξη, κυρίως σε γονείς που υιοθετο ν παραδοσιακές ευρωκεντρικές αξίες. ÎÏÂÎÙÈÎ ªÔÓÙ Ï : ÂÓÈÎ ÂˆÚ ÛÂÈ EΙΝΑΙ ΠΙΘΑΝΟ να υπάρχουν τρία καθαρά θεωρητικά μοντέλα διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς το ανθρωπιστικ, το συμπεριφοριστικ και το αντλεριαν εκ των οποίων έχει γίνει αναφορά μ νο σε δ ο. Ωστ σο, οι περισσ τεροι οικογενειακοί σ μβουλοι ακολουθο ν ένα συνθετικ μοντέλο και έχουν προσπαθήσει να ενσωματώσουν σε κάποιο βαθμ τις αρχές των συστημάτων στις προσεγγίσεις τους (π.χ. Bergan & Duley, Sheridan & Kratochwill, 1992). Η αλήθεια είναι τι μερικές θεωρητικές προσεγγίσεις δεν είναι συμβατές με τη συστημική σκέψη. Αυτ ισχ ει σε μεγάλο βαθμ στις παραδοσιακές συμπεριφοριστικές ερμηνείες της ανθρώπινης συμπεριφοράς (κλασική εξαρτημένη και συντελεστική μάθηση). Οι συμπεριφοριστές υποστηρίζουν τις βασικές επιστημονικές αρχές της αιτίας και του αποτελέσματος. Οι υποστηρικτές της συστημικής σκέψης απορρίπτουν αυτή την ιδέα. Οι συμπεριφοριστές υποστηρίζουν την υπεραπλο στευση σ μφωνα με την οποία λες οι συμπεριφορικές και περιβαλλοντικές μεταβλητές μπορο ν να ποσοτικοποιηθο ν. Οι υποστηρικτές της συστημικής σκέψης πιστε ουν τι μ λις κάποιος αρχίσει να αναλ ει και να ποσοτικοποιεί καταστρέφει την ουσία αυτο που εξετάζει. Οι συμπεριφοριστές πιστε ουν σε μια αντικειμενική πραγματικ τητα, οι συστημικοί σε μια φαινομενολογική. Η ουσία εδώ είναι τι αυτές οι δ ο θεωρητικές προσεγγίσεις είναι αντίθετες και συνεπώς δεν μπορο ν να συγχωνευθο ν με έναν τρ πο που να βγάζει ν ημα. Ωστ σο, οι λιγ τερο απλουστευτικές θεωρίες μπορο ν να ενωθο ν με τη συστημική σκέψη για να διαμορφωθο ν προσεγγίσεις που να ταιριάζουν στην οικογενειακή διαλεκτική συμβουλευτική. 443

6 ªπ Δπ ƒ π OΒΑΣΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ αυτο του κεφαλαίου είναι να παρουσιαστεί ένα εκλεκτικ μοντέλο διαλεκτικής συμβουλευτικής με γονείς. Αυτ το μοντέλο βασίζεται στη θεωρία της κοινωνικογνωστικής μάθησης (Bandura, 1977, 1986), τη διαλεκτική συμβουλευτική ψυχικής υγείας (Caplan, 1970), τη θεωρία των συστημάτων (Bateson, Capra, 1982) και τη θεωρία του Adler (Albert, 1996). Επίσης βασίζεται στην αυξαν μενη διαπολιτισμική βιβλιογραφία, σε μια προσπάθεια να εξασφαλιστεί τι οι σ μβουλοι παρέχουν διαλεκτική συμβουλευτική που να σέβεται τις πολιτισμικές διαφορές. Ένας ακ μα σκοπ ς αυτο του κεφαλαίου είναι να παρουσιαστεί με ποιον τρ πο μπορεί να εφαρμοστεί η προσέγγιση στην οικογενειακή διαλεκτική συμβουλευτική παρέχοντας συγκεκριμένες προτάσεις για τη διεξαγωγή των συνεδριών στα πλαίσια της οικογενειακής διαλεκτικής συμβουλευτικής. Αυτές οι προτάσεις πηγάζουν απ τις εμπειρίες των συγγραφέων και των φοιτητών