Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής ΤΕ. Επιχειρηματικά Μοντέλα Ανοιχτού Λογισμικού. Άννα Ρήγα (ΑΜ: Τ03134)

Transcript

1 ΑΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής ΤΕ Επιχειρηματικά Μοντέλα Ανοιχτού Λογισμικού ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Άννα Ρήγα (ΑΜ: Τ03134) Επιβλέπων: <Κακαρόντζας Γεώργιος, Επίκουρος καθηγητής> ΛΑΡΙΣΑ 2015

2 «Εγώ η Άννα Ρήγα, δηλώνω υπεύθυνα ότι η παρούσα Πτυχιακή Εργασία με τίτλο Επιχειρηματικά Μοντέλα Ανοικτού Λογισμικού είναι δική μου και βεβαιώνω ότι: Σε όσες περιπτώσεις έχω συμβουλευτεί δημοσιευμένη εργασία τρίτων, αυτό επισημαίνεται με σχετική αναφορά στα επίμαχα σημεία. Σε όσες περιπτώσεις μεταφέρω λόγια τρίτων, αυτό επισημαίνεται με σχετική αναφορά στα επίμαχα σημεία. Με εξαίρεση τέτοιες περιπτώσεις, το υπόλοιπο κείμενο της πτυχιακής αποτελεί δική μου δουλειά. Αναφέρω ρητά όλες τις πηγές βοήθειας που χρησιμοποίησα. Σε περιπτώσεις που τμήματα της παρούσας πτυχιακής έγιναν από κοινού με τρίτους, αναφέρω ρητά ποια είναι η δική μου συνεισφορά και ποια των τρίτων. Γνωρίζω πως η λογοκλοπή αποτελεί σοβαρότατο παράπτωμα και είμαι ενήμερος(-η) για την επέλευση των νομίμων συνεπειών» Άννα Ρήγα

3 Εγκρίθηκε από την τριμελή εξεταστική επιτροπή Τόπος: Ημερομηνία: ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 1 2 3

4 Περίληψη Στόχος της πτυχιακής είναι η ανάλυση των επιχειρηματικών μοντέλων του φαινομένου του ανοιχτού λογισμικού (Open Source Software), ποια είναι τα χαρακτηριστικά του κάθε μοντέλου, με μία αναφορά στο τέλος στους τρόπους που μπορούν κάποια μοντέλα να χρησιμοποιηθούν από τους φοιτητές-απόφοιτους πληροφορικής. Τα επιχειρηματικά μοντέλα του ανοιχτού λογισμικού είναι αρκετά και θα πρέπει να προτιμώνται διαφορετικά μοντέλα ανάλογα με την περίπτωση. Ένα παράδειγμα είναι το επιχειρηματικό μοντέλο της διπλής άδειας (dual licensing) ή της παροχής αμειβομένων υπηρεσιών γύρω από το ανοιχτό λογισμικό. Ακόμη γίνεται αναφορά στα πλεονεκτήματα που έχει το ανοικτό λογισμικό στις επιχειρήσεις. Κεντρικό θέμα σε σχέση με τα επιχειρηματικά μοντέλα του ανοιχτού λογισμικού το οποίο επίσης θα πρέπει να αναλυθεί επαρκώς είναι τα χαρακτηριστικά των αδειών ΕΛ/ΛΑΚ, ποίες είναι οι άδειες που χρησιμοποιούνται περισσότερο, πότε και πως δημιουργήθηκαν. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μία γενική αναφορά στο ΕΛ/ΛΑΚ, οι διαφορές του με το κλειστό λογισμικό και τα πλεονεκτήματα που μας προσφέρει.

5 Ευχαριστίες Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω τον εισηγητή της πτυχιακής μου εργασίας κύριο Κακαρόντζα Γεώργιο ο οποίος μου πρότεινε το θέμα της εργασίας και την βοήθεια που μου πρόσφερε καθ' όλη την διάρκεια της εκπόνησης της. Στην συνέχεια θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια μου που είναι πάντα δίπλα μου και στηρίζει κάθε προσπάθεια μου. Τέλος τις ευχαριστίες μου θα ήθελα να δώσω σε όλους τους καθηγητές του τμήματος για τις γνώσεις που μου προσέφεραν τα χρόνια των σπουδών μου. Άννα Ρήγα Οκτώβριος 2015

6 Περιεχόμενα ΠΕΡΊΛΗΨΗ...I ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ...III ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ...V 1 ΕΙΣΑΓΩΓΉ ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΤΟ ΑΝΟΙΧΤΌ ΛΟΓΙΣΜΙΚΌ ΠΩΣ ΚΑΙ ΑΠΌ ΠΟΊΟΥΣ ΠΑΡΆΓΕΤΑΙ ΤΟ ΑΝΟΙΚΤΌ ΛΟΓΙΣΜΙΚΌ ΠΛΕΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΎ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΎ ΙΣΤΟΡΙΚΆ ΠΑΡΑΔΕΊΓΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΛ/ΛΑΚ To project GNU- το κίνημα FSF Το Minix Linux ΤΟΜΕΊΣ ΠΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΕΊ ΤΟ ΕΛ/ΛΑΚ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΑΝΟΙΚΤΟΎ ΜΕ ΙΔΙΌΚΤΗΤΟΥ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΎ Η ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΕΤΑΙΡΕΊΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΝΟΙΚΤΟΎ ΚΏΔΙΚΑ ΕΕΛ/ΛΑΚ ΆΔΕΙΕΣ ΑΝΟΙΚΤΟΎ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΎ ΕΙΣΑΓΩΓΉ ΣΤΙΣ ΆΔΕΙΕΣ ΑΝΟΙΚΤΟΎ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΎ ΚΑΤΗΓΟΡΊΕΣ ΑΔΕΙΏΝ ΚΡΙΤΉΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΉΣ ΆΔΕΙΑ ΑΝΆΛΥΣΗ ΔΗΜΟΦΙΛΈΣΤΕΡΩΝ ΑΔΕΙΏΝ GNU (General Public License Lesser General Public License) Apache License MIT License Eclipse Public License Mozilla Public License Common Development and Distribution License BSD License Artistic License ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΆ ΜΟΝΤΈΛΑ ΑΝΟΙΚΤΟΎ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΎ ΕΙΣΑΓΩΓΉ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΎ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΎ ΠΛΕΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΧΡΉΣΗΣ ΕΛ/ΛΑΚ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΙΣ...34

7 3.3 ΕΊΔΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΏΝ ΜΟΝΤΈΛΩΝ Μοντέλο διπλής αδειοδότησης Μοντέλο πώλησης υπηρεσιών για επαγγελματίες Επιχειρηματικό μοντέλο πώλησης επώνυμων προϊόντων Μοντέλο πώλησης πιστοποιητικών και εμπορικών σημάτων Μοντέλο πώλησης του λογισμικού σαν υπηρεσία Μοντέλο συνεργασίας με οργανισμούς χρηματοδότησης Μοντέλο εθελοντικών δωρεών Μοντέλο πριμοδότησης για ανάπτυξη Μοντέλο προ παραγγελίας Μοντέλο υποστήριξης λογισμικού από διαφημίσεις Μοντέλο πώλησης επεκτάσεων ιδιόκτητου λογισμικού Μοντέλο επαναδειοδότησης κάτω από μία ιδιόκτητη άδεια Μοντέλο απόκρυψης του πηγαίου κώδικα Μοντέλο καθυστέρησης του πηγαίου κώδικα ΠΑΡΑΔΕΊΓΜΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΏΣΕΩΝ ΧΡΉΣΗΣ ΑΝΟΙΚΤΟΎ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΎ ΠΑΡΆΔΕΙΓΜΑ ΧΡΉΣΗΣ ΑΝΟΙΚΤΟΎ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΎ ΣΤΟ Α.Π.Θ ΠΑΡΆΔΕΙΓΜΑ ΧΡΉΣΗΣ ΑΝΟΙΚΤΟΎ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΎ ΣΤΟ ΜΌΝΑΧΟ ΠΑΡΆΔΕΙΓΜΑ ΧΡΉΣΗΣ ΑΝΟΙΚΤΟΎ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΎ ΣΤΗ ΓΑΛΛΊΑ ΠΑΡΆΔΕΙΓΜΑ ΧΡΉΣΗΣ ΑΝΟΙΚΤΟΎ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΎ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΉ ΣΥΜΠΕΡΆΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΠΌΦΟΙΤΟΥΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΉΣ...50 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ...53 URL ΕΙΚΌΝΩΝ...55 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ Α...56 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ Β...57

