Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας"

Transcript

1 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) Οργανισμός Κατά των Ναρκωτικών (Ο.ΚΑ.ΝΑ.) Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Υγείας Απολογισμός έργου έτους 2015 Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης, Λάρισας, Χανίων και Σητείας 0

2 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Οργανισμός Κατά των Ναρκωτικών (Ο.ΚΑ.ΝΑ.) Με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Υγείας Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Απολογισμός έργου για το 2015 Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης, Λάρισας, Χανίων και Σητείας Μάιος

3 Περιεχόμενα Μέρος 1 ο Παρουσίαση του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας και συνοπτικά απολογιστικά στοιχεία Γενικές πληροφορίες Συνοπτικά στοιχεία του παρόντος απολογισμού Βασικοί προβληματισμοί που οδήγησαν στη δημιουργία του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Βασικοί άξονες φιλοσοφίας και του τρόπου λειτουργίας του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Οργάνωση- Λειτουργία Στελέχωση Συνοπτική παρουσίαση των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας και του έργου τους κατά το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας Μέρος 2 ο Αναλυτική παρουσίαση απολογισμού έργου του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας για το έτος Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη ανθρώπων που αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξάρτησης και του συγγενικού τους περιβάλλοντος Ψυχοκοινωνική υποστήριξη ανθρώπων που αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξάρτησης Αναλυτική παρουσίαση των δράσεων ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και απολογιστικά στοιχεία Επιμέρους δράσεις που υλοποιούνται ανά πρόγραμμα Δημογραφικά και αναλυτικά απολογιστικά στοιχεία ανά πρόγραμμα Ψυχοκοινωνική υποστήριξη του συγγενικού και φιλικού περιβάλλοντος ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης Δράσεις προαγωγής της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας στις τοπικές κοινωνίες με στόχο την πρόληψη ή την αντιμετώπιση της εξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων Δράσεις με στόχο την πρόληψη της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων Ομιλίες στην κοινότητα Προβολές ταινιών και ντοκιμαντέρ Συμμετοχή σε διοργανώσεις άλλων συλλογικοτήτων Δράσεις υποστήριξης δημιουργίας και πλαισίωσης ομάδων και πρωτοβουλιών αυτοβοήθειας / αλληλοβοήθειας Δράσεις Εκπαίδευσης και Ενημέρωσης Λειτουργών Υγείας Δικτύωση με άλλους φορείς και συνεργασίες στην κοινότητα

4 5. Πρόγραμμα Ενταξιακών, Εκπαιδευτικών και Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων Διοργάνωση και συμμετοχή σε ημερίδες και συνέδρια Διοργάνωση της 13ης Ευρωπαϊκής Συνάντησης Ειδικών για την Προαγωγή της Αυτοβοήθειας Συμμετοχή σε Συνέδρια- Ημερίδες Διευθύνσεις και στοιχεία επικοινωνίας Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας

5 Μέρος 1 ο Παρουσίαση του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας και συνοπτικά απολογιστικά στοιχεία 1. Γενικές Πληροφορίες Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας είναι ένα πρόγραμμα του Τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.), το οποίο χρηματοδοτείται από του Υπουργείο Υγείας και υλοποιείται με τη συνεργασία του Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών (Ο.ΚΑ.ΝΑ.). Το πρόγραμμα λειτουργεί από το 2001 στη Θεσσαλονίκη, από το 2008 στη Σητεία, από το 2013 στα Χανιά και στη Λάρισα από το Τη διαχειριστική ευθύνη του προγράμματος έχει ο Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας (Ε.Λ.Κ.Ε.) του Α.Π.Θ. Επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος είναι ο Φοίβος Ζαφειρίδης, ψυχίατρος, τ. Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχολογίας των Εξαρτήσεων του Τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Βασικοί στόχοι του προγράμματος είναι: - Η υποστήριξη ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης από παράνομες και νόμιμες ψυχοτρόπες ουσίες, καθώς και του συγγενικού και φιλικού τους περιβάλλοντος. - Η προαγωγή της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας στην αντιμετώπιση της εξάρτησης από ψυχοτρόπες ουσίες και γενικότερα στην αντιμετώπιση διαφόρων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων και προβλημάτων υγείας. - Η εκπαίδευση των πρώην εξαρτημένων μελών των προγραμμάτων σε μια σειρά τομέων με στόχο την ενίσχυση της προσπάθειας επανένταξης τους. - Η εκπαίδευση των λειτουργών υγείας σε νέους ρόλους εμψύχωσης και περιφερειακής υποστήριξης πρωτοβουλιών των πολιτών. - Η εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των πολιτών των τοπικών κοινωνιών στη φιλοσοφία και τις πρακτικές της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας - Η πρόληψη της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών και των άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων μέσα από δημιουργία κοινωνικών δικτύων και μέσα από δράσεις εκπαίδευσης και πολιτισμού σε γενικό πληθυσμό. - Η έρευνα δράσης για τις εφαρμογές της αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας στην αντιμετώπιση της εξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων. Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας βασίζει τον τρόπο λειτουργίας του στις κριτικές προσεγγίσεις της επιστήμης της Ψυχολογίας και άλλων κοινωνικών επιστημών, καθώς και του πεδίου των εξαρτήσεων. Βάσει αυτών των προσεγγίσεων, στο πρόγραμμα δίνεται έμφαση στις κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές διαστάσεις της αιτιοπαθογένειας του προβλήματος της εξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων. Ταυτόχρονα, τίθενται στο επίκεντρο των υλοποιούμενων παρεμβάσεων οι άνθρωποι και οι ανάγκες τους, με κύρια προτάγματα τη χειραφέτησή τους και την ανάκτηση της αξιοπρέπειάς τους. 4

6 5 Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Κεντρικοί άξονες των παρεμβάσεων που πραγματοποιούνται από το πρόγραμμα είναι η έννοια της αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας και ο πρωταγωνιστικός ρόλος των άμεσα ενδιαφερόμενων. Με τον όρο αυτοβοήθεια/ αλληλοβοήθεια εννοείται η ενεργοποίηση των πολιτών ως προς την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους, μέσα σε ένα πλαίσιο συλλογικότητας και αλληλεγγύης. Βασικά χαρακτηριστικά της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας είναι η αυτενέργεια, η ανάληψη της προσωπικής ευθύνης και κατά συνέπεια η αναίρεση της παθητικότητας που τείνει να χαρακτηρίζει σήμερα τη στάση των πολιτών σε ζητήματα υγείας. Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας αποτελεί τη μοναδική κρατική πρόταση στη χώρα που θέτει στο επίκεντρο της δράσης της, την ιδέα της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας στην αντιμετώπιση της ε- ξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων και προβλημάτων υγείας. Οι ομάδες και πρωτοβουλίες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας άλλωστε, αποτελούν διεθνώς τον τρίτο πυλώνα των προτάσεων αντιμετώπισης του προβλήματος της εξάρτησης πέρα από τα κλασσικά «στεγνά» θεραπευτικά προγράμματα και τα προγράμματα υ- ποκατάστασης. Σε αυτό το πλαίσιο το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας αξιοποιώντας τις ιδέες της αυτοβοήθειας και αλληλοβοήθειας, οι οποίες έχουν αποδεδειγμένα διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στην ιστορία της απεξάρτησης, συγκροτεί μια εναλλακτική προσέγγιση στην αντιμετώπιση του προβλήματος της εξάρτησης τόσο σε επίπεδο πράξης, όσο και σε επίπεδο χάραξης πολιτικών απεξάρτησης. Χάρη στην καινοτόμο λειτουργία του έχει τη δυνατότητα να παρέχει επαρκείς υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε μεγάλο αριθμό χρηστών ψυχοτρόπων ουσιών και μελών των οικογενειών τους, χωρίς λίστες αναμονής, με ιδιαίτερα χαμηλό κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό. Σημαντικό μέρος των δράσεων που πραγματοποιεί το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας αφορούν στην ενημέρωση και εκπαίδευση για τις κριτικές προσεγγίσεις του πεδίου των εξαρτήσεων και για την έννοια και τις εφαρμογές της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας στην αντιμετώπιση της ε- ξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων σε στελέχη υπηρεσιών υγείας, φοιτητές και πολίτες διαφόρων ειδικοτήτων, καθώς και σε λειτουργούς υγείας που ενδιαφέρονται για τις προσεγγίσεις αυτές. Η επισκόπηση του παρόντος απολογισμού σε συνδυασμό με την ερευνητική τεκμηρίωση 1 της μεθοδολογίας του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας, η ο- ποία ολοκληρώθηκε στο τέλος του 2012, ο- δηγεί στην ανάδειξη των βασικών πλεονεκτημάτων και καινοτομιών που χαρακτηρίζουν την πρόταση του προγράμματος. Πιο συγκεκριμένα: - Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας, το οποίο είναι το μοναδικό στη χώρα με α- νάλογη φιλοσοφία και μεθοδολογία παρέμβασης, συμπληρώνει το φάσμα των προτεινόμενων προτάσεων απεξάρτησης της χώρας, καθώς η πρόταση της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας είναι η τρίτη αποδεκτή προσέγγιση διεθνώς, παράλληλα με τα κλασσικά «στεγνά» προγράμματα και τα προγράμματα υποκατάστασης. - Η ακολουθούμενη μεθοδολογία παρέμβασης οδηγεί στη δυνατότητα συγκρότησης προτάσεων απεξάρτησης με πλατιά απεύθυνση στον πληθυσμό των εξαρτημένων, οι οποίες παρουσιάζουν υψηλό επίπεδο παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και ταυτόχρονα αισθητά χαμηλό προϋπολογισμό. - Οι συγκεκριμένες διαστάσεις του πλαισίου και της διαδικασίας ψυχοκοινωνικής υποστήριξης που λαμβάνει χώρα στα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας, οδηγούν τα τελευταία χρόνια στην προσέγγιση και ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης που δεν απευθύνονται στα παραδοσιακά προγράμματα απεξάρτησης, διευρύνοντας έ- 1 Λαϊνάς, Σ. (2013). Ψυχοκοινωνικές Παρεμβάσεις και Αυτοβοήθεια στον τομέα των Εξαρτήσεων. Το παράδειγμα του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας στο Α.Π.Θ. Διδακτορική διατριβή. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Ψυχολογίας. 5

7 τσι σημαντικά τον κύκλο και το προφίλ των εξαρτημένων στους οποίους απευθύνεται το πρόγραμμα. - Η λειτουργία πιλοτικών δράσεων υ- ποστήριξης ανθρώπων που συμμετέχουν στα προγράμματα υποκατάστασης με στόχο την επανένταξη τους. Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας είναι το μοναδικό «στεγνό» πρόγραμμα της χώρας που διαθέτει εμπειρία υποστήριξης ανθρώπων από προγράμματα υποκατάστασης, των οποίων ο πληθυσμός των μελών τους έχει αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια και η ανάγκη επιπλέον στήριξης τους είναι ιδιαίτερα εμφανής. 2. Συνοπτικά στοιχεία του παρόντος απολογισμού Στον παρόντα απολογισμό παρουσιάζεται η πορεία των δράσεων των τεσσάρων Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας (Θεσσαλονίκης, Λάρισας, Χανίων και Σητείας) για το έτος Συνολικά από τα προγράμματα έλαβαν υπηρεσίες 1618 διαφορετικά άτομα με διάφορα αιτήματα. Πιο συγκεκριμένα το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης παρείχε υπηρεσίες σε 600 διαφορετικά άτομα, το πρόγραμμα της Λάρισας σε 289 διαφορετικά άτομα, το πρόγραμμα των Χανίων σε 488 άτομα και της Σητείας σε 241 διαφορετικά άτομα. Στο παρόν κείμενο του απολογισμού παρουσιάζονται απολογιστικά στοιχεία του έτους 2015 για τα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας σε Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Χανιά και Σητεία. Στα παρακάτω γραφήματα παρουσιάζονται συγκεντρωτικά ποσοτικά στοιχεία για τα τέσσερα προγράμματα. Γράφημα 1. Σχηματική απεικόνιση παρεχόμενων υπηρεσιών ανά πρόγραμμα και ανά αίτημα κατά το Αριθμός Εξαρτημένων Αριθμός Συγγενών Αριθμός άλλων αιτημάτων Αριθμός συμμετεχόντ ων σε δράσεις πρόληψης Συμμετέχοντε ς σε δράσεις εκπαίδευσης Συμμετέχοντε ς σε άλλες δράσεις ΠΠΑ Θεσ/νίκης ΠΠΑ Λάρισας ΠΠΑ Χανίων ΠΠΑ Σητείας Σύνολο Σύνολο

8 Γράφημα 2. Σχηματική απεικόνιση παρεχόμενων υπηρεσιών ανά αίτημα στο σύνολο των προσερχομένων στα προγράμματα κατά το Συμμετέχοντες σε άλλες δράσεις 7% Συμμετέχοντες σε δράσεις εκπαίδευσης 19% Αριθμός Εξαρτημένων 38% Αριθμός συμμετεχόντων σε δράσεις πρόληψης 17% Αριθμός άλλων αιτημάτων 2% Αριθμός Συγγενών 17% Γράφημα 3. Αριθμός εξαρτημένων ανά πρόγραμμα και ανά φύλο κατά το Άνδρες Γυναίκες Σύνολο ΠΠΑ Θεσ/νίκης ΠΠΑ Λάρισας ΠΠΑ Χανίων ΠΠΑ Σητείας Σύνολο

