Τι είναι οι Νευρολογικές διαταραχές;

Transcript

1 Στην Κλινική ΒΕΡΕΣΙΕ προτείνεται θεραπεία των νευρολογικών διαταραχών- εγκεφαλικών επεισοδίων, επιληψίας, κατά πλάκας σκλήρυνση, ημικρανίες, διαταραχές του ύπνου, παθήσεις της σπονδυλικής στήλης, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις νευρομυϊκές παθήσεις, εγκεφαλίτιδα, μηνιγγίτιδα, άνοιες, τόσο στην κλινική όσο και ως εξωτερικό Πρόγραμμα. Τι είναι οι Νευρολογικές διαταραχές; Οι νευρολογικές διαταραχές είναι καταστάσεις που επηρεάζουν το νευρικό σύστημα. Μια νευρολογική διαταραχή είναι μια ασθένεια ή μια ζημία του κεντρικού ή περιφερικού νευρικού συστήματος που προκαλεί επιπτώσεις σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος. ΓΕΡΟΝΤΙΚΗ ΑΝΟΙΑ- ALZHEIMER DISEASE Τι είναι άνοια; Η άνοια είναι μια προϊούσα εγκεφαλική δυσλειτουργία (στα Λατινικά dementia σημαίνει παραφροσύνη), η οποία έχει ως αποτέλεσμα περιορισμό των καθημερινών δραστηριοτήτων και, στις περισσότερες περιπτώσεις, οδηγεί σε ανάγκη μακροχρόνιας φροντίδας. Πολλά νοσήματα μπορούν να εξελιχθούν σε άνοια και το πιο συχνό από αυτά είναι η νόσος Alzheimer. Πόσο συχνή είναι η άνοια; 1 / 21

2 Η πιθανότητα νόσησης από άνοια αυξάνει με την πάροδο της ηλικίας. Η άνοια εκδηλώνεται κυρίως στο δεύτερο μισό της ζωής, συχνά μετά την ηλικία των 65 και μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι αυτό είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσει η κοινωνία για το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής. Η συχνότητα της άνοιας αυξάνει με την πάροδο της ηλικίας από μικρότερη του 2% για τις ηλικίες ετών, σε 5% για τις ηλικίες ετών και σε άνω του 20% για τις ηλικίες ετών. Ένα στα τρία άτομα άνω των 90 ετών πάσχει από μέτρια ή σοβαρή άνοια (Bickel, Psycho 1996, 4-8). Τουλάχιστον τα μισά άτομα με ανοϊκή συνδρομή πάσχουν από νόσο Alzheimer. Περίπου το 5% των ατόμων άνω των 65 ετών, περίπου 20% των ατόμων άνω των 80 και περίπου 30% των ατόμων άνω των 90 πάσχουν από νόσο Alzheimer. Ποιά είναι τα συμπτώματα της νόσου Alzheimer; Όλοι,περιστασιακά, βιώνουμε καταστάσεις όπου: ξεχνάμε, βάζουμε αντικείμενα σε λάθος θέσεις, δεν θυμόμαστε ονόματα, δεν μπορούμε να θυμηθούμε που παρκάραμε και άλλες παρόμοιες. Ωστόσο, σε άτομα με άνοιες τα προβλήματα μνήμης είναι σαφώς πιο έντονα και, με την πάροδο του χρόνου, επιδεινώνονται. Η νόσος Alzheimer περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1907 από τον ιατρό Alois Alzheimer. Τα άτομα με νόσο Alzheimer υποφέρουν κυρίως από διαταραχή μνήμης και προσανατολισμού, περιορισμό της συγκέντρωσης, της ικανότητας σχεδιασμού και της κρίσης, παρουσιάζουν μεταβολή της προσωπικότητας και αργότερα διαταραχές αντίληψης, ομιλίας και βάδισης. Στα τελικά στάδια προσβάλλονται επίσης ποικίλες άλλες σωματικές λειτουργίες, όπως η κατάποση και οι διαδικασίες ούρησης και αφόδευσης. Κατά την εξέλιξη της νόσου Alzheimer οι ασθενείς χάνουν την ανεξαρτησία τους στην αντιμετώπιση της καθημερινότητας. Η διαταραχή επηρεάζει την αντίληψη και τις κοινωνικές σχέσεις και τα άτομα εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τη φροντίδα των άλλων. Ποιες είναι οι συχνότερες αιτίες της νόσου Alzheimer; Η βραδέως εξελισσόμενη καταστροφή των νευρικών κυττάρων στον εγκέφαλο οδηγεί στα προηγούμενα αναφερόμενα συμπτώματα της νόσου Alzheimer. Αν και η απώλεια ενός αριθμού νευρικών κυττάρων με την πάροδο της ηλικίας είναι φυσιολογικό φαινόμενο, η απώλεια αυτή επέρχεται πολύ πιο γρήγορα σε άτομα που πάσχουν από νόσο Alzheimer. Ως 2 / 21

