ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΑΝΟΗΚΣΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΟΤΓΔ ΣΟΝ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΗΣΗΜΟ ΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΚΑΗ ΓΤΣΗΚΟ ΚΟΜΟ

Transcript

1 ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΑΝΟΗΚΣΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΟΤΓΔ ΣΟΝ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΗΣΗΜΟ ΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΚΑΗ ΓΤΣΗΚΟ ΚΟΜΟ Θέμα 4 ης Γραπτής Εργασίας Ο απόερνο ηεο Μεηαξξύζκηζεο θαη ηεο Αληηκεηαξξύζκηζεο ζην Παηξηαξρείν Κσλζηαληηλνππόιεσο. ΠΡΟΣΤΠΗ ΕΡΓΑΙΑ Μάιος

2 ΕΙΑΓΩΓΗ ηηο αξρέο ηνπ 16 νπ αη. ε Καζνιηθή Δθθιεζία γλσξίδεη έλα λέν δόγκα ηνλ Πξνηεζηαληηζκό ή Μεηαξξύζκηζε. Ζ έλαξμε ηνπ λένπ δόγκαηνο ηνπνζεηείηαη ζηελ ζπξνθόιιεζε ησλ 95 Θέζεσλ ηνπ Λνύζεξνπ ζηνλ θαζεδξηθό λαό ηεο Νπξεκβέξγεο, ελάληηα ζηνλ παπηθό απηαξρηζκό, ηε δνκή ηεο Ρσκαηνθαζνιηθήο Δθθιεζίαο θαη ζηελ αλαδήηεζε ελόο λένπ ζξεζθεπηηθνύ ηξόπνπ καθξηά από ππνρξεώζεηο θαη ελόο δξόκνπ ζσηεξίαο κέζσ ηεο πίζηεο. Αληίδξαζε ζην κεηαξξπζκηζηηθό θίλεκα ηνπ Λνύζεξνπ ήηαλ ε πλεπκαηηθή θίλεζε ηεο θαζνιηθήο εθθιεζίαο, ε νπνία είλαη γλσζηή σο αληηκεηαξξύζκηζε. Ζ ζρέζε ησλ δύν δνγκάησλ ραξαθηεξίζηεθε από έληαζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ Παηξηαξρείνπ ηεο Κσλ/πνιεο. Ο απόερνο ησλ δύν ζξεζθεπηηθώλ δνγκάησλ, ηεο Μεηαξξύζκηζεο θαη ηεο Αληηκεηαξξύζκηζεο είλαη ην ζέκα κε ην νπνίν ζα αζρνιεζνύκε ζ απηή ηελ εξγαζία. πγθεθξηκέλα ζα δνύκε ηηο επηδξάζεηο ζεηηθέο ή αξλεηηθέο πνπ ζεκεηώζεθαλ αλάκεζα ζηελ Πξνηεζηαληηθή θαη ηελ Καζνιηθή Δθθιεζία από ηε κία κεξηά θαη ηελ Οξζόδνμε Δθθιεζία από ηελ άιιε. 2

3 Ο ΑΠΟΗΥΟ ΣΗ ΜΕΣΑΡΡΤΘΜΙΗ Ζ Μεηαξξύζκηζε εμέθξαζε ηελ αληίδξαζή ηεο ζηνλ παπηθό απηαξρηζκό θαη ηε δνκή ηεο Ρσκαηνθαζνιηθήο Δθθιεζίαο, ελώ πξόβαιε έλα λέν ηξόπν πίζηεο θαη ζθέςεο. (Γθόηζεο: 2001, 74) ύκθσλα κε ηνπο Μεηαξξπζκηζηέο ε δηθαίσζε ηνπ αλζξώπνπ εξρόηαλ κέζσ ηεο πίζηεο πξνο ην Θεό, ν νπνίνο εμαζθάιηδε ηε ζσηεξία ησλ αλζξώπσλ. Οη Μεηαξξπζκηζηέο απέξξηπηαλ ηελ εθθιεζηαζηηθή κεζνιάβεζε θαη εηδηθά ησλ παπηθώλ κεραληζκώλ. Δπηζπκνύζαλ ηελ ηαύηηζε ηεο Δθθιεζίαο κε ην ζώκα ησλ πηζηώλ θαη ηελ ζεσξνύζαλ, θαηά ην Λνύζεξν, είηε ζεία πνιηηεία είηε ζπλάζξνηζε πηζηώλ. Ζ ζξεζθεπηηθή δσή δελ είλαη λνκηθή ζύιιεςε, αιιά αληίζεηα ν ρξηζηηαληζκόο πξέπεη λα γίλεη ζύζηεκα λνκηθώλ θαλόλσλ (ελλνκίθεπζε) Ζ ππαθνή ζην ζείν ζέιεκα είλαη εθνύζηα θαη πξνζσπηθή θαη δελ επηβάιιεηαη από εθθιεζηαζηηθέο νδεγίεο. Ο ρξηζηηαλόο είλαη ειεύζεξνο από εμσηεξηθνύο θαηαλαγθαζκνύο θαη αδηάθνξνο γηα ηα θνζκηθά ζπκβάληα. Κεληξηθά δεηήκαηα ηεο ζθέςεο ηεο Μεηαξξύζκηζεο έγηλαλ ε λνκηκνπνίεζε ηεο θνζκηθήο εμνπζίαο θαη ε ζπκκόξθσζε πξνο ηνλ λόκν. (Γθόηζεο: 2001, 75) Ζ ιεηηνπξγία απινπνηείηαη θαη κεηαθξάδεηαη ζηελ θαζνκηινπκέλε. Ο Μειάρζσλαο είλαη ν άλζξσπνο πνπ ζπληάζζεη ηελ Οκνινγία ηεο Απγνύζηαο ζέηνληαο ηηο αξρέο ηνπ πξνηεζηαληηθνύ δόγκαηνο. (Milza, η. Α, ζ. 328) Ζ εκθάληζε ηνπ Πξνηεζηαληηζκνύ ζπλέβαιε ζηελ εκθάληζε ηεο ζξεζθεπηηθήο αλνρήο. (Γθόηζεο: 2001, 77) Τπνζηεξίρζεθε ε ππνηαγή ηνπ ρξηζηηαλνύ ζην ζείν ζέιεκα, ην νπνίν ν πηζηόο αλαγλώξηδε κέζα από ηελ πξνζσπηθή κειέηε ησλ Γξαθώλ. Θεσξεί όηη νη αλζξώπηλεο ελέξγεηεο είλαη εθ ησλ πξνηέξσλ πξνθαζνξηζκέλεο από ην ζείν ζέιεκα. Ζ ζεία ζέιεζε είλαη θάηη ην νπνίν ν άλζξσπνο δε κπνξεί λα γλσξίζεη, γη' απηό θαη δε κπνξεί λα επηιέμεη ην δξόκν ηεο ζσηεξίαο ηνπ, αιιά είλαη ειεύζεξνο ζηελ θαζεκεξηλόηεηά ηνπ θαη ζηελ επηινγή λα πξάμεη πξάμεηο αγαζέο ή όρη, αλάινγα κε ηα θίλεηξά ηνπ. (Γθόηζεο: 2001, 76) Με ηε Μεηαξξύζκηζε δηακνξθώζεθαλ ζηάζεηο ζξεζθεπηηθήο αλνρήο θαη πινπξαιηζκνύ, θαζώο έγηλαλ δεθηά όια ηα ζξεζθεύκαηα. Δπίζεο ζεσξνύζε απόιπηα αλαγθαία ηελ ύπαξμε ηεο θνζκηθήο δηαθπβέξλεζεο θαη ηνπο ζεζκνύο ηεο γηαηί ν άλζξσπνο σο πνιίηεο ππνηαζζόηαλ ζηελ επίγεηα θνζκηθή εμνπζία, σο ρξηζηηαλόο ζηελ πλεπκαηηθή εμνπζία ηνπ Θενύ. Θεσξνύζαλ ηελ θνζκηθή εμνπζία εγθαζηδξπκέλε από ηνλ Θεό θαη ζπλεπώο ε ππνηαγή ήηαλ ζεία ζέιεζε, αθόκα θη αλ πξόθεηηαη γηα άδηθε δηαθπβέξλεζε 3

4 (δόγκα παζεηηθήο αληίζηαζεο), αξθεί λα κελ πξνζέθξνπε απηή ζηελ ζεία βνύιεζε. (Γθόηζεο: 2001, 79) Από πνιύ λσξίο νη Μεηαξξπζκηζηέο ήξζαλ ζε επαθή κε ην ειιεληθό πλεύκα, θαζώο ν Λνύζεξνο είρε γλσξίζεη ηε δηδαζθαιία ησλ Παηέξσλ ηεο Οξζόδνμεο εθθιεζίαο, είρε ππνζηεξίμεη ηελ άπνςε όηη ε Αλαηνιηθή Δθθιεζία παξέκελε ζηνπο θόιπνπο ηνπ Υξηζηηαληζκνύ. Έηζη από πνιύ λσξίο δεκηνπξγείηαη θηιηθή δηάζεζε ησλ δηακαξηπξόκελσλ πξνο ηνπο Οξζόδνμνπο Υξηζηηαλνύο θαη κηα δηάζεζε γηα πιεξέζηεξε γλώζε ηεο αλαηνιηθήο εθθιεζίαο. (Η.Δ.Δ.: 1974, 116) Πεξηζζόηεξν γλώζηεο ηεο αλαηνιηθήο εθθιεζίαο ήηαλ ν ζπλεξγάηεο ηνπ Λνύζεξνπ, Μειάγρζσλ, ν νπνίνο βξίζθεηαη πην θνληά ζηνπο Έιιελεο Παηέξεο, αλαδεηθλύεηαη ν απζεληηθόηεξνο εξκελεπηήο ηνπ ειιεληθνύ θεηκέλνπ ηεο Καηλήο Γηαζήθεο, ελώ θάλεη ζπρλέο αλαθνξέο ζηα παηεξηθά θείκελα. ηελ πξαγκαηεία ηνπ «Απνινγία ηεο Απγνπζηαίαο Οκνινγίαο δηαθξίλεη θαλείο ηε ζηέξεε γλώζε ηνπ ζηα ζέκαηα ηεο Θείαο Λεηηνπξγίαο, ηεο Θείαο Δπραξηζηίαο θαη ηεο πξνζεπρήο θαηά ην νξζόδνμν δόγκα. (Η.Δ.