Ο ΚΛΑΔΟΣ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟ MARKETING Ο ΚΛΑΔΟΣ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΧΟΙΝΑΣ ΑΜ 117 Επιβλέπων Καθηγητής: Π. Κορδοπάτης ΠΑΤΡΑ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ 4 Ο ΚΛΑΔΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 6 Η οργάνωση του Ελληνικού συστήματος Υγείας 6 Ικανοποίηση πολιτών Βαθμός ικανοποίησης στις χώρες του ΟΟΣΑ 11 Συνολικές Δαπάνες Υγείας για την Ελλάδα (Δημόσια-Ιδιωτική) 12 Eγχώρια Ιδιωτική Κατανάλωση Υπηρεσιών Υγείας 15 Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΥΓΕΙΑΣ 16 ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑ ΥΓΕΙΑΣ (προβλήματα και προτάσεις) 17 ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟ MANAGEMENT ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ 21 ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 23 Το Μέγεθος της Εγχώριας Αγοράς 23 Η αγορά των ιδιωτικών Υπηρεσιών Υγείας 25 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ «ΥΓΕΙΑ» 28 Ποιοτική υπεροχή Διαφοροποίηση ΥΓΕΙΑ 30 Ιατρικά Επιτεύγματα 33 Στοιχεία Νοσηλείας 34 Οικονομικά Στοιχεία 35 ΙΑΣΩ 39 Θέση της εταιρείας στο κλάδο 40 Ανάλυση Κύκλου Εργασιών ανά Δραστηριότητα 41 Οικονομικά Στοιχεία 44 Παρουσίαση Ιατρικών Μονάδων του Ομίλου ΙΑΣΩ 47 Παράγοντες Ποιοτικής Υπεροχής 52 Έρευνα και Ανάπτυξη Νέων Υπηρεσιών 54 Στόχοι και Προοπτικές 55 ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ 56 Παρουσίαση Ιατρικών Μονάδων Του Ομίλου 57 Η αναπτυξιακή πορεία του Ιατρικού κέντρου τα τελευταία χρόνια 60 Οικονομικά Στοιχεία 65 Προοπτικές της Εταιρείας 68 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 69 ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 71 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 73 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο Ιδιωτικός Τομέας Υγείας, παρουσιάζει την τελευταία δεκαετία σημαντικότατη άνοδο, η οποία οφείλεται κυρίως στην ανάπτυξη του κλάδου των διαγνωστικών κέντρων, στη δημιουργία μεγάλων ιδιωτικών κλινικών με υπερσύγχρονα ιατρικά μηχανήματα, αλλά και από την ανάγκη των πολιτών αφ ενός για λήψη υπηρεσιών υγείας υψηλής ποιότητας και αφ' ετέρου για ταχύτερη πρόσβαση στις υπηρεσίες αυτές. Στη παρούσα μελέτη θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε, τα γενικά στοιχεία του κλάδου Υγείας στην Ελλάδα, πως διαμορφώνονται τα τελευταία χρόνια οι δαπάνες για υπηρεσίες υγείας, και πως κατανέμονται μεταξύ Δημόσιων και Ιδιωτικών. Θα αναφερθούμε στην κατάσταση που επικρατεί στο Δημόσιο σύστημα Υγείας και πως η δυσλειτουργία του και η χαμηλή του αποδοτικότητα ευνοούν ουσιαστικά την ανάπτυξη του Ιδιωτικού τομέα. Ο κλάδος Υγείας αναμένεται να συνεχίσει την αναπτυξιακή του πορεία και τα επόμενα χρόνια κυρίως λόγω της ανόδου του βιοτικού επιπέδου, της αύξησης του μέσου όρου ηλικίας και της συνεχής προόδου της ιατρικής επιστήμης. Μέσα σε αυτό το έντονα ανταγωνιστικό περιβάλλον ξεχωρίζουμε τρείς Ιδιωτικές κλινικές. Το Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, το Θεραπευτήριο ΥΓΕΙΑ και το ΙΑΣΩ. Οι εταιρίες αυτές κατέχουν μεγάλα μερίδια αγοράς ανάμεσα στις ιδιωτικές κλινικές και κατάφεραν να αναπτυχθούν ακολουθώντας ξεχωριστές στρατηγικές. Το ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ έριξε το βάρος του στην εξαγορά κλινικών μεσαίου και μεγάλου μεγέθους καθώς και στην ανέγερση νέων μονάδων δημιουργώντας έναν μεγάλο επιχειρηματικό όμιλο παροχής υπηρεσιών υγείας, το ΙΑΣΩ ακολουθώντας επικεντρωμένη στρατηγική δραστηριοποιήθηκε στο μαιευτικό κλάδο καταλαμβάνοντας ηγετική θέση με μερίδιο αγοράς που πλησιάζει το 40% πανελλαδικά, τέλος το ΥΓΕΙΑ έχει προχωρήσει σε τεράστιες επενδύσεις σε υπερσύγχρονα ιατρικά μηχανήματα προκειμένου να δημιουργήσει μία πλήρως καθετοποιημένη μονάδα. Θα παρουσιάσουμε αναλυτικά τις κινήσεις των εταιρειών τα τελευταία χρόνια και θα παραθέσουμε τα οικονομικά στοιχεία που δικαιώνουν τις επιλογές τους. Τέλος θα αναφερθούμε στις πρόσφατες εξελίξεις και στις προοπτικές της ιδιωτικής υγείας. 3

4 ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ως υγεία ορίζεται η κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας του ατόμου και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας. Αυτό σημαίνει ότι η κατάσταση και το επίπεδο υγείας ενός πληθυσμού αντανακλάται όχι μόνο στους κλασσικούς δείκτες αρνητικής υγείας, δηλαδή της θνησιμότητας και της νοσηρότητας, αλλά περιλαμβάνει και τους θετικούς δείκτες αυτοεκτίμησης της κατάστασης υγείας από τα ίδια τα άτομα. Ως σύστημα υγείας ορίζεται το σύνολο των ανθρώπινων, υλικών και χρηματικών πόρων καθώς επίσης των οργανισμών, ιδρυμάτων και φορέων οι οποίοι συνδέονται με τη χρηματοδότηση, τη ρύθμιση και την επιτέλεση «δράσεων υγείας». Ως «δράση υγείας» ορίζεται οποιαδήποτε δραστηριότητα ή σύνολο δραστηριοτήτων η οποία έχει πρωταρχικό της σκοπό τη βελτίωση ή τη διατήρηση της υγείας. Με αυτή την έννοια, στο σύστημα υγείας συμπεριλαμβάνονται όχι μόνο το Εθνικό Σύστημα Υγείας, αλλά όλα τα κοινωφελή και ιδιωτικά ιδρύματα και φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας. Κάθε σύστημα υγείας πρέπει να επιτυγχάνει την εκπλήρωση τριών στόχων, οι οποίοι είναι οι ακόλουθοι: (α) Ο πρωταρχικός στόχος κάθε συστήματος υγείας είναι η βελτίωση της κατάστασης της υγείας του πληθυσμού. Ο στόχος αυτός έχει διπλή διάσταση. Περιλαμβάνει αφενός τη βελτίωση του μέσου επίπεδου υγείας όλου του πληθυσμού και αφετέρου την ισότιμη διάχυση της καλής υγείας μεταξύ του πληθυσμού. (β) Ο δεύτερος στόχος είναι η ανταποκρισιμότητα του συστήματος υγείας στις προσδοκίες των πολιτών, οι οποίες αναφέρονται στην καθημερινή επαφή των πολιτών με το σύστημα. Ειδικότερα, περιλαμβάνει το σεβασμό και την αξιοπρεπή αντιμετώπιση των ασθενών από τις υπηρεσίες και τους επαγγελματίες υγείας και την ικανοποίηση που αποκομίζουν ως χρήστες των υπηρεσιών αυτών. Ο στόχος αυτός διακρίνεται σε δύο μέρη, το πρώτο είναι η βελτίωση του μέσου επίπεδου ανταποκρισιμότητας του συστήματος και το δεύτερο η προαγωγή της ισότητας στην κατανομή της ανταποκρισιμότητας μεταξύ των πολιτών, ανεξάρτητα από τις κοινωνικοοικονομικές διαφορές τις οποίες ενδεχομένως εμφανίζουν. (γ) Ο τρίτος στόχος είναι η δικαιοσύνη στην κατανομή των βαρών στη χρηματοδότηση του συστήματος υγείας και η προστασία των νοικοκυριών έναντι του οικονομικού κινδύνου λόγω έλευσης κάποιας ασθένειας. Οι θεμελιακές αρχές των σύγχρονων ασφαλιστικών συστημάτων οριοθετούνται στις αρχές του 20ού αιώνα Αναπτύσσονται δύο βασικές μορφές κοινωνικής πολιτικής: 1. Στη Γερμανία το σύστημα Bismark.. 2. Στην Αγγλία το σύστημα Beveridge. Βασικές αρχές του πρώτου είναι:. Η αυτοβοήθεια.. Η αυτονομία.. Η επιλεκτικότητα.. Η χρηματοδότηση προέρχεται από εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών. Στο δεύτερο σύστημα τα κύρια χαρακτηριστικά είναι:. Η εξασφάλιση ελάχιστου επιπέδου εισοδήματος. 4