3 αποτέλεσμα, ο εγκέφαλος του ασθενή δεν λειτουργεί πλέον φυσιολογικά. Σε σπάνιες περιπτώσεις η νόσος προκαλείται από γενετικές μεταβολές (μεταλλάξεις) στην οικογένεια. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται πριν από την ηλικία των 60 ετών και εξελίσσονται ταχέως. Οι περισσότερες μέχρι σήμερα γνωστές μεταλλάξεις έχουν ως αποτέλεσμα την υπερπαραγωγή μια πρωτεΐνης που καταστρέφει τα νευρικά κύτταρα. Στις περισσότερες περιπτώσεις η ακριβής αιτία παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεξήγητη και πιθανά η εμφάνιση των συμπτωμάτων οφείλεται σε αλληλεπίδραση αρκετών παραγόντων. Κάθε άνθρωπος διατρέχει έναν μικρό αλλά υπαρκτό κίνδυνο να εμφανίσει τη συγκεκριμένη νόσο. Είναι γνωστό ότι αρκετοί γενετικοί παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο χωρίς να είναι αιτιολογικοί. Σε αυτούς περιλαμβάνεται μια φυσιολογική ποικιλομορφία του γονιδίου της απολιποπρωτεΐνης Ε η οποία προάγει την εναπόθεση της βλαβερής πρωτεΐνης. Η πιθανότητα νόσησης από νόσο Alzheimer αυξάνει με την πάροδο της ηλικίας και είναι υψηλότερη στις γυναίκες και σε άτομα με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Ποιες είναι οι σημαντικότερες πρώιμες ενδείξεις της άνοιας; 1. Tάση του ατόμου να ξεχνάει, με αποτέλεσμα να υπάρχουν επιπτώσεις στην επαγγελματική ζωή. Οι περισσότεροι άνθρωποι ξεχνούν μερικές φορές ονόματα ή ραντεβού. Εάν αυτό συμβαίνει συχνότερα και έντονα, ενώ παράλληλα υπάρχουν ανεξήγητες καταστάσεις σύγχυσης, μπορεί να είναι ένδειξη έκπτωσης της μνημονικής λειτουργίας. 2. Δυσκολία στις καθημερινές δραστηριότητες. Τα άτομα που είναι πολυάσχολα είναι μερικές φορές αφηρημένα και μπορεί, για παράδειγμα, να ξεχάσουν το μάτι της κουζίνας αναμμένο. Τα άτομα με άνοια πιθανώς δεν ξεχνούν μόνο το μάτι της κουζίνας αναμμένο, αλλά ξεχνούν εντελώς ότι μαγείρεψαν. 3. Προβλήματα στη χρήση του προφορικού λόγου. Τα περισσότερα άτομα μερικές φορές δυσκολεύονται να βρουν τις σωστές λέξεις. Οι πάσχοντες από άνοια συχνά ξεχνούν απλές λέξεις και τις αντικαθιστούν με άλλες ακατάλληλες, γεγονός που μπορεί να κάνει δύσκολη την κατανόηση του λόγου τους. 4. Προβλήματα προσανατολισμού σε χώρο και χρόνο. Πολλά άτομα ξεχνούν μερικές φορές τι ημέρα είναι ή χάνονται σε άγνωστες περιοχές, αλλά τα άτομα με άνοια μπορεί να βρίσκονται στη γειτονιά τους και να μην την αναγνωρίζουν ή να μην ξέρουν πως βρέθηκαν εκεί και πώς να γυρίσουν στο σπίτι τους. 3 / 21

4 5. Διαταραγμένη κριτική ικανότητα. Οι άνθρωποι δεν διαλέγουν πάντα ρούχα κατάλληλα για τις καιρικές συνθήκες, αλλά οι πάσχοντες από άνοια μερικές φορές φορούν τελείως ακατάλληλα ρούχα. Για παράδειγμα, φορούν μπουρνούζι μπάνιου και πάνε για ψώνια ή αρκετές μπλούζες τη μια πάνω από την άλλη σε καλοκαιρινές μέρες με ζέστη. 6. Προβλήματα αφηρημένης σκέψης. Πολλά άτομα δυσκολεύονται στο να ελέγξουν τον τραπεζικό τους λογαριασμό, αλλά οι ασθενείς με άνοια συχνά δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τους αριθμούς ή να κάνουν απλούς λογαριασμούς. 7. Ξεχνούν πράγματα. Κάποιες φορές σχεδόν όλοι μας ξεχνάμε τα κλειδιά ή το πορτοφόλι μας. Οι πάσχοντες από άνοια όμως μπορεί να αφήσουν αντικείμενα σε τελείως ακατάλληλα μέρη, όπως το σίδερο στο ψυγείο ή ένα ρολόι στη ζαχαριέρα και μετά να μη θυμούνται που τα έβαλαν. 8. Εναλλαγές διάθεσης και μεταβολές συμπεριφοράς. Όλοι έχουμε εναλλαγές διάθεσης, αλλά τα άτομα με άνοια μπορεί να παρουσιάζουν πολύ αιφνίδιες μεταβολές της διάθεσης, συχνά χωρίς σαφή αιτία. 9. Μεταβολές προσωπικότητας. Με την πάροδο της ηλικίας η προσωπικότητα των περισσότερων ατόμων παρουσιάζει μικρές μεταβολές. Οι πάσχοντες από άνοια μπορεί να εμφανίσουν πολύ έντονη μεταβολή προσωπικότητας, είτε σχετικά αιφνίδια, είτε σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα, ένα άτομο γενικά φιλικό μπορεί ξαφνικά να αρχίσει να θυμώνει, να ζηλεύει ή να γίνει ανεξήγητα συνεσταλμένο. 10. Απώλεια πρωτοβουλίας. Κανένας από εμάς δεν δουλεύει συνεχώς με την ίδια όρεξη, αλλά οι πάσχοντες από άνοια μερικές φορές χάνουν σε μεγάλο βαθμό ή και ολοκληρωτικά την επιθυμία για την εργασία τους και το ενδιαφέρον για τα χόμπι τους. Επίσης, χωρίς να ευχαριστούνται από νέες δραστηριότητες. Ποια είναι τα στάδια της άνοιας Alzheimer; 4 / 21

