ΚΑΒΑΚΙΩΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΕΜ: 169

Transcript

1 Πτυχιακή εργασία με θέμα : «Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΩΣ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ» ΚΑΒΑΚΙΩΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΕΜ: 169 ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ-ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. Κωνσταντίνος Θ. Θεοδωρίδης (Καβάλα, Ιούλιος 2007) 1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή σελ.3 1.Τα δικαιώματα του ανθρώπου σελ Τα συνταγματικά δικαιώματα σελ Ορολογικές διευκρινίσεις σελ Σχέσεις μεταξύ δικαιωμάτων: Συρροή και σύγκρουση σελ.8 2. Η Προστασία της προσωπικότητας στο Δημόσιο και Ιδιωτικό Δίκαιο σελ Η Προστασία της προσωπικότητας στο Δημόσιο Δίκαιο σελ Το άρθρο 5 παράγραφος 1 του Συντάγματος σελ α) Το ιστορικό της διατάξεως- εισαγωγή σελ β) Η παράγ. 1 του άρ. 5 του Συντάγματος και η Γερμανική άποψη σελ Η έννοια της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας σελ α) Η σχέση της με την αξία του ανθρώπου σελ β) Τα στοιχεία της διατάξεως σελ γ) Τα όρια του δικαιώματος σελ Οριοθέτηση των δικαιωμάτων γενικά σελ Τα δικαιώματα των άλλων σελ Η Προστασία της προσωπικότητας στα πλαίσια του Ιδιωτικού Δικαίου σελ Α) Η Προστασία της προσωπικότητας στον Α.Κ. (άρθρο 57) σελ Β) Όρια του δικαιώματος της προσωπικότητας στα πλαίσια του Α.Κ. σελ.19 3.Η προστασία Προσωπικών δεδομένων ως έκφανση της Αρχής προστασίας της Προσωπικότητας σελ Το αντικείμενο της προστασίας Προσωπικών Δεδομένων σελ Ευρωπαϊκή προσέγγιση και ιστορικό σελ Α) Η σύμβαση 108/1981 σελ Β)Οι κοινοτικές οδηγίες και η Ελληνική Εναρμόνιση σελ Ο νόμος 2472/1997 σελ Αντικείμενο σελ Βασικοί όροι σελ.29 2

3 4.3. Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για τη νομιμότητα της Επεξεργασίας Προσωπικών Δεδομένων σελ Οι διαδικαστικές προϋποθέσεις για τη νομιμότητα της Επεξεργασίας Προσωπικών Δεδομένων σελ Α) Γνωστοποίηση της επεξεργασίας στην Αρχή σελ Β) Ειδικές μορφές επεξεργασίας σελ Γ) Απόρρητο και ασφάλεια της επεξεργασίας σελ Τα δικαιώματα του υποκειμένου των δεδομένων σελ Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα σελ Αποστολή της Αρχής Προστασίας Δεδομένων σελ Αρμοδιότητες της Αρχής Προστασίας Δεδομένων σελ Α) Διενέργεια διοικητικών ελέγχων σελ Β) Εξέταση Προσφυγών, Γνωμοδοτήσεις, Οδηγίες, Αποφάσεις σελ Επίλογος σελ.46 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ σελ.49 Ζητήματα προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από την σύγχρονη επικαιρότητα. σελ.49 Α) Φυγόστρατοι και δημοσιοποίηση των ονομάτων τους σελ.49 Β) Οι κάμερες ασφαλείας στην Αθήνα μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες σελ.52 Γ) Η αναγραφή του θρησκεύματος στις Ταυτότητες σελ.59 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σελ.62 3

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στη σύγχρονη εποχή, η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας, όπως και η εξέλιξη του πολιτισμού, έχουν δημιουργήσει νέες ανάγκες και δραστηριότητες στους ανθρώπους. Όμως αυτό οδηγεί και στην αθρόα ανταλλαγή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, δηλαδή δεδομένων που προσδιορίζουν την ατομικότητα και την προσωπικότητα του καθενός, δηλαδή αποτελούν πτυχή και εκδήλωση της. Έτσι επιτάσσεται η προστασία αυτών των δεδομένων από τυχόν επεξεργασία η ανταλλαγή τους, γιατί αποτελεί κατάφωρη παραβίαση της προσωπικότητας και των πρωταρχικών δικαιωμάτων του ανθρώπου. Για παράδειγμα ένας τραπεζικός οργανισμός θα μπορούσε να ανταλλάξει προσωπικά δεδομένα κάποιου πολίτη με μια εταιρεία για λόγους αμοιβαίου συμφέροντος. Η προστασία της προσωπικότητας και η ελεύθερη ανάπτυξη της, προβλεπόταν στο Σύνταγμα και στον Αστικό Κώδικα, ωστόσο τα τελευταία χρόνια και ειδικότερα από το 1981 με την σύμβαση 108 της Ευρωπαϊκής Κοινότητας έγινε φανερό ότι έπρεπε να βρεθεί τρόπος προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Ειδικότερα το 1995 εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Ένωση την οδηγία 95/46, η οποία ανάγκαζε τα κράτη-μέλη της να συμμορφωθούν με αυτήν και να νομοθετήσουν έτσι, ώστε να εναρμονιστούν με την οδηγία αυτή. Αποτέλεσμα στο Ελληνικό κράτος ήταν η ψήφιση του νόμου 2472/1997 ο οποίος απαγορεύει γενικότερα την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, ορίζει πότε και κάτω από ποιες συνθήκες μπορεί να είναι δυνατή η επεξεργασία τους, όπως και δίνει δικαιώματα στο υποκείμενο της επεξεργασίας. Επίσης νομοθετικά δημιουργεί την ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων πού αποτελεί επόπτη της εφαρμογής 4

5 του παραπάνω νόμου, και έχει συγκεκριμένο έργο και αποστολή. Ενώ το 2001 με την Ζ αναθεωρητική Βουλή η προστασία των προσωπικών δεδομένων κατοχυρώθηκε και Συνταγματικά. Όπως και χαρακτηριστικά φαίνεται στο παράρτημα της εργασίας η παραβίαση των προσωπικών δεδομένων είναι συνεχής και σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και επίσης φαίνεται η αναγκαιότητα και η χρησιμότητα προστασίας τους. 5

6 1.ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Ο άνθρωπος θεωρούμενος καθ εαυτόν αφηρημένα και ανεξάρτητα δηλαδή από την κοινωνική του συμβίωση και την ιστορική του εξέλιξη είναι ένα πράγματι ελεύθερο ον. Αφού έχει και την ικανότητα να κινείται, να εκφράζεται καθώς και να σκέφτεται, έχει εκ φύσεως και την ελευθερία της κινήσεως, του λόγου, και του στοχασμού. Και αφού οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως ελεύθεροι, είναι κατά συνέπεια και εκ φύσεως ίσοι. Όταν η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (1776), αναφέρεται στα «αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα» με τα οποία είναι οι άνθρωποι «προικισμένοι από το Δημιουργό» η έννοια αυτή του «δικαιώματος» σημαίνει τις έμφυτες ικανότητες καθώς και ιδιότητες του ανθρώπου εν γένει. Δικαίωμα αποτελεί εξουσία ανεξάρτητη κατ αρχήν και από την πραγματική ισχύ του φορέα του. Μπορεί επομένως να υπάρξει και να αποκτήσει υπόσταση μονάχα στο πλαίσιο μιας έννομης τάξεως. Οι έμφυτες ικανότητες και οι ιδιότητες του ανθρώπου εν γένει καταπιέζονται αν και εφόσον η έννομη τάξη δεν προβλέπει και δεν τηρεί κανόνες δικαίου που να κατοχυρώνουν και να ρυθμίζουν την ελευθερία και την ισότητα, και να θεσπίζουν επίσης το πολιτειακό εκείνο πλαίσιο, μέσα στο οποίο να είναι κατ αρχήν δυνατή η άσκηση της ελευθερίας και της ισότητας. Αυτές οι δύο έννοιες δηλαδή, η ελευθερία και η ισότητα, υπήρξαν οι βασικές αρχές από τις οποίες εμπνεύστηκαν (πριν από τη Γαλλική Επανάσταση) οι φιλόσοφοι και θεωρητικοί του φυσικού δικαίου (Γκρότιους, Κάντ, Χόμπς ) 1 και αποτέλεσαν τις βάσεις πάνω στις οποίες διαπλάστηκαν τα ατομικά 1 Θ. Ανδογαλλίδου Κοινωνιολογικές μελέτες (2001) 6