Δ.: 1974, 116) Πνιιέο θαη δηαθνξεηηθέο είλαη νη αληηδξάζεηο ησλ Διιήλσλ απέλαληη ζηνλ Πξνηεζηαληηζκό. Άιινη απ απηνύο ηνλ απνξξίπηνπλ, όπσο ν Μνλαρόο Παρώκηνο Ρνπζάλνο από ηε Εάθπλζν, ν νπνίνο θαηαθέξεηαη ελαληίνλ ησλ Γηακαξηπξόκελσλ γηαηί απνξξίπηνπλ ηα κπζηήξηα, ηελ εμσηεξηθή ιαηξεία θαη ηελ ςπρηθή σθέιεηα από ην πξνζθύλεκα. Άιινη, όπσο ν Κεξθπξαίνο ιόγηνο Αληώληνο Έπαξρνο, ραξαθηεξίδεηαη από ελσηηθό πλεύκα θαη ζπζηήλεη ζε θαζνιηθνύο θαη δηακαξηπξόκελνπο λα εγθαηαιείςνπλ ηηο ζξεζθεπηηθέο δηαθνξέο. Από ηα κέζα ηνπ 16 νπ αη. παξαηεξείηαη επξύηεξε απήρεζε ησλ πξνηεζηαληηθώλ ηδεώλ θαη πξνζπάζεηα δηάδνζήο ηνπο ζηελ Αλαηνιή. Έληνλν ελδηαθέξνλ γηα ηε Μεηαξξύζκηζε ζεκεηώλεηαη ζηε βελεηνθξαηνύκελε Κξήηε από ηνλ ιόγην Αληώλην Καιιέξγε, ν νπνίνο είρε ζπγθεληξώζεη ζεκαληηθό αξηζκό βηβιίσλ κεηαξξπζκηζηώλ. ηελ Κξήηε επίζεο ιεηηνύξγεζε ζρνιείν, ζην νπνίν δηδάρζεθαλ νη ηδέεο ηνπ Λνπζεξαληζκνύ. (Η.Δ.Δ.: 1974, 116) Όιεο απηέο νη πξνζπάζεηεο δε είραλ επίζεκν ραξαθηήξα. Μόλν θαηά ην β κηζό ηνπ 16 νπ αη. ζηάιζεθε από ην Παηξηαξρείν ν δηάθνλνο Γεκήηξηνο ζηε Γεξκαλία, όπνπ ζπλδέζεθε κε ζηελνύο θηιηθνύο δεζκνύο κε πνιινύο ζενιόγνπο δηακαξηπξόκελνπο. Ο Γεκήηξηνο κέζσ ηεο επηζηνιήο πνπ ηνπ έδσζε ν Μειάρζνλαο ελεκέξσζε ηνλ Παηξηάξρε Ησάζαθ γηα ηηο πξαγκαηηθέο επηδηώμεηο ησλ Γηακαξηπξόκελσλ, νη νπνίνη ζέβνληαλ ηηο 4

5 απνθάζεηο ησλ Οηθνπκεληθώλ πλόδσλ, ηηκνύζαλ ηνπο Έιιελεο Παηξηάξρεο θαη κειεηνύζαλ κε επζέβεηα ηελ Αγία Γξαθή θαη δελ αλέρνληαλ ηηο δεηζηδαηκνλίεο ησλ Λαηίλσλ. Με ηελ επηζηνιή απηή ν Μειάρζσλαο επηζπκνύζε λα πξνθαιέζεη ην ελδηαθέξνλ ηεο Οξζόδνμεο Δθθιεζίαο θαη λα πξνιάβεη δπζθεκηζηηθέο ελέξγεηεο ησλ Λαηίλσλ. (Η.Δ.Δ.: 1974, 117) Μεγαιύηεξε επαθή έγηλε αλάκεζα ζηελ Οξζόδνμε θαη ηελ Πξνηεζηαληηθή Δθθιεζία, όηαλ Παηξηάξρεο έγηλε ν Ηεξεκίαο Β, ν νπνίνο έδσζε απάληεζε ζε όιεο ηηο πξνζπάζεηεο ησλ δηακαξηπξόκελσλ λα πιεζηάζνπλ ηνπο νξζόδνμνπο κε ηνπο νπνίνπο έβιεπαλ όηη είραλ πνιιέο νκνηόηεηεο. Σν ρξνληθό δηάζηεκα πνπ Παηξηάξρεο ήηαλ ν Ηεξεκίαο, έγηλαλ πνιιέο επαθέο κεηαμύ νξζνδόμσλ θαη κεηαξξπζκηζηώλ. Ο Γεξκαλόο απηνθξάηνξαο δεηά από ηε ζενινγηθή ζρνιή ηεο Σπβίγγεο έλαλ εθεκέξην γηα λα ζπκκεηέρεη ζηελ πξεζβεία πνπ ζα έζηειλε ζηελ Κσλ/πνιε, ε νπνία είρε αλαιάβεη λα κεηαθέξεη επηζηνιέο θαη νκηιίεο ησλ ζενιόγσλ ηεο Σπβίγγεο. Απνδέθηεο ησλ επηζηνιώλ ήηαλ ν Παηξηάξρεο Ηεξεκίαο, ν νπνίνο δεζκεύηεθε όηη ζα απαληήζεη, πξάγκα ην νπνίν θαη έπξαμε. Αθνινύζεζαλ άιιεο δύν επηζηνιέο ησλ Πξνηεζηαληώλ Θενιόγσλ ηεο Σπβίγγεο, ε ηειεπηαία από ηηο νπνίεο πεξηειάκβαλε ηε κεηάθξαζε ηεο Απγνπζηαίαο Οκνινγίαο, δείρλνληαο ηνπο επηδησθόκελνπο ζηόρνπο ησλ Πξνηεζηαληώλ, πνπ ήηαλ ε πξνζέγγηζή ηνπο κε ηνπο Οξζόδνμνπο. (Η.Δ.