Ευρωπαϊκή επιτυχία του Ινστιτούτου Γενετυαίς

Transcript

1 ΑΤΡΚΗ Ευρωπαϊκή επιτυχία του νστιτούτου Γενετυαίς Για πρώτη φορά κυπριακός ερευνητικός φορέας το νστιτούτο Γενετικής μετέχει ισότιμα σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα που στόχο έχει τη μοριακή επαναταξινόμηση αυτοάνοσων παθήσεων Πολλά θα είναι τα οφέλη για τους ασθενείς 24 Κυρ, 13 Απρίλιος 2014, p.1

2 Παρόντες σιην ανακάλυψη χρήσιμων βιοδεικιών Το νστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής μετέχει οε ευρωπαϊκό πρόγραμμα για μοριακή επαναταξινόμηση αυτοάνοσων παθήοεων Ηρευματοειδής αρθρίτιδα ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και το σκληρόδερμα ανήκουν όπως και η πλειονότητα των ρευματοπαθειών στις φλεγμονώδεις αυτοάνοσες παθήσεις οι οποίες υπολογίζεται ότι επηρεάζουν ένα ποσοστό γύρω στο 3 του ευρωπαϊκού πληθυσμού Πρόκειται για σπάνιες και χρόνιες παθήσεις που εμφανίζονται συνήθως με μεγαλύτερη συχνότητα στον γυναικείο πληθυσμό και οι οποίες αντιμετωπίζονται θεραπευτικά αλλά με θεραπείες που είναι πολυδάπανες και προκαλούν σοβαρές παρενέργειες στους ασθενείς Τα δεδομένα ωστόσο δεν φαίνεται να είναι όπως τα γνωρίζουμε αυτή τη στιγμή καθώς υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις επιστημονικά στο παρόν στάδιο ότι πολλές από αυτές τις νόσους χρειάζονται να επαναταξινομηθούν με μεγαλύτερη ακρίβεια Εκτός από την κύρια κλινική εικόνα στη βάση της οποίας έχουν ταξινομηθεί υπάρχουν και πολλοί κοινοί μοριακοί μηχανισμοί οι onqioi εφόσον ανακαλυφθούν θα δώσουν μελλοντικά τη δυνατότητα στους γιατρούς για πιο στοχευ μένες θεραπείες και μάλιστα σε πολύ πιο πρώιμο στάδιο Τον ρόλο αυτό της μοριακής δηλαδή επανατα ξινόμησης με στόχο την ανεύρεση κλινικά χρήσιμων βιοδεικτών έχει αναλάβει ένα νέο ερευνητικό πρό I Πρωτοποριακή υποδομή για δεδομένα Κύπρου σημασίας για τη συμμετοχή του νστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής στο πρόγραμμα ήταν η πολύ πρόσφατη εξασφάλιση μιας πρωτοποριακής και μοναδικήςγια τα κυπριακά δεδομένα υποδομής η οποία παρέχει στους ερευνητές τη δυνατότητα να μελετήσουν εύκολα και γρήγορα το σύνολο των πρωτεϊνών σε ένα δείγμα Η συγκεκριμένη μέθοδος βασίζεται στη χρησιμοποίηση μιας τεχνικής γνωστής ως φασματομετρίας μάζας mass spectrometry η οποία όπως ανέφερε χαρακτηριστικά στον Φ ο δρ Σωκράτους μπορεί να θεωρηθεί ως μια πολύ ευαίσθητη ζυγαριά η οποία μπορεί να εκτιμήσει με πολύ μεγάλη ακρίβεια χημικά μόρια όπως οι πρωτεΐνες Η εγκατάσταση των μηχανημάτων μόλις έχει ολοκληρωθεί και η απόκτηση της συγκεκριμένης υποδομής είναι το αποτέλεσμα μιας μεγάλης προσπάθειες που έγινε τα τελευταία τρία χρόνια Σύμφωνα με τους δρα Κυριάκου και δρα Σωκράτους είναι η μοναδική υποδομή αυτού του είδους που υπάρχει αυτή τη στιγμή στην Κύπρο και μια από τις πιο άρπα εξοπλισμένες που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή Να σημειώσουμε ότι το πρόγραμμα θα είναι πενταετούς διάρκειας και χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσα από το πρόγραμμα πρωτοβουλία για τα καινοτόμα φάρμακα Innovative Medicines Initiative το οποίο είναι πρωτοποριακό και συνδυάζει τη συνεργασία ερευνητικών κέντρων με φαρ μακευτικές εταιρείες Το πρόγραμμα θα χρηματοδοτήσει την απασχόληση δυο Κυπρίων διδακτορικών φοιτητών γράμμα το PRECISESADS Το πρόγραμμα μέσα από την οργάνωση ενός ευρωπαϊκού δικτύου ευρείας κλίμακας στο οποίο συμμε 9 τέχουν γιατροί επιστήμονες επιδημιολόγοι και φαρμακολόγοι στόχο έχει τη δημιουργία ενός πιο ορθολογιστικού τρόπου ταξινόμησης των ασθενών Μέσα από την επανεξέταση των κλινικών πληροφοριών το πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχει και η Κύπρος με το νστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής στοχεύει να ανακαλύψει νέους βιοδείκτες για χρήση σε κλινικές δοκιμές όπου θα χρησιμοποιούνται στοχευμένες θεραπείες Απώτερος στόχος όπως ανέφεραν στον Φ οι ερευνητές του νστιτούτου Νευρολογίας είναι οι κλινικοί να χρησιμοποιούν στο μέλλον θεραπείες οι οποίες θα στοχεύουν τους μοριακούς μηχανισμούς που δυσλειτουργούν σε κάθε ασθενή Με αυτό τον τρόπο όπως τονίζουν οι θεραπείες θα είναι στοχευμένες θα είναι πιο αποτελεσματικές και θα έχουνελάχιστες ή καθόλου παρενέργειες Για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί θα αναλυθούν βιολογικά δείγματα όπως ορός DNA και ιστοί από 2500 ασθενείς με αυτοάνο σα φλεγμονώδη νοσήματα καθώς και από ασθενείς που παραμένουν αδιάγνωστοι Με βάση τα νέα δεδομένα και ειδικότερα από γονίδια και μοριακούς μηχανισμούς που εμπλέκονται στην ομάδα των ασθενειών αυτών θα δημιουργηθούν νέες διαγνωστικές ομάδες οι οποίες και θα αποτελέσουν τις ομάδες της νέας διαγνωστικής ταξινόμησης που θα επωφεληθούν από τις στοχευμένες θεραπείες Στο πρόγραμμα συμμετέχουν φαρμακευτικές εταιρείες από το Βέλγιο τη Γερμανία το Ηνωμένο Βασίλειο m και τη Γαλλία 2ΐ ακαδημαϊκά κέντρα ερευνητικοί οργανισμοί δημόσιοι και μη-κερδοσκοτηκοί οργανισμοί από την σπανία Πορτογαλία Γερμανία ταλία Σουηδία Βέλγιο Αυστρία Κύπρο Ελβετία και Ουγγαρία και δύο μικρομεσαίες επιχειρήσεις από την σπανία και την Ελβετία Η συμμετοχή του νστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής στο πρόγραμμα θεωρείται μεγάλη εππυχία Είναι η πρώτη φορά που ένας κυπριακός ερευνητικός φορέας συμμετέχει ως ισότιμος συνεργάτης σε τέτοιου είδους ερευνητικό πρόγραμμα με δύο τμήματα το Τμήμα Νευρογενε τικής με επικεφαλής την Καθηγήτρια Κυπρούλα Χριστοδούλου και τους δρα Πασχάλη Νικολάου και δρα Χριστίνα Βότση και το Τμήμα Ηλεκτρονικού Μικροσκοπίου/Μοριακής Παθολογίας με επικεφαλής τον Καθηγητή Κυριάκο Κυριάκου και τους δρα Ανδρέα Χατζησάββα και δρα Κλείτο Σωκράτους Μια σημαντική πτυχή της επιτυχίας για το νστιτούτο Νευρολογίας αποτελεί το γεγονός ότι το πρόγραμμα PRECISESADS θα χρηματοδοτήσει την απασχόληση δύο νέων Κυπρίων διδακτορικών φοπητών Πέραν αυτού η συμμετοχή στο πρόγραμμα θα συμβάλει στην ενδυνάμωση και αύξηση της ανταγωνιστικότητας της επιστημονικής κυπριακής κοινότητας

