ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ"

Transcript

1 ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Ο συντακτικός νομοθέτης της μεταπολίτευσης ανταποκρίθηκε στο αίτημα της εποχής για τη διείσδυση και τη διάχυση της δημοκρατίας σε περισσότερες περιοχές της κοινωνίας και της Πολιτείας, εισάγοντας στην έννομη τάξη μας την παρ. 1 του άρθρου 5 Συντ. Σύμφωνα με την κρατούσα, νομολογιακά και στην επιστήμη, άποψη, η θέσπισή της κατοχυρώνει γενικό δικαίωμα ελευθερίας, συμπληρωματικό προς την παρεχόμενη προστασία της προσωπικότητας. Η ελεύθερη ανάπτυξή της αποτελεί τη μία του όψη, ενώ η άλλη έχει έντονα ενεργητική διάσταση και επιμέρους έκφανσή της αποτελεί η συμμετοχή στην πολιτική ζωή της χώρας. Πραγματώνεται, πρωταρχικά και πάντως προνομιακά, σε κάθε στιγμή εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης ως έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας. Ο ενεργός πολίτης είναι μέλος του εκλογικού σώματος, ασκεί το δικαίωμα της ψήφου και αναδεικνύει τους εκπροσώπους του στα αντιπροσωπευτικά σώματα. Μπορεί, επίσης, να συνδιαμορφώνει τις κυβερνητικές αποφάσεις, απαντώντας στο ερώτημα ή στα ερωτήματα του δημοψηφίσματος. Εξάλλου, ως φορέας του δικαιώματος του εκλέγεσθαι διεκδικεί την εκλογή στη Βουλή, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στις αρχές των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης των δύο βαθμίδων. 1

2 ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΨΗΦΟΥ Βιβλιογραφία Χ. Ανθόπουλου, Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των εκλογικών νόμων στην Ελλάδα και η αντισυνταγματικότητα του ισχύοντος εκλογικού συστήματος, ΕφημΔΔ 5 (2015), σ. 559 επ. του ιδίου, Προοπτικές μεταρρύθμισης του εκλογικού συστήματος, ΕφημΔΔ 1 (2016), σ. 16 επ. Ευάγ. Βενιζέλου, Μαθήματα Συνταγματικού Δικαίου, Αναθεωρημένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα- Κομοτηνή 2008 Γ. Δρόσου, Το δικαίωμα της ψήφου των εκτός Επικρατείας Ελλήνων εκλογέων. Η δυνατότητα μιας νομοθετικής ρύθμισης, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1990 Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ερμηνεία κατ άρθρο, Πρόλογος: Χρήστος Ροζάκης, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2013 Γ. Κασιμάτη, Συνταγματικό Δίκαιο ΙΙ, Οι λειτουργίες του κράτους. Πανεπιστημιακές παραδόσεις, τεύχος α, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1980, σ. 132 επ. και, ιδίως, 135 επ. Γ. Κατρούγκαλου Έθνος, λαός και δικαιώματα στην απόφαση ΣτΕ 460/2013, ΘΠΔΔ 1 (2013), σ. 30 επ. Αρ. Μάνεση, Αι εγγυήσεις τηρήσεως του Συντάγματος ΙΙ, Εκδοτικός Οίκος Αφοί Π. Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη-Αθήνα , στην επανέκδοση στη σειρά: Κλασική Νομική Βιβλιοθήκη -21, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1991 Αλ. Μαντζούτσου, Πολιτικά δικαιώματα και Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Προλογικό σημείωμα: Λ.-Αλ. Σισιλιάνος, Πρόλογος: David Szymczak, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2009 Κ. Μαυριά, Συνταγματικό Δίκαιο, 5 η Έκδοση, Δίκαιο και Οικονομία, Π. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα 2014 Σ. Μηναΐδη, Τα εκλογικά δικαιώματα των κρατουμένων, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2009 του ιδίου, Ο θεσμός των Βουλευτών Επικρατείας, η ένταξη στο σύστημα της άνευ σταυροδοσίας εκλογής βουλευτών και η αρχή της άμεσης ψηφοφορίας (άρθρ. 54 παρ. 3, 51 παρ. 3 Συντ.), Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2012, σ. 207 επ. Θ. Ξηρού, Το δικαίωμα της ψήφου των ναυτικών. Η άσκησή του από τους ναυτολογημένους που βρίσκονται σε λιμάνια της Ελληνικής επικράτειας, Τετράδια Συνταγματικού Δικαίου -17, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1992 του ιδίου, Ζητήματα εκλογικού δικαίου, Διοίκηση και Πολιτεία, Μελέτες -38, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2007 του ιδίου, Οι συνασπισμοί κομμάτων και το νέο εκλογικό σύστημα, ΘΠΔΔ 1 (2008), σ. 15 επ. του ιδίου, Κοινοτικοί πολίτες και εκλογές στην τοπική αυτοδιοίκηση. Παρατηρήσεις με αφορμή την απόφαση ΣτΕ 122/2008 (Γ Τμήμα), ΘΠΔΔ 3 (2008), σ. 280 επ. του ιδίου, Λευκή ψήφος και εκλογικό μέτρο. Οι τελευταίες νομολογιακές και νομοθετικές εξελίξεις, ΕφαρμΔΔ ΙΙΙ (2008), σ επ. του ιδίου, Αρχηγός ή πρόεδρος και πρωθυπουργός ως υποψήφιοι βουλευτές, ΘΠΔΔ 1 (2009), σ. 9 επ. του ιδίου, Από τη Siemens στο Βατοπέδιο. Το χρονικό των εργασιών της ΙΒ Περιόδου της Βουλής, Διοίκηση και Πολιτεία, Μελέτες - 43, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2010 του ιδίου, Το εκλογικό σύστημα de constitutione ferenda. Σχεδίασμα συνταγματικής πολιτικής σε περιβάλλον συναινετικού κοινοβουλευτισμού, στον τόμο: Χρ. Μ. Ακριβοπούλου-Ν. Κ. Παπαχρήστος (επιμέλεια), Η πρόκληση της Αναθεώρησης του Συντάγματος, Συνέδριο ΙΣΤΑΜΕ, Φεβρουαρίου 2013, Αθήνα, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2013, σ. 97 επ. του ιδίου, Οι εκλογές της 17 ης Ιουνίου 2012 και η απογραφή του νόμιμου πληθυσμού, ΘΠΔΔ 12 (2013), σ επ. Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Ερμηνεία κατ άρθρο, Επιστημονική επιμέλεια: Β. Τζέμου, Νομική Βιβλιοθήκη 2

3 2015 Γ. Παπαδημητρίου, Το δικαίωμα της ψήφου των εκτός Επικρατείας πολιτών, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1980 του ιδίου, Συνταγματικό Δίκαιο. Τα όργανα του κράτους, τεύχος α. Το εκλογικό σώμα, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1981 του ιδίου, Το εκλογικό σύστημα των δημοτικών λειτουργών και το Σύνταγμα, Τετράδια Συνταγματικού Δικαίου -6, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1986 του ιδίου, Η αργόσυρτη πορεία προς την ευρωπαϊκή ομοσπονδίωση. Επίκαιροι προβληματισμοί, Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1997, σ. 79 επ. Μ. Πικραμένου, Η αρχή της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης, Τετράδια Συνταγματικού Δικαίου -20, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1993 Αθ. Ράϊκου, Δικονομικόν Εκλογικόν Δίκαιον, Έκδοσις Ενδεκάτη, Αθήναι 1982 του ιδίου, Ο έλεγχος του κύρους των βουλευτικών εκλογών της 20 ής Νοεμβρίου 1977, Α Συμπλήρωμα του Δικονομικού Εκλογικού Δικαίου, Έκδοσις Έκτη, Αθήναι 1983, σ. 129 επ. του ιδίου, Ο έλεγχος του κύρους των βουλευτικών εκλογών της 2 ας Ιουνίου 1985 και η κρίση περί της εκπτώσεως βουλευτών, Γ Συμπλήρωμα Εκλογικού Δικονομικού Δικαίου, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1988, σ. 85 επ. του ιδίου, Συνταγματικό Δίκαιο. Γενική Πολιτειολογία-Εισαγωγή στο Συνταγματικό Δίκαιο και Οργανωτικό Μέρος Ι, 4 η Έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2011 Χρ. Σγουρίτσα, Συνταγματικόν Δίκαιον, Τόμος Α, Έκδοσις Τρίτη, Εκδοτικός Οίκος Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήναι 1965 Γ. Σωτηρέλη, Η αλλαγή του εκλογικού συστήματος ως κριτήριο δημοκρατικής αξιοπιστίας, = Δ. Θ. Τσάτσου, Συνταγματικό Δίκαιο, Ι, α, Τρίτη έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1982, σ του ιδίου, Συνταγματικό Δίκαιο. Τόμος Β, Οργάνωση και Λειτουργία της Πολιτείας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1992 Κ. Χρυσόγονου, Το «δίκαιο του αίματος» και η πολιτική συμμετοχή αλλοδαπών στην τοπική αυτοδιοίκηση. Παρατηρήσεις στη ΣτΕ 350/2011, ΘΠΔΔ 1 (2011), σ. 103 επ. και του ιδίου, Συνταγματικό Δίκαιο, Δεύτερη αναθεωρημένη έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη Περιεχόμενα Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις: 1 ΙΙ. Νομικές βάσεις: 2-7 ΙΙΙ. Φορείς: 8-9 ΙV. Αποδέκτες: V. Πεδίο προστασίας: VI. Συρροή: 33 VII. Περιορισμοί: 34 Πλαγιάριθμοι Άμεση ψηφοφορία: 18 Απόδημοι: 25 Άσκηση δικαιώματος: 23 3

4 Διεθνές Δίκαιο: 6 Δίκαιο ΕΕ: 4-5 Δικαστικοί λειτουργοί: 13 Διοίκηση: 12 Εκτελεστικοί νόμοι: 7 Εκλογικές αρχές: Εκλογικές περιφέρειες: 26 Εκλογικοί κατάλογοι: 24 Εκλογικό σύστημα: Ελεύθερη και ανόθευτη εκδήλωση της λαϊκής θέλησης: 22 Έλληνες πολίτες: 8 Ευρωπαίοι πολίτες: 9 Ισότητα ψήφου: 17 Καθολική ψηφοφορία: 16 Κοινός νομοθέτης: 11 Λευκή ψήφος: 28 Μυστική ψηφοφορία: 19 Σταυρός προτίμησης: 27 Στιγμές ενεργοποίησης: 14 Σύνταγμα: 2-3 Ταυτόχρονη διενέργεια εκλογών: 20 Το δικαίωμα: 1 Υποχρεωτική ψηφοφορία: 21 4

5 Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 1. Πολιτικό δικαίωμα και μέσο έκφρασης της λαϊκής κυριαρχίας. Με την άσκησή του κάθε ενεργός πολίτης αναδεικνύει τους εκπροσώπους του στα αντιπροσωπευτικά σώματα. Γι αυτό, είναι γνωστότερο και ως δικαίωμα του εκλέγειν ή ως ενεργητικό εκλογικό δικαίωμα. Η επιλογή των όρων αυτών θα ήταν συστηματικά ορθή, εάν οι αρμοδιότητες του εκλογικού σώματος εξαντλούνταν στην εκλογή των βουλευτών ή των μελών των συλλογικών οργάνων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ωστόσο, με το δημοψήφισμα καλείται να αποφασίσει για κρίσιμο εθνικό θέμα ή να καθορίσει την τύχη ψηφισμένου νομοσχεδίου που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εξαιρουμένων των δημοσιονομικών. Πρόκειται για τον σημαντικότερο θεσμό άμεσης δημοκρατίας. Με αυτόν εισάγεται παρέκκλιση από το αντιπροσωπευτικό σύστημα και τον βασικό του κανόνα, την εκλογή αντιπροσώπων. Για την οριοθέτηση του όλου, δηλαδή του συνόλου των επιμέρους εκφάνσεων του πολιτικού δικαιώματος, είναι, λοιπόν, συστηματικά ορθότερη και εννοιολογικά ακριβέστερη η επιλογή του όρου δικαίωμα της ψήφου 1, αντί του και συνταγματικά προκρινόμενου εκλογικού δικαιώματος 2 ή του δικαιώματος του εκλέγειν, που καταλαμβάνουν μόνον τις στιγμές ενεργοποίησης του εκλογικού σώματος με αντικείμενο την εκπροσώπηση σε αντιπροσωπευτικά σώματα. Ο φορέας του πρέπει, για τον ίδιο ακριβώς λόγο, να αποκαλείται ψηφοφόρος ή, περιφραστικά, ενεργός πολίτης και όχι εκλογέας. ΙΙ. Νομικές βάσεις Α. Το Σύνταγμα 2. Η λαϊκή κυριαρχία είναι θεμέλιο του πολιτεύματός μας (άρθρο 1 παρ. 2) και ο λαός πηγή όλων των εξουσιών (άρθρο 1 παρ. 3). Ιδιαίτερο κεφάλαιο, το πρώτο 1 Βλ. σχετικά Αρ. Μάνεση, Εγγυήσεις τηρήσεως του Συντάγματος, ΙΙ, Εκδοτικός Οίκος Αφοί Π. Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη-Αθήνα , στην επανέκδοση στη σειρά Κλασική Νομική Βιβλιοθήκη - 21, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1991, σ. 206, σημ. 3 και Γ. Παπαδημητρίου, Συνταγματικό Δίκαιο. Τα όργανα του κράτους, τεύχος α. Το εκλογικό σώμα, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1981, σ. 14, τις σημ. 1 και 2 και τις εκεί βιβλιογραφικές αναφορές. 2 Λ.χ. στις παρ. 3 και 5 του άρθρου 51 Συντ. 5

6 του τρίτου τμήματος, στο ισχύον Σύνταγμα αφιερώνεται στην ανάδειξη και τη συγκρότηση της Βουλής. Εκεί καθορίζονται ο αριθμός των βουλευτών (άρθρο 51 παρ.1), η μορφή της εντολής τους (άρθρο 51 παρ. 2), οι αρχές που διέπουν την ψήφο και την ψηφοφορία (άρθρο 51 παρ. 3 πρότ. 1, παρ. 4 πρότ. 1 και παρ. 5), καθώς επίσης τα αρνητικά προσόντα ένταξης στο εκλογικό σώμα (άρθρο 51 παρ. 3 πρότ. 2), κατοχυρώνονται δε το δικαίωμα της ψήφου των εκτός επικρατείας Ελλήνων πολιτών (άρθρο 51 παρ. 4 προτ. 2 και 3), η θεμελιώδης εκλογική αρχή της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης ως έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας (άρθρο 52) και οι βουλευτές Επικρατείας (άρθρο 54 παρ. 3). Διαγράφονται, τέλος, τα χρονικά όρια διεξαγωγής των, γενικών και αναπληρωματικών, βουλευτικών εκλογών (άρθρο 53), ενώ εξουσιοδοτούνται να ορίσουν ο κοινός νομοθέτης το εκλογικό σύστημα και τις βασικές εκλογικές περιφέρειες (άρθρο 54 παρ. 1), ο δε κανονιστικός τον αριθμό των βουλευτών καθεμιάς με βάση τον νόμιμο πληθυσμό της, όπως προκύπτει από την τελευταία γενική απογραφή του (άρθρο 54 παρ. 2). 3. Συνταγματικά κατοχυρώνεται, επίσης, η ανάδειξη των αρχών στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των δύο βαθμών, δηλαδή των Δήμων και των Περιφερειών. Εκλέγονται με καθολική και μυστική ψηφοφορία, στο πλαίσιο νομοθετικά οργανωμένης διαδικασίας (άρθρο 102 παρ. 2 πρότ. 2). Ρητή αναφορά βρίσκει και ο θεσμός του δημοψηφίσματος, αρχικά μόνο για κρίσιμα εθνικά θέματα μετά δε την αναθεώρηση του 2001 και για ψηφισμένα σχέδια νόμου που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εξαιρουμένων των δημοσιονομικών (άρθρο 44 παρ. 2). Έρεισμα στο Σύνταγμα διαθέτει και η ανάδειξη των αντιπροσώπων της χώρας μας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το ζητούμενο θεμέλιό της εντοπίζεται στους ορισμούς της παρ. 2 του άρθρου 28 3, δυνάμει των οποίου συντελέσθηκε η προσχώρηση της Ελλάδας το 1981 στην, τότε, Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα. Β. Δίκαιο ΕΕ 4. Στο πρωτογενές δίκαιο, όπως περιέχεται στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΕΕ) και στη Συνθήκη Λειτουργίας της (ΣΛΕΕ), συναντώνται ρυθμίσεις για το δικαίωμα του εκλέγειν στις Ευρωπαϊκές και τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Οι εκπρόσωποι των κρατών μελών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκλέγονται, εν πρώτοις, 3 Βλ., αντί άλλων, Γ. Παπαδημητρίου, όπ.π., σ. 116 επ. 6

7 για πέντε έτη με άμεση, καθολική, ελεύθερη και μυστική ψηφοφορία (άρθρο 14 παρ. 3 ΣΕΕ). Εξάλλου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξουσιοδοτείται να καταρτίσει σχέδιο για τη θέσπιση των αναγκαίων διατάξεων, προκειμένου τα μέλη του να εκλεγούν με άμεση και καθολική ψηφοφορία, κατά ενιαία διαδικασία σε όλα τα κράτη ή σύμφωνα με τις κοινές αρχές τους (άρθρο 223 παρ. 1 εδ. α ΣΛΕΕ). Οι σχετικές διατάξεις θεσπίζονται από το Συμβούλιο, το οποίο αποφασίζει με ομοφωνία και στο πλαίσιο ειδικής νομοθετικής διαδικασίας, εγκρίνονται από την πλειοψηφία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τίθενται σε ισχύ μετά την έγκριση των κρατών μελών, σύμφωνα με τους αντίστοιχους συνταγματικούς τους κανόνες (άρθρο 223 παρ. 1 εδ. β ΣΛΕΕ). 5. Οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή όσοι κατέχουν την ιθαγένεια κράτους μέλους, διαθέτουν, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα του εκλέγειν τόσο στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όσο και της τοπικής αυτοδιοίκησης (άρθρο 20 παρ. 2 περίπτ. β ΣΛΕΕ). Έτσι, όποιος κατοικεί σε κράτος μέλος και δεν είναι πολίτης του ψηφίζει, όπως και οι γηγενείς, στις εκλογές του πρώτου βαθμού των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης στον τόπο κατοικίας του, υπό την επιφύλαξη λεπτομερέστερων διατάξεων που θεσπίζει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αποφασίζοντας με ομοφωνία στο πλαίσιο ειδικής νομοθετικής διαδικασίας και μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επιτρεπομένων παρεκκλίσεων, όταν τις δικαιολογούν ειδικά προβλήματα σε κράτος μέλος (άρθρο 22 παρ. 1 ΣΛΕΕ). Υπό τους ίδιους ακριβώς όρους και με την επιφύλαξη της παρ. 1 του άρθρου 223 ΣΛΕΕ, παρέχεται το δικαίωμα του εκλέγειν στις Ευρωπαϊκές εκλογές σε πολίτες της Ένωσης που κατοικούν σε κράτος μέλος, του οποίου δεν έχουν την ιθαγένεια (άρθρο 22 παρ. 2 ΣΛΕΕ). Οι βασικές επιλογές των Συνθηκών για τις Ευρωπαϊκές και τις αυτοδιοικητικές εκλογές επαναλαμβάνονται στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (άρθρα 39 και, αντίστοιχα, 40) 4, ο οποίος αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του πρωτογενούς δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ρυθμίσεις του παράγωγου δικαίου της περιέχονται σε Οδηγίες και Κανονισμούς που έχουν ήδη ενσωματωθεί στην έννομη τάξη μας 5. 4 Βλ. Ιωάν. Χαρχαλάκη, στον τόμο: Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Ερμηνεία κατ άρθρο, Επιστημονική επιμέλεια: Β. Τζέμου, Νομική Βιβλιοθήκη 2015, σ. 444 επ. και, αντίστοιχα, 454 επ. 5 Βλ. αμέσως παρακάτω Δ. 7

8 Γ. Διεθνές Δίκαιο 6. Με το άρθρο 3 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), η οποία από την κύρωσή της διαθέτει υπερνομοθετική ισχύ, επιβάλλεται στα συμβαλλόμενα μέρη η υποχρέωση να διοργανώνουν σε λογικά διαστήματα ελεύθερες και μυστικές εκλογές που επιτρέπουν την ελεύθερη έκφραση της λαϊκής θέλησης. Η ρύθμιση καταλαμβάνει την ανάδειξη κάθε νομοθετικού σώματος, εθνικού, καταρχήν, αλλά και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπως γίνεται δεκτό στη νομολογία του Δικαστηρίου του Στρασβούργου 6. Αναγνωρίζεται πάντως στα συμβαλλόμενα μέρη ευρεία διακριτική ευχέρεια, όταν θεσπίζουν τους κανόνες στους οποίους υπόκειται το δικαίωμα του εκλέγειν. Αυξημένη, δηλαδή υπερνομοθετική, ισχύ απολαμβάνουν και άλλα διεθνή κείμενα. Η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου αναγνωρίζει σε καθένα το δικαίωμα να συμμετέχει στην κυβέρνηση της χώρας του και δια εκλεγμένων αντιπροσώπων (άρθρο 21 παρ. 1), ενώ ορίζει ότι η λαϊκή θέληση εκφράζεται με τακτικές ανόθευτες εκλογές που διεξάγονται με καθολική, ίση και μυστική ψηφοφορία ή με ισοδύναμες ελεύθερες εκλογικές διαδικασίες (άρθρο 21 παρ. 3). Εξάλλου, το Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα κατοχυρώνει για κάθε πολίτη το δικαίωμα και τη δυνατότητα, χωρίς καμία διάκριση και δίχως υπέρμετρους περιορισμούς, να εκλέγει τους εκπροσώπους του κατά τη διάρκεια εκλογών περιοδικών, τίμιων, με καθολική, ίση και μυστική ψηφοφορία που εξασφαλίζουν την ελεύθερη έκφραση της βούλησής του (άρθρο 5 παρ. 1 περίπτ. β ). Στη Σύμβαση για την κατάργηση κάθε μορφής φυλετικών διακρίσεων τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν την υποχρέωση, μεταξύ άλλων, να εγγυώνται στον καθένα και χωρίς διάκριση, την απόλαυση πολιτικών δικαιωμάτων και, ιδίως, του δικαιώματος του εκλέγειν με καθολική και ίση ψηφοφορία (άρθρο 25 περίπτ. γ ). Τέλος, στη Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων σε βάρος των γυναικών επιβάλλεται, ιδίως, η λήψη των κατάλληλων μέτρων, προκειμένου να τους εξασφαλίζεται, στις ίδιες 6 Βλ. Αλ. Μαντζούτσου, Πολιτικά δικαιώματα και Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Προλογικό σημείωμα: Λ.-Αλ. Σισιλιάνος, Πρόλογος: David Szymczak, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2009, σ. 74 επ. και Ηλ. Καστανά, στον τόμο: Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ερμηνεία κατ άρθρο, Πρόλογος: Χρήστος Λ. Ροζάκης, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2013, σ

9 συνθήκες με τους άνδρες, το δικαίωμα να ψηφίζουν σε όλες τις εκλογές (άρθρο 7 περίπτ. α ). Δ. Εκτελεστικοί νόμοι 7. Στις τρεις από τις τέσσερις στιγμές ενεργοποίησης του εκλογικού σώματος (βουλευτικές και αυτοδιοικητικές εκλογές, δημοψήφισμα) ο συντακτικός αναθέτει ρητά στον κοινό νομοθέτη να οργανώσει τη διεξαγωγή τους. Αντιθέτως, η σχετική εξουσιοδότηση συνάγεται ερμηνευτικά στις Ευρωπαϊκές εκλογέ. Σε όλες τις περιπτώσεις πρόκειται για εκτελεστικούς, κατά νομική ακριβολογία οργανικούς, νόμους 7, οι οποίοι εκδίδονται κατ επιταγήν και προς εφαρμογήν του Συντάγματος, η θέσπισή τους συνιστά δε τον αναγκαίο και ικανό όρο για την προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία. Η νομοθεσία για την εκλογή βουλευτών, ο γνωστός μας εκλογικός νόμος, είναι από τα μακροβιότερα νομοθετήματα της έννομης τάξης μας. Οι διατάξεις της κωδικοποιούνται, κάθε φορά και συνήθως ενόψει εκλογικής αναμέτρησης, σε διάταγμα, βασιλικό ή προεδρικό ανάλογα με τη μορφή του πολιτεύματος. Ο ισχύων εκλογικός νόμος περιέχεται στο π.δ. 26/ Εξάλλου, η ανάδειξη των αρχών των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης ρυθμίζεται στον ν. 3852/ και για όσα ζητήματα δεν υφίσταται ειδική πρόβλεψη 10 εφαρμόζεται αναλόγως η νομοθεσία για την εκλογή 7 Αφού η έκδοσή τους είναι αναγκαία «διά την συγκρότησιν και την ενέργειαν άμεσων ή έμμεσων οργάνων του κράτους και γενικότερον προς άσκησιν των λειτουργιών του». Βλ. Κ. Χρυσόγονου, Συνταγματικό Δίκαιο, Δεύτερη αναθεωρημένη έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2014, σ «Κωδικοποίηση σ ενιαίο κείμενο των διατάξεων της νομοθεσίας για την εκλογή βουλευτών» (ΕτΚ Α, φ. 57 της 15 ης Μαρτίου 2012). 9 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης-Πρόγραμμα «Καλλικράτης» (ΕτΚ Α, φ. 87 της 7 ης Ιουνίου 2010). Η εκλογική διαδικασία οργανώνεται για τους Δήμους στα άρθρα 9-57 και για τις Περιφέρειες στα άρθρα , τα οποία τροποποιήθηκαν ή συμπληρώθηκαν έκτοτε σημειακά. 10 Στον ν. 3852/2010 ή, συμπληρωματικά, στον Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων [ν. 3463/2006 «Κύρωση Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων» (ΕτΚ Α, φ. 114 της 8 ης Ιουνίου 2006)]. Ο τελευταίος περιέχει τέτοιες ρυθμίσεις στα άρθρα αποκλειστικά για τις εκλογές στον πρώτο βαθμό των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Δεδομένου ότι η σχετική ύλη ρυθμίζεται αναλυτικά στον ν. 3852/2010, είναι αμφίβολο, εάν μετά τη θέση του σε ισχύ θα μπορούσαν να τύχουν ακόμη εφαρμογής διατάξεις του Κώδικα. 9

10 βουλευτών 11, ειδικά δε για τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το π.δ. 133/ Με τον ν. 4023/ οργανώθηκε η διεξαγωγή δημοψηφίσματος και στις δύο συνταγματικά προβλεπόμενες μορφές του. Τέλος, οι σχετικές διατάξεις στις Ευρωπαϊκές εκλογές, επειδή η διαδικασία αφορά περισσότερες κατηγορίες δικαιούχων, δεν περιλαμβάνονται σε ένα νομοθετήματα. Οι Έλληνες που βρίσκονται εντός των ορίων της επικράτειας υπόκεινται στον ν. 4255/ και όσοι διαμένουν στο έδαφος κρατών μελών στον ν. 1427/ , ενώ οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον ν. 2196/ , όπως συμπληρώθηκε με τον ν. 3216/ ΙΙΙ. Φορείς 8. Το εκλογικό σώμα, ο λαός υπό τη στενή έννοια του όρου, είναι ο φορέας, εναλλακτικά το υποκείμενο, του δικαιώματος της ψήφου. Στις τάξεις του ανήκουν, καταρχήν, όσοι διαθέτουν τα καθορισμένα θετικά 18 και δεν πληρούν κάποιο από τα 11 Όπως προβλέπεται στα άρθρα 29 και 134 παρ. 1 του ν. 3852/2010 για τους Δήμους και, αντίστοιχα, τις Περιφέρειες. 12 «Άσκηση του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι κατά τις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές από πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατοικούν στην Ελλάδα και δεν είναι Έλληνες πολίτες σε συμμόρφωση προς την 94/80/ΕΚ Οδηγία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (ΕτΚ Α, φ. 121 της 12 ης Ιουνίου 1997), όπως τροποποιήθηκε με τα π.δ. 164/1997 (ΕτΚ Α, φ. 145 της 8 ης Ιουλίου 1997), 320/1999 (ΕτΚ Α, φ. 305 της 31 ης Δεκεμβρίου 1999) και 130/2002 (ΕτΚ Α, φ. 107 της 15 ης Μαΐου 2002). 13 «Διεύρυνση της άμεσης και συμμετοχικής δημοκρατίας με τη διενέργεια δημοψηφίσματος» (ΕτΚ Α, φ. 220 της 24 ης Οκτωβρίου 2011). 14 «Εκλογή μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και άλλες διατάξεις» (ΕτΚ Α, φ. 89 της 11 ης Απριλίου 2014). 15 «Άσκηση του εκλογικού δικαιώματος κατά τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τους Έλληνες που διαμένουν στο έδαφος των λοιπών κρατών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας» (ΕτΚ Α, φ. 40 της 9 ης Απριλίου 1984). 16 «Κύρωση της 93/81/ΕΥΡΑΤΟΜ, Ε.Κ.Α.Χ., Ε.Ο.Κ. απόφασης του Συμβουλίου της 1 ης Φεβρουαρίου 1993 για την τροποποίηση της Πράξης που αφορά την εκλογή των αντιπροσώπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με άμεση, καθολική ψηφοφορία κ.λπ.» (ΕτΚ Α, φ. 41 της 22 ας Μαρτίου 1994), 17 «Κύρωση της απόφασης του Συμβουλίου της 25 ης Ιουνίου και της 23 ης Σεπτεμβρίου 2002, για την τροποποίηση της πράξης εκλογής των αντιπροσώπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με άμεση, καθολική ψηφοφορία, η οποία είναι προσαρτημένη στην απόφαση 76/787/ΕΚΑΧ, ΕΟΚ, ΕΥΡΑΤΟΜ» (ΕτΚ Α, φ. 312 της 31 ης Δεκεμβρίου 2003). 18 Άρθρο 51 παρ. 3 πρότ. 2 Συντ., σε συνδυασμό με το άρθρο 4 του π.δ. 26/2012, όπως ισχύει. 10