Δ.: 1974, 118) Από ην πεξηερόκελν ησλ επηζηνιώλ αληηιακβάλεηαη θαλείο ην επλντθό θιίκα πνπ δεκηνπξγήζεθε γηα επλντθό δηάινγν αλάκεζα ζε νξζόδνμνπο θαη δηακαξηπξόκελνπο. Οη δηακαξηπξόκελνη ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα βξνπλ έλα ζύκκαρν, κε ηηο επηζηνιέο απηέο ήζειαλ λα δείμνπλ όηη έρνπλ κε ην κέξνο ηνπο ηελ παιηά αλαηνιηθή Δθθιεζία ηεο Κσλ/πνιεο. Σν νξζόδνμν Οηθνπκεληθό Παηξηαξρείν από ηε κεξηά ηνπ, πηζηεύνληαο ζηε ρξεζηκόηεηα ηνπ δηαιόγνπ, δέρεηαη ηε ζπδήηεζε γηα λα κε δείμεη κηζαιινδνμία θαη ρξεζηκνπνηεί ηελ Αγία Γξαθή αιιά θαη ηελ παξάδνζε ηεο Δθθιεζίαο. (Η.Δ.Δ.: 1974, ) ηηο επηζηνιέο πνπ έζηεηιε ν Παηξηάξρεο έδεημε όηη αθνινύζεζε ηελ νξζόδνμε γξακκή ηεο εθθιεζίαο ηνπ ρσξίο ππεξβνιηθέο δηαηππώζεηο. Γελ αξλείηαη ηελ ύπαξμε δηαθσληώλ ελώ κε επζύηεηα μεθαζαξίδεη ηε ζέζε ηεο νξζόδνμεο εθθιεζίαο. Αλαιύεη ην νξζόδνμν δόγκα, αλαθέξεηαη ζηνλ ηξηζππόζηαην Θεό, ζηε ρξηζηηαληθή πίζηε, ζην πξνπαηνξηθό ακάξηεκα, ζηελ άθεζε ακαξηηώλ, ζηελ εθηέιεζε αγαζώλ έξγσλ, ζην ζεζκό ηεο Δθθιεζίαο, ζην κπζηήξην ηνπ βαπηίζκαηνο, ζηε Θεία Κνηλσλία, ζηελ εμνκνιόγεζε, 5

6 ζηε κεηάλνηα, ζηε ρεηξνηνλία, ζηελ εθθιεζηαζηηθή ηάμε, ζηνπο εθθιεζηαζηηθνύο ζεζκνύο θαη ζε άιια ζέκαηα πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηε ρξηζηηαληθή πίζηε. Μάιηζηα δε δηζηάδεη λα ηνλίζεη ηε ζπκθσλία ή ηε δηαθσλία κεηαμύ νξζνδόμσλ θαη δηακαξηπξνκέλσλ, κε ηθαλνπνηώληαο ηνπο αηζηόδνμνπο Γηακαξηπξόκελνπο. (Η.Δ.Δ.: 1974, ) Ζ επηζηνιή ηνπ Ηεξεκία παξνπζίαζε κε ζαθή ηξόπν ηελ αληίζεηε ζέζε ηεο νξζόδνμεο εθθιεζίαο. Ζ απάληεζε ησλ ζενιόγσλ ηεο Σπβίγγεο ζθνπεύνληαο λα δηαζαθελίζεη ηα πξνηεζηαληηθά δόγκαηα, μεθηλά κε ηελ αλαθνξά ησλ θνηλώλ ζεκείσλ επαθήο θαη ζηε ζπλέρεηα θαζνξίδεηαη όηη ζην κέιινλ θξηηήξην γηα ηε ιύζε ησλ δηαθσληώλ ζα είλαη κόλν ε Αγία Γξαθή. Τπνζηεξίδνπλ ην filioque, αξλνύληαη ην απηεμνύζην ηνπ αλζξώπνπ, ηελ αλάγθε θαιώλ πξάμεσλ γηα ηε ζσηεξία, ζεσξνύλ όηη ε πίζηε θηάλεη γηα ηε δηθαίσζε, από ηα κπζηήξηα παξαδέρνληαη κόλν ην βάπηηζκα θαη ηε Θεία Δπραξηζηία, ζεσξνύλ πεξηηηέο ηηο πξνζεπρέο, ηηο ειεεκνζύλεο θαη ηελ εμνκνιόγεζε, ηελ επίθιεζε θαη ηε κεζηηεία ησλ Αγίσλ. Σνλίδνπλ όηη δελ εηζάγνπλ ηίπνηε πεξηζζόηεξν ζηελ πίζηε ηνπο εθηόο απ απηά πνπ αλαθέξνληαη ζηελ Αγία Γξαθή. Ζ παξνπζίαζε ησλ δύν απόςεσλ δείρλεη ηε δηαθνξά ησλ δύν δνγκάησλ, αλ θαη ε ειπίδα γηα θάπνηα πξνζέγγηζε δελ έζβεζε πνηέ. (Η.Δ.Δ.: 1974, 120) Έηζη νη ζενιόγνη ηεο Σπβίγγεο πξνζπαζώληαο λα δηθαηνινγήζνπλ ηηο δνγκαηηθέο δηαθνξέο, ζπλέρηζαλ ηελ αιιεινγξαθία κε ηνλ Παηξηάξρε, ν νπνίνο απαληά επηκέλνληαο ζηηο δνγκαηηθέο δηαθνξέο ησλ δύν εθθιεζηώλ, πξάγκα ην νπνίν δείρλεη όηη ν Παηξηάξρεο δελ έρεη δηάζεζε λα ζπλερίζεη ηε ζπδήηεζε. (Η.Δ.Δ.: 1974, ) Υάξε ζηηο επηζηνιέο θαζνξίδνληαλ ηα ζεκεία πνπ δηέθξηλαλ ηελ νξζόδνμε εθθιεζία από ηνλ Πξνηεζηαληηζκό ώζηε λα κελ δεκηνπξγεζνύλ παξεξκελείεο θαη παξεμεγήζεηο. (Η.Δ.Δ.: 1974, 121) 6