τους παρά απ εμπειρικά δεδομένα. Συνεπώς, συστήνεται στους εκπαιδευ μενους συμβο λους να αποδέχονται αυτές τις συστάσεις με το πνε μα με το οποίο προσφέρονται, δηλαδή ως μη πλήρως επεξεργασμένες κατευθυντήριες οδηγίες που πρέπει να δοκιμαστο ν μέσα απ τη διαλεκτική συμβουλευτική με γονείς και να διατηρηθο ν ή να απορριφθο ν με βάση το αποτέλεσμα. π À π Δ ƒ π applefi ÙË ÂˆÚ ÙË ÔÈÓˆÓÈÎ ª ıëûë (Bandura, 1977, 1986) Το μεγαλ τερο μέρος της συμπεριφοράς αποκτάται ως αποτέλεσμα μίμησης προτ πων που το άτομο εκτιμά. Εφ σον στις περισσ τερες οικογένειες οι γονείς είναι αυτά τα πρ τυπα, η προέλευση του μεγαλ τερου μέρους της συμπεριφοράς των παιδιών είναι αποτέλεσμα μίμησης του γονέα του ή, στην περίπτωση των μικρ τερων παιδιών, των μεγαλ τερων αδερφών. ταν οι γονείς είτε απουσιάζουν ή δεν εκτιμώνται ως πρ τυπα, τα παιδιά θα μιμηθο ν άλλα άτομα. 2. Η γνωσία μεσολαβεί στη διαδικασία απ κτησης της συμπεριφοράς. Η γνωσία που αναφέρεται στην πεποίθηση του ατ μου τι μπορεί να εκτελέσει ένα έργο (αυτοαποτελεσματικ τητα), η σημασία που αποδίδεται σε ένα έργο (εκτίμηση), τα αποτελέσματα που συνδέονται με την εκτέλεση του έργου (προσδοκίες), καθώς και τα κριτήρια που έχει αναπτ ξει το ά- τομο σε σχέση με την απ δοσή του στο έργο έχουν πολ μεγάλη σημασία. Οι αποτελεσματικοί γονείς έχουν αυτοπεποίθηση, θεωρο ν σημαντική τη διαπαιδαγώγηση του παιδιο, πιστε ουν τι μπορο ν να κάνουν τη διαφορά και θέλουν να κάνουν πολ καλή δουλειά.

7 3. Η αυτοαποτελεσματικ τητα μπορεί καλ τερα να προαχθεί με την επιτυχή απ δοση. Η μίμηση προτ πων και η λεκτική πειθώ αποτελο ν επίσης αποτελεσματικά μέσα βελτίωσης της αυτοαποτελεσματικ τητας. ποτε το άγχος αποτελεί εμπ διο στην απ δοση, η μείωση του άγχους μπορεί να βελτιώσει την αυτοαποτελεσματικ τητα εμπλέκοντας τους γονείς σε καθορισμ άμεσων στ χων και στη συμμετοχή τους σε δραστηρι τητες που κρίνονται σημαντικές (εκτίμηση) και εφικτές (προσδοκία). Η αυτοαποτελεσματικ τητα σχετικά με το ρ λο τους ως γονέων μπορεί να βελτιωθεί. 4. Τα κριτήρια του να λειτουργο ν ως γονείς αποκτώνται πιθανώς ως αποτέλεσμα της άμεσης παρατήρησης των ίδιων των γονέων τους και της παρατήρησης των άλλων. Στη διαλεκτική συμβουλευτική η μίμηση προτ πων, η λεκτική πειθώ και τα κριτήρια γονεϊκής λειτουργίας (π.χ. π σο καλοί γονείς επιθυμο ν να είναι) είναι οι διαθέσιμοι μηχανισμοί για να αλλάξουν τα κριτήρια των γονέων. applefi ÙË È ÏÂÎÙÈÎ Ì Ô Ï ÙÈÎ æ ÈÎ ÀÁ (Caplan, 1970) 1. Τα προβλήματα των συμβουλευομένων μπορο ν να κατηγοριοποιηθο ν ως έλλειψη γνώσης, έλλειψη δεξιοτήτων, έλλειψη εμπιστοσ νης και έλλειψη αντικειμενικ τητας. Σε αυτ το πλαίσιο, η έλλειψη αντικειμενικ τητας αναφέρεται σε προκαταλήψεις που αποκτώνται είτε ως αποτέλεσμα μάθησης πριν απ τη γέννηση εν ς παιδιο (π.