11 αρνητικά προσόντα 19. Πρέπει, εν πρώτοις, να κατέχουν την Ελληνική ιθαγένεια 20, ανεξαρτήτως του λόγου και της διαδικασίας απόκτησής της, και να έχουν συμπληρώσει την εκλογική ηλικία 21. Το όριο πολιτικής ενηλικότητας μειώθηκε πρόσφατα στο δέκατο έβδομο έτος της ηλικίας 22. Απαιτείται, επίσης, να μην τελούν σε δικαστική απαγόρευση, λόγω πνευματικής ή σωματικής αναπηρίας σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα 23, ή να μην έχουν στερηθεί και για όσο χρόνο διαρκεί η στέρηση το δικαίωμα της ψήφου λόγω ηθικής αναξιότητας, συνεπεία αμετάκλητης ποινικής καταδίκης για κάποιο από τα εγκλήματα που ορίζονται στον Ποινικό και στον Στρατιωτικό Ποινικό Κώδικα Η σύνθεση του εκλογικού σώματος δεν παραμένει πάντως σταθερή σε όλες τις στιγμές ενεργοποίησης του εκλογικού σώματος. Στις Ευρωπαϊκές και τις αυτοδιοικητικές εκλογές το δικαίωμα της ψήφου αναγνωρίζεται και στους πολίτες των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρκεί να έχουν συμπληρώσει το όριο πολιτικής ενηλικότητας στη χώρα καταγωγής τους και να μην έχουν στερηθεί την ιδιότητα του ενεργού πολίτη σύμφωνα με το δίκαιό της, ενώ για την άσκησή του εγγράφονται σε ειδικούς εκλογικούς καταλόγους 25. Μέλη του τοπικού εκλογικού σώματος υπήρξαν, σε μια προφανή προσπάθεια να ενσωματωθούν «λειτουργικά» στις τοπικές κοινωνίες, για πρώτη και τελευταία φορά στις δημοτικές εκλογές του 19 Άρθρο 51 παρ. 3 πρότ. 2 Συντ., σε συνδυασμό με το άρθρο 5 του π.δ. 26/ Βλ. Γ. Παπαδημητρίου, όπ.π. (σημ. 1), σ. 17 επ. 21 Όπ.π., σ. 20 επ. 22 Άρθρο 1 του ν. 4406/2016 [«Αναλογική εκπροσώπηση των πολιτικών κομμάτων, διεύρυνση του δικαιώματος εκλέγειν και άλλες διατάξεις» (ΕτΚ Α, φ. 133 της 26 ης Ιουλίου 2016)]. 23 Βλ. Γ. Παπαδημητρίου, όπ.π. (σημ. 1), σ. 27 επ. 24 Όπ.π., σ. 28 επ. 25 Άρθρο 1 παρ. 1 πρότ. 2 του ν. 4255/2014, σε συνδυασμό με τα άρθρα τρίτο και τέταρτο καθώς επίσης πέμπτο και έκτο του ν. 2196/1994, όπως τα δύο τελευταία αντικαταστάθηκαν με τα άρθρα 2 και 3 του ν. 4244/2014 [«Ενσωμάτωση της Οδηγίας 2013/1/ΕΕ του Συμβουλίου της 20 ής Δεκεμβρίου 2012 για την τροποποίηση της Οδηγίας 93/109/ΕΚ κ.λπ.» (ΕτΚ Α, φ. 60 της 11 ης Μαρτίου 2014)], για τις Ευρωπαϊκές εκλογές, και το π.δ. 133/1997, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, για τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Βλ. Γ. Παπαδημητρίου, Η αργόσυρτη πορεία προς την ευρωπαϊκή ομοσπονδίωση. Επίκαιροι προβληματισμοί, Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1997, σ. 79 επ. Θ. Ξηρού, Το εκλογικό δικαίωμα των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές, στον τόμο: του ιδίου, Ζητήματα εκλογικού δικαίου, Διοίκηση και Πολιτεία, Μελέτες -38, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2007, σ. 109 επ. και του ιδίου, Κοινοτικοί πολίτες και εκλογές στην τοπική αυτοδιοίκηση. Παρατηρήσεις με αφορμή την απόφαση ΣτΕ 122/2008 (Γ Τμήμα), ΘΠΔΔ 3 (2008), σ. 280 επ. 11

12 Νοεμβρίου του 2010 οι ομογενείς και οι νομίμως διαμένοντες στην Ελλάδα αλλοδαποί πολίτες τρίτων χωρών 26. Ωστόσο, η σχετική νομοθετική ρύθμιση κρίθηκε, κατά πλειοψηφία, στις αποφάσεις 350/2011 της Επταμελούς Σύνθεσης του Δ Τμήματος 27 και 460/2013 της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας 28 αντίθετη στους ορισμούς των άρθρων 1 παρ. 2 και 3, 52 και 102 παρ. 2 Συντ. 29. IV. Αποδέκτες 10. Το δικαίωμα της ψήφου είναι το κατεξοχήν πολιτικό. Ως τέτοιο θεμελιώνει αξίωση του πολίτη έναντι του κράτους να συμμετάσχει στην άσκηση της κρατικής εξουσίας, έμμεσα με τους αντιπροσώπους του, τους οποίους αναδεικνύει στις εκλογές, και άμεσα, συνδιαμορφώνοντας τις αποφάσεις της σε κρίσιμα εθνικά θέματα ή καθορίζοντας την τύχη ψηφισμένου σχεδίου νόμου που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα εκτός των δημοσιονομικών. Αποδέκτες του δικαιώματος και εγγυητές των αρχών, συνταγματικά κατοχυρωμένων ή ερμηνευτικά συναγόμενων, που διέπουν την ψήφο και την ψηφοφορία είναι όλοι οι λειτουργοί της Πολιτείας, καθένας κατά τον λόγο και το μέρος της αρμοδιότητάς του. 11. Ο κοινός νομοθέτης, ενεργώντας στο πλαίσιο συνταγματικής εξουσιοδότησης, καλείται να θεσπίσει, κατά περίπτωση, τους οργανικούς νόμους για την άσκηση του δικαιώματος. Δεδομένου ότι στην πλειονότητά τους οι επιμέρους ρυθμίσεις του εκλογικού νόμου εφαρμόζονται, αδιαφοροποίητες και επί μακρόν, δεν φαίνεται πάντως να διαθέτει περιθώρια ουσιαστικών επιλογών. Η εμπλοκή του αποδεικνύεται κρίσιμη για τον καθορισμό του εκλογικού συστήματος, δηλαδή του τρόπου με τον οποίο η λαϊκή θέληση μετασχηματίζεται σε εκπροσώπηση στα αντιπροσωπευτικά σώματα. 26 Άρθρο 17 του ν. 3838/2010 [«Σύγχρονες διατάξεις για την Ελληνική Ιθαγένεια και την πολιτική συμμετοχή ομογενών και νόμιμα διαμενόντων μεταναστών και άλλες διατάξεις» (ΕτΚ Α, φ. 49 της 24 ης Μαρτίου 2010)], το οποίο ενσωματώθηκε ως παρ. 2 στο άρθρο 10 του ν. 3852/ Βλ. ΘΠΔΔ 1 (2011), σ. 29 επ., με παρατηρήσεις του Κ. Χρυσόγονου (Το «δίκαιο του αίματος» και η πολιτική συμμετοχή αλλοδαπών στην τοπική αυτοδιοίκηση. Παρατηρήσεις στη ΣτΕ 350/2011, όπ.π., σ. 103 επ.). 28 Βλ. ΘΠΔΔ 1 (2013), σ. 20 επ., με παρατηρήσεις του Γ. Κατρούγκαλου (Έθνος, λαός και δικαιώματα στην απόφαση ΣτΕ 460/2013, όπ.π., σ. 30 επ.). 29 Και καταργήθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 4 του ν. 4244/

13 12. Η, εν γένει, εκλογική διαδικασία οργανώνεται στο μεγαλύτερο μέρος του δεύτερου βιβλίου του εκλογικού νόμου (άρθρα ) υπό τον τίτλο: «Προκήρυξη- Ενέργεια των εκλογών» και περιλαμβάνει πέντε, διακριτές μεταξύ τους, φάσεις. Πρόκειται, κατά σειρά, για την «προδικασία» των εκλογών, τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας, τη διαλογή των ψηφοδελτίων, τη συγκέντρωση και την κατανομή των βουλευτικών εδρών και, τέλος, την ανακήρυξη των βουλευτών. Η πρώτη είναι η ευρύτερη χρονικά και καταλαμβάνει το σύνολο σχεδόν της προεκλογικής περιόδου. Κατά τη διάρκειά της πρέπει να λάβουν χώρα όλες οι προπαρασκευαστικές πράξεις και να εκδοθούν πολυάριθμες αποφάσεις. Η ευθύνη τους ανατίθεται στη διοίκηση -υπό τις επιμέρους μορφές της, κεντρική, αποκεντρωμένη και κανονιστικώς δρώσα- και την τοπική αυτοδιοίκηση. Ενεργούν διά των λειτουργών και των υπαλλήλων τους, οι οποίοι είναι στο σύνολό τους αποδέκτες του δικαιώματος της ψήφου. Όλοι τους, περιλαμβανομένων και των αντιπροσώπων της δικαστικής αρχής, οφείλουν να εξασφαλίσουν την εύρυθμη εξέλιξη και την ομαλή ολοκλήρωση της εκλογικής διαδικασίας. 13. Οι δικαστικοί λειτουργοί, τέλος, επιφορτίζονται με διττή κρίσιμη αποστολή. Αναλαμβάνουν, εν πρώτοις, διοικητικά καθήκοντα, στα οποία περιλαμβάνονται ο διορισμός τους ως εφόρων και ως αντιπροσώπων της δικαστικής αρχής, η συμμετοχή στην Ανωτάτη Εφορευτική Επιτροπή, η επικύρωση του αποτελέσματος της ψηφοφορίας και η ανακήρυξη των επιτυχόντων και των αναπληρωματικών τους. Επωμίζονται, επίσης, κρίσιμο δικαιοδοτικό έργο, εγγυώμενοι το κύρος της εκλογής. Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο επιλαμβάνεται των ενστάσεων στις, γενικές ή αναπληρωματικές, βουλευτικές και στις Ευρωπαϊκές εκλογές ή στο δημοψήφισμα και τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια, σε ένα βαθμό ουσιαστικής δικαιοδοσίας, και κατ αναίρεση το Συμβούλιο της Επικρατείας στις εκλογές για την ανάδειξη των αρχών των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και στους δύο βαθμούς της. V. Πεδίο προστασίας Α. Οι στιγμές ενεργοποίησης 14. Στις αρμοδιότητες του εκλογικού σώματος, δηλαδή των φορέων του δικαιώματος της ψήφου, ανήκουν: 13

14 α) η περιοδική, καταρχήν κάθε τέσσερα έτη, εκλογή των βουλευτών 30, β) η εκλογή κάθε πέντε έτη των Ελλήνων αντιπροσώπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 31, γ) η λήψη απόφασης για κρίσιμο εθνικό θέμα ή για την τύχη ψηφισμένου νομοσχεδίου που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εξαιρουμένων των δημοσιονομικών, μέσω του θεσμού του δημοψηφίσματος 32, και δ) η εκλογή κάθε πέντε έτη των αρχών των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των δύο βαθμών, δηλαδή των Δήμων και των Περιφερειών 33. Β. Οι συνταγματικές αρχές 15. Με την άσκηση του δικαιώματος της ψήφου πραγματώνεται η δημοκρατική αρχή και εκφράζεται η λαϊκή κυριαρχία. Συμμετέχοντας στην ψηφοφορία, κάθε ενεργός πολίτης προκρίνει μεταξύ των διαθέσιμων επιλογών, δηλώνει την προτίμησή του σε συνδυασμούς και υποψηφίους ή απαντά σε τιθέμενο ερώτημα. Ψήφος και ψηφοφορία διέπονται από συγκεκριμένες αρχές. Η πλειονότητά τους κατοχυρώνεται συνταγματικά, συνέχονται στενά μεταξύ τους και καταλαμβάνουν, με την υπέρτερη τυπική ισχύ και την ευρεία κανονιστική τους εμβέλεια, μία, περισσότερες και, κατ εξαίρεση, το σύνολο των φάσεων που συνθέτουν την εκλογική διαδικασία. 16. Η αρχή της καθολικής ψηφοφορίας 34 κατοχυρώνεται συνταγματικά στις βουλευτικές και στις αυτοδιοικητικές εκλογές, ενώ νομοθετικά στις Ευρωπαϊκές εκλογές 35 και το δημοψήφισμα 36. Συνυφαίνεται άρρηκτα με την αρχή της λαϊκής 30 Άρθρο 51 παρ. 3 Συντ. 31 Άρθρο 28 παρ. 2 Συντ., σε συνδυασμό με το άρθρο 14 παρ. 3 ΣΕΕ. 32 Άρθρο 44 παρ. 2 Συντ. 33 Άρθρο 102 παρ. 2 Συντ., σε συνδυασμό με τα άρθρα 9 παρ. 1, για τους Δήμους, και 114 παρ. 1 του ν. 3852/2010, για τις Περιφέρειες. 34 Βλ. Αρ. Μάνεση, όπ.π., σ. 236 Χρ. Σγουρίτσα, Συνταγματικόν Δίκαιον, Τόμος Α, Έκδοσις Τρίτη, Εκδοτικός Οίκος Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήναι 1965, σ. 220 επ. Γ. Παπαδημητρίου, όπ.π. (σημ. 1), σ. 46 επ. Δ. Θ. Τσάτσου, Συνταγματικό Δίκαιο. Τόμος Β, Οργάνωση και Λειτουργία της Πολιτείας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1992, σ. 184 Ευάγ. Βενιζέλου, Μαθήματα Συνταγματικού Δικαίου, Αναθεωρημένη έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2008, σ. 463 επ. και Κ. Χρυσόγονου, όπ.π. (σημ. 7), σ. 411 επ. 35 Άρθρο 1 παρ. 1 του ν. 4255/ Άρθρο 4 παρ. 1 του ν. 4023/

