Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ι Ε Ρ Α Σ Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ε Ω Σ Ι Ε Ρ Α Π Υ Τ Ν Η Σ Κ Α Ι Σ Η Τ Ε Ι Α Σ

Transcript

1 Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ι Ε Ρ Α Σ Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ε Ω Σ Ι Ε Ρ Α Π Υ Τ Ν Η Σ Κ Α Ι Σ Η Τ Ε Ι Α Σ Ἄγκυρα Ἐλπίδος Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ο Σ Β Τ Ε Υ Χ Ο Σ 4 6 Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Σ Ο Κ Τ Ω Β Ρ Ι Ο Σ

2 Περιεχόμενα Μήνυμα Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου πρός τόν Κρητικόν Λαόν Μήνυμα τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν Ἱστορική ἡ ἐπίσκεψη τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου καί τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στήν Κρήτη Στήν παγκόσμια ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, Μιχαήλ Τσακιράκη Ἡ ἀτεκνία τῆς Ἄννας καί ἡ γέννηση τῆς Μαρίας-Θεοτόκου, Ἀποστόλου Μπουρνέλη Ἡ γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων Μικρασιατῶν-Τά λάθη τῆς Ἑλληνικῆς πολιτικῆς ἡγεσίας, Γεωργίου Ἀλεβίζου Βιβλιοπαρουσίαση: «Ὁ Ὅσιος Χατζηανανίας, ὁ Κτήτορας τῆς Μονῆς Ἐξακουστῆς», Γιάννη Γ. Χρηστάκη Τό Ἅγιον Ὄρος ὡς φάρος ἀσκήσεως, παιδείας καί πολιτισμοῦ, Ἰωάννου Λίλη Εἴμαστε στά χέρια τοῦ Θεοῦ, Παναγιώτου Σπάρου Οἱ κλέφτες τοῦ σιταριοῦ, Ἐμμανουήλ Πηγιάκη Ὁ τίτλος «Οἰκουμενικός Πατριάρχης» ἐξ ἐπόψεως ἱστορικῆς καί κανονικῆς, Ἀρχιμ. Τίτου Χορτάτου Ἀπό τή ζωή τῆς Μητέρας Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, Ἐλευθερίου Χρυσοχόου Ἀπό τή ζωή τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας, Ἄγκυρα Ἐλπίδος ιμηνιαῖο Ὀρθόδοξο Περιοδικό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Περιόδος Β, Τεῦχος 46, Σεπτέμβριος - Ὀκτώβριος Ἰδιοκτήτης: Ἱερά Μητρόπολις Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Ἐκδότης- ιευθυντής, Ὑπεύθυνος κατά νόμο: Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγένιος. Ἠλεκτρονική στοιχειοθεσία: Σταῦρος Κακοδειπνάκης, Γραμματεύς Ἱ. Μητροπόλεως. Ἐπιμέλεια ὕλης, ἠλεκτρονική σελιδοποίηση, προετοιμασία ἐκτύπωσης: Ἀρχιμ. Κύριλλος ιαμαντάκης, Πρωτοσύγκελλος Ἱ. Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. ιεύθυνση: Φιλοθέου Α 8, Ἱεράπετρα. Τηλέφωνο: /22786, FAX: / Web Site: / angira@otenet.gr Κωδικός Ταχυδρομείου: Ἐκτύπωση: Γραφικές Τέχνες «ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ», Ἡράκλειο. Τό περιοδικό ἀποστέλλεται δωρεάν. Προαιρετικές εἰσφορές καί ἐμβάσματα. Ἐξώφυλλο: Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος κηρύττων ἐν Κρήτῃ. Σύγχρονη φορητή εἰκόνα, ἔργο τοῦ ἁγιογράφου Ἐμμανουήλ Μπετεινάκη. Ὀπισθόφυλλο: Λεπτομέρεια τῆς εἰκόνος. σελ. 2

3 Μήνυμα τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου πρός τόν Κρητικόν Λαόν (Ἡράκλειον, 16 Ὀκτωβρίου 2008). Μακαριώτατοι Ἀρχιεπίσκοποι, Ἱερώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ. Εἰρηναῖε, Ἱερώτατοι Ἀρχιερεῖς τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, Ἐξοχώτατοι κύριοι Περιφερειάρχα, Νομάρχαι, ήμαρχοι, Ημεγαλόνησος Κρήτη ὑπῆρξε κατά πάσας τάς περιόδους τῆς ἱστορίας ὄχι μόνον ἡ διαχρονικῶς ἀνοικτή γέφυρα συναντήσεως τῶν λαῶν καί τῶν πολιτισμῶν τῶν τριῶν ἠπείρων τῆς λεκάνης τῆς Μεσογείου, τῆς Εὐρώπης, τῆς Ἀσίας καί τῆς Ἀφρικῆς, ἀλλά καί ὁ ἱερός τόπος τῆς δημιουργικῆς συνθέσεως τῶν μεγάλων πολιτισμικῶν παραδόσεων ἀπό τούς μυθικούς χρόνους μέχρι σήμερον. Ὑπό τήν ἔννοιαν ταύτην, ὁ Ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν Παῦλος ἐνέταξε τήν Κρήτην εἰς τό μεγαλόπνοον ἀποστολικόν ὅραμα αὐτοῦ, τήν διάδοσιν τοῦ Εὐαγγελίου εἰς τόν πεπολιτισμένον ἑλληνορρωμαϊκόν κόσμον, ἐπί τῇ βεβαίᾳ ἐλπίδι ὅτι ἀπό τοῦ ἱεροῦ τούτου τόπου τό λυτρωτικόν μήνυμα τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας θά ἀκτινοβόλει ταχέως εἰς πάντας τούς παρακτίους λαούς τῆς Μεσογείου, τούς ἐγγύς καί τούς μακράν. Τό περιπετειῶδες ταξείδιον τοῦ Ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν πρός τήν Ρώμην τῇ συνοδείᾳ ρωμαϊκῆς φρουρᾶς, διά νά κριθῇ ὑπό τῶν ἁρμοδίων ὀργάνων τοῦ ρωμαίου αὐτοκράτορος διά τόν ὑπερβάλλοντα ζῆλον εἰς τήν μαρτυρίαν τῆς πίστεως, καίτοι τό «ἀλεξανδρινόν πλοῖον» παρέπλευσε τάς νοτίους ἀκτάς τῆς Κρήτης, δέν ἐπέτρεψε μέν τότε τήν ἀνάληψιν ἀποστολικῆς ἐν αὐτῇ δράσεως, ἀνέδειξεν ὅμως τήν ἰδιάζουσαν σημασίαν τῆς μεγαλονήσου, ὡς σημαντικοῦ κέντρου ναυσιπλοΐας, διά τήν διάδοσιν τοῦ εὐαγγελίου (Πράξ. 27,1-44). Οὕτω, μετά τήν ἐν Ρώμῃ δοκιμασίαν τῶν «ἐλαφρῶν δεσμῶν» (61-63 μ.χ.) καί τήν ἀπελευθέρωσιν αὐτοῦ, ἐπέλεξε τήν ἐπιστροφήν διά τῆς Κρήτης, εἰς τήν ὁποίαν ἐκήρυξε τό εὐαγγέλιον καί ἵδρυσε χριστιανικάς κοινότητας, ἐνῷ μετά τήν ἀναχώρησιν αὐτοῦ πρός ἐπίσκεψιν, διά μέσου τῆς Ἐφέσου, τῶν ἄλλων τοπικῶν ἐκκλησιῶν τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου, ἀνέθεσε τήν συνέχισιν τοῦ ἀποστολικοῦ ἔργου εἰς τόν ἐκλεκτόν μαθητήν καί συνεργόν αὐτοῦ Τίτον. Ὁ Τίτος, τό «γνήσιον τέκνον κατά τήν πίστιν» τοῦ Ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν, εἶχεν ὡς ἀποστολήν τήν ὀργάνωσιν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ βίου τῶν ἐν Κρήτῃ «νέων τέκνων», τά ὁποῖα ἐγέννησεν ὁ Ἀπόστολος «ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ διά τοῦ εὐαγγελίου» (Α Κορ. 4,15-16), διό καί τονίζει ὁ ἴδιος εἰς τήν Ἐπιστολήν πρός τόν ἀποστολικόν μαθητήν του, ὅτι «τούτου χάριν κατέλιπόν σε ἐν Κρήτῃ, ἵνα τά λείποντα ἐπιδιορθώσῃ, καί καταστήσῃς κατά πόλιν πρεσβυτέρους, ὡς ἐγώ σοι διεταξάμην» (Τίτ. 1,5). Ἐν τούτοις, ἡ ἀποστολική μέριμνα διά τά «νέα τέκνα» δέν ἐξηντλήθη εἰς μόνην τήν ἀνάθεσιν αὐτῆς «τῷ γνησίῳ μαθητῇ κατά τήν πίστιν», διότι ὡς πνευματικός «πατήρ» αὐτῶν ὁ Παῦλος συνείχετο ὑπό 3

4 τῆς ἀγωνίας διά τήν πνευματικήν πορείαν αὐτῶν. Οὕτω, κατά τήν σύντομον ἐν Κορίνθῳ παραμονήν αὐτοῦ ἔκρινεν ἀναγκαίαν τήν ἀποστολήν εἰς τήν Κρήτην τῶν Κορινθίων μαθητῶν αὐτοῦ Ζηνᾶ τοῦ νομικοῦ καί Ἀπολλῶ μέ σκοπόν τήν ἐνίσχυσιν τοῦ ἀποστολικοῦ ἔργου. Ἡ ἀνύστακτος μέριμνα τοῦ Ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν διά τήν διάδοσιν καί τήν καρποφορίαν τοῦ Εὐαγγελίου εἰς τήν Κρήτην ἐκφράζεται ὄχι μόνον διά τῆς προσκλήσεως πρός τόν Τίτον νά μεταβῇ εἰς Νικόπολιν τό ταχύτερον δυνατόν διά νά ἐνημερώσῃ αὐτόν ἐπί τῆς πορείας τοῦ ἀποστολικοῦ ἔργου καί νά λάβῃ νέας ὁδηγίας, ἀλλά καί διά τῆς ἐπιδειχθείσης μερίμνης πρός κάλυψιν τῆς ἀπουσίας αὐτοῦ διά τῆς ἀποστολῆς εἰς Κρήτην ἄλλου «γνησίου τέκνου κατά πίστιν» ἐκ τοῦ κύκλου τῶν μαθητῶν αὐτοῦ: «Ὅταν πέμψω Ἀρτεμᾶν πρός σε ἤ Τυχικόν, σπούδασον ἐλθεῖν πρός με εἰς Νικόπολιν, ἐκεῖ γάρ κέκρικα παραχειμάσαι» (Τίτ., 3,12), ὥστε νά μή διακοπῆ ἤ ἀτονήσῃ οὐδ ἐπί στιγμήν τό ἀποστολικόν ἔργον. Ὑπό τό αὐτό πνεῦμα, ἀλλ ἀναμφιβόλως διά διαφορετικούς λόγους, ἐζήτησε τήν ἄμεσον ἀποστολήν εἰς Νικόπολιν τῶν ἐκ Κορίνθου ἐπιλεγέντων συνεργῶν αὐτοῦ, διά νά ἀναθέσῃ αὐτοῖς μείζονας εὐθύνας εἰς τό ἀποστολικόν ἔργον. «Ζηνᾶν τόν νομικόν καί Ἀπολλώ σπουδαίως πρόπεμψον, ἵνα μηδέν αὐτοῖς λείπῃ. Μανθανέτωσαν δέ καί οἱ ἡμέτεροι καλῶν ἔργων προΐστασθαι εἰς τάς ἀναγκαίας χρείας, ἵνα μή ὦσιν ἄκαρποι» (Τίτ. 3, 13-14). Ἡ ἀποστολική Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, τοῖς ἀποστολικοῖς τούτοις παραγγέλμασι στοιχοῦσα ἀπαρεγκλίτως, ἀνεπτύχθη ταχέως καί ἐλειτούργησε πάντοτε κατά τό ἀποστολικόν ὑπόδειγμα, ὡς «γνήσιον τέκνον κατά τήν πίστιν» τοῦ πνευματικοῦ «πατρός» αὐτῆς, τοῦ Ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν Παύλου. Πράγματι, παρά τάς ἀντιξόους συνθήκας καί τάς μακράς δοκιμασίας αὐτῆς, διεφύλαξεν ἀλώβητον τήν ἀποστολικήν παρακαταθήκην τῆς πίστεως καί βιώνει αὐτήν εἴς τε τήν λειτουργικήν ἐμπειρίαν καί εἰς τήν κοινωνικήν διακονίαν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος αὐτῆς, ὑπό τήν πνευματικήν καθοδήγησιν πεφωτισμένων ποιμένων καί λαμπρῶν κληρικῶν. Ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία σεμνύνεται, διότι ἡ Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, ἀνήκουσα κανονικῶς εἰς τό ἀνά τήν οἰκουμένην ἐκκλησιαστικόν σῶμα τοῦ πανσέπτου Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τιμᾷ τήν μητρικήν μέριμναν δι ὁλοθύμου ἀφοσιώσεως καί τιμᾶται διά τῆς οἰκουμενικῆς ἀναφορᾶς τῆς πνευματικῆς της ἀκτινοβολίας. Οὕτως, ἡ πανορθόδοξος αὕτη προσκυνηματική πορεία εἰς τά ἴχνη τοῦ Ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν Παύλου ἀποκτᾷ ἰδιάζουσαν σημασίαν ἐν τῇ ἱερᾷ ταύτῃ νήσῳ διά τῆς ζώσης μαρτυρίας τῶν ἀγλαῶν καρπῶν τοῦ ἀποστολικοῦ μόχθου αὐτοῦ καί τῶν ἐκλεκτῶν συνεργατῶν του, ἡ ὁποία βεβαιοῦται κατά τήν λαμπράν ταύτην ὑποδοχήν διά τῆς ὁμοθύμου συμμετοχῆς τῆς πολιτικῆς, τῆς ἐκκλησιαστικῆς καί τῆς πνευματικῆς ἡγεσίας τῆς Κρήτης μετά τοῦ εὐλαβοῦς πλήθους τῶν πιστῶν, «τῶν γνησίων τέκνων περί τήν πίστιν» τοῦ εὐαγγελιστοῦ τῆς Κρήτης. Ἔρρωσθε καί κρατύνεσθε πάντες ἐν τῇ πίστει ἡμῶν, διά τῆς ὁποίας εὐηργετήθη ὑπό τοῦ Θεοῦ καί ἐλαμπρύνθη ἐν τῇ ἱστορικῇ πορείᾳ του ὁ εὐσεβής κρητικός λαός. 4

