Μετάφραση. ἐπεὶ δὲ Ἀργείων στρατὸς φροῦδός ἐστιν ἐν νυκτὶ τῇ νῦν, οὐδὲν οἶδ' ὑπέρτερον, οὔτ' εὐτυχοῦσα μᾶλλον οὔτ' ἀτωμένη.

Transcript

1 Αντιγόνη Ὦ κάρα κοινὸν αὐτάδελφον Ἰσμήνης, ἆρ' οἶσθ' ὅ τι τῶν κακῶν ἀπ' Οἰδίπου ὁποῖον Ζεὺς οὐχὶ τελεῖ νῷν ἔτι ζώσαιν ; Οὐδὲν γὰρ ἐσθ' οὔτ' ἀλγεινὸν οὔτ' ἄτης ἄτερ 5 οὔτ' αἰσχρὸν οὔτ' ἄτιμον, ὁποῖον οὐκ ὄπωπ' ἐγὼ οὐ τῶν σῶν τε κἀμῶν κακῶν. Καὶ νῦν τί τοῦτ' αὖ κήρυγμα φασι τὸν στρατηγὸν θεῖναι ἀρτίως πανδήμῳ πόλει; Ἔχεις τι κεἰσήκουσας; Ἤ σε λανθάνει πρὸς τοὺς φίλους στείχοντα κακὰ τῶν 10 ἐχθρῶν; 15 Ισμήνη Ἐμοὶ μέν, Ἀντιγόνη, οὐδεὶς μῦθος φίλων ἵκετο οὔθ' ἡδὺς οὔτ' ἀλγεινὸς ἐξ ὅτου ἐστερήθημεν δυοῖν ἀδελφοῖν θανόντοιν μιᾷ ἡμέρᾳ διπλῇ χερί. ἐπεὶ δὲ Ἀργείων στρατὸς φροῦδός ἐστιν ἐν νυκτὶ τῇ νῦν, οὐδὲν οἶδ' ὑπέρτερον, οὔτ' εὐτυχοῦσα μᾶλλον οὔτ' ἀτωμένη. Μετάφραση Αντιγόνη Πολυαγαπημένη μου αδελφή Ισμήνη, ξέρεις αν υπάρχει καμιά συμφορά που μας κληροδότησε ο Οιδίποδας και δεν την εκτελεί ο Δίας όσο εμείς οι δύο είμαστε ακόμα στη ζωή ; Γιατί δεν υπάρχει τίποτα ούτε λυπηρό ούτε ολέθριο ούτε αισχρό ούτε επονείδιστο, που να μην έχω δει εγώ να ανήκει στα δικά σου και τα δικά μου βάσανα. Και τώρα τι είναι πάλι αυτή η διαταγή που λένε ότι διακήρυξε σε όλους τους πολίτες ο στρατηγός πριν από λίγο ; Ξέρεις, άκουσες τίποτα ; Ή σου διαφεύγει πως τα κακά που ταιριάζουν στους εχθρούς απειλούν τα αγαπημένα πρόσωπα ; Ισμήνη Σε μένα τουλάχιστον,, καμία είδηση για τους αγαπημένους, ούτε ευχάριστη ούτε δυσάρεστη δεν έφτασε από τότε που δύο εμείς στερηθήκαμε τα δυο μας αδέλφια που πέθαναν την ίδια μέρα με αμοιβαίο φόνο : από τότε όμως που ο στρατός των Αργείων τράπηκε σε φυγή, τη νύκτα αυτή, δε γνωρίζω τίποτα περισσότερο ούτε ότι είμαι πιο ευτυχισμένη ούτε πιο δυστυχισμένη. «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 4

2 Ἤιδη καλῶς, καὶ ἐκτὸς αὐλείων πυλῶν σ' ἐξέπεμπον τοῦδ' οὕνεκ' ὡς μόνη κλύοις. Ισμήνη Τί δ' ἐστι ; δηλοῖς γάρ τι ἔπος καλχαίνουσα. Οὐ γὰρ νῷν τὼ κασιγνήτω τὸν μὲν προτίσας, τὸν δὲ ἀτιμάσας ἔχει τάφου ; Ἐτεοκλέα μὲν χρησθεὶς, ὡς λέγουσι, σὺν δίκῃ δικαίᾳ καὶ νόμῳ κατὰ χθονὸς ἔκρυψεν ἔντιμον τοῖς νεκροῖς ἔνερθεν, τὸν δὲ νέκυν Πολυνείκους ἀθλίως θανόντα φασιν ἐκκεκηρῦχθαι ἀστοῖσι τὸ μὴ καλύψαι τινα, ἐᾶν δὲ ἄκλαυτον, ἄταφον, γλυκὺν θησαυρὸν οἰωνοῖς εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Τοιαῦτα φασι κηρύξαντα ἔχειν τὸν ἀγαθόν Κρέοντα σοι κἀμοί, λέγω γὰρ κἀμέ, καὶ δεῦρο νεῖσθαι σαφῆ προκηρύξοντα ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν, καὶ τὸ πρᾶγμα ἄγειν οὐχ ὡς παρ' οὐδὲν, ἀλλ' ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ, 35 προκεῖσθαι φόνον Ήμουνα σίγουρη και γι αυτό το λόγο σε έφερα έξω από τις αυλόπορτες, για να τ' ακούσεις μόνη. Ισμήνη Τι συμβαίνει ; Δείχνεις ότι κάποια είδηση σε βασανίζει. Γιατί από τα δυο μας αδέλφια ο Κρέοντας τον έναν τον έκρινε άξιο ταφής, ενώ τον άλλο ανάξιο να ταφεί ; Τον Ετεοκλή, βέβαια, όπως λένε, του φέρθηκε με δίκαιη κρίση και σύμφωνα με τη θρησκευτική συνήθεια και διέταξε να τον θάψουν στη γη ώστε να είναι τιμημένος στους κάτω νεκρούς, αλλά το νεκρό τον Πολυνείκη που πέθανε με αξιολύπητο τρόπο λένε πως έχει διακηρυχθεί στους πολίτες να μην τον θάψει και να μην τον κλάψει κανείς, αλλά να τον αφήσουν (όλοι) άκλαυτο, άταφο, ευχάριστο εύρημα για τα όρνια που λαίμαργα ψάχνουν για την τροφή τους. Τέτοια λένε ότι ο "καλός" Κρέοντας έχει διακηρύξει δημόσια για σένα και για μένα, λέω και για μένα, και λένε ότι έρχεται εδώ για να διακηρύξει δημόσια αυτά ώστε να είναι καθαρά σε όσους δεν τα ξέρουν και ότι δε θεωρεί το πράγμα «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 5