7 Ο ΑΠΟΗΥΟ ΣΗ ΑΝΣΙΜΕΣΑΡΡΤΘΜΙΗ Σν 16 ν αηώλα, ε Ρσκαηνθαζνιηθή εθθιεζία, θάησ από ηελ πίεζε ησλ κεηαξξπζκηζηηθώλ θεξπγκάησλ θαη ησλ επηθίλδπλσλ θιπδσληζκώλ, ζπζπεηξώλεηαη, αγσλίδεηαη θαη αλαδηνξγαλώλεηαη γηα λα πξνιάβεη ηε δηαξξνή ησλ πηζηώλ ηεο. πγθαιεί ηε ύλνδν ηνπ Σξέλην γηα λα αληηκεησπίζεη ηνπο θιπδσληζκνύο πνπ είραλ δεκηνπξγεζεί ζηνπο θόιπνπο ηεο θαη λα δώζεη λέα κνξθή ζηα δόγκαηά ηεο. Ζ αλεζπρία γηα ην θύξνο ηεο κεηαβάιιεηαη ζε αγσλία, ηδηαίηεξα από ηε ζηηγκή νη δηακαξηπξόκελνη επηρεηξνύλ λα πξνζεγγίζνπλ ηελ Οξζόδνμε Δθθιεζία. Άιισζηε ε αλαηνιή ελδηέθεξε ηδηαίηεξα ηνπο θαζνιηθνύο θαζώο ήηαλ πξόζθνξε ρώξα γηα κειινληηθέο πλεπκαηηθέο θαηαθηήζεηο θαη πιηθέο πξνεθηάζεηο, αθνύ ε ιαηηληθή εθθιεζία είρε εγθαζηδξύζεη επηζθνπέο θαη είρε ππό ηελ θαηνρή ηεο πνιιά κνλαζηεξηαθά θηήκαηα. Έηζη νη θαζνιηθνί πξνζπαζνύλ λα επηηύρνπλ αλαγλώξηζε από ηελ Διιελνξζόδνμε Αλαηνιή ή ζξεζθεπηηθή έλσζε, όπσο ηελ απνθαινύλ. (Η.Δ.Δ.: 1974, 121) ηε ύλνδν ιέγεηαη όηη πξνζθιήζεθαλ θαη εθπξόζσπνη ηεο νξζόδνμεο εθθιεζίαο, όπσο ν Μεηξνπνιίηεο Καηζαξείαο Μεηξνθάλεο, ελώ πξνζθιήζεθε θαη ν παηξηάξρεο Αιεμαλδξείαο Ησαθείκ, ν νπνίν όκσο δελ παξεπξέζεθε δειώλνληαο όηη απηόο πνπ ζα κπνξνύζε λα πάξεη κέξνο είλαη ν Παηξηάξρεο Κσλ/πνιεο, ν νπνίνο εθπξνζσπεί θαη ηα άιια ηξία Παηξηαξρεία. Ζ απνπζία νξζόδνμσλ αθόκε θαη απιώλ παξαηεξεηώλ από ηε ύλνδν δηθαηνινγείηαη από ην γεγνλόο όηη νη θαζνιηθνί ζενιόγνη αληηκεηώπηδαλ ηνπο νξζόδνμνπο σο ζρηζκαηηθνύο. (Η.Δ.Δ.: 1974, 123) ηε ύλνδν όκσο ζπδεηήζεθαλ θαη ζέκαηα πνπ αθνξνύζαλ ηελ αλαηνιηθή εθθιεζία. Έηζη ν Λαηίλνο Δπίζθνπνο Καιακώλνο Κξήηεο ηόληζε ηνλ θνηλό ηξόπν ιαηξείαο θαη ηελ εηξεληθή ζπκβίσζε Λαηίλσλ θαη νξζνδόμσλ ηεο Κξήηεο. (Η.Δ.Δ.: 1974, 123) Δίλαη γεγνλόο όηη νη απνθάζεηο ηεο πλόδνπ ηνπ Σξέλην είλαη ζεκαληηθέο θαη γηα ηελ Οξζόδνμε Δθθιεζία γηαηί κε βάζε απηέο ζα ξπζκίδεηαη ζην εμήο ε ζξεζθεπηηθή γξακκή ηνπ Βαηηθαλνύ πξνο ηελ Αλαηνιή. Μάιηζηα ν πάπαο Γξεγόξηνο ΗΓ θξόληηζε λα κεηαθξαζηνύλ ζηελ ειιεληθή γιώζζα θαη λα ζηαινύλ ζηελ Αλαηνιή νη ηεξέο θαηερήζεηο, νη νπνίεο ζπληάρζεθαλ ζύκθσλα κε ην δόγκα ηεο πλόδνπ. (Η.Δ.Δ.: 1974, 123) Μέρξη ηε ύλνδν ηνπ Σξέλην θαη θαηά ηε δηάξθεηά ηεο ε θαζνιηθή Δθθιεζία αθνινπζνύζε ηε ζπλεζηζκέλε κέζνδν πξνζέιθπζεο θαη ππνηαγήο ησλ Διιήλσλ ζηα 7

8 δόγκαηά ηεο. Από ηε ζηηγκή πνπ αληηιήθζεθε όηη ππήξρε ε πηζαλόηεηα λα πξνζεγγίζνπλ νη δηακαξηπξόκελνη ηελ νξζόδνμε Δθθιεζία άξρηζε λα παξαθνινπζεί ηελ νξζόδνμε εθθιεζία κε πεξηζζόηεξε πξνζνρή θαη λα επεκβαίλεη κε ζθνπό λα επηβάιιεη ηηο απόςεηο ηεο, πξνζπαζώληαο λα απνδείμεη όηη δελ ππάξρνπλ θνηλά ζεκεία επαθήο ζηε δηδαζθαιία νξζόδνμσλ θαη δηακαξηπξόκελσλ. ηελ Κσλ/πνιε νη θαζνιηθνί αληηκεηώπηδαλ κε αγαλάθηεζε ηνπο δηακαξηπξόκελνπο πνπ εηζέδπαλ ζην Παηξηαξρείν έηζη θαηέβαιαλ πξνζπάζεηεο λα κεηξηάζνπλ ηηο ζπκπάζεηεο Γεξκαλώλ θαη Διιήλσλ παξαθσιύνληαο θαη ηε δηάδνζε πξνηεζηαληηθώλ βηβιίσλ. Έγηλαλ επαθέο κεηαμύ Λαηίλσλ θαη νξζνδόμσλ κε αληαιιαγή επηζηνιώλ, ζηηο νπνίεο ν πάπαο Γξεγόξηνο ΗΓ πξνζπάζεζε λα δηαδώζεη ηα δόγκαηα ηεο εθθιεζίαο ηνπ ζηελ ειιεληθή αλαηνιή. (Η.