8 1 Εισαγωγή 1.1 Τι είναι το ανοιχτό λογισμικό Στην παρακάτω ενότητα θα δούμε τι είναι το ανοικτό λογισμικό, δηλαδή πιο λογισμικό ονομάζεται ανοικτό, πώς πήρε το όνομα του, αλλά και η σύγχυση που υπάρχει γύρω από το όνομα του ανοικτού λογισμικού και η ταύτιση του με το ελεύθερο λογισμικό. Αρχικά πρέπει να αναφερθεί ότι η έννοιες ανοικτό λογισμικό και ελεύθερο λογισμικό δεν είναι ακριβώς ίδιες καθώς υπάρχουν κάποιες ιδεολογικές κυρίως διαφορές. Ωστόσο επειδή οι όροι έχουν γίνει σχεδόν συνώνυμοι στην συγκεκριμένη ενότητα θα αναφέρουμε και τους δύο όρους εννοώντας το ανοικτό λογισμικό σαν ελεύθερο λογισμικό. Το ανοικτό λογισμικό ή αλλιώς ελεύθερο λογισμικό ή λογισμικό ανοικτού κώδικα (OSS Open Source Software), το οποίο άρχισε να εμφανίζεται από το 1950 με την κοινή ομάδα χρηστών, την ακαδημαϊκή διανομή του Unix και το έργο GNU, είναι ένα λογισμικό το οποίο διανέμεται με μία άδεια η οποία επιτρέπει στον χρήστη, την πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα, την ελεύθερη αναδιανομή του λογισμικού, την δημιουργία παράγωγων έργων, και γενικότερα την χρήση του λογισμικού χωρίς κάποιους αυστηρούς περιορισμούς. [3,5,22] Πιο συγκεκριμένα, το ανοικτό λογισμικό (Open Source Software) όπως ορίζεται από το Οpen Source Initiative [Π.Β.A] ή αλλιώς ελεύθερο λογισμικό όπως ορίζεται από το Ίδρυμα Ελευθέρου Λογισμικού Free Software Foundation [Π.ΒΒ], είναι το λογισμικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί, αντιγραφεί, μελετηθεί, τροποποιηθεί και αναδιανεμηθεί χωρίς περιορισμούς, δηλάδή ο πηγαίος κώδικας διατίθεται ελεύθερα σε τρίτους που ζητούν να τον ερευνήσουν. [21] Η ελευθερία από τέτοιους περιορισμούς είναι το βασικό στοιχείο στην ιδέα του "ελεύθερου λογισμικού", έτσι ώστε ως αντίθετο του ελεύθερου λογισμικού να είναι το λογισμικό το οποίο θέτει περιορισμούς στις παραπάνω ελευθερίες (π.χ. κλειστό κώδικα, περιορισμένης λειτουργίας, μη τροποποίηση κτλ), και όχι το εμπορικό λογισμικό το οποίο μπορεί να πωληθεί και να αναδιανεμηθεί με σκοπό το κέρδος. Αφού και το ανοικτό λογισμικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί με σκοπό το κέρδος. Το ανοικτό λογισμικό ή λογισμικό ανοικτού κώδικα ορισμένες φορές αναφέρεται και σαν ελεύθερο λογισμικό αλλά οι δύο έννοιες δεν είναι ταυτόσημες.[3,5,6,22,29] Σύμφωνα με τον Ρίτσαρντ Στάλλμαν, ιδρυτή του Ιδρύματος Ελεύθερου Λογισμικού και συνολικά της έννοιας του ελεύθερου λογισμικού, δεν είναι κάθε λογισμικό ελεύθερο μόνο και μόνο επειδή είναι ανοιχτού κώδικα ενώ κάθε ελεύθερο λογισμικό είναι λογισμικό ανοικτού κώδικα.

9 Το ανοικτό λογισμικό προσέλκυσε όλο και περισσότερους προγραμματιστές που ασχολούνταν με την δημιουργία λογισμικού και οι ίδιοι έδειχναν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ωστόσο είχαν να αντιμετωπίσουν το θέμα της λέξης ελεύθερο την οποία οι μη ειδικευμένοι στη δημιουργία λογισμικού ήταν δύσκολο να κατανοήσουν με σαφήνεια και δημιουργούνταν λανθασμένη αντίληψη. Με την λέξη ελεύθερο (free) ο κόσμος λανθασμένα συνέδεε ότι το ΕΛ/ΛΑΚ κυρίως με το όρο ελεύθερο λογισμικό ότι είναι αυτό το οποίο παρέχεται διανέμεται και μπορεί ο καθένας να αποκτήσει χωρίς κάποιο κόστος. Από τη μία πλευρά αυτό δεν είναι λανθασμένο καθώς το μεγαλύτερο μέρος των ελεύθερων λογισμικών διανέμεται χωρίς κόστος, παρόλα αυτά όμως δεν είναι όλα τα χωρίς κόστος λογισμικά ελεύθερα στην διανομή και την τροποποίηση για οποιοδήποτε σκοπό.[1,3,29] Σαν ένα κατάλληλο παράδειγμα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε δύο browsers τον Netscape και Microsoft. To 1990 και οι δύο περιηγητές που αναφέρθηκαν διανέμονταν δωρεάν χωρίς κόστος προκειμένου να κερδίσουν κοινό, αλλά κανένας από τους δύο browsers δεν άνηκε στην κατηγορία του ελεύθερου λογισμικού (free software) διότι κανείς δεν μπορούσε να πάρει τον πηγαίο κώδικα (source code) του λογισμικού και ακόμη περισσότερο και να μπορούσε να βρει τον κώδικα και να τον πάρει για μελέτη δεν είχε το δικαίωμα να τον τροποποιήσει ή να τον αναδιανέμει. Το μόνο που μπορούσε να κάνει κάποιος ήταν να κατεβάσει τον κώδικα και να τον εκτελέσει.[1] Σε όλη αυτή τη σύγχυση που είχε δημιουργηθεί γύρω από την ονομασία και το τι πραγματικά αντιπροσωπεύει το ελεύθεροανοικτό λογισμικό συντέλεσε και η δυσκαμψία της αγγλικής γλώσσας στην λέξη ελεύθερο. Σαν διεθνή γλώσσα η Αγγλική, τόσο στην ορολογία όσο και σε έννοιες που χρησιμοποιούνται στο διαδίκτυο, κατέστησε το πρόβλημα της σύγχυσης της λέξης ελεύθερο ένα κοινό πρόβλημα για όλους.[1] Πιο συγκεκριμένα, η παρανόηση γύρω από την έννοια της λέξης free και η ταύτιση της με την έννοια δωρεάν διαδόθηκε και έγινε τόσο συνηθισμένη που οι προγραμματιστές ελεύθερου λογισμικού σταδιακά ανέπτυξαν μία απάντηση η οποία εξηγεί πλήρως ότι η λέξη αναφέρεται στο ότι το ελεύθερο λογισμικό ( free software) είναι ελεύθερο σαν την ελευθερία του λόγου και όχι σαν την μπύρα ( Ιt's free as in freedom think free speech not free beer). Μάλιστα κάποιοι προγραμματιστές υποστήριξαν σαν δικαιολογία ότι λόγω της αμφιλεγόμενης σημασίας της λέξης free το κοινό δυσκολεύτηκε, εμποδίστηκε και άργησε να καταλάβει την πραγματική έννοια του ελεύθερου λογισμικού.[1,2,3] Συνοπτικά λοιπόν θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα βασικά χαρακτηριστικά τα οποία κατανέμουν ένα λογισμικό στην κατηγορία του ΕΛ/ΛΑΚ είναι τα εξής : Ελεύθερη δωρεάν συνήθως διανομή χωρίς χρέωση και επιπλέον έξοδα για την άδεια του λογισμικού κατά την αναδιανομή του

10 Διαθεσιμότητα του πηγαίου κώδικα [Π.ΒΕ] και διανομή του πηγαίου κώδικα μαζί με το λογισμικό Τροποποίηση και δημιουργία έργων, αφού οι χρήστες μπορούν να τροποποιήσουν τον πηγαίο κώδικα και να δημιουργήσουν παράγωγα έργα ή μπορούν να χρησιμοποιήσουν μέρη του πηγαίου κώδικα σε άλλα προϊόντα λογισμικού χωρίς βέβαια να παραλείπονται συγκεκριμένοι περιορισμοί οι οποίοι προέρχονται από τις άδειες χρήσεις που χρησιμοποιούνται. Ελεύθερη και χωρίς διακρίσεις η διανομή απέναντι σε πρόσωπα και ομάδες ή κοινότητες Εικόνα 1 Η αδειοδότηση φυσικά και υπάρχει στα προϊόντα ανοικτού λογισμικού και τα πνευματικά δικαιώματα διανέμονται με μία συγκεκριμένη άδεια που περιγράφει στους όρους χρήσεις της. Μάλιστα υπάρχουν πάρα πολλές άδειες ανοικτού λογισμικού οι οποίες διαφέρουν σε αρκετά σημεία και από τις οποίες παρακάτω θα αναλύσουμε τις δημοφιλέστερες. Η άδεια που εφαρμόζεται στο συνολικό έργο εφαρμόζεται και σε καθένα από τα συστατικά του. Η άδεια δεν θα πρέπει να βάζει περιορισμό στην χρήση λογισμικού ανοικτού κώδικα και ιδιόκτητου λογισμικού. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά αναφέρονται κυρίως για τον ορισμό του ανοικτού λογισμικού ενώ το ελεύθερο λογισμικό έχει 4 ελευθερίες με τις οποίες πρέπει να συμμορφώνεται ένα λογισμικό για να θεωρηθεί ελεύθερο. Ωστόσο οι 4 ελευθερίες είναι κατά κάποιο τρόπο ίδιες με κάποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά. [3,22] 1.2 Πως και από ποίους παράγεται το ανοικτό λογισμικό Στην συγκεκριμένη ενότητα θα κατανοήσουμε από ποιους παράγεται, αναπτύσσεται και εξελίσσεται το ανοικτό λογισμικό, τα κίνητρα πίσω από τους ανθρώπους που δημιουργούν το λογισμικό, την οργανωτική δομή καθώς και τα βήματα που έγιναν για την εξέλιξη και την παραγωγή του ανοικτού λογισμικού και τα χαρακτηριστικά ενός έργου ανοικτού κώδικα. Η ιδέα και το σκεπτικό για το ανοικτό λογισμικό ξεκίνησε γύρω στο 1960 με 1970 κυρίως θα λέγαμε για ακαδημαϊκούς λόγους, όταν χρησιμοποιήθηκαν υπολογιστές στα πανεπιστήμια με σκοπό την έρευνα και έτσι τα προγράμματα λογισμικού κυκλοφορούσαν ελεύθερα μεταξύ των επιστημόνων. Ακόμη η αξιοποίηση ενός λογισμικού από κάποιον άλλο και