5 Μήνυμα τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν (Φανάριον 12/10/2008) Εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. 1. ιά τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ οἱ Προκαθήμενοι καί οἱ Ἀντιπρόσωποι τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν συνήλθομεν ἀπό 10ης ἕως 12ης Ὀκτωβρίου 2008 εἰς Φανάριον τῇ προσκλήσει καί ὑπό τήν προεδρίαν τοῦ ἐν ἡμῖν Πρώτου, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου, ἐπί τῇ ἀνακηρύξει τοῦ ἔτους τούτου ὡς ἔτους τοῦ ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν Παύλου. Μετ ἀδελφικῆς ἀγάπης διεβουλεύθημεν ἐπί τῶν ἀπασχολούντων τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν θεμάτων, συμμετασχόντες δέ εἰς τάς ἐπί τῷ γεγονότι τούτῳ ἑορταστικάς ἐκδηλώσεις, ἐτελέσαμεν ἀπό κοινοῦ τήν Θείαν Εὐχαριστίαν ἐν τῷ Πανσέπτῳ Πατριαρχικῷ Ναῷ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, σήμερον, τήν 12ην Ὀκτωβρίου 2008, Κυριακήν τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς ἐν Νικαίᾳ Ζ Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Κατ αὐτάς τάς ἡμέρας ἐνισχύθημεν διά τῆς ἀληθείας τῶν δωρεῶν τῆς θείας προνοίας πρός τόν Ἀπόστολον τῶν Ἐθνῶν, διά τῶν ὁποίων οὗτος ἀνεδείχθη εἰς ὑπέροχον «σκεῦος ἐκλογῆς» (Πράξ. 9,15) τοῦ Θεοῦ καί λαμπρόν πρότυπον ἀποστολικῆς διακονίας τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος. Τόν Ἀπόστολον τοῦτον τιμῶσα κατά τό τρέχον σωτήριον ἔτος σύμπασα ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, προβάλλει ὡς πρότυπον πρός τό πλήρωμα αὐτῆς διά τήν σύγχρονον μαρτυρίαν τῆς πίστεως ἡμῶν πρός «τούς ἐγγύς καί τούς μακράν» (Ἐφ. 2,17). 2. Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, ἔχουσα τήν συνείδησιν τῆς αὐθεντικῆς ἑρμηνείας τῆς διδασκαλίας τοῦ ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν εἰς εἰρηνικούς καί χαλεπούς καιρούς τῆς δισχιλιετοῦς ἱστορικῆς πορείας αὐτῆς, δύναται καί ὀφείλει νά προβάλλῃ εἰς τόν σύγχρονον κόσμον τήν διδασκαλίαν ὄχι μόνον περί τῆς ἐν Χριστῷ ἀποκαταστάσεως τῆς ἑνότητος ὁλοκλήρου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, ἀλλά καί περί τῆς παγκοσμιότητος τοῦ λυτρωτικοῦ ἔργου Αὐτοῦ, διά τοῦ ὁποίου ὑπερβαίνονται πᾶσαι αἱ διασπάσεις τοῦ κόσμου καί βεβαιοῦται ἡ κοινή φύσις πάντων τῶν ἀνθρώπων. Ἐν τούτοις, ἡ ἀξιόπιστος προβολή τοῦ λυτρωτικοῦ αὐτοῦ μηνύματος προϋποθέτει τήν ὑπέρβασιν καί τῶν ἐσωτερικῶν ἀντιπαραθέσεων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας διά τῆς ἐκτονώσεως τῶν ἐθνικιστικῶν, ἐθνοφυλετικῶν ἤ ἰδεολογικῶν παροξυσμῶν, διότι μόνον οὕτως ὁ λόγος τῆς Ὀρθοδοξίας θά εὕρῃ τήν δέουσαν ἀπήχησιν εἰς τόν σύγχρονον κόσμον. 3. Ἐμπνεόμενοι ἀπό τήν διδασκαλίαν καί τό ἔργον τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, ἐπισημαίνομεν κατ ἀρχάς τήν σπουδαιότητα, τήν ὁποίαν ἔχει διά τήν ζωήν τῆς Ἐκκλησίας καί, εἰδικώτερον, διά τήν διακονίαν πάντων ἡμῶν, τό χρέος τῆς Ἱεραποστολῆς, συμφώνως πρός τήν τελευταίαν ἐντολήν τοῦ Κυρίου: «καί ἔσεσθέ μοι μάρτυρες ἔν τε τῇ Ἱερουσαλήμ καί πάσῃ τῇ Ἰουδαίᾳ καί Σαμαρείᾳ καί ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς» (Πράξ. 1, 8). Ὁ εὐαγγελισμός τοῦ λαοῦ 5

6 τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί τῶν μή πιστευόντων εἰς Χριστόν, ἀποτελεῖ ὑπέρτατον χρέος τῆς Ἐκκλησίας. Τοῦτο τό χρέος δέν πρέπει νά ἐκπληροῦται ἐπιθετικῶς ἤ διά διαφόρων μορφῶν προσηλυτισμοῦ, ἀλλ ἐν ἀγάπῃ, ταπεινοφροσύνῃ καί σεβασμῷ πρός τήν ταυτότητα ἑκάστου ἀνθρώπου καί τήν πολιτισμικήν ἰδιαιτερότητα ἑκάστου λαοῦ. Εἰς τήν ἱεραποστολικήν αὐτήν προσπάθειαν ὀφείλουν νά συμβάλλουν πᾶσαι αἱ Ὀρθόδοξοι Ἐκκλησίαι μέ σεβασμόν εἰς τήν κανονικήν τάξιν. 4. Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἀσκεῖ σήμερον τὴν διακονίαν αὐτῆς εἰς ἕνα ταχύτατα ἐξελισσόμενον κόσμον, ὁ ὁποῖος καθίσταται πλέον ἀλληλένδετος χάρις εἰς τὰ μέσα ἐπικοινωνίας καί τὴν ἐξέλιξιν τῶν συγκοινωνιακῶν μέσων καὶ τῆς τεχνολογίας. Παραλλήλως, ὅμως, αὐξάνεται καί τό μέγεθος τῆς ἀποξενώσεως, τῶν διαιρέσεων καί τῶν συγκρούσεων. Οἱ χριστιανοί ἐπισημαίνουν ὅτι πηγή αὐτῆς τῆς καταστάσεως εἶναι ἡ ἀπομάκρυνσις τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν Θεόν. Καμμία μετατροπή τῶν κοινωνικῶν δομῶν καί τῶν κανόνων συμπεριφορᾶς δέν εἶναι ἱκανή νά θεραπεύσῃ τήν κατάστασιν αὐτήν. Ἡ Ἐκκλησία ὑποδεικνύει συνεχῶς ὅτι ἡ ἁμαρτία ἠμπορεῖ νά καταπολεμηθῇ μόνον διά τῆς συνεργίας τοῦ Θεοῦ καί τοῦ ἀνθρώπου. 5. Ὑπὸ τοιαύτας συνθήκας, ἡ σύγχρονος μαρτυρία τῆς Ὀρθοδοξίας διά τά συνεχῶς διογκούμενα προβλήματα τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου καθίσταται ἐπιτακτική, ὄχι μόνον διά τήν ἐπισήμανσιν τῶν προκαλούντων αὐτά αἰτίων, ἀλλά καί διά τήν ἄμεσον ἀντιμετώπισιν τῶν παρεπομένων τραγικῶν συνεπειῶν των. Αἱ ποικίλαι ἐθνικιστικαί, φυλετικαί, ἰδεολογικαί καί θρησκευτικαί ἀντιθέσεις τροφοδοτοῦν συνεχῶς ἐπικινδύνους συγχύσεις ὄχι μόνον ὡς πρός τήν ἀδιαμφισβήτητον ὀντολογικήν ἑνότητα τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, ἀλλά καί ὡς πρός τήν σχέσιν τοῦ ἀνθρώπου πρός τήν θείαν δημιουργίαν. Ἡ ἱερότης τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου συμπιέζεται εἰς ἐπί μέρους διεκδικήσεις τοῦ «ἀτόμου», ἐνῷ ἡ σχέσις αὐτοῦ πρός τήν λοιπήν θείαν δημιουργίαν ὑποτάσσεται εἰς τήν χρηστικήν ἤ καί καταχρηστικήν αὐθαιρεσίαν του. Αἱ διασπάσεις αὐταί τοῦ κόσμου εἰσάγουν ἄδικον ἀνισότητα συμμετοχῆς ἀνθρώπων ἤ καί λαῶν εἰς τά ἀγαθά τῆς ημιουργίας στεροῦν δισεκατομμύρια ἀνθρώπων τῶν βασικῶν ἀγαθῶν καί ὁδηγοῦν εἰς ἐξαθλίωσιν τῆς ἀνθρωπίνης προσωπικότητος προκαλοῦν μαζικάς μεταναστεύσεις πληθυσμῶν, διεγείρουν ἐθνικιστικάς, θρησκευτικάς καί κοινωνικάς διακρίσεις καί συγκρούσεις, καί ἀπειλοῦν τήν παραδοσιακήν ἐσωτερικήν συνοχήν τῶν κοινωνιῶν. Αἱ συνέπειαι αὐταί εἶναι ἐπαχθέστεραι, διότι συνδέονται ἀρρήκτως πρός τήν καταστροφήν τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος καί τοῦ ὅλου οἰκοσυστήματος. 6. Οἱ Ὀρθόδοξοι χριστιανοί συμμερίζονται μετά τῶν ἄλλων, θρησκευομένων ἤ μή ἀνθρώπων τοῦ πλανήτου, τήν εὐθύνην διὰ τὴν σύγχρονον κρίσιν, διότι ἠνέχθησαν ἤ συνεβιβάσθησαν ἀκρίτως καί πρός ἀκραίας ἐπιλογάς τοῦ ἀνθρώπου χωρίς τήν ἀξιόπιστον ἀντιπαράθεσιν πρός αὐτάς τοῦ λόγου τῆς πίστεως. Ἔχουν, συνεπῶς, καί αὐτοί μείζονα ὑποχρέωσιν νά συμβάλλουν εἰς τήν ὑπέρβασιν τῶν διασπάσεων τοῦ κόσμου. Ἡ χριστιανική διδασκαλία διά τήν ὀντολογικήν ἑνότητα τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καί τῆς θείας δημιουργίας, ὡς αὕτη ἐκφράζεται διά τοῦ ὅλου μυστηρίου τοῦ ἐν Χριστῷ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου, ἀποτελεῖ θεμελιώδη βάσιν διά τήν ἑρμηνείαν τῆς σχέσεως τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεόν καί τόν κόσμον. 7. Αἱ προσπάθειαι παραμερισμοῦ τῆς θρησκείας ἀπό τήν κοινωνικήν ζωήν ἀποτελοῦν κοινήν τάσιν πολλῶν συγχρόνων κρατῶν. Ἡ ἀρχή τῆς κοσμικότητος τοῦ κράτους δύναται μέν νά διατηρῆται, εἶναι ὅμως ἀνεπίτρεπτος ἡ ἑρμηνεία αὐτῆς ὡς ριζικῆς περιθωριοποιήσεως τῆς θρησκείας ἀπό ὅλας τάς σφαίρας τῆς ζωῆς τοῦ λαοῦ. 8. Τό χάσμα μεταξύ πλουσίων καί πτωχῶν διευρύνεται δραματικῶς ἐξ αἰτίας τῆς οἰκονομικῆς κρίσεως, ἡ ὁποία εἶναι συνήθως ἀποτέλεσμα μανιακῆς κερδοσκοπίας ἐκ μέρους οἰκονομικῶν παραγόντων καί στρεβλῆς οἰκονομικῆς δραστηριότητος, ἡ ὁποία, στερουμένη ἀνθρωπολογικῆς διαστάσεως καί εὐαισθησίας, δέν ἐξυπηρετεῖ, τελικῶς, τάς πραγματικάς ἀνάγκας 6