5 . Η αρχή της καθολικότητας.. Χρηματοδότηση από φορολογικά έσοδα. Από μια γενικότερη θεώρηση τα ευρωπαϊκά κοινωνικά συστήματα ταξινομούνται σε τρεις ομάδες: 1. Κύρια χαρακτηριστικά της πρώτης ομάδας:. Οι παροχές είναι συνάρτηση των εισφορών. Αυτές προέρχονται από εργοδότες, εργαζόμενους και ελεύθερους επαγγελματίες. Ο τομέας υγείας χρηματοδοτείται από εισφορές.. Ίση πρόσβαση από όλους στις παροχές.. Υπηρεσίες Υγείας παρέχονται ταυτόχρονα και από τον ιδιωτικό τομέα (το κράτος μεταβιβάζει πόρους ή αγοράζει υπηρεσίες).. Ο τομέας πρόνοιας χρηματοδοτείται από την φορολογία. Οι χώρες που ανήκουν στην πρώτη ομάδα είναι: Γερμανία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο,Ολλανδία, Γαλλία. 2. Κύρια χαρακτηριστικά της δεύτερης ομάδος:. Βασική πηγή χρηματοδότησης είναι η φορολογία.. Εξασφάλιση ενός ελάχιστου επιπέδου εισοδήματος.. Λειτουργούν Ε.Σ.Υ., με ελεύθερη πρόσβαση για όλους.. Υπηρεσίες Υγείας κυρίως από τον δημόσιο τομέα. Στην δεύτερη ομάδα ανήκουν χώρες, όπως: Αγγλία, Δανία, Ιρλανδία. Στην Δανία οι παροχές είναι συνάρτηση του εισοδήματος των εργαζομένων. 3. Στην Τρίτη ομάδα ανήκουν οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου: Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία. Κύρια χαρακτηριστικά:. Μικτό σύστημα, με στοιχεία και από τα δύο συστήματα.. Χρηματοδότηση από εισφορές εργαζομένων, εργοδοτών.. Τομέας Υγείας από φορολογικά έσοδα. Στην Ε.Ε. δεν υπάρχει κοινή πολιτική σε θέματα περίθαλψης. Παραμένουν στη δικαιοδοσία των κρατών-μελών. Υπάρχει μια διαρκής σύγκρουση ανάμεσα στις απόψεις για διατήρηση ή μείωση του κράτους πρόνοιας. Στη Γαλλία θεσπίζεται ειδικός φόρος για την υγεία με παράλληλη μείωση των α- σφαλιστικών εισφορών για να μην υπάρξουν αντιδράσεις. Στη Σκανδιναβία το 20% των δαπανών υγείας προέρχεται από συμμετοχή των πολιτών, κάτι που γίνεται ανεπίσημα και στις χώρες της Νότιας Ευρώπης. Στην Ολλανδία και τη Γερμανία επιτρέπεται η ελεύθερη επιλογή ταμείου πάνω από ένα εισόδημα. Στη Γαλλία συμμετέχουν οι ασφαλισμένοι κατά 30% στις ιατρικές υπηρεσίες, 35% στα φάρμακα, 40% στις εργαστηριακές εξετάσεις και 20% στην εισαγωγή στο νοσοκομείο.. Γενικά υπάρχει η τάση ενδυνάμωσης των ταμείων με συμβάσεις με νοσοκομεία του δημοσίου ή ιδιωτικού τομέα με ελεγχόμενο κόστος υπηρεσιών και αποτροπή της προκλητής ζήτησης.. Η αύξηση των δαπανών αναγκάζει και χώρες με πατροπαράδοτα δημόσια συστήματα καθολικής ασφάλισης, στην ανάπτυξη ιδιωτικού συμπληρωματικού δικτύου (Μ. Βρετανία, 1987). 5

6 Ο ΚΛΑΔΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η οργάνωση του Ελληνικού συστήματος Υγείας Το ελληνικό σύστημα υγείας αποτελεί ένα μικτό σύστημα με συμμετοχή του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, τόσο από την πλευρά της παροχής υπηρεσιών υγείας όσο και από την πλευρά χρηματοδότησης αυτών. Ιστορικά, αναπτύχθηκε στηριζόμενο, σε μεγάλο βαθμό, στην κοινωνική ασφάλιση (μοντέλο Bismarck), δηλαδή στην κάλυψη των υγειονομικών αναγκών διαφόρων επαγγελματικών ομάδων μέσω Ασφαλιστικών Ταμείων. Σήμερα, το μοντέλο αυτό τείνει περισσότερο προς ένα σύστημα υγείας που τουλάχιστον από άποψη χρηματοδότησης εξαρτάται κατά το μεγαλύτερο ποσοστό από τον κρατικό προϋπολογισμό (μοντέλο Beveridge). Συγκεκριμένα, το υγειονομικό σύστημα της Ελλάδας συνίσταται σε τρία υποσυστήματα, τα οποία λειτουργούν σχεδόν ανεξάρτητα, ιδιαίτερα όσον αφορά στην κάλυψη των αναγκών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας: Το ΕΣΥ (κυρίως νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας και ΕΚΑΒ). Το ΙΚΑ και τα λοιπά Ασφαλιστικά Ταμεία, τα οποία προσφέρουν διαφορετική κάλυψη στους δικαιούχους περίθαλψής τους. Ο ιδιωτικός τομέας, με πολυάριθμα διαγνωστικά κέντρα, κλινικές, μαιευτήρια, εργαστήρια, ιατρεία και οδοντιατρεία. Επομένως, η χρηματοδότηση του υγειονομικού συστήματος προέρχεται από τρεις πηγές: την κοινωνική ασφάλιση (εισφορές ασφαλισμένων), τον κρατικό προϋπολογισμό (φορολογία) και τις ιδιωτικές πληρωμές των ασθενών-καταναλωτών. Αυτό συνεπάγεται την εμπλοκή στη χάραξη πολιτικής υγείας πολλών και διαφορετικών φορέων και Υπουργείων. Συγκεκριμένα, την αρμοδιότητα και ευθύνη για την ανάπτυξη και λειτουργία του ΕΣΥ έχει το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, την εποπτεία των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης έχει το Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, το Υπουργείο Άμυνας εποπτεύει τις υπηρεσίες υγείας του στρατού, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων έχει την αρμοδιότητα παροχής φροντίδας υγείας στον αγροτικό πληθυσμό της χώρας, το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας καλύπτει τους ναυτικούς και τις οικογένειές τους και τέλος το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών εποπτεύει τον Οργανισμό Περίθαλψης Ασφαλισμένων Δημοσίου (ΟΠΑΔ). Αποτέλεσμα του κατακερματισμού των παραπάνω αρμοδιοτήτων είναι η δυσκολία χάραξης ενιαίας πολιτικής υγείας. Το ΕΣΥ ιδρύθηκε το 1983 και βασίστηκε στις αρχές της ισότητας και της αποτελεσματικότητας. Σκοπός του είναι να προσφέρει δωρεάν αγαθά και υπηρεσίες υγείας στο σύνολο του πληθυσμού της χώρας. Η χρηματοδότηση του ΕΣΥ προέρχεται από τον κρατικό προϋπολογισμό, απ' όπου καλύπτονται οι αμοιβές του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού που απασχολείται στο ΕΣΥ (τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια φροντίδα υγείας), οι δαπάνες του Οργανισμού Περίθαλψης Ασφαλισμένων Δημοσίου (ΟΠΑΔ) και μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων όποια δαπάνη πραγματοποιείται για επενδύσεις σε κτιριακό, ιατροφαρμακευτικό και νοσοκομειακό εξοπλισμό. Τα λειτουργικά έξοδα των δημόσιων νοσοκομείων και των κέντρων υγείας καλύπτονται από τα νοσήλια που πληρώνουν τα ασφαλιστικά ταμεία. 6