χ πρέπει να αποφευχθεί η γέννηση παιδιών με νοητική υστέρηση) είτε ως αποτέλεσμα αγχογ νων εμπειριών στερα απ τη γέννηση του παιδιο (π.χ σοβαρή ασθένεια εξαιτίας της οποίας το παιδί κινδ νεψε να πεθάνει). 2. Τα προβλήματα της γνώσης, των δεξιοτήτων, της αυτοπεποίθησης και της αντικειμενικ τητας συχνά αλληλοσχετίζονται. applefi ÙË ÂˆÚ ÙˆÓ ÛÙËÌ ÙˆÓ (Bateson, Capra, 1982) 1. Η πυρηνική οικογένεια αποτελεί μέρος εν ς ευρ τερου υπερσυστήματος που αποκαλείται εκτεταμένη οικογένεια. Πολλές απ τις αξίες της πυρηνικής οικογένειας βασίζονται στις αξίες αυτο του υπερσυστήματος. Αυτές οι αξίες είτε είναι θετικές είτε αρνητικές καθοδηγο ν τη γονεϊκή διαδικασία. 2. Η οικογένεια αλληλεπιδρά ως σ στημα. Οι υγιείς οικογένειες είναι αλληλοεξαρτώμενες, αλλά διαφοροποιο νται στο βαθμ στον οποίο τα άτομα μπορο ν να έχουν διακριτές ταυτ τητες, αναπτ σσουν υποσυστήματα (π.χ. γονείς και παιδιά), αναπτ σσουν ξεχωριστο ς μηχανισμο ς για τη 445

8 ρ θμιση της συμπεριφοράς των μελών τους που βασίζονται στις αρχές της υποστηρικτικής, ανοικτής επικοινωνίας και έχουν τις δικές τους αξίες και σκοπο ς. 3. Το αίτιο και το αποτέλεσμα είναι κυριολεκτικά αδ νατον να εξακριβωθεί στο σ στημα της οικογένειας. Συνεπώς, η απ δοση κατηγοριών θα πρέπει να αποφε γεται. applefi ÙË È appleôïèùèûìèî μè ÏÈÔÁÚ Ê 1. Ο συμβουλευ μενος στην οικογενειακή διαλεκτική συμβουλευτική είναι το άτομο που παρέχει φροντίδα, το οποίο, στους Αμερικανο ς ευρωπαϊκής καταγωγής, κατά καν να είναι η μητέρα, ο πατέρας ή και οι δ ο. Ωστ σο, η έννοια της οικογένειας έχει διαφορετική σημασία σε διαφορετικο ς πολιτισμο ς. Για παράδειγμα, οι οικογένειες των Λατινοαμερικανών και των Αμερικανών ασιατικής καταγωγής είναι πιθαν να περιλαμβάνουν τους παππο δες, τους θείους και τις θείες, και σε μερικές περιπτώσεις τους νονο ς. Σε μερικές φυλές των Αμερικανών - Ινδιάνων η έννοια της οικογένειας επεκτείνεται και περιλαμβάνει ξαδέρφια και μέλη απ το σ ι (Brown, McWhirter & Ryan, 1991) και καθένα ξεχωριστά καθώς και λα τα μέλη της «οικογένειας» μπορο ν να αναλάβουν σημαντικο ς ρ λους διαπαιδαγώγησης των παιδιών. Το πρώτο βήμα στη διαπολιτισμική διαλεκτική συμβουλευτική είναι ο προσεκτικ ς εντοπισμ ς του συμβουλευομένου. 2. Είναι βασικ η διαδικασία της διαλεκτικής συμβουλευτικής να ευθυγραμμιστεί με την άποψη του συμβουλευομένου για τον κ σμο. Η καταν ηση της ιστορίας του πολιτισμο απ τον οποίο προέρχονται οι συμβουλευ μενοι μπορεί να βοηθήσει στην καταν ηση των θέσεών τους, πως επίσης και η προσεκτική καταν ηση των πολιτισμικών αξιών τους (Brown, Sue & Sue, 1990). Οι Αμερικανοί σ μβουλοι ευρωπαϊκής καταγωγής θα πρέπει να γνωρίζουν τι η ιστορία πολλών μειονοτήτων περιλαμβάνει την εκμετάλλευση και την καταπίεση απ τους Ευρωπαίους. Επομένως, η κληρονομιά και η φυλή είναι πιθαν να αποτελέσουν εμπ διο που πρέπει να ξεπεραστεί στη διαδικασία της διαλεκτικής συμβουλευτικής. 