15 κυριαρχίας, αποτελώντας θεμελιώδη εφαρμογή και εγγύησή της 37, αποβλέπει δε στη διεύρυνση και την, κατά το δυνατόν, ολοκλήρωση της σύνθεσης του εκλογικού σώματος. Από τις διακριτές φάσεις της εκλογικής διαδικασίας η αρχή καταλαμβάνει, κατά σειρά, τον καθορισμό των ενεργών πολιτών, την (διοικητική) αναγνώριση της ικανότητάς τους να ασκούν το δικαίωμα της ψήφου, και, ιδίως, τη συμμετοχή τους στις εκλογές ή στο δημοψήφισμα. Η αρχή της καθολικής ψηφοφορίας επιτάσσει, εν πρώτοις, την ένταξη στο εκλογικό σώμα όλων των φορέων του δικαιώματος της ψήφου. Δηλαδή, όσων διαθέτουν τα θετικά προσόντα, Ελληνική ιθαγένεια και πολιτική ενηλικότητα, και δεν τελούν σε καθεστώς δικαστικής απαγόρευσης ή ηθικής αναξιότητας. Υπό μια άλλη, αρνητική, διατύπωση, κανείς τους δεν επιτρέπεται να αποκλειστεί από τις τάξεις των ενεργών πολιτών, ανεξαρτήτως του αριθμούς τους, με την επίκληση φυλετικών, οικονομικών ή μορφωτικών κριτηρίων 38. Η απόκτηση του δικαιώματος δεν εξασφαλίσει πάντως και την πραγματική άσκησή του. Προς τούτο, απαιτείται η αναγνώριση της σχετικής ικανότητας, με την εγγραφή στους, γενικούς ή ειδικούς, εκλογικούς καταλόγους. Πρόκειται για αμιγώς διοικητική προϋπόθεση που καθιστά γνωστή, ανά πάσα στιγμή, τη σύνθεση του εκλογικού σώματος, επιτρέποντας έτσι να οργανωθεί αποτελεσματικά και να εξελιχθεί εύρυθμα η ψηφοφορία. Η διεύρυνση του ανωτάτου οργάνου της Πολιτείας με τη συμμετοχή στη σύνθεσή του όλων των ενεργών πολιτών, όπως επιβάλλει η αρχή της καθολικής ψηφοφορίας, συνδέεται στενά με την αυτεπάγγελτη ενημέρωση, δηλαδή την εγγραφή και τη διαγραφή, των γενικών εκλογικών καταλόγων. Εξαίρεση χωρεί, επιτρεπτά, στην περίπτωση μόνον των ειδικών (εκλογικών καταλόγων), οι οποίοι συντάσσονται με πρωτοβουλία των ψηφοφόρων ενόψει προσφυγής στη λαϊκή ετυμηγορία. Η ένταξη στο εκλογικό σώμα και η αναγνώριση της ικανότητας για την άσκηση του δικαιώματος της ψήφου αποδεικνύονται στην πράξη κενές περιεχομένου, εάν δεν εξασφαλίζεται και η συμμετοχή στην ψηφοφορία. Προς τούτο, απαιτείται, καταρχήν, ο ψηφοφόρος να εμφανιστεί για να ψηφίζει στη βασική εκλογική περιφέρεια και στο εκλογικό τμήμα, στους καταλόγους του οποίου είναι εγγεγραμμένος. Για όσους πολίτες είναι εξαιρετικά δυσχερές, λ.χ. για λόγους υγείας, ή αντικειμενικά αδύνατον - 37 Σύμφωνα με τον Αρ. Μάνεση, όπ.π. (σημ. 1), σ Βλ. Γ. Παπαδημητρίου, όπ.π. (σημ. 1), σ. 48 επ. 15

16 όπως συμβαίνει με τους κρατούμενους σε φυλακές και σωφρονιστικά καταστήματα, τους ναυτολογημένους, τους εργαζόμενοι σε μέσα μαζικής μεταφοράς, τους ετεροδημότες και τους απόδημους-, η αρχή της καθολικής ψηφοφορίας επιβάλλει στον κοινό νομοθέτη να οργανώσει ειδικά την ψηφοφορία τους, κατά παρέκκλιση του κανόνα της αυτοπρόσωπης εμφάνισης. 17. Η ισότητα της ψήφου είναι η μοναδική από τις εκλογικές αρχές που δεν κατοχυρώνεται ρητά στο ισχύον Σύνταγμα. Κανείς δεν αμφισβητεί όμως ότι συνάγεται ερμηνευτικά και θεμελιώνεται σε διάταξη με αυξημένη τυπική ισχύ. Υποστηρίζονται σχετικά τρεις απόψεις. Η πρώτη, είναι η κρατούσα και υιοθετείται από τη νομολογία, βρίσκει το συνταγματικό έρεισμα στην αρχή της καθολικής ψηφοφορίας από κοινού με τη γενική αρχή της ισότητας 39, η δεύτερη το περιορίζει αποκλειστικά στην τελευταία 40, ενώ η τρίτη ανάγεται, ιδίως, στην πολιτική ισότητα ως συνιστώσα και ισότιμο συστατικό, από κοινού με την πολιτική ελευθερία, της δημοκρατικής αρχής με τη μορφή της λαϊκής κυριαρχίας 41. Το συνταγματικό θεμέλιο καθορίζει και το κανονιστικό περιεχόμενο της αρχής. Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, το συνθέτουν αφενός η ισότιμη συμμετοχή όλων των ενεργών πολιτών στην άσκηση των αρμοδιοτήτων του εκλογικού σώματος, καθένας έχει μία ψήφο και ψηφίσει μία φορά, αφετέρου δε η ισότιμη επίδραση της εκφρασμένης βούλησής τους στη διαμόρφωση της λαϊκής θέλησης, επιβάλλοντας οι ψήφοι όλων να είναι, κατά το δυνατόν, νομικά ισοδύναμες, δηλαδή να έχουν κατ αποτέλεσμα την ίδια αξία 42. Από τις επιμέρους εκφάνσεις της αρχής, σημαντικότερη είναι προδήλως η δεύτερη και δοκιμάζεται τόσο κατά τη χάραξη των βασικών 39 Βλ. Γ. Σγουρίτσα, όπ.π. (σημ. 34), σ Προς την ίδια κατεύθυνση, η απόφαση 48/1978 του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου, σε Αθ. Ράϊκου, Ο έλεγχος του κύρους των βουλευτικών εκλογών της 20 ής Νοεμβρίου 1977, Α Συμπλήρωμα του Δικονομικού Εκλογικού Δικαίου, Έκδοσις Έκτη, Αθήναι 1983, σ. 129 επ., την οποία όμως ο Κ. Χρυσόγονος [όπ.π. (σημ. 7), σ. 424] θεωρεί εσφαλμένη. 40 Βλ., αντί άλλων, Γ. Κασιμάτη, Συνταγματικό Δίκαιο ΙΙ, Οι λειτουργίες του κράτους. Πανεπιστημιακές παραδόσεις, τεύχος α, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1980, σ. 132 επ. και, ιδίως, 135 επ. Αθ. Ράικου, Δικονομικόν Εκλογικόν Δίκαιον, Έκδοσις Ενδεκάτη, Αθήναι 1982, σ. 376 και του ιδίου, Συνταγματικό Δίκαιο, Γενική Πολιτειολογία-Εισαγωγή στο Συνταγματικό Δίκαιο και Οργανωτικό Μέρος Ι, 4 η Έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2011, σ Βλ. Αρ. Μάνεση, όπ.π. (σημ. 1), σ. 250 και, ιδίως, 256 επ. Γ. Παπαδημητρίου, όπ.π. (σημ. 1), σ. 56 επ. Δ. Θ. Τσάτσου, όπ.π. (σημ. 34), σ Ευάγ. Βενιζέλου, όπ.π. (σημ. 34), σ. 464 επ. και Κ. Χρυσόγονου, όπ.π. (σημ. 7), σ. 423 επ. 42 Βλ. Αρ. Μάνεση, όπ.π. (σημ. 1), σ. 248 και Γ. Παπαδημητρίου, όπ.π. (σημ. 1) σ. 55 επ. 16

17 εκλογικών περιφερειών ή τον καθορισμό των εδρών τους όσο και κατά την επιλογή του εκλογικού συστήματος. 18. Η αρχή της άμεσης ψηφοφορίας 43 κατοχυρώνεται συνταγματικά στις βουλευτικές εκλογές και νομοθετικά στις λοιπές στιγμές ενεργοποίησης του εκλογικού σώματος 44. Καταλαμβάνει την έκφραση της βούλησης του ψηφοφόρου και τη συμβολή της στο εκλογικό αποτέλεσμα, επιβάλλει δε το δικαίωμα της ψήφου να ασκείται αυτοπροσώπως και προσωπικά. Έτσι, απαγορεύεται η παρεμβολή άλλης ενδιάμεσης (βούλησης) ή άλλου οργάνου πριν από την οριστικοποίηση της λαϊκής ετυμηγορίας. Με τον τρόπο αυτό, εξασφαλίζεται και η γνησιότητα της εκλογικής θέλησης. 19. Η αρχή της μυστικής ψηφοφορίας 45 κατοχυρώνεται συνταγματικά στις γενικές και τις αυτοδιοικητικές εκλογές, ενώ νομοθετικά στις Ευρωπαϊκές εκλογές 46 και το δημοψήφισμα 47. Το ενδιαφέρον της εντοπίζεται στη διεξαγωγή της ψηφοφορίας και στη διαλογή των ψηφοδελτίων για την εξαγωγή του αποτελέσματος, επιβάλλοντας το περιεχόμενο της βούλησής του να το γνωρίζει μόνον ο ίδιος ο ψηφοφόρος και κανείς άλλος. Η αρχή εγγυάται, πρωταρχικά, τη γνησιότητα του αποτελέσματος της ψηφοφορίας. Για την πραγμάτωσή της ο κοινός νομοθέτης οργανώνει τη διαδικασία εντός του καταστήματος ψηφοφορίας και, επιπλέον, θεσπίζει κυρωτικό μηχανισμό 48. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η μυστικότητα, στον εκλογικό νόμο συναντώνται αναλυτικοί και λεπτομερείς ορισμοί. Κάθε ψηφοφόρος λαμβάνει σειρά ομοιόμορφων 43 Βλ. Αρ. Μάνεση, όπ.π., σ. 268 Χρ. Σγουρίτσα, όπ.π. (σημ. 34), σ. 226 Γ. Παπαδημητρίου, όπ.π., σ. 82 επ. Δ. Θ. Τσάτσου, όπ.π. (σημ. 34), σ. 185 Ευάγ. Βενιζέλου, όπ.π. (σημ. 34), σ και Κ. Χρυσόγονου, όπ.π. (σημ. 7), σ Άρθρα 1 παρ. 1 του ν. 4255/2014 για τις Ευρωπαϊκές εκλογές, 9 παρ. 1 και 114 παρ. 1 του ν. 3852/2010 για τις αυτοδιοικητικές εκλογές και 4 παρ. 1 του ν. 4023/2011 για το δημοψήφισμα. 45 Βλ. Αρ. Μάνεση, όπ.π., σ. 272 επ. Χρ. Σγουρίτσα, όπ.π. (σημ. 34), σ. 227 επ. Γ. Παπαδημητρίου, όπ.π., σ. 92 επ. Δ. Θ. Τσάτσου, όπ.π. (σημ. 34), σ. 186 Ευάγ. Βενιζέλου, όπ.π. (σημ. 34), σ. 467 επ. Κ. Μαυριά, Συνταγματικό Δίκαιο, 5 η Έκδοση, Δίκαιο και Οικονομία, Π.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα 2014, σ. 382 επ. και Κ. Χρυσόγονου, όπ.π. (σημ. 7), σ. 413 επ. 46 Άρθρο 1 παρ. 1 του ν. 4255/ Άρθρο 4 παρ. 1 του ν. 4023/ Σε εκτέλεση της εξουσιοδότησης του συντακτικού στον κοινό νομοθέτη να καθορίσει τις ποινικές κυρώσεις σε βάρος όσων παραβιάζουν την αρχή της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης ως έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας, όπως κατοχυρώνεται στο άρθρο 52 Συντ. Βλ. αμέσως παρακάτω