3

4 Πολλαπλά τα οφέλη για τους ασθενείς ΕΠΠΡΟΣΘΕΤΑ μέσα από το πρόγραμμα θα ανακαλυφθούν νέα δεδομένα για τους εμπλεκόμενους μηχανισμούς τα οποία θα αποτελέσουν στόχους για τη δημιουργία νέων φαρμάκων Στους ασθενείς που θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα όπως μας εξήγησαν οι Κύπριοι επιστήμονες θα γίνει άμεση Τα φάρμακα που είναι και στοχευμένα θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε περισσότερους ασθενείς για τους οποίους δεν υπάρχει τώρα ένδειξη ότι μπορούν να επωφεληθούν τα οποία προκαλούν σοβαρές παρενέργειες που συμπεριλαμβάνουν αυξημένο ρίσκογια οστεοπόρωση καρδιοαγγειακά νοσήματα και λοιμώξεις Για τον συστηματικό ερυθηματώδη λύκο σύμφωνα με τους Κύπριους επιστήμονες αναπτύσσονται βιολογικές θεραπείες οι οποίες είναι πιο crtdxcu μένες Ομως λόγω του υφιστάμενου τρόπου κατηγοριοποίησης των ασθενών αυτές οι πλέον υποσχόμενες θεραπείες δεν μπορούν να εφαρμοστούν και σε άλλες ασθένειες έστω και αν αυτές μοιράζονται τους ίδιους μοριακούς μηχανισμούς Στην πραγματικότητα πολλές φαρμακευτικές εταιρείες αντιμετωπίζουν προβλήματα στη χρήση υφιστάμενων φαρμάκων λόγω της απουσίας πιο συγκεκριμένων βιοδειχτών που χρειάζονται για να υποστηρίξουν τη διεξαγωγή κλινικών δοκιμών συσχέτιση μεταξύ των μοριακών αιτιολογικών παραγόντων και των κλινικών τους συμπτωμάτων Τα νέα δεδομένα και οι πληροφορίες που θα προκύψουν θα ανοίξουντον δρόμο για ένα νέο τρόπο ταξινόμησης αυτών των ασθενειών ο οποίος θα βασίζεται στους εμπλεκόμενους μοριακούς μηχανισμούς Μέσα α αυτό το πλαίσιο οι γιατροί μελλοντικά θα μπορούν να προσφέρουν στοχευμέ νες θεραπείες στους ασθενείς και το σημαντικότερο σε πρώιμο στάδιο της ασθένειας τους αναβαθμίζοντας έτσι την ποιότητα ζωής τους Το όφελος για τον ασθενή όπως εξηγεί ο δρ Κυριάκου θα είναι πολλαπλό Πρόκειται είπε για μια πρωτοβουλία η οποία αποσκοπεί στην ανακάλυψη καινοτόμων φαρμάκων/ενα δεύτερο επίσης πλεονέκτημα είναι ότι φέρνει πολύ κοντά τα ακαδημαϊκά κέντρα και τις κλινικές με τις φαρμακευτικές εταιρείες οι οποίες έχουν ήδη φάρμακα τα οποία μπορεί να χρησιμοποιηθούν Οπως γίνεται σήμερα η ταξινόμηση με βάση δηλαδή τα κλινικά συμπτώματα τα φάρμακα αυτά δεν είναι αρκετά αποτελεσματικά διότι δεν στοχεύουν τα γονίδια που δυσλειτουργούν στην κάθε περίπτωση Επίσης στα αυ τοάνοσα φλεγμονώδη νοσήματα στο παρόν στάδιο υπάγονται πολλές διαφορετικές ασθένειες όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα ο συστηματικός ερυθη ματώδης λύκος και το σκληρόδερμα Επειδή πρόκειται για σπάνια νοσήματα οι ασθενείς δεν τυγχάνουν έγκαιρης διάγνωσης και μπορεί να περάσουν 6 μέχρι και 8 χρόνια από την ημέρα που παρουσιάζει τα πρώτα συμπτώματα μέχρι να τύχει μιας διαγνωστικής ταξινόμησης για την ασθένειά του και μετά να πάρει μια θεραπεία Αυτή όμως η καθυστέρηση στη διάγνωση έχει δυσάρεστες επιπτώσεις για τον ασθενή Όχι μόνο