5 Η νόσος Alzheimer είναι μια βραδέως εξελισσόμενη νόσος που με την πάροδο του χρόνου επιφέρει σημαντικές μεταβολές στον ασθενή, αλλά μπορεί να παρουσιάζει πολύ διαφορετικές πορείες. Η νόσος τυπικά διαιρείται σε τρία στάδια. Σύμφωνα με την κλινική ταξινόμηση, η νόσος Alzheimer διακρίνεται σε ήπια, μέτρια και σοβαρή ή πρώιμου σταδίου, μέσου σταδίου και όψιμου σταδίου. Η ήπια μορφή τυπικά χαρακτηρίζεται από διαταραχή των νοητικών ικανοτήτων και εναλλαγές της διάθεσης. Στη μέτρια μορφή συνήθως εμφανίζονται αυξανόμενες διαταραχές της συμπεριφοράς, ενώ στις όψιμες μορφές επικρατούν τα σωματικά προβλήματα. Παρόλα αυτά, η πορεία της νόσου εξατομικεύεται και ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Μπορεί να θεραπευθεί η άνοια τύπου Alzheimer; Υπάρχει ένας αριθμός ευνοϊκών συνθηκών που μπορεί να διευκολύνουν τη διαβίωση του ασθενή και των συγγενών του και αυτές αφορούν ειδικότερα την πρακτική φροντίδα και την οργάνωση του περιβάλλοντος. Η βελτίωση μπορεί να επιτευχθεί μέσω σωματικής, συναισθηματικής καθώς και νοητικής κινητοποίησης, για παράδειγμα με τη βοήθεια ψυχοθεραπευτών ή εργοθεραπευτών. Αυτές οι ωφέλιμες προσεγγίσεις θα εξεταστούν στις επόμενες ενότητες. Ακόμα, οι φροντιστές μπορεί να βοηθηθούν και στην αντιμετώπιση ενός αριθμού σωματικών προβλημάτων, όπως η ακράτεια, οι δυσκολίες στην πρόσληψη τροφής και τα προβλήματα λόγω της συνεχούς κατάκλισης. Στα πρώιμα στάδια η εκπαίδευση στις λειτουργίες της σκέψης και της μνήμης θα πρέπει να πραγματοποιείται προσεκτικά, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος διαρκούς υπενθύμισης στον ασθενή της έκπτωσης των νοητικών του λειτουργιών. Το ίδιο ισχύει και για τη δημοφιλή προσέγγιση της εκπαίδευσης προσανατολισμού στην πραγματικότητα. ΘΕΡΑΠΕΙΑ Όπως και σε πολλές άλλες νόσους δεν υπάρχει θεραπεία, αλλά τα φάρμακα μπορεί να βελτιώσουν τα συμπτώματα της νόσου. Σήμερα κυκλοφορούν πολλά φάρμακα που βελτιώνουν την εγκεφαλική λειτουργικότητα. Τα φάρμακα που συνταγογραφούνται είναι συνήθως τα φάρμακα κατά της άνοιας νοοτρόπα ή ψυχότροπα φάρμακα. 5 / 21

6 ΕΠΙΛΗΨΙΑ Η επιληψία προκαλείται από χημική ή δομική διαταραχή στον εγκέφαλο. Αν θεωρήσουμε τον εγκέφαλο μας σαν το βιολογικό ισοδύναμο ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή: Μέσα σ' αυτόν μικροσκοπικά κύτταρα- τα αποκαλούμενα νευρώνες - συνδέονται μεταξύ τους και επικοινωνούν με μικρούς ηλεκτρονικούς "παλμούς". Μερικές φορές, παρατηρείται μια αφύσικη έκρηξη ηλεκτρικής δραστηριότητας στον εγκέφαλο. Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, τότε το άτομο καταλαμβάνεται από κρίση. Οι κρίσεις είναι μόνο προσωρινές καταστάσεις. Δυνητικά, οποιοσδήποτε μπορεί να καταληφθεί από μία τέτοια κρίση, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πολύ υψηλής ανθεκτικότητας στις κρίσεις. Όταν ένα άτομο έχει μικρή αντίσταση και οι κρίσεις επαναλαμβάνονται, τότε λέμε ότι αυτό το άτομο πάσχει από επιληψία. Tα είδη της επιληψίας Υπάρχουν περισσότερα από 20 διαφορετικά είδη και μορφές κρίσεων. Εμπίπτουν, όμως, σε δύο κύριες κατηγορίες: Στις Γενικευμένες Κρίσεις, δηλαδή αυτές που σχετίζονται με το μεγαλύτερο τμήμα ή ολόκληρο τον εγκέφαλο και στις Μερικές ή Εστιακές Κρίσεις, στις οποίες συμμετέχει ένα 6 / 21

