ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΥΓΕΙΑ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Transcript

1 ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΥΓΕΙΑ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ «Προσδιορισμός βλαπτικών παραγόντων σε παθολογοανατομικά εργαστήρια» Δρακόπουλος Βασίλης Ειδικός Γιατρός Εργασίας, MSc, PhD (Κέντρο Υγείας - Υγιεινής της Εργασίας ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε)

2 ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΥΓΕΙΑ Ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας από το 1950 έχει ορίσει την εργασιακή υγεία ως «τον ύψιστο βαθμό φυσικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας των εργαζομένων σε όλα τα επαγγέλματα»

3 ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Η εργασιακή υγεία, όπως καθορίστηκε το 1950 από την πρώτη σύνοδο της κοινής επιτροπής της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, στοχεύει στην προαγωγή και τη διατήρηση στον υψηλότερο βαθμό της σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας των εργαζομένων σε όλα τα επαγγέλματα, στην πρόληψη της αποχώρησης των εργαζομένων από την εργασία λόγω βλαβών της υγείας που προκαλούνται από τις συνθήκες εργασίας τους, στην προστασία των εργαζομένων από βλαπτικούς για την υγεία παράγοντες, στην τοποθέτηση και τη διατήρηση του εργαζόμενου σε ένα εργασιακό περιβάλλον προσαρμοσμένο στις δικές του φυσικές και ψυχολογικές ικανότητες, δηλαδή «στην προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο και στο επάγγελμα του κάθε ανθρώπου» στην πρόληψη παρά η θεραπεία

4 Νομοθετικό πλαίσιο ΝΟΜΟΣ ΥΠ ΑΡΙΘ (ΦΕΚ A' 84/ ) «Κύρωση του Κώδικα νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων» ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΥΓΕΙΑ.έχει ως αντικείμενο την εφαρμογή μέτρων για την προαγωγή της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων κατά την εργασία. Άρθρο 1. Οι διατάξεις του κώδικα εφαρμόζονται, σε όλες τις επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα. Άρθρο 2

5 Νομοθετικό πλαίσιο ΝΟΜΟΣ ΥΠ ΑΡΙΘ (ΦΕΚ A' 84/ ) «Κύρωση του Κώδικα νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων» ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β ΟΡΓΑΝΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Σύσταση Επιτροπής Υγείας και Ασφάλειας των Εργαζομένων (Ε.Υ.Α.Ε.) Εκπρόσωποι των εργαζομένων, άρθρο 4 Υποχρέωση απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας και ιατρού εργασίας της επιχείρησης, άρθρο 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΥΓΕΙΑ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ - ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Γενικές υποχρεώσεις εργοδοτών: 1. Ο εργοδότης υποχρεούται να εξασφαλίζει την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας και να λαμβάνει μέτρα που να εξασφαλίζουν την υγεία και ασφάλεια των τρίτων. Άρθρο 42 Ειδικές υποχρεώσεις εργοδοτών: 1. Ο εργοδότης οφείλει: α) Να έχει στη διάθεσή του μια γραπτή εκτίμηση των υφισταμένων κατά την εργασία κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν ομάδες εργαζομένων που εκτίθενται σε ιδιαίτερους κινδύνους. Η εκτίμηση αυτή πραγματοποιείται από τους τεχνικό ασφάλειας, ιατρό εργασίας. Άρθρο 43

6 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΥΓΕΙΑ ΕΡΓΟΔΟΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑΤΡΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Ενημέρωση Προστασία της Υγείας και Ασφάλειας

7 ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΥΓΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (άρθρο 43) ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ (άρθρο 46) EΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ (άρθρο 47) EΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ (άρθρο 48) ΟΔΗΓΙΕΣ

8 Εργασιακό περιβάλλον το σύνολο των καταστάσεων και των παραγόντων με τους οποίους ο εργαζόμενος έρχεται σε επαφή και οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν τη φυσική και ψυχική του ισορροπία, κατά τη διάρκεια της εργασίας του ή ως αποτέλεσμά της.

9 ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

10 ΣΧΕΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ -ΥΓΕΙΑΣ ΑΙΤΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΧΗΜΙΚΟΙ ΦΥΣΙΚΟΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΕΡΓΟΝΟΜΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΒΛΑΒΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΤΥΧΗΜΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΝΟΣΟ

11 ΒΛΑΒΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΤΥΧΗΜΑ ΟΞΕΙΑ ΒΛΑΒΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Συμβάν που οφείλεται σε ένα βίαιο αίτιο κατά την εργασία, το οποίο προκαλεί το θάνατο ή ανικανότητα προσωρινή ή μόνιμη ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΧΡΟΝΙΑ ΒΛΑΒΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Νόσος που προκαλείται από την εργασία οφείλεται στην εργασιακή δραστηριότητα που έχει ως αποτέλεσμα το θάνατο ή την προσωρινή ή μόνιμη ανικανότητα Για να προκληθεί μια επαγγελματική νόσος οι παράγοντες κινδύνου πρέπει να είναι παρόντες στο εργασιακό περιβάλλον σε συγκεκριμένες ποσότητες Παράδειγμα: Αμιάντωση Μολυβδίαση Βαρηκοΐα ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΝΟΣΟΣ Πολύ-παραγοντική στην προέλευση παράγοντες στο περιβάλλον εργασίας μπορεί να παίζουν ένα ρόλο, μαζί με άλλους παράγοντες κινδύνου στην εμφάνιση των ασθενειών. Παράδειγμα: οσφυαλγία, μηειδικές χρόνιες αναπνευστικές ασθένειες, υπέρταση

12 Ταξινόμηση της νοσηρότητας κατά τον ΔΟΕ: Κοινές Ασθένειες Ιατρικές ασθένειες που επικρατούν στην κοινότητα π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, ορισμένες μορφές αναιμίας, ελονοσία Σχετιζόμενες με την εργασία ασθένειες Πολύ-παραγοντικές στην προέλευση παράγοντες στο περιβάλλον εργασίας μπορεί να παίζουν ένα ρόλο, μαζί με άλλους παράγοντες κινδύνου στην εμφάνιση των ασθενειών. π.χ. οσφυαλγία, μη-ειδική χρόνιες αναπνευστικές ασθένειες, υπέρταση Επαγγελματικές Ασθένειες προκαλούνται από την έκθεση σε ειδικούς βλαπτικούς παράγοντες στο χώρο εργασίας ασθένειες που προκαλούνται από την εργασία π.χ. Πνευμονοκονίωση (αμιάντωση από έκθεση σε αμίαντο), μεσοθηλίωμα

13 Επαγγελματική Νοσηρότητα Μέγεθος του προβλήματος Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) για την Επαγγελματική Νοσηρότητα, υπάρχουν συνολικά περίπου 2,34 εκατομμύρια θάνατοι που σχετίζονται με την εργασία, ετησίως. Τα 2,02 εκατομμύρια θάνατοι προκαλούνται από ασθένειες που σχετίζονται με την εργασία (πάνω από θάνατοι ημερησίως). Ο ετήσιος αριθμός των μη θανατηφόρων σχετικών με την εργασία ασθενειών υπολογίζεται πως είναι 160 εκατομμύρια.