11 επιστρέφοντας στον αρχικό δημιουργό τις τροποποιήσεις, ήταν μία συνηθισμένη πρακτική καθώς με αυτόν τον τρόπο οι προγραμματιστές ανακάλυπταν νέα εργαλεία, τεχνικές και εφαρμογές ώστε να καταστήσουν τα συστήματα παραγωγικά και χρήσιμα.[1,3] Πίσω από ένα πετυχημένο έργο λογισμικού ανοικτού κώδικα βρίσκεται μία μεγάλη ομάδα, μία ανοικτή κοινότητα η οποία αποτελεί το στήριγμα στην δημιουργία του ανοικτού λογισμικού. Μέσα στη συγκεκριμένη κοινότητα ανθρώπων συμπεριλαμβάνονται από εξειδικευμένους στην δημιουργία του λογισμικού προγραμματιστές που καθοδηγούνται από την ιδεολογία για την ελευθερία του λογισμικού, της ανταλλαγής πληροφοριών και δημιουργούς πυρήνα μέχρι απλούς χρήστες του λογισμικού. Όλοι αυτοί συνεργάζονται και αποτελούν την βάση της ομάδας και συγκρατούνται μεταξύ τους με μία ευέλικτη δομή διακυβέρνησης που καθορίζει την ένταξη, την ηγεσία καθώς και την συμβολή αρχών που συμβαδίζουν με τα ενδιαφέροντα τους.[1,3] Τα κίνητρα λοιπόν, πίσω από τα άτομα τα οποία συμμετέχουν στην κοινότητα και κατ' επέκταση σε ένα έργο λογισμικού ανοικτού κώδικα, κυμαίνονται από κοινωνικά, πολιτικά, ιδεολογικά, προσωπικής εξέλιξης, αναγνωρισιμότητας, καθώς και ο ενθουσιασμός για κάτι ευέλικτο. Ο Linus Torvalds [Π.Α.c] χαρακτηριστικά είχε ισχυριστεί ότι το βασικό κίνητρο πίσω από τον προγραμματισμό για το σχέδιο του Linux είναι η διασκέδαση. Οι προγραμματιστές για παράδειγμα παρακινούνται από το ενδιαφέρον τους για το έργο και από την περιέργεια τους και την παρόρμηση τους να μάθουν αλλά και να προσφέρουν τις γνώσεις τους για ένα επιτυχημένο έργο. Ωστόσο δεν είναι λίγες και οι εταιρείες οι οποίες λαμβάνουν μέρος σε ένα καινοτόμο και υψηλής ποιότητας έργο διότι με αυτόν τον τρόπο φαίνεται ότι κερδίζουν καθώς θα αυξήσουν την φήμη τους, την αναγνωρισιμότητα τους και το κοινό τους, την βελτίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου, του ηθικού των εργαζομένων.[3] Επίσης σημαντικά συστατικά μεταξύ των ανθρώπων της κοινότητας είναι η πρωτοβουλία, η ομαδική εργασία, η επικοινωνία, η συνεργασία καθώς και η ευθυγράμμιση των μηχανισμών και των διαφόρων παραγόντων με τα ενδιαφέροντα των μελών της κοινότητας. Τα παραπάνω θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι από τα πιο σημαντικά συστατικά που απαιτούνται για την σωστή και πετυχημένη ανάπτυξη ενός λογισμικού με προοπτική την ανάπτυξη ενός επιχειρηματικού λογισμικού.[3] Για την πετυχημένη παραγωγή λοιπόν ενός έργου ανοικτού κώδικα σύμφωνα με τα παραπάνω προκύπτει ότι χρειάζεται μια δομή οργάνωσης και διοίκησης μιας ικανής ομάδας προγραμματιστών, χρηστών και άλλων ανθρώπων με κοινούς στόχους και αξίες. Ακόμη είναι απαραίτητα τα κατάλληλα εργαλεία και οι σωστές πλατφόρμες, υποδομές, τεχνολογία για την παραγωγή του λογισμικού. Τέλος δεν θα πρέπει να παραληφθεί η άδεια η οποία θα

12 εξασφαλίσει την συντήρηση, την βιωσιμότητα και την εξέλιξη του έργου καθώς και τις βασικές αρχές που θα πρέπει να τηρούνται. 1.3 Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα του ανοικτού λογισμικού Οι εφαρμογές με λογισμικό ανοικτού κώδικα δεν είναι λίγες και καλύπτουν αρκετές περιοχές στο λογισμικό των καταναλωτών και των επιχειρήσεων. Η μελέτη τους διευρύνεται σε πολλούς επιστημονικούς κλάδους μεταξύ τους η επιστήμη των υπολογιστών, η επιστήμη της οικονομίας, η διοίκηση, η νομική, η εκπαίδευση ακόμη και η ιατρική και η ψυχολογία. Ποια είναι όμως αυτά τα θετικά χαρακτηριστικά που κάνουν την μελέτη και την εφαρμογή του ανοικτού λογισμικού σε όλους αυτούς τους τομείς; Παρακάτω θα παραθέσουμε τα πλεονεκτήματα του ανοικτού λογισμικού αλλά και τα μειονεκτήματα που ίσως απαριθμούν κάποιοι και δεν έχουν ακόμη ασχοληθεί με το ανοικτό λογισμικό. Το ανοικτό λογισμικό αποτελεί σημαντικό εργαλείο παντού καθώς προσφέρεται δωρεάν και έτσι ο καθένας που χρειάζεται ένα συγκεκριμένο λογισμικό, μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτό.[16,29] Ελάχιστο κόστος, μπορούμε να το εγκαταστήσουμε σε όσα μέσα θέλουμε, να το μοιράσουμε και αποτελεί φθηνό εργαλείο εξάσκησης για προγραμματισμό και γενικά σε όποιο τομέα θέλουμε, δηλαδή υπάρχει μεγάλη ποικιλία προγραμμάτων. Η φιλοσοφία που αναπτύσσεται ο ανοικτός κώδικας μας δίνει καλύτερη επεξεργασία και έρευνα για τυχόν σφάλματα από περισσότερους και καλύτερη εκτίμηση του λογισμικού.[16,29] Επίσης δίνει την δυνατότητα παραμετροποίησης, επέκτασης για οποιαδήποτε ανάγκη του χρήστη και ο καθένας έχει την δυνατότητα τροποποίησης για την δική του χρήση. Δοκιμή του λογισμικού σε διάφορα περιβάλλοντα εργασίας, διαφορετικές διαδικασίες, λειτουργικότητα μεταξύ λογισμικού που διανέμεται από διαφορετικούς προμηθευτές. Προσφέρει αξιοπιστία και ασφάλεια αφού δοκιμάζεται από πολλούς χρήστες και υπάρχει η δυνατότητα αν προκύψει κάποιο σφάλμα στην γρήγορη αντιμετώπιση του αφού μπορεί κάποιος να βοηθήσει από την κοινότητα. Συμβατότητα και ευελιξία καθώς δεν απαιτεί νέο και ακριβό υλικό. Καθόλου εξάρτηση από εταιρείες λογισμικού, δυνατότητα εργασίας στους χρήστες. [3,16]

13 Δημιουργία νέων επιχειρηματικών μοντέλων που βασίζονται πάνω σε αυτό, μεγαλύτερος ανταγωνισμός που οδηγεί σε καλύτερες υπηρεσίες με φθηνότερο κόστος. Τα πιο αναγνωρισμένα προγράμματα ανοικτού λογισμικού έχουν πάντα την τεχνική υποστήριξη και την προσπάθεια για βελτίωση του κώδικα με αποτέλεσμα την κυκλοφορία νέων βελτιώσεων, δηλαδή δωρεάν ανανέωσης του προγράμματος. [3,16,29] Τα πλεονεκτήματα του ΕΛ/ΛΑΚ βλέπουμε ότι είναι αρκετά αλλά για να είμαστε ακριβείς υπάρχουν και κάποια μειονεκτήματα τα οποία δεν μπορούν να παραλειφθούν : Μπορεί να υπάρξει διαφωνία μεταξύ των προγραμματιστών από μία κοινότητα και να έχουμε διακλαδώσεις στο ίδιο λογισμικό. Ο χρήστης πρέπει να ελέγξει ο ίδιος το λογισμικό και πως συμπεριφέρεται ή να ενημερωθεί και από άλλους χρήστες αν μπορεί να βασιστεί πάνω στο λογισμικό. Πολλές φορές μπορεί να υπάρξει μίμηση ενός project ΕΛ/ΛΑΚ με ένα ιδιόκτητο γεγονός που σημαίνει ελάχιστη καινοτομία. Αν και λίγο ξεπερασμένο αυτό το μειονέκτημα, μπορεί το περιβάλλον εργασίας ενός ανοικτού λογισμικού να μην είναι τόσο καλό αφού ασχολούνται κυρίως με τον κώδικα. Βέβαια το περιβάλλον έχει βελτιωθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Πολλές φορές το ανοικτό λογισμικό δεν συνοδεύεται από κάποιο εγχειρίδιο χρήσης ή το εγχειρίδιο ενδέχεται να είναι με ελλείψεις. Δύσκολη η συνεχής τεχνική υποστήριξη μίας εφαρμογής λόγω μη επίσημου αποκλειστικού τεχνικού προσωπικού για τον σκοπό αυτό. Η εκπαίδευση κάποιων ατόμων στο ανοικτό λογισμικό που ήδη γνωρίζουν κάποιο εμπορικό πρόγραμμα απαιτεί πολλές φορές χρόνο και έξοδα. Μειωμένο ενδιαφέρον και δυνατότητα υποστήριξης και ανάπτυξης του λογισμικού αφού δεν υπάρχει κάποιο οικονομικό κέρδος. Έλλειψη κάποιων εφαρμογών προγραμμάτων για εξειδικευμένη χρήση. Συμπερασματικά βλέπουμε ότι υπάρχουν αρκετά θετικά στοιχεία όσον αφορά το ανοικτό λογισμικό και κάποια αρνητικά στοιχεία, που δεν αποτελούν όμως τόσο μεγάλο εμπόδιο στο να χρησιμοποιεί κάποιος ανοικτό λογισμικό, αφού αρκετά από αυτά μπορούν να θεωρηθούν και σαν πλεονεκτήματα Στην περίπτωση για παράδειγμα ότι έχουμε διακλάδωση του λογισμικού μπορεί να θεωρηθεί θετικό αφού θα έχουμε δύο προϊόντα. Άλλωστε να μην ξεχνάμε ότι και το ιδιοκτησιακό λογισμικό δεν είναι τέλειο καθώς υπάρχουν και σε αυτό αρνητικά που δεν είναι απαραίτητο να αναφερθούν.