3 40 45 δημόλευστον ἐν πόλει. Οὕτως ἔχει σοι ταῦτα καὶ δείξεις τάχα εἴτε πέφυκας εὐγενὴς εἴτε κακὴ ἐσθλῶν. Ισμήνη Εἰ τάδ' ἐν τούτοις, ὦ ταλαῖφρον, τί δὲ πλέον ἐγὼ ἂν προσθείμην λύουσα εἴτε ἅπτουσα ; Σκόπει εἰ ξυμπονήσεις καὶ ξυνεργάσει. Ισμήνη Ποῖό τι κινδύνευμα; Ποῖ γνώμης ποτ' εἶ; Εἰ τὸν νεκρὸν κουφιεῖς ξὺν τῇδε χερί. Ισμήνη Ἦ γὰρ νοεῖς θάπτειν σφ', ἀπόρρητον πόλει; Τὸν γοῦν ἐμὸν καὶ τὸν σὸν ἀδελφόν, ἢν σὺ μὴ θέλῃς, οὐ γὰρ δὴ ἁλώσομαι προδοῦσα. Ισμήνη Ὦ σχετλία, Κρέοντος ασήμαντο, αλλά όποιος κάνει κάτι απ αυτά, ότι τον περιμένει θάνατος με δημόσιο λιθοβολισμό μπροστά στην πόλη, Έτσι έχουν αυτά για σένα και θα αποδείξεις γρήγορα αν από τη φύση σου είσαι ευγενικής γενιάς ή τιποτένια αν και προέρχεσαι από ευγενική γενιά. Ισμήνη Αν έτσι έχουν τα πράγματα, δύστυχη, τι όφελος θα μπορούσα να φέρω, με το να χαλαρώνω ή να σφίγγω τον κόμπο ; Σκέψου αν θα με βοηθήσεις και θα συνεργαστείς μαζί μου. Ισμήνη Σε ποια επικίνδυνη πράξη ; Τι τάχα έχεις στο μυαλό σου ; Αν θα σηκώσεις το νεκρό μ' αυτό εδώ το χέρι. Ισμήνη Αλήθεια σκέφτεσαι να θάψεις αυτόν, αν και απαγορεύεται ρητά στους πολίτες ; Τον δικό μου, βέβαια, και τον δικό σου, αν εσύ δε θέλεις, αδερφό, γιατί δε θα κατηγορηθώ ότι τον πρόδωσα. «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 6

4 ἀντειρηκότος ; Ἀλλ' οὐδὲν αὐτῷ τῶν ἐμῶν μ' εἴργειν μέτα. Ισμήνη Οἴμοι : φρόνησον, ὦ κασιγνήτη, ὡς 50 ἀπεχθὴς δυσκλεής τε νῷν ἀπώλετο πατὴρ διπλᾶς ὄψεις ἀράξας αὐτὸς αὐτουργῷ χερὶ πρὸς ἀμπλακημάτων αὐτοφώρων. Ἔπειτα μήτηρ καὶ γυνὴ διπλοῦν ἔπος πλεκταῖσιν ἀρτάναισι λωβᾶται βίον : τρίτον δ' ἀδελφὼ δύο αὐτοκτονοῦντε τὼ 55 ταλαιπώρω μίαν καθ' ἡμέραν μόρον κοινὸν κατειργάσαντ' χεροῖν ἐπαλλήλοιν. Νῦν δὲ αὖ σκόπει ὅσῳ κακιστ' ὀλούμεθα νὼ μόνα δὴ λελειμένα, εἰ νόμου βίᾳ παρέξιμεν ψῆφον ἢ κράτη 60 τυράννων. Ἀλλὰ χρὴ ἐννοεῖν τοῦτο μὲν γυναῖχ' ὅτι ἔφυμεν ὡς πρὸς ἄνδρας οὐ μαχουμένα : ἔπειτα δ' οὕνεκ' ἀρχόμεσθ' ἐκ κρεισσόνων καὶ ταῦτα ἀκούειν καὶ τῶνδε ἀλγίονα. Ισμήνη Παράτολμη, ενώ το έχει απαγορεύσει ο ; Αλλά αυτός δεν έχει κανένα δικαίωμα να με εμποδίσει να θάψω τους δικούς μου. Ισμήνη Αλίμονο : σκέψου, αδελφή μου, πώς μας χάθηκε ο πατέρας μας μισητός και ντροπιασμένος για αμαρτήματα που μόνος του έφερε στο φως, αφού χτύπησε δυνατά ο ίδιος τα δυο του μάτια με το ίδιο του το χέρι : Έπειτα η μητέρα και γυναίκα, διπλό όνομα, με πλεκτή θηλιά πεθαίνει ντροπιασμένη : τρίτον τα δυο μας αδέλφια που αλλήλοσκοτώθηκαν την ίδια μέρα, οι δυστυχισμένοι, βρήκαν αμοιβαίο θάνατο με χέρια που σήκωσαν ο ένας εναντίον του άλλου. Τώρα πάλι που έχουμε μείνει ολομόναχες σκέψου πόσο ατιμωτικά θα χαθούμε αν, παραβιάζοντας το νόμο, παραβούμε την απόφαση ή τη βασιλική εξουσία. Αλλά πρέπει να σκεφτείς το εξής, ότι δηλαδή γεννηθήκαμε γυναίκες και από την άλλη δεν μπορούμε να τα βάζουμε με άνδρες. Έπειτα (πρέπει να σκεφτείς) ότι «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 7

5 65 70 Ἐγὼ μὲν οὖν τοῖς βεβῶσι ἐν τέλει πείσομαι αἰτοῦσα τοὺς ὑπὸ χθονὸς ξύγγνοιαν ἴσχειν ὡς τάδε βιάζομαι. Τὸ γὰρ πράσσειν περισσὰ οὐκ ἔχειν νοῦν οὐδένα. Οὔτ' ἂν κελεύσαιμ' οὔτ' ἄν δρῴης μετά γ' ἐμοῦ ἡδέως, εἰ θέλοις ἔτι πράσσειν. Ἀλλ' ἴσθι ὁποῖά σοι δοκεῖ, ἐγὼ δὲ θάψω κεῖνον : καλόν μοι θανεῖν ποιούσῃ τοῦτο : κείσομαι μετ' αὐτοῦ φίλη, μετὰ φίλου, πανουργήσασα ὅσια : ἐπεὶ πλείων (ἐστί) χρόνος, ὃν δεῖ με ἀρέσκειν τοῖς κάτω τῶν ἐνθάδε. Ἐκεῖ γὰρ αἰεὶ κείσομαι : 75 εἰ δ' σοὶ δοκεῖ, ἀτιμάσασ' ἔχε τὰ τῶν θεῶν ἔντιμα. Ισμήνη Ἐγὼ μὲν οὐ ποιοῦμαι ἄτιμα, ἔφυν δὲ ἀμήχανος τὸ δρᾶν βίᾳ πολιτῶν. Σὺ μὲν τάδ' ἂν προὔχοι' : κυβερνιόμαστε από ισχυρότερους ώστε να υπακούμε σ αυτά και ακόμη οδυνηρότερα από αυτά. Εγώ, λοιπόν, ζητώντας απ όσους βρίσκονται στον κάτω κόσμο να με συγχωρήσουν, επειδή κάνω αυτά χωρίς τη θέλησή μου, θα υπακούσω στους άρχοντες : γιατί τα να κάνει κάποιος πράγματα ανώτερα από τις δυνάμεις του είναι εντελώς ανόητο. Ούτε θα σε παρακαλούσα ούτε, κι αν ακόμη ήθελες να βοηθήσεις, θα δεχόμουν με ευχαρίστηση τη σύμπραξή σου. Μα έχε όποια γνώμη θέλεις, εκείνον όμως εγώ θα τον θάψω : θα είναι ωραίο για μένα να θάψω τον αδελφό μου και να πεθάνω. Μαζί του αγαπημένη θα αναπαύομαι πλάι σ αγαπημένο, αφού διαπράξω μια ιερή παρανομία : επειδή είναι περισσότερος ο χρόνος που πρέπει να αρέσω στους κάτω παρά στους εδώ. Γιατί εκεί πάντα θ' αναπαύομαι : εσύ, αν το κρίνεις σωστό, περιφρόνησε όσα είναι τίμια για τους θεούς. Ισμήνη Εγώ, βέβαια, δεν τα περιφρονώ, αλλά από τη φύση μου είμαι ανίκανη να ενεργώ ενάντια στη θέληση των πολιτών. «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 8