14 Work-relatedness of common diseases Σχέση με την εργασία των κοινών ασθενειών Ασθένεια Απόδοση %, Συνολικά: 6.7% Αναφορές: ILO, Decent Work-SafeWork, 2005 Άσθμα, ενήλικοι άρρενες 30 Karjalainen et al Καρκίνος του πνεύμονα Axelsson 2001 Καρδιαγγειακές παθήσεις Στεφανιαία νόσος Έμφραγμα του μυοκαρδίου Μυοσκελετικές παθήσεις Άνω άκρων Οσφυϊκής μοίρας Leigh 1997 Leigh 1997 EU OSHA WHO 2002, Punnet et al Διαταραχές ψυχικής υγείας 5-10 e.g. Toppinen et al SLIC THEMATIC DAY BRUSSELS, 22 NOVEMBER 2010

15 Επαγγελματική Νοσηρότητα (ΠΟΥ) Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας: το 37 % των οσφυαλγιών 16 % της απώλειας ακοής 13 % της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας 11 % του βρογχικού άσθματος 10 % του καρκίνου του πνεύμονα 8 % των τραυματισμών σχετίζεται με την εργασία.

16 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Η εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου είναι μια σύνθετη, διαχρονική και δυναμική διαδικασία αξιολόγησης των κινδύνων του εργασιακού περιβάλλοντος Είναι μια διαδικασία συστηματικού ελέγχου όλων των παραμέτρων της εργασίας για να κατανοήσουμε: τα αίτια που προκαλούν βλάβες στην υγεία, το κατά πόσο αυτά μπορούν να εξαλειφθούν και να διερευνήσουμε ποια μέτρα προστασίας και πρόληψης πρέπει να ληφθούν και: αν έχουν ληφθεί, αν αυτά τα μέτρα είναι επαρκή.

17 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ - ΣΚΟΠΟΣ Η εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου απαιτεί μια οργανωτική δομή η οποία περιλαμβάνει: - τους βασικούς συντελεστές της πρόληψης και προαγωγής της εργασιακής υγείας (ειδικό επιστημονικό προσωπικό: γιατρό εργασίας, τεχνικό εργασίας, τους εκπροσώπους των εργαζομένων και τον εργοδότη) και - μια μεθοδολογία για την πραγματοποίησή της. Σκοπός αυτής της οργανωτικής δομής είναι η πρόληψη των βλαβών της υγείας (με τη μορφή εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών νοσημάτων) μέσω: - του εντοπισμού των βλαπτικών παραγόντων, - του ποσοτικού και ποιοτικού προσδιορισμού τους, - της εκτίμηση της επίδρασής τους στην υγεία των εργαζομένων και - του σχεδιασμού και προγραμματισμού των διαδικασιών πρόληψης

18 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΟΡΙΣΜΟΣ Πιθανότητα - δυνατότητα πρόκλησης βλάβης της υγείας μετά από έκθεση σε ένα συγκεκριμένο χημικό, φυσικό ή οποιοδήποτε άλλο βλαπτικό εργασιακό παράγοντα

19 Επαγγελματικοί βλαπτικοί παράγοντες Ως επαγγελματικός βλαπτικός παράγοντας ορίζεται οποιοσδήποτε φυσικός, χημικός, βιολογικός, εργονομικός, οργανωτικός, ψυχολογικός, κοινωνικός ή άλλος παράγοντας είναι παρών στον εργασιακό χώρο, σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορεί να προκαλέσει βλάβη στην υγεία του εργαζόμενου.

20 Επαγγελματικοί βλαπτικοί παράγοντες στα Ιατρικά Εργαστήρια Γενικοί ποιότητα εσωτερικού αέρα συστήματα κλιματισμού φωτοτυπικά μηχανήματα οθόνες οπτικής απεικόνισης συνθετικά επίπλων γραφείου μονωτικά υλικά σκόνες φωτισμός ηλεκτρικό ρεύμα φάρμακα ιατρικά απόβλητα νοσοκομείων

21 Επαγγελματικοί βλαπτικοί παράγοντες στα Ιατρικά Εργαστήρια Εδικοί φυσικοί παράγοντες χημικοί παράγοντες βιολογικοί παράγοντες διάφοροι άλλοι παράγοντες

22 Επαγγελματικοί βλαπτικοί παράγοντες στα Ιατρικά Εργαστήρια ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Laser ιοντίζουσες ακτινοβολίες ραδιοσυχνότητες και ακτινοβολίες μικροκυμάτων υπεριώδεις ακτινοβολίες μικροκλιματικές συνθήκες θόρυβος υπέρηχοι

23 Επαγγελματικοί βλαπτικοί παράγοντες στα Ιατρικά Εργαστήρια ΧΗΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ισχυρά οξέα και βάσεις, οργανικά οξέα, αλκοόλες, αιθέρες, εστέρες, αλογονομένοι υδρογονάνθρακες, αλδεΰδες, κετόνες, οργανικά και ανόργανα άλατα αναισθητικά χημειοθεραπευτικά φάρμακα ραδιοϊσότοπα απορρυπαντικά φορμαλδεΰδη γλουταραλδεΰδη σκιαγραφικές ουσίες οξείδιο του αιθυλενίου

24 Επαγγελματικοί βλαπτικοί παράγοντες στα Ιατρικά Εργαστήρια ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Ιοί της ηπατίτιδας Β και C Ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας Μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης και σε ειδικά τμήματα και εργαστήρια ιοί της ηπατίτιδας Α, ερυθράς, πολιομυελίτιδας, ιλαράς, κλωστηρίδιο του τετάνου, διφθερίτιδας, τυφοειδούς κ.α.

25 Επαγγελματικοί βλαπτικοί παράγοντες στα Ιατρικά Εργαστήρια ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Εργονομικοί παράγοντες Αλλεργιογόνοι παράγοντες Χειρωνακτική διακίνηση φορτίων Stress Ωράρια εργασίας και νυχτερινή εργασία

26 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΒΛΑΠΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΑ ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Βιολογικοί παράγοντες Χημικοί παράγοντες (φορμαλδεΰδη, τολουόλιο, ξυλόλιο) Εργονομικοί, ολισθήσεις, πτώσεις Αιχμηρά εργαλεία

27 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΒΛΑΠΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΑ ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Οι κύριοι επαγγελματικοί βιολογικοί παράγοντες είναι κυρίως οι ιοί ηπατίτιδας Β και C αλλά και το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης, ο ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) και ο ιός της ηπατίτιδας Α. Επιπλέον μπορεί να υπάρχουν οι ιοί της ερυθράς, ιλαράς, πολιομυελίτιδας, του τυφοειδούς, το κλωστηρίδιο του τετάνου, το κορυνοβακτηρίδιο της διφθερίτιδας και διάφορα άλλα.

28 ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Ο έλεγχος της έκθεσης στηρίζεται σε: εφαρμογή των γενικών προφυλάξεων χρήση των τεχνικών μέτρων ελέγχου για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου συνεπή εφαρμογή των ενδεδειγμένων πρακτικών εργασίας ιατρική διαχείριση της έκθεσης Γενικές προφυλάξεις η φιλοσοφία των γενικών προφυλάξεων είναι ότι όλοι οι ασθενείς και τα δείγματα (βιοψίες, βιολογικά υγρά) πρέπει να αντιμετωπίζονται πάντα ως μολυσματικά τα διαδικαστικά προφυλακτικά μέτρα πρέπει να λαμβάνονται κατά τον χειρισμό όλων των δειγμάτων

29 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Π.Δ.186/1995 "Προστασία των εργαζομένων από κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους σε βιολογικούς παράγοντες κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες του Συμβουλίου 90/679/EOK και 93/88/EOK" Άρθρο 2 α) Bιολογικοί παράγοντες: Οι μικροοργανισμοί, μεταξύ των οποίων και οι γενετικά τροποποιημένοι, οι κυτταροκαλλιέργειες και τα ενδοπαράσιτα του ανθρώπου, που είναι δυνατόν να προκαλέσουν οποιαδήποτε μόλυνση, αλλεργία ή τοξικότητα. γ) Bιολογικός παράγοντας της ομάδας 3: Είναι ο παράγοντας που μπορεί να προκαλέσει ασθένεια στον άνθρωπο και συνιστά σοβαρό κίνδυνο για τους εργαζόμενους. Ενδέχεται να υπάρχει κίνδυνος να διαδοθεί στο κοινωνικό σύνολο, αλλά, γενικώς υπάρχει αποτελεσματική προληπτική ή θεραπευτική αγωγή.