7 τῆς ἀνθρωπότητος. Βιώσιμος οἰκονομία εἶναι ἐκείνη, ἡ ὁποία συνδυάζει τήν ἀποτελεσματικότητα μέ τήν δικαιοσύνην καί τήν κοινωνικήν ἀλληλεγγύην. 9. Ὡς πρός τό θέμα τῶν σχέσεων τῆς χριστιανικῆς πίστεως καί τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἔχει ἀποφύγει νά ἐπιζητῇ τήν κηδεμονίαν τῆς ἐξελίξεως τῆς ἐπιστημονικῆς ἀναζητήσεως καί νά λαμβάνῃ θέσιν ἐπί παντός ἐπιστημονικοῦ ἐρωτήματος. ιά τήν Ὀρθόδοξον ἀντίληψιν ἡ ἐλευθερία τῆς ἐρεύνης ἀποτελεῖ θεόσδοτον δῶρον εἰς τόν ἄνθρωπον. Συγχρόνως, ὅμως, πρός αὐτήν τήν κατάφασιν, ἡ Ὀρθοδοξία ἐπισημαίνει τούς κινδύνους, οἱ ὁποῖοι ὑποκρύπτονται εἰς ὡρισμένα ἐπιστημονικά ἐπιτεύγματα, τά ὅρια τῆς ἐπιστημονικῆς γνώσεως καί τήν ὕπαρξιν μιᾶς ἄλλης «γνώσεως», ἡ ὁποία δέν ὑπάγεται ἀμέσως εἰς τό ἐπιστημονικόν πεδίον. Ἡ γνῶσις αὐτή ἀποδεικνύεται πολλαπλῶς ἀπαραίτητος διά τήν ὀρθήν ὁριοθέτησιν τῆς ἐλευθερίας καί τήν ἀξιοποίησιν τῶν καρπῶν τῆς ἐπιστήμης διά τοῦ περιορισμοῦ τοῦ ἐγωκεντρισμοῦ καί τοῦ σεβασμοῦ τῆς ἀξίας τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου. 10. Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία φρονεῖ ὅτι ἡ τεχνολογική καί οἰκονομική πρόοδος δέν ἐπιτρέπεται νά ὁδηγοῦν εἰς τήν καταστροφήν τοῦ περιβάλλοντος καί τήν ἐξάντλησιν τῶν φυσικῶν πόρων. Ἡ ἀπληστία διά τήν ἱκανοποίησιν τῶν ὑλικῶν ἐπιθυμιῶν ὁδηγεῖ εἰς τήν πτώχευσιν τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ περιβάλλοντος. έν πρέπει νά λησμονῆται ὅτι ὁ φυσικός πλοῦτος τῆς γῆς δέν εἶναι μόνον περιουσία τοῦ ἀνθρώπου ἀλλά, πρωτίστως, δημιουργία τοῦ Θεοῦ: «τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καί τό πλήρωμα αὐτῆς, ἡ οἰκουμένη καί πάντες οἱ κατοικοῦντες ἐν αὐτῇ» (Ψαλ. 23, 1). Ὀφείλομεν νά ἐνθυμώμεθα ὅτι, ὄχι μόνον αἱ σημεριναί, ἀλλά καί αἱ μελλοντικαί γενεαί ἔχουν δικαίωμα ἐπί τῶν φυσικῶν ἀγαθῶν, τά ὁποῖα μᾶς ἔδωσε ὁ ημιουργός. 11. Ὑποστηρίζοντες σταθερῶς πᾶσαν εἰρηνικήν προσπάθειαν δικαίας λύσεως τῶν ἀναφυομένων συγκρούσεων, χαιρετίζομεν τήν στάσιν τῶν Ἐκκλησιῶν Ρωσίας καί Γεωργίας κατά τήν περίοδον τῆς προφάτου πολεμικῆς συρράξεως καί τήν ἀδελφικήν συνεργασίαν αὐτῶν. Αἱ δύο Ἐκκλησίαι ἐπετέλεσαν κατ αὐτόν τρόπον τό χρέος τῆς διακονίας τῆς καταλλαγῆς. Ἐλπίζομεν ὅτι αἱ ἀμοιβαῖαι ἐκκλησιαστικαί προσπάθειαι θά συμβάλουν εἰς τήν ὑπέρβασιν τῶν τραγικῶν συνεπειῶν τῶν στρατιωτικῶν ἐπιχειρήσεων καί τήν ταχυτέραν συμφιλίωσιν τῶν λαῶν. 12. Εἰς τήν διογκουμένην σύγχυσιν τῆς ἐποχῆς μας ὁ θεσμός τῆς οἰκογενείας καί τοῦ γάμου ἀντιμετωπίζει κρίσιν. Ἡ Ἐκκλησία ἐν πνεύματι κατανοήσεως τῶν νέων συνθέτων κοινωνικῶν συνθηκῶν ὀφείλει νά ἀναζητήσῃ τρόπους πνευματικῆς συμπαραστάσεως καί γενικωτέρας ἐνισχύσεως τῶν νέων καί πολυμελῶν οἰκογενειῶν. Ἰδιαιτέρως στρέφομεν τήν σκέψιν ἡμῶν πρός τούς νέους, διά νά τούς καλέσωμεν νά μετέχουν ἐνεργῶς τόσον εἰς τήν λατρευτικήν καί ἁγιαστικήν ζωήν, ὅσον καί εἰς τό ἱεραποστολικόν καί κοινωνικόν ἔργον τῆς Ἐκκλησίας, μεταφέροντες εἰς αὐτήν τούς προβληματισμούς καί τάς προσδοκίας αὐτῶν, δεδομένου ὅτι ἀποτελοῦν ὄχι μόνον τό μέλλον, ἀλλά καί τό παρόν τῆς Ἐκκλησίας. 13. Οἱ Προκαθήμενοι καί οἱ Ἀντιπρόσωποι τῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἔχοντες πλήρη ἐπίγνωσιν τῆς σοβαρότητος τῶν ἀνωτέρω προβλημάτων καί ἀγωνιζόμενοι διά τήν ἄμεσον ἀντιμετώπισίν των ὡς «ὑπηρέται Χριστοῦ καί οἰκονόμοι μυστηρίων Θεοῦ» (Α Κορ. 4, 1), διακηρύττομεν ἐξ αὐτῆς τῆς ἕδρας τῆς Πρωτοθρόνου Ἐκκλησίας καί ἐπαναβεβαιοῦμεν: α) Τήν ἀταλάντευτον θέσιν καί ὑποχρέωσιν ἡμῶν πρός διασφάλισιν τῆς ἑνότητος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῇ «ἅπαξ παραδοθείσῃ τοῖς ἁγίοις πίστει» (Ἰούδα 3) τῶν Πατέρων ἡμῶν, τῇ αὐτῇ κοινῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ, καί τῇ πιστῇ τηρήσει τοῦ κανονικοῦ συστήματος διακυβερνήσεως τῆς Ἐκκλησίας, διά τῆς ἐν πνεύματι ἀγάπης καί εἰρήνης διευθετήσεως τῶν ἑκάστοτε τυχόν ἀναφυομένων προβλημάτων εἰς τάς πρός ἀλλήλους σχέσεις ἡμῶν. β) Τήν βούλησιν ἡμῶν διά τήν ταχεῖαν θεραπείαν πάσης κανονικῆς ἀνωμαλίας προελθούσης ἐξ ἱστορικῶν συγκυριῶν καί ποιμαντικῶν ἀναγκῶν, ὡς ἐν τῇ λεγομένῃ Ὀρθοδόξῳ ιασπορᾷ, 7

8 ἐπί τῷ τέλει τῆς ὑπερβάσεως πάσης τυχόν ξένης πρός τήν Ὀρθόδοξον ἐκκλησιολογίαν ἐπιρροῆς. Πρός τοῦτο, χαιρετίζομεν τήν πρότασιν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου νά συγκαλέσῃ διά τό θέμα τοῦτο, ὡς καί διά τήν συνέχισιν τῆς προετοιμασίας τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, Πανορθοδόξους ιασκέψεις ἐντός τοῦ προσεχοῦς ἔτους 2009, εἰς τάς ὁποίας, συμφώνως πρός τήν ἰσχύσασαν πρό τῶν Πανορθοδόξων ιασκέψεων τῆς Ρόδου τάξιν καί πρακτικήν, θά προσκαλέσῃ ἁπάσας τάς Αὐτοκεφάλους Ἐκκλησίας. γ) Τήν ἐπιθυμίαν ἡμῶν ὅπως, παρά τάς οἱασδήποτε δυσκολίας, συνεχίσωμεν τούς θεολογικούς διαλόγους μετά τῶν λοιπῶν Χριστιανῶν, ὡς καί τούς διαθρησκειακούς διαλόγους, ἰδιαιτέρως μετά τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ καί τοῦ Ἰσλάμ, δοθέντος ὅτι ὁ διάλογος ἀποτελεῖ τόν μόνον τρόπον ἐπιλύσεως τῶν μεταξύ τῶν ἀνθρώπων διαφορῶν, ἰδιαιτέρως εἰς μίαν ἐποχήν, ὡς ἡ σημερινή, κατά τήν ὁποίαν αἱ παντοῖαι διαιρέσεις, περιλαμβανομένων καί ἐκείνων ἐν ὀνόματι τῆς θρησκείας, ἀπειλοῦν τήν εἰρήνην καί ἑνότητα τῶν ἀνθρώπων. δ) Τήν ὑποστήριξιν ἡμῶν πρός τάς πρωτοβουλίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, καθώς καί ἄλλων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, διά τήν προστασίαν τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος. Ἡ σημερινή οἰκολογική κρίσις, ὡς ὀφειλομένη καί εἰς πνευματικούς καί ἠθικούς λόγους, καθιστᾷ ἐπιτακτικόν τό χρέος τῆς Ἐκκλησίας ὅπως συμβάλῃ διά τῶν εἰς τήν διάθεσιν αὐτῆς πνευματικῶν μέσων, εἰς τήν προστασίαν τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ ἐκ τῶν συνεπειῶν τῆς ἀνθρωπίνης ἀπληστίας. Πρός τοῦτο ἐπαναβεβαιοῦμεν τόν καθορισμόν τῆς 1ης Σεπτεμβρίου, πρώτης ἡμέρας τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, ὡς ἡμέρας εἰδικῶν προσευχῶν διά τήν προστασίαν τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ, καί ὑποστηρίζομεν τήν εἰσαγωγήν τοῦ θέματος τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος εἰς τήν κατηχητικήν, κηρυγματικήν καί ἐν γένει ποιμαντικήν δρᾶσιν τῶν Ἐκκλησιῶν ἡμῶν, ὡς τοῦτο ἤδη συμβαίνει εἰς ὡρισμένας ἐξ αὐτῶν. ε) Τήν ἀπόφασιν ὅπως προβῶμεν εἰς τάς ἀναγκαίας ἐνεργείας, ἵνα συσταθῇ ιορθόδοξος Ἐπιτροπή πρός μελέτην τῶν θεμάτων βιοηθικῆς, ἐπί τῶν ὁποίων ὁ κόσμος ἀναμένει καί τήν τοποθέτησιν τῆς Ὀρθοδοξίας. Ταῦτα ἀπευθύνοντες πρός τόν ἀνά τόν κόσμον Ὀρθόδοξον λαόν καί τήν οἰκουμένην, εὐχόμεθα «ἔτι καί ἔτι» ἡ εἰρήνη, ἡ δικαιοσύνη καί ἀγάπη τοῦ Θεοῦ νά ἐπικρατήσουν τελικῶς εἰς τήν ζωήν τῶν ἀνθρώπων. «Τῷ δέ δυναμένῳ ὑπέρ πάντα ποιῆσαι ὑπερεκπερισσοῦ ὧν αἰτούμεθα ἤ νοοῦμεν, κατά τήν δύναμιν τήν ἐνεργουμένην ἐν ἡμῖν, αὐτῷ ἡ δόξα ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Ἐφεσίους 3,20-21). Ἀμήν. Ἐν Φαναρίῳ, τῇ 12ῃ Ὀκτωβρίου Ὁ Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαῖος Ὁ Ἀλεξανδρείας Θεόδωρος Ὁ Ἀντιοχείας Ἰγνάτιος Ὁ Ἱεροσολύμων Θεόφιλος Ὁ Μόσχας Ἀλέξιος Ὁ Μαυροβουνίου Ἀμφιλόχιος (ἐκ προσώπου τῆς Ἐκκλησίας Σερβίας) Ὁ Τρανσυλβανίας Λαυρέντιος (ἐκ προσώπου τῆς Ἐκκλησίας Ρουμανίας) Ὁ Βιδινίου ομετιανός (ἐκ προσώπου τῆς Ἐκκλησίας Βουλγαρίας) Ὁ Ζουκδίδι Γεράσιμος (ἐκ προσώπου τῆς Ἐκκλησίας Γεωργίας) Ὁ Κύπρου Χρυσόστομος Ὁ Ἀθηνῶν Ἱερώνυμος Ὁ Βρότσλαβ Ἱερεμίας (ἐκ προσώπου τῆς Ἐκκλησίας Πολωνίας) Ὁ Τιράνων Ἀναστάσιος Ὁ Τσεχίας καί Σλοβακίας Χριστοφόρος 8