6 ἐγὼ δὲ δὴ πορεύσομαι χώσουσα τάφον φιλτάτῳ 80 ἀδελφῷ. Ισμήνη Ἀλλ' οὖν γε μηδενὶ προμηνύσῃς τοῦτο τοὔργον, κεῦθε δὲ κρυφῇ, 85 σὺν δ' αὔτως ἐγώ. 90 Ισμήνη Οἴμοι ταλαίνης ὡς ὑπερδέδοικά σου. Μὴ προτάρβει 'μοῦ : ἐξόρθου τὸν σὸν πότμον. Οἴμοι, καταύδα : πολλὸν ἐχθίων ἔσῃ σιγῶσ', ἐὰν μὴ πᾶσι κηρύξῃς τάδε. Ισμήνη Ἔχεις θερμὴν καρδίαν ἐπὶ ψυχροῖσι. Ἀλλ' οἶδ' ἀρέσκουσ' οἷς χρή μάλισθ' ἁδεῖν με. Ισμήνη Εἰ καὶ δυνήσῃ γ': ἀλλ' ἐρᾶς ἀμηχάνων. Εσύ αυτά να προφασίζεσαι : εγώ όμως θα πάω να σωρεύσω χώμα και να σηκώσω τύμβο για τον πολυαγαπημένο μου αδερφό. Ισμήνη Αλίμονο, δυστυχισμένη, πόσο φοβάμαι για σένα. Μη φοβάσαι για μένα : για τη δική σου μοίρα φρόντιζε. Ισμήνη Αλλά τουλάχιστον μην αποκαλύψεις σε κανένα αυτό το έργο, κράτησέ το μυστικό και το ίδιο θα κάνω κι εγώ. Αλίμονο, διακήρυξέ το σε όλους : πολύ πιο μισητή θα είσαι, αν σωπάσεις, αν δε διακηρύξεις σε όλους αυτά εδώ. Ισμήνη Έχεις θερμή καρδιά για ψυχρά πράγματα. Αλλά ξέρω ότι είμαι αρεστή σε κείνους που πρέπει περισσότερο να αρέσω. Ισμήνη Αν θα έχεις και τη δύναμη : «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 9

7 Οὐκοῦν πεπαύσομαι, ὅταν δὴ μὴ σθένω. Ισμήνη Ἀρχὴν δὲ οὐ πρέπει θηρᾶν τἀμήχανα. Εἰ λέξεις ταῦτα, ἐχθαρῇ μὲν ἐξ ἐμοῦ, δίκῃ δὲ προσκείσῃ τῷ θανόντι ἐχθρά. Ἀλλ' ἔα με καὶ τὴν ἐξ ἐμοῦ δυσβουλίαν παθεῖν τὸ δεινὸν τοῦτο : 95 οὐ γὰρ πείσομαι οὐδὲν τοσοῦτον, ὥστε μὴ οὐ θανεῖν καλῶς. Ισμήνη Ἀλλὰ στεῖχε, εἰ δοκεῖ σοι : τοῦτο δ' ἴσθι, ὅτι ἔρχῃ μὲν ἄνους, ὀρθῶς δὲ φίλη τοῖς φίλοις. αλλά επιδιώκεις ακατόρθωτα πράγματα. Τότε λοιπόν, όταν πια δεν έχω δύναμη, θα σταματήσω. Ισμήνη Καθόλου δεν πρέπει να κυνηγάει κανείς τα αδύνατα. Αν πεις αυτά, θα μισηθείς από μένα, και δίκαια θα σε μισεί για πάντα ο νεκρός. Αλλά άφησε εμένα και την αφροσύνη τη δική μου να πάθω αυτό το κακό : γιατί τίποτα τόσο φοβερό δε θα πάθω, ώστε να μην πεθάνω έντιμα. Ισμήνη Αλλά αν έτσι κρίνεις, πήγαινε (βάδιζε) : να ξέρεις όμως αυτό, ότι πηγαίνεις ασυλλόγιστη (άμυαλη), αλλά αληθινά αγαπημένη στους αγαπημένους. 280 Παῦσαι πρὶν καὶ ἐμὲ λέγων μεστῶσαι ὀργῆς, μὴ ἐφευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτά, λέγων δαίμονας ἴσχειν πρόνοιαν περί τοῦδε τοῦ Πάψε, προτού με γεμίσεις με θυμό με τα λόγια σου, μην αποδειχτείς άμυαλος αν και είσαι γέρος συνάμα. Γιατί λες πράγματα ανυπόφορα, λέγοντας πως οι θεοί προνοούν (έχουν έγνοια) «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 10

8 νεκροῦ πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην ἔκρυπτον αὐτόν, ὅστις ἦλθεν πυρώσων ἀμφικίονας ναοὺς κἀναθήματα καί γῆν ἐκείνων καί νόμους διασκεδῶν; Ἤ εἰσορᾷς θεούς τιμῶντας τοὺς κακοὺς; Οὐκ ἔστιν ἀλλὰ πόλεως ἄνδρες καὶ πάλαι μόλις φέροντες ταῦτα ἐρρόθουν ἐμοὶ κρυφῇ, κάρα σείοντες, οὐδ' ὑπὸ ζυγῷ εἶχον λόφον δικαίως, ὡς στέργειν ἐμέ. 295 Ἐκ τῶνδε ἐξεπίσταμαι καλῶς παρηγμένους τούτους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε. Οὐδὲν γὰρ νόμισμα ἀνθρώποισιν κακὸν ἔβλαστεν οἷον ἄργυρος τοῦτο (τὸ νόμισμα) καὶ πόλεις πορθεῖ, τόδ' ἐξανίστησιν ἄνδρας δόμων, τόδ' ἐκδιδάσκει καὶ παραλλάσει φρένας χρηστάς βροτῶν ἵστασθαι πρὸς αἰσχρὰ πράγματα 300 ἔδειξε δ' ἀνθρώποις ἔχειν πανουργίας καὶ εἰδέναι γι αυτόν το νεκρό. Ποιο από τα δύο, επειδή τον τιμούσαν πολύ σαν ευεργέτη έθαψαν αυτόν, ο οποίος ήρθε για να πυρπολήσει τους περίστυλους ναούς και τα αφιερώματα και να ερημώσει τη γή εκείνων και να καταλύσει τους νόμους. Ή μήπως βλέπεις οι θεοί να τιμούν τους κακούς; Δεν είναι δυνατό αλλά τη διαταγή μου από την πρώτη στιγμή της βασιλείας μου στην πόλη κάποιοι άνδρες που με δυσκολία την υπέφεραν σιγομουρμούριζαν εναντίον μου στα κρυφά, κουνώντας το κεφάλι, ούτε έβαζαν υπάκουα τον τράχηλο κάτω απ το ζυγό, ώστε να πειθαρχήσουν σε μένα. Από αυτούς εδώ παρασυρμένοι γνωρίζω πολύ καλά ότι αυτοί έκαναν αυτά με χρήματα. Γιατί κανένας κακός θεσμός δε βλάστησε στους ανθρώπους σαν το χρήμα αυτό και πόλεις κυριεύει, αυτό εδώ ξεσπιτώνει τους άνδρες, αυτό καθοδηγεί και διαστρέφει τις δίκαιες γνώμες των ανθρώπων ώστε να στρέφονται σε αισχρές πράξεις και δείχνει στους ανθρώπους να κάνουν πανουργίες και κάθε ανόσιο έργο να «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 11