9 Γράφημα 4. Σχηματική απεικόνιση του φύλου στο σύνολο των προσερχομένων στα προγράμματα κατά το Γυναίκες 19% Άνδρες 81% Γράφημα 5. Αριθμός εξαρτημένων ανά πρόγραμμα και ανά πρόβλημα για το οποίο απευθύνονται κατά το Παράνομες ουσίες Αλκοόλ Τυχερά παιχνίδια Άλλες εξαρτήσεις Σύνολο ΠΠΑ Θεσ/νίκης ΠΠΑ Λάρισας ΠΠΑ Χανίων ΠΠΑ Σητείας Σύνολο

10 Γράφημα 6. Σχηματική απεικόνιση του προβλήματος για το οποίο απευθύνονται στο σύνολο των προσερχομένων στα προγράμματα κατά το Τυχερά παιχνίδια 3% Άλλες εξαρτήσεις 0% 8 Αλκοόλ 15% Παράνομες ουσίες 82% Γράφημα 7. Διαφορετικά άτομα (χρήστες και συγγενείς) που έλαβαν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας ανά έτος ΠΠΑ Θεσ/νίκης ΠΠΑ Λάρισας 143 ΠΠΑ Χανίων ΠΠΑ Σητείας Σύνολο

11 3. Βασικοί προβληματισμοί που οδήγησαν στη δημιουργία του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Οι επιδημιολογικοί δείκτες για τα προβλήματα εξάρτησης καταδεικνύουν μία τεράστια εξάπλωση του φαινομένου σε ό- λες τις κοινωνίες του δυτικού κόσμου τις τελευταίες δεκαετίες. Μία ανασκόπηση των ε- γκυροτέρων μελετών για τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα και την πορεία εξάπλωσής τους, τοποθετεί την εξάρτηση από ψυχοτρόπες ουσίες, νόμιμες και παράνομες, αλλά και τα νεοεμφανισθέντα φαινόμενα των μη φαρμακευτικών εξαρτήσεων (διαδίκτυο, τζόγος, υπερκατανάλωση, διατροφή) σε πρωτεύουσα θέση 3,4. Οι ιδιαιτερότητες του προβλήματος της εξάρτησης, η ταχύτατη εξάπλωση και οι συνέπειές του σε πολλαπλά επίπεδα προκάλεσαν την ενδελεχή μελέτη του φαινομένου από τις κοινωνικές επιστήμες και τις επιστήμες υγείας. Ο όγκος των μελετών, τις τελευταίες δεκαετίες, για τις αιτίες και τους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος της εξάρτησης είναι τεράστιος. Ιδιαίτερα μεγάλος, επίσης, είναι ο αριθμός και η πολλαπλότητα των παρεμβάσεων που υλοποιήθηκαν ή υλοποιούνται προκειμένου να υπάρξουν ι- κανοποιητικές απαντήσεις στο πρόβλημα. Ωστόσο, παρά τον τεράστιο όγκο πληροφοριών που διαθέτουμε, τους συνεχώς αυξανόμενους οικονομικούς πόρους και την αδιαμφισβήτητη αύξηση των επενδύσεων στην εκπαίδευση εξειδικευμένου προσωπικού, δεν υπάρχουν πειστικά στοιχεία που θα μας επέτρεπαν να αισιοδοξούμε για τον μελλοντικό περιορισμό της εξάπλωσης των εξαρτήσεων και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας στη θεραπεία. Από την άλλη πλευρά, δεν μελετήθηκαν επαρκώς εγχειρήματα με εκπληκτικά αποτελέσματα, όπως για παράδειγμα το Synanon, στο πεδίο των εξαρτήσεων και το πρόγραμμα Σωτηρία στην αντιμετώπιση των ψυχώσεων 5,6. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι πολιτικές 2 Το κείμενο αυτό αποτελεί μια σύνοψη των βασικών προβληματισμών, στους οποίους εδράζεται η λειτουργία του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας. Δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό του τμήματος Ψυχολογίας Κοινωνία και ψυχική Υγεία (Ζαφειρίδης, Φ., Λαϊνάς, Σ. (2007). Εξαρτήσεις και Αυτοβοήθεια. Κοινωνία & ψυχική Υγεία, 5, 4 8). 3 Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, (2001). Ψυχική Υγεία: Νέα Αντίληψη, Νέα Ελπίδα. 4 Orford, J., (2001). Excessive Appetites: A Psychological View of Addictions. New York: John Wiley and Sons Ltd. 5 Ζαφειρίδης, Φ., (υπό δημοσίευση). Προκατασκευασμένα Ψέματα και Κατασκευαστικές Ατέλειες του Νοσολογικού Μοντέλου της Εξάρτησης. 6 Mosher, L., (2001). Treating Madness Without Hospitals: Soteria and its successors. In: Schneider, K., Bugental, J. & Pierson J., (Eds), The Handbook of Humanistic Psychology (pp ). Thousand Oaks, California: Sage

12 που υιοθετούν τα σύγχρονα δυτικά κράτη για την αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων στηρίζονται σε θεωρίες βιολογικής/νοσολογικής έμπνευσης, παρά το γεγονός ότι αυτές έχουν αμφισβητηθεί για την ορθότητά τους. 7 Το παράδοξο να αναγορεύονται σε κυρίαρχες, μη έγκυρες και μη αποτελεσματικές θεωρίες συναρτάται με την ευρύτερη τάση της επιστημονικής έ- ρευνας να αναζητά τις αιτίες των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων αποκλειστικά σε α- τομικούς, βιολογικούς ή ψυχοκοινωνικούς μηχανισμούς. Η αποπλαισίωση, όμως αυτών των προβλημάτων από το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό περιβάλλον μέσα στο οποίο εμφανίζονται, αποτελεί σαφέστατη ιδεολογική επιλογή, που χρησιμοποιεί την «επιστημονική ουδετερότητα» ως άλλοθι για τη διάδοση και την επιβολή επιλεγμένων, με πολιτικά κριτήρια, αντιλήψεων και θεωριών 8,9,10,11. Αυτή η κατάσταση αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στη θεραπεία της εξάρτησης. Η αποπλαισιωμένη και εγκλωβισμένη στη νοσολογική προσέγγιση, θεραπεία της εξάρτησης, οδηγεί σε τραγέλαφο. Τα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια παρατηρείται το φαινόμενο μία νέα φαρμακευτική ουσία να καλείται να θεραπεύσει εξαρτήσεις που δημιούργησε μία προηγούμενη φαρμακευτική ουσία. Στη βάση αυτής της λογικής το 1898 και ενώ ήδη στις Η.Π.Α. υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα με εξαρτημένους από μία σειρά από ουσίες όπως η κωδεΐνη, η μορφίνη και η κοκαΐνη, η φαρμακοβιομηχανία Bayer εισάγει στην αγορά ένα νέο πολλά υποσχόμενο φάρμακο με την ονομασία η- ρωίνη, το οποίο μεταξύ των άλλων «ενδείκνυται» και για τη θεραπεία της εξάρτησης. Το αποτέλεσμα είναι η κατακόρυφη αύξηση του αριθμού των εξαρτημένων. Στη δεκαετία του 1950, με την ανακάλυψη των ψυχοφαρμάκων μία νέα ελπίδα γεννιέται στις επιστήμες υγείας: Ότι με τη χρήση τους θα καταπολεμηθεί αποτελεσματικά και το πρόβλημα της εξάρτησης. Και αυτή τη φορά δεν υπάρχει αποτέλεσμα. Στη δεκαετία του 1960, τα πρώτα προγράμματα μεθαδόνης ξεκινούν με προοπτικές και ελπίδες οριστικής επίλυσης του προβλήματος της εξάρτησης από οπιούχα. Έπειτα από μία δεκαετία, οι εμπνευστές αυτών των προγραμμάτων Dole και Nyswander αναγνωρίζουν μέσα 7 Peele, S. (1991). Diseasing of America. Boston: Houghton Mifflin Company. Ford, G. (1996). Existential model of promoting life change. Journal of Substance Abuse Treatment, 13 (2), pp Ζαφειρίδης, Φ., (1992). Ναρκωτικά: Απαγόρευση, Αντιαπαγόρευση και.. Μαθητευόμενοι Μάγοι. Περιοδικό Προσέγγιση. 9 Ζαφειρίδης, Φ., ο.π.π. 10 Albee, G. W. (1998) Fifty years of clinical psychology, Selling our soul to the devil. Applied and Preventive Psychology, 7, Sarason, S. B. (1981). An asocial psychology and a misdirected clinical psychology. American Psychologist, 36(8),

13 από τις αναδρομικές τους μελέτες ότι η θεραπεία της εξάρτησης αποτελεί μία πολύ ευρύτερη διαδικασία από την απλή χορήγηση υποκαταστάτων 12. Την τελευταία δεκαετία παρουσιάζονται και νέα υποκατάστατα των οπιούχων ή ανταγωνιστές αυτών, που βασίζονται στη λογική της φαρμακευτικής αντιμετώπισης της εξάρτησης. Το πρόβλημα παραμένει και αυξάνεται. Παρόμοια είναι και η κατάσταση στο πεδίο των μη φαρμακευτικών θεραπειών. Οι μέχρι σήμερα γνωστές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, αν και συνέβαλαν στην κατανόηση επιμέρους διαστάσεων της Εξάρτησης, δεν κατόρθωσαν να συγκροτήσουν αποτελεσματικές προτάσεις αντιμετώπισης του προβλήματος 13,14. Αυτό που παρατηρείται είναι ότι ακόμη και τα πλέον επιτυχημένα από τα επαγγελματικά θεραπευτικά προγράμματα, δεν παρουσιάζουν διαχρονικά ικανοποιητικά αποτελέσματα 15. Η κοινή συνισταμένη όλων αυτών των επαγγελματικών προσεγγίσεων, είναι η αδυναμία ριζικής αντιμετώπισης του προβλήματος και η μεταφορά της συζήτησης από τη θεραπεία των αιτιών του, στη συντήρηση, στη μείωση της βλάβης και -στην καλύτερη περίπτωση- στην αντιμετώπιση του συμπτώματος της εξάρτησης. Η μεταφορά, όμως, αυτή συνοδεύεται από τη συνεχή διόγκωση του προβλήματος και τη διαρκή πτώση των αποτελεσμάτων των διαφόρων θεραπευτικών προγραμμάτων. Εκτός, όμως, από αποτυχίες, η ι- στορική επισκόπηση αναδεικνύει και προτάσεις, οι οποίες παρουσίασαν θετικά αποτελέσματα. Στη δεκαετία του 1930, εμφανίζονται οι πρώτες ομάδες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας των Αλκοολικών Ανωνύμων. Οι ομάδες αυτές, που συστήθηκαν από ανθρώπους που οι ίδιοι αντιμετώπιζαν πρόβλημα εξάρτησης από το αλκοόλ, εισήγαγαν μία σειρά καινοτομιών στο πεδίο της ε- ξάρτησης. Ο εμπλουτισμός της θεραπείας με την εισαγωγή της πνευματικής διάστασης, της αλληλοβοήθειας και της ενεργοποίησης των άμεσα ενδιαφερομένων οδήγησε σε σύντομο χρονικό διάστημα τις ομάδες των ΑΑ σε μεγάλη ανάπτυξη. Στο τέλος της δεκαετίας του 1950, ένα πρώην μέλος των Αλκοολικών Ανωνύμων, ο Charles Dederich, ίδρυσε στην Καλιφόρνια το κοινόβιο Synanon, για εξαρτημένους από ναρκωτικά. Αυτό αποτέλεσε πραγματική τομή στο πεδίο της εξάρτησης 12 Ζαφειρίδης, Φ., (1983). Τοξικομανία: Προς ένα Ελεύθερο Άτομο ή προς μία Νέα Χειραγώγηση; Το Πρόβλημα της Μεθαδόνης. Περιοδικό Αντί. 13 Kooyman, M. (1993) The therapeutic community for addicts: intimacy, parent involvement and treatment success. Amsterdam/Lisse: Swets & Zeitlinger. 14 Yablonsky, L. (1994). The Therapeutic Community. New York: Gardner Press. 15 Simpson, D. (1986). 12 year follow up- outcomes of opioid addicts treated in therapeutic communities. In G. DeLeon & J. Ziegenfuss, (Eds.), Therapeutic communities for addictions. Illinois: C. Thomas. 12