Δ.Δ.: 1974, 124) ηηο ελέξγεηεο ηνπ πάπα Γξεγνξίνπ ΗΓ αλήθεη θαη ε ίδξπζε ειιεληθνύ Κνιεγίνπ ζηε Ρώκε, θαιώληαο ηα ειιελόπνπια λα κεηαβνύλ θαη λα ζπνπδάζνπλ ζε έλα από ζπνπδαηόηεξα αλζξσπηζηηθά θέληξα ηεο Δπξώπεο. Παξάιιεια ην Κνιέγην απνζθνπνύζε ζηε δηδαζθαιία ησλ δνγκάησλ ηεο Ρσκαηνθαζνιηθήο Δθθιεζίαο θαη ηελ επαλαθνξά ησλ ζρηζκαηηθώλ Διιήλσλ νξζόδνμσλ ζηνπο θόιπνπο ηεο. Δίλαη γεγνλόο όκσο όηη ην θνιέγην κέζα από ην πξόγξακκα ζπνπδώλ πνπ εθάξκνδε, πξόζθεξε ζεκαληηθά πλεπκαηηθά εθόδηα ζηνπο Έιιελεο καζεηέο. (Η.Δ.Δ.: 1974, ) Σε δεκηνπξγία ηνπ θνιεγίνπ αληηκεηώπηζαλ κε δηαθνξεηηθό ηξόπν νη Έιιελεο ηεο Αλαηνιήο. Ο Δπδαηκνλνγηάλλεο αλ θαη επηθξνηνύζε ηελ ίδξπζε ηνπ θνιεγίνπ δήισλε όηη ζα πξνηηκνύζε λα βξηζθόηαλ ζηελ Διιάδα θαη ε κόξθσζε λα ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζε Έιιελεο ζενιόγνπο. Δίλαη γεγνλόο όηη δελ είρε αληηιεπηόο ν ζθνπόο ίδξπζεο ηνπ θνιεγίνπ, γη απηό θαη ν θηινπξνηεζηάληεο Θενδόζηνο Επγνκαιάο επαηλεί ηε δεκηνπξγία απηνύ ηνπ ηδξύκαηνο. Άιισζηε ζε κηα επνρή αληαγσληζκώλ θαη θαλαηηζκώλ νη Έιιελεο βιέπνπλ ηε ζύζηαζε ηνπ θνιεγίνπ ρσξίο ζξεζθεπηηθό πξνβιεκαηηζκό θαη θαρππνςία. Μάιηζηα ν Ησάλλεο Επγνκαιάο, σο εθπξόζσπνο ηνπ Παηξηαξρείνπ απεύζπλε επηζηνιή ζηνπο θαξδηλάιηνπο ηεο Ρσκαηνθαζνιηθήο Δθθιεζίαο ζηελ νπνία εμέθξαδε ηελ επγλσκνζύλε ηνπ νξζόδνμνπ θόζκνπ γηα ηελ ίδξπζε ηεο ζρνιήο. Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλόο όηη ν Θεόδσξνο Ρέληηνο, δάζθαινο ηεο ζρνιήο ζε κηα επηζηνιή ηνπ αλαθέξεηαη ζηε κόξθσζε ησλ καζεηώλ αιιά δελ θάλεη θακία αλαθνξά γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ καζεηώλ ζηα δόγκαηα ηεο θαζνιηθήο εθθιεζίαο. Έηζη παξνπζηάδεη ην ειιεληθό θνιέγην ηεο Ρώκεο ζαλ ην αλώηεξν ίδξπκα ηνπ απόδεκνπ ειιεληζκνύ κέζα από ην νπνίν ζα μεπεδήζεη ε θιόγα γηα ηελ αλαγέλλεζε ηεο Διιάδαο. (Η.Δ.Δ.: 1974, 125) 8

9 Πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ Κνιεγίνπ παίξλνπκε από ηνλ Ρέληην, ν νπνίνο δελ απνθαιύπηεη ην δηπιό ζηόρν ηνπ Κνιεγίνπ, γεγνλόο, ην νπνίν νθείιεηαη ζην όηη δελ είρε γίλεη αληηιεπηόο από ηνπο Έιιελεο. Μηα άιιε καξηπξία γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ Κνιεγίνπ παίξλνπκε από κηα επηζηνιή ηνπ Παηξηάξρε Ηεξεκία Β, ν νπνίνο θαίλεηαη όηη έδεηρλε εκπηζηνζύλε ζην ίδξπκα θαη κάιηζηα έζηεηιε θαη ν ίδηνο δύν αληςηνύο ηνπ λα θνηηήζνπλ. Μαξηπξίεο απνθαιύπηνπλ όηη ην νξζόδνμν Παηξηαξρείν κέζσ ηνπ Ηεξεκία ζπκπαξίζηαηαη ζην έξγν ηνπ Κνιεγίνπ θαη ηνπ πάπα Γξεγνξίνπ ΗΓ, ελώ δελ ππήξρε θακηά θαρππνςία γηα ηε δξάζε ηνπ. Απηό απνδεηθλύεη ν ζπλερώο απμαλόκελνο αξηζκόο ησλ καζεηώλ πνπ θνηηνύζαλ εθεί. (Η.