7 δικαιώματα. Η διδασκαλία του φυσικού δικαίου έδωσε το «πνευματικό» υπόβαθρο, πάνω στο οποίο στηρίχθηκε η μετέπειτα κλασική νομική θεωρία των ατομικών δικαιωμάτων. Η θεωρία του φυσικού δικαίου αρνείται τις θεοκρατικές δικαιϊκές αντιλήψεις και αναγνωρίζει ως μοναδική πηγή δικαίου τον ορθό λόγο, την ανθρώπινη φύση. Οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι. Τα δικαιώματα του ανθρώπου δεν προϋποθέτουν την ύπαρξη του κράτους. Είναι αιώνια και αμετάβλητα. Η απόλαυση της ελευθερίας βρίσκει τη νομική της δικαιολογία στο πλαίσιο του φυσικού δικαίου, σ αυτή την ίδια την ανθρώπινη φύση. Η απόλαυση και η προστασία της δεν εξαρτάται από την ιδιότητα του φορέα που την απειλεί. Τα δικαιώματα του ανθρώπου δεν κατευθύνονται μόνο κατά του κράτους αλλά ενάντια σε κάθε δύναμη που απειλεί τον ίδιο τον άνθρωπο. 1.1 Τα συνταγματικά δικαιώματα Ορολογικές διευκρινίσεις Εκτός από τον όρο «ατομικά δικαιώματα» χρησιμοποιούνται διεθνώς, καθώς πρόσφατα και στην χώρα μας, οι όροι «θεμελιώδη» ή «ανθρώπινα» δικαιώματα, καθώς και «ατομικές», «ανθρώπινες», «θεμελιώδεις» ή «συνταγματικές» ελευθερίες, ή «δικαιώματα» και «ελευθερίες του ανθρώπου». Αρχικά, πρέπει να τονιστεί, ότι ο όρος «ατομικά δικαιώματα», δεν περιέχει κατ' ανάγκη ατομικιστική έμφαση, αλλά τονίζει την αυθυπαρξία καθώς και την έμφυτη ατομικότητα του ανθρώπου. Ο όρος λοιπόν, 7

8 «ατομικά δικαιώματα» υπερέχει του όρου «ανθρώπινα δικαιώματα». Ο όρος «δικαίωμα» τονίζει επίσης το στοιχείο της νομικής του θεμελιώσεως. Τα ατομικά δικαιώματα είναι χωρίς εξαίρεση όχι απλώς κατευθυντήριες «προτάσεις» ή «εντολές» του συντακτικού προς τον κοινό νομοθέτη, αλλά «υποκειμενικά δίκαια», πλήρη δηλαδή δικαιώματα του ατόμου, αγώγιμες και εξαναγκαστικές έννομες αξιώσεις. Τα ατομικά δικαιώματα δεν ενισχύουν απλώς την έννομη θέση του ιδιώτη. Προχωρούν πολύ περισσότερο, τον μεταβάλλουν από απλό αντικείμενο δικαίου σε υποκείμενο δικαίου, τον μετατρέπουν δηλαδή από απλό υπήκοο σε πολίτη. Έτσι, τα ατομικά δικαιώματα δεν αναφέρονται απλώς στην υποκειμενική κατάσταση του ιδιώτη, αλλά περιορίζουν αντίστοιχα την κρατική εξουσία, περιέχοντας κατά λογική ανάγκη και κανόνες αποθετικής αρμοδιότητας, προβλέπουν δηλαδή και τι δεν μπορεί να κάνει η κρατική εξουσία. Εξάλλου, τα ατομικά δικαιώματα αποτελούν συστατικά στοιχεία του κράτους δικαίου. Οριοθετούν την κρατική εξουσία και την υποτάσσουν σε κανόνες υπερκείμενης τυπικής ισχύος του δεσμεύουν επομένως και το νομοθέτη. Επιπλέον, τα ατομικά δικαιώματα τελούν σε σχέση αλληλεπιδράσεως και αλληλεξαρτήσεως και προς το κοινωνικό κράτος. Από τη μια μεριά, το κοινωνικό κράτος προσφέρει ένα minimum βιοτικών αγαθών και αναγκαίων υπηρεσιών που αποτελούν το περιεχόμενο των αναγνωρισμένων από το Σύνταγμα κοινωνικών δικαιωμάτων. Από την άλλη μεριά, τα ατομικά δικαιώματα καθορίζουν όχι μόνο τον σκοπό, αλλά και τα ουσιαστικά και διαδικαστικά όρια εκπληρώσεως του κοινωνικού κράτους. 8

9 Σχέσεις μεταξύ ατομικών δικαιωμάτων. Συρροή και σύγκρουση Τα ατομικά δικαιώματα αφορούν διάφορες περιοχές της ανθρώπινης ζωής. Αναπόφευκτα οι περιοχές αυτές εν μέρει αλληλοκαλύπτονται, ώστε το ίδιο πραγματικό περιστατικό να μπορεί να υπαχθεί σε κανόνες δικαίου, που κατοχυρώνουν διάφορα ατομικά δικαιώματα, όπως π.χ. το δικαίωμα ελεύθερης αναπτύξεως της προσωπικότητας και συμμετοχής στην κοινωνική ζωή της χώρας. Όπως όμως ισχύει σε όλους τους κανόνες δικαίου, έτσι και στη συρροή δικαιωμάτων και συνταγματικών κανόνων, στις διατάξεις που κατοχυρώνουν ατομικά δικαιώματα, ισχύει ο κανόνας της υπεροχής της ειδικής έναντι της γενικής διατάξεως. Η επιλογή του εφαρμοστέου κανόνα είναι αναγκαία και στην περίπτωση συγκρούσεως ατομικών δικαιωμάτων δύο ή περισσοτέρων φορέων του ίδιου ή διαφορετικού δικαιώματος. Νομικά ζήτημα συγκρούσεως ατομικών δικαιωμάτων δεν υφίσταται αφού το Σύνταγμα για την άσκηση ενός δικαιώματος θέτει ως όριο τα δικαιώματα των άλλων (άρθρο 5, 25). Τα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα έχουν πάντως την ίδια τυπική ισχύ (δεν υπάρχουν δηλαδή «υπερέχοντα» και «υποδεέστερα» από νομικής απόψεως) και επομένως η τυχόν σύγκρουση δεν μπορεί να λυθεί με την αναφορά σε ιεραρχική κλίμακα. Η λύση πρέπει πάντοτε να αναζητηθεί στο Σύνταγμα και στις συνταγματικές θεμελιωμένες αρχές, προπάντων στην αρχή της αναλογικότητας. 9

10 2.Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 2.1. Η προστασία της προσωπικότητας στο Δημόσιο Δίκαιο Το άρθρο 5 παράγραφος 1 του Συντάγματος Η ανάλυση του δικαιώματος της ελεύθερης αναπτύξεως της προσωπικότητας, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη μελέτη και την κατανόηση της σημασίας των τριών επιφυλάξεων (δικαιώματα των άλλων, Σύνταγμα, χρηστά ήθη) που έχουν συναφθεί στο δικαίωμα αυτό στο συνταγματικό μας κείμενο α) Το ιστορικό της διατάξεως - εισαγωγή Το δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας εισήχθη τυπικά για πρώτη φορά στο ελληνικό δίκαιο με το «συνταγματικό» κείμενο του 1968 (άρθρο 9 1), το δε «συνταγματικό» κείμενο του 1973 επανέλαβε την ίδια διάταξη αυτολεξεί (άρθρο 9 1 επίσης). Πρόκειται για σχεδόν ακριβή μετάφραση της αντίστοιχης διατάξεως του άρθρου 2 1 του Θεμελιώδους Νόμου της Βόννης. Μετά την κατάρρευση της δικτατορίας και την επαναφορά σε ισχύ του Συντάγματος του 1952, το δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας έπαψε και τυπικά να αναγνωρίζεται. Το 10

11 Σύνταγμα όμως, του 1975 του αφιερώνει ειδική διάταξη (άρθρο 5 1) που εφαρμόζεται πλέον και ουσιαστικά β) Η παράγραφος 1 του άρθρου 5 του Συvτάγμaτος και η Γερμανική άποψη Η παράγραφος 1 του άρθρου 5 του Συντάγματος, έχει ως εξής: «Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητα του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων, το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη».με τη διάταξη αυτή, η οποία - όπως προαναφέραμε - έχει ληφθεί από τον Θεμελιώδη Νόμο της Δ. Γερμανίας (άρθρο 2 παράγραφος 1), ο συντακτικός νομοθέτης δείχνει την αλληλεξάρτηση κοινωνικής και πολιτικής ζωής και παραδέχεται έμμεσα, αλλά σαφώς τον παραπληρωματικό χαρακτήρα ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων. Προσωπικότητα, κατά την έννοια του άρθρου 5 παράγραφος 1, είναι το σύνολο των ικανοτήτων, ιδιοτήτων και καταστάσεων που αφενός μεν προκύπτουν από την υπόταση του ανθρώπου, ως έλλογου όντος, αφετέρου δε εξατομικεύουν ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Ο όρος «προσωπικότητα» στο Σύνταγμα δεν χρησιμοποιείται για την υποδήλωση της ιδιότητας του προσώπου, δηλαδή του υποκειμένου δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Προσωπικότητα κατά τη σχετική συνταγματική διάταξη, είναι το σύνολο των φυσικών και επίκτητων γνωρισμάτων που εξατομικεύει τον πολίτη. Το Σύνταγμα, στο άρθρο 5, εγγυάται την ελεύθερη ανάπτυξη 11