14 από ναρκωτικά καθώς ανέδειξε πολύ σημαντικές διαστάσεις του προβλήματος και των τρόπων επίλυσης του 16. Η διερεύνηση των παράλληλων θεραπευτικών εγχειρημάτων αφενός, της επιστημονικής κοινότητας και αφετέρου, των άμεσα ενδιαφερομένων πολιτών που συσπειρώθηκαν σε ομάδες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας, αναδεικνύει μία σαφέστατη υπεροχή της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας 17,18. Αυτή η υπεροχή ερμηνεύεται πιθανότατα από το γεγονός ότι η αυτοβοήθεια/ αλληλοβοήθεια ενεργοποιεί τους ά- μεσα εμπλεκόμενους πολίτες προς την κατεύθυνση της ανάληψης της ευθύνης αντιμετώπισης των προβλημάτων τους, μέσα σε ένα πλαίσιο συλλογικότητας και αλληλεγγύης. Αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας, αναιρεί την παθητικότητα που χαρακτηρίζει σήμερα τη στάση των πολιτών σε ζητήματα Υγείας. Εξάλλου το γεγονός ότι οι ομάδες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας είναι αυτοδιαχειριζόμενες και λειτουργούν από τα μέλη και για τα μέλη, χωρίς την παρουσία ειδικών, βοηθά τους συμμετέχοντες στο να μοιράζονται τις προσωπικές τους εμπειρίες και να προσφέρουν αμοιβαία υποστήριξη μοναδικής ποιότητας. Αλλά και άλλοι αιτιοπαθογεννετικοί μηχανισμοί της Εξάρτησης θεραπεύονται από βασικά χαρακτηριστικά της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας. Για παράδειγμα, τα ελλείμματα σε αγάπη, ασφάλεια, συλλογικότητα, ανθρώπινες σχέσεις που αποτελούν βασικές αιτίες της εξάρτησης, βρίσκουν πολλές φορές απάντηση στις ομάδες ή πρωτοβουλίες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας. Η αναίρεση της παθητικότητας, η ανάληψη ευθύνης από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους -και όχι η εκχώρησή της σε πολυπράγμονες ειδικούς- καθώς και η συνάντηση ανθρώπων που συγκροτούν κοινότητες προσώπων και όχι απρόσωπων «περιστατικών» που ομαδοποιούνται σε κάποια άκαμπτη διαγνωστική κατηγορία, είναι παράγοντες που συμβάλλουν καθοριστικά στην αποτελεσματικότητα των ομάδων αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας. Μία άλλη θετική επίπτωση της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας που ελάχιστα έχει συζητηθεί από τον επιστημονικό κόσμο είναι ότι η δυναμική του κινήματος που α- ναπτύχθηκε ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες επηρέασε και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό το λόγο και την πράξη των ειδικών. Η εμπειρία αυτών των ομάδων επηρέασε τόσο τη γνώση μας για το πρόβλημα της ε- ξάρτησης όσο και τη σχέση βοήθειας. Η πνευματική διάσταση που εισήχθη από τους Α.Α. το 1935 στη θεραπεία της εξάρτησης και στη συνέχεια η ανάδειξη της κοινωνικής 16 Ζαφειρίδης, Φ. (2007). Οργάνωση Αυτοβοήθειας Synanon: Η Επιτομή της Θεραπείας της Εξάρτησης. Κοινωνία και ψυχική Υγεία, τ Yates, R., Rawlings, B., (2001). Introduction. In: Yates, R., Rawlings, B., (Eds), Therapeutic Communities for the Treatment of Drug Users. London & Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers. 18 Chapel, J. (1997). Alcoholics Anonymous and Narcotics Anonymous in Clinical Practice. In N. Miller, M. Gold & D. Smith (Eds). Manual of Therapeutics for Addictions. New York: Willey. 13

15 παθολογίας ως βασικού αιτιολογικού παράγοντα του προβλήματος της εξάρτησης από τον οργανισμό αυτοβοήθειας του Synanon, άλλαξαν τη γνώση μας για τη φύση της ε- ξάρτησης και επηρέασαν τα επαγγελματικά θεραπευτικά εγχειρήματα. Η αποτελεσματική λειτουργία της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας αναίρεσε στην πράξη το παραδοσιακό μοντέλο παροχής βοήθειας και ως εκ τούτου μας υποχρεώνει να επαναπροσδιορίσουμε το ρόλο μας ως ειδικούς. Σε κάθε περίπτωση η αυτοβοήθεια/ αλληλοβοήθεια δεν αποτελεί πανάκεια. Α- ποτελεί μία αυτόνομη πρακτική 19,20, με δική της κοσμοθεωρία, που παρεμπιπτόντως θεραπεύει 21 και όχι ένα επιπλέον επαγγελματικό εργαλείο θεραπείας ενός προβλήματος ανάμεσα σε πολλά άλλα. Μία τέτοια θεώρηση μετακινεί τη συζήτηση από μία τεχνική/εργαλειακή βάση σε μία ευρύτερη ι- δεολογική. Οι ιδέες και οι αρχές που ενυπάρχουν στις ομάδες υπερβαίνουν κατά πολύ τη συζήτηση για επιτυχημένες ή μη τεχνικές και επηρεάζουν συνολικά τη φιλοσοφία αντιμετώπισης της εξάρτησης. Παραδείγματα όπως των Α.Α., των Ν.Α. και του Synanon υποχρεώνουν τις επιστήμες υγείας και τους ειδικούς να απομακρυνθούν από την υπεροπτική στάση του παρελθόντος έ- ναντι των πρωτοβουλιών των πολιτών και να δείξουν περισσότερο ενδιαφέρον γι αυτές. Όχι όμως ένα «ακαδημαϊκού» τύπου ενδιαφέρον περιγραφής και εποπτείας των προσπαθειών αυτών, αλλά περισσότερο συνεργασίας, απόκτησης γνώσης και σε κάποιες περιπτώσεις μαθητείας. 4. Βασικοί άξονες φιλοσοφίας και του τρόπου λειτουργίας του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας αποτελεί έναν εναλλακτικό χώρο, ένα τόπο συνάντησης ανθρώπων, που επιδιώκει να υπερβεί τα στενά όρια λειτουργίας μιας δημόσιας υγειονομικής υπηρεσίας. Ο στόχος αυτός σχετίζεται άμεσα με τη φιλοσοφία της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας και της αυτενέργειας των πολιτών που επιχειρεί να προάγει. Ξεκινά από την αντίληψη ότι η προαγωγή της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας και ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου του λειτουργού της υγείας, δεν μπορούν να λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο της παραδοσιακής οργάνωσης και λειτουργίας 19 Μπαϊρακτάρης, Κ. (1994). Ψυχική υγεία και κοινωνική παρέμβαση. Αθήνα: Εναλλακτικές Εκδόσεις. 20 Rappaport, J., (1993). Narrative Studies, Personal Stories, and Identity Transformation in the Mutual Help Context. Journal of Applied Behavioral Science, 29, Ζαφειρίδης, Φ. (1987) Βασικές αρχές λειτουργίας της θεραπευτικής κοινότητας. 11 ο Πανελλήνιο Ψυχιατρικό Συνέδριο, Αθήνα

16 ενός χώρου ψυχικής υγείας 22. Βασικός άξονας λειτουργίας του προγράμματος είναι η επανασύσταση και ο επαναπροσδιορισμός της έννοιας της «κοινότητας». Της έμπρακτης δηλαδή ομαδικής προσπάθειας κοινωνίας σχέσεων, που οδηγεί από τον ατομοκεντρισμό στη χαρά της σχέσης 23. Ζητούμενο του προγράμματος είναι η καλλιέργεια των κοινοτικών αξίων της αλληλεγγύης, των έντιμων ανθρώπινων σχέσεων, του ενδιαφέροντος για τον συνάνθρωπο, της αλληλοβοήθειας. Αξιών που εκπαιδεύουν, θεραπεύουν, και γενικότερα προάγουν την προσωπική ανάπτυξη κάθε ατόμου 24,25,26. Κεντρικοί στόχοι των υλοποιούμενων παρεμβάσεων στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας είναι η χειραφέτηση, η ανάκτηση και διατήρηση της αξιοπρέπειας και της ελευθερίας όλων των συμμετεχόντων σε αυτές. Οι βασικές έννοιες που υποστηρίζουν την παραπάνω φιλοσοφία και επιχειρείται να είναι παρούσες στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση των παρεμβάσεων του προγράμματος, αφορούν στα ζητούμενα της κοινωνικής συμμετοχής, του συμμετοχικού σχεδιασμού των παρεμβάσεων με τους ά- μεσα ενδιαφερόμενους πολίτες και της σύνδεσης τους με το τοπικό πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσονται, στην ανάληψη πρωταγωνιστικού ρόλου από τους άμεσα ενδιαφερόμενους και στην υιοθέτηση εκ μέρους των λειτουργών υγείας περισσότερο περιφερειακών και συνεργατικών ρόλων. Οι παραπάνω έννοιες προσδιορίζουν και εμπεριέχονται στη μεθοδολογία της έρευνας δράσης, η οποία αποτελεί την κεντρική μεθοδολογία δημιουργίας και λειτουργίας των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας. Χάρη σε αυτή τη μεθοδολογία το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας έχει τη δυνατότητα να σχεδιάζει και να υλοποιεί τις παρεμβάσεις του, με βάση τα τοπικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής στην οποία δραστηριο- 22 Ζαφειρίδης, Φ. (2001). Ψυχική υγεία και καπιταλιστική ανάπτυξη. Στο βιβλίο: Ζαφειρίδης, Φ. (2009). Εξαρτήσεις και Κοινωνία. Θεραπευτικές Κοινότητες Ομάδες Αυτοβοήθειας. Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος.. 23 Γιανναράς, Χ. (1995) Γιατί κοινότητα και όχι θεραπευτήριο: Η κοινωνική μας πρόταση. Πρακτικά του 2 ου Ευρωπαϊκού Συνεδρίου: «Η Ευρώπη κατά της Χρήσης Ουσιών». 24 Ζαφειρίδης, Φ. (1998 α ) Πρόληψη των ναρκωτικών: Οι αθέατες όψεις του προβλήματος. Ιατρικά Θέματα, 10. Στο βιβλίο: Ζαφειρίδης, Φ. (2009). Εξαρτήσεις και Κοινωνία. Θεραπευτικές Κοινότητες Ομάδες Αυτοβοήθειας. Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος. 25 Ζαφειρίδης, Φ. (1998 β ) Οι Θεραπευτικές Κοινότητες στην Ελλάδα. Ιατρικά Θέματα, 13. Στο βιβλίο: Ζαφειρίδης, Φ. (2009). Εξαρτήσεις και Κοινωνία. Θεραπευτικές Κοινότητες Ομάδες Αυτοβοήθειας. Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος. 26 Zafiridis, Ph. (1990) Third generation of Therapeutic Communities. Proceedings of 13 th World Conference, Athens. Στο βιβλίο: Ζαφειρίδης, Φ. (2009). Εξαρτήσεις και Κοινωνία. Θεραπευτικές Κοινότητες Ομάδες Αυτοβοήθειας. Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος. 15

17 ποιείται και ταυτόχρονα να ενσωματώνει άμεσα τις παρατηρούμενες αλλαγές στο προφίλ και τις ανάγκες των εξαρτημένων και των οικογενειών τους. Επίσης η έρευνα δράσης υποστηρίζει ένα σημαντικό στόχο του προγράμματος, ο οποίος είναι η υλοποίηση δράσεων που υποστηρίζουν περιφερειακά ανθρώπους οι οποίοι συμμετέχουν σε ομάδες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας, χωρίς να αναιρείται η φιλοσοφία της αυτενέργειας και της ανάληψης της προσωπικής ευθύνης των πολιτών που α- ντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα 27. Ο στόχος αυτός είναι συμβατός και με τη σύγχρονη διεθνή βιβλιογραφία για το ρόλο του λειτουργού ψυχικής υγείας στην υποστήριξη που μπορεί να παρέχει στις ομάδες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας 28,29,30,31,32. Η αξιοποίηση της έρευνας δράσης όλα αυτά τα χρόνια και η συνεργασία με μέλη ομάδων αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας για εξαρτημένους και τους συγγενείς τους, επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τη διαμόρφωση της ακολουθούμενης μεθοδολογίας υποστήριξης. Βασικό χαρακτηριστικό αυτής είναι εξατομικευμένη παρέμβαση ανάλογα με τη φάση ζωής και τις ανάγκες του εξαρτημένου και την έμφαση στη λειτουργικότητα του σε όλα τα επίπεδα. Η α- ξιοποίηση αυτής της μεθοδολογίας υποστήριξης έχει οδηγήσει σε διεύρυνση του πληθυσμού που απευθύνεται στο πρόγραμμα. Πιο συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια έχουν προσεγγίσει το πρόγραμμα μεταξύ των άλλων και άνθρωποι με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που τους διαφοροποιούν από το μεγαλύτερο ποσοστό των προσερχομένων σε αυτό 33, όπως για παράδειγμα, αρκετά χρόνια χρήσης (περισσότερα από δέκα), με βασική ουσία προτίμησης είτε τα οπιούχα (ενδοφλέβια χρήση στις περισσότερες περιπτώσεις), είτε την κοκαΐνη, ηλικίας άνω των τριάντα ετών κατά μέσο όρο, οι οποίοι /ες παρόλο που η χρήση τους ήταν προβληματική δεν είχαν αναζητήσει ποτέ βοήθεια σε 27 Lainas, S., & Georgiou A. (2011). Action Research and Participatory Action Research as adequate methodologies for self help support. Examples from Greece. Εισήγηση στo πλαίσιο της 11ης Ευρωπαϊκής Συνάντησης Ειδικών για την Αυτοβοήθεια (11th European Expert Meeting on Self-Help Support). Järvenpää, Φινλανδία, Ιουνίου Chapel, J. (1997), ο.π.π. 29 Ζαφειρίδης, Φ., (2001) Ψυχική υγεία και αυτοβοήθεια: Το παράδειγμα των Ν.Α. και Α.Α. Τετράδια Ψυχιατρικής, 73, Kurtz, L., (1997) Self Help and Support Groups: A handbook for practitioners. London: Sage Publications. 31 Makela, K., Arminen, I., Bloomfield, K., et al. (1996) Alcoholics Anonymous as a mutual help movement. Wisconsin: The University of Wisconsin Press. 32 Wilson, J. (1995) How to work with self help groups: Guidelines for professionals. Aldershot: Arena Publications. 33 Ο βασικός κορμός των προσερχομένων στο πρόγραμμα ήταν παρόμοιος με αυτόν των υπολοίπων προγραμμάτων απεξάρτησης, δηλαδή μακροχρόνιοι χρήστες οπιούχων στη μεγάλη τους πλειοψηφία, με συνοδά προβλήματα (π.χ. ηπατίτιδες, εμπλοκή με το νόμο, ανεργία) και εμπειρία από συμμετοχή σε άλλα θεραπευτικά προγράμματα και μέσο όρο ηλικίας γύρω στα 27 χρόνια. 16