Δ.Δ.: 1974, 126) Ζ ζηάζε ησλ Καζνιηθώλ κεηά ηε ύλνδν ηνπ Σξέλην ραξαθηεξίδεηαη από κηα δηάζεζε πξνζειπηηζκνύ, ν νπνίνο δηεμάγεηαη κε ξπζκό αθαλόληζην θαη βίαην. Δπεξεαζκέλνη από ηα δηδάγκαηα ηεο Αλαγέλλεζεο, νη πάπεο ζπλδπάδνπλ ηελ πξνζειπηηζηηθή πνιηηηθή κε ηηο αλζξσπηζηηθέο ζπνπδέο θαη κάιηζηα ζηηο ηειεπηαίεο δίλνπλ κεγαιύηεξε βαξύηεηα. (Η.Δ.Δ.: 1974, 122) Καηά ην πξώην κηζό ηνπ 16 νπ αηώλα νη απεπζείαο επαθέο ηεο Δθθιεζίαο ηεο Κσλ/πνιεο κε ην Βαηηθαλό πεξλνύλ από πνηθίιεο θάζεηο, ραξαθηεξηζηηθέο γηα ηελ έλσζε ησλ δύν Δθθιεζηώλ. Υαξαθηεξηζηηθή ήηαλ ε κεηάβαζε ηνπ Μεηξνπνιίηε Καηζαξείαο Μεηξνθάλε ζηε Βελεηία θαη έπεηηα ζηε Ρώκε, σο παηξηαξρηθνύ εμάξρνπ. Ζ παξνπζία ηνπ ζηε Ρώκε πξνθάιεζε ζόξπβν θαη πξνβιήκαηα ζηνπο εθθιεζηαζηηθνύο θύθινπο ηεο Κσλ/πνιεο, θαζώο ν Μεηξνθάλεο δήισζε ππνηαγή ζηνλ πάπα, πξάμε, ε νπνία δελ ζπγρσξήζεθε πνηέ από ηελ Κσλ/πνιε θαη απνηέιεζε αθνξκή γηα λα δησρζεί από ηε ζέζε ηνπ Μεηξνπνιίηε. (Η.Δ.Δ.: 1974, 122) Οη νμύηαηεο δηακάρεο πνπ ζπγθιόληζαλ ηελ Γπηηθή Δπξώπε κεηά ηελ εκθάληζε ηεο Μεηαξξύζκηζεο θαη ηεο Αληηκεηαξξύζκηζεο επεξέαζαλ ηνπο Έιιελεο ιόγηνπο θαη ζενιόγνπο, θαζώο θαη ηελ νξζόδνμε πλεπκαηηθή εγεζία. Σν ελδηαθέξνλ ησλ αληηκαρόκελσλ εθθιεζηώλ πξνο ην Οηθνπκεληθό Παηξηαξρείν ηεο Κσλ/πνιεο δελ εθδειώζεθε κε ηνλ ίδην ηξόπν νύηε θαη ηηο ίδηεο κεζόδνπο πξνζεηαηξηζκνύ. Ο ηξόπνο επαθήο γηα ηνπο δηακαξηπξόκελνπο βξηζθόηαλ κόλν ζε αληαιιαγή επηζηνιώλ ελώ γηα ηνπο θαζνιηθνύο γηλόηαλ θαη κε ηελ ίδξπζε θνιεγίσλ, απνζηνιή ηεξαπνζηόισλ, δηάδνζε πξνπαγαλδηζηηθώλ βηβιίσλ, πίεζε ζηνπο νξζόδνμνπο θαηνίθνπο ησλ βελεηνθξαηνύκελσλ πεξηνρώλ. Γη απηό νη Έιιελεο ζενιόγνη ζηξέθνληαλ ελαληίνλ ησλ θαζνιηθώλ θαη δηαθξίλνληαλ γηα ηελ θηινπξνηεζηαληηθή ηνπο ζηάζε. Άιισζηε αο κελ μερλάκε όηη ε δηακάρε αλάκεζα ζηνπο θαζνιηθνύο θαη ηνπ νξζόδνμνπο είρε μεθηλήζεη από ηελ πεξίνδν 9

10 ηεο Φξαγθνθξαηίαο ζηε Βπδαληηλή απηνθξαηνξία. Ζ πξνζειπηηζηηθή επηζεηηθόηεηα ηεο Καζνιηθήο Δθθιεζίαο απέλαληη ζηελ νξζόδνμε εμνπδεηέξσλε ηε δνγκαηηθή ηνπο ζπγγέλεηα αιιά θαη δηαηεξνύζε κηα βαζύηαηε αληηπάζεηα ησλ νξζόδνμσλ πξνο ηνπο Γπηηθνύο. ηα πιαίζηα απηήο ηεο έληαζεο νη ζενιόγνη πξνζπάζεζαλ κε ζπγγξάκκαηα θαη δξάζε λα ζπκπαξαζηαζνύλ ζηελ επίζεκε εγεζία ηεο νξζόδνμεο εθθιεζίαο θαη λα πξναζπίζνπλ ηε ζξεζθεπηηθή ζπλνρή ηνπ ειιεληθνύ ιανύ. (Η.Δ.