7 μόνο μέρος του εγκεφάλου. Οι Γενικευμένες Κρίσεις περιλαμβάνουν: Τονικοκλονικές Κρίσεις ή Κρίσεις Μείζονος Επιληψίας (grand mal) Αυτές είναι το είδος των κρίσεων που οι περισσότεροι θεωρούν ως επιληψία. Συνίστανται σε μία σειρά σπασμών, όπου το σώμα του ατόμου γίνεται άκαμπτο και στη συνέχεια ακολουθούν τινάγματα των άκρων. Γενικά, οι κρίσεις αυτές διαρκούν δύο ή τρία λεπτά, στη διάρκεια των οποίων το άτομο χάνει τις αισθήσεις του. Στη συνέχεια, τα τινάγματα λιγοστεύουν και το άτομο ξαναβρίσκει τις αισθήσεις του, αν και μπορεί να είναι σε σύγχυση ή να νιώθει κουρασμένο και για αρκετή ώρα μετά. Αφαιρέσεις ή ελάσσων επιληψία (petit mal) Αυτό το είδος επιληψίας είναι σπάνιο στους ενήλικες. Στην περίπτωση αυτή, το άτομο έχει "διαλείψεις" συνείδησης που συνήθως συνοδεύονται από αφηρημένο κενό βλέμμα και στροφή των βολβών του ματιού. Αυτές οι κρίσεις διαρκούν λίγα μόνο δευτερόλεπτα. Οι εστιακές κρίσεις περιλαμβάνουν: Σύνθετες Εστιακές Κρίσεις (Ψυχοκινητικός ή Κροταφικός Λοβός) Αυτές προκαλούνται από μια ηλεκτρική διαταραχή σε ένα μόνο μέρος του εγκεφάλου. Το τμήμα του εγκεφάλου που προσβάλλεται, καθορίζει τις επιπτώσεις στη συμπεριφορά του ατόμου. Οι συγκεκριμένες κρίσεις μπορούν να διαρκέσουν δύο έως πέντε λεπτά και χαρακτηρίζονται από ανάρμοστη ή απρόσφορη συμπεριφορά, ενώ συχνά συνοδεύονται και 7 / 21

8 από προσωρινή απώλεια μνήμης. Δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο ένα άτομο να παρουσιάζει περισσότερες από μία μορφές κρίσεων. Πόσο συχνή είναι η επιληψία; Οποιοσδήποτε μπορεί να παρουσιάσει επιληψία. Η επιληψία δεν κληρονομείται. Μπορεί να εμφανισθεί στη γέννηση ή αργότερα στη μετέπειτα ζωή ενός ανθρώπου. Μπορεί να είναι το αποτέλεσμα για το παιδί προβλημάτων υγείας που είχε η μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, επιπλοκών στον τοκετό, μπορεί να προέλθει από τραύματα στο κεφάλι, από ορισμένες δηλητηριώδεις ουσίες, από εγκεφαλικές φλεγμονές και περιστασιακά από όγκους ή από αποπληξία (αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια). Τις περισσότερες φορές όμως, οι κρίσεις αυτές συμβαίνουν για λόγους που δεν μπορούμε καθόλου να εντοπίσουμε. Οποιαδήποτε και αν είναι η αιτία, υπολογίζεται ότι περίπου ο ένας στους εκατό ανθρώπους έχει τη μία ή την άλλη μορφή επιληψίας, ενώ παγκοσμίως περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν απ' αυτήν. Ποια είναι η διάγνωση της; Με την πρώτη υποψία της επιληψίας θα πρέπει κανείς να συμβουλευθεί τον γιατρό του. Περισσότερο από το 80% των επιληπτικών μπορούν να επιτύχουν πλήρη ή μερικό έλεγχο των κρίσεων με φάρμακα, εφ' όσον γίνει σωστή διάγνωση. Επίσης, αν η επιληψία εμφανισθεί στην ενηλικίωση, συχνά είναι σημάδι κάποιας άλλης λανθάνουσας ασθένειας, η οποία μπορεί επίσης να θεραπευθεί. Κάτι που κανείς θα πρέπει να λάβει υπ' όψιν του είναι ότι ο γιατρός είναι απίθανο να είναι μάρτυρας σε μία τέτοια κρίση. Μπορεί να βοηθηθεί λοιπόν 8 / 21

9 πάρα πολύ αν του περιγραφεί επακριβώς η κρίση και τα χαρακτηριστικά της από κάποιον που ήταν παρών όταν συνέβη. έμβρυο. Μην αλλάξετε τα φάρμακά σας, εκτός αν αυτές είναι οι οδηγίες του γιατρού σας. Από ποια αίτια μπορούν να προκαλούνται οι συγκεκριμένες κρίσεις βοηθούν να καταλάβουμε δύο είδη τεστ: το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα και η αξονική τομογραφία. Το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα δείχνει την ηλεκτροφυσιολογική δραστηριότητα του εγκεφάλου την οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή. Μπορεί να δείχνει μία μη φυσιολογική δραστηριότητα του τύπου που συνήθως συναντάται στην επιληψία και μπορεί να δείξει ποιο τμήμα του εγκεφάλου δεν λειτουργεί φυσιολογικά. Το άλλο τεστ που μπορεί να ζητήσει ο γιατρός είναι η αξονική τομογραφία, που δίνει πληροφορίες για τη δομή του εγκεφάλου. Θεραπευτική αγωγή της επιληψίας Ο σκοπός της αντιεπιληπτικής αγωγής είναι να σταματήσει ή να ελαχιστοποιήσει τον αριθμό των κρίσεων έχοντας τις λιγότερες δυνατές ανεπιθύμητες ενέργειες. Υπάρχει μία πληθώρα αντιεπιληπτικών φαρμάκων από την οποία ο ειδικός μπορεί να επιλέξει ανάλογα με: - τον τύπο των κρίσεων 9 / 21