9 δυσσέβειαν παντὸς ἔργου. Ὅσοι δὲ μισθαρνοῦντες ἤνυσαν τάδε, χρόνῳ ποτὲ ἐξέπραξαν ὡς δοῦναι δίκην. Ἀλλ' εἴπερ Ζεὺς ἴσχει ἔτι ἐξ ἐμοῦ σέβας εὖ τοῦτο ἐπίστασ(ο), ὅρκιος δέ σοι λέγω, εἰ μὴ εὑρόντες ἐκφανεῖτ' ἐς ὀφθαλμοὺς ἐμοὺς τὸν αὐτόχειρα τοῦδε τοῦ τάφου, οὐχ ὑμῖν ἀρκέσει μοῦνος Ἅιδης, πρὶν ἂν ζῶντες κρεμαστοὶ δηλώσητε τήνδε ὕβριν, ἵνα εἰδότες ἔνθεν οἰστέον τὸ κέρδος τὸ λοιπὸν ἁρπάζητε καὶ μάθητε ὅτι οὐ δεῖ φιλεῖν τὸ κερδαίνειν ἐξ ἅπαντος. Ἴδοις γὰρ ἂν ἐκ τῶν αἰσχρῶν λημμάτων τοὺς πλείονας ἀτωμένους ἢ σεσωσμένους. γνωρίζουν. Όσοι όμως πληρώθηκαν και έκαναν αυτά, αργά ή γρήγορα πέτυχαν ώστε να τημωρηθούν. Αλλά, αν τιμώ και σέβομαι το Δία, να το ξέρεις καλά, με όρκο σου το λέω, αν δε βρείτε και παρουσιάσετε μπροστά στα μάτια μου τον αυτουργό αυτής της ταφής, ο θάνατος μόνος δε θα είναι αρκετός για σας, πριν ζωντανοί στην κρεμάλα φανερώσετε αυτή την παρανομία, για να μάθετε από πού πρέπει να ζητάτε το κέρδος και στο εξής να το αρπάζετε και να μάθετε ότι δεν πρέπει να αγαπάτε τα κέρδη από παντού. Γιατί από τα παράνομα κέρδη μπορείς να δείς τους περισσότερους να καταστρέφονται παρά να έχουν σωθεί. 315 Φύλακας Δώσεις εἰπεῖν τι ἢ ἴω οὕτω στραφεὶς; Οὐκ οἶσθα ὡς καὶ νῦν λέγεις ἀνιαρῶς; Φύλακας Ἐν τοῖσιν ὠσὶν ἢ ἐπὶ τῇ ψυχῇ δάκνῃ; Φύλακας Θα μου επιτρέψεις να μιλήσω ή αφού γυρίσω να φύγω χωρίς να πω τίποτε; Δε γνωρίζεις ότι και τώρα μιλάς ενοχλητικά; Φύλακας Στ' αυτιά ή στην ψθχή ενοχλείσαι; «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 12

10 320 Τί δαὶ ῥυθμίζεις τὴν ἐμὴν λύπην ὅπου (ἐστίν); Φύλακας Ὁ δρῶν σ' ἀνιᾷ τὰς φρένας, τὰ δὲ ὦτα ἐγώ. Οἴμοι ὡς εἶ δῆλον ἐκπεφυκός λάλημα. Τι λοιπόν καθορίζεις που είναι η λύπη μου; Φύλακας Ο δράστης σ' ενοχλεί στην ψυχή και εγώ μόνο στ' αυτιά. Αλίμονο, πόσο φλύαρος φαίνεσαι ότι γεννήθηκες. Φύλακας Οὔκουν (εἰμί) ποιήσας ποτὲ τὸ γ' ἔργον τοῦτο. Φύλακας Σε καμιά περίπτωση δεν έχω κάνει αυτή την πράξη. Καὶ ταῦτα προδούς γε τὴν ψυχὴν ἐπ' ἀργύρῳ. Φύλακας Φεῦ! Ἦ δεινὸν καὶ ψευδῆ δοκεῖν ᾧ δοκεῖ γε. Και μάλιστα αφού πούλησες την ψυχή σου για χρήματα. Φύλακας Αλίμονο είναι φοβερό να σχηματίζει εσφαλμάνες αντιλήψεις εκείνος που παίρνει αποφάσεις. 325 Κόμψευέ νυν τὴν δόξαν εἰ δὲ μὴ φανεῖτέ μοι τοὺς δρῶντας ταῦτα, ἐξερεῖτε ὅτι τὰ δειλὰ κέρδη πημονὰς ἐργάζεται. Κάνε τώρα τον έξυπνο με τη λέξη δόξα αν δε μου αποκαλύψετε τους δράστες αυτής της πράξης, θα διακηρύξετε ότι τα ανέντιμα κέρδη φέρνουν συμφορές. Φύλακας Ἀλλὰ μάλιστα μὲν εὑρεθείη Φύλακας Μακάρι να βρεθεί (ο δράστης) και κάτι περισσότερο «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 13

11 330 ἐὰν δέ τοι ληφθῇ τε καὶ μή, τοῦτο γὰρ τύχη κρινεῖ, οὐκ ἐσθ' ὅπως σὺ ὄψει με δεῦρ(ο) ἐλθόντα. Καὶ νῦν γὰρ σωθεὶς ἐκτὸς ἐλπίδος γνώμης τ' ἐμῆς ὀφείλω τοῖς θεοῖς πολλὴν χάριν. αν όμως συλληφθεί ή όχι, αυτό βέβαια η τύχη θα το κρίνει, με κανέναν τρόπο δε θα με δείς να ξανάρθω εδώ. Και τώρα, αφού σώθηκα χωρίς να το περιμένω και να το ελπίζω, χρωστάω στους θεούς πολλή ευγνωμοσύνη. 441 Σὲ δή (λέγω), σὲ τὴν νεύουσαν κάρα ἐς πέδον, φῂς ἢ καταρνῇ μὴ δεδρακέναι τάδε; Καὶ φημὶ δρᾶσαι καὶ οὐκ ἀπαρνοῦμαι τὸ μή (δρᾶσαι). Σε σένα, σε σένα μιλώ, που σκύβεις το κεφάλι στο έδαφος, ομολογείς ή αρνείσαι ότι έκανες αυτά εδώ; Και ομολογώ ότι τα έκανα και δεν αρνούμαι (ότι δεν τα έκανα). 445 (απευθυνόμενος στο φύλακα) Σὺ μὲν κομίζοις ἂν σεαυτὸν ᾗ θέλεις ἔξω ἐλεύθερον βαρείας αἰτίας σὺ δ' εἰπέ μοι, μὴ μῆκος, ἀλλὰ συντόμως, ᾔδησθα κηρυχθέντα μὴ πράσσειν τάδε; Εσύ λοιπόν μπορείς να πας όπου θέλεις, εντελώς απαλλαγμένος από τη βαριά κατηγορία εσύ όμως πες μου, όχι με πολυλογία αλλά με συντομία, γνώριζες ότι είχε διακηρυχθεί να μην κάνει κανείς αυτά εδώ; ᾜδη τί δ' οὐκ ἔμελλον; Το ξερα πώς ήταν δυνατό να μην «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 14