Δ.: 1974, ) Ζ επίζεκε εθθιεζία πξνζπάζεζε κέζα από ηνπο εθπξνζώπνπο ηεο λα πξνζεγγίζεη ηνπο Λαηίλνπο θαζνιηθνύο. Έηζη ν Μάμηκνο Μαξγνύληνο, επίζθνπνο Κπζήξσλ εγθαηαζηάζεθε κόληκα ζηε Βελεηία θαη πξνζπαζώληαο λα ζπκβηβάζεη ηε δηαθνξά αλάκεζα ζηηο δύν εθθιεζίεο γηα ηελ εθπόξεπζε ηνπ Αγίνπ Πλεύκαηνο, πξνηείλεη ζπκβηβαζηηθέο ιύζεηο γηα ηηο νπνίεο έγηλε θέληξν επίζεζεο νξζνδόμσλ θαη θαζνιηθώλ. (Η.Δ.Δ.: 1974, 127) Γηαιιαθηηθέο απόςεηο εμέθξαζε θαη ν Μεηξνπνιίηεο Μηθξαζηαηηθήο Φηιαδειθείαο Γαβξηήι εβήξνο. Υσξίο λα απνκαθξπλζεί από ηελ νξζόδνμε παξάδνζε πξνηείλεη ζπλενξηαζκό ηνπ Πάζρα από Οξζόδνμνπο θαη Καζνιηθνύο θαη θαζηέξσζε ηνπ Γξεγνξηαλνύ εκεξνινγίνπ. (Η.Δ.Δ.: 1974, ) Ο Κύξηιινο Λνύθαξηο σο Παηξηάξρεο Κσλ/πόιεσο αληηκεηώπηζε αξθεηέο δπζθνιίεο θαη θηλδύλνπο. Σελ πεξίνδν απηή ε Κσλ/πνιε ήηαλ πεδίν νμύηαηνπ αληαγσληζκνύ κεηαμύ θαζνιηθώλ θαη πξνηεζηαληηθώλ ηδεώλ. Μηα θξίζε, ε νπνία επηηείλεηαη ιόγσ ηεο επηζεηηθόηεηαο ηνπ Βαηηθαλνύ απέλαληη ζηελ αλαηνιηθή εθθιεζία, ηεο δξάζεο ησλ Ηεζνπτηώλ θαη ηεο εμάπισζεο ηεο επηξξνήο ηνπο αθόκε θαη κέζα ζην Οηθνπκεληθό Παηξηαξρείν. Έηζη ν Λνύθαξηο δηάιεμε σο ζπκκάρνπο, ηνπο Πξνηεζηάληεο πξνο ηνπο νπνίνπο ζηξάθεθε θαη εμ αηηίαο ηνπ θαζνιηθηζκνύ αιιά θαη γηα ηδενινγηθνύο ιόγνπο. Απηό είρε ζαλ απνηέιεζκα λα επηζθεθηνύλ ηελ Κσλ/πνιε ηεξνθήξπθεο γηα λα θάλνπλ γλσζηό ην πξνηεζηαληηθό δόγκα ζηνπο Οξζόδνμνπο. ηα ζρέδηα ηνπ νξζόδνμνπ Παηξηάξρε ήηαλ ε αλαδηνξγάλσζε ηεο παηξηαξρηθήο ζρνιήο ζπκβάιινληαο ζηελ πνιηηηζηηθή αλάπηπμεο ησλ νξζνδόμσλ. (Η.Δ.Δ.:1974, ) 10

11 ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ Ο 16 νο αη. ήηαλ έλαο αηώλαο γεκάηνο ηαξαρέο ζην ζξεζθεπηηθό ρώξν. Σν κεηαξξπζκηζηηθό θίλεκα ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα βξεη ζπκκάρνπο πξνζεηαηξίδεηαη ηελ νξζόδνμε ρξηζηηαληθή εθθιεζία κε ηελ νπνία ζεσξνύζε όηη ζπκθσλνύζε ηδενινγηθά. Οη νξζόδνμνη δε ζέινπλ λα θαλνύλ κηζαιιόδνμνη όκσο δελ αξλνύληαη ηε Γξαθή θαη ηηο παξαδόζεηο θη έηζη αληηδξνύλ ζε νπνηαδήπνηε ζπλεξγαζία κε ηνπο Μεηαξξπζκηζηέο. Ζ θαζνιηθή εθθιεζία γίλεηαη ιηγόηεξν αλεθηηθή κπξνζηά ζηα ήζε θαη ηα έζηκα ησλ νξζνδόμσλ πιεζπζκώλ ηεο Ηηαιίαο θαη ζα δνθηκάζεη λα εηζρσξήζεη απεπζείαο ζηνλ ειιεληθό ρώξν. εκαληηθέο πξνζσπηθόηεηεο ηεο νξζόδνμεο αλαηνιήο πνπ έπαημαλ ζεκαληηθό ξόιν ζηε ζρέζε Καζνιηθώλ θαη Μεηαξξπζκηζηώλ ήηαλ ν Παηξηάξρεο Ηεξεκίαο ν νπνίνο κε ηηο επηζηνιέο πνπ έζηεηιε γλσζηνπνίεζε ηε ζηάζε ηεο νξζόδνμεο εθθιεζίαο. Ο Κύξηιινο Λνύθαξηο θάλεθε όηη ζπκπαζνύζε ηνπο Πξνηεζηάληεο επεξεάδνληαο έηζη ηε ζρέζε Καζνιηθώλ θαη Οξζνδόμσλ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Γθόηζεο Γ., Μεηαξξύζκηζε θαη Αληηκεηαξξύζκηζε, ΔΑΠ, Πάηξα Ηζηνξία ηνπ Διιεληθνύ Έζλνπο, η. Η, Δθδνηηθή Αζελώλ, Αζήλα Berstein Serge - Milza Ρierre, Ιστορία της Εσρώπης, η. A, Αιεμάλδξεηα, Αζήλα,