10 - την αποτελεσματικότητα της αγωγής - την ηλικία και το τρόπο ζωής του ασθενή - τις ανεπιθύμητες ενέργειες της αγωγής - την πιθανότητα του φαρμάκου για αλληλεπιδράσεις με άλλα συγχορηγούμενα φάρμακα - την ευκολία στη χρήση που το φάρμακο παρέχει Επιληψία και ζωή Δεδομένου ότι η επιληψία ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό με τα φάρμακα, η ζωή του ασθενούς δεν επηρεάζεται σημαντικά. Σε ό,τι αφορά την απασχόληση, ορισμένα επαγγέλματα και ορισμένα εργασιακά περιβάλλοντα, όπως για παράδειγμα η απασχόληση σε βαριά μηχανήματα, παρουσιάζουν πράγματι κίνδυνο. Υπάρχει όμως ένα τεράστιο φάσμα εργασιακών συνθηκών όπου η επιληψία δε δημιουργεί καθόλου πρόβλημα ή σε ελάχιστο βαθμό. Η επιληψία δεν πρέπει να επηρεάζει τα ενδιαφέροντα των ατόμων όσον αφορά τον αθλητισμό και τη σωματική άσκηση. Μπορεί κανείς να ασχοληθεί με τα περισσότερα αθλήματα, εκτός από αυτά όπου η επιληψία θα μπορούσε να επηρεάσει σοβαρά την ασφάλεια του ή την ασφάλεια των γύρω του. 10 / 21

11 Οι επιληπτικές κρίσεις μπορούν να συμβούν λόγω έλλειψης ύπνου. Πρέπει ο τακτικός ύπνος να γίνει ουσιώδες τμήμα της καθημερινής ζωής του ασθενή. Προσοχή χρειάζεται με το αλκοόλ, γιατί μπορεί να αλληλεπιδράσει με τα φάρμακα που παίρνει κανείς. Επιπλέον, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει σπασμούς. Τα τεστ δείχνουν ότι το 20% των αλκοολικών ανδρών και το 10% των αλκοολικών γυναικών πάνω από τα 25, εμφανίζουν "μεγάλους" σπασμούς, συνήθως 12 με 48 ώρες μετά την διακοπή του αλκοόλ. Η επιληψία δεν εμποδίζει στο να φέρει κανείς στον κόσμο φυσιολογικά και υγιή παιδιά. Αν προγραμματίζετε εγκυμοσύνη, μιλήστε πρώτα στο γιατρό σας, δεδομένου ότι μπορεί να χρειάζεται να γίνουν ορισμένες αναπροσαρμογές στα φάρμακά σας ώστε να ελαχιστοποιήσετε κάθε κίνδυνο. Προσοχή χρειάζεται με το αλκοόλ, γιατί μπορεί να αλληλεπιδράσει με τα φάρμακα που παίρνει κανείς. Επιπλέον, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει σπασμούς. Τα τεστ δείχνουν ότι το 20% των αλκοολικών ανδρών και το 10% των αλκοολικών γυναικών πάνω από τα 25, εμφανίζουν "μεγάλους" σπασμούς, συνήθως 12 με 48 ώρες μετά την διακοπή του αλκοόλ. Η επιληψία δεν εμποδίζει στο να φέρει κανείς στον κόσμο φυσιολογικά και υγιή παιδιά. Αν προγραμματίζετε εγκυμοσύνη, μιλήστε πρώτα στο γιατρό σας, δεδομένου ότι μπορεί να χρειάζεται να γίνουν ορισμένες αναπροσαρμογές στα φάρμακά σας ώστε να ελαχιστοποιήσετε κάθε κίνδυνο για το έμβρυο. Μην αλλάξετε τα φάρμακά σας, εκτός αν αυτές είναι οι οδηγίες του γιατρού σας. Πηγή: Novartis (Hellas) A.E.B.E., / 21

12 Κατά Πλάκας Σκλήρυνση Πρόκειται για μία νόσο του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος που οφείλεται στην καταστροφή της μυελίνης που περιβάλλει τους νευράξονες (άξονες των νευρικών κυττάρων μέσω των οποίων μεταδίδεται η πληροφορία σε ένα άλλο κύτταρο) Αιτιολογία Η αιτιολογία της νόσου είναι άγνωστη. Τα έως τώρα επιστημονικά δεδομένα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος το οποίο πιθανόν αντιδρά ανώμαλα στην προσπάθειά του να εξουδετερώσει κάποιον εξωτερικό παράγοντα. Πιθανολογείται ότι ο παράγοντας αυτός είναι ένας ή περισσότεροι ιοί. Κλινική εικόνα - Συμπτώματα Η συμπτωματολογία της Κατά πλάκας σκλήρυνση διαφέρει από ασθενή σε ασθενή. Εξαρτάται από την περιοχή όπου προέκυψε η εστιακή βλάβη της μυελίνης. Π.χ. αν η βλάβη αυτή αφορά τις αισθητικές οδούς, η συμπτωματολογία θα είναι αιμωδίες (μουδιάσματα), παραισθησίες (μυρμηγκιάσματα). Αν αφορά τις κινητικές οδούς τότε θα έχουμε σαν αποτέλεσμα μείωση ή κατάργηση της μυϊκής ισχύος του ασθενούς (πάρεση ή παράλυση). Η βλάβη μπορεί να αφορά και οποιαδήποτε άλλη ανατομική δομή του ΚΝΣ με συμπτωματολογία ανάλογη της λειτουργίας του κάθε ανατομικού σχηματισμού. Π.χ. αν η 12 / 21