14 1.4 Ιστορικά παραδείγματα στην ανάπτυξη του ΕΛ/ΛΑΚ Στην συγκεκριμένη ενότητα θα αναλύσουμε κάποια σημαντικά παραδείγματα, κυρίως αποτελούν θα λέγαμε ιστορικά παραδείγματα στην ανάπτυξη του λογισμικού. Η έννοια και το σκεπτικό για το ανοικτό λογισμικό δεν είναι πρόσφατη καθώς οι ρίζες του βρίσκονται στο όταν χρησιμοποιήθηκαν υπολογιστές στα πανεπιστήμια για εκπαιδευτικούς σκοπούς όπου τα προγράμματα λογισμικού που υπήρχαν μοιραζόντουσαν ελεύθερα μεταξύ των επιστημόνων. Ακόμη η εμφάνιση των πρώτων μεγάλων υπολογιστικών συστημάτων και η ανακάλυψη νέων εργαλείων και τεχνικών που ανακάλυπταν οι προγραμματιστές, οι οποίοι μοιράζονταν ελεύθερα τι ιδέες και τις προσπάθειες τους, αποτελούν τα πρώτα βήματα στο ανοικτό/ελεύθερο λογισμικό. [3] Το λογισμικό στην αρχή ήταν πιο απλό και συνήθως δεν διανέμονταν ξεχωριστά αλλά αποτελούσε μέρος του προϊόντος υλικού που πωλούνταν. Καθώς το λογισμικό όμως εξελίσσονταν και γινόταν πιο περίπλοκο και αυξάνονταν και το κόστος ανάπτυξης του, αρκετές βιομηχανίες κινούνταν προς την κατεύθυνση παραγωγής λογισμικού και της πώλησης του ανεξάρτητα. Η αρχή της πώλησης ξεχωριστών προγραμμάτων από την ΙΒΜ και η παρουσία του Bill Gates ο οποίος αγωνίζονταν να κερδίσει μία θέση στην πώληση λογισμικού, ήταν η αρχή για το ξεκίνημα του κινήματος ελεύθερου λογισμικού.[3] Γενικότερα υπάρχουν πολλά παραδείγματα και πολλές σημαντικές χρονολογίες στην εξέλιξη του ανοικτού λογισμικού, εμείς θα μελετήσουμε κάποια παραδείγματα τα οποία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του λογισμικού ανοικτού κώδικα To project GNU- το κίνημα FSF Το 1983 ο Richard Stallman [Π.Αa] ξεκίνησε τις πρώτες προσπάθειες για το έργο GNU, το λειτουργικό σύστημα δηλαδή τύπου Unix το οποίο ήθελε να ήταν ελεύθερο, είχε δηλαδή την ελευθερία για την μελέτη του κώδικα, την τροποποίηση και την διανομή. Το 1985 ο Richard Stallman κυκλοφόρησε τον Gnu Emacs ο οποίος διανέμονταν δωρεάν μέσω διαδικτύου ή σε πακέτο έναντι ενός ποσού και περιλάμβανε τον κώδικα από άλλα έργα Εικόνα 2: GNU ελεύθερου λογισμικού τον μεταγλωττιστή gnu και προκειμένου να στηρίξει την προσπάθεια του για το GNU την ίδια χρονιά ξεκινάει το ίδρυμα ελεύθερου λογισμικού (Free Software Foundation FSF) για την προώθηση της ιδέας του. [3,7,10] Τα περισσότερα έσοδα στο FSF ήταν από τις πωλήσεις των αντιγράφων ελεύθερου λογισμικού και από δωρεές και μέρος των χρημάτων αυτών Εικόνα 3: Λογότυπο Ιδρύματος ελεύθερου Λογισμικού

15 χρησιμοποιήθηκε για την πρόσληψη προγραμματιστών για την εργασία τους σε έργα όπως το gnu και γενικά σε έργα ελεύθερου λογισμικού. Για την προστασία της ιδέας του ο Richard Stallman ξεκίνησε να σκέφτεται την βάση για την άδεια gpl η οποία θα προστάτευε την χρήση του gnu σε ιδιόκτητα πακέτα. Όπως θα δούμε παρακάτω ή ένωση του GNU με τον πυρήνα Linux αργότερα είχε σαν αποτέλεσμα την δημιουργία του πρώτου ελεύθερου λειτουργικού συστήματος GNU/Linux.[3,7,30] Το Minix Linux Το 1987 ο Andrew Tanenbaum [Π.Αb] από το πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, κυκλοφόρησε το Minix ένα λειτουργικό σύστημα ανοικτού κώδικα βασισμένο πάνω στην αρχιτεκτονική μικρο πυρήνα και ο πηγαίος κώδικας ήταν ελεύθερος και διαθέσιμος για εκπαιδευτικούς σκοπούς και μελέτη. Ο σχεδιαστής του λειτουργικού συστήματος Linux έχει επηρεαστεί και έχει βασιστεί πάνω στις σχεδιαστικές αρχές του Minix αν και το Linux δεν είναι μικροπυρήνας. Η πιο πρόσφατη έκδοση που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2014 είναι το Minix Αρχικά ήταν ιδιόκτητο αλλά αδειοδοτήθηκε ξανά κάτω από την άδεια BSB το 2000.[3,18] Το 1991 ο Linus Torvalds άρχισε να αναπτύσσει ένα αρχικό πυρήνα από το ακαδημαϊκό πρόγραμμα Minix το οποίο αργότερα το εξέλιξε προσθέτοντας και προγράμματα και βιβλιοθήκες από το λειτουργικό σύστημα GNU του Richard Matthew Stallman. Η διαφορά του Linux και των άλλων προσπαθειών που έγιναν είναι ότι όλος ο πηγαίος κώδικας είναι γραμμένος σαν ΕΛ/ΛΑΚ, αφού από την ίδρυση του βασίστηκε σε μία μεγάλη κοινότητα προγραμματιστών Εικόνα 4: και η εργασία ήταν συντονισμένη μέσω διαδικτύου. Το Linux μπορεί να Λογότυπο Linux υποστηριχθεί από μεγάλα υπολογιστικά συστήματα μέχρι μικρές συσκευές και τα τελευταία χρόνια υπάρχει αύξηση χρήσης του και στους προσωπικούς υπολογιστές. Ο πυρήνας του είναι συχνά συνδεδεμένος με άλλο λογισμικό και προγράμματα για την συνεχή ανάπτυξη του γραφικού περιβάλλοντος και άλλων χαρακτηριστικών. [3,18] Γενικότερα το Linux προσφέρεται με τον πυρήνα του που βοηθάει στην επικοινωνία υλικού με λογισμικό, ένα περιβάλλον εργασίας, κάποια βασικά πακέτα και το γραφικό περιβάλλον. Ο καθένας μπορεί να το προσαρμόσει στις δικές του απαιτήσεις προσθέτοντας προγράμματα και εργαλεία που τελικά θα αποτελούν το λειτουργικό του σύστημα.