18 κάποιο πρόγραμμα απεξάρτησης, ενώ ταυτόχρονα διατηρούσανε ένα επίπεδο λειτουργικότητας στη ζωή τους. Ουσιαστικά αυτός ο πληθυσμός συγκεντρώνει διαφορετικά χαρακτηριστικά από το μέσο όρο των ανθρώπων που προσέρχονται σε προγράμματα απεξάρτησης στην Ελλάδα. Το πλέον αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό αυτών των ανθρώπων είναι ότι παρόλα τα πολλά χρόνια χρήσης δεν είχαν αναζητήσει ποτέ βοήθεια, γεγονός που τους καθιστά ως ένα «κρυφό» πληθυσμό εξαρτημένων, οι οποίοι δεν προσεγγίζουν τις υπάρχουσες δομές α- πεξάρτησης 34. Τα χαρακτηριστικά αυτών των ανθρώπων και τα κίνητρα συμμετοχής τους και συστηματικής παρακολούθησης του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας μελετήθηκαν διεξοδικά στο πλαίσιο μιας πραγματοποιηθείσας μακρόχρονης έρευνας για το συνολικό τρόπο λειτουργίας αυτού 35. Ως βασικοί λόγοι επιλογής του συγκεκριμένου προγράμματος αναδεικνύονται μεταξύ των άλλων, η δυνατότητα του ε- ξατομικευμένου πλάνου παρέμβασης, το οποίο χαρακτηρίζεται από ευελιξία στη δόμηση του, τη δυνατότητα συνδια- μόρφωσης από τον άμεσα ενδιαφερόμενο, το ανοικτό και άμεσα προσβάσιμο πλαίσιο, η ελαχιστοποίηση των ε- λεγκτικών μηχανισμών και των κανόνων, η ακολουθούμενη μεθοδολογία παρέμβασης. Όσον αφορά στην ακολουθούμενη μεθοδολογία παρέμβασης από την έρευνα φαίνεται ότι η βασισμένη σε αξίες παρέμβαση, που δίνει έμφαση στη βιωματική γνώση και τη δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού των άμεσα ενδιαφερομένων, ο από κοινού σχεδιασμός των δράσεων και του πλάνου παρέμβασης, ο διαφορετικός ρόλος των λειτουργών υγείας που βασίζεται στις αρχές των ανθρωπιστικών προσεγγίσεων της εξάρτησης, είναι τα χαρακτηριστικά που κάνουν την συγκεκριμένη ψυχοκοινωνικών παρέμβαση περισσότερο προσβάσιμη ακόμη και σε «κρυφούς» πληθυσμούς εξαρτημένων. Τα ίδια εν πολλοίς χαρακτηριστικά του πλαισίου φαίνεται να λειτουργούν και όσον αφορά στους ανθρώπους με πρόβλημα εξάρτησης που παρακολουθούν προγράμματα υποκατάστασης. Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας είναι το μοναδικό «στεγνό» πρόγραμμα το οποίο είναι σε θέση υπό προϋποθέσεις- να υποστηρίξει 34 Ο προβληματισμός αυτός αναπτύσσεται διεθνώς καθώς είναι κοινός τόπος ερευνητών του πεδίου των εξαρτήσεων ότι μόνο ένα μικρό κομμάτι από το συνολικό αριθμό των εξαρτημένων προσεγγίζουν τα προγράμματα απεξάρτησης, γεγονός που οφείλει μεταξύ των άλλων να προκαλεί προβληματισμό και για την ανάγκη διεύρυνσης της μεθοδολογίας παρέμβασης, που υιοθετούν οι διάφορες θεραπευτικές προτάσεις (Sobell, 2007, Ζαφειρίδης, υπό έκδοση). Sobell, L. (2007). The phenomenon of self - change: Overview and key issues. In Klingemann., H. & Sobell, L. C. (Eds). Promoting Self-Change From Addictive Behaviors: Practical Implications for Policy, Prevention and Treatment, (pp. 1-30). New York: Springer Science + Business Media, LLC. Ζαφειρίδης, Φ. (υπό έκδοση), ο.π.π. 35 Λαϊνάς, Σ. (2013), ο.π.π

19 και ανθρώπους που παρακολουθούν προγράμματα υποκαταστάτων. Ο πληθυσμός των προσερχομένων στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας τα τελευταία χρόνια συμπεριλαμβάνει και ανθρώπους που συμμετέχουν σε προγράμματα υποκατάστασης. Το γεγονός αυτό, της δυνατότητας παράλληλης υποστήριξης και ανθρώπων που συμμετέχουν στα προγράμματα υποκατάστασης είναι ένα επιπλέον καινοτόμο χαρακτηριστικό της λειτουργίας του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας 36. Συγκεκριμένα, το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας ξεκίνησε από το τέλος του 2015 να υλοποιεί μια πιλοτική συνεργασία με τη Μονάδα Υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ στη Λάρισα, με στόχο την επανένταξη ανθρώπων που έχουν μια καλή πορεία και την ολοκλήρωσή του προγράμματος υποκατάστασης. 5. Οργάνωση Λειτουργία Βασικός στοιχείο της οργάνωσης του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας είναι ο καθορισμός των πολιτικών του προγράμματος από τον επιστημονικό υπεύθυνο και τους υπευθύνους των δράσεων, ως προϊόν συνεχούς αλληλεπίδρασης με τους ανθρώπους στους οποίους αυτές οι δράσεις απευθύνονται. Η λειτουργία του προγράμματος άλλωστε είναι βασισμένη στη λογική της έρευνας δράσης που διευκολύνει αυτή τη διαδικασία. Βασικός άξονας της λειτουργίας του προγράμματος είναι να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των ανθρώπων που προσεγγίζουν το πρόγραμμα και όχι να προσαρμόζει τις α- νάγκες των ανθρώπων σε μια άκαμπτη δομή λειτουργίας. Τούτο επιτυγχάνεται κυρίως μέσα από την εξατομίκευση του πλάνου παρέμβασης από κοινού με τον κάθε άνθρωπο, έτσι ώστε η εμπλοκή του να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του, στη φάση 36 Το χαρακτηριστικό αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι διεθνώς υπάρχει μεγάλη συζήτηση για την αναγκαιότητα καλύτερης διασύνδεσης μεταξύ των προγραμμάτων υποκατάστασης και των στεγνών προγραμμάτων, καθώς επίσης αν λάβουμε υπόψη μας τη μεγάλη αύξηση των προσερχομένων στα προγράμματα υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ την τελευταία διετία. Η μαζική προσέλευση ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης στα προγράμματα του ΟΚΑΝΑ με την ελαχιστοποίηση του χρόνου αναμονής, έχει διαφοροποιήσει το προφίλ των προσερχομένων σε αυτά τα προγράμματα και είναι πολύ πιθανό πολλοί από αυτούς να έχουν ανάγκη διασύνδεσης τους με στεγνά προγράμματα με στόχο την πλήρη απεξάρτηση. Η ανάγκη λοιπόν επινόησης μεθοδολογιών υποστήριξης αυτών των ανθρώπων και λειτουργικής διασύνδεσης τους με «στεγνά» προγράμματα θα είναι ιδιαίτερα έντονη τα επόμενα χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο, η εμπειρία από τη μέχρι τώρα λειτουργία του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη. 18

20 ζωής του αλλά και στη σχέση που έχει με τις ουσίες. Ακόμη, τα προγράμματα έχουν διευρυμένο ωράριο λειτουργίας, ούτως ώ- στε αφενός μεν, να αποτελούν ένα χώρο που είναι σημείο αναφοράς για τους ανθρώπους, άμεσα προσβάσιμο και ασφαλή, αφετέρου δε, να μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες ανθρώπων με πολλαπλά προφίλ (πχ. εργαζόμενους ή φοιτητές). Στη Θεσσαλονίκη, τα Χανιά και τη Λάρισα τα προγράμματα λειτουργούν από τις 9.00 έως τις καθημερινά και τα Σάββατα Το πρόγραμμα της Σητείας λειτουργεί και έως καθημερινά. Στο παρακάτω σχήμα παρουσιάζεται η οργανωτική δομή των τεσσάρων Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας. Σχήμα 1. Οργανωτική δομή Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας

21 6. Στελέχωση Η στελέχωση του προγράμματος είναι ένα από τα σημεία στα οποία δίνεται ιδιαίτερη έμφαση, καθώς η λειτουργία του και η ευόδωση των στόχων του εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τους λειτουργούς υ- γείας που πλαισιώνουν την προσπάθεια. Βασικός άξονας είναι η επιλογή λειτουργών υ- γείας για τη στελέχωση του προγράμματος με ανάλογη εκπαίδευση και ενδιαφέρον να συμμετέχουν σε μια καινοτόμο προσπάθεια παρέμβασης στο πεδίο των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων. Τα στελέχη του προγράμματος είναι κατά κύριο λόγο απόφοιτοι του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών της Κοινωνικής Κλινικής Ψυχολογίας των Εξαρτήσεων και Ψυχοκοινωνικών Προβλημάτων του τμήματος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ. Το εν λόγω μεταπτυχιακό πρόγραμμα ήταν το μοναδικό στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο στην Ελλάδα μέχρι την αναστολή του το 2012 και ήταν ά- μεσα συνδεδεμένο με το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας. Κατά συνέπεια οι άνθρωποι που στελεχώνουν το πρόγραμμα είναι ιδιαίτερα καταρτισμένοι για τα πεδία ευθύνης που αναλαμβάνουν. Επίσης στα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας εργάζονται και απόφοιτοι αυτών, πρώην εξαρτημένοι. Απαραίτητο θεωρείται το ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία της συγκεκριμένης πρότασης από όλους ό- σους στελεχώνουν το πρόγραμμα, καθώς απαιτείται σημαντική δέσμευση για την υ- λοποίησή της. Η στελέχωση του προγράμματος από εργαζόμενους με την προαναφερθείσα εκπαίδευση και εμπειρία, είναι ένα από τα χαρακτηριστικά της καινοτομίας του, καθώς χάρη στη λογική της πλαισίωσης πρωτοβουλιών αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας παρέχονται υπηρεσίες σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων σε μηνιαία βάση από μικρό αριθμό στελεχών. Στο παρακάτω γράφημα παρουσιάζεται σχηματικά η πορεία στελέχωσης στο Πρόγραμμα από την έ- ναρξη της λειτουργίας του. Ο αριθμός α- φορά το σύνολο των στελεχών του προγράμματος. Γράφημα 8. Πορεία στελέχωσης ανά έτος λειτουργίας των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας Προσωπικό ΠΠΑ Θεσ/νίκης Προσωπικό ΠΠΑ Λάρισας Προσωπικό ΠΠΑ Χανίων Προσωπικό ΠΠΑ Σητείας

22 7. Συνοπτική παρουσίαση των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας και του έργου τους κατά το 2015 Ενώ η ίδια φιλοσοφία και οι ίδιες αρχές διέπουν τη λειτουργία και τις δράσεις των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας, το κάθε επιμέρους πρόγραμμα δεν α- ναπτύσσει τις ίδιες δράσεις και με τον ίδιο τρόπο. Ο λόγος είναι η μεθοδολογία της έ- ρευνας δράσης που οδηγεί τη εξέλιξη των δράσεων. Άρα, οι δράσεις που αναπτύσσει το εκάστοτε πρόγραμμα καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τις ανάγκες της εκάστοτε τοπικής κοινωνίας, από τα ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά της (τα οποία επηρεάζουν και την κουλτούρα των ανθρώπων σε σχέση με τη χρήση ουσιών και τις εξαρτήσεις), καθώς και από τις ανάγκες των ανθρώπων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. 7.1 Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης ξεκίνησε τη λειτουργία του το Αποτέλεσε την πρώτη συγκροτημένη προσπάθεια στην Ελλάδα προαγωγής της ιδέας της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας στο πεδίο της εξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, εκ μέρους των επαγγελματιών ψυχικής υ- γείας. Η λειτουργία του προγράμματος σηματοδότησε ένα σημαντικό παράδειγμα σύνδεσης του Πανεπιστημίου με τις ανάγκες της κοινωνίας. Στα δεκαπέντε χρόνια λειτουργίας του το πρόγραμμα υποστήριξε και συνεχίζει να υποστηρίζει ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης και μέλη του περιβάλλοντος τους. Επιπλέον, αποτελεί ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο άμεσης σύνδεσης της θεωρίας με την πράξη για σημαντικό αριθμό μεταπτυχιακών και προπτυχιακών φοιτητών του τμήματος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ. και λειτουργών υγείας και κοινωνικών επιστημόνων. 21

23 7.1.1 Συνοπτικά στοιχεία πορείας των δράσεων Κατά το 2015 το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης παρείχε υπηρεσίες συνολικά 600 ανθρώπους με διαφορετικού τύπου αιτήματα. Οι υπηρεσίες παρασχέθηκαν σε: ανθρώπους με πρόβλημα ε- ξάρτησης από παράνομες και νόμιμες ψυχοτρόπες ουσίες καθώς και από τα τυχερά παιχνίδια, στους οποίους παρασχέθηκαν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης εκ των οποίων οι 117 ήταν νέες προσελεύσεις μέλη οικογενειών φίλοι ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης εκ των ο- ποίων οι 67 ήταν νέες προσελεύσεις ανθρώπους με αίτημα βοήθειας για ζητήματα πέρα από τη χρήση ουσιών άτομα με αίτημα εκπαίδευσης (λειτουργοί υγείας, μεταπτυχιακοί φοιτητές, προπτυχιακοί φοιτητές και απόφοιτοι του Τμήματος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ.). Γράφημα 9. Σχηματική απεικόνιση ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες κατά το 2015 στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης. Συγγενείς και φίλοι χρηστών ψυχοτρόπων ουσιών % Άνθρωποι με αίτημα άλλο από την εξάρτηση 24 4% Εκπαιδευόμενοι 25 4% Άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης % 22