13 βλάβη αφορά την παρεγκεφαλίδα τότε θα έχουμε δυσαρθρία, αστάθεια βάδισης, ασυνεργία κινήσεων κ.α. Επίσης, η κλινική εικόνα μπορεί να διαφέρει από ασθενή σε ασθενή. Διακρίνουμε τις περιπτώσεις όπου η νόσος εξελίσσεται σταδιακά και ανά περιόδους ενώ στα μεσοδιαστήματα ο ασθενής είναι φαινομενικά υγιής. Αντίθετα σε άλλες περιπτώσεις εγκαθίσταται μία συμπτωματολογία η οποία επιδεινώνεται με το πέρασμα του χρόνου (προϊούσα μορφή). Τέλος, συχνή είναι η προσβολή του οπτικού νεύρου με αποτέλεσμα θάμβος οράσεως (οπισθοβολική νευρίτις). Διάγνωση Ένας ασθενής που περιγράφει ένα ή περισσότερα από τα ανωτέρω συμπτώματα δεν πάσχει αναγκαστικά από την ασθένεια αυτή. Η συμπτωματολογία εστιακής βλάβης του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος μπορεί να οφείλεται σε διάφορες άλλες αιτίες που προκαλούν βλάβη σε κάποιο σημείο του ΚΝΣ. Η διάγνωση της Κατά Πλάκας Σκήρυσνη τίθεται από Νευρολόγο με βάση συγκεκριμένα κριτήρια τα οποία είναι κατ' εξοχήν κλινικά και εργαστηριακά, κυρίως Μαγνητική Τομογραφία Εγκεφάλου ή Σπονδυλικής Στήλης Οπτικά Προκλητά Δυναμικά και Οσφυονωτιαία Παρακέντηση για ανάλυση του υγρού του νωτιαίου μυελού. Κλινική πορεία - Επιπλοκές Η νόσος μπορεί να εξελίσσεται ανά περιόδους (δηλ. να υπάρχουν περίοδοι ασθενείας και περίοδοι φαινομενικής ίασης) ή με προοδευτική επιδείνωση της συμπτωματολογίας στην πάροδο του χρόνου. Θεραπεία 13 / 21

14 Η θεραπευτική αγωγή βασίζεται σε σκευάσματα που δρουν στο ανοσοποιητικό σύστημα και κυρίως η ιντερφερόνη β και η κοπαξόνη. Πιστεύεται ότι η ιντερφερόνη β και η κοπαξόνη δρουν ανοσορυθμιστικά μειώνοντας την ένταση της αυτοάνοσης αντίδρασης. Κατ' αυτόν τον τρόπο οι ώσεις του ασθενούς είναι αραιώτερες χρονικά και με μικρότερη κλινική βαρύτητα.επίσης, χρησιμοποιούνται ανοσοκατασταλτικά φάρμακα όπως η κορτιζόνη και κυτταροστατικά. Σημαντική είναι η ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς (από Ψυχολόγο ή/και με αντικαταθλιπτικά φάρμακα) εφ όσον η κακή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος υποβοηθείται από μια κακή ψυχολογική διάθεση. Ακόμη, συνιστάται φυσική αποκατάσταση. Τέλος, η θεραπεία των συμπτωμάτων της νόσου αποσκοπεί στην όσο το δυνατόν καλύτερη ανακούφιση του ασθενούς και για τον λόγο αυτό χρησιμοποιούνται αναλγητικά, σπασμολυτικά κ.α. φάρμακα ανάλογα με την περίπτωση. Εγκεφαλικό επεισόδιο Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι η βλάβη που προκαλείται όταν η παροχή του αίματος σε μία περιοχή του εγκεφάλου σταματήσει, οπότε τα κύτταρα που δεν παίρνουν οξυγόνο πεθαίνουν. Ένα εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να είναι ελαφρύ ή πολύ σοβαρό και τα αποτελέσματά του προσωρινά ή μόνιμα. Τυποι εγκεφαλικού επεισοδίου Ισχαιμική Οταν η αιματική ροή προς τον εγκέφαλο αποφράσσεται εξαιτίας κάποιου θρόμβου σε ένα αγγείο που έχει υποστεί βλάβη από αρτηριοσκλήρυνση. Το μέρος του εγκεφάλου που εξαρτάται από την εν λόγω αρτηρία, υφίσταται νέκρωση που μπορεί να οδηγήσει σε 14 / 21

15 σοβαρές μόνιμες αναπηρίες ή στο θάνατο.η συχνότερη μορφή των εγκεφαλικών επεισοδίων είναι η ισχαιμική. Εμβολή Οταν η αιματική ροή ενός αγγείου προς τον εγκέφαλο αποφράζεται από θρόμβο που δημιουργείται σε κάποιο άλλο σημείο του σώματος, συχνότερα στην καρδιά. Αιμορραγία Οταν ένα αγγείο εντός ή εκτός του εγκεφάλου διαρήγνυται, επιτρέποντας στο αίμα να διαφύγει στο εσωτερικό του εγκεφάλου (εγκεφαλική αιμορραγία). Η ανεξέλεγκτη υπέρταση αποτελεί πολύ συχνά το αίτιο αυτής της κατάστασης. Αίτια Άτομα προχωρημένης ηλικίας, οι άνδρες πιο συχνά από τις γυναίκες και άτομα με ιστορικό εγκεφαλικού επεισοδίου. Άλλοι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα να συμβεί εγκεφαλικό επεισόδιο αλλά μπορούν να αντιμετωπιστούν ή να τροποποιηθούν είναι: Υπέρταση Ο σπουδαιότερος παράγοντας στην πρόληψη των εγκεφαλικών είναι ή ορθή θεραπεία την αρτηριακής υπέρτασης. Είναι ο ισχυρότερος ανεξάρτητος παράγοντας για την πρόκληση τόσο των ισχαιµικών όσο και των αιµορραγικών εγκεφαλικών επεισοδίων. Καρδιακή και αγγειακή νόσος 15 / 21