12 της προσωπικότητας. Η γερμανική επιστήμη και νομολογία διατύπωσε τη θεωρία των σφαιρών της προσωπικότητας. Σύμφωνα με αυτήν, αντικείμενο έννομης προστασίας συνιστούν τρεις σφαίρες της ανθρώπινης προσωπικότητας : η ατομική, η ιδιωτική και η απόρρητη ή μυστική σφαίρα. Τα όρια των τριών αυτών περιοχών της προσωπικότητας δεν είναι δυνατόν να καθοριστούν ακριβώς a priori αλλά εξαρτάται από τις συγκεκριμένες περιστάσεις ποια σφαίρα και σε τι βαθμό έγινε αντικείμενο προσβολής. Η μυστική ή απόρρητη σφαίρα περιλαμβάνει κατά κανόνα το πεδίο της ανθρώπινης προσωπικότητας που το άτομο δεν αποκαλύπτει ούτε στα πιο έμπιστα του πρόσωπα και στο οποίο επιτρέπει την πρόσβαση μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Στην έννοια της ιδιωτικής σφαίρας περιλαμβάνει το πεδίο εκείνο της ανθρώπινης δραστηριότητας το οποίο μεν είναι προσιτό στο στενό κύκλο των προσώπων της οικογένειας και των φίλων η πρόσβαση σε αυτόν όμως τρίτων επιτρέπεται μόνο υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Η ατομική σφαίρα τέλος, έχει σκοπό την προστασία του ατόμου υπό την έννοια της διατηρήσεως της ατομικότητας του και των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της προσωπικότητας του σε σχέση με τον κοινωνικό του περίγυρο. Στο πλαίσιο της ατομικής σφαίρας προστατεύεται το σύνολο της επαγγελματικής και κοινωνικής εν γένει δραστηριότητας του ανθρώπου Η έννοια της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας α) Η σχέση της με την αξία του ανθρώπο 12

13 Το δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας εννοιολογικώς συνδέεται στενότατα με την αξία του ανθρώπου, η οποία από την αναθεώρηση του 1975 έχει αποτελέσει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, αντικείμενο συνταγματικής διατάξεως (άρθρο 2 παρ.1). Η αξία, δηλαδή η αξιοπρέπεια του ανθρώπου κηρύσσεται πανηγυρικά πρωταρχική αξία της ελληνικής έννομης τάξεως, δεδομένου ότι «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχικήν υποχρέωσιν της Πολιτείας» (άρθρο 2, παράγραφος 1). Η ισότητα είναι προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας κάθε ατόμου. Αποτέλεσμα δε της ποικίλης δυνατής χρήσεως του δικαιώματος της ελεύθερης αναπτύξεως είναι οι διαφορές των ατόμων, τις οποίες το Σύνταγμα δεν μπορεί να εξαλείψει β) Τα στοιχεία της διατάξεως Το δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας αναγνωρίζεται στους ανθρώπους, Έλληνες και αλλοδαπούς. 2 Ο χαρακτήρας του άρθρου 5 1 είναι δυναμικός. Δεν πρόκειται απλώς για στατικό δικαίωμα, που δεν πρέπει να προσβάλλεται από το Κράτος, αλλά το δικαίωμα αυτό δίδει στον άνθρωπο την πρωτοβουλία να καθορίζει εκείνος πώς θα αναπτυχθεί και πώς θα συμμετάσχει στη ζωή της Χώρας. Οι προσδιορισμοί της ζωής της Χώρας ως κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής, έχουν σκοπό να άρουν εκ των προτέρων κάθε αμφιβολία για την έκταση εφαρμογής της διατάξεως. Καλύπτονται όλες οι δυνατές εκφάνσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας. 2 Σύνταγμα της Ελλάδος άρθρο 5 παράγραφος 2 13

14 2.1.2.γ) Τα όρια του δικαιώματος Η διατύπωση του δικαιώματος της ελεύθερης αναπτύξεως της Προσωπικότητας στο άρθρο 5 1 του Συντάγματος, φανερώνει ότι η γενική ελευθερία, απόρροια της αξίας του ανθρώπου, δεν είναι καθόλου απεριόριστη. Το δικαίωμα αναγνωρίζεται στον καθένα, μόνον «εφ' όσον (αυτός) δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη». Αυτή η συνταγματική επιφύλαξη δεν επιβάλλεται στα άλλα ατομικά δικαιώματα με τη μορφή ανώτερης αρχής. Αλλά και αυτά δεν υπόκεινται κατ' ευθείαν στην επιφύλαξη του άρθρου 5 1, που αντίθετα περιορίζει άμεσα την γενική ελευθερία, όταν αυτή δεν λαμβάνει τη μορφή των επιμέρους δικαιωμάτων. Τέλος, με την επιφύλαξη του άρθρου 5 1 διακηρύσσεται ότι καμία ελευθερία, ούτε επί μέρους ατομικό δικαίωμα, δεν είναι χωρίς περιορισμό. Έτσι, συνάγεται ερμηνευτικός κανόνας για όλες τις επί μέρους ελευθερίας: η ελευθερία επιδέχεται πάντοτε εκείνα τα όρια, χωρίς τα οποία δεν θα μπορούσε να υπάρξει καμία ελευθερία Οριοθέτηση των δικαιωμάτων γενικά Προτού ασχοληθούμε με την ανάλυση του όρου που μας απασχολεί, θα ήταν χρήσιμο να διευκρινίσουμε τον όρο «οριοθέτηση» των δικαιωμάτων. Οριοθέτηση (ή προσδιορισμός των συνταγματικών δικαιωμάτων), είναι ο με διατάξεις δικαίου πραγματοποιούμενος καθορισμός του γενικού τους περιεχομένου. Η οριοθέτηση διακρίνεται σε ειδική και γενική. Ειδική οριοθέτηση είναι ο με ειδικές διατάξεις 14

15 πραγματοποιούμενος καθορισμός του γενικού περιεχομένου κάθε συγκεκριμένου θεμελιώδους δικαιώματος. Παράλληλα, γενική οριοθέτηση είναι ο με γενικές διατάξεις καθορισμός του γενικού περιεχομένου του δικαιώματος. Κάθε θεμελιώδες δικαίωμα δεν είναι γενικό και αόριστο. Αντίθετα, έχει περιεχόμενο ορισμένο και συγκεκριμένο. Αυτή η ίδια η «ρύθμιση» του θεμελιώδους δικαιώματος συνεπάγεται την συγκεκριμενοποίηση του, την ειδική του διαμόρφωση. Έχει ιδιαίτερη σημασία να τονιστεί ότι η χάραξη της σφαίρας του γενικού περιεχομένου δεν αποτελεί κατά κυριολεξία «περιορισμό», αλλά «προσδιορισμό» του δικαιώματος. Το δικαίωμα είναι μέγεθος νομικό. Επομένως, ο καθορισμός του δεν μπορεί παρά να πραγματοποιείται με διατάξεις δικαίου. Η αποτύπωση των ορίων του δικαιώματος, είναι έργο του συντακτικού και δευτερευόντως του κοινού νομοθέτη. Τα θεμελιώδη δικαιώματα είναι συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα, κατά συνέπεια ο προσδιορισμός του περιεχομένου τους πραγματοποιείται με διατάξεις συνταγματικές Τα δικαιώματα των άλλων Τον χαρακτήρα της γενικής οριοθέτησης έχουν και τα οριζόμενα στο άρθρο 5 παρ. 1 «δικαιώματα των άλλων». Ο συντακτικός νομοθέτης εννοεί με τη διάταξη αυτή κυρίως τα θεμελιώδη δικαιώματα όλων των άλλων φορέων, αφού «τα δικαιώματα των άλλων», είναι όλα τα ατομικά δικαιώματα, είτε προκύπτουν από το νόμο είτε από σύμβαση. Η οριοθέτηση αυτή είναι περίπου αυτονόητη. Και κατά κάποιο τρόπο περιέχεται και στην 15