12 Ἐμφανῆ γὰρ ἦν. το ξέρω; Αφού ήταν γνωστό σε όλους Καὶ δῆτ' ἐτόλμας ὑπερβαίνειν τούσδε νόμους; (Ἐτόλμων) οὐ γὰρ ἦν τι Ζεὺς ὁ κηρύξας μοι τάδε, οὐδὲ Δίκη ἡ ξύνοικος τῶν κάτω θεῶν ὥρισε τοιούσδε νόμους ἐν ἀνθρώποισιν, οὐδὲ ᾠόμην τὰ σὰ κηρύγματα σθένειν τοσοῦτον, ὥστε δύνασθαι (σὲ) θνητὸν ὄντα ὑπερδραμεῖν ἄγραπτα καὶ ἀσφαλῆ νόμιμα θεῶν. Οὐ γάρ τι ζῇ ταῦτα νῦν γε κἀχθές, ἀλλ' ἀεί ποτε, καὶ οὐδεὶς οἶδεν ἐξ ὅτου ἐφάνη οὐκ ἔμελλον ἐγώ, δείσασα φρόνημα ἀνδρὸς οὐδενὸς, τούτων τὴν δίκην δώσειν ἐν θεοῖσι θανουμένη γὰρ ἐξῄδη, τί δ' οὐ; Καὶ εἰ σὺ μὴ προυκήρυξας εἰ δὲ θανοῦμαι πρόσθεν τοῦ χρόνου, κέρδος αὐτὸ λέγω ἐγώ Και πάλι τόλμησες να παραβείς αυτούς εδώ τους νόμους; Ναι, γιατί δεν ήταν ο Δίας αυτός που μου κήρυξε αυτά εδώ ούτε η Δίκη που κατοικεί μαζί με τους θεούς του κάτω κόσμου όρισε τέτοιους νόμους στους ανθρώπους, ούτε πίστευα ότι τα δικά σου κηρύγματα έχουν τόση δύναμη, ώστε να μπορείς εσύ, αν και θνητός, να ξεπεράσεις τους άγραφους και απαρασάλευτους νόμους των θεών. Γιατί αυτά δεν ισχύουν μόνο σήμερα και χθες αλλά έχουν αιώνια ισχύ και κανείς δεν ξέρει από πότε φάνηκαν. Γι αυτά εγώ δεν επρόκειτο, επειδή φοβήθηκα τη διάθεση κανενός άνδρα, να τιμωρηθώ μπροστά στους θεούς ήξερα πολύ καλά πως θα πεθάνω, πώς όχι; Κι αν ακόμη εσύ δεν το είχες διακηρύξει. «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 15

13 ὅστις γὰρ ζῇ ἐν πολλοῖσι κακοῖς, ὡς ἐγὼ, πῶς ὅδ' οὐχὶ φέρει κέρδος κατθανών; Οὕτως ἔμοιγε τυχεῖν τοῦδε τοῦ μόρου παρ' οὐδὲν ἄλγος (ἐστιν) 465 ἀλλ', εἰ ἠνεσχόμην τὸν ἐξ ἐμῆς μητρὸς ἄθαπτον νέκυν θανόντα, κείνοις ἂν ἤλγουν 470 τοῖσδε δὲ οὐκ ἀλγύνομαι. Εἰ δὲ νῦν δοκῶ σοι τυγχάνειν δρῶσα μῶρα, σχεδόν τι μώρῳ μωρίαν ὀφλισκάνω. Χορός Τὸ γέννημα τῆς παιδός δηλοῖ (ὂν) ὠμόν ἐξ ὠμοῦ πατρός, οῦκ ἐπίσταται δὲ εἴκειν κακοῖς. Ἀλλ' ἴσθι τοι τὰ ἄγαν σκληρά φρονήματα πίπτειν μάλιστα, καὶ εἰσίδοις ἂν τὸν ἐγκρατέστατον σίδηρον ἐκ πυρός ὀπτόν περισκελῆ θραυσθέντα καὶ 475 ῥαγέντα πλεῖστα. Οἶδα δὲ τοὺς θυμουμένους ἵππους καταρτυθέντας Αν όμως πεθάνω πρίν από τον μοιραίο, χρόνο, κέρδος αυτό εγώ θεωρώ γιατί όποιος έχει ζήσει, όπως εγώ, μέσα σε πολλές συμφορές, πώς αυτός, όταν πεθάνει, δεν έχει κέρδος; Έτσι, να έχω αυτή τη μοίρα, καθόλου δε με λυπεί αλλά, αν ανεχόμουν να μένει άταφο το πτώμα του αδερφού μου, όταν πέθανε, για εκείνα θα λυπόμουν γι αυτά όμως δε θλίβομαι. Αν όμως τώρα σου φαίνομαι ότι τυχαίνει να κάνω ανοησίες, ίσως θεωρούμαι ανόνητη από έναν ανόητο. Χορός Ο χαρακτήρας της κόρης φαίνεται πως είναι σκληρός από σκληρό πατέρα και δεν ξέρει να υποχωρεί στις συμφορές. Αλλά μάθε ότι ταπεινώνονται συχνά τα πιο αλύγιστα φρονήματα και τον πολύ σκληρό σίδερο πυρακτωμένο, ώστε να γίνει άκαμπτο, θα δεις τις πιο πολλές φορές να σπάει και να ραγίζει. «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 16

14 οὐ γὰρ ἐκπέλει φρονεῖν μέγα (ἐκεῖνον) ὅστις ἐστὶ δοῦλος τῶν πέλας. Αὕτη δὲ ἐξεπίστατο μὲν ὑβρίζειν τότε, ὑπερβαίνουσα τοὺς προκειμένους 480 νόμους σμικρῷ χαλινῷ ἥδε δὲ (ἐστὶ) δευτέρα ὕβρις, ἐπεὶ δέδρακεν, ἐπαυχεῖν τούτοις καὶ δεδρακυῖαν γελᾶν. Ἦ δὲ νῦν ἐγὼ μὲν οὐκ (εἰμὶ) ἀνὴρ, αὕτη δὲ (ἔσται) ἀνήρ, εἰ ταῦτα κράτη κείσεται τήδε ἀνατί. Ἀλλ' εἴτε κυρεῖ ἀδελφῆς εἴθ' ὁμαιμονεστέρα τοῦ παντὸς ἡμῖν Ἑρκείου Ζηνός, αὐτή τε καὶ ἡ ξύναιμος οὐκ ἀλύξετον μόρου κακίστου καὶ γὰρ οὖν κείνην ἐπαιτιῶμαι βουλεῦσαι ἴσον τοῦδε τάφου. Καὶ νιν καλεῖτε ἀρτίως γὰρ εἶδον αὐτὴν ἔσω λυσσῶσαν οὐδ' ἐπήβολον φρενῶν. Και γνωρίζω ότι τα αγριεμένα άλογα δαμάζονται με μικρό χαλινάρι γιατί δεν επιτρέπεται να περηφανεύεται όποιος είναι δούλος των άλλων. Αυτή λοιπόν τότε ήξερε καλά να αυθαδιάζει, όταν παραβίαζε τους νόμους που (έχουν θεσπιστεί και) ισχύουν και αυτή εδώ είναι δεύτερη αυθάδεια, αφού έκανε ό,τι έκανε, να καυχιέται γι αυτά και να χλευάζει με το κατόρθωμά της. Αλήθεια τώρα εγώ δε θα είμαι άντρας, αυτή θα είναι άντρας, αν η νίκη αυτή θα εκαλοθουθεί να μείνει χωρίς τιμωρία γι αυτήν εδώ Αλλά είτε είναι παιδί της αδελφής μου είτε η πλησιέστερη συγγενής απ όλους μας τους συγγενείς, αυτή και η αδελφή της δε θα ξεφύγουν από τον πιο άθλιο θάνατο γιατί κι εκείνη λοιπόν εξίσου κατηγορώ ότι δηλαδή σκέφτηκε και σκεδίασε αυτήν εδώ την ταφή. Καλέστε την γιατί πριν από λίγο την «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 17