16 Η συχνότερη καρδιακή πάθηση που προκαλεί ισχαιµικά εγκεφαλικά είναι µια αρρυθµία που λέγεται κολπική µαρµαρυγή. Είναι ο δεύτερος στη σειρά παράγων κινδύνου εγκεφαλικών µετά την υπέρταση. Ιστορικό παροδικού ισχαιμικού επεισοδίου Παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο ονομάζεται η προσωρινή διακοπή της αιματικής ροής σε ένα σημείο του εγκεφάλου. Μπορεί έχει διάρκεια μερικών δευτερολέπτων ή μερικών ωρών, συνήθως όμως διαρκεί λιγότερο από 24 ώρες. Αποτελεί ένα σημαντικό προειδοποιητικό σημείο ενός μελλοντικού εγκεφαλικού επεισοδίου. Είναι ένδειξη ότι η αιματική ροή προς τον εγκέφαλο είναι διαταραγμένη. Ο Διαβήτης Η ύπαρξη σακχαρώδη διαβήτη αυξάνει το σχετικό κίνδυνο ισχαιµικού εγκεφαλικού μέχρι και 6 φορές. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος όταν ο διαβήτης συνυπάρχει µε υπέρταση. Χοληστερίνη Η αύξηση της χοληστερίνης είναι σηµαντικός παράγων κινδύνου στεφανιαίας νόσου αλλά αµφισβητούµενος µέχρι πρόσφατα για την εκδήλωση γενικά εγκεφαλικών επεισοδίων. Κάπνισμα Το κάπνισµα θεωρείται σηµαντικός παράγων κινδύνου εκδήλωσης εγκεφαλικού, καθ όσον διπλασιάζει τη πιθανότητα της πάθησης. 16 / 21

17 Συμπτώματα Αδυναμία, μουδιάσματα, παράλυση σε ένα μέρος του σώματος (πρόσωπο, χέρια, πόδια) Δυσκολίες ομιλίας, κατανόησης, σύγχυση Δυσκολίες όρασης (απώλεια ή μείωση της όρασης στο ένα ή και στα δύο μάτια) Ζαλάδες, απώλεια ισορροπίας, δυσκολίες βαδίσματος, απώλεια συντονισμού των κινήσεων Έντονος επίπονος πονοκέφαλος που εμφανίζεται ξαφνικά χωρίς να υπάρχει γνωστή αιτία Ημιπληγία (οταν παραλύει η μια μερια το σώματος) Δυσκολία στην κίνηση της γλώσσας Διάγνωση 'Ενα εγκεφαλικό επεισόδιο μπορει να διαγνωσθεί με διάφορες τεχνικές. Εξετάσεις αίματος Νευρολογικη εξέταση 17 / 21

18 Εξετάσεις απεικόνισης (Μαγνητική ή Αξονικη τομογραφία) Θεραπεία Η θεραπευτική αντιμετώπιση των εγκεφαλικών επεισοδίων γίνεται με φαρμακευτική αγωγή, φυσιοθεραπεία, κινησιοθεραπεία, λογοθεραπεία και άλλες μεθόδους. ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ-ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΕΣ/ΗΜΙΚΡΑΝΙΕΣ Κάθε πόνος, ποικίλης έντασης που εντοπίζεται στην κεφαλή, το πρόσωπο και τον τράχηλο λέγεται κεφαλαλγία/πονοκέφαλος Αν ο πόνος εντοπίζεται κυρίως στο πρόσωπο λέγεται προσωπαλγία. Αν πόνος εντοπίζεται στον αυχένα χαρακτηρίζεται ως αυχεναλγία και αν εντοπίζεται στον τράχηλο χαρακτηρίζεται ως τραχηλοδυνία. Ο πονοκέφαλος είναι ένα σύμπτωμα που μπορεί να εμφανιστεί στον οποιονδήποτε. Είναι ένα από τα πλέον διφορούμενης σημασίας συμπτώματα. Για κάποιους μπορεί να αποτελεί τακτική ρουτίνα και «κομμάτι της ζωής τους», ενώ άλλοι δεν εμφανίζουν πονοκέφαλο σχεδόν ποτέ. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υποδηλώνει την ύπαρξη κάποιας πάθησης, ενώ κάποτε μπορεί να αποτελεί προοίμιο σοβαρότατων κάποτε μπορεί να αποτελεί προοίμιο σοβαρότατων καταστάσεων. Όταν υποκρύπτει κάποια πάθηση η κεφαλαλγία ονομάζεται συμπτωματική ή δευτεροπαθής. Αντίθετα, στην περίπτωση των ατόμων που την εμφανίζουν με «ιδιοσυγκρασιακό» χαρακτήρα ονομάζεται λειτουργική ή πρωτοπαθής. Η διάκριση μεταξύ των δύο καταστάσεων ανήκει στην αρμοδιότητα του νευρολόγου αλλά συχνά απαιτείται πολύς χρόνος για να τεθεί η διάγνωση. 18 / 21