18 έντυπων ψηφοδελτίων και έναν (ομοιόμορφο) αδιαφανή φάκελο, μονογραφημένο και σφραγισμένο από τον αντιπρόσωπο της δικαστικής αρχής, αποσύρεται εντός περίκλειστου και ξεχωριστού χώρου, επιλέγει τον συνδυασμό και τους υποψηφίους της προτίμησής του, κλείνει το ψηφοδέλτιο στον φάκελο, τον κολλάει και τον ρίχνει στην κάλπη 49. Η παραβίαση της μυστικότητας επισύρει ποινή φυλάκισης έως δύο έτη σε βάρος όποιου επιχειρεί ή πετυχαίνει να λάβει γνώση, ο ίδιος ή τρίτος, του περιεχομένου της ψήφου 50. Αλλοίωση, με κάθε μορφή, του ψηφοδελτίου και εγγραφές, διαγραφές ή συμπληρώσεις (στίγματα, φράσεις, λέξεις, υπογραμμίσεις), που συνιστούν διακριτικά γνωρίσματα, παραβιάζουν το απόρρητο της ψηφοφορίας. Η ακυρότητα (του ψηφοδελτίου) διαπιστώνεται και απαγγέλλεται από την εφορευτική επιτροπή και, σε κάθε περίπτωση, από τα αρμόδια δικαστήρια μετά την υποβολή ένστασης κατά του κύρους της εκλογής. 20. Η ταυτόχρονη διενέργεια των βουλευτικών εκλογών κατοχυρώνεται συνταγματικά 51. Πρόκειται για αρχή που επιτάσσει το σύνολο των επιμέρους φάσεων της εκλογικής διαδικασίας να λαμβάνουν χώρα την ίδια χρονική περίοδο, την καλούμενη και προεκλογική. Στην περίπτωση των ψηφοφόρων που βρίσκονται εκτός των ορίων της επικράτειας, η αρχή δεν κωλύει τη δυνατότητά τους να ασκούν το δικαίωμα της ψήφου με επιστολή ή άλλο πρόσφορο μέσο, αρκεί η επιλογή τους να καταμετράται και να ανακοινώνεται την ίδια ημέρα με την προτίμηση του συνόλου όσων ψηφίσουν 52. Έτσι, διασφαλίζεται η γνησιότητα της λαϊκής ετυμηγορίας, αφού η 49 Άρθρο 83 επ. του π.δ. 26/2012, το οποίο εφαρμόζεται ανάλογα τόσο στις Ευρωπαϊκές (άρθρο 5 παρ. 3 του 4255/2014) όσο και τις αυτοδιοικητικές εκλογές (άρθρα 29 παρ. 1 του 3852/2010). 50 Άρθρο 113 παρ. 1 του π.δ. 26/ Άρθρο 51 παρ. 4 πρότ. 1 Συντ. Βλ. και Κ. Χρυσόγονου, όπ.π. (σημ. 7), σ. 415 επ. 52 Άρθρο 51 παρ. 4 πρότ. 3 Συντ. Από τη διενέργεια των βουλευτικών εκλογών διακρίνεται, εννοιολογικά και συστηματικά, η διεξαγωγή της ψηφοφορίας. Πρόκειται για διακριτή φάση της εκλογικής διαδικασίας, η οποία υπόκειται, καταρχήν, στην αρχή του ταυτόχρονου. Συγκεκριμένα, στις, γενικές ή αναπληρωματικές, βουλευτικές (άρθρο 31 παρ. 1 πρότ. 2 του π.δ. 26/2012) και τις Ευρωπαϊκές εκλογές (άρθρο 5 παρ. 1 του ν. 4255/2014) η ψηφοφορία διενεργείται ταυτόχρονα σε ολόκληρη την επικράτεια και κατά εκλογικά τμήματα, το ίδιο και στο δημοψήφισμα (άρθρο 12 παρ. 2 του ν. 4023/2011), ενώ στις αυτοδιοικητικές εκλογές τούτο συνάγεται ερμηνευτικά (άρθρα 9 παρ. παρ. 2 και 114 παρ. 2 του ν. 3852/2010). Δεν αποκλείεται πάντως η διεξαγωγή της ψηφοφορίας να λάβει χώρα για συγκεκριμένη κατηγορία ενεργών πολιτών σε διαφορετική ημέρα ή και σε περισσότερες [βλ. Ευάγ. Βενιζέλου, όπ.π. (σημ. 34), 473 επ.]. Άλλωστε, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιτρέπει στα κράτη μέλη να 18

19 εκφρασμένη βούληση δεν γνωστοποιείται νωρίτερα για να επηρεάσει τους λοιπούς ψηφοφόρους. 21. Η αρχή της υποχρεωτικής ψηφοφορίας 53 κατοχυρώνεται συνταγματικά στις βουλευτικές, νομοθετικά δε στις Ευρωπαϊκές 54 και τις αυτοδιοικητικές 55 εκλογές. Επιβάλλει τη συμμετοχή στην άσκηση των αρμοδιοτήτων του εκλογικού σώματος όσων ανήκουν στις τάξεις του και τους έχει αναγνωριστεί, με την εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους, η ικανότητα να ψηφίσουν. Εξαιρούνται μόνον όσοι έχουν υπερβεί το εβδομηκοστό έτος της ηλικίας τους ή βρίσκονται την ημέρα της ψηφοφορίας στο εξωτερικό και οι ετεροδημότες που εγγράφηκαν μεν σε ειδικούς εκλογικούς καταλόγους, αλλά δεν κατέστη δυνατή η σύσταση ειδικού εκλογικού τμήματος για να ψηφίσουν στον τόπο διαμονής τους 56. Επειδή η ψήφος αποτελεί, ταυτόχρονα, δικαίωμα του πολίτη και δημόσιο λειτούργημα 57, δεν επιτρέπεται, κατά την ορθότερη άποψη, η επιβολή ποινικών κυρώσεων σε όσους δεν συμμετέχουν στην ψηφοφορία. Γι αυτό, στην αναθεώρηση του 2001 καταργήθηκε η σχετική εξουσιοδότηση στον κοινό νομοθέτη. Η διάταξη του εκλογικού νόμου, σύμφωνα με την οποία η αδικαιολόγητη μη άσκηση του δικαιώματος της ψήφου αποτελεί ειδικό εκλογικό αδίκημα και τιμωρείται με ποινή φυλάκισης από ένα μήνα έως ένα έτος και στέρηση αξιωμάτων και θέσεων, παραμένει όμως τυπικά σε ορίζουν ελεύθερα, εντός πάντως περιορισμένου και προσδιορισμένου χρονικού διαστήματος, τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας για την ανάδειξη των αντιπροσώπων τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πάντοτε υπό την προϋπόθεση της ενιαίας και ταυτόχρονης ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων της (άρθρο 1 παρ. 9 του ν. 3216/2002). 53 Βλ. Αρ. Μάνεση, όπ.π. (σημ. 1), σ. 245 επ. Χρ. Σγουρίτσα, όπ.π. (σημ. 34), σ. 228 επ. Γ. Παπαδημητρίου, όπ.π. (σημ. 1), σ. 99 επ. Δ. Θ. Τσάτσου, όπ.π. (σημ. 34), σ Κ. Μαυριά, όπ.π. (σημ. 45), σ. 386 επ. και Κ. Χρυσόγονου, όπ.π. (σημ. 7), σ Άρθρο 1 παρ. 1 εδ. β του 4255/ Άρθρα 11 παρ. 2 πρότ. 1, για τους Δήμους, του ν. 3852/2010. Σχετική πρόβλεψη δεν συναντάται, προφανώς εκ παραδρομής, για τις Περιφέρειες. 56 Άρθρο 117 παρ. 2 του π.δ. 26/2012. Για τις αυτοδιοικητικές εκλογές, βλ. την πρότ. 2 της παρ. 2 του άρθρου 9 του ν. 3852/ Για τη νομική φύση της ψήφου, βλ., αντί άλλων, Χρ. Σγουρίτσα, όπ.π. (σημ. 34), σ Γ. Παπαδημητρίου, όπ.π. (σημ. 1), σ. 112 επ. Δ. Θ. Τσάτσου, Συνταγματικό Δίκαιο, Ι, α, Τρίτη έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1982, σ

20 ισχύ 58, έχοντας ουσιαστικά περιπέσει σε αχρησία και, γι αυτό, πρέπει να θεωρείται καταργημένη. Η απάλειψη της εξουσιοδότησης για τη θέσπιση κυρωτικού μηχανισμού αποστέρησε όμως το δημόσιο λειτούργημα από τη μοναδική εγγύησή του και κατέστησε την υποχρεωτικότητα γράμμα κενό. Το εκλογικό σώμα και, γενικότερα, η κοινωνία αντιμετωπίζουν με αυξανόμενη δυσπιστία την πολιτική και αμφισβητούν την αξιοπιστία του πολιτικού προσωπικού. Η αποχή από αναμέτρηση σε αναμέτρηση βαίνει διαρκώς αυξανόμενη και διατηρείται σημαντικά υψηλή, υπονομεύοντας το πολιτικό σύστημα και απονομιμοποιώντας τις επιλογές του. Η κρίση της πολιτικής, μεταλλάσσεται αργά αλλά σταθερά σε κρίση των θεσμών με τον υπαρκτό και απειλητικό κίνδυνο να καταλήξει σε κρίση δημοκρατίας. Ο συντακτικός νομοθέτης, αργά ή γρήγορα, θα κληθεί να πάρει θέση, επιλέγοντας μεταξύ της απάλειψης από το σώμα του συνταγματικού κειμένου της αρχής της υποχρεωτικής ψηφοφορίας, ομολογώντας ευθέως ότι στερείται πια κάθε κανονιστικής ισχύος, και της αναγόρευσής της, προεχόντως αν όχι αποκλειστικά, σε δημόσιο λειτούργημα 59. Η επιλογή του δεν θα είναι ασφαλώς εύκολη, αλλά θα καθορίσει την τύχη μιας, κατεξοχήν πολιτικής, λειτουργίας. 22. Η ελεύθερη και ανόθευτη εκδήλωση της λαϊκής θέλησης, ως έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας, αναγορεύεται το 1975 σε θεμελιώδη εκλογική αρχή 60. Καταλαμβάνει κάθε φάση της εκλογικής διαδικασίας σε όλες τις στιγμές ενεργοποίησης του εκλογικού σώματος 61. Διατηρώντας την αυτοτέλειά της, επενεργεί, 58 Άρθρο 117 παρ. 1 του π.δ. 26/ Για τον σχετικό προβληματισμό, βλ. Θ. Ξηρού, Το εκλογικό σύστημα de constitutione ferenda. Σχεδίασμα συνταγματικής πολιτικής σε περιβάλλον συναινετικού κοινοβουλευτισμού, στον τόμο: Χρ. Μ. Ακριβοπούλου-Ν. Κ. Παπαχρήστος (επιμέλεια), Η πρόκληση της Αναθεώρησης του Συντάγματος, Συνέδριο ΙΣΤΑΜΕ, Φεβρουαρίου 2013, Αθήνα, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2013, σ. 97 επ. 60 Άρθρο 52 Συντ. Για την αρχή και το περιεχόμενό της, βλ., αντί άλλων, Γ. Κασιμάτη, όπ.π. (σημ. 40), σ. σ. 175 επ. Μ. Πικραμένου, Η αρχή της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης, Τετράδια Συνταγματικού Δικαίου -20, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1993, ιδίως σ. 21 επ., 66 επ. και Κ. Χρυσόγονου, όπ.π. (σημ. 7), σ. 417 επ. 61 Για την ταυτότητα του νομικού και του πραγματικού λόγου, που υπόκειται κάθε στιγμή ενεργοποίησης του εκλογικού σώματος, και παρά το γεγονός ότι το άρθρο 52 εντάσσεται, συστηματικά, στο πρώτο κεφάλαιο, υπό τον τίτλο: «Ανάδειξη και συγκρότηση της Βουλής», του τρίτου τμήματος του ισχύοντος Συντάγματος που διέπει τη Βουλή. 20

21 γι αυτό, συμπληρωματικά και επαυξητικά στο περιεχόμενο και την ισχύ των λοιπών αρχών που διέπουν την ψήφο και την ψηφοφορία. Βέβαια, προνομιακό της χώρο έχει τη διεξαγωγή της τελευταίας και την εξαγωγή του αποτελέσματός της, επιβάλλοντας η εκλογική βούληση να εκδηλώνεται ελεύθερα και ανόθευτα. Οι ίδιες ακριβώς προδιαγραφές, δηλαδή η ελευθερία και η γνησιότητα, πρέπει να εξασφαλίζονται, τουλάχιστον καθόλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, αποκλείοντας κάθε μεταβολή στις προπαρασκευαστικές πράξεις της εκλογής που θα εμπόδιζε την ελεύθερη και θα νόθευε τη γνήσια διαμόρφωση της λαϊκής βούλησης 62. Η αρχή τελεί υπό την εγγύηση όλων των λειτουργών της Πολιτείας. Τέτοιοι είναι όσοι εμπλέκονται στην εκλογική διαδικασία και σε όλες τις επιμέρους φάσεις της, καθένας κατά τον λόγο της αρμοδιότητάς τους. Ταυτίζονται, κατά βάση, με τους αποδέκτες του δικαιώματος της ψήφου 63. Όλοι τους οφείλουν να επιδεικνύουν ειδική μέριμνα και να λαμβάνουν κάθε αναγκαίο μέτρο, προκειμένου να διασφαλίζεται η ελεύθερη διαμόρφωση, καθώς επίσης η ελεύθερη και γνήσια έκφραση της λαϊκής θέλησης εντός του καταστήματος ψηφοφορίας. Προς αυτήν την κατεύθυνση, αναφέρονται, μεταξύ πολλών, η δωρεάν διάθεση υπαίθριων δημοτικών χώρων 64 και ραδιοτηλεοπτικού χρόνου 65 για την προβολή πολιτικών μηνυμάτων, η θέσπιση απαγορεύσεων στη λοιπή δημόσια προβολή κομμάτων και υποψηφίων 66, η παροχή εκλογικής χρηματοδότησης 67, η θέσπιση ανωτάτου ορίου εκλογικών δαπανών 68, η διάθεση πλήρους σειράς ομοιόμορφων και εντύπων ψηφοδελτίων, περιλαμβανομένου και ενός λευκού, σε κάθε ψηφοφόρο 69, η διαλογή των ψηφοδελτίων και των σταυρών 62 Όπως γίνεται δεκτό στην 14 η σκέψη της απόφασης 23/2013 του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου, στην οποία κρίθηκε το κύρος της κατανομής των βουλευτικών εδρών στις βασικές εκλογικές περιφέρειες της χώρας κατά τις γενικές εκλογές της 17 ης Ιουνίου Βλ. Θ. Ξηρού, Οι εκλογές της 17 ης Ιουνίου 2012 και η απογραφή του νόμιμου πληθυσμού, ΘΠΔΔ 12 (2013), σ επ. 63 Βλ. παραπάνω IV. 64 Άρθρο 44 του π.δ. 26/ Άρθρο 45 του π.δ. 26/ Άρθρα του π.δ. 26/ Βλ. το δικαίωμα στην κρατική χρηματοδότηση. 68 Για τα πολιτικά κόμματα και τους υποψηφίους [άρθρα 13 και 14 του ν. 3023/2002 «Χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων από το κράτος. Έσοδα και δαπάνες, προβολή, δημοσιότητα και έλεγχος των οικονομικών των πολιτικών κομμάτων και των υποψηφίων βουλευτών» (ΕτΚ Α, φ. 146 της 25 ης Ιουνίου 2002)]. 69 Άρθρο 83 του π.δ. 26/