7 Το Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης αποτελεί τον κύριο άξονα του Ελληνικού μοντέλου κοινωνικής προστασίας. Η λειτουργία του, όπως έχει διαμορφωθεί ιστορικά από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα, επιδιώκει την κάλυψη των κινδύνων που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι, χορηγώντας παροχές και υπηρεσίες που αναπληρώνουν τη μείωση ή την απώλεια εισοδήματος από απασχόληση. Πρόκειται για ένα σύστημα κύριας και επικουρικής δημόσιας ασφάλισης, το οποίο λειτουργεί με βάση αυτόνομους ασφαλιστικούς φορείς. Το βασικό χαρακτηριστικό της οργανωτικής δομής του συστήματος είναι ο πολυκερματισμός του που εκφράζεται από το μεγάλο αριθμό των δημόσιων φορέων ασφάλισης. Η ύπαρξη 170 φορέων το 2002, που εποπτεύονται από πέντε τουλάχιστον διαφορετικά Υπουργεία, δημιουργεί αυξημένες υποχρεώσεις σε θέματα διοίκησης και εξυπηρέτησης των ασφαλισμένων. Η κοινωνική ασφάλιση στην Ελλάδα είναι υποχρεωτική. Τα Ασφαλιστικά Ταμεία χρηματοδοτούνται κατά κύριο λόγο από τις εισφορές των ασφαλισμένων και των εργοδοτών, καθώς επίσης και από τον κρατικό προυπολογισμό μέσω των κοινωνικών εισφορών και της επιδότησης των ελλειμμάτων τους. Κύριοι Ασφαλιστικοί Φορείς στην Ελλάδα και Κάλυψη του Πληθυσμού (2003) ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΙΚΑ 50,4% ΟΓΑ 19,1% ΟΑΕΕ(ΤΣΑ-ΤΕΒΕ-ΤΑΕ) 15,7% ΟΠΑΔ 11,8% Το Υπουργείο υγείας αποφασίζει για τα συνολικά ζητήματα υγείας. Θέτει προτεραιότητες σε Εθνικό επίπεδο, και διαθέτει τους απαραίτητους πόρους. Δεκαεπτά περιφερειακά Αρμόδιες για την υγεία αρχές (ΠΕΣΥ) έχουν την ευθύνη για την εφαρμογή, το συντονισμό, την οργάνωση και διαχείρηση της υγειονομικής περίθαλψης σε περιφερειακό επίπεδο. Τα ΠΕΣΥ δεν έχουν οικονομική αυτοτέλεια και χρηματοδοτούνται από το Υπουργείο. Το 2002, οι δαπάνες της Ελλάδας για την υγεία ήταν 9,5% του ακαθάριστου εσωτερικού προϊόντος (ΑΕΠ), με τις κατά κεφαλήν δαπάνες σε δολλαρια US να διαμορφωνονται σε το 2002 Όλο το προσωπικό του ΕΣΥ (γιατροί, νοσοκόμες, οδοντίατροι, φαρμακοποιοί και τεχνικοί και διοικητική υποστήριξη ) είναι δημόσιοι Υπάλληλοι. Το IKA είναι ο μεγαλύτερος ασφαλιστικός οργανισμός και παρέχει πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας σε 5,5 εκατομμυρίων ασφαλισμένους μέσω των 350 μονάδων του. 7

8 Κατα κεφαλήν δαπάνες για υγεία σε USD Αυστρία Βέλγιο Δανία Φινλαδία Γαλλία Γερμανία Ελλάδα Ιρλανδία Ισραήλ Ιταλία Λουξεμβούργο Ολλανδία Πορτογαλλία Ισπανία Σουηδία Ηνωμένο Βασίλειο Γενικότερα στην Ελλάδα, ο κλάδος της υγείας διακρίνεται στις τρεις ακόλουθες κατηγορίες ανάλογα με το είδος των υπηρεσιών που παρέχονται: 1. Πρωτοβάθμια περίθαλψη Η κατηγορία αυτή αφορά την εξωνοσοκομειακή περίθαλψη και καλύπτει υπηρεσίες, διάγνωσης και πρόληψης ασθενειών, οι οποίες δεν προυποθέτουν την νοσηλεία του πελάτη σε νοσοκομείο. Την κατηγορία αυτή καλύπτουν τόσο δημόσιοι όσο και ιδιωτικοί φορείς όπως παρουσιάζεται ακολούθως: Διαγνωστικά κέντρα, τα οποία παρέχουν διευρυμένο φάσμα υπηρεσιών διάγνωσης, το οποίο υποστηρίζεται από τον ανάλογο τεχνολογικό εξοπλισμό. Εξωτερικά ιατρεία δημόσιων και ιδιωτικών θεραπευτηρίων. Ουσιαστικά, τα εν λόγω εξωτερικά ιατρεία λειτουργούν στις ίδιες εγκαταστάσεις με τα αντίστοιχα νοσοκομεία ή κλινικές και αποτελούν κατ ουσία διαγνωστικά κέντρα. Μικροβιολογικά εργαστήρια τα οποία λειτουργούν σε συνοικιακό επίπεδο και παρέχουν περιορισμένο αριθμό υπηρεσιών εντός των εγκαταστασεών τους κυρίως λόγω του περιορισμένου ιατρομηχανολογικού εξοπλισμού που διαθέτουν. Ιατρούς σε Ιδιωτικά ιατρεία. 2. Δευτεροβάθμια Περίθαλψη Σε αυτή την κατηγορία περιέχονται υπηρεσίες οι οποίες απευθύνονται σε ασθενείς που χρειάζονται νοσηλεία σε κλινικές ή νοσοκομεία. Η δευτεροβάθμια περίθαλψη παρέχεται από τους παρακάτω φορείς: 8

9 Ιδιωτικά Νοσοκομεία και κλινικές που ουσιαστικά αποτελούν αυτόνομες ιδιωτικές επιχειρήσεις. Οι φορείς αυτοί αποτελούν το 60% κατά προσέγγιση του συνόλου των θεραπευτηρίων της χώρας ενώ διαθέτουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των κλινών και συγκεκριμένα διαθέτουν το 30%. Νομικά Προσωπα Ιδιωτικού Δικαίου που αφορούν σε ανεξάρτητα θεραπευτηρία επιχορηγούμενα απο το Ελληνικό Κράτος. Επισημαίνεται ότι ο αριθμός τών φορέων αυτής της κατηγορίας είναι μικρός. Δημόσια Νοσοκομεία που είναι και ο μεγαλύτερος φορέας της εξεταζόμενης κατηγορίας. Το κράτος τα χρηματοδοτεί για τις υπηρεσίες που παρέχουν μέσω του κρατικού προυπολογισμού και επιπλέον, ως ποσοστό επί του συνόλου των κλινών, κατέχουν την πρώτη θέση με ποσοστό της τάξεως του 70%. 3. Τριτοβάθμια Περίθαλψη Η κατηγορία αυτή απαρτίζεται από τα Περιφερειακά Γενικά και Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία που διαθέτουν πληρότητα σε εξοπλισμό για τη κάλυψη εξειδικευμένων περιπτώσεων. Στις χώρα μας, οι υπηρεσιές υγείας ουσιαστικά στηρίζονταν στις προσπάθειες του δημοσίου τομέα μέχρι και το 1987 όπου και θεσπίστηκε το Εθνικό Σύστημα Υγείας με σκοπό την βελτίωση της υποδομής των κρατικών νοσοκομείων καθώς και των παρεχόμενων από αυτά υπηρεσιών. Στην αρχή της δεκαετίας του 1990 με την έκρηξη της τεχνολογίας στην Ελλάδα και τη συγκέντρωση της υψηλής βιοιατρικής τεχνολογίας στον ιδιωτικό τομέα της περίθαλψης, οι ιδιωτικές κλινικές άρχισαν να αποκτούν σημαντικά μερίδια αγορας στο χώρο της υγείας. Στο γεγονός αυτό συνετέλεσε επίσης και αδυναμία των κρατικών νοσοκομείων να καλύψουν τη ζήτηση με αποτέλεσμα, ο ιδιωτικός τομέας να καλύπτει ένα μεγάλο τμήμα νοσοκομειακής φροντίδας όπως και ένα μεγάλο τμήμα εξωνοσοκομειακής περίθαλψης. Επιπροσθέτως, ολιγοπώλειο επικρατεί σε ότι αφορά τη μαιευτική και γυναικολογική περίθαλψη. Αξίζει ακόμα να σημειωθεί το γεγονός ότι ο ιδιωτικός τομέας παρουσιάζει ανάπτυξη και στον τομέα της ακτινολογίας που ακολουθείται από την απόκτηση της αντίστοιχης απαραίτητης προηγμένης τεχνολογίας. Α. Δημόσια Νοσοκομεία Σήμερα τα Δημόσια Νοσοκομεία διαθέτουν το 68% του συνόλου των νοσοκομειακών κλινών. Παρόλα αυτά ο αριθμός αυτός δεν είναι σε θέση να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση, δεδομένου ότι η σημαντική μείωση των νοσηλευτικών κλινών των ιδιωτικών νοσοκομείων και των ΝΠΙΔ στην δεκαετία του 1980 δεν ήταν δυνατόν να αντισταθμιστούν από την αύξηση των κλινών των Δημόσιων Μονάδων. Ο Αριθμός των κλινών ανά 1000 κατοίκους έπεσε από 5,26 το 1986 σε 5,08 το 1990, ποσοστό πολύ χαμηλότερο από άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες ενώ το ποσοστό πληρότητας ξεπερνά το 90%. Επιπρόσθετα, ένας μεγάλος αριθμός, κυρίως περιφερειακών, νοσοκομείων λόγω έλλειψης σύγχρονου ιατρικού εξοπλισμού και ελλιπούς στελέχωσης με κατάλληλο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ένα ευρύ φάσμα δύσκολων περιστατικών με αποτέλεσμα να λειτουργεί με χαμηλή πληρότητα (40%- 9