16 πρώτη οριοθέτηση του άρθρου 5 παράγραφος 1. Τα δικαιώματα («και» των άλλων) περιέχονται στο Σύνταγμα και κατοχυρώνονται για όλους τους φορείς. Επομένως, και στην περίπτωση αυτή, ο συντακτικός νομοθέτης αναγνωρίζει οριοθέτηση, που έτσι κι αλλιώς θα υπήρχε έστω κι αν δεν αναγραφόταν ρητά στη διάταξη του άρθρου 5 παράγραφος 1. Ο συντακτικός νομοθέτης θέτει βασική αρχή της συνολικής έννομης τάξης, τον σεβασμό των δικαιωμάτων των άλλων. Η άσκηση οποιουδήποτε δικαιώματος, πολιτικού, κοινωνικού ή οικονομικού, δεν επιτρέπεται εφόσον προσβάλει τα δικαιώματα των άλλων. Η ελεύθερη δράση του ατόμου στην κοινωνία «περιορίζεται» κατά κυριολεξία οροθετείται από τα δικαιώματα των άλλων, δηλαδή τόσο από τα συνταγματικά δικαιώματα, όσο και από τα δικαιώματα που προβλέπονται από την κοινή νομοθεσία. Η συνταγματική αυτή οριοθέτηση της δράσης του ατόμου, αποτελεί ρητή αναγνώριση της αμυντικής ενέργειας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ενέργειας που περιέχει αξίωση για αποχή από κάθε επιθετική ενέργεια. Το άτομο κατά τη δράση του, οφείλει να μην προσβάλλει, δηλαδή να σέβεται τα συνταγματικά δικαιώματα των άλλων. Κατά τη δράση του το άτομο οφείλει να μην παραβιάζει την ανθρώπινη αξία και τα συνταγματικά δικαιώματα των άλλων, και στο συνταγματικό αυτό περιορισμό ή οριοθέτηση της δράσης του ανθρώπου, περιέχεται η απόλυτη αμυντική ενέργεια των ατομικών δικαιωμάτων. Όπως το Σύνταγμα, έτσι και «τα δικαιώματα των άλλων», δεν παρέχουν στον κοινό νομοθέτη εξουσία εισαγωγής αόριστων περιορισμών ή οριοθετήσεων. Η συνταγματική δραστηριότητα δεσμεύεται από τις συνταγματικές διατάξεις τόσο κατά την 16

17 αναγνώριση, όσο και από την οριοθέτηση δικαιωμάτων από το κοινό δίκαιο Η προστασία της προσωπικότητας στα πλαίσια του Ιδιωτικού Δικαίου. 2.2.Α) Η προστασία της προσωπικότητας στον Αστικό Κώδικα (Άρθρο 57 Α.Κ. ) Το ιδιωτικού δικαίου δικαίωμα της προσωπικότητας διατυπώνεται στη γενική ρήτρα της ΑΚ 57, μέσω της οποίας αναγνωρίζεται ένα γενικό απόλυτο δικαίωμα του προσώπου, μέσω του οποίου εξασφαλίζεται η προστασία του προσώπου και γενικότερα η προάσπιση της αξίας του ανθρώπου. Η ΑΚ 57 3 αποτελεί συγκερασμό των συνταγματικών διατάξεων των άρθρων 2 παρ.1 και 5 παρ.1, κατά τρόπο ώστε στο ιδιωτικού δικαίου δικαίωμα της προσωπικότητας περιλαμβάνεται ο σεβασμός της αξίας του ανθρώπου που αποτελεί τον απαραβίαστο πυρήνα του δικαιώματος όσο και η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Είναι συνεπώς και εδώ δυνατό να γίνει διάκριση ανάμεσα στη στατική πλευρά της προσωπικότητας, η οποία και συμπίπτει με την αναγνωρισμένη στον άνθρωπο αξία, και μια δυναμική πλευρά που ταυτίζεται με την ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας. Προσβολή της προσωπικότητας κατά ΑΚ 57 δεν σημαίνει άλλο παρά σύγκρουση δυο ομοειδών δικαιωμάτων: του προσβαλλομένου φορέα αφενός, ο οποίος υπέστη προσβολή κατά κανόνα στη στατική πλευρά της 3 Ι. Καρακώστα Προσβολή Προσωπικότητας και right of publicity ΔΙΜΕΕ 2006 σελ

18 προσωπικότητας του( προσβολή της τιμής, του ονόματος, του ιδιωτικού βίου, κ.λ.π )και του προσβάλλοντος το δικαίωμα αφετέρου, του οποίου τίθεται υπό κρίση η ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας, που εκδηλώνεται μέσω της επιδίκου συμπεριφοράς του(δημοσίευμα, συλλογή και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων). Ωστόσο ενόψει της σύγκρουσης των προστατευόμενων αγαθών με τη προστατευόμενη προσωπικότητα των άλλων, ή με το συμφέρον της ολότητας θα πρέπει να αξιολογούνται και να σταθμίζονται οι περιπτώσεις για την διαπίστωση της ύπαρξης ή όχι, προσβολής του δικαιώματος της προσωπικότητας και και κατά πόσο είναι παράνομο ή όχι 4. Ο προσβαλλόμενος έχει το δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον ενώ δεν αποκλείεται και αξίωση αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις για αδικοπραξίες. Προσβολή της προσωπικότητας υπάρχει σε κάθε περίπτωση μειωτικής παρέμβασης στη σφαίρα της από τρίτο. Από τη διατύπωση της ΑΚ 57 διαφαίνεται ότι ενσυνείδητα ο νομοθέτης απέφευγε να οριοθετήσει το δικαίωμα της προσωπικότητας επιτρέποντας έτσι τη συνεχή διεύρυνση του δικαιώματος αυτού. Υπό την έννοια αυτή, η γενική ρήτρα της ΑΚ 57 είναι δυνατόν να χαρακτηριστεί ως κατευθυντηρία αρχή για τον ερμηνευτή του δικαίου διότι η έννοια της προσωπικότητας αποτελεί αντικείμενο αναζητήσεως και όχι προκαθορισμένη διάσταση. Ιδιαιτέρα κρίσιμη είναι συνεπώς, η εφαρμογή της διατάξεως στις καθέκαστων περιπτώσεις από τη νομολογία, η οποία καλείται να χαρακτηρίσει συγκεκριμένες εκδηλώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας ως εκφάνσεις της προσωπικότητας και να υπάγει τα συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά σε έναν κανόνα ο οποίος, από άποψη 4 Αστικό Δίκαιο Γενικές Αρχές-Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου 2004 σελ

19 περιεχομένου, θυμίζει περισσότερο επιταγή της ηθικής παρά νομική διάταξη. Η σύγχρονη τάση αναγορεύσεως των αξιών προστασίας στοιχείων της προσωπικότητας σε δικαιώματα, όπως για παράδειγμα η πρόταση για αναγνώριση ενός δικαιώματος επί του ιδίου χαρακτήρα το οποίο θα απαγορεύει τη δημοσίευση ψυχαναλυτικών εκτιμήσεων και γραφολογικών γνωματεύσεων γύρω από το χαρακτήρα ενός προσώπου ή ακόμα ενός ειδικού δικαιώματος επί του προφορικού λόγου συνεπαγομένου την απαγόρευση υποκλοπής και δημοσίευσης συνομιλίας ή ενός δικαιώματος της εξ αίματος καταγωγής, τα οποία δύσκολα μπορούν να θεωρηθούν δικαιώματα, οδηγεί σε μια αμφίβολης λειτουργικότητας και σκοπιμότητας υπερπαραγωγή δικαιωμάτων. Η προσπάθεια θεωρητικού προσδιορισμού του περιεχομένου της προσωπικότητας 5 κατά τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δυνατή, μέσω υπαγωγής, η εφαρμογή της γενικής διατάξεως στις επιμέρους περιπτώσεις προσκρούει στη νομική πρακτική, η οποία απέδειξε ότι, εφόσον με τη προσβολή δεν θίγεται ο πυρήνας του δικαιώματος, δηλαδή η αξία του ανθρώπου, είναι αναγκαία η στάθμιση συμφερόντων και προστατευτέων έννομων αγαθών, πράγμα το οποίο απεδέχθη τελικώς και η θεωρία. Από τη διαδικασία αυτή δεν εξαιρούνται τα επιμέρους αγαθά της προσωπικότητας τα οποία, ως αμέσως συνδεδεμένα με τον άνθρωπο δεν είναι δυνατόν να αριθμηθούν ούτε να ιεραρχηθούν. Η ιδία φύση συνεπώς των επιμέρους έννομων αγαθών επιβάλλει σε κάθε περίπτωση τη στάθμιση αγαθών και συγκρουόμενων συμφερόντων προκειμένου να ενταχθούν στο πεδίο προστασίας της ΑΚ 57. Η γενική διατύπωση της ΑΚ 57 θέτει όμως το ερώτημα: Μήπως λόγω της εκτάσεως και του ασαφούς της έννοιας της προσωπικότητας 5 Ι. Καρακώστα Προσωπικότητα και τυπος σελ.55 19