22 προτίμησης από τον αντιπρόσωπο της δικαστικής αρχής, παρουσία των μελών της εφορευτικής επιτροπής, εκπρόσωπων των συνδυασμών και των υποψηφίων ή των αντιπροσώπων τους 70, η μονογραφή τους 71, 72 και ο δικαστικός έλεγχος του κύρους των εκλογών, από το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο στις γενικές και τις Ευρωπαϊκές εκλογές ή στο δημοψήφισμα και από το οικείο (τριμελές) Διοικητικό Πρωτοδικείο ή Εφετείο στην ουσία τους και αναιρετικά από το Συμβούλιο της Επικρατείας στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Γ. Η οργάνωση και η άσκηση του δικαιώματος της ψήφου 23. Για την άσκηση του δικαιώματος της ψήφου απαιτούνται: α) η εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους, και β) η αυτοπρόσωπη προσέλευση στο εκλογικό τμήμα της βασικής εκλογικής περιφέρειας, όπου ο ψηφοφόρος είναι εγγεγραμμένος Οι εκλογικοί κατάλογοι επιτρέπουν τη γνώση, ανά πάσα στιγμή, της ακριβούς σύνθεσης του εκλογικού σώματος. Οι γενικοί συντάσσονται -βάσει των δημοτολογίων, ενιαία και χωρίς διάκριση φύλλου, με φροντίδα του Υπουργείου Εσωτερικών- αυτεπαγγέλτως προστίθενται οι νέοι ψηφοφόροι ή διαγράφονται όσοι 70 Άρθρο 90 του π.δ. 26/ Άρθρο 91 του π.δ. 26/ Οι ρυθμίσεις ισχύουν, με ρητή πρόβλεψη ή κατά παραπομπή, στις λοιπές στιγμές ενεργοποίησης του εκλογικού σώματος (άρθρα 5 παρ. 3 του ν. 4255/2012, για τις Ευρωπαϊκές εκλογές, 29 παρ. 1 και 134 παρ. 1 του ν. 3852/2010, για τους Δήμους και, αντίστοιχα, τις Περιφέρειες, και 17 του ν. 4023/2011, για το δημοψήφισμα. Για τη μονογραφή των ψηφοδελτίων και των σταυρών προτίμησης, βλ. Θ. Ξηρού, Η μονογραφή των ψηφοδελτίων και των σταυρών προτίμησης. Κριτήριο της γνησιότητάς τους ή ουσιώδης τύπος της διαδικασίας διαλογής; =www. constitutionalism.gr/ Ο κανόνας κάμπτεται για τους ψηφοφόρους που εγγράφονται σε ειδικούς εκλογικούς καταλόγους. Με εξαίρεση όσους διαμένουν σε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίοι άλλωστε ψηφίζουν μόνο στις Ευρωπαϊκές εκλογές, οι λοιποί ασκούν το δικαίωμα της ψήφου στις βουλευτικές και τις Ευρωπαϊκές εκλογές, καθώς επίσης στο δημοψήφισμα. Στις πρώτες και σε αντίθεση με τους ετεροδημότες, επιλέγουν συνδυασμό και υποψηφίους της βασικής εκλογικής περιφέρειας όπου ψηφίζουν. Το γεγονός φαίνεται να αλλοιώνει, καταρχήν, τη γνησιότητα του εκλογικού αποτελέσματος, εξασφαλίζει όμως την επιδιωκόμενη με την αρχή της καθολικής ψηφοφορία διεύρυνση του εκλογικού σώματος. 22

Σελίδα 1 από 5. Τ

Σελίδα 1 από 5. Τ Σελίδα 1 από 5 ΔΕΟ 10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ- ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΟΜΟΙ Α & Α1 & Β ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ 1. Τι είναι κράτος; Κράτος: είναι η διαρκής σε νομικό πρόσωπο οργάνωση λαού

Διαβάστε περισσότερα

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Κανελλοπούλου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/2008 Διάγραμμα του

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΑ 93/109/EK ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

ΟΔΗΓΙΑ 93/109/EK ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ Αριθ. L 329/34 Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκων Κοινοτήτων 30. 12. 93 ΟΔΗΓΙΑ 93/109/EK ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 6ης Δεκεμβρίου 1993 για τις λεπτομέρειες άσκησης του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι

Διαβάστε περισσότερα

(ΦΕΚ.) ΠΡΑΞΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ Κατεπείγουσα ρύθμιση για την οργάνωση της διαδικασίας διεξαγωγής του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου του 2015.

(ΦΕΚ.) ΠΡΑΞΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ Κατεπείγουσα ρύθμιση για την οργάνωση της διαδικασίας διεξαγωγής του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου του 2015. (ΦΕΚ.) ΠΡΑΞΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ Κατεπείγουσα ρύθμιση για την οργάνωση της διαδικασίας διεξαγωγής του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου του 2015. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Έχοντας υπόψη: 1.

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Μέρος Ι Συνταγματικό Δίκαιο... 17

Περιεχόμενα. Μέρος Ι Συνταγματικό Δίκαιο... 17 Περιεχόμενα Πρόλογος... 15 Μέρος Ι Συνταγματικό Δίκαιο... 17 1 Πολίτευμα...19 Θεωρία... 19 1. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ... 19 Το κράτος... 20 Το πολίτευμα... 21 Το συνταγματικό δίκαιο... 21 2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΧΕΔΙΟΥ ΝΟΜΟΥ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΧΕΔΙΟΥ ΝΟΜΟΥ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΧΕΔΙΟΥ ΝΟΜΟΥ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ 1. Εκλογή μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Η εκλογή των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις έδρες που κάθε φορά αναλογούν στην Ελλάδα, διενεργείται

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 7 η : Αρχές της ψήφου και της ψηφοφορίας Το εκλογικό σύστημα Η αρχή του πολυκομματισμού

Ενότητα 7 η : Αρχές της ψήφου και της ψηφοφορίας Το εκλογικό σύστημα Η αρχή του πολυκομματισμού ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 7 η : Αρχές της ψήφου και της ψηφοφορίας Το εκλογικό σύστημα Η αρχή του πολυκομματισμού Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθ. Συνταγματικού

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 4: Πηγές του Δικαίου

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 4: Πηγές του Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 4: Πηγές του Δικαίου Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΛΕΓΕΣΘΑΙ

ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΛΕΓΕΣΘΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΛΕΓΕΣΘΑΙ Βιβλιογραφία Ευάγ. Βενιζέλου, Μαθήματα Συνταγματικού Δικαίου, Αναθεωρημένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2008 Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3807, 6/2/2004 Ο ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3807, 6/2/2004 Ο ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ Ο ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ Άρθρο 1. Συνοπτικός τίτλος 2. Ερμηνεία 3. Εκλογική περιφέρεια ΜΕΡΟΣ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΜΕΡΟΣ ΙΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Δικαίωμα στην εκπαίδευση. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Δικαίωμα στην εκπαίδευση. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 12 η : Δικαίωμα στην εκπαίδευση Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου

Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου ΘΕΜΑΤΑ ΣΩΣΤΟΥ ΛΑΘΟΥΣ 1. Απόλυτη διάκριση λειτουργιών υπάρχει όταν τα όργανα της μιας κρατικής λειτουργίας δεν επιτρέπεται να παρεμβαίνουν και να ασκούν,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Αριθ. 02/

ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Αριθ. 02/ Τ Ε Χ ΝΟ ΛΟΓΙ ΚΟ ΕΚΠ ΑΙ Δ Ε Υ Τ Ι ΚΟ ΙΔΡΥΜ Α ( Τ. Ε.Ι.) ΘΕΣ Σ ΑΛ Ι ΑΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΕΙΔΙΚΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ (Ε.Τ.Ε.Π.) ΣΤΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ - ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ - 29/07/2011

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ - ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ - 29/07/2011 Πίνακας περιεχομένων ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΑΜΕΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ» Άρθρο 5 Άρθρο 12 Άρθρο 16 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ασκήσεις

Συνταγματικό Δίκαιο Ασκήσεις Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Συνταγματικό Δίκαιο Λίνα Παπαδοπούλου Νομική Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2013 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3849, 30/4/2004

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3849, 30/4/2004 Ο ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΚΛΕΓΕΙΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΛΕΓΕΣΘΑΙ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΥΠΗΚΟΟΥΣ ΑΛΛΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΠΟΥ ΚΑΤΟΙΚΟΥΝ ΣΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Πρωτ. Από τα επίσηµα Πρακτικά της ΙΘ, 31 Οκτωβρίου 2018, Συνεδρίασης της Ολοµέλειας της Βουλής, στην οποία ψηφίστηκε το παρακάτω σχέδιο νόµου:

Πρωτ. Από τα επίσηµα Πρακτικά της ΙΘ, 31 Οκτωβρίου 2018, Συνεδρίασης της Ολοµέλειας της Βουλής, στην οποία ψηφίστηκε το παρακάτω σχέδιο νόµου: ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Αριθ. Πρωτ. Από τα επίσηµα Πρακτικά της ΙΘ, 31 Οκτωβρίου 2018, Συνεδρίασης της Ολοµέλειας της Βουλής, στην οποία Διεκπ. ψηφίστηκε το παρακάτω σχέδιο νόµου: Κύρωση της απόφασης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΤΟΣ:

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΤΟΣ: ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΤΟΣ: 2009-2010 ΘΕΜΑ: «Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ» ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΥΤΡΟΥ ΛΥΔΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Πρόλογος 2. Ο Κανονισμός της βουλής 3. Η αρχή της αυτονομίας 4. Περιεχόμενο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ 5 ΗΣ ΙΟΥΛΙΟΥ 2015

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ 5 ΗΣ ΙΟΥΛΙΟΥ 2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΜΟΙΡΕΣ 2 /07/2015 ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Αριθμ. Πρωτ.:14565 ΔΗΜΟΣ ΦΑΙΣΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ 5 ΗΣ ΙΟΥΛΙΟΥ 2015 Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ, ΑΡΜΟΥΤΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Έχοντας

Διαβάστε περισσότερα

Κάθε πότε γίνονται εκλογές; Κάθε τέσσερα χρόνια, εκτός αν η Βουλή διαλυθεί νωρίτερα.

Κάθε πότε γίνονται εκλογές; Κάθε τέσσερα χρόνια, εκτός αν η Βουλή διαλυθεί νωρίτερα. Τι πρέπει να γνωρίζω για τη Βουλή Τι είναι η Βουλή; Είναι συλλογικό πολιτικό όργανο που αντιπροσωπεύει τον λαό. Αναδεικνύεται µε την ψήφο του εκλογικού σώµατος, δηλαδή όλων των ελλήνων πολιτών που έχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟΥ

ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟΥ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Στο Τρίτο Μέρος του συνταγματικού κειμένου της 12 ης συντακτικός νομοθέτης αναφέρεται στα όργανα του Κράτους. Οκτωβρίου 1992, ο Α) Η Βουλή Το άρθρο 77 κατοχυρώνει

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ΚΥΠΡΟΣ. Σύνταγμα Διεθνείς Συμβάσεις Πρωτογενής νομοθεσία Δευτερογενής νομοθεσία. Δικαστήρια

ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ΚΥΠΡΟΣ. Σύνταγμα Διεθνείς Συμβάσεις Πρωτογενής νομοθεσία Δευτερογενής νομοθεσία. Δικαστήρια ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ΚΥΠΡΟΣ Σύνταγμα Διεθνείς Συμβάσεις Πρωτογενής νομοθεσία Δευτερογενής νομοθεσία Δικαστήρια Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μια συνταγματική δημοκρατία βασισμένη στις αρχές της νομιμότητας, της ύπαρξης

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: ΤΟ ΟΛΛΑΝΔΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ (Συνοπτική παρουσίαση) ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:ΦΩΤΗΣ ΜΟΡΦΟΠΟΥΛΟΣ

ΘΕΜΑ: ΤΟ ΟΛΛΑΝΔΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ (Συνοπτική παρουσίαση) ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:ΦΩΤΗΣ ΜΟΡΦΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ:ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΟΛΛΑΝΔΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ (Συνοπτική παρουσίαση)

Διαβάστε περισσότερα

7597/18 ΔΛ,ΔΛ/γομ/ΔΛ 1 DRI

7597/18 ΔΛ,ΔΛ/γομ/ΔΛ 1 DRI Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 12 Απριλίου 2018 (OR. en) Διοργανικός φάκελος: 2015/0907 (APP) 7597/18 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: PE 41 INST 134 FREMP 40 JUR 160 AG 4 Επιτροπή των Μονίμων

Διαβάστε περισσότερα

<~ προηγούμενη σελίδα ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ. ***Οι σωστές απαντήσεις είναι σημειωμένες με κόκκινο χρώμα. 1. Η εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας γίνεται :

<~ προηγούμενη σελίδα ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ. ***Οι σωστές απαντήσεις είναι σημειωμένες με κόκκινο χρώμα. 1. Η εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας γίνεται : ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΟΜΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: "ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΚΑΙΟ " ΣΑΒΒΑΤΟ 21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2002

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΝ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΗ

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΝ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΝ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΗ Γενικά Ημερομηνία εκλογών Στις 16 Σεπτεμβρίου 2007 θα διεξαχθούν οι βουλευτικές εκλογές για την ανάδειξη των μελών του Εθνικού Κοινοβουλίου. Η ψηφοφορία θα αρχίσει την 7η πρωινή

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου Πολιτική Παιδεία Β Τάξη Γενικού Λυκείου 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 3.3 ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2 Άρθρο 1 του Συντάγματος Tο πολίτευμα της Eλλάδας είναι Προεδρευόμενη Kοινοβουλευτική Δημοκρατία.