15 Φιλεῖ δ' ὁ θυμὸς τῶν μηδὲν ὀρθῶς τεχνωμένων ἐν σκότῳ ᾑρῆσθαι πρόσθεν κλοπεὺς. Μισῶ γε μέντοι καὶ ὅταν ἁλούς ἐν κακοῖσι ἔπειτα θέλῃ καλλύνειν τοῦτο. Θέλεις τι μεῖζον ἢ ἑλών κατακτεῖναί με; Ἐγὼ μὲν οὐδέν ἔχων τοῦτο ἅπαντ' ἔχω. Τί δῆτα μέλλεις; Ὡς οὐδὲν τῶν σῶν λόγων ἀρεστὸν ἐμοί, μήδ' ἀρεσθείη ποτέ οὕτω δὲ καὶ σοὶ τὰ ἐμὰ ἀφανδάνοντ' ἔφυ καίτοι πόθεν κατέσχον ἂν κλέος γ' εὐκλεέστερον ἢ τιθεῖσα ἐν τάφῳ τὸν αὐτάδελφον; Τοῦτο λέγοιτ' ἂν τούτοις πᾶσιν ἁνδάνειν, εἰ μὴ φόβος ἐγκλῄοι γλῶσσαν. Ἀλλ' ἡ τυραννὶς πολλά τε ἄλλ' εὐδαιμονεῖ καὶ ἔξεστιν είδα μέσα να κάνει σαν λυσσασμένη και να μην ελέγχει το λογικό της. Η ψυχή αυτών που μηχανεύονται άσχημες πράξεις στο σκοτάδι συνήθως προδίδεται ως ένοχη πιο μπροστά. Μισώ όμως, όταν κάποιος συλληφθεί την ώρα που κάνει το κακό και ύστερα θέλει να το στολίσει. Θέλεις τίποτα χειρότερο ή να με συλλάβεις και να με θανατώσεις; Εγώ τουλάχιστον τίποτα έχοντας αυτό, έχω τα πάντα. Γιατί λοιπόν αργείς; Γιατί τίποτα από τα λόγια σου δε με ευχαριστεί και μακάρι ποτέ να μη μ ευχαριστεί έτσι και σένα τα δικά μου (λόγια) είναι φυσικό να σου είναι δυσάρεστα. Κι όμως από που θ αποκτούσα λαμπρότερη δόξα παρά θάβοντας τον αδελφό μου; Όλοι αυτοί θα ομολογούσαν ότι τους αρέσει αυτό, αν ο φόβος «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 18

16 αὐτῇ δρᾶν λέγειν τε ἃ βούλεται. Σὺ μούνη τῶνδε Καδμείων ὁρᾷς τοῦτο. Ὁρῶσι καὶ οὗτοι σοὶ δὲ ὑπίλλουσι στόμα. Σὺ δ' οὐκ ἐπαιδῇ, εἰ φρονεῖς χωρὶς τῶνδε; Οὐδὲν γὰρ αἰσχρὸν (ἐστι) σέβειν τοὺς ὁμοσπλάγχους. Οὔκουν (ἦν) ὅμαιμος καὶ ὁ θανὼν καταντίον; Ὅμαιμος (ἦν), ἐκ μιᾶς τε (μητρὸς) καὶ τοῦ αὐτοῦ πατρός. δεν τους έκλεινε το στόμα. Αλλά εκτός από τα πολλά άλλα πλεονεκτήματα που έχει ο τύραννος, μπορεί ακόμη και να κάνει και να λέει όσα θέλει. Εσύ μόνη απ αυτούς εδώ τους Καδμείους βλέπεις αυτό. Το βλέπουν κι αυτοί για χάρη σου όμως κλείνουν το στόμα. Εσύ λοιπόν δεν ντρέπεσαι που σκέφτεσαι διαφορετικά απ αυτούς εδώ; Δεν είναι καθόλου ντροπή να τιμάς τ αδέλφια σου. Μήπως δεν ήταν αίμα σου κι αυτός που σκοτώθηκε απέναντι ακριβώς; Αίμα μου ήταν από μια μητέρα και τον ίδιο πατέρα. «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 19

17 515 Πῶς δῆτα τιμᾷς (Πολυνείκην) χάριν δυσσεβῆ ἐκείνῳ; Οὐ μαρτυρήσει ταῦθ' ὁ καταθανὼν νέκυς. (Μαρτυρήσει ταῦτα) τοι, εἰ τιμᾷς σφε ἐξ ἴσου τῷ δυσσεβεῖ. Πώς λοιπόν προσφέρεις τιμές που είναι ασέβεια για εκείνον; Δε θα συμφωνήσει μ αυτά ο σκοτωμένος. Αν τον τιμάς εξίσου με τον ασεβή. (τιμῶ Πολυνείκην) οὐ γάρ τι δοῦλος ὤλετο, ἀλλ' ἀδελφός. Μα δε σκοτώθηκε σαν δούλος αλλά σαν αδελφός. (Ἀδελφός ὤλετο) πορθῶν γε τήνδε γῆν ὁ δὲ (ὤλετο) ἀντιστὰς ὑπὲρ (τῆσδε γῆς). Προσπαθώντας όμως να υποτάξει αυτήν εδώ τη χώρα ο άλλος υπερασπίζοντάς την. 520 Ὅμως ὁ γ' Ἅιδης ποθεῖ τοὺς νόμους ἴσους. Ἀλλ' ὁ χρηστὸς οὐκ (ἐστὶν) ἴσος τῷ κακῷ λαχεῖν. Τίς οἶδεν, εἰ τάδε (ἐστι εὐαγῆ κάτωθεν; Όμως ο Άδης αξιώνει οι νόμοι να είναι ίσοι. Αλλά δεν είναι ο καλός στην ίδια θέση με τον κακό, ώστε να λάβει την ίδια τιμή. Ποιος ξέρει αν αυτά είναι δίκαια στον κάτω κόσμο; «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 20

18 Οὔτοι ποτὲ ὁ ἐχθρὸς φίλος (ἐστὶ), οὐδ' ὅταν θάνῃ. Οὔτοι ἔφυν συνέχθειν, ἀλλὰ συμφιλεῖν. Εἰ φιλητέον (ἐστί) νυν, φίλει κείνους ἐλθοῦσα κάτω ἐμοῦ δὲ ζῶντος οὐκ ἄρξει γυνή. Αλήθεια ποτέ ο εχθρός, ακόμη κι όταν πεθάνει, δε θα γίνει φίλος. Δε γεννήθηκα για να συμμερίζομαι το μίσος αλλά την αγάπη. Όταν πας λοιπόν στον κάτω κόσμο, αν πρέπει να αγαπάς, αγάπα εκείνους όσο όμως ζώ εγώ, δε θα κυβερνήσει γυναίκα. 525 Χορός Καὶ μὴν ἥδε Ἰσμήνη πρὸ πυλῶν, εἰβομένη κάτω δάκρυα φιλάδελφα, νεφέλη δὲ ὑπὲρ ὀφρύων αἰσχύνει αἱματόεν ῥέθος, τέγγουσα εὐῶπα παρειάν. Χορός Αλλά να μπροστά στις πύλες αυτή εδώ η Ισμήνη χύνοντας κάτω δάκρυα για αδελφική αγάπη και πάνω από τα φρύδια της ένα σύννεφο ασχημίζει το κατακόκκινο πρόσωπό της, βρέχοντας το ωραίο μάγουλό της. 530 Σὺ δὲ, ἣ κατ' οἴκους ὡς ἔχιδνα ὑφειμένη μ' ἐξέπινες λήθουσα, οὐδ' ἐμάνθανον τρέφων δύο ἄτα καὶ ἐπαναστάσεις θρόνων. φέρε δὴ εἰπέ μοι, καὶ σὺ Εσύ, που στο σπίτι μου σαν οχιά κρυμμένη κρυφά μου έπινες το αίμα και δεν ήξερα ότι έτρεφα δύο συμφορές και επαναστάτριες του θρόνου μου, εμπρός, λοιπόν, πες μου, «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 21