19 Ταξινόμηση Ανάλογα με τη διάρκεια, την εντόπιση, το ρυθμό εμφάνισης και τα ενδεχόμενα συνοδά συμπτώματα, η πρωτοπαθής κεφαλαλγία (ΠΚ) ταξινομείται σε διαφορά «σύνδρομα». Οι συνηθέστερες μορφές κεφαλαλγίας είναι: η κεφαλαλγία τύπου τάσης (ο απλός πονοκέφαλος δηλαδή) και η ημικρανία, ενώ σπανιότερες μορφές είναι η αθροιστική κεφαλαλγία, η νευραλγία του τριδύμου, η παροξυσμική ημικρανία κ.ά. Κεφαλαλγία τάσης Η κεφαλαλγία τάσης είναι η συχνότερη μορφή κεφαλαλγίας. Η εμφάνιση ακόμη και 1-2 επεισοδίων κεφαλαλγίας τύπου τάσης το μήνα, ιδίως σε ημέρες άγχους, δεν αποτελεί ανησυχητικό σημείο. Κατά τις έντονες περιόδους της ζωής οι πονοκέφαλοι μπορεί να πυκνώσουν ακόμη περισσότερο. Ο βασικότερος εκλυτικός παράγοντας είναι το άγχος, αν και ο λόγος μπορεί να μην είναι προφανής. Το άγχος θεωρείται ότι προκαλεί σύσπαση (τάση) των μυών της κεφαλής. Ωστόσο, μπορεί να προσδιορίζονται και άλλοι εκλυτικοί παράγοντες, όπως τροφές, η παραμονή στον ήλιο, η έντονη κόπωση, η αϋπνία, η επόμενη ημέρα από την κατανάλωση αλκοόλ κλπ. Η εντόπιση του πόνου δεν είναι ειδική. Ο πόνος συνήθως περιγράφεται ως επώδυνο και σταθερό αίσθημα σύσφιξης, "σαν κράνος" ή "σαν μέγγενη" που πιέζει όλο το κεφάλι, ίσως περισσότερο στην περιοχή του μετώπου ή στους κροτάφους. Ο πόνος δεν είναι μεγάλης έντασης και δεν συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα, εκτός ενδεχομένως από ελαφρά ζάλη. Μπορεί να διαρκέσει αρκετά, ακόμη και για ημέρες, ωστόσο συχνά περνά μετά από έναν καλό ύπνο 19 / 21

20 Ημικρανία Αν και πολλοί άνθρωποι νομίζουν ότι ημικρανία σημαίνει απαραίτητα «πονοκέφαλος στο όνος στο μισό κεφάλι», αυτό δεν είναι απαραίτητο. Πραγματικά, τις περισσότερες φορές, ο πόνος στην ημικρανία εντοπίζεται στο μισό του κεφαλιού: συχνά στην περιοχή πίσω από το ένα μάτι και τον κρόταφο, αλλά μπορεί επίσης να βρίσκεται μόνο στην κορυφή του κεφαλιού, ακόμα και μόνο στο πίσω μέρος του κεφαλιού ή και στον αυχένα. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου σπάνιο ο πόνος στην ημικρανία να υπάρχει σε ολόκληρο το κεφάλι. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν ημικρανία έχουν Πολύ συχνά μπορεί κάποιος να παρατηρήσει ότι ο πόνος στην ημικρανία αλλάζει εντόπιση από κρίση σε κρίση. Δηλαδή, μπορεί τη μία φορά να εντοπίζεται στο δεξιό μισό του κεφαλιού και την επόμενη φορά στο αριστερό. Αυτό είναι ένα τυπικό χαρακτηριστικό της ημικρανίας. Ο πόνος στην ημικρανία είναι πόνος ιδιαίτερα δυνατός και συνοδεύεται από μία σειρά άλλων συμπτωμάτων, όπως το ότι ο άνθρωπος που έχει ημικρανία δεν μπορεί να ανεχθεί το φως, τους έντονους ήχους, τις μυρωδιές και επίσης ότι μπορεί να έχει τάση για εμετό ή και να κάνει εμετούς. Η κάθε κρίση ημικρανίας μπορεί να διαρκεί από λίγες ώρες ως και 2-3 ή και περισσότερες ημέρες, μέχρι να υφεθεί. Μετά από κάποιο διάστημα η ίδια ιστορία επαναλαμβάνεται, καθώς η κρίση επανέρχεται (σε κάποιους ανθρώπους μετά από αρκετούς μήνες, ενώ σε κάποιους μετά από λίγες ημέρες). Ως αποτέλεσμα του πόνου αλλά και των υπολοίπων συμπτωμάτων, ο άνθρωπος που έχει ημικρανία δεν μπορεί να έχει φυσιολογική δραστηριότητα την ώρα της κρίσης, ενώ μπορεί να φτάνει σε ανάγκη για κατάκλιση σε ένα σκοτεινό δωμάτιο. Πέρα όμως από αυτό, οι άνθρωποι με ημικρανία συχνά ζουν με την αγωνία του πότε θα έρθει η επόμενη κρίση, και η ποιότητα της ζωής τους επηρεάζεται ακόμη και τις ημέρες του μήνα που δεν πονούν Η αντιμετώπιση της ημικρανίας διαχωρίζεται σε αυτήν της κρίσης και στην προφυλακτική θεραπεία. Άλλες μορφές Υπάρχουν και πολλές άλλες μορφές κεφαλαλγίας, όπως η κεφαλαλγία από βήχα, η υπνική κεφαλαλγία, μετά από κόπωση, η αυχενογενής κεφαλαλγία η οδοντογενής κεφαλαλγία κ.ά. Οι περιπτώσεις αυτές απαιτούν την κατάλληλη διερεύνηση και αντιμετώπιση. 20 / 21

21 21 / 21