16 1.5 Τομείς που απασχολεί το ΕΛ/ΛΑΚ Η μελέτη και η έρευνα γύρω από το ανοικτό λογισμικό παλαιότερα ήταν αποκλειστικότητα της πληροφορικής. Τα τελευταία όμως χρόνια που αντιλαμβάνονται όλο και περισσότεροι τα οφέλη του ανοικτού λογισμικού, άρχισαν να μελετούν και να επεξεργάζονται το ανοικτό λογισμικό που πλέον απασχολεί και άλλα επιστημονικά πεδία και επιδρά σε διάφορους επιστημονικούς κλάδους. Η διεπιστημονική διεύρυνση του ανοικτού λογισμικού όπως ήταν φυσικό, έφερε εκτός από την έρευνα και αρκετές αλλαγές σε αυτούς τους τομείς. Τα καινούρια προγράμματα με μικρό ή μηδενικό κόστος που ανταποκρίνονται και απευθύνονται στις απαιτήσεις του κάθε επιστημονικού πεδίου, η επίδραση στην κοινωνία, στην εκπαίδευση, στην οικονομία και η εισχώρηση του σε όλους τους τομείς έχει φέρει πολλές αλλαγές παγκοσμίως.[1,3] Η διοίκηση, οι επιστήμες που ασχολούνται με το management και οι οργανωτικές επιστήμες, ασχολούνται με την διαχείριση, ερευνούν την διοίκηση, την οργάνωση και τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις και από ποιους όταν αναπτύσσεται ένα έργο ανοικτού λογισμικού[3]. Η ανθρωπολογία και οι κοινωνικές επιστήμες ασχολούνται με διάφορα θέματα τα οποία αφορούν τις κοινότητες που δημιουργούνται γύρω από το αναπτυσσόμενο λογισμικό. Προσπαθούν να εξηγήσουν ποια είναι τα κίνητρα που οδηγούν τους ανθρώπους να συμμετάσχουν σε τέτοιες κοινότητες, την συμπεριφορά τους και την εξέλιξη τους μέσα από την συμμετοχή. Ακόμη ερευνά θέματα σχετικά με τους εθελοντές που από μόνοι τους προσφέρουν κάποια βοήθεια, τι τους κινητοποιεί και ποια είναι τα οφέλη που λαμβάνουν και η ανταμοιβή τους.[1,3] Η νομική ερευνά κυρίως διάφορα νομικά θέματα σχετικά με την αδειοδότηση, τις διαφορές μεταξύ των αδειών, τα πνευματικά δικαιώματα, την διανομή του λογισμικού και τα σημεία που ίσως μία άδεια υπερτερεί από την άλλη. Η οικονομία επικεντρώνεται στις επιχειρηματικές δραστηριότητες που μπορούν να ξεκινήσουν γύρω από το ανοικτό λογισμικό. Ακόμη ασχολείται με τα επιχειρηματικά μοντέλα τα οποία βασίζονται στο ΕΛ/ΛΑΚ, καθώς και τα οικονομικά οφέλη που έχει μια επιχείρηση, το κέρδος και τις συνεργασίες που δημιουργούνται.[1] Το ΕΛ/ΛΑΚ όμως δεν έχει απλά απασχολήσει κάποια επιστημονικά πεδία σε επίπεδο έρευνας, αλλά με την εισαγωγή του στον ανταγωνισμό έχει επιδράσει και την συμπεριφορά της βιομηχανία λογισμικού, της αγοράς και της οικονομίας. Για παράδειγμα οι μεγάλες επιχειρήσεις που πωλούσαν ιδιόκτητο λογισμικό δεν έχουν πια το μονοπώλιο, η μείωση των τιμών σε ιδιόκτητα προϊόντα αφού υπάρχει ανταγωνισμός με φθηνότερο λογισμικό και η

17 εισαγωγή νέων ατόμων με καινοτόμες ιδέες είναι λίγα από τα χαρακτηριστικά τα οποία άλλαξε η εισαγωγή του ΕΛ/ΛΑΚ στην αγορά.[1,3] Οι αλλαγές στην εκπαίδευση με τις επιρροές που δέχθηκε από το ανοικτό λογισμικό είναι εμφανής. Περισσότερη τεχνολογία και μείωση των εξόδων στην χρήση εκπαιδευτικών εφαρμογών, ειδικά προγράμματα χωρίς κόστος για εξάσκηση των μαθητών φοιτητών που θέλουν να εξασκηθούν στον προγραμματισμό, στην επεξεργασία εικόνων, στο σχέδιο και σε άλλα. Γενικότερα τα πλεονεκτήματα του ανοικτού λογισμικού όπως είδαμε παραπάνω είναι αρκετά για αυτόν τον λόγο και η επίδραση του ΕΛ/ΛΑΚ είναι περισσότερο από εμφανής σε όλους τους επιστημονικούς κλάδους αλλά και σε τομείς όπως η κοινωνία, οι αναπτυσσόμενες χώρες και η οικονομία. Οι αλλαγές που έφερε το ανοικτό λογισμικό είναι καλές αφού σηματοδοτούν την ανάπτυξη σε όλους τους τομείς και την εξέλιξη. Οι αλλαγές αυτές πιθανόν θα φαινόταν με καθυστέρηση αν το ανοικτό λογισμικό δεν είχε εισχωρήσει σε όλους αυτούς τους τομείς. 1.6 Σύγκριση Ανοικτού με Ιδιόκτητου Λογισμικού Το λογισμικό ανοικτού κώδικα έχει όπως είδαμε παραπάνω αρκετά πλεονεκτήματα όπως και κάποια μειονεκτήματα. Μία σύγκριση με το ιδιοκτησιακό λογισμικό θα μας δείξει τις κύριες διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των δύο κατηγοριών του λογισμικού σε διάφορους τομείς όπως στην επιχείρηση, στο περιβάλλον, στις άδειες και σε πολλές άλλες αφού δεν είναι λίγοι οι βασικοί παράγοντες που αναδεικνύουν τις διαφορές ων δύο προοπτικών. Η κοινότητα πάνω στην οποία βασίζεται η σωστή δημιουργία και η διαμόρφωση γύρω από τα έργα, τα μέλη που αποτελούν την κοινότητα τα κίνητρα που υπάρχουν πίσω από αυτήν, οι διαδικασίες που γίνονται και η λήψη αποφάσεων παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο για ένα λογισμικό. Η κοινότητα που βρίσκεται στο παρασκήνιο ενός ανοικτού λογισμικού αποτελείται από ένα μεγάλο αριθμό ικανών δημιουργών ή ακόμη και χρηστών, πολλοί από τους οποίους προσφέρουν τις γνώσεις τους και την εργασία τους εθελοντικά, αφιερώνοντας μέρος από τον ελεύθερο χρόνο τους. Η κοινότητα δεν έχει περιορισμούς και σύνορα και ο καθένας που έχει να προσφέρει μπορεί να συμμετέχει στην ανεξάρτητη κοινότητα που είναι ανοικτή για όλους. [3,22,10]Σε αντίθεση τώρα με την κοινότητα που βρίσκεται πίσω από το ιδιόκτητο λογισμικό, της οποίας τα μέλη τα οποία είναι περιορισμένα, αποτελούνται από πληρωμένο προσωπικό που εργάζονται κανονικά στο ωράριο τους, χωρίς την συμμετοχή χρηστών, με στόχο κυρίως την προσωπική τους καριέρα και τις υψηλές χρηματικές αποδοχές. Τα όρια εδώ είναι πιο αυστηρά και συνοδεύονται από συμβάσεις καθώς και η ένταξη κάποιου

18 στην κοινότητα είναι κλειστή και αφορά μόνο εργαζομένους της επιχείρησης, αφού και η κοινότητα ανήκει στην επιχείρηση. Η λήψη των αποφάσεων γίνεται από την επιχείρηση ή τον οργανισμό που έχει τον κεντρικό έλεγχο του λογισμικού μέσα σε αυστηρό κλίμα, σε σχέση με την ανοικτή κοινότητα όπου η λήψη αποφάσεων γίνεται συναινετικά από τον αρχηγό του έργου και των μελών.[3,22,10] Διαφορές μεταξύ των δύο κατηγοριών δεν υπάρχουν μόνο στην κοινότητα και στην λήψη των αποφάσεων, σημαντικός είναι και ο τρόπος με τον οποίο το κάθε λογισμικό δοκιμάζεται, μεταβάλλεται, αδειοδοτείται και κυκλοφορεί. Το ανοικτό λογισμικό υποβάλλεται σε μία άτυπη διαδικασία δοκιμών και μέσα από αυτήν εντοπίζονται κάποια σημεία που ίσως πρέπει να γίνουν κάποιες απαραίτητες αλλαγές. Δραστική και μεγάλη είναι και η συμμετοχή της κοινότητας πριν και μετά την κυκλοφορία του λογισμικού, όπως επίσης και των χρηστών όπου με σχόλια και ανταλλαγή ιδεών προσπαθούν να βοηθήσουν στην βελτίωση του. Το λογισμικό πολλές φορές δεν ολοκληρώνεται με την κυκλοφορία του αφού κυκλοφορούν αρκετές δοκιμαστικές εκδόσεις που περιμένουν την συμμετοχή για βελτίωση. Από την άλλη πλευρά το ιδιόκτητο λογισμικό αξιολογείται πριν εφαρμοστεί και υπόκεινται σε μία τυπική διαδικασία δοκιμών μέσω της υποβολής εκθέσεων, αναθεώρηση σημείων, συμμετοχή μηχανικών της εταιρείας για έλεγχο, και τελικά ολοκληρώνεται πριν από την κυκλοφορία κατά την διάρκεια του δοκιμαστικής κυκλοφορίας.[3,22,10] Κατά την κυκλοφορία του ιδιόκτητου λογισμικού η προώθηση, η διαφήμιση και το marketing που ακολουθούν γίνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό και ξοδεύοντας η επιχείρηση αρκετά χρήματα σε αυτό το κομμάτι. Το λογισμικό που κυκλοφορεί συνοδεύεται από μία τεκμηριωμένη και υψηλού επιπέδου επίσημη τεχνική υποστήριξη, δίνοντας έμφαση στις απαιτήσεις των πελατών της. Το ανοικτό λογισμικό σε αντίθεση δεν ανακοινώνει μία μεγάλη επίσημη κυκλοφορία αλλά κυκλοφορεί συχνά μικρές βελτιώσεις του. Το Λ.Α.Κ. δεν βασίζεται καθόλου πάνω στην προώθηση και το marketing και η διαφήμιση του είναι ελάχιστη,καθώς και δεν υπάρχει επίσημη τεχνική του υποστήριξη. Η υποστήριξη που υπάρχει είναι βασισμένη στην κοινότητα η οποία μέσω συζητήσεων και βοήθειας στηρίζει τους χρήστες που χρησιμοποιούν το λογισμικό.[1,22] Στον τομέα της αδειοδότησης του λογισμικού οι διαφορές παραμένουν αφού το ιδιόκτητο λογισμικό αποτελείται από ισχυρά πνευματικά δικαιώματα και ιδιόκτητη άδεια λογισμικού χωρίς ελευθερίες για τον χρήστη παρά μόνο εκτέλεση του λογισμικού αφού το προϊόν έχει αγοραστεί έναντι κάποιου κόστους. Υπάρχουν ωστόσο σε αρκετές περιπτώσεις επιχειρηματικά μοντέλα που προσφέρουν κάποια βοήθεια όπως συντήρηση, υπηρεσίες, διάφορα επιπλέον εργαλεία και άλλα. Από την άλλη πλευρά έχουμε το χωρίς κόστος ανοικτό