10 60%) όταν τα νοσοκομεία του κέντρου, κυρίως τα πανεπιστημιακά, αντιμετωπίζουν το πρόβλημα των μεγάλων λιστών αναμονής. Β. Ιδιωτικές κλινικές Οι ιδιωτικές κλινικές είναι κατά κανόνα μικρές νοσηλευτικές μονάδες που στη μεγάλη πλειοψηφία τους διαθέτουν περιορισμένο αριθμό κλινών. Ο μέσος όρος κλινών ανά ιδιωτική κλινική ανέρχεται σε 77. Οι περισσότερες κλινικές εξαρτώνται από τους δημόσιους ασφαλιστικούς οργανισμούς οι οποίοι κρατούν χαμηλές τις τιμές ενώ δύσκολα προχωρούν στην σύναψη συμβάσεων με ιδιωτικούς ασφαλιστικούς οργανισμούς λόγω του ότι δεν μπορούν τις περισσότερες φορές να ανταποκριθούν στην ζήτηση υψηλής ποιότητας υπηρεσιών. Έτσι, οι ιδιωτικές κλινικές είναι κυρίως δυο κατηγοριών. Στην πρώτη κατηγόρια ανήκει το μεγαλύτερο μέρος των ιδιωτικών κλινικών. Ειδικότερα υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός μικρών νοσηλευτικών μονάδων που η βιωσιμότητα τους είναι αμφίβολη λόγω της αδυναμίας τους να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη ζήτηση για άρτιες και ποιοτικά αναβαθμισμένες υπηρεσίες υγείας. Οι κλινικές αυτές εξαρτώνται κυρίως από τα διάφορα δημόσια ταμεία όπου η τιμολόγηση των υπηρεσιών είναι χαμηλότερη του κόστους. Επίσης λόγω των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν δεν υπάρχουν οι απαιτούμενοι πόροι ώστε να αναβαθμιστεί ο ξενοδοχειακός, ιατρικός και μηχανολογικός εξοπλισμός τους, ενώ λόγω των παραπάνω, αναμένεται να είναι ιδιαίτερα δύσκολη η προσαρμογή τους στους κοινοτικούς κανονισμούς. Όμως υπάρχουν, αν και ελάχιστες στο αριθμό, και μεγάλες πολυδύναμες κλινικές που βρίσκονται κυρίως στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη. Οι μονάδες αυτές είναι άρτια οργανωμένες με σύγχρονο εξοπλισμό εφάμιλλο με αυτών του εξωτερικού και προσφέρουν το σύνολο των υπηρεσιών τόσο σε πρωτοβάθμια όσο και σε δευτεροβάθμια περίθαλψη. Γ. Διαγνωστικά Κέντρα Τα πρώτα μικροβιολογικά και ακτινολογικά εργαστήρια έκαναν την εμφάνιση τους επίσημα πριν από περίπου 30 χρόνια, ενώ τα διαγνωστικά κέντρα, προϊόν της μετεξέλιξης των εργαστηρίων, κάνουν την εμφάνιση τους από το 1980 και μετά, κυρίως ως αποτέλεσμα της απαγόρευσης της δημιουργίας ιδιωτικών κλινικών, καθώς οι επιχειρηματίες γιατροί έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στη δημιουργία διαγνωστικών κέντρων. Ιδιαίτερα ραγδαία ήταν η ανάπτυξη των διαγνωστικών κέντρων στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια και πιο συγκεκριμένα στην περίοδο Σήμερα ο συνολικός αριθμός των διαγνωστικών κέντρων που λειτουργούν στην χώρα μας εκτιμάται ότι αγγίζει τα

11 Ικανοποίηση πολιτών Βαθμός ικανοποίησης στις χώρες του ΟΟΣΑ Οι Έλληνες πολίτες εμφανίζονται δυσαρεστημένοι από το σύστημα Δημόσιας Υγείας. Σύμφωνα με στοιχεία του Ο.Ο.Σ.Α. για τα τελευταία 40 χρόνια ( ), περισσότεροι από οκτώ στους δέκα Έλληνες δεν είναι ικανοποιημένοι από το σύστημα Δημόσιας Υγείας, ποσοστό που κατατάσσει τη χώρα μας στην τελευταία θέση ανάμεσα σε 17 χώρες από όλο τον κόσμο. Οι παρακάτω πίνακες δείχνουν το βαθμό ικανοποίησης των πολιτών 17 χωρών, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. % Ικανοποίηση Ατόμων με χαμηλό εισόδημα και Ηλικιωμένων απο τις Δημόσιες Υπηρεσίες Υγείας Χώρα Χαμηλά Εισοδήματα Ηλικιωμένοι Δανία Φινλανδία Αυστρία Γαλλία Λουξεμβούργο Ολλανδία Βρετανία Ιρλανδία Σουηδία Βέλγιο Γερμανία Ισπανία Η.Π.Α Καναδάς Ιταλία Πορτογαλία Ελλάδα Ικανοποίηση των πολιτών % από το σύστημα Υγείας της Χώρας τους ( ) Δανία 91 Φινλανδία 81 Αυστρία 73 Ολλανδία 70 Λουξεμβούργο 67 Γαλλία 65 Βέλγιο 63 Ιρλανδία 58 Γερμανία 58 Σουηδία 58 Βρετανία 57 Καναδάς 46 Ισπανία 43 Η.Π.Α. 40 Ιταλία 20 Πορτογαλία 16 Ελλάδα 16 Πηγή: ΟΟΣΑ 2002, Σχολή Δημόσιας Υγείας Χάρβαρντ 11