24 Γράφημα 10. Σχηματική απεικόνιση ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες ανά έτος και ανά κατηγορία αιτήματος στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης. Συνολικός αριθμός ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες Άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης Χρήστες που προσεγγίστηκαν στο δρόμο Γονείς χρηστών ψυχοτρόπων ουσιών Άλλα αιτήματα βοήθειας πέρα από τη χρήση Άτομα που έλαβαν υποστήριξη για δημιουργία Ο.Α Άτομα που συμμετείχαν σε παρεμβάσεις με άξονα την αυτοβοήθεια Μέλη κοινωνικού δικτύου Προσεγγισθέντες λειτουργοί υγείας Εκπαιδευόμενοι φοιτητές και λειτουργοί υγείας Γράφημα 11. Προσελεύσεις (διαφορετικών ατόμων) ανά έτος και ανά αίτημα αναφορικά με την ψυχοκοινωνική υποστήριξη στο Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης Χρήστες παράνομων ψυχοτρόπων ουσιών Χρήστες αλκοόλ Εξαρτημένοι από τυχερά παιχνίδια Συγγενείς και φίλοι χρηστών Συνολικός αριθμός προσερχομένων στο πρόγραμμα

25 7.2 Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Αύγουστο του 2015 παρέχοντας υ- πηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης από ναρκωτικά και αλκοόλ, καθώς και στο συγγενικό τους περιβάλλον. Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας βασίζεται στην πολυετή εμπειρία λειτουργίας των άλλων τριών προγραμμάτων που λειτουργούν σε Θεσσαλονίκη, Σητεία και Χανιά, καθώς και στο ίδιο επιστημονικό και αξιακό υπόβαθρο. Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας ήδη από τους πρώτους μήνες λειτουργίας του έχει εξυπηρετήσει σημαντικό αριθμό εξαρτημένων και των συγγενών τους από ολόκληρη την περιφέρεια Θεσσαλίας, η οποία αποτελεί την περιοχή εμβέλειάς του. Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας, αξιοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τη μεθοδολογία της έρευνας δράσης, έχει ήδη αναπτύξει μια σειρά δράσεων που ανταποκρίνονται στις α- νάγκες των προσερχομένων σε αυτό με βάση τα ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά και του παρατηρούμενου προφίλ των εξαρτημένων της ευρύτερης περιοχής. Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των δράσεων του προγράμματος έπαιξε το προϋπάρχον εγκατεστημένο δίκτυο με μέλη ομάδων αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας εξαρτημένων και συγγενών τους, το οποίο είχε δομηθεί στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης. 24

26 Συνοπτικά στοιχεία πορείας των δράσεων Κατά το τελευταίο 4μηνο του 2015 το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας παρείχε υπηρεσίες εκπαίδευσης και υποστήριξης συνολικά σε 289 διαφορετικούς ανθρώπους. Αναλυτικότερα, όπως φαίνεται και στο παρακάτω γράφημα τα αιτήματα από ανθρώπους που απευθύνθηκαν στο πρόγραμμα μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής: άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης από παράνομες και νόμιμες ψυχοτρόπες ουσίες ή με πρόβλημα μη φαρμακευτικής εξάρτησης μέλη οικογενειών φίλοι ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης άνθρωποι με αίτημα βοήθειας για ζητήματα πέρα από τη χρήση ουσιών λειτουργοί υγείας, εκπαιδευτικοί και πολίτες άλλων ειδικοτήτων, οι ο- ποίοι/ες παρακολούθησαν ολοκληρωμένο σεμιναριακό κύκλο για τις κριτικές προσεγγίσεις του πεδίου των εξαρτήσεων και για την έννοια και τις εφαρμογές της αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας (Σεμινάρια που απευθύνονται σε οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο πολίτη ή ειδικό -2 κύκλοι-, Σεμινάρια γονέων εξαρτημένων -2 κύκλοι-, Σεμινάρια σε εργαζόμενους στις κοινωνικές υπηρεσίες δήμων Δήμος Λαρισαίων, Δήμος Τεμπών, Δήμος Τυρνάβου-, Κύκλος συζητήσεων με επαγγελματίες του πεδίου των εξαρτήσεων). Γράφημα 12. Σχηματική απεικόνιση των ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες κατά το Άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης 60 21% Λειτουργοί υγείας και πολίτες άλλων ειδικοτήτων % Συγγενείς και φίλοι ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης 83 29% Άλλα αιτήματα 3 1% 25

27 Γράφημα 13. Σχηματική απεικόνιση ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες κατά το 2015 στο πλαίσιο ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Άλλα αιτήματα 2% Μέλη του περιβάλλοντος 57% Άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης 41% 7.3 Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2013 και λειτουργεί με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Υγείας. Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων βασίζεται στην πολυετή εμπειρία λειτουργίας του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης και στο συγκεκριμένο αξιακό και επιστημολογικό υπόβαθρο αυτού. Ο στόχος της δημιουργίας του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων είναι η δημιουργική αξιοποίηση της παραχθείσας εμπειρίας του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης με στόχο τη δημιουργία παρεμβάσεων, που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της τοπικής κοινότητας και να απευθύνονται σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό εξαρτημένων. Σε αυτό το πλαίσιο βασικός στόχος του προγράμματος είναι η προσέγγιση και υποστήριξη τόσο των ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης είτε από ναρκωτικά, είτε από το αλκοόλ, που παραδοσιακά προσεγγίζουν τις δομές απεξάρτησης, όσο και ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης που για διάφορους 26

28 λόγους δεν προσεγγίζουν τις δομές απεξάρτησης. Επίσης, βασικός στόχος του προγράμματος είναι η ψυχοκοινωνική υποστήριξη, ανθρώπων που παρακολουθούν προγράμματα υποκατάστασης με στόχο την πλαισίωση της διαδικασίας επανένταξης τους Συνοπτικά στοιχεία πορείας των δράσεων Κατά το 2015 το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων παρείχε υπηρεσίες εκπαίδευσης και υποστήριξης συνολικά σε 488 διαφορετικούς ανθρώπους. Αναλυτικότερα, όπως φαίνεται και στο παρακάτω γράφημα τα αιτήματα από ανθρώπους που απευθύνθηκαν στο πρόγραμμα μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής: άνθρωποι 37 με πρόβλημα ε- ξάρτησης από παράνομες και νόμιμες ψυχοτρόπες ουσίες ή με πρόβλημα μη φαρμακευτικής εξάρτησης εκ των οποίων οι 69 προσήλθαν στο πρόγραμμα και έλαβαν υ- πηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και οι 71 προσεγγίστηκαν στο πλαίσιο των δράσεων προσέγγισης και ευαισθητοποίησης χρηστών ψυχοτρόπων ουσιών στο δρόμο και έλαβαν ανάλογες υπηρεσίες μέλη οικογενειών φίλοι ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης άνθρωποι με αίτημα βοήθειας για ζητήματα πέρα από τη χρήση ουσιών άνθρωποι έλαβαν υποστήριξη για τη δημιουργία ομάδας / πρωτοβουλίας αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας γονέων και φίλων νέων με αυτισμό και νοητική υστέρηση άνθρωποι συμμετείχαν σε στοχευμένες δράσεις εκπαίδευσης / πρόληψης της εξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων (ΕΠΑΛ Χανίων, Γυμνάσιο Βάμου, Λύκειο Βάμου) λειτουργοί υγείας, εκπαιδευτικοί και πολίτες άλλων ειδικοτήτων, οι ο- ποίοι/ες παρακολούθησαν ολοκληρωμένο σεμιναριακό κύκλο για τις κριτικές προσεγγίσεις του πεδίου των εξαρτήσεων και για την έννοια και τις εφαρμογές της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας (Σεμινάρια γενικού πληθυσμού, Σεμινάρια γονέων, Σεμινάρια ΚΕΚΑ, Σεμινάρια σε στελέχη και οπλίτες 115 Πτέρυγας Μάχης) 7. 4 λειτουργοί υγείας παρακολούθησαν ολοκληρωμένο κύκλο εκπαίδευσης (θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο) στο πλαίσιο των δράσεων εκπαίδευσης του προγράμματος κρατούμενοι των Καταστημάτων Κράτησης Αγυιάς Χανίων, παρακολούθησαν δράσεις ενημέρωσης για το ζήτημα της εξάρτησης και τον τρόπο λειτουργίας του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων. 37 Ο αριθμός αυτός αφορά το σύνολο των διαφορετικών ανθρώπων, καθώς μεταξύ του αριθμού των προσελθόντων στο Ανοικτό Πρόγραμμα και των προσεγγισθέντων στη δράση του streetwork υπάρχει αλληλοεπικάλυψη 16 ανθρώπων. 27

29 Γράφημα 14. Σχηματική απεικόνιση των ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες κατά το Δράσεις ενημέρωσης σε κρατούμενους φυλακών 95 25% Άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης % Δράσεις πρόληψης ψυχοκοινωνικών προβλημάτων 20 5% Υποστήριξη δημιουργίας ομάδας αλληλοβοήθειας 8 2% Λειτουργοί υγείας και πολίτες άλλων ειδικοτήτων 82 21% Εκπαιδευόμενοι μεταπτυχιακοί φοιτητές και λειτουργοί υγείας 2 1% Άλλα αιτήματα 5 1% Συγγενείς και φίλοι ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης 41 11% Γράφημα 15. Σχηματική απεικόνιση ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες κατά το 2015 στο πλαίσιο ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Μέλη του περιβάλλοντος 41 24% Άλλα αιτήματα 5 3% Άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης % 28 28

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΟΚΑΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ Με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Απολογισμός έργου Έτους 2014 Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΡΓΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2016 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΛΑΡΙΣΑ ΧΑΝΙΑ ΣΗΤΕΙΑ

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΡΓΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2016 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΛΑΡΙΣΑ ΧΑΝΙΑ ΣΗΤΕΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ- ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΡΓΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2016 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΛΑΡΙΣΑ ΧΑΝΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας

Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Υπόμνημα απολογιστικών στοιχείων για το έτος 2017 Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης, Λάρισας, Χανίων και Σητείας Μάρτιος 2018 0 Περιεχόμενα Παρουσίαση του

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ Α.Π.Θ. ΟΚΑΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ Απολογισμός έργου Έτους 2011 Θεσσαλονίκη, 2012 Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ... 5 Γενικές Πληροφορίες...

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ Τµήµα Ψυχολογίας Α.Π.Θ. Ο.ΚΑ.ΝΑ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ Απολογισµός έργου Έτους 2009 Θεσσαλονίκη, 2010 Περιεχόµενα ΜΕΡΟΣ Α. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ Γενικές πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ Με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Υγείας. Πρόγραμμα εξειδίκευσης στο πεδίο των εξαρτήσεων

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ Με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Υγείας. Πρόγραμμα εξειδίκευσης στο πεδίο των εξαρτήσεων Πρόγραμμα εξειδίκευσης στο πεδίο των εξαρτήσεων Εισαγωγικά Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας οργανώνει για το ακαδημαϊκό έτος 2013 2014 ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης στο πεδίο των εξαρτήσεων. Το εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΤI ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΕΘΕΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ; ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ; ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ; ΜΠΟΡΕΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΑ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΕΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ;

ΤI ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΕΘΕΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ; ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ; ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ; ΜΠΟΡΕΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΑ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΕΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ; ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΕΘΕΑ ΤI ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ; ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ; ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ; ΜΠΟΡΕΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΑ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΕΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ; Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ; ΤI ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ. Απολογισµός έργου τετραετίας 2001-2004

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ. Απολογισµός έργου τετραετίας 2001-2004 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ Απολογισµός έργου τετραετίας 2001-2004 Τµήµα Ψυχολογίας Α.Π.Θ. Οργανισµός κατά των Ναρκωτικών Θεσσαλονίκη, 2005 ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΡΓΟΥ ΤΕΤΡΑΕΤΙΑΣ (2001 2004) 1 Περιεχόµενα Α.

Διαβάστε περισσότερα

«Το πρόβληµα των ναρκωτικών και ο νέος ρόλος του λειτουργού υγείας».

«Το πρόβληµα των ναρκωτικών και ο νέος ρόλος του λειτουργού υγείας». «Το πρόβληµα των ναρκωτικών και ο νέος ρόλος του λειτουργού υγείας». Ζαφειρίδης Φοίβος, Λαϊνάς Σωτήρης, Γκιουζέπας Στέλιος Εισήγηση σε ηµερίδα του Κέντρου Πρόληψης Βέροιας «Η Πρόσβαση» 11/4/2003 (Κεφάλαιο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Το Κέντρο Πρόληψης «ΦΑΕΘΩΝ» των δήµων Ιλίου, Πετρούπολης, Καµατερού, Αγίων Αναργύρων σε συνεργασία µε τον Οργανισµό κατά των Ναρκωτικών,

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Το Κέντρο Πρόληψης «ΦΑΕΘΩΝ» των δήµων Ιλίου, Πετρούπολης, Καµατερού, Αγίων Αναργύρων σε συνεργασία µε τον Οργανισµό κατά των Ναρκωτικών, ΙΛΙΟΝ,16/09/2009 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Το Κέντρο Πρόληψης «ΦΑΕΘΩΝ» των δήµων Ιλίου, Πετρούπολης, Καµατερού, Αγίων Αναργύρων σε συνεργασία µε τον Οργανισµό κατά των Ναρκωτικών, ΟΚΑΝΑ, συνεχίζει τις δράσεις στη τοπική

Διαβάστε περισσότερα

του ΚΕΘΕΑ εγγράφονται σε δηµόσια σχολεία ως κατ οίκον διδαχθέντες, για να συµµετάσχουν στις προαγωγικές ή απολυτήριες εξετάσεις. Ακόµη, όλες σχεδόν

του ΚΕΘΕΑ εγγράφονται σε δηµόσια σχολεία ως κατ οίκον διδαχθέντες, για να συµµετάσχουν στις προαγωγικές ή απολυτήριες εξετάσεις. Ακόµη, όλες σχεδόν Εκδοτικό σηµείωµα Στη φιλοσοφία και πρακτική του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτηµένων Ατόµων η εκπαίδευση αποτελεί κεντρικό άξονα της θεραπευτικής του προσέγγισης και της λειτουργίας του. Το προσερχόµενο στη

Διαβάστε περισσότερα

Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον!

Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον! Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον! 1 ΣΥΝΟΨΗ 150.000 εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα συμμετάσχουν μέχρι

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Περιγραφή Συμβουλευτικής ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία των Συμβουλευτικών Κέντρων. Τα Συμβουλευτικά Κέντρα

Διαβάστε περισσότερα

Καβαλλότι 19, Ακρόπολη Αθήνα Τηλ. επικοινωνίας web: FB: ΚΕΝΤΡΟ ΚΕΑΣ

Καβαλλότι 19, Ακρόπολη Αθήνα Τηλ. επικοινωνίας web:   FB: ΚΕΝΤΡΟ ΚΕΑΣ Καβαλλότι 19, 11742 Ακρόπολη Αθήνα Τηλ. επικοινωνίας 0030-2109249225-7 Email: info@kentro.org web: www.kentro.org FB: ΚΕΝΤΡΟ ΚΕΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Το έντυπο αυτό έχει σαν στόχο τη σκιαγράφηση της 18ετούς

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο Δράσης Φτώχεια και Εργασία: Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση διερεύνησης και άμβλυνσης του φαινομένου

Σχέδιο Δράσης Φτώχεια και Εργασία: Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση διερεύνησης και άμβλυνσης του φαινομένου Σχέδιο Δράσης Φτώχεια και Εργασία: Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση διερεύνησης και άμβλυνσης του φαινομένου Ένα πρόβλημα που μας αφορά όλους Το φαινόμενο της φτώχειας παραμένει κυρίαρχο στις σύγχρονες κοινωνίες

Διαβάστε περισσότερα

Σωματείο «ΘΗΣΕΑΣ» Δήμου Καλλιθέας

Σωματείο «ΘΗΣΕΑΣ» Δήμου Καλλιθέας Σωματείο «ΘΗΣΕΑΣ» Δήμου Καλλιθέας «Μέτρον άριστον» Κλεόβουλος ο Ρόδιος ΜΗ ΠΟΙΝΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ ΣΤΟ ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ακαδημαϊκή Πιστοποίηση Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών (ΠΠΣ) ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΕΩΝ

Ακαδημαϊκή Πιστοποίηση Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών (ΠΠΣ) ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΕΩΝ Ακαδημαϊκή Πιστοποίηση Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών (ΠΠΣ) ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΕΩΝ Ίδρυμα : Πανεπιστήμιο Πατρών Τίτλος ΠΠΣ: Τμήματος Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών

Διαβάστε περισσότερα

Διημερίδα για την Ποιότητα στις Υπηρεσίες Υγείας Eυαισθητοποίηση των Λειτουργών Υγείας στην Ασφάλεια των Ασθενών

Διημερίδα για την Ποιότητα στις Υπηρεσίες Υγείας Eυαισθητοποίηση των Λειτουργών Υγείας στην Ασφάλεια των Ασθενών Διημερίδα για την Ποιότητα στις Υπηρεσίες Υγείας Eυαισθητοποίηση των Λειτουργών Υγείας στην Ασφάλεια των Ασθενών 1. Εισαγωγή Οι εξελίξεις και οι δεσμεύσεις στο θέμα της Ασφάλειας των Ασθενών έχουν αυξηθεί

Διαβάστε περισσότερα

«Μαζί για την γυναίκα» Κακοποίηση: Ισότητα και Ενεργή Κοινωνία

«Μαζί για την γυναίκα» Κακοποίηση: Ισότητα και Ενεργή Κοινωνία «Μαζί για την γυναίκα» Κακοποίηση: Ισότητα και Ενεργή Κοινωνία 1 Ο NEWSLETTER ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015 Ο Σύνδεσμος Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου & Νομού Ηρακλείου ξεκινά μια σειρά ενημερώσεων της κοινής γνώμης

Διαβάστε περισσότερα

Προσεγγίζοντας την ποιότητα της αναγνωστικής πολιτικής των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών

Προσεγγίζοντας την ποιότητα της αναγνωστικής πολιτικής των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών Προσεγγίζοντας την ποιότητα της αναγνωστικής πολιτικής των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών Χριστίνα Μπάνου 1 & Άννα-Μαρία Ολένογλου 2, 1 Λέκτορας, Τμήμα Αρχειονομίας Βιβλιοθηκονομίας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Ιωάννου

Διαβάστε περισσότερα

Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Εκπαίδευση Ομαδικών Αναλυτών

Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Εκπαίδευση Ομαδικών Αναλυτών Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2016-17 Εκπαίδευση Ομαδικών Αναλυτών Επωνυμία και Βασική Περιγραφή Εκπαιδευτικού Προγράμματος Εισαγωγή στην Ομαδική Αναλυτική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ-ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ (ΠΕΣ)

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ-ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ (ΠΕΣ) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ-ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ (ΠΕΣ) Το Κέντρο Ερευνών Science-to-Marketing του Munster University (Γερμανία) πραγματοποίησε έρευνα με θέμα τη συνεργασία μεταξύ Πανεπιστημίων και επιχειρήσεων,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Η ανάπτυξη του

Διαβάστε περισσότερα

Μεταμοντέρνες Προσεγγίσεις στην Ψυχοθεραπεία

Μεταμοντέρνες Προσεγγίσεις στην Ψυχοθεραπεία Μεταμοντέρνες Προσεγγίσεις στην Ψυχοθεραπεία Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Bienestar Το Κέντρο Bienestar προσφέρει συμβουλευτικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες στη Θεσσαλονίκη.

Διαβάστε περισσότερα

Υποστήριξη της λειτουργίας των Συμβουλίων Ένταξης Μεταναστών (ΣΕΜ)

Υποστήριξη της λειτουργίας των Συμβουλίων Ένταξης Μεταναστών (ΣΕΜ) Υποστήριξη της λειτουργίας των Συμβουλίων Ένταξης Μεταναστών (ΣΕΜ) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΕΝΤΑΞΗΣ ΥΠΗΚΟΩΝ ΤΡΙΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΔΗΜΟΣ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΔΗΜΟΣ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΔΗΜΟΣ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ Επιστημονική υπεύθυνη: Ιωάννα Αντωνιάδου-Κουμάτου Καισαριανή, 2018 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Κέντρο Υγείας του Παιδιού Καισαριανής 2. Η ιδέα για τη δημιουργία 3. Σκοπός

Διαβάστε περισσότερα

«Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ & ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΚΕΘΕΑ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ» ίκτυο Υπηρεσιών Πρόληψης & Έγκαιρης Παρέµβασης ΚΕΘΕΑ. Κυρίτση Ι.

«Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ & ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΚΕΘΕΑ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ» ίκτυο Υπηρεσιών Πρόληψης & Έγκαιρης Παρέµβασης ΚΕΘΕΑ. Κυρίτση Ι. «Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ & ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΚΕΘΕΑ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ» ίκτυο Υπηρεσιών Πρόληψης & Έγκαιρης Παρέµβασης ΚΕΘΕΑ Αισώπου Β., Αλαµπάνου Ε., Κυρίτση Ι., Τσιώτρα

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑ : ΤΟ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΤΩΝ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΝΑΡΚΟΜΑΝΩΝ(ΝΑ) και ΑΛΚΟΟΛΙΚΩΝ(ΑΑ) Του Φοίβου Ζαφειρίδη Τετράδια Ψυχιατρικής τ.

ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑ : ΤΟ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΤΩΝ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΝΑΡΚΟΜΑΝΩΝ(ΝΑ) και ΑΛΚΟΟΛΙΚΩΝ(ΑΑ) Του Φοίβου Ζαφειρίδη Τετράδια Ψυχιατρικής τ. 1 ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑ : ΤΟ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΤΩΝ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΝΑΡΚΟΜΑΝΩΝ(ΝΑ) και ΑΛΚΟΟΛΙΚΩΝ(ΑΑ) Του Φοίβου Ζαφειρίδη Τετράδια Ψυχιατρικής τ. 73, 2001 Εισαγωγή εν υπάρχει αµφιβολία ότι η αντιµετώπιση του

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ. Νέος Κύκλος Εκπαίδευσης στη Συνεργατική Συμβουλευτική και Διαλογική Θεραπεία συνολικής διάρκειας 60 ωρών

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ. Νέος Κύκλος Εκπαίδευσης στη Συνεργατική Συμβουλευτική και Διαλογική Θεραπεία συνολικής διάρκειας 60 ωρών ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Νέος Κύκλος Εκπαίδευσης στη Συνεργατική Συμβουλευτική και Διαλογική Θεραπεία συνολικής διάρκειας 60 ωρών Οργανωτική Υποστήριξη Η οργάνωση και παροχή της εκπαίδευσης θα προσφερθεί

Διαβάστε περισσότερα

Μαρία Πρίφτη, Ψυχολόγος MSc, Προϊσταμένη Τμήματος Προστασίας Οικογένειας, Παιδιού, Νεολαίας και Παιδείας, Διεύθυνση Κοινωνικής Πολιτικής

Μαρία Πρίφτη, Ψυχολόγος MSc, Προϊσταμένη Τμήματος Προστασίας Οικογένειας, Παιδιού, Νεολαίας και Παιδείας, Διεύθυνση Κοινωνικής Πολιτικής Μαρία Πρίφτη, Ψυχολόγος MSc, Προϊσταμένη Τμήματος Προστασίας Οικογένειας, Παιδιού, Νεολαίας και Παιδείας, Διεύθυνση Κοινωνικής Πολιτικής Διεξάγει κοινωνικές έρευνες Σχεδιάζει και μεριμνά για την εφαρμογή

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφορίες για το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων

Πληροφορίες για το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων Πληροφορίες για το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων 1. Το Πλαίσιο Προσόντων του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ) Το Πλαίσιο Προσόντων του ΕΧΑΕ, γνωστό και ως Πλαίσιο της Μπολόνια, έχει ως στόχους:

Διαβάστε περισσότερα

Πρωτοβουλία για την Καινοτομία

Πρωτοβουλία για την Καινοτομία Πρωτοβουλία για την Καινοτομία Ολοκληρωµένα Προγράµµατα, Πρωτοβουλίες και Δικτυώσεις για την ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων Καινοτομίας Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ Η Πράξη αφορά την ενίσχυση των δεξιοτήτων και της συλλογικής δράσης των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα που εκπροσωπούνται στη ΓΣΕΕ και στο πλαίσιο υλοποίησης της θα πραγματοποιηθούν

Διαβάστε περισσότερα

Διημερίδα για την Ποιότητα στις Υπηρεσίες Υγείας Eυαισθητοποίηση των Λειτουργών Υγείας στην Ασφάλεια των Ασθενών

Διημερίδα για την Ποιότητα στις Υπηρεσίες Υγείας Eυαισθητοποίηση των Λειτουργών Υγείας στην Ασφάλεια των Ασθενών Διημερίδα για την Ποιότητα στις Υπηρεσίες Υγείας Eυαισθητοποίηση των Λειτουργών Υγείας στην Ασφάλεια των Ασθενών Η Δ/νση Ποιότητας & Αποδοτικότητας του Υπουργείου Υγείας, στο πλαίσιο υλοποίησης της πράξης

Διαβάστε περισσότερα

25/6/2015. Ποιο το κατάλληλο πρόγραμμα εκπαίδευσης για τα στελέχη πρόληψης;

25/6/2015. Ποιο το κατάλληλο πρόγραμμα εκπαίδευσης για τα στελέχη πρόληψης; ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ: ΠΡΟΒΛΗΜΑ Ή ΠΡΟΚΛΗΣΗ; Άννα Τσιμπουκλή, PhD Υπεύθυνη Τομέα Εκπαίδευσης ΚΕ.Θ.Ε.Α. ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων πρόληψης όπως

Διαβάστε περισσότερα

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org Ιδρυτική Διακήρυξη 1. 2. 3. Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών - ΕΝΑ ενεργοποιείται σε μια κρίσιμη για την Ελλάδα περίοδο. Σε μια περίοδο κατά την οποία οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί λειτουργούν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΑ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΩΝ ΕΤΩΝ Υπεύθυνοι Έρευνας

ΕΡΕΥΝΑ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΩΝ ΕΤΩΝ Υπεύθυνοι Έρευνας Τ.Ε.Ι. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ-ΜΒΑ ΕΡΕΥΝΑ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ

ΕΚΘΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Ακαδ. Έτος 2013-2014 (Χειμερινό Εξάμηνο) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΚΘΕΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ. Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ. Β Τάξη Λυκείου

ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ. Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ. Β Τάξη Λυκείου ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΠΕ02 (φιλόλογος) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΜΙΛΟΥ ΟΜΙΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ: ΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΤΑΞΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο I: Παρέμβαση στην εξάρτηση και στρατηγικές κινητοποίησης προς την αναζήτηση βοήθειας