Διαβάστε περισσότερα

ΥΛΗ ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΩΝ ΝΟΜΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ 2015-2016

ΥΛΗ ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΩΝ ΝΟΜΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ 2015-2016 ΥΛΗ ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΩΝ ΝΟΜΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ 2015-2016 Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου Ι. Έννοια και λειτουργία του δικαίου πηγές κανόνες δικαίου. ΙΙ. Δικαίωμα : Έννοια διακρίσεις γένεση κτήση αλλοίωση απώλεια άσκηση.

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο 1. Μορφή του πολιτεύματος * Άρθρο 2. Πρωταρχικές υποχρεώσεις της Πολιτείας ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Άρθρο 1. Μορφή του πολιτεύματος * Άρθρο 2. Πρωταρχικές υποχρεώσεις της Πολιτείας ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΜΗΜΑ Α Μορφή του πολιτεύματος Άρθρο 1. Μορφή του πολιτεύματος * Άρθρο 2. Πρωταρχικές υποχρεώσεις της Πολιτείας ΤΜΗΜΑ Β Σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας Άρθρο 3.

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.4068, 10/2/2006

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.4068, 10/2/2006 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΡΥΘΜΙΖΕΙ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΚΛΕΓΕΙΝ ΚΑΙ ΕΚΛΕΓΕΣΘΑΙ ΑΠΟ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΣΥΝΗΘΗ ΔΙΑΜΟΝΗ ΣΕ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΕΔΑΦΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Προοίμιο. Επειδή αφενός μεν από

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο. Ενότητα 8: Συντακτική Εξουσία και Αναθεωρητική Λειτουργία

Συνταγματικό Δίκαιο. Ενότητα 8: Συντακτική Εξουσία και Αναθεωρητική Λειτουργία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 8: Συντακτική Εξουσία και Αναθεωρητική Λειτουργία Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Αριθ. 02/

ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Αριθ. 02/ Τ Ε Χ ΝΟ ΛΟΓΙ ΚΟ ΕΚΠ ΑΙ Δ Ε Υ Τ Ι ΚΟ ΙΔΡΥΜ Α ( Τ. Ε.Ι.) ΘΕΣ Σ ΑΛ Ι ΑΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΩΝ ΕΚΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ (Ε.ΔΙ.Π.) ΣΤΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΤΡΙΜΕΛΟΥΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΤΡΙΜΕΛΟΥΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΤΟΥ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΕΙΔΙΚΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ (Ε.Τ.Ε.Π.) ΣΤΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Τ.Ε. ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΤΡΙΜΕΛΟΥΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΤΡΙΜΕΛΟΥΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΤΟΥ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΕΙΔΙΚΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ (Ε.Τ.Ε.Π.) ΣΤΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ «Επιτομή Γενικού Διοικητικού Δικαίου» του Απ. Γέροντα, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη 2014

ΟΔΗΓΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ «Επιτομή Γενικού Διοικητικού Δικαίου» του Απ. Γέροντα, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη 2014 ΟΔΗΓΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ «Επιτομή Γενικού Διοικητικού Δικαίου» του Απ. Γέροντα, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη 2014 Κεφάλαιο πρώτο: ΙΙ. Η διοίκηση, ΙΙΙ. Το διοικητικό δίκαιο (σελ. 16 25) Σκοπός των ως

Διαβάστε περισσότερα

Θανάσης Γ. Ξηρός, ΔΝ-Δικηγόρος Διδάσκων ΕΑΠ. Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Θανάσης Γ. Ξηρός, ΔΝ-Δικηγόρος Διδάσκων ΕΑΠ. Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις Η μονογραφή των ψηφοδελτίων και των σταυρών προτίμησης από τον αντιπρόσωπο της δικαστικής αρχής. Κριτήριο της γνησιότητάς τους ή ουσιώδης τύπος της διαδικασίας διαλογής; * Θανάσης Γ. Ξηρός, ΔΝ-Δικηγόρος

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006

Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006 Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006 Θέμα 2 ον : Η δικαστική λειτουργία αποτελεί μία από τις τρεις θεμελιώδεις λειτουργίες του κράτους.

Διαβάστε περισσότερα

Αρχή της ισότητας: ειδικές μορφές

Αρχή της ισότητας: ειδικές μορφές ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 9 η : Αρχή της ισότητας: ειδικές μορφές Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο TΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟΥ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : To ισχύον Σύνταγμα του Λουξεμβούργου θεσπίστηκε την 17 η Οκτωβρίου 1868 και έκτοτε έχει υποστεί δύο αναθεωρήσεις. Πρόκειται για την αναθεώρηση της

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών

Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Γεώργιος Κ. Παυλόπουλος, Δικηγόρος, Υπ. Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου Παν/μίου Αθηνών Η αρχή της Διάκρισης των Λειτουργιών

Διαβάστε περισσότερα

Use of this document is subject to the agreed Terms and Conditions and it is protected by digitally embedded signatures against unauthorized use

Use of this document is subject to the agreed Terms and Conditions and it is protected by digitally embedded signatures against unauthorized use Ε.Ε. ΠΑρ. Ι(Ι) Αρ. 3849, 30.4.2004 Ν. 98 (Ι)/2004 Ο περί ηµοτικών και Κοινοτικών Εκλογών (Υπήκοοι Άλλων Κρατών Μελών) Νόµος του 2004 εκδίδεται µε δηµοσίευση στην Επίσηµη Εφηµερίδα της Κυπριακής ηµοκρατίας

Διαβάστε περισσότερα

Βασικοί κανόνες της εκλογικής διαδικασίας

Βασικοί κανόνες της εκλογικής διαδικασίας ANEΞΑΡΤΗΤΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ & ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ (ΑΕΔΔ) ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΛΟΓΗ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΝΕΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΦΟΡΕΑ Προσωρινή διεύθυνση: δικηγορικό γραφείο Ν.Κ. Αλιβιζάτου, Βαλαωρίτου 12, 106 71 Αθήνα, τηλ. 210.36.13.117,

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2 Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ U N I V E R S I T Y O F W E S T AT T I C A ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΕΠΤΑΜΕΛΟΥΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Αιγάλεω, 09/05/2019 ΘΕΜΑ: «Οργάνωση

Διαβάστε περισσότερα

9ο Κεφάλαιο (σελ. 76-86)

9ο Κεφάλαιο (σελ. 76-86) 9ο Κεφάλαιο (σελ. 76-86) 9.1 Εκλογικό σώμα (σελ. 77) Εκλογικό σώμα: οι πολίτες που έχουν το δικαίωμα να ψηφίζουν. Στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, ο λαός που έχει την εξουσία ταυτίζεται με το εκλογικό

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 11 η : Αρχή δεδηλωμένης Διορισμός πρωθυπουργού

Ενότητα 11 η : Αρχή δεδηλωμένης Διορισμός πρωθυπουργού ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 11 η : Αρχή δεδηλωμένης Διορισμός πρωθυπουργού Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Νομικής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Προκήρυξη εκλογών για την ανάδειξη των Ελλήνων μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ορισμός ημέρας διεξαγωγής της ψηφοφορίας.

ΘΕΜΑ: Προκήρυξη εκλογών για την ανάδειξη των Ελλήνων μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ορισμός ημέρας διεξαγωγής της ψηφοφορίας. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΛΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ Ταχ. Διεύθυνση: Ευαγγελιστρίας 2 Ταχ. Κώδικας:

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 1: Κράτος Δικαίου 1

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 1: Κράτος Δικαίου 1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 1: Κράτος Δικαίου 1 Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση

Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση Για μεγάλο χρονικό διάστημα, τη νομική βάση για τα θεμελιώδη δικαιώματα σε επίπεδο ΕΕ αποτελούσε ουσιαστικά η αναφορά που γίνεται από τις Συνθήκες στην

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 13 η : Απαλλαγή Κυβέρνησης από τα καθήκοντά της Η Διάλυση της Βουλής

Ενότητα 13 η : Απαλλαγή Κυβέρνησης από τα καθήκοντά της Η Διάλυση της Βουλής ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 13 η : Απαλλαγή Κυβέρνησης από τα καθήκοντά της Η Διάλυση της Βουλής Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Νομικής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Μάθημα: Συνταγματικό Δίκαιο Διδάσκοντες: Δημητρόπουλος Ανδρ., Καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Ε ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών Δημοσίου Δικαίου Μάθημα: Συνταγματικό Δίκαιο

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Ε ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών Δημοσίου Δικαίου Μάθημα: Συνταγματικό Δίκαιο ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Ε ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών Δημοσίου Δικαίου Μάθημα: Συνταγματικό Δίκαιο ΚΑΖΛΑΡΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ Θέμα εργασίας: ΤΟ ΙΣΠΑΝΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

9. Έννοια του κράτους... 11 10. Στοιχεία του κράτους... 12 11. Μορφές κρατών... 15 12. Αρχές του σύγχρονου κράτους... 17

9. Έννοια του κράτους... 11 10. Στοιχεία του κράτους... 12 11. Μορφές κρατών... 15 12. Αρχές του σύγχρονου κράτους... 17 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ι ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Α. ΔΙΚΑΙΟ ΕΝΝΟΙΑ, ΚΛΑΔΟΙ, ΠΗΓΕΣ 1. Τι είναι δίκαιο... 1 2. Θετικό και φυσικό δίκαιο... 2 3. Δίκαιο και ηθική... 3 4. Δίκαιο - εθιμοτυπία - συναλλακτικά ήθη... 3 5. Δίκαιο

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1. ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ)

Η ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1. ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ) Η ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1. ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ) Σύμφωνα με το άρθρο 19 του ελληνικού Συντάγματος: "1. Το απόρρητο των

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΕΣ (ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ/ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ) ΕΚΛΟΓΕΣ ------------------------------------------------ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΤΟΠΙΚΕΣ (ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ/ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ) ΕΚΛΟΓΕΣ ------------------------------------------------ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΠΙΚΕΣ (ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ/ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ) ΕΚΛΟΓΕΣ ------------------------------------------------ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΛΕΓΕΙΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΛΕΓΕΣΘΑΙ ΣΕ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ/ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΠΡ ΚΑΒ 479/2014. Κατά τη συνεδρίαση, ο διάδικος που παρέστη ανέπτυξε τους ισχυρισμούς του και ζήτησε τα αναφερόμενα στα πρακτικά.

ΔΠΡ ΚΑΒ 479/2014. Κατά τη συνεδρίαση, ο διάδικος που παρέστη ανέπτυξε τους ισχυρισμούς του και ζήτησε τα αναφερόμενα στα πρακτικά. ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ Β`τριμελές (Διαδικασία εκλογικών διαφορών) ΔΠΡ ΚΑΒ 479/2014 Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριο του στις 8 Ιουλίου 2014 με την εξής σύνθεση: Καλλιόπη Σινάκου, Πρόεδρος

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2018 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ. Οι Έλληνες παίρνουν θέση για τη Συνταγματική Αναθεώρηση

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2018 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ. Οι Έλληνες παίρνουν θέση για τη Συνταγματική Αναθεώρηση ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2018 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Οι Έλληνες παίρνουν θέση για τη Συνταγματική Αναθεώρηση Επωνυμία εταιρείας ΚΑΠΑ RESEARCH A.E. ΑΡ. ΜΗΤΡ : 5 Είδος Σκοπός δημοσκόπησης Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά δείγματος

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ

ΟΙ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ Α) Το νοµοθετικό έργο ΟΙ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ Η παλαιότερη ιστορικά, αλλά και σηµαντικότερη αρµοδιότητα της Βουλής είναι η νοµοθετική, δηλαδή η θέσπιση γενικών και απρόσωπων κανόνων δικαίου. Τη νοµοθετική

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 8 η : Η Βουλή

Ενότητα 8 η : Η Βουλή ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 8 η : Η Βουλή Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

airetos.gr Δημοτικές και Περιφερειακές εκλογές 2019 Ερωτήσεις Απαντήσεις

airetos.gr Δημοτικές και Περιφερειακές εκλογές 2019 Ερωτήσεις Απαντήσεις airetos.gr 1. Ερώτηση: Πότε αρχίζει η προεκλογική περίοδος των αυτοδιοικητικών εκλογών, και πότε αρχίζουν οι περιορισμοί για την προβολή και τις εμφανίσεις των υποψηφίων περιφερειακών και δημοτικών συμβούλων;

Διαβάστε περισσότερα

-Να καταργεί διατάξεις που δεν ανταποκρίνονται στη σημερινή πραγματικότητα

-Να καταργεί διατάξεις που δεν ανταποκρίνονται στη σημερινή πραγματικότητα ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΑΙΝΕΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ Είναι ανάγκη για μια γενναία συνταγματική αναθεώρηση, που θα σηματοδοτεί τη νέα εποχή στην οποία πρέπει να προχωρήσει η χώρα. Χρειαζόμαστε ένα Σύνταγμα

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ»

ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ» ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ»

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΜΕ E-MAIL H FAX ΚΑΙ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΑ ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ ΕΚΛΟΓΙΚΟ

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΜΕ E-MAIL H FAX ΚΑΙ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΑ ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΜΕ E-MAIL H FAX ΚΑΙ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΑ ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΑΔΑ: ΒΙ04Ν-7Ο7 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα 17 Απριλίου 2014 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Αριθ. πρωτ: 15757 ΓΕΝ. Δ/ΝΣΗ ΑΝΑΠΤ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΛΟΓΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΣΤΟΝ Ι.Σ.Α. (21-22 Οκτωβρίου 2018)

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΣΤΟΝ Ι.Σ.Α. (21-22 Οκτωβρίου 2018) ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΣΤΟΝ Ι.Σ.Α. (21-22 Οκτωβρίου 2018) 1. Όπως ορίζεται και στη σχετική προκήρυξη οι εκλογές θα διεξαχθούν στις 21 και 22 Οκτωβρίου 2018. Η ψηφοφορία αρχίζει την Κυριακή

Διαβάστε περισσότερα

Κανόνες διεξαγωγής των εκλογών από την Εφορευτική Επιτροπή. Διεξαγωγή της ψηφοφορίας Επαναληπτική εκλογή

Κανόνες διεξαγωγής των εκλογών από την Εφορευτική Επιτροπή. Διεξαγωγή της ψηφοφορίας Επαναληπτική εκλογή Κανόνες διεξαγωγής των εκλογών από την Εφορευτική Επιτροπή Διεξαγωγή της ψηφοφορίας Επαναληπτική εκλογή Η ψηφοφορία θα διεξαχθεί στις 31-05-2010, στην Αίθουσα Τελετών του Ιδρύματος και ώρα από 09:00 έως