12 Χαρακτηριστικό του μεγέθους της έλλειψης ικανοποίησης του Έλληνα πολίτη από τις υπηρεσίες υγείας είναι πως στις υπόλοιπες από τις 17 χώρες που μελετήθηκαν από τον Ο.Ο.Σ.Α. (εκτός από την Πορτογαλία, στην οποία το ποσοστό είναι επίσης 16% και την Ιταλία που ειναι 20%), το ποσοστό ικανοποιησης των πολιτών ξεπερνά σε ποσοστό το 40%. Αντίστοιχα, στη Δανία 9 στους 10 πολίτες της βρίσκουν αρκετά έως πολύ ικανοποιητικές τις προσφερόμενες από το Δημόσιο υπηρεσίες υγείας στη χώρα τους. Συμπερασματικά, ο βαθμός ικανοποίησης των Ελλήνων πολιτών υπολείπεται σημαντικά από τον αντίστοιχο μέσο όρο του βαθμού ικανοποίησης των πολιτών της Ευρωπαίκής Ένωσης Συνολικές Δαπάνες Υγείας για την Ελλάδα (Δημόσια-Ιδιωτική) Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η διαχρονική εξέλιξη της συνολικής δαπάνης για υγεία και για φάρμακα, καθώς επίσης και η διάρθρωση αυτής μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής δαπάνης για την περίοδο Σχετικά με το μερίδιο της ιδιωτικής δαπάνης για υγεία στο σύνολο των δαπανών υγείας, αυτό ανήλθε στο 47,1% το 2002 έναντι 46,9% το 2001 και 46, 1 % το Σε μικρότερο ποσοστό κυμαίνεται το μερίδιο της ιδιωτικής φαρμακευτικής δαπάνης στο σύνολο της φαρμακευτικής δαπάνης για ολόκληρη την εξεταζόμενη περίοδο(από 25,4% έως 30,1 %) * 2001* 2002* Α.Ε.Π Συνολική δαπάνη για την υγεία Συνολική φαρμακευτική δαπάνη Συνολική φαρμακευτική δαπάνη ως ποσοστό της συνολικής δαπάνης για την υγεία 16,1% 16,2% 13,9% 14,4% 15,4% 15,6% 15,3% Συνολική φαρμακευτική δαπάνη ως ποσοστό του Α.Ε.Π. 1,5% 1,5% 1,3% 1,4% 1,5% 1,5% 1,5% Δημόσια δαπάνη για την υγεία Δημόσια φαρμακευτική δαπάνη Δημόσια δαπάνη για υγεία ως ποσοστό της συνολικής δαπάνης για υγεία 53,0% 52, 8% 52,1 % 53,4% 53,9% 53,1% 52,9% Δημόσια φαρμακευτική δαπάνη ως ποσοστό της συνολικής φαρμακευτικήςδαπάνης 73,3% 74,6% 69,9% 70,1 % 70,5% 70,6% 71,5% Ιδιωτική δαπάνη για την υγεια Ιδιωτική φαρμακευτική δαπάνη Ιδιωτική δαπάνη για υγεία ως ποσοστό της συνολικής δαπάνης για υγεία 47,0% 47,2% 47,9% 46,6% 46,1% 46,9% 47,1% Ιδιωτική φαρμακευτική δαπάνη ως ποσοστό της συνολικής φαρμακευτικήςδαπάνης 26,7% 25,4% 30,1 % 29,9% 29,5% 29,4% 28,5% Ρυθμός μεταβολής της συνολικής δαπάνης για την υγεία 9,2% 7,9% 9,7% 8,4% 5,0% 8,8% Ρυθμός μεταβολής της συνολικής φαρμακευτικής Δαπάνης 9,9% -7,7% 14,0% 15,7% 6,4% 7,9% σε εκατ.και τρέχουσες τιμές *Προσωρινά στoιχεία Πηγή:ΕΣΥΕ/Εθνικοί Λογαριασμοί 12

13 Από το σύνολο των δαπανών υγείας, η δημόσια δαπάνη στην Ελλάδα ανέρχεται στο 52,9%. Αντίθετα, ο σταθμισμένος μέσος όρος των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαμορφώνεται σε πολύ υψηλότερα επίπεδα, καθώς είτε μέσω της κοινωνικής ασφάλισης είτε μέσω ενός Εθνικού Συστήματος Υγείας, οι δαπάνες υγείας των πολιτών καλύπτονται από το Κράτος κατά 77,2%. Δημόσια Δαπάνη για Υγεία ως ποσοστό (%) της Συνολικής Δαπάνης για Υγεία Αυστρία 70,9 69, ,7 69,6 69,6 68,5 69,9 Βέλγιο 69,5 71,1 69,8 70,2 70,6 70,5 71,4 71,2 Δανία 82,5 82,4 82, ,2 82,5 82,6 83,1 Φινλανδία 75,6 75,8 76,1 76,3 75,3 75,1 75,5 75,7 Γαλλία 76,3 76,1 76, ,8 75,9 76 Γερμανία 80,5 80,6 79,1 78,6 78,6 78,8 78,6 78,5 Ελλάδα 52,0 53,0 52,8 52,1 53,4 53,9 55,5 52,9 Ιρλανδία 71,6 71,4 74,6 76,5 72,8 73,3 75,6 75,2 Ιταλία 72,2 71,8 72,2 71,8 72,3 73, ,6 Λουξεμβούργο 92,4 92,8 92,4 92,3 89,8 89,7 89,8 85,4 Πορτογαλία 62,6 65,3 65,7 67,1 67,6 69,5 70,6 70,5 Ισπανία 72,2 72,4 72,5 72, ,6 71,3 71,4 Σουηδία 86,6 86,9 85,8 85,8 85,7 84,9 84,9 85,3 Ηνωμένο Βασίλειο 83,9 82,9 80,4 80,4 80,6 80, ,4 Σταθμισμένος μ.ό ΕΕ 15* 77,4 77,3 76,5 76,3 76,4 76,6 77,2 77,2 Πηγή : OECD HEALTH DATA, 2004 *Δεν περιλαμβάνεται η Ολλανδία λόγω έλλειψης στοιχείων για την περίοδο Κατ αντιστοιχία, η ιδιωτική δαπάνη ως ποσοστό του συνόλου των δαπανών υγείας στην Ελλάδα κινείται διαχρονικά σε επίπεδα υπερδιπλάσια του μέσου όρου των χωρών της ΕΕ (15), κατατάσσοντάς την πρώτη μεταξύ των άλλων χωρών. Ιδιωτική Δαπάνη για Υγεία ως ποσοστό (%) της Συνολικής Δαπάνης για Υγεία Αυστρία 29,1 30, ,3 30,4 30,4 31,5 30,1 Βέλγιο 30,5 28,9 30,2 29,8 29,4 29,5 28,6 28,8 Δανία 17,5 17,6 17, ,8 17,5 17,4 16,9 Φινλανδία 24,4 24,2 23,9 23,7 24,7 24,9 24,5 24,3 Γαλλία 23,7 23,9 23, ,2 24,1 24 Γερμανία 19,5 19,4 20,9 21,4 21,4 21,2 21,4 21,5 Ελλάδα 48,0 47,1 47,2 47,9 46,6 46,1 44,6 47,1 Ιρλανδία 28,4 28,6 25,4 23,5 27,2 26,7 24,4 24,8 Ιταλία 27,8 28,2 27,8 28,2 27,7 26, ,4 Λουξεμβούργο 7,6 7,2 7,6 7,7 10,2 10,3 10,2 14,6 Πορτογαλία 37,4 34,7 34,3 32,9 32,4 30,5 29,4 29,5 Ισπανία 27,8 27,6 27,5 27, ,4 28,7 28,6 Σουηδία 13,4 13,1 14,2 14,2 14,3 15,1 15,1 14,7 Ηνωμένο Βασίλειο 16,1 17,1 19,6 19,6 19,4 19, ,6 Σταθμισμένος μ.ό. ΕΕ 15* 22,6 22,7 23,5 23,7 23,6 23,4 22,8 22,8 Πηγή : OECD HEALTH DATA, 2004 *Δεν περιλαμβάνεται η Ολλανδία λόγω έλλειψης στοιχείων για την περίοδο

14 Ιδιωτική Δαπάνη για Υγεία ως ποσοστό (%) της Συνολικής Δαπάνης για Υγεία 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Ελλάδα Μ.Ο. EE (15) Πηγή : OECD HEALTH DATA, 2004 Ιδιωτική Δαπάνη για Υγεία ως ποσοστό (%) της Συνολικής Δαπάνης για Υγεία, % 40% 30% 20% 10% 0% Μ.Ο. EE (15) Πηγή : OECD HEALTH DATA,