9 Ἱστορική ἡ ἐπίσκεψη τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου καί τῶν Μακ. Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στήν Κρήτη Ιστορική ἀποτελεῖ ἡ ἐλεύση τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως κ. κ. Βαρθολομαίου καί τῶν Μακαριωτάτων Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στήν Κρήτη τήν Πέμπτη 16 Ὀκτωβρίου, στά πλαίσια τοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ 2008 ὡς ἔτους τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Ἡ ὑποδοχή τους ἔγινε τό πρωΐ στό ἀεροδρόμιο Ἡρακλείου ἀπό τήν Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας μέ ἐπικεφαλῆς τόν Πρόεδρό της, Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης κ. Εἰρηναῖο, καί ἀπό τούς ἐκπροσώπους τῶν Τοπικῶν Ἀρχῶν. Ἀκολούθησε ἡ ἄφιξη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου καί τῶν λοιπῶν Προκαθημένων στόν αὔλειο χῶρο τοῦ Ἱ. Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου Μηνᾶ, ἀπ ὅπου ὁ Παναγιώτατος κ. κ. Βαρθολομαῖος ἀπηύθυνε μήνυμα πρός τόν Ἱερό Κλῆρο, τίς Μοναστικές ἀδελφότητες καί τόν λαό τῆς Κρήτης. Ὅπως ὑπογράμμισε ὁ Προκαθήμενος τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας: «Ἡ μεγαλόνησος Κρήτη ὑπῆρξε κατά πάσας τάς περιόδους τῆς ἱστορίας ὄχι μόνον ἡ διαχρονικῶς ἀνοικτή γέφυρα συναντήσεως τῶν λαῶν καί τῶν πολιτισμῶν τῶν τριῶν ἠπείρων τῆς λεκάνης τῆς Μεσογείου, τῆς Εὐρώπης, τῆς Ἀσίας καί τῆς Ἀφρικῆς, ἀλλά καί ὁ ἱερός τόπος τῆς δημιουργικῆς συνθέσεως τῶν μεγάλων πολιτισμικῶν παραδόσεων ἀπό τούς μυθικούς χρόνους μέχρι σήμερον. Ὑπό τήν ἔννοιαν ταύτην, ὁ Ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν Παῦλος ἐνέταξε τήν Κρήτην εἰς τό μεγαλόπνοον ἀποστολικόν ὅραμα, τήν διάδοσιν τοῦ Εὐαγγελίου εἰς τόν πεπολιτισμένον ἑλληνορωμαϊκόν κό- 9

10 σμον, ἐπί τῇ βεβαίᾳ ἐλπίδᾳ ὅτι ἀπό τοῦ ἱεροῦ τούτου τόπου τό λυτρωτικόν μήνυμα τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας θά ἀκτινοβόλει εἰς πάντας τούς παρακτίους λαούς τῆς Μεσογείου, τούς ἐγγύς καί τούς μακράν». Ὁ Παναγιώτατος κατέληξε λέγοντας ὅτι: «Ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία σεμνύνεται, διότι ἡ Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, ἀνήκουσα κανονικῶς εἰς τό ἀνά τήν οἰκουμένην ἐκκλησιαστικόν σῶμα τοῦ πανσέπτου Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τιμᾶ τήν μητρικήν μέριμναν δι ὁλοθύμου ἀφοσιώσεως καί τιμᾶται διά τῆς οἰκουμενικῆς ἀναφορᾶς τῆς πνευματικῆς της ἀκτινοβολίας...». Ἀκολούθησε ἡ ἐπίσημη οξολογία στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου, παρουσίᾳ τοῦ ἐκπροσώπου τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως Ὑπουργοῦ Ἐθν. Παδείας καί Θρησκευμάτων κ. Εὐριπίδη Στυλιανίδη, τοῦ Ὑφυπουργοῦ Ἐθν. Ἄμυνας κ. Ἰω. Πλακιωτάκη, τοῦ Γ. Γ. Περιφέρειας Κρήτης κ. Σ. Τσόκα, Βουλευτῶν, Νομαρχῶν, καί ημάρχων τῆς Κρήτης, τῶν ἐκπροσώπων τῶν Ἐνόπλων υνάμεων καί τῶν Σωμάτων Ἀσφαλείας. Ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Εἰρηναῖος στήν προσφώνησή του πρός τήν Α.Θ.Π. τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαῖο καί τούς Μακαριωτάτους Προκαθημένους τῶν ἁπαναχοῦ Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν τόνισε ὅτι «ἡ εὐλογητή παρουσία σας εἰς τήν ἑκατόμπολιν Κρήτην, ἡ ὁποία ἐντάσσεται εἰς τά πλαίσια μιᾶς μεγάλης Ἐπετείου, διά τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, τῆς συμπληρώσεως ἐτῶν ἀπό τῆς γεννήσεως τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, εὐλογεῖ καί τιμᾶ τόν τόπο τοῦτον,... κομίζει τήν Χάριν καί τήν εὐλογία ὅλων τῶν Ἐκκλησιῶν καί πρωτίστως τοῦ μαρτυρικοῦ καί Ἐσταυρωμένου Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου Κων/πόλεως καί προεκτείνει τό μυστήριον τῆς Πεντηκοστῆς εἰς τό Ἡράκλειον καί μεταμορφώνει τόν Ἱερόν Ναόν τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ εἰς ἕνα διαρκές ὑπερῶον τῆς Πεντηκοστῆς». Ἐκ μέρους τῶν Προκαθημένων τῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἀντιφώνησε ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου καί Ἰουστινιανῆς κ. κ. Χρυσόστομος ὁ Β, ὁ ὁποῖος ἀναφέρθηκε στίς μεγάλες συγκινήσεις πού τούς πρόσφερε τό συνέδριο στά βήματα τοῦ Ἀπ. Παύλου μέ τά πολλά καί βουβά προσκυνήματα τῶν προμάχων τῆς πίστεώς μας, τόσο στή Θεοφρούρητη Πόλη τῶν πόλεων, ὅσο καί στή Μικρά Ἀσία, στή Ρόδο καί τώρα στήν Κρήτη. Ὅπως ὑπογράμμισε, ὅταν ὁ Ἀπ. Παῦλος ἐγκατέστησε στήν Κρήτη τόν μαθητή του Ἀπ. Τίτο πρῶτο Ἐπίσκοπο, ξεκινοῦσε μία παγκόσμια ἀνατροπή. Ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν, μέ τήν ὑπέρβαση τῆς ἰουδαϊκῆς διάκρισης μεταξύ καθαρῶν καί ἀκαθάρτων, ἔστρεψε τήν προσοχή στό ἐσωτερικό τοῦ ἀνθρώπου καί πραγματοποίησε τό ἄνοιγμα τοῦ Χριστιανισμοῦ σέ ὅλες τίς φυλές «ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς», διαφορετικά τό κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου θά ἔμενε μέσα στά στενά ἰουδαϊκά ἤ παλαιστινιακά ὅρια. 10

11 Μετά τήν παράθεση προγεύματος καί ἀναμνηστικῶν δώρων στό Ἀρχιεπισκοπικό Μέγαρο, ἡ πομπή ξεκίνησε γιά τήν ἀρχαία Γόρτυνα, ὅπου ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης καί οἱ λοιποί Προκαθήμενοι ξεναγήθηκαν στόν Ἱερό Ναό Παναγίας τῆς Κερᾶς ἀπό τόν κ. Ἰωάννη Βολανάκη, Προϊστάμενο τῆς 13ης Ε.Β.Α. Στή συνέχεια ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ. κ. Βαρθολομαῖος θεμελίωσε τό Βῆμα τοῦ Ἀπ. Παύλου καί φύτευσε συμβολικά ἕνα δέντρο ἐλιᾶς, τονίζοντας ὅτι δέν ἀρκεῖ νά περπατοῦμε πάνω στά χνάρια τοῦ Ἀποστόλου, ἀλλά «πρέπει νά κάνουμε τή διδασκαλία του καθημερινό μας βίωμα. Αὐτή ἦταν ἡ οὐσία τοῦ μηνύματος τοῦ ἀποστολικοῦ ἔργου τοῦ Ἀποστόλου Παύλου τοῦ Οὐρανοβάμονος, ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεό καί ἡ ἀγάπη πρός τόν συνάνθρωπο, ὅπως ἐκεῖνος δίξαξε καί ἔπραξε ἕως τήν ἡμέρα τοῦ μαρτυρίου του, ὅταν ἀποκεφαλίσθηκε στή Ρώμη». Χαιρετισμούς ἀπήυθυναν ἡ Προϊσταμένη τῆς ΚΓ Ἐφορείας Κλασσικῶν Ἀρχαιοτήτων κ. Μαρία Μπρεδάκη, ὁ ήμαρχος Γόρτυνας κ. Μιχ. αριβιανάκης, καί ὁ οἰκεῖος Ἱεράρχης, Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος, ὁ ὁποῖος καλωσόρισε τόν Παναγιώτατο Οἰκουμενικό Πατριάρχη καί τούς Μακαριωτάτους Προκαθημένους στήν ἕδρα τοῦ Ἁγίου Τίτου, τήν πρωτόθρονη Μητρόπολη τῶν Γορτυνίων ἐπεσημαίνοντας «τούς ἀκατάλυτους δεσμούς τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης μέ τό μαρτυρικό Φανάρι, τή Μητέρα Ἐκκλησία τῆς Κων/πόλεως», καί πρόσφερε στόν Παναγιώτατο μιά εἰκόνα ἐντόπιου ἁγιογράφου στήν ὁποία εἰκονίζονται οἱ Ἀπόστολοι Παῦλος καί Τίτος. Στούς Καλούς Λιμένες τόν Παναγιώτατο Οἰκουμενικό Πατριάρχη, τούς Μακαριωτάτους Ἀρχηγούς καί τούς λοιπούς Σεβ. ἐκπροσώπους τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καλωσόρισε ὁ ήμαρχος Μοιρῶν κ. Γεώργιος Ἀρμουτάκης, ὁ ὁποῖος σημείωσε ὅτι ἡ περιοχή αὐτή πού πάτησε ὁ Ἀπ. Παῦλος ἀνέδειξε πλῆθος μαρτύρων, καί ὑπογράμμισε ὅτι «στά πρόσωπα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη καί τῶν Προκαθημένων διακρίνουμε ἕνα μήνυμα ἐλπίδας μέσα σέ μιά δύσκολη περίοδο, πού ἡ κοινωνία βάλλεται καί τορπιλίζεται», καί πρόσφερε στόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη ἕνα Σταυρό Εὐλογίας καί μία ἀνάγλυφη εἰκόνα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, καθώς καί 11