30 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Π.Δ.186/1995 "Προστασία των εργαζομένων από κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους σε βιολογικούς παράγοντες κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες του Συμβουλίου 90/679/EOK και 93/88/EOK" Άρθρο 3 Εντοπισμός και εκτίμηση των κινδύνων 1. Για κάθε δραστηριότητα που ενδέχεται να συνεπάγεται κίνδυνο έκθεσης σε βιολογικούς παράγοντες, ο εργοδότης οφείλει να έχει στη διάθεσή του μια γραπτή εκτίμηση των υφισταμένων κατά την εργασία κινδύνων, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις. 2. Στην εκτίμηση αυτή προσδιορίζεται η φύση, ο βαθμός και η διάρκεια της έκθεσης των εργαζομένων, ώστε να είναι δυνατό να αξιολογούνται όλοι οι κίνδυνοι για την ασφάλεια ή την υγεία των εργαζομένων και να καθορίζονται τα ληπτέα μέτρα. 3. Για τις δραστηριότητες που συνεπάγονται έκθεση σε βιολογικούς παράγοντες διαφόρων ομάδων, ο κίνδυνος εκτιμάται με βάση τον κίνδυνο που παρουσιάζουν όλοι οι επικίνδυνοι βιολογικοί παράγοντες που είναι παρόντες. 4. H εκτίμηση πρέπει να επαναλαμβάνεται τακτικά και, οπωσδήποτε, όταν μεταβάλλονται καθ οιονδήποτε τρόπο οι συνθήκες που επηρεάζουν την έκθεση των εργαζομένων στους βιολογικούς παράγοντες. 5. O εργοδότης οφείλει να παρέχει στην αρμόδια επιθεώρηση εργασίας τα στοιχεία στα οποία βασίζεται η εκτίμηση της παραγράφου 1.

31 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Π.Δ.186/1995 "Προστασία των εργαζομένων από κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους σε βιολογικούς παράγοντες κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες του Συμβουλίου 90/679/EOK και 93/88/EOK" Άρθρο 6 Περιορισμός των κινδύνων 1. H έκθεση των εργαζομένων πρέπει να προλαμβάνεται όταν, από τα αποτελέσματα της εκτίμησης που αναφέρεται στο άρθρο 3, προκύπτει ότι υπάρχει κίνδυνος για την υγεία ή την ασφάλειά τους. 2. Εάν αυτό δεν είναι τεχνικώς εφικτό, λόγω της δραστηριότητας και της εκτίμησης του κινδύνου που αναφέρεται στο άρθρο 3, ο κίνδυνος έκθεσης πρέπει να μειώνεται σε τόσο χαμηλό επίπεδο ώστε να προστατεύεται επαρκώς η υγεία και η ασφάλεια των εργαζομένων, ιδίως με τη λήψη των ακόλουθων μέτρων τα οποία πρέπει να εφαρμόζονται βάσει των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης που αναφέρεται στο άρθρο 3: α) Περιορισμό στο ελάχιστο δυνατόν, του αριθμού των εργαζομένων που εκτίθενται ή ενδέχεται να εκτεθούν.

32 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Π.Δ.186/1995 "Προστασία των εργαζομένων από κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους σε βιολογικούς παράγοντες κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες του Συμβουλίου 90/679/EOK και 93/88/EOK" Άρθρο 8 Υγιεινή και ατομική προστασία 1. Κατά την άσκηση δραστηριοτήτων οι οποίες συνεπάγονται κίνδυνο για την υγεία ή την ασφάλεια των εργαζομένων λόγω της εργασίας με βιολογικούς παράγοντες, οι εργοδότες είναι υποχρεωμένοι να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίζουν ότι: α) Οι εργαζόμενοι δεν τρώγουν και δεν πίνουν στους χώρους εργασίας στους οποίους υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης από βιολογικούς παράγοντες. β) Χορηγείται στους εργαζόμενους κατάλληλος προστατευτικός ιματισμός ή άλλος κατάλληλος ειδικός ιματισμός. γ) Τίθενται στη διάθεση των εργαζομένων επαρκείς και κατάλληλες εγκαταστάσεις λουτρών και αποχωρητηρίων, καθώς και ενδεχομένως συστήματα για την πλύση των ματιών ή/και αντισηπτικά του δέρματος. δ) O αναγκαίος προστατευτικός εξοπλισμός i) διατηρείται κατάλληλα σε καθορισμένο χώρο, ii) ελέγχεται και καθαρίζεται, αν είναι δυνατόν, πριν, και οπωσδήποτε, μετά από κάθε χρήση, iii) επιδιορθώνεται, αν είναι ελαττωματικός, ή αντικαθίσταται πριν από νέα χρήση. ε) Έχουν καθοριστεί διαδικασίες για τη λήψη, το χειρισμό και την επεξεργασία δειγμάτων ανθρώπινης ή ζωικής προέλευσης.

33 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Π.Δ.186/1995 "Προστασία των εργαζομένων από κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους σε βιολογικούς παράγοντες κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες του Συμβουλίου 90/679/EOK και 93/88/EOK«Άρθρο 11 Κατάλογοι εκτιθέμενων εργαζομένων 1. Οι εργοδότες τηρούν κατάλογο των εργαζομένων που εκτίθενται σε βιολογικούς παράγοντες της ομάδας 3 και 4. O κατάλογος αυτός αναφέρει το είδος της εκτελούμενης εργασίας, και εφόσον είναι δυνατόν, το βιολογικό παράγοντα στον οποίο έχουν εκτεθεί οι εργαζόμενοι, καθώς και τα στοιχεία τα σχετικά με την έκθεση, τα ατυχήματα και τα περιστατικά, ανάλογα με την περίπτωση. 2. O κατάλογος που αναφέρεται στην παράγραφο 1 διατηρείται επί 10 τουλάχιστον έτη μετά από το πέρας της έκθεσης. 3. O κατάλογος που αναφέρεται στην παράγραφο 1 διατηρείται επί σαράντα έτη μετά από την τελευταία γνωστή έκθεση στις παρακάτω περιπτώσεις έκθεσης οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε μόλυνση: α) Από βιολογικούς παράγοντες που είναι γνωστό ότι μπορούν να προκαλέσουν μόνιμες ή λανθάνουσες μολύνσεις. β) Που δεν μπορεί να διαγνωσθεί, με βάση τις σημερινές γνώσεις, παρά μόνο όταν εκδηλωθεί η ασθένεια, μετά την παρέλευση πολλών ετών. γ) Που εμφανίζει ιδιαίτερα μεγάλες περιόδους επώασης πριν από την εκδήλωση της ασθένειας. δ) Που οδηγεί σε ασθένεια η οποία εμφανίζει κατά καιρούς υποτροπές επί μεγάλο χρονικό διάστημα παρά την θεραπευτική αγωγή. ε) Που μπορεί να έχει σοβαρές μακροπρόθεσμες συνέπειες.