15 Eγχώρια Ιδιωτική Κατανάλωση Υπηρεσιών Υγείας Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα που ακολουθεί, για την τελευταία διαθέσιμη περίοδο (2001/2002), σε αρκετά υψηλότερα επίπεδα κυμάνθηκε η εγχώρια ιδιωτική κατανάλωση για ιδιωτική υγεία ( χιλ), έναντι των δαπανών των νοικοκυριών για δημόσια υγεία ( χιλ). Ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής των δαπανών των νοικοκυριών για ιδιωτική υγεία ανήλθε για την περίοδο στο 8,8%, ενώ ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής των δαπανών για δημόσια υγεία κυμάνθηκε σε υψηλότερα ετήπεδα (10,7%). 1995/ / / / /00* 2000/01* 2001/02* Φαρμακευτικά είδη 36,8 39,4 41,8 42,1 45,2 47,4 49,1 Φάρμακα 281,2 355,1 362,4 439,1 499,8 529,8 544,4 Δαπάνες νοικοκυριών για Δημόσια Υγεία 105, ,3 195,7 177,1 185,7 195,0 Δαπάνες νοικοκυριών για Ιδιωτική Υγεία 2.847, , , , , ,1 Σύνολο 3.271, , , , , , ,6 *Προσωρινά στοιχεία. πηγή: ΕΣΥΕ Δ/νση Εθνικών Λογαριασμών Πιο συγκεκριμένα, οι δαπάνες των νοικοκυριών για περίθαλψη σε Ιδιωτικές Κλινικές μεταξύ 1999/2000 είναι 26 φορές μεγαλύτερες από τις δαπάνες νοικοκυριών για περίθαλψη σε Κρατικά Νοσοκομεία, ενώ οι δαπάνες των νοικοκυριών για φαρμακευτικά είδη και φάρμακα υπερκαλύπτούν σε μεγάλο βαθμό τις δαπάνες τους για Δημόσια Υγεία. 15

16 Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΥΓΕΙΑΣ Η άνοδος του Ιδιωτικού Τομέα Υγείας είναι πλέον σταθερή και εδραιωμένη. Παράλληλα, μια σειρά άλλων παραγόντων, όπως η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος, η αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων, η αύξηση των υγειονομικών πόρων κ.ά. οδηγούν στη χώρα μας την ανάπτυξη του Ιδιωτικού Τομέα Υγείας σε υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με τις λοιπές χώρες. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στη ζήτηση για ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας είναι συνοπτικά οι παρακάτω: Επικρατούσες Συνθήκες - Δημογραφικοί Παράγοντες (ηλικία, φύλο, οικογενειακή κατάσταση). - Κοινωνικοί Παράγοντες (πολιτιστικό - βιοτικό επίπεδο). - Οικονομικοί Παράγοντες (εισόδημα, κοινωνική ασφάλιση, τιμές). - Ατομικές Αξίες/Ιδέες (ιεράρχηση προτεραιοτήτων, γνώση - πληροφόρηση). Ανάγκη για λήψη υπηρεσιών υγείας υψηλής ποιότητας και για ταχύτερη πρόσβαση στις υπηρεσίες αυτές. Δημιουργία μεγάλων επιχειρηματικών σχημάτων με καθετοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών και άριστο επίπεδο παροχής νοσηλευτικών υπηρεσιών. Επίπεδο Νοσηλευτικών Υπηρεσιών - Ελλείψεις στη Διάρθρωση, Οργάνωση, Λειτουργία των Δημόσιων Ιδρυμάτων (ώρες αναμονής στα εξωτερικά ιατρεία, συνθήκες διαμονής, ξενοδοχειακή υποδομή, ποιότητα γευμάτων, επικοινωνία με το νοσηλευτικό προσωπικό κ.λπ.). - Καθετοποίηση Παρεχόμενων Υπηρεσιών - Ιδιωτ./οικονομικά κριτήρια. Νομοθετικό Πλαίσιο - Γραφειοκρατικά Εμπόδια - Λίστες Αναμονής - Καθυστέρηση Εγκρίσεων Δαπανών από το Δημόσιο. Τεχνολογική Πρόοδος: αύξηση θετικών ποσοστών κατά 100% στη διάγνωση και έως 80% στη θεραπεία, που καθίσταται δυνατή μόνο με σύγχρονο εξοπλισμό. Ο θεσμός της ιδιωτικής ασφάλισης Αντίστοιχα, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών υγείας διακρίνονται και διαφοροποιούνται μεταξύ τους βάσει κάποιων ανταγωνιστικών χαρακτηριστικών, τόσο ποιοτικών, όσο και ποσοτικών.τα βασικά σημεία ανταγωνισμού μεταξύ των ιδιωτικών μονάδων υγείας συνοψίζονται επιγραμματικά παρακάτω: Εταιρικό Μέγεθος (Όμιλοι Παροχής Ιατρικών Υπηρεσιών ή μεμονωμένες εταιρίες). Καθετοποίηση Υπηρεσιών ή/και Οριζόντια Ανάπτυξή τους. Επίπεδο Κόστους - Τιμολογιακή Πολιτική. Τεχνολογικός Εξοπλισμός. Ποιότητα παρεχόμενων υπηρεσιών. Ταχύτητα υπηρεσιών.. Συνεργασία με Ασφαλιστικούς Φορείς. Δυνατότητα πρόσβασης στις Ιατρικές Υπηρεσίες. 16

17 ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑ ΥΓΕΙΑΣ (προβλήματα και προτάσεις) Το Ελληνικό σύστημα υγείας βρίσκεται σε πορεία ανάπτυξης, με σοβαρά όμως στοιχεία αντιδεοντολογικής συμπεριφοράς μέρους ιατρών και προσωπικού, με πληθωρισμό ιατρικών ειδικοτήτων και εξαιρετικά αδύναμη οργάνωση στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, η οποία εξυπηρετείται κατά το μεγαλύτερο μέρος από τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων. Η δυσφορία του κοινού με το σύστημα υγείας στην Ελλάδα είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα κυριότερα προβλήματα αναφέρονται συνοπτικά παρακάτω: Τα νοσοκομεία, έρμαια της κακοδιαχείρισης, βουλιάζουν στα ελλείμματα. Οι πολίτες ταλαιπωρούνται στα εξωτερικά ιατρεία τις πρωινές ώρες και στις ημέρες εφημερίας για το ευρύ κοινό. Στα ίδια όμως νοσοκομεία, τις απογευματινές ώρες λειτουργούν προσωπικά ιατρεία ορισμένων γιατρών, τα οποία οι ασθενείς ακριβοπληρώνουν. Οι τεράστιες ουρές κι οι λίστες αναμονής που δημιουργούνται στα νοσοκομεία, αναγκάζουν τους ασθενείς να καταφεύγουν σε κάθε τρόπο για να εξυπηρετηθούν, ορθόδοξο ή ανορθόδοξο (το γνωστό «φακελάκι»). Αρκετά νοσοκομεία ιδίως σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη είναι γερασμένα. Σε όλη τη χώρα, οι ελλείψεις στις υποδομές είναι μεγάλες. Χρησιμοποιούνται ακόμη μηχανήματα εικοσαετίας, ενώ και τα πιο πρόσφατα δεν συντηρούνται ικανοποιητικά. Η τεχνολογία δεν χρησιμοποιείται αποδοτικά, από την αγορά ως τη συντήρησή της. Πολλά νοσοκομεία της περιφέρειας είναι απολύτως ανεπαρκή να αντιμετωπίσουν περιπτώσεις ασθενών με σοβαρά προβλήματα, με αποτέλεσμα οι ασθενείς αυτοί να πρέπει να διακομισθούν σε μεγάλα κεντρικά νοσοκομεία. Η Αθήνα δέχεται σήμερα ασθενείς από άλλες περιοχές σε ποσοστό πάνω από 38% και η Θεσσαλονίκη σε ποσοστό 47%. Τα ποσοστά αυτά είναι μεγαλύτερα και από τα αντίστοιχα του 1980! Επιπλέον όμως, είναι γνωστό ότι το σύστημα διακομιδής ασθενών του ΕΚΑΒ αντιμετωπίζει πολλά και σημαντικά προβλήματα, με αποτέλεσμα να υπάρχει κόστος ακόμα και σε ανθρώπινες ζωές. Τα παράπονα των πολιτών από τα δημόσια νοσοκομεία είναι πολύ μεγάλα. Όπως προκύπτει από την έρευνα της Ε.Σ.Δ.Υ., οι αρνητικές γνώμες για τις υπηρεσίες τους είναι 47,6% στο επίπεδο της αξιοπρέπειας, 46% στο θέμα της έγκαιρης προσοχής και 63,5% στην αξιολόγηση του περιβάλλοντος. Υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις σε προσωπικό. Όπως υπολογίζουν οι ομοσπονδίες των εργαζομένων, αλλά και τα ίδια τα νοσοκομεία, υπάρχουν πάνω από κενές θέσεις. Οι πολίτες συναντούν μια απαράδεκτη κατάσταση στην Πρωτοβάθμια Περίθαλψη. Το ΙΚΑ - για παράδειγμα - χαρακτηρίζεται από ταλαιπωρία, μεγάλες λίστες αναμονής, έλλειψη βασικών ειδικοτήτων. Οι υπηρεσίες υγείας του ΙΚΑ, και δευτερευόντως άλλων ταμείων, έχουν απαξιωθεί στη συνείδηση των ασφαλισμένων με αποτέλεσμα τη μεγάλη διαρροή του οικογενειακού εισοδήματος προς την ιδιωτική αγορά. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης που ο κάθε ασφαλιστικός οργανισμός επιλέγει και εφαρμόζει ένα δικό του, αναποτελεσματικό και 17