19 λογισμικό το οποίο φυσικά και διανέμεται κάτω από κάποια άδεια με πνευματικά δικαιώματα, ωστόσο οι ελευθερίες εδώ είναι περισσότερες. Τα επιχειρηματικά μοντέλα που βασίζονται πάνω στο λογισμικό είναι και εδώ πάρα πολλά αφού δεν είναι λίγες οι εταιρείες που αναλαμβάνουν με κόστος φυσικά αφού το επιλέξει ο χρήστης, υπηρεσίες και υποστήριξη, πρόσθετα εργαλεία, συσκευές μαζί με το λογισμικό, όπως και πολλά άλλα.[22,10] Τελειώνοντας την σύγκριση των δύο κατηγοριών θα αναφέρουμε διαφορές που συναντούνται στο περιβάλλον, στην επικοινωνία, και στην ανάθεση των εργασιών. Όπως αναφέραμε η εργασία στο ιδιόκτητο λογισμικό συντονίζεται από τον επικεφαλή ο οποίος αναθέτει τις εργασίες στο προσωπικό, ενώ στο ανοικτό λογισμικό δεν υπάρχει ανάθεση εργασιών αφού με συνεννόηση ο καθένας επιλέγει την εργασία του. Η επικοινωνία στο ιδιοκτησιακό λογισμικό γίνεται πρόσωπο με πρόσωπο κλειστή σε μικρές ομάδες και ο σχεδιασμός είναι αυστηρός με προγραμματισμένες κατευθυντήριες γραμμές ενώ στο ανοικτό υπάρχει μαζική παράλληλη επικοινωνία και διαδικασία ανοικτή για όλους, σπάνια όμως πρόσωπο με πρόσωπο.[1,3] 1.7 Η Ελληνική εταιρεία υποστήριξης ανοικτού κώδικα ΕΕΛ/ΛΑΚ Η εταιρεία δημιουργήθηκε το 2008 και είναι μία μη κερδοσκοπική εταιρεία. Αποτελείται από πάρα πολλά μέλη τα οποία είναι πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, κοινωφελείς φορείς ενώ σημαντική συμμετοχή στις δράσεις της έχουν και τα μέλη της που είναι χρήστες και δημιουργοί λογισμικού. Εικόνα 5: Λογότυπο ΕΕΛ/ΛΑΚ Για την υλοποίηση των στόχων της στηρίζεται στην συνεργασία των χρηστών που υπάρχουν στην κοινότητα και των δημιουργών-προγραμματιστών εφαρμογών. Επίσης συνεργασία απαιτείται και από δημόσιους εκπαιδευτικούς φορείς, επιχειρήσεις, εταιρείες που κύρια δραστηριότητα τους είναι οι διάφοροι τομείς των τεχνολογιών της πληροφορικής και επικοινωνιών. Ακόμη προφανές είναι ότι η υλοποίηση των στόχων χρειάζεται και την ενεργή συμμετοχή των εργαστηρίων ΑΕΙ-ΤΕΙ και ερευνητικών κέντρων που αναπτύσσουνεπεξεργάζονται και χρησιμοποιούν ελεύθερο λογισμικό, ανοιχτές αρχιτεκτονικές και ανοιχτά δεδομένα. Οι ΕΕΛ/ΑΚ μέσα από τις δράσεις τους και τις πρωτοβουλίες τους έχουν κάποιους σημαντικούς στόχους. Οι στόχοι αυτοί είναι η ενημέρωση, η προώθηση αλλά και η δημιουργία όσον αφορά το ελεύθερο-ανοιχτό λογισμικό. Η ενημέρωση και η κατανόηση του

20 κοινού σχετικά με τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από την ανάπτυξη-δημιουργία και τη χρήση ελεύθερου λογισμικού, τεχνολογιών ανοιχτής αρχιτεκτονικής καθώς και η έγκυρη πληροφόρηση και η ευαισθητοποίηση σε θέματα που σχετίζονται με τις ανοιχτές τεχνολογίες τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Ακόμη κύριους στόχους αποτελούν ο συντονισμός των ομάδων που αποτελούνται από εθελοντές προγραμματιστές για την δημιουργία εφαρμογών και προγραμμάτων, όπως και η δημιουργία κέντρων προώθησης των ανοιχτών τεχνολογιών για την εκπαίδευση, την καταγραφή των αναγκών, την σταδιακή εισαγωγή χρήση και ανάπτυξη του ΕΛ/ΛΑΚ σε διάφορους τομείς, αλλά και την καταγραφή των φορέων που ήδη ασχολούνται με το ΕΛ/ΛΑΚ ανοιχτό λογισμικό.[6] Τελειώνοντας δεν θα μπορούσαν να παραληφθούν οι στόχοι για συνεργασία, υποστήριξη και προώθηση των επιχειρηματικών μοντέλων που βασίζονται πάνω στο ΕΛ/ΛΑΚ, η δράση για ενημέρωση και ώθηση των επιχειρήσεων για ΕΛ/ΛΑΚ, όπως και η θέληση για δημιουργία τεχνικής υποστήριξης των χρηστών, την προσαρμογή του ΕΛ/ΛΑΚ στα ελληνικά δεδομένα και την ανάπτυξη εφαρμογών για τις οποίες υπάρχει ζήτηση στην Ελλάδα. Γενικότερα θα λέγαμε ότι η ΕΛ/ΛΑΚ έχει ως κύριο στόχο να συμβάλλει στην ανοιχτότητα και στην όσο το δυνατόν καλύτερη ενημέρωση και προώθηση όλων για τις ανοιχτές τεχνολογίες, αλλά βοηθάει και την οικονομία αφού με την διαδεδομένη χρήση ΕΛ/ΛΑΚ τα χρήματα δεν καταλήγουν σε μεγάλες εταιρείες του εξωτερικού αλλά πηγαίνουν και ενισχύουν εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες υποστήριξης και παραμετροποίησης ελεύθερου λογισμικού/ ανοιχτού κώδικα.[6]

21 2 Άδειες Ανοικτού Λογισμικού Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο θα αναλύσουμε τις άδειες ανοικτού λογισμικού οι οποίες χρησιμοποιούνται συχνότερα και έχουν υποστήριξη από μεγάλες κοινότητες. Ακόμη θα δούμε σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται οι άδειες ανοικτού λογισμικού οι οποίες είναι πάρα πολλές και επίσης κριτήρια με τα οποία κάποιος θα επιλέξει μία άδεια ανοικτού λογισμικού κατάλληλη για το λογισμικό του. Τέλος θα συγκρίνουμε χαρακτηριστικά αδειών ανοικτού λογισμικού με ιδιόκτητων αδειών και ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά και οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται σε μία άδεια ανοικτού λογισμικού. 2.1 Εισαγωγή στις Άδειες Ανοικτού Λογισμικού Δεν είναι λίγοι αυτοί που γνωρίζουν ονομαστικά τουλάχιστον 5 άδειες ανοικτού λογισμικού, ωστόσο είναι αρκετά λιγότεροι αυτοί που γνωρίζουν ότι υπάρχουν πάνω από 60 εγκεκριμένες άδειες, οι περισσότερες από τις οποίες χρησιμοποιούνται και οι όροι της μίας άδειας μπορεί να διαφέρουν πολύ αλλά και ελάχιστα από τους όρους της άλλης. Κάθε άδεια τοποθετείτε σε μία κατάλληλη κατηγορία από την στιγμή που θα δημιουργηθεί, θα πρέπει να πληροί κάποιες προϋποθέσεις σύμφωνα με τον ορισμό του ανοικτού λογισμικού, θα πρέπει να ανταποκρίνεται στα ήδη υπάρχοντα πρότυπα και τις προσδοκίες και τέλος θα πρέπει να περάσει από μία διαδικασία ελέγχου και από μία διαφανή και έγκυρη αξιολόγηση. Έτσι υπάρχει ένα συμβούλιο, το διοικητικό συμβούλιο του OSI και μία διαδικασία η οποία ονομάζεται OSI License Review Process, σύμφωνα με τη οποία διασφαλίζεται ότι η άδεια και το λογισμικό συμφωνούν με τις ήδη υπάρχουσες προϋποθέσεις και βοηθούν στην βελτίωση των αδειών. [1] Γενικότερα οι προϋποθέσεις αυτές δεν είναι άλλες από την συμμόρφωση της άδειας με ότι και ο ορισμός του ανοικτού κώδικα τονίζει, δηλαδή την χρήση, την τροποποίηση και την διανομή του κώδικα. Βέβαια αν και παρόλο τις πολυάριθμες άδειες ανοικτού λογισμικού που υπάρχουν, η διαφορά τους υπάρχει κυρίως στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται το παραγόμενο λογισμικό αφού για παράδειγμα ορισμένες είναι πιο ελαστικές επιτρέποντας τον πηγαίο κώδικα να διανεμηθεί κάτω από διαφορετικούς αδειοδοτικούς όρους είτε ανοικτού είτε ιδιόκτητου λογισμικού προσφέροντας μεγαλύτερη ευελιξία, ενώ άλλες είναι πιο