Διαβάστε περισσότερα

Αρχή της ισότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου. Ενότητα 8 η : ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Αρχή της ισότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου. Ενότητα 8 η : ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 8 η : Αρχή της ισότητας Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Οι διακυβερνητικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων

Οι διακυβερνητικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων Οι διακυβερνητικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων Η διαδικασία λήψης αποφάσεων στην κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας, καθώς και σε διάφορους άλλους τομείς, όπως είναι η ενισχυμένη συνεργασία,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΨΗΦΟΥΣ ΑΝΑ ΔΙΑΤΑΞΗ ΣΤΗ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ ΤΗΣ 14 Ης ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ ΔΙΑΤΑΞΗ ΝΑΙ ΟΧΙ ΠΑΡΩΝ ΣΥΝΟΛΟ. (κατάργηση παραγράφου)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΨΗΦΟΥΣ ΑΝΑ ΔΙΑΤΑΞΗ ΣΤΗ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ ΤΗΣ 14 Ης ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ ΔΙΑΤΑΞΗ ΝΑΙ ΟΧΙ ΠΑΡΩΝ ΣΥΝΟΛΟ. (κατάργηση παραγράφου) ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΨΗΦΟΥΣ ΑΝΑ ΔΙΑΤΑΞΗ ΣΤΗ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ ΤΗΣ 14 Ης ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Α ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ Κ.Ο. ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ ΔΙΑΤΑΞΗ ΝΑΙ ΟΧΙ ΠΑΡΩΝ ΣΥΝΟΛΟ Άρθρο 3 παρ. 1 προς την κατεύθυνση κατοχύρωσης της θρησκευτικής ουδετερότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ Έχοντας υπόψη α) τις διατάξεις του άρθρου 53 Ν.1566/85, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 2 1 β του Ν.2621/1998, β) το γεγονός ότι από την απόφαση αυτή δεν προκαλείται

Διαβάστε περισσότερα

Σύνοψη περιεχομένων. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Ο δικαστικός έλεγχος της διοικήσεως και η έννομη προστασία του ιδιώτη

Σύνοψη περιεχομένων. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Ο δικαστικός έλεγχος της διοικήσεως και η έννομη προστασία του ιδιώτη Σύνοψη περιεχομένων Συντομογραφίες... XVII Γενική βιβλιογραφία... XXIII Ι. Ελληνικό διοικητικό δικονομικό δίκαιο... XXIII ΙΙ. Αλλοδαπό διοικητικό δικονομικό δίκαιο...xxviii Παραπομπές στην νομοθεσία και

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ Θέµα:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΣΗΣ

ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΣΗΣ Βιβλιογραφία Χ. Ανθόπουλου, Η εσωτερική δημοκρατία στα πολιτικά κόμματα. Σκέψεις με αφορμή την ΑΠ 590/2009 (ανάτυπο), ΕφημΔΔ 3 (2009), σ. 300 επ. του ιδίου, Πολιτικά

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΟΔΗΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΟΔΗΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 14.12.2015 COM(2015) 646 final 2015/0296 (CNS) Πρόταση ΟΔΗΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ 1836 ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ε Ι Α ΤΜΗΜ. ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ 1836 ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ε Ι Α ΤΜΗΜ. ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΧΟΛΗ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Αθήνα 17 Ιανουαρίου 2017 Αριθ. πρωτ.: 56 ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΚΛΟΓΩΝ για την ανάδειξη Προέδρου του Τμήματος Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της Σχολής Καλών Τεχνών της Ανωτάτης

Διαβάστε περισσότερα

την τυπική διαδικασία για την ανάδειξη των αντιπροσώπων του λαού. Το εκλογικό

την τυπική διαδικασία για την ανάδειξη των αντιπροσώπων του λαού. Το εκλογικό ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ, ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΝΟΜΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΘΕΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Κ. ΑΝΔΡΕΑΣ Γ. ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΜΑ: ΕΚΛΟΓΕΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ ΕΚΛΟΓΙΚΟ Αθήνα 13 Ιουνίου 2019 Αριθ. Πρωτ.: ΠΡΟΣ: Πινάκας διανομής

ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ ΕΚΛΟΓΙΚΟ Αθήνα 13 Ιουνίου 2019 Αριθ. Πρωτ.: ΠΡΟΣ: Πινάκας διανομής ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΛΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ Ταχ. Διεύθυνση: Ευαγγελιστρίας 2 Ταχ. Κώδικας:

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος: Μεθοδολογικές και εννοιολογικές αποσαφηνίσεις Ι. Αντικείμενο της μελέτης, σκοπός και μεθοδολογία ΙΙ. «Δικαιώματα» και «υποχρεώσεις» πολιτειακών οργάνων ΙΙΙ. Η αρμοδιότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ - ΠΡΟΣΘΗΚΗ

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ - ΠΡΟΣΘΗΚΗ 1 ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ - ΠΡΟΣΘΗΚΗ στο Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών: «Μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Εμβάθυνση της Δημοκρατίας Ενίσχυση της Συμμετοχής Βελτίωση της οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιον Αθηνών ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ TMHMAΙΤΑΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιον Αθηνών ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ TMHMAΙΤΑΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ 1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιον Αθηνών ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ TMHMAΙΤΑΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Παν/πολη Ζωγράφου, Αθήνα, Τ.Κ. 157 84 Τηλ. 210-7277910 Fax: 210-7277489

Διαβάστε περισσότερα

Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ι Κ Η Σ Χ Ο Λ Η. Κ ο σ μ ή τ ο ρ α ς

Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ι Κ Η Σ Χ Ο Λ Η. Κ ο σ μ ή τ ο ρ α ς Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ι Κ Η Σ Χ Ο Λ Η Κ ο σ μ ή τ ο ρ α ς Προς: Το σώμα εκλεκτόρων για την εκλογή Προέδρου και Αναπληρωτή Προέδρου, του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών (με τη φροντίδα

Διαβάστε περισσότερα

Εκλογή αιρετών εκπροσώπων στα Συμβούλια Επιλογής Προϊσταμένων και στα Υπηρεσιακά Συμβούλια των Περιφερειών κατά το έτος 2011 Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ

Εκλογή αιρετών εκπροσώπων στα Συμβούλια Επιλογής Προϊσταμένων και στα Υπηρεσιακά Συμβούλια των Περιφερειών κατά το έτος 2011 Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Ελληνική ΑΔΑ: 45ΠΑΝ-Ι59 ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΕΠΕΙΓΟΝ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 21 Σεπτεμβρίου 2011 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Αριθ.Πρωτ.: οικ. 41653 ΓΕΝ. Δ/ΝΣΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Δ/ΝΣΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Γεώργιος Κ. Πατρίκιος, Δικηγόρος, Μ.Δ.Ε., Υπ. Δ.Ν ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΔΟΚΙΜΩΝ ΣΗΜΑΙΟΦΟΡΩΝ ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ 2011 ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α) Πηγες Διοικητικου Δικαιου Ως πηγή διοικητικού

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΦΑΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΡΙΑΣ ΘΕΜΑ : Προκήρυξη εκλογών για την ανάδειξη αιρετών εκπροσώπων στο Δ.Σ. του Νοσοκομείου

ΑΠΟΦΑΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΡΙΑΣ ΘΕΜΑ : Προκήρυξη εκλογών για την ανάδειξη αιρετών εκπροσώπων στο Δ.Σ. του Νοσοκομείου ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ 4 η Υ.ΠΕ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ «ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ» (Εθν. Αντίστασης 161 Τ.Κ. 55134- ΘΕΣ/ΝΙΚΗ) Σ χ έ δ ι ο Θεσσαλονίκη 20/6/2018 Τμήμα: Γρ.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ 2009 ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΗΣ ΕΕ- ΕΛΛΗΝΙΚΑ ------ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΟΥ ΒΕΛΓΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΨΗΦΙΣΤΕ ΣΤΙΣ 7 ΙΟΥΝΙΟΥ 2009 ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΡΩΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΝΤΥΠΟ 2009 ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΗΣ ΕΕ- ΕΛΛΗΝΙΚΑ ------ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΟΥ ΒΕΛΓΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΨΗΦΙΣΤΕ ΣΤΙΣ 7 ΙΟΥΝΙΟΥ 2009 ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΡΩΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΚΔΟΣΗ: 28 Νοεμβρίου 2008 (σελίδα 1) ΕΝΤΥΠΟ 2009 ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΗΣ ΕΕ- ΕΛΛΗΝΙΚΑ ------ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΟΥ ΒΕΛΓΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΨΗΦΙΣΤΕ ΣΤΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΡΩΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ (+ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΛΟΓΟΤΥΠΟ) 1 (σελίδα

Διαβάστε περισσότερα

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: εκλογικές διαδικασίες

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: εκλογικές διαδικασίες Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: εκλογικές διαδικασίες Οι διαδικασίες για την εκλογή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου διέπονται τόσο από την ευρωπαϊκή νομοθεσία που ορίζει κοινούς κανόνες για όλα τα κράτη μέλη, όσο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ. ΠΡΟΣ : Τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ. ΠΡΟΣ : Τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Βαθμός Ασφαλείας: Να διατηρηθεί μέχρι: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Νοµοθεσία Συλλόγου Γονέων και Κηδεµόνων ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ. Ν.1566/85 Αρ. 53

Νοµοθεσία Συλλόγου Γονέων και Κηδεµόνων ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ. Ν.1566/85 Αρ. 53 Νοµοθεσία Συλλόγου Γονέων και Κηδεµόνων ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ Ν.1566/85 Αρ. 53 (Διατάξεις του άρθρου 53 Ν.1566/85, όπως αντικαταστάθηκε µε το άρθρο 2 1 β του Ν.2621 /1998) Ν.2621 23.6.98 (Φ.Ε.Κ. 136/Α ) Άρθρο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΜΕ E-MAIL Η FAX ΚΑΙ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΑ ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ ΕΚΛΟΓΙΚΟ

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΜΕ E-MAIL Η FAX ΚΑΙ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΑ ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΜΕ E-MAIL Η FAX ΚΑΙ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΑ ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα 29 Ιουνίου 2015 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Αριθ. πρωτ.: 22046 ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος... VII Συντομογραφίες...XXI Εισαγωγή Ι. Η έννοια του δικαίου... 1 1. Ορισμός του κανόνα δικαίου... 1 2. Τα χαρακτηριστικά του κανόνα δικαίου... 2 II. Η διαίρεση του δικαίου...

Διαβάστε περισσότερα

ΔΠΡ ΘΕΣΣΑΛ 6/2011. Τρ Διοικ Πρ Θεσ 6/2011

ΔΠΡ ΘΕΣΣΑΛ 6/2011. Τρ Διοικ Πρ Θεσ 6/2011 ΔΠΡ ΘΕΣΣΑΛ 6/2011 Τρ Διοικ Πρ Θεσ 6/2011 Πρόεδρος: Ειρήνη Χαϊνοπούλου. Δικαστές: Κ. Κοσκινιώτου, Ι. Λαμπίρη (εισηγήτρια). Δικηγόρος: Ι. Μαθιουδάκης. 1. Επειδή, με την κρινόμενη ένσταση, κατά την άσκηση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑ Ερωτάται αν αν είναι στα πλαίσια ή όχι του Συντάγματος η εφαρμογή της παραγράφου 2 του άρθρου 139 του Κώδικα Δικαστικών Επιμελητών με την έκδοση της προβλεπόμενης Υπουργικής

Διαβάστε περισσότερα

Κύκλος ικαιωµάτων του Ανθρώπου ΠΟΡΙΣΜΑ

Κύκλος ικαιωµάτων του Ανθρώπου ΠΟΡΙΣΜΑ Κύκλος ικαιωµάτων του Ανθρώπου ΠΟΡΙΣΜΑ [Ν.3094/2003 Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις, αρ. 4 παρ.6] Βραβεία και υποτροφίες Ι.Κ.Υ. σε αλλοδαπούς φοιτητές Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη: Ανδρέας Τάκης

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου Πολιτική Παιδεία Β Τάξη Γενικού Λυκείου 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 4.2 Η ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ 2 Άρθρο 26 του Συντάγματος Η εκτελεστική λειτουργία ασκείται από τον ΠτΔ και την Κυβέρνηση.

Διαβάστε περισσότερα

Διεύρυνση της άµεσης και συµµετοχικής δηµοκρατίας µε τη διενέργεια δηµοψηφίσµατος

Διεύρυνση της άµεσης και συµµετοχικής δηµοκρατίας µε τη διενέργεια δηµοψηφίσµατος ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Αριθ. Πρωτ. Από τα επίσηµα Πρακτικά της Γ, 5 Οκτωβρίου 2011, Συνεδρίασης της Ολοµέλειας της Βουλής, στην οποία Διεκπ. ψηφίστηκε το παρακάτω σχέδιο νόµου: Διεύρυνση της άµεσης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ ΙΙ. Άρθρο 310

ΤΙΤΛΟΣ ΙΙ. Άρθρο 310 9.5.2008 EL Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 115/181 ΤΙΤΛΟΣ ΙΙ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 310 (πρώην άρθρο 268 της ΣΕΚ) 1. Όλα τα έσοδα και τα έξοδα της Ένωσης, πρέπει να προβλέπονται για

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΕΚΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΑΞΙΩΜΑ ΤΟΥ ΠΡΥΤΑΝΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ. ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ Ο.Π.Α. (συνεδρίαση 1 η /14-10-2015)

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΕΚΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΑΞΙΩΜΑ ΤΟΥ ΠΡΥΤΑΝΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ. ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ Ο.Π.Α. (συνεδρίαση 1 η /14-10-2015) ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Πατησίων 76, 104 34 Αθήνα. Tηλ.: 210 8203298 / Fax: 210 8234822 76, Patission Street, Athens 104 34 Greece. Tel.: (+30) 210 8203298 / Fax: (+30) 210 8234822 E-mail: lydia@aueb.gr / www.aueb.gr

Διαβάστε περισσότερα

Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 7 η : Οικονομικήελευθερία Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Συνθήκη της Λισαβόνας

Συνθήκη της Λισαβόνας Συνθήκη της Λισαβόνας Α. Εισαγωγή Στις 13 Δεκεμβρίου 2007, οι αρχηγοί των είκοσι επτά χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπέγραψαν τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Με τη Συνθήκη τροποποιούνται οι δύο βασικές Συνθήκες

Διαβάστε περισσότερα