34 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Π.Δ.186/1995 "Προστασία των εργαζομένων από κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους σε βιολογικούς παράγοντες κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες του Συμβουλίου 90/679/EOK και 93/88/EOK" Άρθρο 14 Επίβλεψη της υγείας - Ιατρική παρακολούθηση 1. Εάν τα αποτελέσματα της εκτίμησης που αναφέρεται στο άρθρο 3 καταδεικνύουν κίνδυνο για την υγεία ή την ασφάλεια των εργαζομένων, ο εργοδότης έχει την υποχρέωση: α) Να χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες γιατρού εργασίας, όπως αυτός ορίζεται στο ν. 1568/85, ανεξάρτητα από τον αριθμό εργαζομένων στην επιχείρηση ή/και την εγκατάσταση. β) Να εξασφαλίζει σύμφωνα με τις υποδείξεις του γιατρού εργασίας, ότι κάθε εργαζόμενος πριν από την έκθεση και στη συνέχεια σε τακτά χρονικά διαστήματα, υπόκειται σε ιατρική εξέταση για την εκτίμηση της κατάστασης της υγείας του. 3. Πρέπει να διατίθενται, όταν χρειάζεται, αποτελεσματικά εμβόλια στους εργαζόμενους που δεν έχουν ήδη ανοσοποιηθεί κατά του βιολογικού παράγοντα στον οποίο εκτίθενται ή ενδέχεται να εκτεθούν. Όταν οι εργοδότες διαθέτουν εμβόλια πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το συνιστώμενο κώδικα συμπεριφοράς που περιέχεται στο παράρτημα VII του άρθρου Σε περιπτώσεις όπου γίνεται ιατρική παρακολούθηση, τηρείται ατομικός ιατρικός φάκελος για τουλάχιστον δέκα έτη μετά από το τέλος της έκθεσης. Στις ειδικές περιπτώσεις που αναφέρονται στο άρθρο 11 παράγραφος 3, ο ατομικός ιατρικός φάκελος τηρείται για διάστημα σαράντα ετών από την τελευταία γνωστή έκθεση. 6. O γιατρός εργασίας ή/και ο γιατρός του ασφαλιστικού οργανισμού στον οποίο ανήκει ο εργαζόμενος, προτείνει τα τυχόν προστατευτικά ή προληπτικά μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για τους επιμέρους εργαζομένους. Στην περίπτωση αυτή ο γιατρός του ασφαλιστικού οργανισμού ενημερώνει την αρμόδια επιθεώρηση εργασίας.

35 ΧΗΜΙΚΟΙ ΒΛΑΠΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΑ ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Οι κύριοι επαγγελματικοί χημικοί παράγοντες είναι : η φορμαλδεΰδη το τολουόλιο και τα ξυλόλια αλλά και το Μεθυλο-κυκλοπεντάνιο, n-εξάνια, Αιθυλοβενζόλιο, Κυκλοεξάνιο, Εννεάνιο, Δεκάνιο, Ενδεκάνιο Κίνδυνος για: πυρκαγιές και εκρήξεις ερεθισμούς και εγκαύματα (χημικά) οξείες δηλητηριάσεις χρόνιες δηλητηριάσεις καρκινογένεση

36 ΧΗΜΙΚΟΙ ΒΛΑΠΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΑ ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗ Φορμαλδεΰδη (TLV = 0.3ppm): καυστική, τοξική κατά την εισπνοή και τη δερματική επαφή και ερεθιστική στα μάτια. Ο χειρισμός πρέπει να γίνεται με γάντια και σε χώρους με εξαερισμό. Οξείες επιπτώσεις: ερεθισμό στα μάτια, δέρμα και στις αναπνευστικές οδούς. Σε περίπτωση επαφής με τα μάτια, άμεση πλύση με άφθονο νερό και προσφυγή σε ιατρικές υπηρεσίες Χρόνιες επιπτώσεις: ερεθιστικό στα μάτια, δέρμα (αλλεργική δερματίτιδα και άσθμα), φαρυγγίτιδα και βρογχίτιδα. Διαταραχές της αιμοποίησης. Έχει μεταλλαξιογόνο και καρκινογόνο δράση και ταξινομείται από τη Διεθνή Επιτροπή Αντικαρκινικού Αγώνα (IARC) στην κατηγορία 1 - ως Καρκινογόνο για τον άνθρωπο (Agents Classified by the IARC Monographs, Volumes 1 116, Sup 7, 62, 88, 100F, 2012) Στην χώρα μας η Ανώτατη Οριακή Τιμή Έκθεσης στη φορμαλδεΰδη σύμφωνα με το Π.Δ. 90/1999 (Καθορισμός οριακών τιμών έκθεσης. σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 91/322/ΕΟΚ και 96/94/ΕΚ της Επιτροπής) είναι τα 2 ppm!!!

37 ΧΗΜΙΚΟΙ ΒΛΑΠΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΑ ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΛΟΥΟΛΙΟ - ΞΥΛΟΛΙΟ Τολουόλιο (TLV= 50ppm): εύφλεκτο, βλαπτικό σε εισπνοή, να φυλάσσεται μακριά από θερμότητα, σπινθήρες και φλόγα. Δεν πρέπει να απορρίπτεται στην κοινή αποχέτευση. Οξείες επιπτώσεις: ερεθιστικό για τα μάτια (κερατίτιδες), το δέρμα και τις αναπνευστικές οδούς. Στην αρχή ερεθισμό και στη συνέχεια καταστολή του ΚΝΣ Χρόνιες επιπτώσεις: ηπατοτοξικότητα. Ξυλόλιο (TLV= 100ppm): εύφλεκτο, βλαπτικό σε εισπνοή, επαφή με το δέρμα και κατάποση Οξείες επιπτώσεις: ερεθιστικό στο δέρμα, στα μάτια και στις αναπνευστικές οδούς. Καταστολή του ΚΝΣ Χρόνιες επιπτώσεις: οφθαλμικές βλάβες (κερατίτιδες), αλλεργική δερματίτιδα. Ερεθισμός των αναπνευστικών οδών και ηπατοτοξικότητα.

38 ΧΗΜΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Π.Δ. 307/1986 "Προστασία της υγείας των εργαζομένων που εκτίθενται σε ορισμένους χημικούς παράγοντες κατά τη διάρκεια της εργασίας τους" Άρθρο 4 Υποχρεώσεις εργοδοτών 1. Ο εργοδότης οφείλει να παίρνει όλα τα απαραίτητα μέτρα του άρθρου 26 του Νόμου 1568/85 για την «Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων», ώστε να αποφεύγεται ή να ελαχιστοποιείται η έκθεση των εργαζομένων σε χημικούς παράγοντες όσο είναι πρακτικά δυνατό. Σε κάθε περίπτωση η έκθεση των εργαζομένων σε χημικούς παράγοντες πρέπει να είναι σύμφωνη με τις απαιτήσεις των άρθρων 2 και 3 του παρόντος διατάγματος. Ο εργοδότης οφείλει συγχρόνως να παίρνει πρόσθετα ειδικά μέτρα προφύλαξης, όταν οι εργαζόμενοι εκτίθενται σε χημικούς παράγοντες της παρ. 1 του άρθρου 3 του παρόντος που είναι επισημασμένοι με την ένδειξη «Δ», ώστε να προλαμβάνεται επαφή του δέρματος των εργαζομένων μ' αυτούς. 2. Σε εργασίες για τις οποίες προβλέπεται υπέρβαση των απαιτήσεων του άρθρου 3 του παρόντος διατάγματος (όπως π.χ. σε περιπτώσεις συντήρησης ή έκτακτης ανάγκης) και για τις οποίες δεν είναι πρακτικά δυνατή η λήψη τεχνικών μέτρων για την τήρηση των απαιτήσεων αυτών, ο εργοδότης πρέπει να καθορίζει μέτρα προστασίας της υγείας των εργαζομένων πριν από την έναρξη των εργασιών. Τα μέτρα αυτά γνωστοποιούνται στους εργαζόμενους οι οποίοι πρέπει να τα τηρούν σε όλη τη διάρκεια των εργασιών.