μειώνει την ποιότητα ζωής του αλλά επιδεινώνει και επιτρέπει την ανάπτυξη πιο σοβαρών συμπτωμάτων και επιπλέον επιβαρύνει την ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς Η πλέον συνήθης θεραπεία για τα νοσήματα αυτά στο παρόν στάδιο βασίζεται στη χρήση κορτικοστεροειδών Υπάρχει ήδη επιστημονική μαρτυρία ότι σε κάποια από αυτά τα νοσήματα υπάρχουν κοινοί μοριακοί μηχανισμοί Για κάποιες από αυτές τις ασθένειες αναφέρει ο δρ Κυριάκου έχουν ήδη αναπτυχθεί στοχευμένα φάρμακα τα οποία όμως δεν μπορούν να δοθούν σε όλες τις ασθένειες διότι δεν υπάρχει η επιστημονική τεκμηρίωση ΓΓ αυτό και είναι άμεσα εμπλεκόμενες οι φαρμακοβιομηχανίες Μέσα από το πρόγραμμα PRECISESADS θα συγκεκριμένοι ανακαλυφθούν μηχανισμοί οι οποίοι είναι κοινοί και επομένως τα υφιστάμενα φάρμακα που είναι και στοχευμένα θα μπορούννα χρησιμοποιηθούν σε περισσότερους ασθενείς για τους οποίους δεν υπάρχει τώρα ένδειξη ότι μπορούν να επωφεληθούν

5 Δίκτυο συνεργασίας φαρμακοβιομηχανιών ερευνητικών κέντρων ΚΥΡΟΣ στόχος του προγράμματος PRECISESADS είναι η ανάπτυξη στοχευμέ νων θεραπειών για αοθενείς που υποφέρουν από αυτοάνοσα φλεγμονώδη νοσήματα Αυτό θα επιτρέψει την πιο έγκαιρη διάγνωση και τον καλύτερο έλεγχο των συμπτωμάτων των ασθενών με την ταυτόχρονη μείωση των παρενεργειών Επιπρόσθετα η ταυτόχρονη εμπλοκή ίων φαρμακευτικών βιομηχανιών θα λειτουργήσει ως καταλύτης στην προσπάθεια άμεσης εφαρμογής των εργαστηριακών γνώσεων στην κλινική πράξη Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι οι ασθενείς θα επωφεληθούν από καλύτερη ποιότητα ζωής διότι τα συμπτώματα τους θα ελέγχονται έγκαιρα και θα περιορίζονται στην ήπια μορφή τους Το πρόγραμμα δημιουργεί ένα δίκτυο συνεργασίας μεταξύ της φαρμακοβιομηχανίας ερευνητικών και νοσοκομειακών κέντρων με πολύχρονη εμπειρία στα αυτοάνοσα φλεγμονώδη νοσήματα Αυτοί οι φορείς θα εφαρμόσουν σύγχρονες κλινικές και εργαστηριακές τεχνολογίες για την καλύτερη επεξεργασία δεδομένων και νέων πληροφοριών που θα εξαχθούν Είναι η πρώτη φορά που δημιουργείται τέτοια πλατφόρμα συνεργασίας με τόση μεγάλης κλίμακας δικτύωση για την ανοικτή ανταλλαγή πληροφοριών και κλινικών δεδομένων σε αυτά τα νοσήματα Αναμένεται ότι το μέγεθος της κλίμακας των νέων δεδομένων που θα προκύψουν θα οδηγήσει στην ανακάλυψη νέων μοριακών μηχανισμών οι οποίοι θα αποτελέσουν τη βάση για την νέα κλινική ταξινόμηση αυτών των παθήσεων Το νστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής θα έχει συμμετοχή σε μια ομάδα η οποία θα εργαστεί σε γενομικό και πρωτεομικό επίπεδο σε δείγματα είτε από ασθενείς είτε από ζωικά μοντέλα όπως ανέφερε η δρ Χριστοδούλου Σύμφωνα με την ίδια θα προχωρήσουν και σε άλλα επίπεδα για παράδειγμα στον μεταβολισμό και γενικά θα μελετήσουν όλο το φάσμα των επιδράσεων που μπορεί να υπάρχουν μέσα στο κύτταρο ως προς την ανάπτυξη της ασθένειας Εμείς θα επικεντρωθούμε στα επίπεδα όπου υπάρχει εμπειρογνωμοσύνη της ομάδας μας Σύμφωνα με