12 ἀναμνηστικά πρός τούς Μακ. Προκαθημένους καί τούς ἄλλους ἐπισήμους. Σύντομο χαιρετισμό ἀπηύθυναν ἀκόμα ὁ πρόεδρος τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου Οἰκιστῶν Καλῶν Λιμένων κ. Στ. Χαριτάκης καί ἡ κ. Ἰωάννα Νικ. Βαρδινογιάννη, πού προσέφεραν ἀναμνηστικά δῶρα. Μετά τό προσκύνημα στό σπήλαιο τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ἀκολούθησε γεῦμα πού παρέθεσε ἡ Νομαρχιακή Αὐτοδιοίκηση Ἡρακλείου στό Πετροκεφάλι τοῦ ήμου Μοιρῶν. Χαιρετισμό ἀπηύθυνε ὁ Μακ. Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ. κ. Ἱερώνυμος, ὁ ὁποῖος ἐξῆρε τό ρόλο τοῦ Πρωτόθρονου Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στόν συντονισμό, στήν ἑνότητα καί τήν ἑνιαία ἔκφραση τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καί κάλεσε τούς Προκαθημένους νά σταθοῦν στό πλευρό τοῦ χαρισματικοῦ Πατριάρχη Κων/πόλεως στούς ἄκρως ἀπαιτητικούς αὐτούς καιρούς. Ὅπως χαρακτηριστικά τόνισε ὁ Μακαριώτατος κ. κ. Ἱερώνυμος «τό κοινό ἀνακοινωθέν τῶν Προκαθημένων ἀποτελεῖ ὁρατό καί χειροπιαστό καρπό τοῦ συνολικοῦ ἤθους τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς ἑνότητάς μας καί σκιαγραφεῖ ἀνάγλυφα τούς ἄξονες πάνω στούς ὁποίους καλούμαστε νά πορευθοῦμε στόν σύγχρονο κόσμο. Ἡ σύναξη καί ἡ προσκυνηματική πορεία εἶναι δίχως ὑπερβολή δῶρο τοῦ Θεοῦ καί κάθε φορά πού μέ τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη βαδίσαμε πάνω στά βήματα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ἦταν ἔντονη ἡ αἴσθηση ἀναβαπτισμοῦ». Ἀκολούθησε ὁ χαιρετισμός ἀπό τή Νομάρχη Ἡρακλείου κ. Εὐαγγελία Σχοιναράκη, ἡ ὁποία σημείωσε ὅτι ἡ ἱστορική αὐτή ἐπίσκεψη ἀποτελεῖ μιά συμβολική καί οὐσιαστική πράξη ἑνότητας τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἀργά τό ἀπόγευμα πραγματοποιήθηκε ἡ καταληκτήρια συνεδρία τοῦ Παύλειου Συνεδρίου στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Τίτου Ἡρακλείου, ὑπό τή σκέπη τοῦ Ἀποστόλου Τίτου, ἀφοῦ ἡ Τιμία Κάρα τοῦ πρώτου Ἐπισκόπου καί Προστάτη τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης εἶχε τοποθετηθεῖ στόν Ἐπισκοπικό θρόνο. Ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Ἀμερικῆς κ. ημήτριος παρουσίασε τά συμπεράσματα τοῦ ιεθνοῦς Βιβλικοῦ Συμποσίου, ὑπογραμμίζοντας τή σημασία τῆς ἐπί τῷ αὐτῷ συνάξεως ὅλων τῶν Προ- 12

13 καθημένων καί τῶν λοιπῶν Συνέδρων καί μάλιστα στούς τόπους ὅπου βάδισε ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν Παῦλος (Ἔφεσο, Ἀττάλεια, Πέργη, Ρόδος καί Κρήτη), πού ἀνήκουν στήν κανονική δικαιοδοσία τοῦ Πατριαρχείου. Ἐξῆρε ἐπίσης τή σημασία τῆς ἐπικοινωνίας μέ τόν λαό τῆς Χάριτος στίς περιοχές πού βάδισε ὁ Ἀπ. Παῦλος, τό ἄνοιγμα του σέ ὅλους ἀδιακρίτως τούς ἀνθρώπους, καί τή διαρκή κλήση τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν σέ μία ἔνταση ἀγάπης καί προσφορᾶς. Ἡ Α.Θ.Π. ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ. κ. Βαρθολομαῖος κατέκλεισε τίς ἐργασίες τοῦ Παύλειου Συνεδρίου, πού εἶχε ξεκίνησε στό Φανάρι τό Σάββατο 11 Ὀκτωβρίου, μιλώντας στήν ἀγγλική γλώσσα καί ἐκφράζοντας τίς εὐχαριστίες καί τήν εὐγνωμοσύνη του γιά τή λαμπρή ὑποδοχή πού ἔτυχαν ἀπό τόν Κρητικό λαό. Ἀκολούθησε σύντομος χαιρετισμός τοῦ ημάρχου Ἡρακλείου κ. Ἰω. Κουράκη, ὁ ὁποῖος ἐξῆρε τόν ρόλο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου στήν ἐπικράτηση τῆς εἰρήνης, τῆς καταλλαγῆς, τοῦ σεβασμοῦ καί τῆς ἀγάπης στή δύσκολη ἐποχή μας. Ἡ ἐπίσκεψη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου καί τῶν Προκαθημένων τῶν ἁπανταχοῦ Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ὁλοκληρώθηκε μέ δεῖπνο, τό ὁποῖο παρέθεσε ἡ Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή Κρήτης καί ὁ Γεν. Γραμματέας τῆς Περιφέρειας Κρήτης κ. Σ. Τσόκας σέ κεντρικό ξενοδοχεῖο τοῦ Ἡρακλείου, ὁ ὁποῖος σέ ἀνάμνηση τῆς ἱστορικῆς ἐπίσκεψης στήν Κρήτη καί «σέ ἔνδειξη ἀγάπης καί σεβασμοῦ», πρόσφερε στόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη μία ποιμαντορική ράβδο. Ἡ ἀναχώρησή τους γιά τήν Πόλη ἔγινε ἀπό τό ἀεροδρόμιο Ἡρακλείου, ὅπου τούς προέπεμψαν ὁ Πρόεδρος καί τά Μέλη τῆς Ἱ. Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ὁ Γενικός Γραμματέας τῆς Περιφέρειας Κρήτης, ἡ Νομάρχης Ἡρακλείου, ὁ ήμαρχος Ἡρακλείου, ὁ ιοικητής τῆς 126 Π.Μ. καί ἄλλοι ἐκπρόσωποι τῶν τοπικῶν Ἀρχῶν καί φορέων, ἐνῶ ἡ χορωδία τῶν Νέων τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης τραγούδησε τραγούδια καί χόρεψε χορούς πρός τιμήν τῶν ὑψηλῶν ἐπισκεπτῶν. 13

14 Στήν παγκόσμια ὕψωση τοῦ Τιμίου καί Ζωοποιοῦ Σταυροῦ Μιχαήλ Τσακιράκη, θεολόγου καθηγητῆ Σῶσον Κύριε, τόν λαόν σου καί εὐλόγησον τήν κληρονομίαν σου, νίκας τοῖς βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος, καί τόν σόν φυλάττων διά τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα» (Ἀπολυτίκιο τῆς ἑορτῆς). Τό ξύλο βγῆκε ἀπό τόν παράδεισο(;!) Σήμερα γίνεται χαρά στόν οὐρανό καί στή γῆ! Σήμερα χαίρονται οἱ ἄγγελοι καί πανηγυρίζουν οἱ ἄνθρωποι, ὅτι ὁ λαμπρότατος Σταυρός τοῦ Ἰ. Χριστοῦ φαίνεται στόν κόσμο, ἀπό τόν ὁποῖο Σταυρό φεύγουν οἱ δαίμονες καί οἱ ἀσθένειες θεραπεύονται καί ὅλα τά πέρατα τῆς γῆς καταφωτίζονται! Σήμερα καί ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ σάν Παράδεισος φαίνεται. Γιατί ὅπως ὁ Παράδεισος εἶχε στό μέσο του τό ξύλο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, πού θανάτωσε τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα γιά τήν παρακοή τους, ἔτσι καί ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία ἔχει στό μέσον της σήμερα, τό Σταυρό, τό ξύλο τῆς ζωῆς, τό ὁποῖο ἀνάστησε τούς πρωτόπλαστους μέ τό θάνατο τοῦ νέου Ἀδάμ, τοῦ Χριστοῦ. Γι αὐτό τόν φανερώνει σήμερα σέ μᾶς τούς ἀνθρώπους, νά τόν ἀπολαύσουμε σάν αἴτιο τῆς ἀναστάσεως ὅλης τῆς ἀνθρώπινης φύσης, σήμερα ὁλοκληρώθηκε ἡ προφητεία τοῦ αυίδ: «ἄς προσκυνήσωμεν εἰς τόν τόπον οὗ ἔστησαν οἱ πόδες αὐτοῦ». «Ὤ πανύμνητον ξύλον τόν βαστάσαν τῶν πάντων Ἁγίων ἁγιώτατον Λόγον ἀπό πάσης ρῦσαι συμφορᾶς ἅπαντας καί τῆς αἰωνίου λύτρωσαι κολάσεως τούς σοί βοῶντας, Ἀλληλούια» (Ἀπό τούς 24 οἴκους εἰς τή νοητή κλίμακα τοῦ Τιμίου Σταυροῦ). Ἡ ἱστορία τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, μᾶς δείχνει πώς πράγματι, αὐτό τό εὐλογημένο ξύλο τῆς ζωῆς βγῆκε ἀπό τόν Παράδεισο, γιά νά ἐπαναφέρει τόν ἄνθρωπο στήν Παραδείσια ζωή. Εἶναι ἡ ὑπακοή, τό ξύλο τῆς ζωῆς τό εὐλογημένο, γιατί ὁ νέος Ἀδάμ ἔκανε ὑπακοή στό Θεό Πατέρα, ὑπακοή μέχρι θανάτου, θανάτου δέ Σταυροῦ. Ὅμως αὐτή ἡ ὑπακοή εἶχε ἀποτέλεσμα τήν νίκη κατά τοῦ θανάτου καί τήν ἐκ νεκρῶν Ἀνάστασιν. Γι αὐτό καί ἡ Ἐκκλησία μας παρέρχεται τό θρῆνο τοῦ Σταυροῦ, γιατί βλέπει μέσα σ αὐτόν, τό θρίαμβο τῆς Ἀναστάσεως: «Τό Σταυρόν σου προσκυνοῦμεν, έσποτα καί τήν ἁγίαν σου Ἀνάστασιν δοξάζομεν». Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος θαυμάζει τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος διά τοῦ Σταυροῦ ὁδηγεῖ τούς πιστούς στή σωτηρία καί κατατροπώνει τό ἔργο τοῦ διαβόλου: «Ὤ θείας ἀληθῶς σοφίας καί μηχανῆς οὐρανίου! Σταυρός ἐπήγνυτο καί εἰδωλολατρεία κατεστρέφετο. Σταυρός ἐγείρετο καί διαβολική δυναστεία κατεδικάζετο» (PG 28, 1056). Ἀλλά καί ὁ συμπατριώτης μας, ὁ ἅγιος Ἀνδρέας, σέ ὁμιλία κατά τήν ἑορτή τῆς Ὑψώσεως, ὑμνεῖ μέ τό δικό του τρόπο τό Σταυρό καί λέγει: «Σταυρός, χριστιανῶν ἐλπίς, ἀπεγνωσμένων σωτήρ, ὑγείας δοτήρ, νενεκρωμένων ζωή, εὐσεβείας πρόγραμμα, βλασφημίας φίμωτρον, Σταυρός ὅπλον κατ ἐχθρῶν, σκῆπτρον βασιλείας, διάδημα κάλλους, τύπος ἄγραφος, ράβδος δυνάμεως, ἔρεισμα πίστεως, βακτηρία γήρους, ὁδηγός τυφλῶν, φῶς τῶν ἐν σκότει, παιδευτής ἀφρόνων, διδάσκαλος νηπίων, ἁμαρτίας ἀναίρεσις, μετανοίας ἔνδειξις, δικαιοσύνης ὑπογραφεύς ζωῆς πρόξενος, θανάτου λύσις, φθορᾶς ἀλλοτρίωσις, πυρός σβε- 14