39 ΧΗΜΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Π.Δ. 338/2001 "Προστασία της υγείας και ασφαλείας των εργαζομένων κατά την εργασία από κινδύνους οφειλόμενους σε χημικούς παράγοντες" ΤΜΗΜΑ II ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ Άρθρο 4 Καθορισμός και εκτίμηση κινδύνου των επιβλαβών χημικών παραγόντων 1. Κατά την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του, που ορίζονται στο άρθρο. ο εργοδότης οφείλει, καταρχήν, να αξιολογήσει αν στο χώρο εργασίας υφίστανται επιβλαβείς χημικοί παράγοντες. Εάν αυτό συμβαίνει, τότε εκτιμά κάθε κίνδυνο για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων ο οποίος οφείλεται στην παρουσία των εν λόγω χημικών παραγόντων, λαμβάνοντας υπόψη τα εξής: - τις εγγενώς επιβλαβείς ιδιότητές τους, - τις πληροφορίες περί ασφάλειας και υγείας που παρέχονται από τον προμηθευτή (π.χ. στο δελτίο δεδομένων ασφάλειας σύμφωνα με τις διατάξεις της KYA 378/94 ή της KYA 1197/89), - το επίπεδο, τον τύπο και τη διάρκεια της έκθεσης, - τις περιστάσεις της εργασίας όπου υπεισέρχονται τέτοιοι παράγοντες, περιλαμβανομένης της ποσότητάς τους, - τις οριακές τιμές έκθεσης ή βιολογικές οριακές τιμές σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, - τα αποτελέσματα των ληφθέντων ή ληπτέων προληπτικών μέτρων, - εφόσον υπάρχουν, τα πορίσματα της τυχόν επίβλεψης της υγείας που έχει ήδη πραγματοποιηθεί. Ο εργοδότης οφείλει να λαμβάνει συμπληρωματικές πληροφορίες που απαιτούνται για την εκτίμηση του

40 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Τα μέτρα περιβαλλοντικού ελέγχου είναι κυρίως: 1) ο περιορισμός σε συγκεκριμένο χώρο των εργασιών που προκαλούν έκθεση σε διαλύτες, για την αποφυγή έκθεσης σε αυτόν τον βλαπτικό επαγγελματικό παράγοντα των υπολοίπων εργαζομένων. 2) ο εξαερισμός αλλαγή του αέρα των εργαστηρίων σε βαθμό που να εξασφαλίζει την απομάκρυνση των οργανικών διαλυτών από τους χώρους εργασίας. Επειδή οι οργανικοί διαλύτες είναι γενικά πιο βαριοί από τον αέρα, το πιο ασφαλές σύστημα απορρόφησης είναι αυτό με ροή προς τα κάτω, δηλαδή τα στόμια των απορροφητήρων να τοποθετούνται στο επίπεδο του δαπέδου. Ο αριθμός των εναλλαγών του αέρα πρέπει να είναι αντίστοιχος των συγκεντρώσεων των διαλυτών στους χώρους εργασίας.

41 ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΑ ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Για τον προγραμματισμό του ιατρικού ελέγχου και την εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου, προηγείται έλεγχος στον εργασιακό χώρο για την καταγραφή της έκθεσης των εργαζομένων στους εργασιακούς βλαπτικούς παράγοντες. Επιπλέον λαμβάνονται πληροφορίες για τους κινδύνους για την υγεία από τα φύλλα στοιχείων ασφάλειας των χημικών ουσιών, από τα ερωτηματολόγια υποκειμενικής εκτίμησης των εργαζομένων και από την περιγραφή της παραγωγικής διαδικασίας, των μεθόδων και πρακτικών εργασίας. Έλεγχος: Γενικός Μετρήσεις μικροκλίματος, φωτισμού κ.α. Ειδικός Μετρήσεις ρυθμού εναλλαγής του αέρα Δειγματοληψίες (κυρίως με ατομικές αντλίες τοποθετημένες επάνω στον εργαζόμενο στο ύψος της αναπνοής) και προσδιορισμό: - οργανικών διαλυτών (Τολουολίου, ξυλολίου κ.α.) - φορμαλδεΰδης

42 ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΑ ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Τα δείγματα αέρα λαμβάνονται: - κοντά στις πηγές εκπομπής προκειμένου να αξιολογηθούν οι συγκεντρώσεις, - σε διάφορες θέσεις στους χώρους εργασίας για να αξιολογήσουμε το βαθμό της γενικής διανομής της χημικής ουσίας και - στις περιοχές εργασίας που αντιπροσωπεύουν τη χαρακτηριστική έκθεση. Η δειγματοληψία πρέπει να πραγματοποιηθεί σε μια συνήθη καθημερινή δραστηριότητα εργασίας και μπορεί να είναι: - συνεχής σε όλη τη διάρκεια της εργασίας ή - διαλείπουσα αν αυτό επιτρέπει έναν πιο έγκυρο υπολογισμό της μέσης έκθεσης ή - βραχεία κατά τη διάρκεια των περιόδων μέγιστης εκπομπής. Ο έλεγχος των αερομεταφερόμενων συγκεντρώσεων των χημικών ουσιών στο περιβάλλον εκτελείται από ειδικευμένο προσωπικό με τον κατάλληλο εξοπλισμό και τεχνική κατάρτιση.

43 ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΑ ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Εκτός από τα αριθμητικά αποτελέσματα των μετρήσεων είναι σκόπιμο να καταγράφονται επίσης: - το χαρακτηρισμό της επικίνδυνης χημικής ουσίας, - η θέση, η φύση, οι διαστάσεις και άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του εργασιακού χώρου όπου έγιναν οι δειγματοληψίες, - η πηγή ή οι πηγές των αερομεταφερόμενων εκπομπών, η θέσης τους, ο τύπος της εργασίας και των διαδικασιών κατά τη διάρκεια της δειγματοληψίας, - οι σχετικές πληροφορίες για την παραγωγική διαδικασία, ο εξαερισμός και το μικροκλίμα, - τα όργανα δειγματοληψίας που χρησιμοποιούνται, τα εξαρτήματά τους και η μέθοδος ανάλυσης καθώς και η ημερομηνία και ο ακριβής χρόνο κατά τον οποία πραγματοποιήθηκε η δειγματοληψία, - η διάρκεια έκθεσης των εργαζομένων, η χρήση ή μη ατομικών μέσων προστασίας της αναπνοής, καθώς και άλλων στοιχείων σχετικά με την αξιολόγηση της έκθεσης.