τον δρα Κυριάκου θα διεξαχθούν διάφορες επιστημονικές προσεγγίσεις και θα αξιοποιηθούν σύγχρονα εργαστηριακά εργαλεία για να συγκεντρωθούν όσες περισσότερες πληροφορίες γίνεται Αυτό θα γίνει σε διάφορα επίπεδα Στους ασθενείς θα γίνει λεπτομερής καταγραφή των συμπτωμάτων καιγι αυτόν ακριβώςτον λόγο υπάρχει συνεργασία με κλινικά κέντρα τα οποία έχουν αναπτύξει έντονη δραστηριότητα στις κατηγορίες αυτών των ασθενειών και έχουν και τους ασθενείς Μετά σε όποιον ασθενή στρατολογηθείγια την έρευνα θα γίνει λεπτομερής ανάλυση διαφόρων βιολογικών δειγμάτων τα οποία συμπεριλαμβάνουν ανάλυση σε DNA ορό αίματος και αναλύσεις σε ιστούς όπου θα εφαρμοστεί μια νέα προσέγγιση ανάλυσης η οποία λέγεται πρωτεομική Είναι εκεί που θα είναι ο μεγάλος ρόλος μας Στην πρωτεομική αναλύουμε πρώτευες οι οποίες είναι πολύ σημαντικές για τα κύτταρά μας διότι είναι τα μόρια τα οποία εκτελούν όλες τις εργασίες που χρειάζονται τα κύτταρα για τον καθημερινό μεταβολισμό τους Μέχρι τώρα σημειώνει γνωρίζαμε πάρα πολλά για τα γονίδια Τα γονίδια σχετίζονται άμεσα με την παραγωγή πρωτεϊνών και έτσι εξασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία των κυττάρων στον οργανισμό Για να μπορέσουν όμως να λειτουργήσουν στο επίπεδο του κυττάρου ελέγχουν την παραγωγή των πρωτεϊνών Στο επίπεδο του κυττάρου τα μόρια που είναι σημαντικά είναι οι πρωτεΐνες ΓΓ αυτό σήμερα σε πολλές τέτοιου είδους προσεγγίσεις όπου αποσκοπούμε στην ανακάλυψη νέων δεδομένωνγια τους μοριακούς μηχανισμούς εμπλέκονται άμεσα και οι πρωτεΐνες Είναι εδώ που εστιάζεται πολλή γνώση και είναι εδώ που θα μπορέσουμε εμείς να συνεισφέρουμε με τη δική μας έρευνα Συμπληρωματικά αναφέρει ο δρ Κλείιου οι πρωτεΐνες είναι αυτές που φέρνουν σε πέρας τον κάθε μηχανισμό για να διεκπεραιώσει όλες τις διεργασίες που γίνονται μέσα στα κύτταρα μας Εκτιμά μάλιστα ότι ένας από τους λόγους που έφερε κοντά τις φαρμακευτικές εταιρείες είναι ακριβώς η μελέτη αυτών των μηχανισμών που εμπλέκουν πρωτεΐνες Τα περισσότερα φάρμακα που σχεδιάζονται αναφέρει ο δρ Σωκράτους έχουν ως στόχο τις πρωτεΐνες και το να παρεμβληθούν μεταξύ των μηχανισμών που καταλήγουν κάποιες πρωτεΐνες Οπόταν το πιο πιθανό είναι ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες θεωρούν ότι μελετώντας κάποιους από τους μηχανισμούς θα μπορέσουν να βρουν συγκεκριμένες απαντήσεις ώστε να σχεδιάσουν κατάλληλα φάρμακα τα οποία να μπορέσουν να παρέμβουν σ αυτούς τους μηχανισμούς είτε για να τους εμποδίσουν είτε για να βοηθήσουν να γίνουν αυτοί οι μηχανισμοί Για τη δρα Χριστοδούλου είναι σημαντικό ότι η Ε.Ε μέσα από την πρωτοβουλία για τα καινοτόμα φάρμακα ήθελε να δεσμεύσει τις φαρμακευτικές εταιρείες για να έρθουν να συνεισφέρουν με ισόποση συμμετοχή σε προγράμματα τα οποία αφορούν την ανακάλυψη νέων φαρμάκων Το πρόγραμμα Πρωτοβουλία για τα Καινοτόμα Φάρμακα της Ευρωπαϊκής'Ενωσης χρηματοδοτεί το PRECISESADS με οι Φαρμακευτικές Εταιρείες με και άλλοι οργανισμοί με