15 στήριον, πρός Θεόν παρρησία, κλείς οὐρανῶν βασιλείας. Σταυρός φύλαξ ἐν νυκτί, ἐν ἡμέρᾳ πύργος, ἐν σκότει χειραγωγός, ἐν εὐθυμίᾳ χαλινός, ἐν ἀθυμίᾳ ψυχαγωγός, διαλλακτήριος, ἱκέσιος, φίλιος, συνήγορος προασπιστής, ἐπίκουρος» (PG 97, ). Ὁ Σταυρός ἀνίκητο ἅρμα Φαίνεται λοιπόν, πώς ὁ Κύριός μας Ἰ. Χριστός, ἀφοῦ νίκησε τόν διάβολο καί τόν θάνατο μέ τό Σταυρό του, ἄφησε καί σέ μᾶς αὐτό τό ἀνίκητο ὅπλο, γιά νά νικοῦμε καί ἐμεῖς μέ τή σειρά μας στόν ἀόρατο καί πνευματικό πόλεμο. «Εἴδατε ἀγαπητοί χριστιανοί μέ τί φοβερό ὅπλο δυναμώνει ὁ Μέγας Βασιλέας καί Θεός τό στρατιώτη του, δέν τοῦ δίνει σιδερένια πανοπλία, οὔτε κοντάρι, οὔτε σπαθί, οὔτε ἀσπίδα, οὔτε τίποτε ἄλλο ἀπό τά ἅρματα τῶν ἐπίγειων στρατιωτῶν, ἀλλά τί; Τόν τίμιο καί ἅγιο Σταυρό. Αὐτός εἶναι καί μαχαίρι, αὐτός εἶναι καί τό ἀκόντιο, αὐτός εἶναι καί τό ἅρμα ἄν χρειασθεῖ» (Θησαυρός αμασκηνοῦ, Εἰς τήν προσκύνησιν τοῦ τιμίου Σταυροῦ). Ὁρίζει, λοιπόν ὁ Κύριος στό σημερινό εὐαγγέλιο ὅτι, «ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν, καί ἀράτω τόν σταυρόν αὐτοῦ καί ἀκολουθείτω μοι» (Μαρκ. 8,34). Τρία σημεῖα, θά λέγαμε ὅτι διακρίνονται σέ αὐτή τήν ἐντολή τοῦ Κυρίου: τό πρῶτο εἶναι ἡ ἄρνηση τοῦ ἑαυτοῦ μας, τό δεύτερο νά πάρουμε τό σταυρό μας καί τό τρίτο νά τόν ἀκολουθήσουμε. Ἡ ἄρνηση τοῦ ἑαυτοῦ μας Ὅμως ἄς δοῦμε τί σημαίνει ἡ ἄρνηση τοῦ ἐαυτοῦ μας. Γιά νά τό καταλάβουμε εὐκολότερα αὐτό, πρέπει νά σκεφτοῦμε τί νοιώθουμε ὅταν ἀρνηθοῦμε κάποιον ἄλλο ἄνθρωπο. Τότε βέβαια δέν ἐπιζητοῦμε καμιά σχέση μαζί του, ἀλλά καί στίς συμφορές τοῦ πάλι δέν τόν σκεφτόμαστε, γιατί μία καί γιά πάντα τόν ἀρνηθήκαμε! Ἔτσι τό θέλει καί ὁ Θεός γιά τόν ἑαυτό μας, νά μή λυπούμαστε γιά τήν κακοπάθεια τοῦ κορμιοῦ μας, εἴτε μᾶς δείρουν γιά τό ὄνομά του, εἴτε μᾶς τιμωρήσουν γιά τήν ἀγάπη του, εἴτε τίποτα ἄλλο θλιβερό μᾶς κάνουν γιά τή πίστη μας, νά μή τό βάζουμε στό νοῦ μας, νά ἀρνούμεθα καί τά δικαιώματά μας «εὐλογητός εἰ Κύριε, δίδαξόν με τά δικαιώματά Σου». Αὐτό ἐπισημαίνει ὁ Κύριος λέγοντας ὄχι «ἀρνησάσθω» ἀλλά «ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν», δηλ. παντελῶς καί τελείως! «Ἀράτω τόν Σταυρόν αὐτοῦ» Τό δεύτερο σημεῖο, στήν ἐντολή τοῦ Κυρίου, εἶναι νά σηκώσουμε ἐπάνω μας τό σταυρό μας. Ὅπως ὁ καλός στρατηγός, ἐξοπλίζει μέ τό καλύτερο ὅπλο τούς στρατιῶτες του, ἔτσι καί ὁ Κύριος μᾶς δίνει γιά ἅρμα τόν Σταυρό καί εἶναι σάν νά μᾶς λέγει: Εἴδατε ὁ Σταυρός μου πόσα κατόρθωσε, εἴδατε πῶς νίκησα τόν θάνατο, πῶς καταπάτησα τό κράτος τοῦ ιαβόλου; Λοιπόν καί ἐσεῖς, κατά τόν ἴδιο τρόπο, μέ τή δύναμη τοῦ Σταυροῦ μπορεῖτε νά κάνετε τά ἴδια καί ἀκόμα περισσότερα, γιατί «ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ καί μείζονα τούτων ποιήσει». Ὁ Χριστός μᾶς καλεῖ νά σηκώσουμε τό σταυρό μας καί νά σταυρώσομε τόν ἑαυτό μας. Θά σκεφτεῖ ἴσως κάποιος, πῶς γίνεται αὐτό; Πρέπει νά σηκώσω κανένα ξύλινο σταυρό σάν τόν Χριστό μου καί νά σταυρωθῶ; Ὄχι βέβαια, δέν μᾶς μιλᾶ γιά τέτοιο θάνατο ὁ Κύριος, ἀλλά γιά τόν προαιρετικό. Ὅταν νεκρώσουμε τά πάθη, ὅταν καταφρονήσομε τίς ὀρέξεις τοῦ κορμιοῦ, ὅταν θανατώσουμε τά ἄπρεπα θελήματα, τότε λέγεται ὅτι πεθάναμε τόν προαιρετικό θάνατο. Καθώς ὅμως θανατώνεται τό κορμί μας, ἡ ψυχή ζωοποιεῖται! Αὐτό θέλει νά πεῖ τό «ἀράτω τόν σταυρόν αὐτοῦ». 15

16 «Καί ἀκολουθείτω μοι» Συνεχίζοντας στό τρίτο σημεῖο τῆς ἐντολῆς, ὁ Κύριος ὁρίζει «καί ἀκολουθείτω μοι». Γιά νά κατανοήσομε καλύτερα πρέπει νά θυμηθοῦμε τό παράδειγμα τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καί ἰδιαίτερα τῶν πρωτοκορυφαίων Πέτρου καί Παύλου. Ὁ Πέτρος ἀκολούθησε τό Χριστό καί γιά τήν ἀγάπη Του, στό τέλος σταυρώθηκε ἀνάποδα! Ἀλλά καί τό παράδειγμα τοῦ ἀποστόλου Παύλου πού ἔλεγε: «τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπό τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ; Θλίψις ἤ στεναχωρία, ἤ διωγμός, ἤ λιμός, ἤ γυμνότης ἤ κίνδυνος ἤ μάχαιρα;». Τό ἴδιο παράδειγμα ἀποτελεῖ καί ὁ Προφήτης αυίδ, πού ἔλεγε: «Ἕνεκά σου θανατούμεθα ὅλην τήν ἡμέραν, ἐλλογίσθημεν ὡς πρόβατα ἐπί σφαγῆς». Οἱ ἀσκητές ἐπίσης πού ἀσκήτευαν καί νέκρωσαν τό κορμί τους μέ τήν ἐγκράτεια καί πέτυχαν τή βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Ὁλόκληρη ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία ἀπό τέτοια πρότυπα ἁγίων ἀποτελεῖται. Μάλιστα στίς περισσότερες εἰκόνες τους, παρατηροῦμε στό δεξί τους χέρι νά προτείνουν τό Σταυρό ἐνῶ στό ἀριστερό εἶναι σηκωμένη ἀρνητικά ἡ παλάμη τους. Τό μήνυμα πού μᾶς στέλνουν εἶναι ξεκάθαρο. Εἶναι σάν νά μᾶς λένε: «ὁπλιστεῖτε μέ τή δύναμη τοῦ Τιμίου καί Ζωοποιοῦ Σταυροῦ, ναί στό Χριστό καί τίς ἐντολές του, μέ αὐτά νικήσαμε καί ἐμεῖς, ὄχι ὅμως στήν ἁμαρτία, ὄχι στόν ιάβολο καί τά ἔργα του». Γι αὐτό εὐλογημένοι Χριστιανοί ἄς δυναμωθοῦμε καί ἐμεῖς μ αὐτόν τόν Τίμιο καί Ἅγιο Σταυρό, ὥστε νά μιμηθοῦμε τό Χριστό ἀλλά καί τούς ἁγίους μας στήν ἀγάπη καί τά ἔργα της. Ἕνα σύγχρονο παράδειγμα θά ἀναφέρω παρακάτω, τέτοιας σταυρωμένης ἀγάπης, γιατί μπορεῖ ὁ λογισμός νά πεῖ σέ κανένα ἀναγνώστη, ὅτι δέν μποροῦν νά ἐφαρμοστοῦν σήμερα οἱ ἐντολές τοῦ Κυρίου μας. Ἡ προδομένη ἀγάπη Ὁ πατήρ Ὀνούφριος εἶναι μοναχός στήν ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος στήν Πεντέλη Ἀττικῆς. Κάποτε, λοιπόν, πού ἐπισκέφθηκα τό μοναστήρι του, γιατί γίνονταν παράκληση στόν ἅγιο, μᾶς διηγήθηκε χάριν ὠφέλειας πνευματικῆς, τό ἑξῆς συγκλονιστικό περιστατικό: Πολλές φορές ἐπισκεπτόταν τήν ὀγκολογική κλινική τοῦ Ἱπποκράτειου νοσοκομείου, γιά νά κάνει πράξη τήν ἀγάπη του πρός τόν πάσχοντα συνάνθρωπο. ιακονοῦσε τούς ἀσθενεῖς, πού ἦταν βέβαια καρκινοπαθεῖς! Γνώρισε ἐκεῖ καί μία ἀσθενῆ, πού εἶχε ἐγχειρισθεῖ στό παχύ ἔντερο καί τήν ὁποία διακονοῦσε μέ πολύ ἀγάπη καί πιστότητα κάποια ἄλλη κυρία. Ὁ πατήρ Ὀνούφριος παρατηροῦσε ἐντυπωσιασμένος ἀρκετές ἡμέρες τή φροντίδα αὐτῆς τῆς κυρίας, γιατί ὅπως μᾶς εἶπε, ἐξ αἰτίας τῆς ἀφαίρεσης τμήματος τοῦ παχέους ἐντέρου, οἱ γιατροί εἶχαν ἀνοίξει παρά φύση ἕδρα στό πλάι τῆς κοιλιᾶς τῆς ἀσθενοῦς, γιά νά ἐξυπηρετεῖται ἡ λειτουργία τοῦ ἐντέρου καί αὐτή ἡ ταλαιπωρία τῆς ἀσθενοῦς συνοδευόταν καί ἀπό δυσοσμία. Κάποια ἡμέρα ὅμως δέν ἦλθε ἐκείνη ἡ κυρία πού τή διακονοῦσε καί τήν ἀνάπαυε καί προσφέρθηκε ὁ πατήρ Ὀνούφριος νά τή διακονήσει. Καθώς τή διακονοῦσε τήν ρώτησε: «Γιατί δέν ἦλθε σήμερα ἐκείνη ἡ συγγενής σας;» Ἡ ἀσθενής μέ σιγανή φωνή, τοῦ εἶπε: «δέν εἶναι συγγενής μου», καί ὁ μοναχός ἀπάντησε: «Νά μέ συγχωρεῖται, ἀλλά μέ τήν ἀγάπη πού σᾶς δείχνει, νομίζει κανείς ὅτι εἶναι ἀδελφή σας». Τότε ἡ ἀσθενής βούρκωσε καί μέ τρεμάμενη φωνή εἶπε στόν μοναχό νά πλησιάσει νά τοῦ πεῖ μυστικά. Ὁ πατήρ Ὀνούφριος ἔσκυψε καί συγκλονισμένος ἀκούει τήν ἀσθενή νά λέει πώς: «ἐκείνης τῆς γυναίκας, πού μέ διακονεῖ μέ τόση ἀγάπη, ἐγώ κάποτε τῆς ἔκλεψα τόν ἄνδρα καί διέλυσα τό σπίτι της!» Ἀγαπᾶτε τούς ἐχθρούς σας Λοιπόν ἀναγνώστη, φίλε τοῦ Χριστοῦ, πού βρῆκε τέτοια δύναμη αὐτή ἡ προδομένη ψυχή καί ἀντί γιά μίσος καί ἐκδίκηση καλλιέργησε τήν ἀγάπη πρός τήν ἐχθρό της, ἄν ὄχι στήν ἄπειρη ἀγάπη τοῦ Ἐσταυρωμένου, πού καί κρεμασμένος στό Σταυρό του, συγχωρεῖ τούς σταυρωτές του καί καλεῖ καί ἐμᾶς νά συγχωροῦμε καί νά ἀγαπᾶμε τούς ἐχθρούς μας, νά εὐλογοῦμε τούς διῶκτες μας καί ἔτσι θά μοιάσομε στόν Πατέρα Θεό καί θά ὀνομαστοῦμε παιδιά του!!! Αὐτή λοιπόν εἶναι καί ἡ δική μας θέση, στό Σταυρό, σταυρωμένοι στό ξύλο τῆς ὑπακοῆς, πού βγῆκε ἀπό τόν Παράδεισο. Ὅμως αὐτή αὐτή ἡ θέση σημαίνει ταυτόχρονα καί τήν μετάθεσή μας στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν τήν ὁποία εὔχομαι ὁλόψυχα σέ ὅλους μας. Ἀμήν! 16