18 γραφειοκρατικό, σύστημα πρωτοβάθμιας περίθαλψης, με αποτέλεσμα τα σπασμένα να τα πληρώνουν οι ασφαλισμένοι. Τα κέντρα υγείας παρουσιάζουν μεγάλες ελλείψεις και στο προσωπικό, αλλά και στην υποδομή. Ο εξοπλισμός τους στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν έχει ανανεωθεί την τελευταία εικοσαετία. Η χώρα μας είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που στερείται μιας αποτελεσματικής επείγουσας περίθαλψης και φροντίδας, με αποτέλεσμα να χάνονται ανθρώπινες ζωές. Το σύστημα επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης των γιατρών και των νοσηλευτών του ΕΣΥ είναι πρακτικά ανύπαρκτο. Οι έννοιες του ελέγχου ποιότητας και της πιστοποίησης απαραίτητες για να λειτουργήσει αποδοτικά ένα Σύστημα Υγείας είναι άγνωστες. Όλο και περισσότερο οι Έλληνες αναγκάζονται να στραφούν στον ιδιωτικό τομέα, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει κι αυτός. Για τις εξωνοσοκομειακές υπηρεσίες, περισσότεροι από τους μισούς Έλληνες (51%) απευθύνονται στον ιδιωτικό τομέα, ενώ το 20% των Ελλήνων επιλέγουν, παρά το υψηλό κόστος, να νοσηλευτούν σε ιδιωτικά θεραπευτήρια. Δηλαδή, ακόμα και πολλοί ασφαλισμένοι, προτιμούν να πληρώσουν για την περίθαλψή τους, παρά να χρησιμοποιήσουν τις δωρεάν αλλά χαμηλού επιπέδου υπηρεσίες υγείας που τους παρέχονται. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες που έγιναν προκύπτουν τα εξης εντυπωσιακά: *Οι Ελληνες επιμένουν στα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα, παρ' όλο που οι τιμές τους είναι κατά 87% ακριβότερες απ' το Δημόσιο. *Μέσα στην τελευταία πενταετία τα 400 περίπου ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα που λειτουργούν σε όλη τη χώρα αύξησαν τον τζίρο τους κατά 87,4%, κάνοντας κάθε χρόνο 5 εκατομμύρια εξετάσεις! *Τρεις στις δέκα επισκέψεις γίνονται σε ιδιωτικά ιατρεία: οι σχεδόν ιδιώτες γιατροί δέχονται ετησίως εκατομμύρια ασθενείς! *Κι όλα αυτά την ώρα που οι τιμές στον ιδιωτικό τομέα είναι συχνά απαγορευτικά υψηλές για τον μέσο πολίτη. *Μια απλή ιατρική επίσκεψη κοστίζει κατά μέσον όρο 30 ευρώ -η τιμή για τους «μεγαλογιατρούς» είναι ασφαλώς πολύ υψηλότερη-, ενώ στο Δημόσιο κοστολογείται μόλις με 6,4 ευρώ! Μια ακτινογραφία θώρακος μπορεί να χρεωθεί σε ένα διαγνωστικό κέντρο 35 ευρώ, ενώ στο δημόσιο νοσοκομείο κοστίζει μόνο 8. *Ερευνα της Ιατρικής Σχολής Αθηνών δείχνει υπεροχή του ιδιωτικού τομέα κυρίως στη χρήση των εξωνοσοκομειακών υπηρεσιών (δηλαδή των επισκέψεων σε γιατρούς και των εξετάσεων σε κέντρα) αλλά και προτίμηση στα ιδιωτικά μαιευτήρια. *Ειδικά για τις μαιευτικές κλινικές η μελέτη δείχνει ότι μέσα στην τελευταία πενταετία τα κέρδη τους έχουν αυξηθεί κατά 229,8% (!) Στα ιδιωτικά νοσοκομεία η αντίστοιχη αύξηση είναι περίπου 108%. *Τα ιδιωτικά κέντρα και θεραπευτήρια, εκτός από την εμφανώς καλύτερη 18

19 ξενοδοχειακή υποδομή, υπερέχουν κατά πολύ, σε σχέση με τα δημόσια, στον τομέα της βιοϊατρικής τεχνολογίας. Το 90% των επενδύσεων στα ιδιωτικά αφορά τον ιατρικό εξοπλισμό, ενώ στα δημόσια το ποσοστό δεν είναι ούτε 30%. *Η έρευνα δείχνει ότι σχεδόν δύο εκατομμύρια Ελληνες είναι ασφαλισμένοι παράλληλα και στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, για να έχουν καλύτερη ιατροφαρμακευτική κάλυψη. Ο αριθμός αυτός αντιπροσωπεύει σχεδόν το 20% του πληθυσμού, ένα σχετικά μεγάλο ποσοστό, αν συγκριθεί με το 12% της Βρετανίας που έχει παρόμοιο σύστημα υγείας. Παρότι το ένα σχέδιο μεταρρύθμισης διαδέχεται το άλλο, κανένα δεν έχει βρεί συνεχή ή αποφασιστική υποστήριξη από τις κατά καιρούς κυβερνήσεις. Πολλές προτάσεις έχουν γίνει και ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές:. Η κυβέρνηση θα πρέπει να αναπτύξει ένα συγκροτημένο σχέδιο βελτιωτικών αλλαγών στο σύστημα υγείας, με έμφαση στην υγειονομική ενημέρωση και πρόληψη. Κεντρικό στοιχείο στο σχέδιο αυτό, είναι η οικοδόμηση ενός πολυτομεακού συστήματος υγείας, που θα στελεχώνεται από εκπαιδευμένους ιατρούς του δημοσίου, τοποθετημένους σε όλα τα επίπεδά του.. Τα κύρια ασφαλιστικά ταμεία θα πρέπει να μεταβιβάσουν τους πόρους που προορίζουν για την περίθαλψη σε ένα Ενοποιημένο Ταμείο, το οποίο θα χρηματοδοτεί την παροχή υπηρεσιών υγείας σε όλα τα μέλη τους. Η κυβέρνηση θα πρέπει να διοχετεύσει στο νέο ενιαίο ταμείο όλους εκείνους τους πόρους με τους οποίους τώρα χρηματοδοτεί, άμεσα ή έμμεσα, τη δημόσια υγεία. Το ταμείο αυτό θα υπόκειται στον άμεσο έλεγχο του Υπουργού Υγείας, αλλά δεν θα αποτελεί τμήμα του Υπουργείου. Το Ενοποιημένο Ταμείο θα πρέπει να μεταβιβάσει πόρους στα Περιφερειακά Υγειονομικά Συμβούλια ανάλογα με τις ανάγκες του πληθυσμού κάθε περιοχής. Τα συμβούλια αυτά θα συντάσσουν τους προϋπολογισμούς για τα νοσοκομεία της δικαιοδοσίας τους και θα διαχειρίζονται τις συμβάσεις και τις αμοιβές των οικογενειακών ιατρών. Για κάθε Συμβούλιο θα πρέπει να υπάρχει ένας ανεξάρτητος ελεγκτής ο οποίος θα είναι επιφορτισμένος με τη διερεύνηση των τυχόν παραπόνων που θα υποβάλλονται από τους ασθενείς. Κάθε νοσοκομείο θα πρέπει να έχει το δικό του Διοικητικό Συμβούλιο και να διευθύνεται από έναν ειδικά εκπαιδευμένο Διευθυντή, ο οποίος θα είναι υπόλογος στο Συμβούλιο. Μακροπρόθεσμα, οι εργαζόμενοι των νοσοκομείων δεν θα πρέπει να έχουν τη δημοσιοϋπαλληλική ιδιότητα. Τα νοσοκομεία θα παραμείνουν στην κυριότητα του δημοσίου, αλλά θα έχουν την ευελιξία να διαχειρίζονται τους πόρους τους, επιλέγοντας τα ίδια ανάμεσα σε διαφορετικές εναλλακτικές χρήσεις, χωρίς να χρειάζεται η άδεια κάποιας υπερκείμενης αρχής. Οι διορισμοί θα διενεργούνται με αυστηρώς αξιοκρατικά κριτήρια. Θα πρέπει επίσης να ληφθούν εκείνα τα απαραιτητα μέτρα για την ορθολογική κατανομή των νοσοκομειακών κλινών, ανάλογα με τις προτεραιότητες του κάθε νοσοκομείου. Τα τμήματα ατυχημάτων και επειγόντων περιστατικών θα πρέπει να αναπτυχθούν ανεξάρτητα από την λειτουργία των εξωτερικών ιατρείων. Θα πρέπει επίσης να προβλεφθεί ολόκληρο φάσμα μέτρων για τους νοσηλευόμενους μακράς παραμονής.. Πολύ σημαντικό για την αναμόρφωση του συστήματος υγείας είναι η θέσπιση της υπηρεσίας οικογενειακού ιατρού. Ο πολίτης που υποστηρίζεται από το Ενοποιημένο Ταμείο θα έχει τη δυνατότητα να επιλέγει τον δικό του ειδικά εκπαιδευμένο οικογενειακό ιατρό, ο οποίος θα είναι σε θέση να του παρέχει συνεχή ιατρική παρακολούθηση και να τον παραπέμπει σε όσες ειδικευμένες υγειονομικές υπηρεσίες χρειάζεται. Οι οικογενειακοί ιατροί θα αμείβονται με βάση τον αριθμό των εγγεγραμμένων σε αυτούς ασθενών και θα αποζημιώνονται για τα πρόσθετα έξοδα στα 19