19 φήσεις μετασχεῖν τοῦδε τοῦ τάφου ἢ ἐξομῇ τὸ μὴ εἰδέναι; θα ομολογήσεις και συ ότι πήρες μέρος σε τούτη την ταφή ή θα ορκιστείς ότι δεν ξέρεις τίποτα; Ισμήνη Δέδρακα τὸ ἔργον, εἴπερ ἥδ' ὁμορροθεῖ, καὶ ξυμμετίσχω καὶ φέρω τῆς αἰτίας. Ἀλλ' ἡ δίκη οὐκ ἐάσει σε τοῦτο γε, ἐπεὶ οὔτ' ἠθέλησας οὔτ' ἐγώ ἐκοινωσάμην. Ισμήνη Ἀλλ' ἐν τοῖς σοῖσι κακοῖς οὐκ αἰσχύνομαι ποιουμένη ἐμαυτὴν ξύμπλουν τοῦ πάθους. Ἅιδης καὶ οἱ κάτω ξυνίστορες (εἰσί) ὧν (ἐστί) τὸ ἔργον ἐγὼ δὲ φιλοῦσαν λόγοις οὐ φίλην. Ισμήνη Κασιγνήτη, μήτοι μ' ἀτιμάσῃς τὸ μὴ οὐ θανεῖν τε σὺν σοὶ ἁγνῖσαι τε τὸν θανόντα. Ισμήνη Έχω κάνει την πράξη, αν βέβαια αυτή εδώ συμφωνεί, και πήρα μέρος και δέχομαι την κατηγορία. Όμως δε θα στο επιτρέψει αυτό η δικαιοσύνη, επειδή ούτε εσύ θέλησες, ούτε εγώ σ έκανα συνεργό. Ισμήνη Αλλά μέσα στις συμφορές σου δε ντρέπομαι να κάνω τον εαυτό μου συμμέτοχο της συμφοράς σου. Ο Άδης και οι θεοί του Κάτω Κόσμου ξέρουν καλά ποιοι έκαναν αυτήν την πράξη εγώ δε θεωρώ δικό μου άνθρωπο αυτήν που αγαπά με λόγια. Ισμήνη Μη λοιπόν, αδελφή, μου στερήσεις να πεθάνω μαζί σου και να εξαγνίσω το νεκρό. «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 22

20 Μὴ θάνῃς σὺ κοινά μοι, μηδὲ ποιοῦ σεαυτῆς ἂ μὴ 545 ἔθιγες ἀρκέσω θνῄσκουσα ἐγώ. Ισμήνη Καὶ τίς βίος (ἔσται) φίλος μοι λελειμμένῃ σοῦ; Κρέοντα ἐρώτα τοῦδε γὰρ κηδεμὼν σὺ (εἶ). Ισμήνη Τί ταῦτ' ἀνιᾷς με, οὐδὲν ὠφελουμένη; Ἀλγοῦσα μὲν δῆτα (ἀνιῶ σε), εἰ γέλωτ' ἐν σοί γελῶ. Να μην πεθάνεις μαζί μου, ούτε να κάνεις δικά σου αυτά που δεν άγγιξες θα είναι αρκετό να πεθάνω εγώ. Ισμήνη Και ποια χαρά θα έχω στη ζωή, αν στερηθώ εσένα; Ρώτα τον κρέοντα γιατί εσύ γι αυτόν νοιάζεσαι. Ισμήνη Γιατί με πικραίνεις μ αυτά χωρίς να ωφελείς καθόλου; Με πόνο αλήθεια, διότι γελώ εις βάρος σου. 550 Ισμήνη Ἀλλὰ νῦν δῆτα τί ὠφελοῖμι ἂν σε ἔτι ἐγώ; Ισμήνη Σε τι λοιπόν, τουλάχιστο τώρα, θα μπορούσα να σε ωφελήσω; Σῶσον σεαυτὴν οὐ φθονῶ σε ὑπεκφυγεῖν. Ισμήνη Οἴμοι τάλαινα, καὶ ἀμπλάκω τοῦ σοῦ μόρου; Σώσε τον εαυτό σου δε θα σου αρνηθώ από φθόνο να γλιτώσεις. Ισμήνη Αλίμονο, δύστυχη, να μη συμμερισθώ τη μοίρα σου; «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 23

21 Σὺ μὲν γὰρ εἵλου ζῆν, ἐγὼ δὲ κατθανεῖν. Ισμήνη Ἀλλ' οὐκ ἐπ' ἀρρήτοις γε τοῖς ἐμοῖς λόγοις. Τοῖς μὲν καλῶς (ἐδόκεις φρονεῖν) σύ, ἐγὼ δὲ ἐδόκουν φρονεῖν (καλῶς) τοῖς (δὲ). Ισμήνη Καὶ μὴν ἡ ἐξαμαρτία νῷν ἔστιν ἴση. Θάρσει σύ μὲν ζῇς, ἡ δ' ἐμὴ ψυχὴ πάλαι τέθνηκεν, ὥστε τοῖς θανοῦσιν ὠφελεῖν. Τὼ παίδε τώδε φημί, τὴν μὲν ἀρτίως ἄνουν πεφάνθαι, τὴν δὲ ἀφ' οὗ τὰ πρῶτα ἔφυ. Εσύ βέβαια διάλεξες να ζήσεις ενώ εγώ να πεθάνω. Ισμήνη Αλλά όχι χωρίς να εκφράσω τουλάχιστο τις δικαιολογίες μου. Εσύ σωστά στα μάτια αυτών εδώ, εγώ στα μάτια των άλλων φαινόμουν ότι σκέφτομαι (σωστά). Ισμήνη Και έτσι το παράπτωμα είναι το ίδιο για τις δυο μας. Έχε θάρρος εσύ βέβαια ζεις, η δική μου όμως ψυχή από καιρό έχει πεθάνει, ώστε να είναι ωφέλιμη στους νεκρούς. Απ αυτές εδώ τις δύο κόρες, λέω ότι η μία από λίγο αποδείχτηκε άμυαλη, ενώ η άλλη από την πρώτη στιγμή της γέννησής της. Ισμήνη Γιατί ποτέ, βασιλιά, δε μένει ούτε η φρόνηση που «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 24

22 565 Ισμήνη Οὐ γὰρ ποτ', ὦ ἄναξ, οὐδ' ὃς ἂν βλάστῃ νοῦς μένει τοῖς κακῶς πράσσουσιν, ἀλλ' ἐξίσταται. Σοὶ γοῦν (ὁ νοῦς ἐξέστη), ὅτε εἵλου πράσσειν κακὰ σὺν κακοῖς. Ισμήνη Τί γὰρ βιώσιμον (ἐστί) μοι μόνῃ τῆσδε ἄτερ; Ἀλλὰ μέντοι μὴ λέγε "ἥδε" οὐ γὰρ ἔστ' ἔτι. Ισμήνη Ἀλλὰ κτενεῖς νυμφεῖα τοῦ σαυτοῦ τέκνου; Καὶ ἑτέρων γὰρ εἰσὶν γύαι ἀρώσιμοι. Ισμήνη Οὐκ (ἔσται ἡρμοσμένα) ὥς γε ἦν ἡρμοσμένα ἐκείνῳ τῇδέ τε. έχουμε έμφυτη σ αυτούς που δυστυχούν αλλά χάνεται. Εσένα λοιπόν σου σάλεψε, όταν διάλεξες να κάνεις παρανομίες με κακούς. Ισμήνη Πώς μπορώ μόνη μου να ζήσω χωρίς αυτήν εδώ; Αλλά μη λες αυτήν εδώ γιατί δεν υπάρχει πια. Ισμήνη Θα σκοτώσεις λοιπόν τη μνηστή του παιδιού σου; Υπάρχουν και άλλων χωράφια κατάλληλα για καλλιέργεια. Ισμήνη Όμως ο γάμος με άλλη δε θα ναι τόσο ταιριαστός όσο μεταξύ εκείνου και αυτής. Εγώ μισώ τις κακές γυναίκες για τους γιους μου. Ισμήνη «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 25