44 ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΑ ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Η «βιολογική παρακολούθηση» της έκθεσης των εργαζομένων σε βλαπτικές τοξικές χημικές ουσίες βοηθά στην εκτίμηση της ρύπανσης του εργασιακού περιβάλλοντος και στη διασαφήνιση του κινδύνου της υγείας του ατόμου, μέσω της εκτίμησης της έκθεσης του οργανισμού με μια αναλυτική μέθοδο μέτρησης. Ο κύριος σκοπός της βιολογικής παρακολούθησης είναι να εξασφαλίσει το ότι η έκθεση των εργαζομένων στη συνήθη εργασία τους δεν είναι βλαπτική. Αυτή η ενέργεια είναι ουσιαστικά προσανατολισμένη στην ιατρική πρόληψη. Το μεγαλύτερο μέρος των διαθέσιμων βιολογικών εξετάσεων για την παρακολούθηση επιτρέπει τη μέτρηση της χημικής ουσίας ή των μεταβολιτών της στα βιολογικά υγρά. Η βιολογική παρακολούθηση έχει πρακτική αξία στην περίπτωση που είναι γνωστή η σχέση μεταξύ των επιπέδων στον οργανισμό και των επιπτώσεων. Οι Δείκτες Βιολογικής Έκθεσης (BEIs, ACGIH) για το τολουόλιο είναι τα 1,6 g ιππουρικού οξέος/g κρεατινίνης και για τα ξυλόλια τα 1,5 g μεθυλ-ιππουρικού οξέος/g κρεατινίνης στα ούρα μετά το τέλος της βάρδιας.

45 Δείκτες βιολογικής έκθεσης (BEIs) Οι «δείκτες βιολογικής έκθεσης» (BEIs), είναι τιμές αναφοράς που έχουν σκοπό να χρησιμεύσουν ως οδηγίες -κατά την άσκηση της βιομηχανικής υγιεινής- για την αξιολόγηση των πιθανών κινδύνων της υγείας των εκτεθειμένων εργαζομένων. Εκφράζουν συγκεντρώσεις τοξικών ουσιών ή μεταβολιτών τους σε βιολογικά δείγματα και αναφέρονται σε 8ωρη ημερήσια συνεχή έκθεση 5 ημερών εργασίας την εβδομάδα. Οι «δείκτες βιολογικής έκθεσης» (BEIs) δεν υποδηλώνουν μια σαφή διαφορά μεταξύ βλαπτικών και μη βλαπτικών εκθέσεων. Λόγω βιολογικής μεταβλητότητας, είναι πιθανόν οι μετρήσεις σε κάποιο άτομο να υπερβαίνουν τους «δείκτες βιολογικής έκθεσης» (BEIs) χωρίς να επιφέρουν αυξημένο κίνδυνο υγείας. Η βιολογική παρακολούθηση πρέπει να θεωρείται συμπληρωματική της συνεχούς παρακολούθησης της συγκέντρωσης στον αέρα. Πρέπει να διεξάγεται όταν προσφέρει κάποιο πλεονέκτημα έναντι της απλής παρακολούθησης της συγκέντρωσης στον αέρα

46 Ο ιατρικός έλεγχος περιλαμβάνει: την αρχική ιατρική εξέταση τον περιοδικό ιατρικό έλεγχο δημιουργία ιατρικού φακέλου ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ειδικές ιατρικές εξετάσεις πριν την τοποθέτηση σε θέση εργασίας εξετάσεις δεικτών βιολογικής έκθεσης (όπου υπάρχουν) επιπλέον: την καταγραφή εργατικών ατυχημάτων ή άλλων γεγονότων που προκάλεσαν σωματικό τραυματισμό και των «παρ ολίγο ατυχημάτων», την καταγραφή των πιθανών και επιβεβαιωμένων επαγγελματικών νόσων

47 ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Π.Δ. 338/2001 "Προστασία της υγείας και ασφαλείας των εργαζομένων κατά την εργασία από κινδύνους οφειλόμενους σε χημικούς παράγοντες" Άρθρο 10 Επίβλεψη της υγείας 1. Εάν τα αποτελέσματα της εκτίμησης κινδύνου που προβλέπεται στο άρθρο 4 καταδεικνύουν κίνδυνο για την υγεία των εργαζομένων διενεργείται επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων 5. Οι ατομικοί ιατρικοί φάκελοι περιλαμβάνουν σύνοψη των αποτελεσμάτων της διενεργούμενης επίβλεψης της υγείας καθώς και των τυχόν δεδομένων παρακολούθησης που είναι αντιπροσωπευτικά της έκθεσης του συγκεκριμένου ατόμου. Η βιολογική παρακολούθηση και οι συναφείς απαιτήσεις δύνανται να αποτελούν μέρος της επίβλεψης της υγείας. Οι ατομικοί ιατρικοί φάκελοι τηρούνται υπό κατάλληλη μορφή, η οποία επιτρέπει τη μεταγενέστερη αναδρομή σε αυτούς, λαμβάνοντας υπόψη τον τυχόν απόρρητο χαρακτήρα τους. Ο ατομικός ιατρικός φάκελος περιλαμβάνει τα εξής τουλάχιστον στοιχεία: α) Το ονοματεπώνυμο και το είδος της εργασίας του εργαζόμενου. β) Τους λόγους για τους οποίους ασκείται η ιατρική επίβλεψη. γ) Τις ημερομηνίες διενέργειας των ιατρικών εξετάσεων. δ) Τα αποτελέσματα των κλινικών εξετάσεων. ε) Τα αποτελέσματα των βιολογικών εξετάσεων και τον φορέα που τις διενήργησε. στ) Την ερμηνεία των αποτελεσμάτων. ζ) Τα αποτελέσματα των ελέγχων του περιβάλλοντος που αναφέρονται στην ατομική έκθεση του εργαζόμενου στο χημικό παράγοντα. η) Τα στοιχεία από το ιατρικό και επαγγελματικό ιστορικό του εργαζόμενου και θ) Τα μέτρα που λήφθηκαν με βάση τα αποτελέσματα των εξετάσεων. Τα παραπάνω στοιχεία καταχωρούνται το συντομότερο δυνατό και πάντως μέσα σε δέκα πέντε (15) ημέρες από τη διενέργεια των αντίστοιχων ελέγχων και εξετάσεων και τηρούνται για είκοσι (20) τουλάχιστον χρόνια.

48 Ευρωπαϊκή οδηγία 91/155 Ο εργοδότης οφείλει να γνωρίζει τους κινδύνους για την υγεία των εργαζομένων και δικαιούται να ζητά από τον παρασκευαστή, εισαγωγέα ή προμηθευτή των χημικών ουσιών πληροφορίες για τους κινδύνους που συνεπάγονται για την υγεία των εργαζομένων όσο και τις μεθόδους ασφαλούς χρήσης τους Πληροφόρηση εργοδοτών (Δελτία δεδομένων ασφαλείας) Ένα Δελτίο Δεδομένων Ασφαλείας (Material Safety Data Sheet MSDS) πρέπει να περιλαμβάνει: 1. Στοιχεία της ουσίας και της επιχείρησης που το παράγει 2. Σύσταση και στοιχεία για τα συστατικά του παρασκευάσματος και προσδιορισμός των κινδύνων, πρώτες βοήθειες 3. Μέτρα για την καταπολέμηση της πυρκαγιάς 4. Μέτρα για την αντιμετώπιση τυχαίας έκλυσης 5. Τρόπους χειρισμού, αποθήκευσης, ελέγχου της έκθεσης στο προϊόν και ατομική προστασία 6. Φυσικές και χημικές ιδιότητες 7. Στοιχεία σταθερότητας και δραστικότητας 8. Τοξικολογικά στοιχεία 9. Οικολογικά στοιχεία 10. Μεθόδους εξάλειψης της ουσίας ή του παρασκευάσματος 11. Στοιχεία σχετικά με τη μεταφορά 12. Στοιχεία σχετικά με τις κανονιστικές διατάξεις 13. Άλλα στοιχεία