22 περιοριστικές και επιτρέπουν την διανομή μόνο κάτω από την αρχική άδεια του αρχικού προϊόντος. Το παραγόμενο λογισμικό όπως καταλαβαίνουμε αποτελεί σημαντικό θέμα σε μία άδεια ανοικτού λογισμικού και βασικός στόχος για κάθε άδεια είναι η εξασφάλιση ότι ο πηγαίος κώδικας θα παραμείνει διαθέσιμος για το κοινό. Έτσι σκοπός της διαδικασίας ελέγχου των αδειών είναι εκτός των άλλων και η αποτροπή να έχουμε ίδιες, επαναλαμβανόμενες άδειες χωρίς ουσιώδης περιορισμούς και χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά για να τις χρησιμοποιήσει κάποιος στο λογισμικό του. Μία ανησυχία που δημιουργείται για τις άδειες του ανοικτού λογισμικού είναι η ελευθερία που δίνεται στους ανταγωνιστές δημιουργούς έργων χωρίς πνευματικά δικαιώματα να πάρουν τον πηγαίο κώδικα και να φτιάξουν με βάση αυτόν ένα δικό τους ιδιόκτητο λογισμικό κλειστού κώδικα. Ακόμη ιδιαίτερα προσοχή χρειάζεται στον συνδυασμό διαφόρων αδειών καθώς αυτό είναι εφικτό αλλά κρύβει κινδύνους λόγω της ασυμβατότητας ορισμένων αδειών. 2.2 Κατηγορίες Αδειών Κριτήρια επιλογής Άδεια Η επιλογή μίας συγκεκριμένης άδειας, κατάλληλη για το λογισμικό, δεν είναι απλή υπόθεση καθώς θα πρέπει να συμπεριληφθούν στην επιλογή αρκετοί παράγοντες όπως η άδεια να ανταποκρίνεται όσο καλύτερα στο λογισμικό, το πρόγραμμα ή το έργο για το οποίο προορίζεται. Ακόμη σημαντικό ρόλο αποτελεί η εμπιστοσύνη και η αξιοπιστία που μία άδεια εμπνέει στους χρήστες, όπως επίσης και να είναι οι όροι της άδειας ξεκάθαροι και κατανοητοί για να καταλαβαίνει εύκολα ο χρήστης τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να χρησιμοποιήσει το λογισμικό. Μία άδεια που δημιουργεί ασάφεια, οι προϋποθέσεις της δεν είναι ευκρινής και δεν εμπνέει εμπιστοσύνη στο κοινό, δημιουργεί αναπόφευκτα αποδυνάμωση του λογισμικού, προγράμματος ή του έργου αντί να το ενισχύσει, να το κάνει πιο ανταγωνιστικό και να κερδίσει την εμπιστοσύνη των χρηστών.[1,3,10,31] Η καταλληλότερη επιλογή συνήθως βρίσκεται και πρέπει να γίνεται από την λίστα των αδειών που ήδη υπάρχουν. Ο ενδιαφερόμενος είναι προτιμότερο να αναλύσει τους όρους των επικρατέστερων αδειών για το λογισμικό του, παρά να προσπαθήσει να συντάξει ο ίδιος μία νέα άδεια, νομίζοντας ότι θα ανταποκρίνεται καλύτερα στο έργο του. Εκτός της περίπτωσης όπου η επιλογή μίας άδειας μπορεί να περιορίζεται από το ήδη υπάρχον λογισμικό που χρησιμοποιείται σε ένα έργο και έχει το δικό του αδειοδοτικό μοντέλο, η δημιουργία μίας νέας άδειας είναι αρκετά χρονοβόρα και απαιτεί μεγάλη εμπειρία και εξειδίκευση σε νομικές γνώσεις, όπως επίσης και αρκετή εμπειρία, δεδομένα που οδηγούν στο συμπέρασμα της -20-

23 απόρριψης της δημιουργίας άδειας. Έχοντας κάποιος την ελευθερία για την επιλογή της άδειας, χωρίς να υπάρχει κάποιος περιορισμός, ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες αποτελεί η ελαστικότητα και η ανεκτικότητα της άδειας. Κάθε άδεια χαρακτηρίζεται από ένα βαθμό ανάλογα με τον αν είναι αρκετά ελαστική ή πιο περιοριστική, κυρίως με τον τρόπο που χειρίζεται τα παραγόμενα έργα, αν δηλαδή ένα παράγωγο έργο μπορεί να αδειοθοτηθεί υπό τους όρους άλλης άδειας ή πρέπει να κρατήσει την άδεια που ήδη έχει. Ωστόσο υπάρχουν και άλλοι αρκετοί παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην επιλογή.[3,31] Οι εξαρτήσεις μίας άδειας και η ανεκτικότητα αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό ως προς την επιλογή της. Υπάρχουν διαφορές αν το εξαρτώμενο λογισμικό που είναι ήδη αδειοδοτημένο φορτώνεται δυναμικά ενώ εκτελείται το έργο ή αν είναι ενσωματωμένο στο έργο. Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις όπου το τελικό έργο ενδέχεται να μην ισχύει και θα πρέπει να εγκρίνει την χρήση του λογισμικού η άδεια που προϋπάρχει. Σαν παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε ότι εάν ένα λογισμικό συμμορφώνεται με τους όρους της άδειας GPL τότε το τελικό project θα πρέπει να υπακούει στην ίδια άδεια αφού αυτό απαιτεί το copyleft [Π.ΒC] του. Σαν δεύτερος αλλά εξίσου σημαντικός παράγοντας στην επιλογή άδειας είναι το θέμα και το κοινό στο οποίο απευθύνεται η άδεια. Είναι αναμενόμενο ότι το λογισμικό που απευθύνεται σε ένα πιο εξειδικευμένο κοινό όπως διαχειριστές συστήματος, δημιουργούς κώδικα, προγραμματιστές, τεχνικούς υπολογιστών κ.τ.λ. θα έχει μία πιο ελαστική άδεια. Οι λόγοι είναι ότι το συγκεκριμένο κοινό που προσελκύεται από ένα τέτοιο λογισμικό, συχνά προσπαθεί μέσω του λογισμικού αυτού να εξελιχθεί, να το αναπτύξει, με όφελος φυσικά προς το λογισμικό, γεγονός που καθιστά ευνοϊκότερη την χρήση ανεκτικής άδειας η οποία επιτρέπει περισσότερα και δίνει μεγαλύτερη ελευθερία για την ανάδειξη των ικανοτήτων των δημιουργών, αλλά και την περαιτέρω ανάπτυξη του λογισμικού.[3,31] Το περιβάλλον στο οποίο θα εφαρμοστεί το λογισμικό που θα υπόκεινται στους όρους της άδειας, μας δείχνει κάποια χαρακτηριστικά για το ποια άδεια είναι καταλληλότερη. Συνήθως έργα τα οποία σε εμπορικά λειτουργικά συστήματα και γενικότερα σε πιο διάσημες και εμπορικές πλατφόρμες χρησιμοποιούν πιο περιοριστικές άδειες. Ωστόσο υπάρχουν και project τα οποία επιλέγουν μια άδεια που είναι ελαστική αφού θέλουν να εφαρμοστούν σε εμπορικά project. Το περιβάλλον που θα εφαρμοστεί η άδεια παίζει αρκετά σημαντικό ρόλο στην επιλογή.[3,31] Η ασφάλεια του έργου και η προστασία από ομάδες που προσπαθούν να πάρουν τον κώδικα και να τον επεξεργαστούν, να τον αντιγράψουν και να τον χρησιμοποιήσουν σε δικά τους έργα ή προϊόντα αποτελεί βασική προϋπόθεση στην επιλογή. Δεν είναι λίγοι αυτοί που -21-