17 Ἡ ἀτεκνία τῆς Ἄννας καί ἡ γέννηση τῆς Μαρίας - Θεοτόκου (Πατερική προσέγγιση) Ἀποστόλου Μπουρνέλη, Ἀν. Καθηγητῆ Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης 1. Προλεγόμενα Ομήνας Σεπτέμβριος εἶναι ὁ πρῶτος τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, ὁ ὁποῖος μᾶς εἰσάγει ἤδη ἀπό τίς πρῶτες ἡμέρες του στήν τιμή τοῦ προσώπου τῆς Θεοτόκου. Ἀρχίζει μέ μία ἑορτή, σταθμό καί ὁρόσημο, τή γέννηση τῆς Παρθένου. Ἕνα γεγονός μεγίστης σημασίας, ἀφοῦ μέ τή γέννηση τῆς Μαρίας, ὅλα ὅσα ἀκολούθησαν ἐνσαρκώνουν τό σχέδιο τῆς θείας οἰκονομίας. Μέ χειραγωγούς, ὅπως πάντα, τούς θεοφόρους Πατέρες θά ἐπιχειρήσουμε μιά προσέγγιση τοῦ θέματος ἐνημερώνοντας τούς φίλους ἀναγνῶστες καί προσφιλεῖς ἀναγνώστριες ὅτι, ἐπειδή τά κείμενα πού θά παρουσιάσουμε εἶναι ἐκτενῆ, τά παραθέτομε μεταφρασμένα. 2. Γενεαλογία Θεοτόκου Σύμφωνα μέ τίς ὑπάρχουσες μαρτυρίες ἡ Ἄννα μητέρα τῆς Παναγίας ἦταν κόρη τοῦ ἱερέως Ματθάν καί τῆς συζύγου του Μαρίας, ἀδελφή τῆς Μαριάμ καί τῆς Σοββῆς, τῶν ὁποίων τά παιδιά (Σαλώμη καί Ἐλισάβετ) εἶχαν συγγένεια μεταξύ τους καί μέ τήν Παρθένο - Μαρία. Ὁ Ἱππόλυτος Θηβαῖος μᾶς παρέχει στοιχεῖα γενεαλογικά ὡς ἑξῆς: «Ὁ Ἰάκωβος πού χειροτονήθηκε ἀπό τούς Ἀποστόλους πρῶτος ἐπίσκοπος, λένε πώς ἦταν κατά σάρκα ἀδελφός τοῦ Κυρίου, ἦταν γιός τοῦ μαραγκοῦ Ἰωσήφ ἀπό τήν πρώτη του γυναίκα καί ἀδελφός τοῦ Σίμωνα, τοῦ Ἰούδα καί τοῦ Ἰωσῆ. Ὁ Ἰωσήφ ἀπέκτησε τέσσερις γιούς καί δύο θυγατέρες, τήν Ἐσθήρ καί τήν Μάρθα ἀπό τή σύζυγό του Σαλώμη, πού ἦταν θυγατέρα τοῦ Ἀγγαίου, ὁ ὁποῖος ἦταν ἀδελφός τοῦ ἱερέα Ζαχαρία, πού ἦταν πατέρας τοῦ βαπτιστῆ Ἰωάννη καί γιός τοῦ Βαραχίου, ὁ ὁποῖος ἦταν γιός τοῦ ἱερέα Ἀβιᾶ. Τότε χήρευσε ὁ Ἰωσήφ. Ἔτσι ὁ βαπτιστής Ἰωάννης καί ἡ Σαλώμη εἶναι παιδιά ἀδελφῶν ἀρσενικῶν. Ὁ Ἀγγαῖος ἦταν γιός τοῦ Βαραχίου καί θεῖος τοῦ Ἰωάννη, ἐπίσης καί ὁ Ζαχαρίας ἦταν ἀδελφός τοῦ Ἀγγαίου καί θεῖος τῆς Σαλώμης, πού ἦταν σύζυγος τοῦ μαραγκοῦ Ἰωσήφ. Αὐτή ἡ Σαλώμη δέν ἦταν ἡ μαία, ἀλλά ἡ σύζυγος τοῦ μαραγκοῦ Ἰωσήφ, γιατί ἡ μαία Σαλώμη καταγόταν ἀπό τή Βηθλεέμ καί ἦταν κι αὐτή ἀνεψιά τῆς Ἐλισάβετ καί τῆς ἁγίας Παρθένου Μαρίας, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ τό κατά Λουκᾶν Εὐαγγέλιο. Ὑπῆρχαν τρεῖς ἀδελφές πού κατάγονταν ἀπό τή Βηθλεέμ, θυγατέρες τοῦ ἱερέα Ματθάν καί τῆς συζύγου του Μαρίας, τήν ἐποχή πού βασίλευαν ἡ Κλεοπάτρα καί ὁ Σώπαρος ὁ Πέρσης, πρίν ἀπό τή βασιλεία τοῦ Ἡρώδη, τοῦ γιοῦ τοῦ Ἀντιπάτρου. Ἡ πρώτη ὀνομαζόταν Μαριάμ, ἡ δεύτερη Σοββή καί ἡ τρίτη Ἄννα. Ἡ πρώτη παντρεύθηκε στή Βηθλεέμ καί γέννησε τή Σαλώμη τή μαία, παντρεύθηκε καί ἡ δεύτερη στήν Βηθλεέμ καί γέννησε τήν Ἐλισάβετ, παντρεύθηκε καί ἡ τρίτη στήν περιοχή τῆς Γαλιλαίας καί γέννησε τή Μαρία τή Θεοτόκο, ὥστε ἡ Σαλώμη, ἡ Ἐλισάβετ καί ἡ ἁγία Μαρία ἡ Θεοτόκος ἦσαν θυγατέρες τριῶν γυναικῶν πού ἦσαν ἀδελφές. Ἔτσι λοιπόν λέγεται ὅτι ὁ βαπτιστής Ἰωάννης καί ὁ Κύριός μας ἦταν πρῶτα ξαδέλφια. Ὀνομάζεται ὁ Κύριος καί γιός τοῦ Ἰωσήφ, ἐπειδή μέ τούς γιούς τοῦ Ἰωσήφ ἀπό τήν πρώτη του γυναίκα εἶναι ἀδελφός, ἐξαιτίας τῆς κοινῆς συμβιώσεως καί ἐξαιτίας τῆς συγγένειας τοῦ Ἀγγαίου, πού ἦταν ἀδελφός τοῦ ἱερέα Ζαχαρία» 1. Ἐπίσης ὁ Ἰωάννης αμασκηνός παραθέτει καί ἐκεῖνος κάποια βιογραφικά στοιχεῖα μέ τά ὁποῖα φωτίζει τό θέμα μας: «Ἀπ τή γενιά τοῦ Νάθαν, πού ἦταν γιός τοῦ αυίδ, ὁ Λευί ἀπέκτησε τόν Μελχί καί τόν Πάνθηρα. Ὁ Πάνθηρας ἀπέκτησε αὐτόν πού ὀνομάστηκε Βαρπάνθηρας. Αὐτός ἀπέκτησε τόν Ἰωακείμ, ὁ ὁποῖος ἀπέκτησε τήν ἁγία Θεοτόκο. Ἀπ τή γενιά τοῦ Σολομώντα, πού ἦταν γιός τοῦ αβίδ, ὁ Ματθάν ἔλαβε κάποια ὡς σύζυγο ἀπ 17

18 τήν ὁποία ἀπέκτησε τόν Ἰακώβ. Ὅταν πέθανε ὁ Ματθάν, ὁ γιός τοῦ Λευί καί ἀδελφός τοῦ Πάνθηρα ἀπό τή φυλή τοῦ Νάθαν, ὁ Μελχί, πῆρε σύζυγο τή χήρα τοῦ Ματθάν καί μητέρα τοῦ Ἰακώβ καί ἀπ αὐτήν ἀπέκτησε τόν Ἠλί. Ὁ Ἰακώβ καί ὁ Ἠλί ἔγιναν ἀδέλφια ὁμομήτρια, ἐνῶ καταγόταν ὁ πρῶτος ἀπό τή φυλή τοῦ Σολομώντα καί ὁ δεύτερος ἀπό τή φυλή Νάθαν. Ὁ Ἠλί ἀπό τή φυλή τοῦ Νάθαν πέθανε ἄτεκνος, γι αὐτό ὁ Ἰακώβ ὁ ἀδελφός του, πού καταγόταν ἀπό τή φυλή τοῦ Σολομώντα, νυμφεύθηκε τή γυναίκα τοῦ ἀδελφοῦ του καί ἀπέκτησε τόν Ἰωσήφ. Ὁ Ἰωσήφ λοιπόν εἶναι φυσικός γιός τοῦ Ἰακώβ, πού κατάγεται ἀπό τή γενιά τοῦ Σολομώντα, νομικά ὅμως εἶναι γιός τοῦ Ἠλί ἀπό τή φυλή Νάθαν» Ἡ Γέννηση τῆς Θεοτόκου ψηφιδωτό ἀπό τή Μονή τῆς Χώρας στήν Κων/πολη, Ἀτεκνία Ἄννης καί συνέπειές της Εἶναι γνωστό ὅτι τό θεοφιλές ζεῦγος, ἐνῶ εἶχε μακρό ἔγγαμο βίο ἦταν ἄτεκνο. Ὁ κοινωνικός περίγυρος σχολίαζε ἀρνητικά τό θέμα. Ὁ ὀνειδισμός τους ἦταν μεγάλος, σέ σημεῖο πού δέν ἐπέτρεψαν στόν Ἰωακείμ νά προσφέρει τά δῶρα θυσίας πρός τό Θεό. Τό πρωτευαγγέλιο τοῦ Ἰακώβου διασώζει τό γεγονός ὡς ἀκολούθως: «Ἤγγικεν δέ ἡ ἡμέρα Κυρίου ἡ μεγάλη, καί προσέφεραν οἱ υἱοί Ἰσραήλ τά δῶρα αὐτῶν καί ἔστη κατενώπιον αὐτοῦ Ῥουβίμ λέγων. Οὐκ ἐξεστίν σοι πρῶτον προσενεγκεῖν τά δώρά σου, καθότι σπέρμα οὐκ ἐποίησας ἐν τῷ Ἰσραήλ. Καί ἐλυπήθη Ἰωακείμ σφόδρα, καί ἀπίει εἰς τήν δωδεκάφυλον τοῦ λαοῦ λέγων. Θεάσομαι τήν δωδεκάφυλον τοῦ Ἰσραήλ, εἰ ἐγώ μόνος οὐκ ἐποίησα σπέρμα ἐν τῷ Ἰσραήλ καί ἠρεύνησε, καί εὗρε πάντας τούς δικαίους ὅτι σπέρμα ἀνέστησαν ἐν τῷ Ἰσραήλ». Καί λίγο παρακάτω στό Πρωτευαγγέλιο καταγράφεται. «Ἡ δέ γυνή αὐτοῦ Ἄννα δύο θρήνους ἐθρήνει καί δύο κοπετούς ἐκόπτετο, λέγουσα. Κόψομαι τήν χηρείαν μου, κόψομαι καί τήν ἀτεκνίαν μου» 3. Ὁ Ἰσίδωρος Γλαβᾶς σχολιάζοντας τήν ἀτεκνία τοῦ ζεύγους καί τίς συνέπειές της λέγει. «Ἐνῶ γιά μεγάλο χρονικό διάστημα ἦσαν παντρεμένοι, δέν εἶχαν τήν τύχη νά ἀποκτήσουν παιδί. Αὐτό τό θεωροῦσαν πολύ στενόχωρο, γιατί τούς τρυποῦσε κυριολεκτικά τήν καρδιά. Κάποτε ὅταν γιορταζόταν ἡ πιό μεγάλη ἰουδαϊκή γιορτή, πρόσφεραν ὅπως συνηθιζόταν στό ἱερό τίς προσφορές τους. Ὁ ἱερέας Ρουβίμ πού εἶχε ὑπηρεσία στό θυσιαστήριο, δέν δέχεται τά δῶρα τους, προσβάλλει χλευαστικά τό ζευγάρι λέγοντας. έν ἐπιτρέπεται ἐσεῖς νά προσφέρεται δῶρα στόν Θεό ἀφοῦ εἴσαστε ἄτεκνοι Ἰσραηλίτες» 4. Καί ὁ Ἰάκωβος Κοκκινοβαφίτης σέ σχετικό λόγο του θά καταγράψει τόν ἀγώνα καρτερίας τῆς φιλαρέτου Ἄννης ὡς κατωτέρω: «Τῆς Ἄννης, ὅμως, τῆς ταιριαστῆς του συζύγου, πόσο μεγάλα εἶναι τά κατορθώματα! Συγκρινόμενα μέ τοῦ συζύγου της πού δέχτηκε τή χάρη, ὄχι μόνο κατώτερα δέν εἶναι, ἀλλά καί πολύ ἀνώτερα. Αὐτή ἔκανε διπλό ἀγώνα καρτερίας. Τήν πολιορκοῦσαν ἀπό δύο μεριές, ἀπό τήν μία ἡ ἀπουσία καί ἡ ἄγνωστη διαμονή τοῦ συζύγου της καί ἀπό τήν ἄλλη οἱ λοιδορίες γιά τήν ἀτεκνία της. Ἀμυνόμενη σ ὅλα αὐτά εἶχε σύμμαχό της τήν ἐλπίδα καί τήν πίστη καί γι αὐτό ἄντεχε. Στά χαμένα πῆγε ὅμως κι ὁ διπλός ὀνειδισμός ἐναντίον της, πρῶτα τῶν συμπατριωτῶν της καί ἀργότερα τῆς δούλης της, ὁ ὁποῖος τήν πλήγωσε πολύ βαθιά» 5. Ὁ Θεοφύλακτος Βουλγαρίας δίδει τή δική του θεολογική ἑρμηνεία σχετικά μέ τό λόγο