20 θίγεται η αρχή της ασφάλειας του δικαίου; Μήπως τελικά θα πρέπει να χαραχθούν τα όρια της προσωπικότητας στον χώρο του δικαίου 2.2.Β) Όρια του δικαιώματος της προσωπικότητας στον Αστικό Κώδικα Καθορισμός του περιεχομένου της προσωπικότητας μέσω περιοριστικής απαριθμήσεως των περιλαμβανομένων σε αυτήν αγαθών δεν είναι δυνατός. Τυπικό αντικείμενο προστασίας αποτελούν οι εκφάνσεις της προσωπικότητας που δεν είναι δυνατό να αποσπαστούν από τον φορέα της είτε διότι γεννιέται με αυτές (π.χ. τιμή, ελευθερία κινήσεως) είτε διότι αποκτώνται κατά τη διάρκεια της ζωής του (π.χ. πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις), καθώς και δικαιώματα τα οποία είναι μεν δυνατόν να αποσπαστούν από τον φορέα (π.χ. προϊόντα διάνοιας), θεωρούνται όμως αμέσως συνδεδεμένα με αυτόν. Στην τελευταία όμως περίπτωση γεννάται το ερώτημα ποια αγαθά του εξωτερικού κόσμου συνδέονται με τον άνθρωπο με αξιολογική σχέση τέτοια, ώστε οι παράνομες επενέργειες επ αυτών να συνιστούν προσβολή της προσωπικότητας του συγκεκριμένου ανθρώπου. Σύμφωνα με τον καντιανό ορισμό 6, το ιδιωτικό δικαίωμα συνδέεται τόσο στενά με το υποκείμενο, ώστε η άσκηση του δικαιώματος από τρίτο χωρίς τη θέληση του φορέως, να συνιστά προσβολή. Ιδιωτικό δικαίωμα κατά την άποψη αυτή είναι το προσήκον σε κάθε άνθρωπο, η προσβολή του οποίου συνιστά και προσβολή της προσωπικότητας του φορέως. 6 Ι. Καρακώστα Προσωπικότητα και τυπος σελ.52 20

21 3. Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΩΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΕΚΦΑΝΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ 3.1) Το αντικείμενο της προστασίας προσωπικών δεδομένων Από τα προβλήματα που προέκυψαν από την τεχνολογική ανάπτυξη στη σύγχρονη εποχή και την ολοένα αυξανομένη εξάπλωση του φαινόμενου της παγκοσμιοποίησης ανέκυψε το ζήτημα της προστασίας των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, των οποίων η επεξεργασία και η χρήση, προσβάλλει έντονα την ιδιωτική ζωή του ατόμου. Η προσωπικότητα του ατόμου και ειδικότερα το δικαίωμα της προστασίας της ιδιωτικής του ζώνης, η σφαίρα του απορρήτου,και γενικότερα το δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και αλλά θεμελιώδη συνταγματικά δικαιώματα παραβιάζοντας καθημερινά με κίνδυνο την οριστική απώλεια τους.τα προβλήματα αυτά αντιμετωπιστήκαν από τους νομοθέτες με ειδικές ρυθμίσεις οι οποίες συγκροτούν το δίκαιο της προστασίας προσωπικών δεδομένων, που στόχο έχει την προστασία του ατόμου από τους κινδύνους που προκαλούνται από την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων που το αφορούν. Κορμός προστασίας των προσωπικών δεδομένων στην Ελλάδα είναι ο νόμος 2472/1997, με τον οποίο θεσμοθετείται ένα σαφές πλαίσιο προστασίας των προσωπικών δεδομένων με κανόνες ουσιαστικούς, οργανωτικούς, διαδικαστικούς και κυρωτικούς. Αυτοί οι κανόνες χρησιμεύουν ουσιαστικά στην οριοθέτηση της συνταγματικά ανεκτής επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτηρα. 21

22 3.2. Ευρωπαϊκή προσέγγιση και ιστορικό Η ημέρα της 28ης Ιανουαρίου επελέγη ως μέρα προστασίας Προσωπικών Δεδομένων καθώς στις θεσπίστηκε η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προστασία από την αυτοματοποιημένη επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, η Σύμβαση 108, στους κόλπους του Συμβουλίου της Ευρώπης 7. Το κείμενο αυτό αποτελεί το πρώτο νομικά δεσμευτικό διεθνές κείμενο του ευρωπαϊκού χώρου για την προστασία προσωπικών δεδομένων. Η Ελλάδα επικύρωσε τη Σύμβαση 12 χρόνια μετά, με την ψήφιση του Ν.2068/1992. Η σημασία αυτής της Μέρας δεν είναι μόνο συμβολική. Καθιερώνεται για να θυμίσει ότι ένα ατομικό δικαίωμα δεν "απονέμεται", αλλά κατακτάται από τους πολίτες. Ουσιώδες στοιχείο για την πραγματική λειτουργία των θεσμών της προστασίας δεδομένων είναι η ενημέρωση και ενεργοποίηση των πολιτών. Αν οι πολίτες μάθουν να ασκούν τα συγκεκριμένα δικαιώματα που τους παρέχει η προστασία δεδομένων και απαιτούν την εφαρμογή τους, η απέναντι πλευρά (που δεν είναι μόνο το Κράτος, αλλά και οι ιδιώτες που επεξεργάζονται προσωπικά δεδομένα) θα συνειδητοποιήσει ότι οφείλει να σέβεται τη νομοθεσία και να αυτοπεριορίζεται. 3.2.Α)Η Σύμβαση 108/

23 Τις εργασίες για το τελικό κείμενο της σύμβασης 108 επιφορτίστηκε μια διακυβερνητική επιτροπή εμπειρογνωμόνων από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η σύμβαση υιοθετήθηκε παρά την ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και συγκεκριμένα του άρθρου 8 της, το οποίο αναφέρεται στο σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής αλλά δε γίνεται ειδική μνεία στο δικαίωμα προστασίας προσωπικών δεδομένων. Σκοπός και αντικείμενο της σύμβασης 108/ είναι να εξασφαλίσει σε κάθε άτομο ανεξαρτήτως εθνικότητας και κατοικίας, σεβασμό των δικαιωμάτων του και των θεμελιωδών του ελευθεριών, και κυρίως του ιδιωτικού βίου σε σχέση με την επεξεργασία των προσωπικών του δεδομένων. Η σύμβαση αυτή που ισχύει τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, ενώ θέτει τις βασικές αρχές για την προστασία των προσωπικών δεδομένων δηλαδή περιέχει ουσιαστικές ρυθμίσεις, δεν είναι άμεσα εφαρμοστέα στα Συμβαλλόμενα κράτη ακόμη και μετά την κύρωση της 9, αλλά απαιτεί τη θέσπιση αντιστοίχων εθνικών κανόνων δικαίου. 3.2.B) Οι κοινοτικές οδηγίες και η Ελληνική εναρμόνιση Ωστόσο με τη συνεχή εξέλιξη της τεχνολογίας και την είσοδο στην κοινωνία της πληροφορίας, ήταν αναγκαίο να υπάρξει μια νέα νομοθεσία 8 _personal_data_2006.doc 9 /omilia proedrou kypros.doc. 23

24 σχετικά με την προστασία των Προσωπικών Δεδομένων 10, και εκ τούτου η κοινότητα εξέδωσε την «οδηγία 95/46/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 24ης Οκτωβρίου 1995για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών». Η 95/46/ΕΚ μπορεί να θεωρηθεί ως μία μοντέρνα εφαρμογή του θεμελιώδους δικαιώματος της ιδιωτικότητας, όπως προκύπτει και από το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στην εν λόγω Οδηγία οριοθετείται η νομιμότητα της επεξεργασίας (αρχή της νομιμότητας), τίθενται ποιοτικές προδιαγραφές επεξεργασίας των δεδομένων, κατοχυρώνεται η αρχή του σκοπού της επεξεργασίας, η αρχή της διαφάνειας ως προς το βαθμό και τον τρόπο συλλογής και επεξεργασίας των δεδομένων και ενδυναμώνεται η θέση των υποκειμένων των δεδομένων με δικαιώματα. Ιδιαίτερης σημασίας από την άποψη της ενίσχυσης του πλαισίου ρύθμισης και εφαρμογής των κανόνων θεωρούνται α) η πρόβλεψη δημιουργίας δημόσιων Αρχών ελέγχου οι οποίες επιφορτίζονται με τον έλεγχο της εφαρμογής των σχετικών εθνικών διατάξεων, β) η σύσταση ομάδας προστασίας και γ) η ενθάρρυνση εκπόνησης κωδίκων δεοντολογίας που αποσκοπούν να συμβάλουν στην ορθή εφαρμογή των εθνικών διατάξεων. 11 Η οδηγία για την προστασία των δεδομένων εφαρμόζεται σε «κάθε εργασία ή σειρά εργασιών που πραγματοποιείται σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα», και αποκαλείται «επεξεργασία» δεδομένων. Οι εργασίες αυτές 10 Αναφέρεται στο 4 ο άρθρο της αιτιολογικής σκέψης της οδηγίας 95/46 11 Β. Στρακαντούρα Επεξεργασία προσωπικών δεδομένων και προστασία της ιδιωτικότητας στο σύγχρονο περιβάλλον των βιβλιοθηκών και υπηρεσιών πληροφόρησης Διπλωματική εργασία