Εργαστήριο I: Παρέμβαση στην εξάρτηση και στρατηγικές κινητοποίησης προς την αναζήτηση βοήθειας ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΑ ΣΤΙΣ ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ Εργαστήριο I: Παρέμβαση στην εξάρτηση και στρατηγικές κινητοποίησης προς την αναζήτηση βοήθειας Υπεύθυνος Εργαστηρίου: Γιοβαζολιάς Άκης

Διαβάστε περισσότερα

Κατανοώντας τις Πρόσφατες Τάσεις της Προβληματικής Χρήσης Έρευνα Trendspotter 27 Ιουνίου 2018

Κατανοώντας τις Πρόσφατες Τάσεις της Προβληματικής Χρήσης Έρευνα Trendspotter 27 Ιουνίου 2018 Κατανοώντας τις Πρόσφατες Τάσεις της Προβληματικής Χρήσης Έρευνα Trendspotter 27 Ιουνίου 2018 Νατάσα Σαββοπούλου - Λειτουργός Τμήμα Πολιτικής, Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου natasa.savvopoulou@naac.org.cy

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστημιακή - Επιχειρηματική Συνεργασία

Πανεπιστημιακή - Επιχειρηματική Συνεργασία Πανεπιστημιακή - Επιχειρηματική Συνεργασία Π Ε Σ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΒΡΕΤΑΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ Συνδιοργάνωση Ημερίδας Φοιτητές «σαΐνια» παράγουν καινοτομία διαγωνισμός καινοτομίας Μαρινόπουλου Πανόραμα

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα στη Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία

Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα στη Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα στη Γνωστική Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ Η Ελληνική Εταιρεία Γνωστικής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας (ΕΕΓΣΨwww.gacbp.com) ιδρύθηκε το 1994 ως ένας επιστημονικός φορέας με σκοπό την προαγωγής

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Π Ρ Α Κ Τ Ι Κ Ω Ν

Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Π Ρ Α Κ Τ Ι Κ Ω Ν ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ιστοσελίδα: https://www.auth.gr/committee/19083 Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Π Ρ Α Κ Τ Ι Κ Ω Ν

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα Σχέδια Εκθέσεων

Διαβάστε περισσότερα

Παρατηρητήριο της Κοινωνικής Οικονομίας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών

Παρατηρητήριο της Κοινωνικής Οικονομίας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών Παρατηρητήριο της Κοινωνικής του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών Σύντομο ιστορικό Το ΕΚΚΕ από το 2003 και μετά έχει υλοποιήσει σειρά ερευνητικών δραστηριοτήτων, έργων και μελετών στο πεδίο της κοινωνικής

Διαβάστε περισσότερα

Επιμορφωτικό Σεμινάριο: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ :

Επιμορφωτικό Σεμινάριο: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ : ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ - ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ-ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ Τομέας Παιδαγωγικής Εργαστήριο Πειραματικής Παιδαγωγικής Ακαδημαϊκό έτος: 2014-2015

Διαβάστε περισσότερα

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Κωδικός μαθήματος: ΚΕΠ 302 Διδάσκων: Δημήτρης Θ. Ζάχος Πιστωτικές μονάδες: 10 Χρόνος και τόπος διεξαγωγής: Τετάρτη 6-9 αίθουσα 907 Εισαγωγικά Η επιτυχής συμμετοχή σ ένα

Διαβάστε περισσότερα

Ομαδική λήψη απόφασης και βιωματικές ασκήσεις. Κατερίνα Αργυροπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια

Ομαδική λήψη απόφασης και βιωματικές ασκήσεις. Κατερίνα Αργυροπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Ομαδική λήψη απόφασης και βιωματικές ασκήσεις Κατερίνα Αργυροπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Διαδικασία Λήψης Αποφάσεων Το βίωμα της ομαδικής λήψης απόφασης Πλεονεκτήματα ομαδικής λήψης απόφασης Ενισχύεται

Διαβάστε περισσότερα

Πυξιδίσματα: Ένα καινοτόμο πρόγραμμα πρόληψης και αγωγής υγείας για τους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς

Πυξιδίσματα: Ένα καινοτόμο πρόγραμμα πρόληψης και αγωγής υγείας για τους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς Πυξιδίσματα: Ένα καινοτόμο πρόγραμμα πρόληψης και αγωγής υγείας για τους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς των Α.Πορτσέλη, Μ. Κυριακίδου Η παρούσα εισήγηση αφορά στην παρουσίαση ενός καινοτόμου προγράμματος

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ. ΚΑΘΗΓΗΤΗ κ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ. ΜΕ ΘΕΜΑ «IT: Excellence in Practice»

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ. ΚΑΘΗΓΗΤΗ κ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ. ΜΕ ΘΕΜΑ «IT: Excellence in Practice» ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗ κ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΟ 14 ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ (WCIT 2004) ΜΕ ΘΕΜΑ «IT: Excellence in Practice» Αγαπητοί φίλοι

Διαβάστε περισσότερα

Εναρκτήρια Εισήγηση. Ιωάννης Ανδρέου Προϊστάμενος Τμήματος Περιφερειακής Πολιτιστικής Πολιτικής, Φεστιβάλ και Υποστήριξης Δράσεων/ΔΠΔΕ/ΥΠΠΟΑ/.

Εναρκτήρια Εισήγηση. Ιωάννης Ανδρέου Προϊστάμενος Τμήματος Περιφερειακής Πολιτιστικής Πολιτικής, Φεστιβάλ και Υποστήριξης Δράσεων/ΔΠΔΕ/ΥΠΠΟΑ/. Εναρκτήρια Εισήγηση Ιωάννης Ανδρέου Προϊστάμενος Τμήματος Περιφερειακής Πολιτιστικής Πολιτικής, Φεστιβάλ και Υποστήριξης Δράσεων/ΔΠΔΕ/ΥΠΠΟΑ/. Η Υπηρεσία μας με την παρουσία και συμμετοχή της στην 1 η Πανελλήνια

Διαβάστε περισσότερα

Θεματική Εβδομάδα «Σώμα και Ταυτότητα»

Θεματική Εβδομάδα «Σώμα και Ταυτότητα» Θεματική Εβδομάδα 2016-17 «Σώμα και Ταυτότητα» Υλοποίηση στο Γυμνάσιο Θεματικής Εβδομάδας Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης σε ζητήματα Διατροφής, Εθισμού-Εξαρτήσεων και Έμφυλων Ταυτοτήτων 1 Ενίσχυση της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1. ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακών Σπουδών ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Ψ-3707 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ /ΕΑΡΙΝΟ ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Ο Παγκύπριος Σύλλογος Εργοθεραπευτών ανακοινώνει τη διοργάνωση σεμιναρίου στη μέθοδο ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Sherborne Developmental Movement στις 10 και 11 Ιουνίου 2017 Εκπαιδευτές: Καγκιλέρης

Διαβάστε περισσότερα

σύμφωνα με την αξιοποίηση και επεξεργασία των ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν στους συμβούλους

σύμφωνα με την αξιοποίηση και επεξεργασία των ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν στους συμβούλους 7. Συμπεράσματα Αξιολόγησης στο Πλαίσιο του Προγράμματος «Πιλοτικά Προγράμματα Εναλλακτικά της Φυλάκισης για Παραβάτες Χρήστες Παράνομων Ουσιών» MIS 349337 Για την αξιολόγηση της Υπηρεσίας Παραπομπών σε

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού ή Διοίκηση Προσωπικού. Η Στελέχωση 1

Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού ή Διοίκηση Προσωπικού. Η Στελέχωση 1 Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού ή Διοίκηση Προσωπικού Η Στελέχωση 1 Με τον όρο στελέχωση εννοούνται εκείνες οι λειτουργίες που διασφαλίζουν ότι η οργάνωση έχει στο παρόν, και θα έχει στο κοντινό μέλλον,

Διαβάστε περισσότερα

«Αποτελέσματα δράσεων ψυχοκοινωνικής στήριξης ωφελούμενων ΤΕΒΑ και συζήτηση προτάσεων για ανάπτυξη καλών πρακτικών»

«Αποτελέσματα δράσεων ψυχοκοινωνικής στήριξης ωφελούμενων ΤΕΒΑ και συζήτηση προτάσεων για ανάπτυξη καλών πρακτικών» Κοινωνική Σύμπραξη Περιφέρειας Κρήτης «Αποκεντρωμένες προμήθειες τροφίμων και βασικής υλικής συνδρομής, διοικητικές δαπάνες και παροχή συνοδευτικών μέτρων 2015-2016» «Αποτελέσματα δράσεων ψυχοκοινωνικής

Διαβάστε περισσότερα

Άδεια ασκήσεως επαγγέλματος από τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης με αριθμό πρωτοκόλλου 24/27110.

Άδεια ασκήσεως επαγγέλματος από τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης με αριθμό πρωτοκόλλου 24/27110. Εκπαίδευση Πτυχίο Ψυχολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Master of Science in Addictive Behaviours, Department of Psychology, University of Liverpool, UK. Άδεια ασκήσεως επαγγέλματος από τη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΑΔΝΗ. θεραπευτικό πρόγραμμα του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων. θεραπευτικό προγραµµα του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτηµένων Ατόµων

ΑΡΙΑΔΝΗ. θεραπευτικό πρόγραμμα του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων. θεραπευτικό προγραµµα του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτηµένων Ατόµων ΑΡΙΑΔΝΗ θεραπευτικό πρόγραμμα του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων θεραπευτικό προγραµµα του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτηµένων Ατόµων Θησέας Λαβύρινθος Μινώταυρος Αριάδνη O MYΘΟΣ Η ανθρωπότητα, ο καθένας

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ Η ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ»

ΝΕΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ Η ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ» «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) Πιλοτική Εφαρμογή στους Άξονες Προτεραιότητας 1,2,3 - Οριζόντια Πράξη» «ΤΟ ΝΕΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ Η ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ» Ενημερωτική Συνάντηση Στελεχών Διοίκησης

Διαβάστε περισσότερα

«Διαχείριση συναισθημάτων. Αναστοχασμός των εκπαιδευτικών επί των πρακτικών για την προώθηση της εκπαίδευσης των μαθητών στη συναισθηματική ζωή».

«Διαχείριση συναισθημάτων. Αναστοχασμός των εκπαιδευτικών επί των πρακτικών για την προώθηση της εκπαίδευσης των μαθητών στη συναισθηματική ζωή». Με μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε στο χώρο του σχολείου μας το βασικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρόληψης του ΚΕΘΕΑ που αφορά στην καλλιέργεια δεξιοτήτων για παιδιά του Δημοτικού. Το πρόγραμμα ήταν 4ήμερο και

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, 20-21 Νοεμβρίου 2014 ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ

Αθήνα, 20-21 Νοεμβρίου 2014 ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ Αθήνα, 20-21 Νοεμβρίου 2014 ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ Oι πολυάριθμοι φορείς της κοινωνικής οικονομίας και επιχειρηματικότητας που συμμετείχαν και συνεργάστηκαν στο Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας, 20-21 Νοεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

Υπάρχει βέλτιστο μοντέλο διοικητικής λειτουργίας για τους φορείς πανελλαδικής εμβέλειας; Ευκαιρίες και απειλές: Το παράδειγμα λειτουργίας του ΚΕΘΕΑ

Υπάρχει βέλτιστο μοντέλο διοικητικής λειτουργίας για τους φορείς πανελλαδικής εμβέλειας; Ευκαιρίες και απειλές: Το παράδειγμα λειτουργίας του ΚΕΘΕΑ Υπάρχει βέλτιστο μοντέλο διοικητικής λειτουργίας για τους φορείς πανελλαδικής εμβέλειας; Ευκαιρίες και απειλές: Το παράδειγμα λειτουργίας του ΚΕΘΕΑ Φρατζέσκα Κωνσταντίνου, Οικονομολόγος, MSc, Υπεύθυνη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ YouthActiv Το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Σχολή Οικονομικών, Επιχειρηματικών και Διεθνών Σπουδών, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών προσκαλεί Λύκεια να

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικές Εφαρμογές Η/Υ (Θεωρία) 21/03/2017. Διδάσκουσα: Αδαμαντία Κ. Σπανακά

Παιδαγωγικές Εφαρμογές Η/Υ (Θεωρία) 21/03/2017. Διδάσκουσα: Αδαμαντία Κ. Σπανακά Παιδαγωγικές Εφαρμογές Η/Υ (Θεωρία) 21/03/2017 Διδάσκουσα: Αδαμαντία Κ. Σπανακά (madspa@otenet.gr) ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΟΟΔΟΥ MOOC Μαζικό: παρέχεται η δυνατότητα εγγραφής μεγάλου αριθμού φοιτητών από

Διαβάστε περισσότερα

- Συντονιστής: ΚΕΝΤΡΟ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ (ΚΕΘΕΑ) - ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΕΚΚΕΕ ΜΟΝΑΔΑ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΤΟΞΙΚΟΜΑΝΩΝ 18 ΑΝΩ

- Συντονιστής: ΚΕΝΤΡΟ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ (ΚΕΘΕΑ) - ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΕΚΚΕΕ ΜΟΝΑΔΑ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΤΟΞΙΚΟΜΑΝΩΝ 18 ΑΝΩ «ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΧΕ Βασικά Στοιχεία Αναπτυξιακής Σύμπραξης (ΑΣ) Επωνυμία ΑΣ στα ελληνικά και αγγλικά ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ /ENTERPRENEURSHIP Συντονιστής

Διαβάστε περισσότερα

Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr

Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr Το έργο υλοποιείται με δωρεά από το ΕΠΜ_2014 Εκπαιδευτικό Έργο «Το Κινητό Μουσείο»