19 Ἡ κολακεία τῆς Θεοτόκου ψηφιδωτό ἀπό τή Μονή τῆς Χώρας στήν Κων/πολη, ἀτεκνίας τῶν Ἰωακείμ καί Ἄννης. Σέ σχετικό λόγο του ὑπογραμμίζει: «Ἦσαν ἄμεμπτοι σ ὅλα τους στή ζωή, κινδύνευαν ὅμως νά μή ξεφύγουν τό ὄνειδος τῆς ἀτεκνίας στή ζωή τους, εἴτε ἤθελε ὁ Θεός νά δοκιμάσει τήν πίστη τους, ὅπως ἀκριβῶς ἔκανε μέ τόν προπάτορα Ἀβραάμ (γιατί συνηθίζει ὁ Θεός νά φορτώνει τούς πιό δυνατούς μέ μεγαλύτερο βάρος, γιά νά στεφανώνονται στό τέλος πιό λαμπρά γιά τήν πίστη τους καί γιά νά γίνονται παρηγοριά γιά τούς κατοπινούς ἀνθρώπους), εἴτε γιατί ἤθελε νά δείξει σ αὐτούς κάτι ἄλλο πιό μυστικό καί πιό συμβολικό. Ὅμως ἐκεῖνοι, ὅπως καί νά τό ποῦμε, σκίζονταν ἡ καρδιά τους καί μέ τήν ἀνάμνηση τῆς ἀτεκνίας τους ταράζονταν πολύ. Ἰδιαίτερα τή μακάρια Ἄννα ἡ ρομφαία τῆς ἀτεκνίας τῆς μάτωνε τήν καρδιά - γιατί τί νομίζουμε πώς εἶναι ἡ γυναίκα; Εἶναι ἕνα εὐαίσθητο ὄν, εὐάλωτο στή λύπη καί πολύ εὐαίσθητο στή φιλοτιμία» Ἡ ἀντίδραση τοῦ φιλάγιου ζεύγους Σύμφωνα μέ τό Πρωτευαγγέλιο μετά τήν ἀποπομπή τοῦ Ἰωακείμ ἐκ μέρους τοῦ ἱερατείου, ἐκεῖνος «ἐλυπήθη σφόδρα, καί οὐκ ἐφάνη τῇ γυναικί αὐτοῦ, ἀλλ ἔδωκεν ἑαυτόν εἰς τήν ἔρημον κἀκεῖ ἔπηξε τήν σκηνήν αὐτοῦ, καί ἐνήστευσεν ἡμέρας τεσσαράκοντα καί νύκτας τεσσαράκοντα, λέγων ἐν ἑαυτῷ. Οὐ καταβήσομαι οὔτε ἐπί βρωτόν οὔτε ἐπί ποτόν, ἕως οὗ ἐπισκέψεταί με κύριος ὁ Θεός μου, καί ἔσται μου ἡ εὐχή βρῶμα καί πόμα» 7. Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά ἡ σύζυγός του Ἄννα «ἐλυπήθη σφόδρα, καί περιείλατο τά ἱμάτια αὐτῆς τά πενθικά, καί ἀπεσμήξατο τήν κεφαλήν αὐτῆς καί ἐνεδύσατο τά ἱμάτια αὐτῆς τά νυμφικά, καί περί ὥραν ἐνάτην κατέβη εἰς τόν παράδεισον τοῦ περιπατῆσαι, καί εἶδε δαφνηδαίαν, καί ἐκάθισεν ὑποκάτω αὐτῆς, καί ἐλιτάνευσεν τόν δεσπότην λέγουσα. Ὁ Θεός τῶν πατέρων ἡμῶν, εὐλόγησόν με καί ἐπάκουσον τῆς δεήσεώς μου, καθώς εὐλόγησας τήν μήτραν Σάρρας καί ἔδωκας αὐτῇ υἱόν τόν Ἰσαάκ» 8. Κατά τον Ἰσίδωρο Γλαβᾶ, τό εὐσεβές ζεῦγος οὔτε ἀπελπίζεται, οὔτε ἀπογοητεύεται, οὔτε ἀντιδρᾶ μέ ἀρές καί γογγυσμούς πρός τό δημιουργό τους. Ἀλλά «ὅπως ταιριάζει σέ δίκαιους καί τέτοιας ἀρετῆς ἀνθρώπους καταφεύγουν στόν Θεό, ὁ ὁποῖος μπορεῖ ἀπό λίθους νά δημιουργήσει παιδιά, ἔχοντας στόν νοῦ τους τίς γνωστές Σάρρα καί Ρεβέκκα, τή γυναίκα του Μανωέ καί πολλές ἄλλες γυναῖκες πού ἀνήκουν στήν ἴδια κατηγορία, οἱ ὁποῖες, ἐνῶ ἦσαν στεῖρες, πέτυχαν μέ τήν προσευχή νά γεννήσουν. Ἀναμεταξύ τους λοιπόν οἱ δύο καλοί σύζυγοι, ἀφοῦ ἀντάλλαξαν ἀπόψεις, ἡ γυναίκα πείθει τόν ἄνδρα της νά μήν πράξουν κάτι ἀντίθετο μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ» 9. Ἐκτενέστερη περιγραφή κάνει ὁ Ἰάκωβος Κοκκινοβαφίτης. Σχολιάζοντας το γεγονός, ὄχι μόνο ἐπισημαίνει τή θεοσεβῆ συμπεριφορά τῆς Ἄννας, ἀλλά ἀπαντᾶ καί στό ἐρώτημα, γιατί ἐπιλέγει νά προσευχηθεῖ στόν κῆπο της: «Πῶς ἀντέδρασε σέ ὅλα αὐτά αὐτή ἡ γενναῖα γυναίκα; Ἀπό κανένα ἀπό ὅλα αὐτά, δέν θίγεται ἡ ἀκαταμάχητη προσδοκία της. Βγάζει τά κοσμήματα πού φοροῦσε ἀπό καθῆκον, ντύνεται πένθιμα, φοράει δηλαδή θά λέγαμε μεταφορικά τήν καθαρή νυφική στολή καί σπεύδει νά προσευχηθεῖ στόν ἀμόλυντο Θεό φορώντας τήν παραπάνω διπλή στολή. έν πῆγε μέσα στόν ναό νά προσευχηθεῖ στόν Θεό τοῦ σύμπαντος, ἀλλά πῆγε σέ ἕνα ἥσυχο καί ἤρεμο μέρος τοῦ κήπου καί ἐκεῖ σάν νά βρι- 19

20 σκόταν ἀπρόοπτα σέ ἕνα ἰδιαίτερο χῶρο προσευχῆς, πονώντας κρυφά προσευχόταν ἀπό τά βάθη τῆς καρδιᾶς της, ἐπιμένοντας νά δέεται γιά μεγάλο χρονικό διάστημα. Γιατί ἆραγε δέν πῆγε στό ἰδιαίτερο ἥσυχο δωμάτιο προσευχῆς στό σπίτι, ἀλλά ἦλθε σέ αὐτό τό κρυφό μέρος τοῦ κήπου καί προσευχόταν πονεμένα στό Θεό; Γιατί δέν ἱκανοποιοῦνταν ἔτσι ἐξ ὁλοκλήρου ἡ ἐπιθυμία της, ἐπειδή εἶχε πολλά στό μυαλό της νά πεῖ στήν προσευχή της καί ἐπειδή δέν μποροῦσε νά τά ἐκθέσει αὐτά στό Θεό μέ ἄνεση ἐξαιτίας τῶν θορύβων τοῦ σπιτιοῦ καί τῶν ἐνοχλήσεων τῶν διαφόρων ἐπισκεπτῶν. Γιά αὐτόν λοιπόν τόν λόγο δέν πῆγε στόν ναό καί ἐδῶ ἀναφέρει στό εσπότη τίς αἰτήσεις της, παρόλο πού ὁ ναός ἦταν γιά ὅλους ὁ καθιερωμένος τόπος προσευχῆς» 10. Καί λίγο παρακάτω ὁ ἴδιος συγγραφεύς ἀναφέρεται στά λόγια τῆς προσευχῆς της, παρουσιάζοντας τήν Ἄννα νά λέγει: «Γιά ὅλους αὐτούς τούς λόγους ἀπό ὅλους τούς προγόνους ἐγώ εἶμαι ἡ πιό ἀχρεία. Ὅλα τά δημιουργήματα, έσποτα, μέ τό νά ὑπηρετοῦν τό θέλημά σου, ἀξιώνονται τῆς δικῆς σου εὐλογίας καί χάρης. Ἐγώ σάν ἀνάξια στεροῦμαι τήν εὐτυχία τῶν γυναικῶν τῆς φυλῆς μου νά κάνω παιδιά καί δέν μπορῶ νά μοιάσω οὔτε τά διάφορα ζῶα πού γεννοῦν, τά ὁποῖα βέβαια μετέχουν στήν ἴδια τιμή τῆς τεκνοποιΐας. Ἡ γῆ παράγει πολλά καί σύμφωνα μέ τό πρόσταγμά σου, συνεχῶς καί μέ ἀφθονία καρποφορεῖ. Πρασινίζουν τά λειβάδια καί τά πιό ὄμορφα ἀπό τά φυτά ἀνθοφοροῦν καί παράγουν κατάλληλο καί ὡραῖο καρπό, καί σέ εὐχαριστοῦν καί δοξολογοῦν μαζί μέ ὅλους τούς εὐεγερτημένους. Ἐγώ δέν μετέχω στή χάρη ὅλων αὐτῶν τῶν δημιουργημάτων, πού δημιούργησε ἡ ἀγαθότητά σου, ἐπειδή δέν εἶμαι ἄξια νά συγκαταλέγομαι μέ ὅλα αὐτά καί ἔτσι μόνη μου καταδικάζομαι» Ἡ θαυμαστή λύση τῆς ἀτεκνίας Μετά τήν ὁλόθερμη ἱκεσία τῶν εὐλογημένων αὐτῶν προσώπων, ὁ Θεός διά Ἀγγέλων, ἀπαντᾶ στό δίκαιο αἴτημά τους: «Καί ἰδού ἄγγελος κυρίου ἐπέστη λέγων αὐτῇ Ἄννα Ἄννα, ἐπήκουσε Κύριος τῆς δεήσεως σου, καί Ἡ προσευχή τῆς Ἄννας ψηφιδωτό ἀπό τή Μονή τῆς Χώρας στήν Κων/πολη, συλλήψεις καί γεννήσεις, καί λαληθήσεται τό σπέρμα σου ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένῃ. Καί εἶπεν Ἄννα ζῇ Κύριος ὁ Θεός μου, ἐάν γεννήσω εἴτε ἄρρεν εἴτε θῆλυ, προσάξω αὐτό δῶρον Κυρίῳ τῷ Θεῷ μου, καί ἔσται λειτουργοῦν αὐτῷ πάσας τάς ἡμέρας τῆς ζωῆς αὐτοῦ. Καί ἰδού ἦλθον ἄγγελοι δύο λέγοντες αὐτῇ: Ἰδού Ἰωακείμ ὁ ἀνήρ σου, ἔρχεται μετά τῶν ποιμνίων αὐτοῦ. Ἄγγελος γάρ Κυρίου κατέβη πρός αὐτόν λέγων: Ἰωακείμ Ἰωακείμ, ἐπήκουσε Κύριος ὁ Θεός τῆς δεήσεώς σου, κατάβηθι ἐντεῦθεν ἰδού γάρ ἡ γυνή σου Ἄννα ἐν γαστρί λήψεται» 12. Ἀξιοσημείωτο εἶναι ἐκεῖνο πού ἐκφράζει τό ὡς ἄνω κείμενο καί ἐπισημαίνουν ὅλοι οἱ ἐγκωμιαστές τῆς Ἀειπαρθένου. Ἡ Ἄννα ἀντιπροσφέρει τό δώρημα τοῦ Θεοῦ μέ τό ὑποσχεθεῖ ὅτι θά τό ἀφιερώσει στο Ναό. Ἐπί αὐτοῦ, ὁ Θεοφύλακτος σχολιάζει: «Πᾶσαν δέ προσπάθειαν σαρκικήν ἐκ τοῦ Πνεύματος ἀποξήσαντες καί παντός ὑπεράνω γενόμενοι, δῶρον δωροῦνται Θεῷ τό θεόσδοτον αὐτοῖς ἀγαθόν καί δεικνύουσιν ὡς ἐξ ἐκείνου τό καλόν ἔχουσιν, οἷς ἐκείνῳ ἀποδεδώκασι» 13. Καί ὁ Ἰάκωβος Κοκκινοβαφίτης ἀναλύει μία ἄλλη πλευρά τοῦ θέματος λέγοντας: «Παρόλο πού πουθενά στή Γραφή δέν βρίσκεται ὑπόσχεση ἀφιερώσεως στόν Θεό κοριτσιοῦ, τό ὁποῖο μάλιστα νά ὑπηρετεῖ στόν ναό μαζί μέ 20