25 περιλαμβάνουν τη συλλογή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, την αποθήκευση, τη γνωστοποίησή τους, κλπ. Η οδηγία εφαρμόζεται στα δεδομένα που αποτελούν αντικείμενο επεξεργασίας με αυτοματοποιημένες διαδικασίες (π.χ. βάση δεδομένων υπολογιστή για πελάτες) και στα δεδομένα που αποτελούν τμήμα ή προορίζονται να αποτελέσουν τμήμα μη αυτοματοποιημένων «συστημάτων αρχειοθέτησης» και είναι προσβάσιμα σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια. (Για παράδειγμα, τα παραδοσιακά αρχεία σε χαρτί, όπως οι κάρτες αρχείων που περιλαμβάνουν στοιχεία των πελατών ταξινομημένες με αλφαβητική σειρά). Η οδηγία για την προστασία των δεδομένων δεν εφαρμόζεται σε δεδομένα που αποτελούν αντικείμενο επεξεργασίας για καθαρά προσωπικούς λόγους ή για δραστηριότητες των νοικοκυριών (π.χ. προσωπικό ηλεκτρονικό ημερολόγιο ή αρχείο με στοιχεία μελών της οικογένειας ή φίλων). Δεν εφαρμόζεται επίσης σε τομείς όπως η δημόσια ασφάλεια, η άμυνα ή η εφαρμογή της ποινικής νομοθεσίας που δεν εμπίπτουν στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της ΕΚ και παραμένουν προνόμιο των εθνικών κυβερνήσεων. Η εθνική νομοθεσία, κατά κανόνα, παρέχει προστασία στα φυσικά πρόσωπα στους τομείς αυτούς. 12 Ως αποτέλεσμα, τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα θα έχουν ισότιμη προστασία σε όλη την Ένωση. Ζητήθηκε από τα δεκαπέντε κράτη μέλη της ΕΕ να εναρμονίσουν την εθνική τους νομοθεσία με τις διατάξεις της οδηγίας 95/46/ΕΚ έως τις 24 Οκτωβρίου Έτσι ο νόμος 2472/1997 είναι στην πράξη η εναρμόνιση του

26 ελληνικού δικαίου με την Οδηγία 95/46/ΕΚ, με τη θέσπισή του οποίου ο Έλληνας νομοθέτης αξιοποίησε την ευχέρεια που του παρείχε η Οδηγία και επεδίωξε ένα υψηλότερο επίπεδο προστασίας. 13 Ενώ ιδρύθηκε η ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων με σκοπό την εποπτεία και έλεγχο της τήρησης του νόμου αυτού. Επιπροσθέτως, υπάρχει μία άλλη οδηγία, η οδηγία 2002/58/EΚ, με αντικείμενο την προστασία της ιδιωτικής ζωής στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών η οποία τροποποιήθηκε με την οδηγία 2006/24/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 15ης Μαρτίου 2006 για τη διατήρηση δεδομένων που παράγονται ή υποβάλλονται σε επεξεργασία σε συνάρτηση με την παροχή διαθεσίμων στο κοινό υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών ή δημοσίων δικτύων επικοινωνιών. Τη συγκεκριμένη οδηγία (2006/24/ΕΚ) πρέπει τα κράτη- μέλη να την υιοθετήσουν έως τις 15 Σεπτεμβρίου 2007, και να ανακοινώσουν στην επιτροπή τις διατάξεις της. Ωστόσο μέχρι τις 15 Μαρτίου 2009 κάθε κράτος μέλος δύναται να αναβάλλει την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας ως προς τη διατήρηση δεδομένων επικοινωνίας που αφορούν την πρόσβαση στο Διαδίκτυο και τις υπηρεσίες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και τηλεφωνίας μέσω Διαδικτύου. Κάθε κράτος μέλος που σκοπεύει να κάνει χρήση της παρούσας παραγράφου ενημερώνει σχετικώς με δήλωσή του το Συμβούλιο και την Επιτροπή κατά την έκδοση της οδηγίας. 13 Σύμφωνα με την αιτιολογική σκέψη 10 της Οδηγίας, η προσέγγιση των εθνικών νομοθεσιών δεν πρέπει να οδηγήσει στην εξασθένηση της προστασίας που εξασφαλίζουν αλλά, αντιθέτως, πρέπει να έχει ως στόχο την κατοχύρωση υψηλού επιπέδου προστασίας στην Κοινότητα- 26

27 Στην προκειμένη περίπτωση η Ελλάδα δήλωσε ότι, κατ εφαρμογή της παραγράφου 3 του άρθρου 15, θα αναβάλει την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας ως προς τη διατήρηση δεδομένων επικοινωνίας που αφορούν την πρόσβαση στο Διαδίκτυο και τις υπηρεσίες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και τηλεφωνίας μέσω Διαδικτύου έως 18 μήνες μετά την εκπνοή της προβλεπόμενης στην παράγραφο 1 του άρθρου 15 προθεσμίας 14 Υπό την ισχύ του Συντάγματος του 1975/1981 προστατευόταν η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή, δεν υπήρχε όμως πρόβλεψη για την προστασία προσωπικών δεδομένων. Στην ιδιωτική ζωή περιλαμβανόταν μεταξύ άλλων και προστατευόταν καθετί που αφορά την υγεία του προσώπου, οι θρησκευτικές του πεποιθήσεις, η οικογενειακή συμπεριφορά του και η ερωτική του ζωή. Άλλωστε το δικαίωμα στην προστασία από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μπορούσε και να θεμελιωθεί και επί των συνταγματικών διατάξεων σεβασμού της αξίας του ανθρώπου και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας. Το θεμελιώδες όμως δικαίωμα του ανθρώπου στον πληροφοριακό αυτοκαθορισμό, το δικαίωμα του δηλαδή να γνωρίζει ποιος,που, πότε και για ποιο σκοπό υποβάλλει σε επεξεργασία τα προσωπικά του δεδομένα δεν προστατευόταν με τις παραπάνω Συνταγματικές διατάξεις διότι είναι αναποτελεσματική,ενόψει της ταχύτατης διακίνησης των πληροφοριών, η προστασία στην κλασσική αντιμετώπιση της εκ των υστέρων αντίδρασης της έννομης τάξης μετά την προσβολή δηλαδή του εννόμου αγαθού

28 Με το ψήφισμα της Ζ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων της 6 ης Απριλίου 2001, αναθεωρήθηκε το άρθρο 5 α, ενώ προστέθηκε στο Σύνταγμα η διάταξη του άρθρου 9 α (Καθένας έχει δικαίωμα προστασίας από τη συλλογή, επεξεργασία και χρήση, ιδίως με ηλεκτρονικά μέσα, των προσωπικών του δεδομένων, όπως νόμος ορίζει. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων διασφαλίζεται από ανεξάρτητη αρχή, που συγκροτείται και λειτουργεί, όπως νόμος ορίζει. ) με την οποία η προστασία των προσωπικών δεδομένων στην Ελλάδα κατοχυρώθηκε Συνταγματικά. Συγκεκριμένα με το νέο άρθρο 5Α εισάγονται δύο νέα δικαιώματα. Πρώτον, εισάγεται ρητά το δικαίωμα στην πληροφόρηση. Πρόκειται για το συνταγματικό δικαίωμα πρόσβασης στην πληροφόρηση, το οποίο συνάγεται βέβαια και από τον συνδυασμό μιας ευρείας δέσμης ισχυουσών διατάξεων όπως τα άρθρα 5 παρ. 1, 14 και 15 σε συνάρτηση και με τις διατάξεις διεθνών συνθηκών που διαθέτουν σχετικά αυξημένη τυπική ισχύ όπως το άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το νέο όμως συνταγματικό δικαίωμα αναφέρεται σε όλες τις πηγές πληροφόρησης, δημόσιες και ιδιωτικές, ενώ περιορισμοί μπορούν να επιβληθούν με νόμο στο πλαίσιο της αρχής της αναλογικότητας και μόνο για λόγους εθνικής ασφάλειας, καταπολέμησης του εγκλήματος και προστασίας δικαιωμάτων ή συμφερόντων τρίτων, όπως για παράδειγμα τα δικαιώματα πνευματικής ή βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Ιδιαίτερη σημασία για την ψηφιακή εποχή έχει η παράγραφος 2 του άρθρου 5Α που εισάγει το δικαίωμα συμμετοχής στην κοινωνία της πληροφορίας, δηλαδή στην τεχνολογική βάση πάνω στην οποία είναι οργανωμένη η νέα οικονομία και η ψηφιακή εποχή. Το κράτος αναλαμβάνει για τον σκοπό αυτό την υποχρέωση να διευκολύνει τεχνικά, θεσμικά, 28