49

50 ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Βιολογικά απόβλητα Όλα τα εργαστηριακά δείγματα τα οποία περιέχουν ή έχουν μολυνθεί από αίμα, ορό, ούρα ή άλλο ανθρώπινο ή ζωικό ιστό, καθώς και θρεπτικά υλικά που έχουν έρθει σε επαφή με κύτταρα, κυτταροκαλλιέργειες ή άλλο πιθανά μολυσματικό υλικό θα πρέπει να σταλούν προς αποτέφρωση, αποστείρωση ή απολύμανση. Γυαλικά τα οποία έχουν έρθει σε επαφή με βιολογικό υλικό θα πρέπει να αποστειρωθούν ή να απολυμανθούν χημικά πριν απορριφθούν ή ξαναχρησιμοποιηθούν. Δοκιμαστικοί σωλήνες μία χρήσεως δεν θα πρέπει να απορρίπτονται σε κάδους με αστικού τύπου απόβλητα. Εργαστηριακό υλικό το οποίο απομακρύνεται από το εργαστήριο προς αποστείρωση θα πρέπει να σημαίνεται κατάλληλα. Βελόνες και σύριγγες να απορρίπτονται σε ειδικό πλαστικό δοχείο με στόμιο ασφαλείας το οποίο κλείνει ερμητικά όταν γεμίσει.

51 ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Χημικά απόβλητα Τα χημικά απόβλητα δεν θα πρέπει να απορρίπτονται στο σύστημα αποχέτευσης, εκτός και αν υπάρχει ειδική άδεια για αυτό. Όλα τα χημικά απόβλητα θα πρέπει να σημαίνονται κατάλληλα. Στερεά απόβλητα θα πρέπει να διαχωρίζονται σε αυτά που αποτεφρώνονται και σε αυτά που θα πρέπει να αποστειρωθούν. Σωστή διαχείριση και διαχωρισμός των αποβλήτων ελαττώνει τόσο το κόστος όσο και την περιβαλλοντική επιβάρυνση στο τελικό χώρο διάθεσης των αποβλήτων αυτών. Αιχμηρά αντικείμενα θα πρέπει να τοποθετούνται σε κατάλληλα ανθεκτικά δοχεία. Όταν τα δοχεία είναι γεμάτα θα πρέπει να κλείνονται ερμητικά και να σημαίνονται προς απομάκρυνση.

52 ΧΗΜΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Π.Δ. 338/2001 "Προστασία της υγείας και ασφαλείας των εργαζομένων κατά την εργασία από κινδύνους οφειλόμενους σε χημικούς παράγοντες" ΤΜΗΜΑ II ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ Άρθρο 4 Καθορισμός και εκτίμηση κινδύνου των επιβλαβών χημικών παραγόντων 1. Κατά την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του, που ορίζονται στο άρθρο. ο εργοδότης οφείλει, καταρχήν, να αξιολογήσει αν στο χώρο εργασίας υφίστανται επιβλαβείς χημικοί παράγοντες. Εάν αυτό συμβαίνει, τότε εκτιμά κάθε κίνδυνο για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων ο οποίος οφείλεται στην παρουσία των εν λόγω χημικών παραγόντων, λαμβάνοντας υπόψη τα εξής: - τις εγγενώς επιβλαβείς ιδιότητές τους, - τις πληροφορίες περί ασφάλειας και υγείας που παρέχονται από τον προμηθευτή (π.χ. στο δελτίο δεδομένων ασφάλειας σύμφωνα με τις διατάξεις της KYA 378/94 ή της KYA 1197/89), - το επίπεδο, τον τύπο και τη διάρκεια της έκθεσης, - τις περιστάσεις της εργασίας όπου υπεισέρχονται τέτοιοι παράγοντες, περιλαμβανομένης της ποσότητάς τους, - τις οριακές τιμές έκθεσης ή βιολογικές οριακές τιμές σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, - τα αποτελέσματα των ληφθέντων ή ληπτέων προληπτικών μέτρων, - εφόσον υπάρχουν, τα πορίσματα της τυχόν επίβλεψης της υγείας που έχει ήδη πραγματοποιηθεί. Ο εργοδότης οφείλει να λαμβάνει συμπληρωματικές πληροφορίες που απαιτούνται για την εκτίμηση του

53 Ποσοτικός προσδιορισμός βλαπτικών παραγόντων Χημικές ουσίες Έγιναν δειγματοληψίες του εργασιακού αέρα για τον προσδιορισμό των οργανικών διαλυτών, των αλκοολών, της φορμαλδεΰδης και του διοξειδίου του άνθρακα (κατά τη διάρκεια της εργασίας) στα παθολογοανατομικά εργαστήρια 10 Νοσοκομείων. «ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ» Β. Δρακόπουλος κ.α., ΕΛΙΝΥΑΕ 2007

54 Οργανικοί διαλύτες Δειγματοληψίες αέρα με αντλίες Η παρουσία των οργανικών διαλυτών και των αλκοολών κυρίως στους χώρους που γίνεται η επεξεργασία των λεπτών ιστοτεμαχιδίων είναι αισθητή, χωρίς όμως να υπερβαίνει τις οριακές τιμές (αθροιστικά) σύμφωνα με το Π.Δ. 90/99 και με την Αμερικανική Εταιρία Κυβερνητικών Υγιεινολόγων Βιομηχανίας (ACGIH, 2004) «ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ» Β. Δρακόπουλος κ.α., ΕΛΙΝΥΑΕ 2007

55 ΟΡΓΑΝΙΚΟΙ ΙΑΛΥΤΕΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΧΩΡΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Μεθυλοκυκλοπεντάνιο n-εξάνια Τολουόλιο Αιθυλοβενζόλιο Ξυλόλες (-o-m-p) Β 38,2 μg/m 3 83,8 μg/m 3 79,7 μg/m 3 65,7 μg/m 3 1,2 mg/m 3 «1» Α 4,0 mg/m 3 9,5 mg/m 3 1,1 mg/m 3 1,7 mg/m 3 26,5 mg/m 3 Α 3,8 mg/m 3 9,1 mg/m 3 1,0 mg/m 3 1,6 mg/m 3 28,0 mg/m 3 Β 20,4 μg/m 3 34,1 μg/m 3 49,7 μg/m 3 23,4 mg/m 3 40,3 mg/m 3 «2» Β 20,8 μg/m 3 42,5 μg/m 3 46,8 μg/m 3 23,3 mg/m 3 42,9 mg/m 3 Α 5,6 μg/m 3 8,2 μg/m 3 18,8 μg/m 3 0,8 mg/m 3 1,5 mg/m 3 Α 5,8 μg/m 3 14,9 μg/m 3 11,6 μg/m 3 0,8 mg/m 3 1,5 mg/m 3 Β 3,1 μg/m 3 6,6 μg/m 3 8,7 μg/m 3 0,2 mg/m 3 0,6 mg/m 3 «3» Β 5,7 μg/m 3 16,3 μg/m 3 8,6 μg/m 3 0,2 mg/m 3 0,6 mg/m 3 Α 2,9 μg/m 3 6,0 μg/m 3 10,7 μg/m 3 1,4 mg/m 3 2,4 mg/m 3 Α 4,9 μg/m 3 22,5 μg/m 3 15,2 μg/m 3 1,4 mg/m 3 2,5 mg/m 3 Α 4,4 μg/m 3 10,9 μg/m 3 28,5 μg/m 3 0,3 mg/m 3 1,5 mg/m 3 «4» Α 0,7 μg/m 3 13,5 μg/m 3 31,1 μg/m 3 0,3 mg/m 3 2,2 mg/m 3 Β 3,8 μg/m 3 8,4 μg/m 3 17,4 μg/m 3 1,2 mg/m 3 7,9 mg/m 3 Β 6,2 μg/m 3 12,3 μg/m 3 17,7 μg/m 3 1,2 mg/m 3 7,6 mg/m 3 Β 2,8 μg/m 3 4,1 μg/m 3 8,7 μg/m 3 0,9 mg/m 3 15,7 mg/m 3 «5» Β 5,2 μg/m 3 12,7 μg/m 3 8,4 μg/m 3 0,7 mg/m 3 13,8 mg/m 3 Α 3,1 μg/m 3 7,2 μg/m 3 8,7 μg/m 3 0,4 mg/m 3 8,4 mg/m 3 Α 5,2 μg/m 3 33,4 μg/m 3 10,9 μg/m 3 0,4 mg/m 3 7,7 mg/m 3 ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ACGIH mg/m mg/m mg/m mg/m 3 ΠΔ 90/ mg/m mg/m mg/m mg/m 3