24 θέλουν τον κώδικα τους ασφαλισμένο και προστατευμένο από τέτοιου είδους ενέργειες καθώς μπορεί να μην πιστεύουν στο δικαίωμα της αναδιανομής του λογισμικού του ενός με διαφορετική άδεια, στους στόχους του κινήματος ελεύθερου λογισμικού ή για άλλους διάφορους λόγους. Στην περίπτωση τους μία άδεια που θα αποτρέπει τις ενέργειες αυτές ή τουλάχιστον θα υποχρεώνει την επιστροφή των αλλαγών στην κοινότητα είναι προτιμότερη από μία πιο ελαστική.[3,31] Τελευταίος αλλά όχι λιγότερο σημαντικός παράγοντας είναι τα κίνητρα πίσω από την επιλογή και οι στόχοι. Η αναγνώριση από τους άλλους, τα χρηματικά κίνητρα, οι προκλήσεις, το μέλλον, η εξέλιξη, εσωτερικοί και εξωτερικοί παράγοντες, όλα αυτά καθώς και πολλά άλλα μπορούν να επηρεάσουν την επιλογή της άδειας για το λογισμικό. Τα πιο ανεκτικά αδειοδοτημένα έργα ελκύουν το πιο εξειδικευμένο κοινό οι οποίοι μπορεί να θέλουν να διατηρήσουν τα πνευματικά τους διακαιώματα και να εξασφαλίσουν περισσότερες εισφορές, ενώ τα πιο περιοριστικά έργα από την άλλη διασφαλίζουν πρόσβαση στην δουλειά του καθενός και μεγαλύτερα οφέλη για τις κοινότητες. Σύμφωνα με την σελίδα του OSI ( ) οι άδειες του λογισμικού είναι ταξινομημένες σε 8 κατηγορίες ανάλογα με την χρησιμότητα τους. Η κάθε κατηγορία περιέχει όλες τις άδειες όπου ο καθένας μπορεί να διαβάσει τους όρους. Οι κατηγορίες αυτές είναι οι εξής:[32] 1. Άδειες που χρησιμοποιούνται ευρέως ή υποστηρίζονται από μεγάλες ενεργές κοινότητες. 2. Άδειες ειδικού σκοπού 3. Άλλες διάφορες άδειες 4. Άδειες που είναι περιττές λόγω δημοφιλέστερων αδειών 5. Άδειες που δεν χρησιμοποιούνται 6. Άδειες που αντικαταστάθηκαν 7. Άδειες που αποσύρθηκαν εθελοντικά και τέλος 8. Άδειες που δεν ταξινομούνται σε μία από τις παραπάνω κατηγορίες 2.3 Ανάλυση Δημοφιλέστερων Αδειών Η συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει την ανάλυση κάποιων αδειών που χρησιμοποιούνται περισσότερο και σύμφωνα με το OSI κατηγοριοποιούνται στην ομάδα των δημοφιλέστερων αδειών που προσελκύουν περισσότερους και κάποιες από τις άδειες έχουν μία μεγάλη κοινότητα για στήριξη και βοήθεια. -22-

25 2.3.1 GNU (General Public License Lesser General Public License) H General Public License ή αλλιώς εν συντομία GPL ή στα Ελληνικά Γενική Άδεια Δημόσιας Χρήσης είναι η πιο δημοφιλέστερη άδεια χρήσης ελεύθερου λογισμικού και αυτή που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του λογισμικού. Η αρχική άδεια γράφτηκε από τον Richard Matthew Stallman και κυκλοφόρησε στις 25 Φεβρουαρίου το 1989 για χρήση στο GNU Project. Έπειτα ακολούθησε η έκδοση 2 το 1991 με κύρια αλλαγή στην φιλοσοφία ότι αν κάποιος για κάποιο λόγο δεν μπορεί να διανέμει το λογισμικό με τρόπο που να σέβεται τις ελευθερίες των άλλων τότε καλύτερα να μην χρησιμοποιήσει καθόλου την άδεια. Τελικά έχουμε την 3η έκδοση η οποία εκδόθηκε 29 Ιουνίου το 2007 με αλλαγές κυρίως όσον αφορά το θέμα για τις πατέντες, τους περιορισμούς στο υλικό, την τροποποίηση του λογισμικού και άλλες μικρές αλλαγές. Σε αντίθεση με τις άδειες που Εικόνα 6: Λογότυπο της GPL περιορίζουν τον χρήστη και σχεδιάζονται με σκοπό την version3 αφαίρεση των δικαιωμάτων, η συγκεκριμένη άδεια έχει σχεδιαστεί για να εγγυηθεί την ελευθερία των χρηστών να μοιράσουν, να τροποποιήσουν, να διανέμουν και να διατηρήσουν το λογισμικό ελεύθερο για όλους τους χρήστες. Αναλυτικότερα ο κάθε χρήστης που λαμβάνει το λογισμικό μπορεί να το πάρει να το τροποποιήσει και να το διανέμει ξανά ακόμη και έναντι κάποιου χρηματικού ποσού αν το επιθυμεί αλλά πρέπει να είναι βέβαιο ότι παρέχει στο λογισμικό του τις ίδιες ελευθερίες που του δόθηκαν. Με άλλα λόγια η άδεια έχει ισχυρό copyleft που σημαίνει ότι ο χρήστης έχει τις ελευθερίες που αναφέρθηκαν αλλά είναι απαραίτητο οι αλλαγές, τα αντίγραφα και γενικότερα η χρήση του λογισμικού να διατηρείται κάτω από αυτήν την άδεια για να παραμένουν οι ελευθερίες σε όλους. Σε αντίθεση δηλαδή με το copyright [Π.ΒD] που αφαιρεί όλες τις ελευθερίες του χρήστη. Οι όροι της άδειας θα πρέπει να ενσωματώνονται σε κάθε νέο λογισμικό που δημιουργείτε με βάση το αρχικό καλύτερα στην αρχή μαζί με την σημείωση ότι δεν υπάρχει καμία εγγύηση του λογισμικού. Κάθε χρήστης έχει τέσσερις βασικές ελευθερίες δικαιώματα οι οποίες αναφέρουν ότι κάθε χρήστης μπορεί να τρέξει το πρόγραμμα του για οποιοδήποτε λόγο, μπορεί να διανέμει αντίγραφα του προγράμματος, μπορεί να μελετήσει και να τροποποιήσει το πρόγραμμα και τέλος πρέπει να προσφέρει τις δικές του αλλαγές στο κοινό ώστε να ωφεληθεί και η κοινότητα. Η άδεια GPL 1.0 και η επόμενη έκδοσή της GPL 2.0 θεωρήθηκαν πολύ περιοριστικές και αυστηρές έτσι μαζί με τη δεύτερη έκδοση της άδειας κυκλοφόρησε και η άδεια LGPL 2.0 με τον αριθμό 2 σαν ισότητα απέναντι στην άδεια GPL και με το L αρχικά να σημαίνει library και στην συνέχεια lesser όταν η άδεια αναθεωρήθηκε με μικρές αλλαγές στην έκδοση 2.1 για -23-

26 να αντανακλά την θέση του ιδρύματος. Η LGPL δημιουργήθηκε σαν ένας συμβιβασμός μεταξύ της ισχυρής GPL και στις πιο ελαστικές άδειες. Η λέξη lesser που σημαίνει λιγότερο δείχνει ότι η άδεια δεν εγγυάται στον τελικό χρήστη την πλήρη ελευθερία χρήσης, αλλά εγγυάται μόνο την ελευθερία για τροποποίηση των στοιχείων που αδειοδοτούνται κάτω από την άδεια και όχι για κάποιο ιδιοκτησιακό υλικό. Επίσης επιτρέπει στους δημιουργούς να ενσωματώσουν και να χρησιμοποιήσουν το λογισμικό τους ακόμη και αν είναι ιδιοκτησιακό χωρίς να τους υποχρεώνει να απελευθερώσουν τον πηγαίο κώδικα των δικών τους στοιχείων. Στην συνέχεια το 2009 εκδόθηκε η LGPL 3.0 σαν μία λίστα από επιπρόσθετες παραχωρήσεις που εφαρμόζονται για την έκδοση 3 της GPL. Μεταξύ των άλλων η άδεια στους όρους της επισημαίνει για τον πηγαίο κώδικα, για την εργασία που περιέχει συνδυασμό αδειών, για την διανομή λειτουργιών βιβλιοθήκης και για την τροποποίηση εγγράφου βιβλιοθήκης. Γενικότερα θα λέγαμε ότι η κύρια διαφορά μεταξύ των GPL και LGPL είναι ότι η δεύτερη επιτρέπει σε ένα έργο να συνδεθεί με ένα μη LGPL πρόγραμμα ελεύθερο ή ιδιοκτησιακό. Μπορεί το πρόγραμμα αν δεν είναι παράγωγο έργο να διανέμεται κάτω από τους όρους οποιασδήποτε άδειας. Επίσης στους όρους τονίζεται ότι εάν ένα πρόγραμμα λειτουργεί με μία βιβλιοθήκη είτε συνδέεται είτε για μεταγλώττιση τότε αυτό καλείται έργο που χρησιμοποιεί τη βιβλιοθήκη και δεν αποτελεί παράγωγό έργο. Οι δύο άδειες έχουν, με κάποιους περιορισμούς βέβαια, κάποια συμβατότητα κυρίως όμως οι νεότερες εκδόσεις τους. [1,7,8,32] Apache License 2.0 Η άδεια Apache είναι μία άδεια ελεύθερου λογισμικού και έχει γραφεί από το ίδρυμα Λογισμικού Apache. Μέσα στους όρους χρήσης της ή άδεια μεταξύ των άλλων απαιτεί την διατήρηση των πνευματικών δικαιωμάτων και την αποποίηση τω ευθυνών. Όπως και στις περισσότερες άδειες ελεύθερου λογισμικού η άδεια επιτρέπει την χρήση του λογισμικού, την διανομή, την τροποποίηση και την διανομή των τροποποιημένων εκδόσεων του λογισμικού και γενικά ο χρήστης μπορεί να χρησιμοποιήσει το λογισμικό για κάθε σκοπό. Η πρώτη έκδοση της άδειας δημιουργήθηκε και εφαρμόστηκε στα πακέτα Apache όπως τον Εικόνα 7: Λογότυπο Ιδρύματος Apache Apache Web Server. Ωστόσο αργότερα η έκδοση 1.1 της άδειας η οποία περιείχε κάποια αλλαγή στην ρήτρα για διαφήμιση, εμφανίστηκε και το ίδρυμα Λογισμικού Apache την αποδέχθηκε το Η δεύτερη έκδοση της άδειας καθιερώθηκε τον Ιανουάριο του 2004 και περιείχε αρκετές βελτιώσεις για την καλύτερη συμβατότητα της άδειας με λογισμικό που -24-