23 Ἐγὼ στυγῶ κακὰς γυναῖκας υἱέσι. Ισμήνη Ὦ φίλτατε Αἷμον, ὥς σ' ἀτιμάζει πατήρ. Ἄγαν γε λυπεῖς (με) καὶ σὺ καὶ τὸ σὸν λέχος. Χορός Ἦ γὰρ στερήσεις τὸν σαυτοῦ γόνον τῆσδε; Ἅιδης (ἐστὶν) ὁ παύσων τούσδε τοὺς γάμους ἐμοί. Χορός Δεδογμένα (ἐστὶ), ὡς ἔοικε, τήνδε κατθανεῖν. Καὶ σοί γε καὶ ἐμοὶ (δεδογμένα ἐστί) μή τριβάς ἔτι (ποιεῖσθε), ἀλλὰ κομίζετέ νιν εἴσω, δμῶες ἐκδέτους δὲ χρὴ τάσδε εἶναι μὴδ' ἀνειμένας Πολυαγαπημένε Αίμονα, πόσο σε προσβάλλει ο πατέρας σου. Πολύ, αλήθεια, με ενοχλείς κι εσύ και ο γάμος σου. Χορός Αλήθεια, θα στερήσεις το σπλάχνο σου απ αυτήν εδώ; Ο Άδης είναι που θα διαλύσει αυτόν το γάμο για μένα. Χορός Έχει αποφασιστεί, όπως φαίνεται, αυτή εδώ να πεθάνει. Και από σένα, βέβαια, και από μένα. Μη χρονοτριβείτε πια αλλά φέρτε τις μέσα δούλοι πρέπει αυτές οι γυναίκες να είναι δεμένες και όχι ελεύθερες. Γιατί και οι τολμηροί προσπαθούν να ξεφύγουν, όταν βλέπουν πια τον Άδη (το θάνατο) κοντά στη ζωή τους. «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 26

24 γυναῖκας φεύγουσι γάρ τοι καὶ οἱ θρασεῖς, ὅταν εἰσορῶσι ἤδη τὸν Ἅιδην πέλας τοῦ βίου Αίμων Πάτερ, σός εἰμι καὶ σὺ ἀπορθοῖς μοι ἔχων γνώμας χρηστάς, αἷς ἔγωγε ἐφέψομαι ἐμοὶ γὰρ οὐδεὶς γάμος ἀξιώσεται μείζων φέρεσθαι σοῦ καλῶς ἡγουμένου Αίμων Πατέρα, είμαι δικός σου και συ με κατευθύνεις, έχοντας σωστές σκέψεις, τις οποίες εγώ, βέβαια, θα ακολουθήσω. Γιατί από μένα κανένας γάμος δε θα θεωρηθεί τόσο σπουδαίος, ώστε να τον βάλω πάνω από τη δική σου συνετή καθοδήγηση. 640 Ὦ παῖ, οὕτω γὰρ χρὴ διὰ στέρνων ἔχειν (σὲ), πάντα ἐστάναι ὄπισθεν γνώμης πατρῴας. Τούτου γὰρ οὕνεκα ἄνδρες εὔχονται φύσαντες κατηκόους γονὰς ἔχειν ἐν δόμοις, ὡς καὶ τὸν ἐχθρὸν ἀνταμύνωνται κακοῖς καὶ τὸν φίλον τιμῶσιν ἐξ ἴσου πατρί Έτσι, βέβαια, παιδί μου, αυτή τη γνώμη πρέπει να έχεις, να ακολουθείς σε όλα την πατρική συμβουλή. Γι αυτό εξάλλου οι άνθρωποι εύχονται, αφού αποκτήσουν υπάκουα παιδιά, να τα έχουν στα σπίτια τους, για να εκδικούνται τους εχθρούς, και να τιμούν το φίλο, όπως ακριβώς ο πατέρας. «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 27

25 ὅστις δὲ φιτύει 645 ἀνωφέλητα τέκνα, τί ἄλλο ἂν εἴποις φῦσαι τόνδε πλὴν πόνους αὐτῷ πολὺν δὲ γέλων τοῖσιν ἐχθροῖσιν; Μὴ νύν ποτε ἐκβάλῃς, ὦ παῖ, τάσδε φρένας ὑφ' ἡδονῆς γυναικὸς οὕνεκα, εἰδὼς ὅτι τοῦτο, γυνὴ κακὴ ξύνευνος ἐν δόμοις, γίγνεται ψυχρὸν παραγκάλισμα 650 τὶ γὰρ μεῖζον ἕλκος γένοιτο ἂν ἢ φίλος κακὸς; Ἀλλὰ πτύσας ὡσεί τε δυσμενῆ μέθες τὴν παῖδα τήνδε ἐν Ἅιδου νυμφεύειν τινί Ἐπεὶ γὰρ αὐτὴν μόνην ἐκ πάσης πόλεως εἷλον ἐμφανῶς ἀπιστήσασαν, ψευδῆ γε ἐμαυτὸν οὐ καταστήσω πόλει, ἀλλὰ κτενῶ. Πρὸς ταῦτα ἐφυμνείτω Δία ξύναιμον εἰ γὰρ δὴ θρέψω τά γ' ἐγγενῆ φύσει ἄκοσμα, κάρτα τοὺς ἔξω γένους. Ὅστις γὰρ ἐν τοῖς οἰκείοισιν ἔστι ἀνὴρ Όποιος όμως γεννάει άχρηστα παιδιά, τι άλλο θα λεγες πως γέννησε αυτός παρά βάσανα για τον εαυτό του και πολύ γέλιο για τους εχθρούς του ; Ποτέ λοιπόν, παιδί μου, να μην αλλάξεις τις τωρινές σου σκέψεις από έρωτα για μια γυναίκα, γνωρίζοντας ότι αυτό γίνεται παγερό αγκάλιασμα, δηλαδή μια γυναίκα όταν είναι κακή σύζυγος στο σπίτι. Γιατί τι μπορεί να γίνει μεγαλύτερη πληγή από έναν κακό συγγενή ; Αλλά περιφρονώντας την, σαν να ήταν εχθρός σου, άφησε αυτήν την κόρη να παντρευτεί κάποιον στον Άδη. Επειδή αυτήν την έπιασα επ αυτοφώρω να παραβαίνει τη διαταγή μου, μόνη απ όλους τους πολίτες, δε θα βγω ψεύτης μπροστά σ όλους τους πολίτες, αλλά θα τη θανατώσω. Γι αυτά, ας επικαλεστεί το Δία τον προστάτη της συγγένειας γιατί αν τους φυσικούς συγγενείς αναθρέψω, ώστε να είναι απείθαρχοι, θα ανέχομαι πολύ πιο απείθαρχους τους ξένους. «Αριστοτέλειο» - Ν. Ρουσάκης 28