56 Φορμαλδεΰδη Στιγμιαίες δειγματοληψίες Μεγάλη έκθεση σε φορμαλδεΰδη βρέθηκε στους χώρους που γίνεται ο μακροσκοπικός έλεγχος και οι τομές των παραλαμβανόμενων ιστών (σε διάλυμα φορμαλδεΰδης). Στους χώρους αυτούς εργάζεται κυρίως το Ιατρικό προσωπικό. Σε όλα τα εργαστήρια ευρέθησαν υψηλά επίπεδα φορμαλδεΰδης και στα περισσότερα υπερέβαιναν τις οριακές τιμές σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρία Κυβερνητικών Υγιεινολόγων Βιομηχανίας (ACGIH, 2004), ενώ στο σύνολο τους σχεδόν δεν υπερέβαιναν τις οριακές τιμές σύμφωνα με το Π.. 90/99. «ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ» Β. Δρακόπουλος κ.α., ΕΛΙΝΥΑΕ 2007

57 ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΧΩΡΟΣ ΦΟΡΜΑΛΔΕΫΔΗ CO2 «1» Α 1.1, 1.1 ppm 700 ppm Β 0.35, 0.30 ppm 800, 1000 ppm «2» Α 0.2, 0.3 ppm 600, 900 ppm Β >1, >5, >1 ppm 800, 1000 ppm «3» Α 0.35, 0.30 ppm 460 ppm Β 1 Β 2 < 0.05, < 0.05 ppm 530, 465 ppm «4» Α 0.2 ppm 450 ppm Β 0.3, 0.15 ppm 510 ppm «5» Α 0.1, 0.1 ppm 600 ppm Β 1 Β 2 Β 3 0.1, 0.1, 0.1, 0.1 ppm 500 ppm «6» Α 0.6, 1.0, 0.6, 0.6, 0.5, 0.15, 0.20 ppm 500 ppm «7» Α >1, >1, >1, >1, >1 ppm 600 ppm Β 1 Β 2 0.2, 0.4, 0,1 ppm 1200 ppm «8» Α 0.2, 0.2, 0.3 ppm Β > 0.05 ppm «9» Α 0.55, 1.1, 0.9, 0.9 ppm Β < 0.05 ppm «10» Α 0.2, 0.15, 0.15, 0.15 ppm 700 ppm ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Β < 0.05 ppm ACGIH (STEL/C) 0.3 ppm (TWA) 5000 ppm ΠΔ 90/99 2 ppm (TWA) 5000 ppm

58 ιοξείδιο του άνθρακα Τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ) στους χώρους των παθολογοανατομικών εργαστηρίων κυμαίνονταν από 400 έως 1200 ppm. Αυτό δείχνει ότι σε πολλά εργαστήρια δεν υπάρχει επαρκής εξαερισμός και η ποιότητα του αέρα μπορεί να προκαλέσει στους εργαζόμενους περιστασιακές περιπτώσεις δυσαρέσκειας, έως έντονη δυσαρέσκεια. Συγκέντρωση CO 2 σε ppm Σύστημα εξαερισμού (m 3 /h ) Περιστασιακές περιπτώσεις δυσαρέσκειας από την ποιότητα του αέρα, ιδιαίτερα σε αύξηση της θερμοκρασίας Περισσότερη δυσαρέσκεια από την ποιότητα του αέρα Ανεπαρκής αερισμός έντονη δυσαρέσκεια ''INDUSTRIAL VENTILATION'' (A Manual of Recommended Practice 22nd Edition 1995)

59 Η δομή της πρόληψης στους χώρους εργασίας Επίβλεψη της υγείας Ενημέρωση και εκπαίδευση Εργαζόμενοι ΜΑΠ Μέσα ατομικής προστασίας Επίβλεψη της υγείας Συλλογικά μέτρα προστασίας: - τεχνικά - οργανωτικά - διαδικαστικά Εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου

60 Εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου Επίβλεψη της υγείας Επιθεώρηση των χώρων εργασίας και ανάλυση των κινδύνων γενικά αλλά και ανά θέση εργασίας Πρόγραμμα επίβλεψης της υγείας Εκτίμηση του κινδύνου επιβεβαίωση/τροποποίηση της γραπτής εκτίμησης Επίβλεψη της υγείας Προληπτική και περιοδική εκτίμηση κάθε εργαζόμενου Καταλληλότητα (υπό όρους ή μη) προς εργασία Ενημέρωση του εργαζόμενου Περιοδική εκτίμηση της ομοιογενούς ομάδας Προσέγγιση στατιστικοεπιδημιολογική

61 Υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων στο Υπουργείο Υγείας Η παροχή υπηρεσιών υγείας και ασφάλειας στο Υπουργείο Υγείας και ειδικά στο ΕΣΥ θα μπορούσε να αποτελεί ένα πρότυπο παροχής υπηρεσιών Υ+Α σε όλους τους κλάδους και τομείς δραστηριότητας στη χώρα μας. Αντί αυτού τι έχουμε; Έχουμε την ακριβώς αντίθετη εικόνα. Τριάντα (30) χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου Πλαισίου για την Υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων (Ν.1568/85) το Υπουργείο Υγείας και το ΕΣΥ είναι πρωταθλητής της μη εφαρμογής της Εθνικής Νομοθεσίας για την Υ+Α της εργασίας. Δεν εξασφαλίζει την προστασία και πρόληψη της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων του.

62 Υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων στο Υπουργείο Υγείας Προτάσεις για το Υπουργείο Υγείας - ΕΣΥ δημιουργία Κεντρικής Συντονιστικής Υπηρεσίας Υγείας και Ασφάλειας (ή ΕΣΥΠΠ) και Περιφερειακών Τμημάτων (ανά Υγειονομική Μονάδα) για την παροχή υπηρεσιών προστασίας και πρόληψης στους εργαζομένους του ΕΣΥ, του Υπουργείου και των υπόλοιπων Δομών και Υπηρεσιών του (όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία).

63