3. Θα είναι απαραίτητο να γίνουν σημαντικές αλλαγές στη διαπολιτισμική διαλεκτική συμβουλευτική για να είναι επιτυχής. 446

9 π π π HΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ της οικογενειακής διαλεκτικής συμβουλευτικής θα πρέπει να καθοδηγείται απ τις υποθέσεις που παρουσιάστηκαν. Ωστ σο, η πραγματική διαδικασία της διαλεκτικής συμβουλευτικής με τις οικογένειες είναι κάπως διαφορετική απ τα άλλα είδη διαλεκτικής συμβουλευτικής. πως έχει ήδη περιγραφεί σε αυτ το βιβλίο, η διαλεκτική συμβουλευτική είναι μια διαδικασία επίλυσης προβλημάτων που περνά μέσα απ ορισμένα στάδια: δ μηση και ανάπτυξη σχέσης ή αξιολ γηση, εντοπισμ ς προβλήματος, καθορισμ ς σκοπών, παρέμβαση, και αποτίμηση και επαναληπτική εξέταση. Ένα επιπλέον στάδιο της διαλεκτικής συμβουλευτικής έχει προστεθεί σε αυτά τα πέντε για τη διαλεκτική συμβουλευτική με γονείς: η επεξήγηση των ψυχολογικών αρχών. Αυτ το στάδιο έχει προστεθεί επειδή θεωρείται τι οι γονείς χρειάζεται να κατανοήσουν το γιατί αλλά και το τι της παρέμβασης που θα εφαρμοστεί. Αξίζει επίσης να επαναληφθεί τι αυτά τα στάδια, ενώ περιγράφονται σαν να παρουσιάζονται γραμμικά, αυτ γίνεται σπάνια. Ωστ σο, χάριν της συζήτησης τα στάδια της οικογενειακής διαλεκτικής συμβουλευτικής θα περιγραφο ν διαδοχικά, ενώ θα γίνεται κάθε δυνατή προσπάθεια να παρουσιάζεται η δυναμική φ ση της διαδικασίας. ŒÓ ÚÍË ÙË apple Ê HΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ συμβουλευτική είναι πιθαν να αρχίσει απ τον σ μβουλο ή απ ένα ή περισσ τερα μέλη της οικογένειας. Είναι σημαντικ να δημιουργηθεί μια σχέση συνεργασίας απ την αρχή τονίζοντας τι το αποτέλεσμα της διαδικασίας εξαρτάται απ την κοινή προσπάθεια, μως θα υπάρχουν σημαντικές διαφορές στον τρ πο με τον οποίο αυτ επιτυγχάνεται, με βάση το πολιτισμικ υπ βαθρο του συμβουλευομένου. Για παράδειγμα, με ορισμένους Αμερικανο ς ασιατικής καταγωγής είναι πιθαν οι σ μβουλοι να διαπιστώσουν μεγαλ τερο βαθμ συμμ ρφωσης στην αυθεντία απ,τι συμβαίνει με τους Αμερικανο ς ευρωπαϊκής καταγωγής, και οποιαδήποτε προσπάθεια για εξισορρ πηση της σχέσης θα αποτ χει. Επίσης, ταν οι σ μβουλοι αντιμετωπίζουν Αμερικανο ς ινδιάνικης καταγωγής είναι πιθαν να αναμένεται απ αυτο ς να μιλάνε περισσ τερο χωρίς σημαντικ βαθμ πληροφ ρησης απ τον συμβουλευ μενο ή να συνεργαστο ν με το θεραπευτή της φυλής. Ο Thomason (1995) υποστηρίζει τι ίσως είναι απαραίτητο να υπακο σουν στο θεραπευτή της φυλής σε ορισμένες περιπτώσεις. Προτείνεται στους συμβο λους που είναι άπειροι στη διαδικασία της παροχής διαλεκτικής συμβουλευτικής σε Αμερικανο ς-ινδιάνους να παρατηρο ν πώς λειτουργεί ένα άτομο το οποίο είναι σεβαστ πως ο θεραπευτής της φυ- 447