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση της Πιλοτικής Εφαρμογής της Επαγγελματικής Μάθησης (Mάιος 2016)

Αξιολόγηση της Πιλοτικής Εφαρμογής της Επαγγελματικής Μάθησης (Mάιος 2016) 1. Ταυτότητα της έρευνας Αξιολόγηση της Πιλοτικής Εφαρμογής της Επαγγελματικής Μάθησης (Mάιος 2016) Σύμφωνα με τη σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου (ημερ. 19/08/2015), το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

Διαβάστε περισσότερα

Θεοδωράκης, Γ., & Χασάνδρα, Μ. (2006). Θεσσαλονίκη. Εκδ. Χριστοδουλίδη

Θεοδωράκης, Γ., & Χασάνδρα, Μ. (2006). Θεσσαλονίκη. Εκδ. Χριστοδουλίδη Θεοδωράκης, Γ., & Χασάνδρα, Μ. (2006). Θεσσαλονίκη. Εκδ. Χριστοδουλίδη Μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία οι μαθητές δέχονται κυρίως γνώσεις που είτε τις απομνημονεύουν για ένα χρονικό διάστημα, είτε

Διαβάστε περισσότερα

«Π.Α.Ι.Δ.Ε.Ι.Α. ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ»

«Π.Α.Ι.Δ.Ε.Ι.Α. ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ» «Π.Α.Ι.Δ.Ε.Ι.Α. ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ» Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ Π.Α.Ι.Δ.Ε.Ι.Α. ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΩΔΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΩΝ ΤΟΝΩΝ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑΤΩΝ. ΤΑ ΑΡΧΙΚΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΥΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ: Προσωπικότητα Αξίες Ιδέες

Διαβάστε περισσότερα

Αντιµετωπίζω πρόβληµα χρήσης /εξάρτησης και θα ήθελα να ζητήσω βοήθεια για θεραπεία. Ποιες επιλογές έχω για θεραπεία στην Κύπρο;

Αντιµετωπίζω πρόβληµα χρήσης /εξάρτησης και θα ήθελα να ζητήσω βοήθεια για θεραπεία. Ποιες επιλογές έχω για θεραπεία στην Κύπρο; Αντιµετωπίζω πρόβληµα χρήσης /εξάρτησης και θα ήθελα να ζητήσω βοήθεια για θεραπεία. Ποιες επιλογές έχω για θεραπεία στην Κύπρο; Εξωτερικές οµές Εφήβων και Οικογένειας Τα εξωτερικά Προγράµµατα Εφήβων Νεαρών

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τμήμα Ιατρικών εργαστηρίων & Προσχολικής Αγωγής Συντονίστρια: Επίκουρη Καθηγήτρια, Ελένη Μουσένα [Σύγχρονες Τάσεις στην Παιδαγωγική Επιστήμη] «Παιδαγωγικά μέσω Καινοτόμων

Διαβάστε περισσότερα

Το Πρόγραμμα Mentoring του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο σταυροδρόμι της εκπαίδευσης, της αγοράς εργασίας και της κοινωνίας.

Το Πρόγραμμα Mentoring του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο σταυροδρόμι της εκπαίδευσης, της αγοράς εργασίας και της κοινωνίας. Το Πρόγραμμα Mentoring του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο σταυροδρόμι της εκπαίδευσης, της αγοράς εργασίας και της κοινωνίας. Τι είναι το Πρόγραμμα Mentoring Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Οι νέοι μας σήμερα περισσότερο

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΕΜΠ

ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΕΜΠ ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΕΜΠ Εικόνα 1 - Ημερίδα σταδιοδρομίας Το Γραφείο Διασύνδεσης Εξυπηρέτησης Φοιτητών και Νέων Αποφοίτων του ΕΜΠ (Γ.Δ) συμπληρώνει φέτος 20 χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Εξαρτησιογόνες ουσίες

Εξαρτησιογόνες ουσίες Ναρκωτικά Ναρκωτικά-Εξάρτηση Ο όρος ναρκωτικά χρησιµοποιείται για να χαρακτηρίσει όλες τις τοξικές ψυχοτρόπες ουσίες που διακινούνται παρανόµως και προκαλούν σοβαρή διαστρέβλωση της προσωπικότητας του

Διαβάστε περισσότερα

Αναφορά Δέσμευσης (Communication on Engagement - COE)

Αναφορά Δέσμευσης (Communication on Engagement - COE) Αναφορά Δέσμευσης (Communication on Engagement - COE) του QualityNet Foundation (QNF) στο Οικονομικό Σύμφωνο του ΟΗΕ (UN Global Compact - UNGC) Περίοδος Αναφοράς: 2010-2015 Χώρα Αναφοράς: Ελλάδα Αθήνα,

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση συνολικών πορισμάτων έρευνας από την εφαρμογή του εργαλείου P.R.I.W.A.

Παρουσίαση συνολικών πορισμάτων έρευνας από την εφαρμογή του εργαλείου P.R.I.W.A. Παρουσίαση συνολικών πορισμάτων έρευνας από την εφαρμογή του εργαλείου P.R.I.W.A. (Psychosocial Risks & Impacts on Workplace Assessment) σε ελληνικές επιχειρήσεις Πέτρος Ρούσσος, Τμήμα Ψυχολογίας, ΕΚΠΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΓΕΩΡΓΙΑ. Α. Κουτσούρης Γεωπονικό Παν/μιο Αθηνών koutsouris@aua.gr

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΓΕΩΡΓΙΑ. Α. Κουτσούρης Γεωπονικό Παν/μιο Αθηνών koutsouris@aua.gr ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΓΕΩΡΓΙΑ Α. Κουτσούρης Γεωπονικό Παν/μιο Αθηνών koutsouris@aua.gr Ενδογενής ανάπτυξη αξιοποίηση των τοπικών πόρων τοπικός προσδιορισμός των αναπτυξιακών προοπτικών - στόχων τοπικός

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαίδευση στην Προσωποκεντρική & Focusing-Bιωματική Συμβουλευτική/Ψυχοθεραπεία

Εκπαίδευση στην Προσωποκεντρική & Focusing-Bιωματική Συμβουλευτική/Ψυχοθεραπεία Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2016-17 Εκπαίδευση στην Προσωποκεντρική & Focusing-Bιωματική Επωνυμία και Βασική Περιγραφή Εκπαιδευτικού Προγράμματος Το

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ. Περιεχόμενο Τμήματος

ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ. Περιεχόμενο Τμήματος ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ Γνωστικό περιεχόμενο Περιεχόμενο Τμήματος Το Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας καταλαμβάνει σημαντική θέση στο χώρο των

Διαβάστε περισσότερα

Συνεργασία Παιδαγωγικού Ινστιτούτου με τα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης

Συνεργασία Παιδαγωγικού Ινστιτούτου με τα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης Συνεργασία Παιδαγωγικού Ινστιτούτου με τα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης Υποστήριξη Επαγγελματικής Μάθησης 29 Αυγούστου 2016 Δρ Αθ. Μιχαηλίδου Ευριπίδου Διευθύντρια Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Περιεχόμενο της

Διαβάστε περισσότερα

Εισήγηση της ΓΓΠΠ Αγγέλας Αβούρη στην ενημερωτική συνάντηση για τη δημιουργία Οργανισμού Τουριστικής Ανάπτυξης (23-11-06)

Εισήγηση της ΓΓΠΠ Αγγέλας Αβούρη στην ενημερωτική συνάντηση για τη δημιουργία Οργανισμού Τουριστικής Ανάπτυξης (23-11-06) Εισήγηση της ΓΓΠΠ Αγγέλας Αβούρη στην ενημερωτική συνάντηση για τη δημιουργία Οργανισμού Τουριστικής Ανάπτυξης (23-11-06) Η χώρα μας είναι ένας από τους πλέον δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς παγκοσμίως.

Διαβάστε περισσότερα

Το Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας της Περιφερειακής Ενότητας Χαλκιδικής

Το Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας της Περιφερειακής Ενότητας Χαλκιδικής 2017 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Το Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας της Περιφερειακής Ενότητας Χαλκιδικής «ΠΝΟΗ»,μετά από αίτημα των Συλλόγων Διδασκόντων και Γονέων & Κηδεμόνων του

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΛΟΣΩΡΙΣΑΤΕ ΣΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΚΑΛΟΣΩΡΙΣΑΤΕ ΣΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΛΟΣΩΡΙΣΑΤΕ ΣΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΘΕΜΑ Διερεύνηση ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών συνύπαρξης ψυχιατρικής διαταραχής με εξάρτηση από ψυχοδραστικές ουσίες. Η Περίπτωση του θεραπευτικού προγράμματος

Διαβάστε περισσότερα

Αειφόρος γεωργία της περιοχής

Αειφόρος γεωργία της περιοχής A: Συμμετέχοντες Αειφόρος γεωργία της περιοχής Ποιοι είναι οι συμμετέχοντες/εταίροι; -Σχολείο -Συνεταιρισμοί -Αγρότες-βιοκαλλιεργητές -Υπηρεσίες του Δήμου-Νομού -Γεωπόνοι -Συγκεκριμένα πανεπιστημιακά τμήματα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ. Γιώργος Τζέτζης Αναπ. Καθηγητής ΤΕΦΑΑ/ΑΠΘ

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ. Γιώργος Τζέτζης Αναπ. Καθηγητής ΤΕΦΑΑ/ΑΠΘ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Γιώργος Τζέτζης Αναπ. Καθηγητής ΤΕΦΑΑ/ΑΠΘ Ο ρόλος της άσκησης για όλους Η άσκηση με την συστηματική καθοδήγηση αποτελεί ουσιαστική κοινωνική επένδυση γιατί

Διαβάστε περισσότερα

3 rd Hellenic Innovation Forum

3 rd Hellenic Innovation Forum 1 3 rd Hellenic Innovation Forum «Όταν η έρευνα συναντά τις επιχειρήσεις» 20 Ιουνίου 2019 Divani Caravel Με την ελληνική οικονομία να έχει αρχίσει να δείχνει σημάδια ανάκαμψης, η έμφαση έχει αρχίσει πλέον

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακό στην Κοινωνική Εργασία

Μεταπτυχιακό στην Κοινωνική Εργασία Μεταπτυχιακό στην Κοινωνική Εργασία Εισαγωγικό Μήνυμα Καλώς ήλθατε στο εξ αποστάσεως πρόγραμμα «Μεταπτυχιακό στην Κοινωνική Εργασία». Αποστολή του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών στη Κοινωνική Εργασία

Διαβάστε περισσότερα

2018 / 19 ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

2018 / 19 ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ 2018 / 19 ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ 2 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Η συμβολή της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Δυτικής Ελλάδας στη Δια Βίου Μάθηση των εκπαιδευτικών

Η συμβολή της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Δυτικής Ελλάδας στη Δια Βίου Μάθηση των εκπαιδευτικών Η συμβολή της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Δυτικής Ελλάδας στη Δια Βίου Μάθηση των εκπαιδευτικών Καταρχάς θα ήθελα να ευχαριστήσω τους διοργανωτές για την πρόσκληση που απηύθυναν στην Περ/κή Δ/νση

Διαβάστε περισσότερα

Αντιµετωπίζω πρόβληµα χρήσης /εξάρτησης και θα ήθελα να ζητήσω βοήθεια για θεραπεία. Ποιες επιλογές έχω για θεραπεία στην Κύπρο;

Αντιµετωπίζω πρόβληµα χρήσης /εξάρτησης και θα ήθελα να ζητήσω βοήθεια για θεραπεία. Ποιες επιλογές έχω για θεραπεία στην Κύπρο; Αντιµετωπίζω πρόβληµα χρήσης /εξάρτησης και θα ήθελα να ζητήσω βοήθεια για θεραπεία. Ποιες επιλογές έχω για θεραπεία στην Κύπρο; Εξωτερικές οµές Εφήβων και Οικογένειας Τα εξωτερικά Προγράµµατα Εφήβων Νεαρών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η δημιουργικότητα είναι η λειτουργία που επιτρέπει στο νου να πραγματοποιήσει ένα άλμα, πολλές φορές εκτός του αναμενόμενου πλαισίου, να αναδιατάξει τα δεδομένα με απρόσμενο τρόπο, υπερβαίνοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΧΡΗΣΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗ

ΧΡΗΣΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΧΡΗΣΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΧΡΗΣΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΧΡΗΣΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗ Αντιμετωπίζω πρόβλημα χρήση /εξάρτηση και θα ήθελα να ζητήσω βοήθεια για θεραπεία. Ποιες επιλογές έχω για θεραπεία στην Κύπρο; Εξωτερικές Δομές Εφήβων και Οικογένειας Τα εξωτερικά

Διαβάστε περισσότερα

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 3 η Θεματική ενότητα: Ανάλυση μεθοδολογίας ερευνητικής εργασίας Σχεδιασμός έρευνας: Θεωρητικό πλαίσιο και ανάλυση μεθοδολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Thank you presentation. desmos.org

Thank you presentation. desmos.org Thank you presentation desmos.org Αγαπητή ομάδα του Ladies Run, Ο Δεσμός θα ήθελε να ευχαριστήσει θερμά το Ladies Run για την σημαντική υποστήριξη που προσέφερε μέσω της δωρεάς μέρους των εσόδων του αγώνα

Διαβάστε περισσότερα

Πρωτοβουλία για την Εξωστρέφεια

Πρωτοβουλία για την Εξωστρέφεια Πρωτοβουλία για την Εξωστρέφεια Το έργο «Ολοκληρωµένα προγράµµατα, πρωτοβουλίες και δικτυώσεις για την ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων εξωστρέφειας» υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα Σχέδια

Διαβάστε περισσότερα