29 οικονομικά, εκπαιδευτικά και με κάθε άλλο πρόσφορο και αναγκαίο τρόπο την πρόσβαση στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά αλλά και την παραγωγή, ανταλλαγή και διάδοσή τους. Σε κάθε πάντως περίπτωση διασφαλίζεται το δικαίωμα στον ιδιωτικό βίο (άρθρο 9), το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων (άρθρο 9Α) και το απόρρητο των τηλεπικοινωνιών και γενικά της ανταπόκρισης (άρθρο 19). Με την αναθεώρηση προστίθεται το άρθρο 9Α που κατοχυρώνει και ρητά πλέον το ατομικό δικαίωμα προστασίας απέναντι στη συλλογή, αποθήκευση και επεξεργασία, με συμβατικό ή ηλεκτρονικό τρόπο των προσωπικών πληροφοριών και δεδομένων. Πρόκειται για τη συνταγματική επιβεβαίωση και επιστέγαση των βημάτων που έχει κάνει ήδη η ελληνική έννομη τάξη με την υπογραφή της σχετικής σύμβασης του 1981 του Συμβουλίου της Ευρώπης (η οποία κυρώθηκε με το νόμο 2068/1992), με την εναρμόνιση προς τη σχετική Κοινοτική Oδηγία 95/46ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και ιδίως με την ψήφιση του νόμου 2472/ Σχόλια του γενικού εισηγητή της πλειοψηφίας, καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου, Ευάγγελου Βενιζέλου 29

30 4.Ο ΝΟΜΟΣ 2472/ Αντικείμενο Το άρθρο 1 του νόμου προσδιορίζει το αντικείμενο του, το οποίο συνίσταται στη θέσπιση των προϋποθέσεων για την επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα με στόχο την προστασία των δικαιωμάτων και των προσωπικών ελευθεριών των φυσικών προσώπων και της ιδιωτικής ζωής. Το πεδίο και η παρεχομένη έκταση προστασίας εξειδικεύεται στις επιμέρους διατάξεις του νόμου, οι οποίες συνιστούν ένα σύστημα ουσιαστικών προϋποθέσεων, κυρώσεων και ελέγχου της επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων. 4.2.Βασικοί όροι Οι ορισμοί των βασικών όρων που χρησιμοποιούνται στον 2472/97 περιλαμβάνονται στο άρθρο 2. Η διατύπωση των ορισμών αυτών έγινε με βάση τους αντιστοίχους της κοινοτικής οδηγίας, με εξαίρεση τον ευρύ ορισμό των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και τον ορισμό της έννοιας του αρχείου.οι ορισμοί αυτοί έχουν ως εξής : Καταρχήν ως «δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα» 16 νοείται κάθε πληροφορία που αναφέρεται στο υποκείμενο των δεδομένων, ενώ στην έννοια αυτή δεν εμπίπτουν τα στατιστικής φύσεως συγκεντρωτικά στοιχεία. Μια ιδιαίτερη κατηγορία προσωπικών δεδομένων είναι τα «ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα» 17 στα 16 Άρθρο 2 εδάφιο α) 17 Άρθρο 2 εδάφιο β) 30

31 οποία περιλαμβάνονται όσα αφορούν τη φυλετική ή εθνική προέλευση, τα πολιτικά φρονήματα, τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές τοποθετήσεις, τη συμμετοχή σε ένωση, σωματείο ή συνδικαλιστική οργάνωση, την υγεία, την κοινωνική πρόνοια, και την ερωτική ζωή καθώς και τα σχετικά με ποινικές διώξεις και καταδίκες. «Υποκείμενο των δεδομένων» 18 θεωρείται το φυσικό πρόσωπο στο οποίο αναφέρονται τα δεδομένα και του οποίου η ταυτότητα είναι γνωστή ή μπορεί να εξακριβωθεί. Ως «επεξεργασία προσωπικών δεδομένων» 19 θεωρείται κάθε εργασία ή σειρά εργασιών από το δημόσιο, ή ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ, ή φυσικά πρόσωπα, με ή χωρίς τη βοήθεια αυτοματοποιημένων μεθόδων, που πραγματοποιείται σε προσωπικά δεδομένα. Εξειδικευμένη αναφορά γίνεται στη «διασύνδεση» 20, η οποία αποτελεί μορφή επεξεργασίας που συνίσταται στη δυνατότητα συσχέτισης των δεδομένων ενός αρχείου με δεδομένα αρχείου ή αρχείων που τηρούνται από άλλον ή άλλους υπεύθυνους επεξεργασίας ή που τηρούνται από τον υπεύθυνο για άλλο σκοπό.συναφής είναι και η έννοια του «αρχείου δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα» 21 το οποίο νοείται ως το σύνολο δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα τα οποία μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας. Ο κύκλος των προσώπων στα οποία αναφέρονται οι ρυθμίσεις του νόμου περιλαμβάνει: α)τον «υπεύθυνο επεξεργασίας» 22 δηλαδή οποιονδήποτε καθορίζει τον σκοπό και τον τρόπο επεξεργασίας των δεδομένων β) «τον εκτελούντα την επεξεργασία» 23 δηλαδή οποιονδήποτε επεξεργάζεται προσωπικά δεδομένα για λογαριασμό υπευθύνου 18 Άρθρο 2 εδάφιο γ) 19 Άρθρο 2 εδάφιο δ) 20 Άρθρο 2 εδάφιο στ) 21 Άρθρο 2 εδάφιο ε) 22 Άρθρο 2 εδάφιο ζ) 23 Άρθρο 2 εδάφιο η) 31

32 επεξεργασίας γ) τον «τρίτο» 24 ήτοι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή Δημόσια Αρχή ή Οργανισμό, εκτός από το υποκείμενο των δεδομένων και τα προηγούμενα πρόσωπα που ενεργεί υπό την άμεση εποπτεία ή για λογαριασμό υπευθύνου επεξεργασίας και τέλος δ) τον «αποδέκτη» 25 ήτοι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή Δημόσια Αρχή ή Οργανισμό, στον οποίο μεταδίδονται τα προσωπικά δεδομένα ανεξαρτήτως αν πρόκειται για τρίτο ή όχι. Η «συγκατάθεση του υποκειμένου των δεδομένων» 26 η οποία αποτελεί αυτοτελή όρο νομιμότητας της επεξεργασίας έχει ιδιαίτερη αξία και για το λόγω αυτό ο ορισμός της δίνεται λεπτομερώς στη διάταξη του άρθρου 2. Κατά τη διάταξη αυτή ως συγκατάθεση νοείται κάθε ελεύθερη, ρητή και ειδική δήλωση βουλήσεως η οποία εκφράζεται με τρόπο σαφή και με πλήρη επίγνωση και με την οποία το υποκείμενο των δεδομένων, αφού προηγουμένως ενημερωθεί, δέχεται να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας τα προσωπικά δεδομένα που το αφορούν. Η ενημέρωση αυτή περιλαμβάνει πληροφόρηση τουλάχιστον για το σκοπό της επεξεργασίας, τα δεδομένα ή τις κατηγορίες δεδομένων που αφορά η επεξεργασία τους αποδέκτες ή τις κατηγορίες αποδεκτών των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα,καθώς και το όνομα την επωνυμία και τη διεύθυνση του υπευθύνου επεξεργασίας και τυχόν εκπροσώπων του. Κεντρική θέση στο δίκαιο της προστασίας προσωπικών δεδομένων έχει το δικαίωμα του πληροφοριακού αυτοκαθορισμού. Καθένας έχει το δικαίωμα να ξέρει ποιός, που και για ποιό σκοπό επεξεργάζεται τα προσωπικά του δεδομένα. Άρα, η επεξεργασία αυτών των πληροφοριών πρέπει να γίνεται με πλήρη διαφάνεια έναντι του υποκειμένου των 24 Άρθρο 2 εδάφιο θ) 25 Άρθρο 2 εδάφιο ι) 26 Άρθρο 2 εδάφιο ια) 32