10 λής καθώς διαμορφώνουν το προσωπικ τους στυλ διαλεκτικής συμβουλευτικής. Η έναρξη της οικογενειακής διαλεκτικής συμβουλευτικής απαιτεί τον προγραμματισμ συναντήσεων. Οι σ μβουλοι που πιστε ουν τι είναι σημαντικ να είναι ακριβείς (π.χ. να ελέγχουν απ λυτα το χρ νο) θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν διαφορετικές κοσμοθεωρίες σε αυτ το ζήτημα που να κυμαίνονται απ την οπτική ορισμένων γηγενών Αμερικανών τι τα γεγον τα θα πρέπει να αρχίζουν ταν θα είναι λοι παρ ντες και χι μια συγκεκριμένη ώρα (Thomason, 1995), έως τον προσανατολισμ στο παρ ν (σε αντίθεση με τον προσανατολισμ στο μέλλον) μερικών Λατινοαμερικανών, που οδηγεί στο να δίνεται λιγ τερη έμφαση στο να είναι ακριβείς στο χρ νο. Ανεξάρτητα απ το πολιτισμικ υπ βαθρο, το άτομο το οποίο ξεκινά την οικογενειακή διαλεκτική συμβουλευτική πρέπει να είναι προετοιμασμένο να εξηγήσει γιατί γίνεται αυτ, να κάνει κάποιες πρωταρχικές δηλώσεις σχετικά με το ρ λο που αναμένεται απ τον συμβουλευ μενο και να κάνει βήματα για να αρχίσει τη διαδικασία. Αυτές οι προσπάθειες θα είναι πιο επιτυχείς αν το κέντρο εστίασης είναι στην παροχή βοήθειας στα παιδιά και οι ενέργειες που γίνονται είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε να λαμβάνονται υπ ψη οι πολιτισμικές διαφορές. Μια δήλωση σαν αυτή που ακολουθεί θα ήταν ίσως επαρκής: Ελπίζω τι μπορο με μαζί να κάνουμε ένα πρ γραμμα για να βοηθήσουμε τον ΧΥΖ. Είναι ένα πολ καλ αγ ρι και προσπαθεί πολ. Αλλά λοι εμείς εδώ (στο σχολείο, στην υπηρεσία κ.λπ.) πιστε ουμε τι θα μπορέσουμε να τον βοηθήσουμε περισσ τερο αν δουλέψουμε μαζί με την οικογένεια. Αφο έχει γίνει η δήλωση που εστιάζεται στη φ ση της διαλεκτικής συμβουλευτικής, είναι επίσης σημαντικ να τεθο ν οι σκοποί της διαδικασίας (π.χ. η παροχή βοήθειας στους γονείς για να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά το πρ βλημα του παιδιο ). Εκτ ς απ την προηγο μενη δομημένη δήλωση, οι στρατηγικές που ακολουθο νται είναι πιθαν να αποβο ν χρήσιμες στη δημιουργία και τη διατήρηση μιας ισ τιμης σχέσης: Δώστε στον συμβουλευ μενο την ελευθερία να αποδεχτεί ή να απορρίψει. 2. Ενθαρρ νετε τον συμβουλευ μενο να συμβάλει με τις δικές του προτάσεις. 3. Τονίστε τη συμβολή του συμβουλευομένου. 4. Ενθαρρ νετε την ανάληψη ευθ νης απ τον συμβουλευ μενο. 5. Απαιτήστε προσπάθεια απ τον συμβουλευ μενο (Parsons & Meyers, 1984, σσ ).