33 δεδομένων. Ωστόσο με απόφαση της Αρχής, μπορεί να αρθεί εν όλω ή εν μέρει η υποχρέωση ενημέρωσης του υποκειμένου εφ όσον η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα γίνεται για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για τη διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων 27. Επίσης, η υποχρέωση ενημέρωσης δεν υφίσταται όταν η συλλογή γίνεται αποκλειστικά για δημοσιογραφικούς σκοπούς και αφορά δημόσια πρόσωπα Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την νομιμότητα της επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων Ο Ν. 2472/1997 προβλέπει στα 4 έως 8 τις προϋποθέσεις, υπό τις οποίες είναι θεμιτή η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Με τη διάταξη του άρθρου 4 καθίσταται σαφές ότι οι επιδιωκόμενοι με την επεξεργασία στόχοι πρέπει να καθορίζονται ήδη κατά τη συλλογή δεδομένων προκειμένου και στη συνεχεία να παρασχεθεί η δυνατότητα στον ενδιαφερόμενο να παρέχει τη συγκατάθεση του. Επίσης, σύμφωνα με τη διάταξη αυτή τα προσωπικά δεδομένα πρέπει να συλλέγονται κατά τρόπο θεμιτό και νόμιμο και να υφίστανται θεμιτή και νόμιμη επεξεργασία εν όψει των σκοπών αυτών. Ακόμη η διάταξη του άρθρου 4 ορίζει ότι τα δεδομένα πρέπει να είναι συναφή, πρόσφορα, και όχι περισσότερα από όσα απαιτούνται σε σχέση με τον σκοπό της επεξεργασίας. Καθιερώνεται έτσι η αρχή της απαγόρευσης της συσσώρευσης πληροφοριών για μελλοντικές ανάγκες.η πολύ σημαντική αυτή αρχή ισχύει ακόμη και για την περίπτωση 27 Άρθρο 11 παράγραφος 4) 28 Άρθρο 11 παράγραφος 5) 33

34 που οι σκοποί της επεξεργασίας είναι καθορισμένοι εκ των προτέρων. Περαιτέρω τα δεδομένα πρέπει να είναι ακριβή και εν ανάγκη επικαιροποιημένα, ενώ πρέπει να διατηρούνται σε μορφή τέτοια που να επιτρέπει τον προσδιορισμό της ταυτότητας τους μόνο όσο απαιτείται για την πραγματοποίηση των σκοπών συλλογής και επεξεργασίας τους. Όταν εκλείψει ο σκοπός αυτός, τότε τα δεδομένα πρέπει να διαγράφονται είτε να γίνονται ανώνυμα. Ο νόμος καθιερώνει κατά βάση ένα σύστημα κατασταλτικού ελέγχου της επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων. Προληπτικός έλεγχος καθιερώνεται κατ εξαίρεση στις περιπτώσεις όπου απαιτείται η άδεια της Αρχής για τη νομιμότητα της επεξεργασίας ήτοι κατά την επεξεργασία ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, τη διασύνδεση αρχείων και τη διασυνοριακή ροή δεδομένων. Η προστασία του νόμου προσανατολίζεται κατ αρχήν στην προληπτική λειτουργία, δηλαδή στην εκ των προτέρων νομιμοποίησης της συλλογής επεξεργασίας και χρήσης δεδομένων και όχι στον κατασταλτικό έλεγχο της εν λόγω νομιμότητας. Ως κανόνας ορίζεται ότι η επεξεργασία επιτρέπεται μόνο όταν το υποκείμενο των δεδομένων έχει δώσει τη συγκατάθεση του (άρθρο 5), ενώ οι λοιπές προϋποθέσεις νομιμότητας τίθενται ως εξαιρέσεις. Περίπτωση κατά την οποία θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι επιτρέπεται χωρίς συγκατάθεση η διαχείριση προσωπικών δεδομένων είναι και όταν με αυτή την επεξεργασία ικανοποιείται δημόσιο συμφέρον που είναι υπέρτερο από την προστασία της προσωπικότητας. 29 Σύμφωνα με την 29 Κ. Δαφέρμος ΤΟ ΒΗΜΑ 14/01/

35 Οδηγία 1122/2000 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα: "1. Η λήψη και επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα με κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης που λειτουργεί μονίμως, συνεχώς ή κατά τακτά χρονικά διαστήματα δεν επιτρέπεται, διότι προσβάλλει την προσωπικότητα και την ιδιωτική ζωή του ατόμου. 2. Κατ εξαίρεση, τέτοιου είδους λήψη ( μόνιμη, συνεχής ή κατά τακτά χρονικά διαστήματα ) και επεξεργασία είναι νόμιμη, χωρίς τη συγκατάθεση του υποκειμένου, υπό τις προϋποθέσεις του ν.2472/1997, εφ όσον ο σκοπός της επεξεργασίας είναι η προστασία προσώπων ή αγαθών ή η ρύθμιση της κυκλοφορίας." Σύμφωνα με μια άλλη Οδηγία της Αρχής (115/2001), η χρήση βιντεοεπιτήρησης στο χώρο της εργασίας πρέπει να είναι απολύτως περιορισμένη στο μέτρο του αναγκαίου. Κατά την ίδια Οδηγία, ακόμη και όταν υπάρχει συγκατάθεση του εργαζομένου, αυτή δεν νομιμοποιεί την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, γιατί θεωρείται ότι εξ ορισμού η συγκατάθεση που παρέχει ένας εργαζόμενος στον εργοδότη του δεν είναι "ελεύθερη", αφού αν την αρνηθεί ενδεχομένως να έχει αρνητικές επιπτώσεις κατά την εκτέλεση της εργασίας και εν γένει της εργασιακής σχέσης. 30 Κατ εξαίρεση, η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων επιτρέπεται και για άλλους πέντε λόγους: α) Όταν είναι αναγκαία για την εκτέλεση σύμβασης στην οποία συμβαλλόμενο είναι το υποκείμενο. β) Όταν είναι αναγκαία για την εκπλήρωση νομικής υποχρέωσης του υπεύθυνου επεξεργασίας. γ) Όταν είναι αναγκαία για τη διαφύλαξη ζωτικού συμφέροντος του υποκειμένου των δεδομένων, όταν δεν τελεί σε νομική ή φυσική αδυναμία να δώσει τη συγκατάθεσή του. δ) Όταν είναι αναγκαία για

36 την εκτέλεση έργου δημόσιου συμφέροντος. ε) Όταν είναι απολύτως αναγκαία για την ικανοποίηση του έννομου συμφέροντος που επιδιώκει ο υπεύθυνος επεξεργασίας και υπό τον όρο ότι τούτο υπερέχει προφανώς των δικαιωμάτων και συμφερόντων του υποκειμένου και δεν θίγονται οι θεμελιώδεις ελευθερίες του 31. Αυτοί οι 5 νόμιμοι λόγοι που επιτρέπουν επίσης την συλλογή και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων είναι οι μόνες περιπτώσεις σύννομης συμπεριφοράς, σύμφωνα με το ελληνικό και το ευρωπαϊκό δίκαιο. Ισχύουν και στα 25 κράτη μέλη της ΕΕ, έχουν αναγνωριστεί ως οι μόνοι έγκυροι από το Συμβούλιο της Ευρώπης (Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προστασία προσωπικών δεδομένων), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και τις 25 ανεξάρτητες Αρχές Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων των κρατών μελών. Επειδή ορισμένα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ειδικά σε χώρες που δεν είχαν παράδοση στην προστασία προσωπικών δεδομένων πριν το 1995 που εκδόθηκε η σχετική Οδηγία, διαμαρτυρήθηκαν για περιορισμό της ελευθερίας της πληροφόρησης, λόγω του ειδικού καθεστώτος των προσωπικών πληροφοριών, η Οδηγία και οι Νόμοι Προστασίας Δεδομένων, περιλαμβάνουν ορισμένες προνομιακές ρυθμίσεις για το δημοσιογραφικό επάγγελμα. α) Δεν είναι υποχρεωτική η προηγούμενη ενημέρωση των υποκειμένων όταν η συλλογή και η επεξεργασία αφορά δημόσια πρόσωπα και γίνεται αποκλειστικά για δημοσιογραφικούς σκοπούς. β) Επιτρέπεται, κατ εξαίρεση, η επεξεργασία ακόμη και ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων (υγεία, ερωτική ζωή, φυλετική καταγωγή, ποινικές καταδίκες, θρησκευτικές πεποιθήσεις), αλλά μόνο για δημόσια πρόσωπα, μόνο για 31 Άρθρο 5 παράγραφος 1 36