20 οποία υποβάλλονται κατά την άσκηση του λειτουργήματός τους. Επιπλέον, στους οικογενειακούς ιατρούς θα εκχωρούνται συγκεκριμένα κονδύλια, τα οποία θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την απευθείας αγορά αφενός ειδικευμένων υγειονομικών υπηρεσιών για τους ασθενείς τους και αφετέρου των απαιτούμένων φαρμάκων. Οι οικογενειακοί ιατροί θα έχουν τη δυνατότητα είτε να ενοικιάζουν το δικό τους χώρο στα υπάρχοντα κέντρα υγείας και τις πολυκλινικές είτε να ασκούν την ιατρική στα δικά τους ιατρεία. Η καθαρή αμοιβή τους θα πρέπει να είναι τουλάχιστον ίση με εκείνην της οποιασδήποτε άλλης ειδικότητας.. Οι ειδικευμένοι ιατροί πέραν εκείνων που ασχολούνται με την πρωτοβάθμια περίθαλψη, θα πρέπει να πληρώνονται κατά πράξη [fee for-service]. Το ύψος των αμοιβών τους θα εξαρτάται από το μέγεθος των παρεχόμενων υπηρεσιών: μεγαλύτερος αριθμός υπηρεσιών θα συνεπάγεται μείωση της κατά πράξη αμοιβής, κατά τρόπο ώστε η συνολική πληρωμή των ειδικευμένων ιατρικών υπηρεσιών να περιορίζεται εντός προϋπολογισμένων ανώτατων ορίων. Το δικαίωμα της ιδιωτικής ιατρικής είτε θα απαγορευθεί σε όλους αδιακρίτως τους ιατρούς που απασχολούνται στο Εθνικό Σύστημα Υγείας είτε θα περιοριστεί μόνον σε ιατρούς των ανώτερων βαθμίδων, οι οποίοι θα δικαιούνται περιορισμένη κατά εβδομάδα άσκηση της ι- διωτικής ιατρικής στα νοσοκομεία στα οποία ανήκουν. Επίσης θα πρέπει να αύξηθούν οι μισθοι των καθηγητών της ιατρικής, με σκοπό την αποζημίωσή τους για την απώλεια του δικαιώματος της ιδιωτικής απασχόλησης. Οι συμβάσεις που θα προσφέρονται στα διαγνωστικά κέντρα θα πρέπει να προσλάβουν νέα μορφή, ώστε να μην υ- πάρχουν κίνητρα για προκλητή ζήτηση. Εάν, παρά ταύτα, οι νέες αυτές ρυθμίσεις δεν έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, τότε το ΕΣΥ θα πρέπει να αποκτήσει αυτοδυναμία στον συγκεκριμένο τομέα.. Η συνταγογραφία του κάθε ιατρού θα υπόκειται σε διαρκή παρακολούθηση.. Το πρόσθετο κόστος των αναγκαίων μέτρων μπορεί να καλυφθεί από τις προτεινόμενες περικοπές στο σημερινό σπάταλο καθεστώς κατανάλωσης φαρμάκων και διενέργειας διαγνωστικών εξετάσεων. 20

21 ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟ MANAGEMENT ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ Με τον όρο Νοσοκομειακό Management ενοούμε την προσπάθεια συντονισμού ανθρώπινων και υλικών πόρων για να παραχθεί ένα άριστο επίπεδο υγειονομικών υπηρεσιών επ ωφελεία βεβαίως των ασθενών, έτσι ώστε ο οργανισμός του νοσοκομείου να εκπληρώσει με απόλυτη επιτυχία το το σκοπό του. Επομένως αυτό που διαφοροποιεί τον τρόπο άσκησης του νοσοκομειακού management, εξαρτάται από τον χαρακτήρα ή τον σκοπό του νοσοκομείου. Σκοπός των Ιδιωτίκων νοσοκομείων είναι το κέρδος. Αντίθετα, στο δημόσιο τομέα ο σκοπός, είναι δεδομένος. Είναι η κάλυψη των αναγκών των ασθενών, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους θέση ή την οικονομική τους κατάσταση. Είναι υποχρέωση της πολιτείας να παρέχει υπηρεσίες υγείας για την προστασία των πολιτών. Επομένως, τα δημόσια νοσοκομεία ανεξάρτητα από τα ελλείμματα που παρουσιάζουν πρέπει να να χρηματοδοτούνται συνεχώς απο το Κράτος για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Μέχρι την δεκαετία του '70, βασική πηγή χρηματοδότησης των νοσοκομείων ήταν η κοινωνική ασφάλιση, Για κάθε μέρα νοσηλείας το ΙΚΑ, ο ΟΓΑ και τα άλλα ασφαλιστικά ταμεία, αποζημίωναν τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα με μια προκαθορισμένη τιμή νοσηλείου. Αυτή ήταν η βασική πηγή χρηματοδότησης και με βάση την προσέλκυση των ασθενών που είχε ο δημόσιος ή ο ιδιωτικός τομέας, προέκυπταν και τα αντίστοιχα έσοδα. Στα τέλη της δεκαετίας του '70 είχαμε την εισαγωγή του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Τα νοσήλεια παρέμειναν σταθερά για πολλά χρόνια στον ιδιωτικό τομέα με αποτέλεσμα τα έσοδα των νοσοκομείων να μειώνονται συνεχώς. Για το δημόσιο τομέα η μείωση των εσόδων καλύφθηκε με την αυξημένη χρηματοδότηση του κρατικού προϋπολογισμού. Ας δούμε πως αντέδρασε ο Ιδιωτικός τομέας, βλέποντας τα έσοδά του να περιορίζονται. Η πρώτη επιλογή ήταν να αποδεχθεί αυτά τα χαμηλά νοσήλια, πράγμα που έγινε για πολλές ιδιωτικές κλινικές που δεν είχαν μεγάλη οικονομική ευρωστία και να μειώσει το επίπεδο των παρεχομένων υπηρεσιών του. Ήταν επόμενο, όταν αποζημιωνόταν με τις χαμηλές τιμές και είχε λίγα έσοδα, έπρεπε να οδηγηθεί σε χαμηλή ποιότητα παρεχομένων υπηρεσιών. Επομένως δεν μπορούσε να προχωρήσει σε αγορά νεών μηχανημάτων, μείωσε το προσωπικό, έτσι ώστε οι ιδιοκτήτες των κλινικών να μπορέσουν να συνεχίσουν τη λειτουργία των κλινικών τους. Με δεδομένο μάλιστα ότι οι περισσότεροι ιδιοκτήτες ήταν γιατροί/ιδιοκτήτες ουσιαστικά αυτό που προσπάθησαν να επιτύχουν ήταν η διατήρηση της επιχείρησή τους. Η δεύτερη επιλογή του νοσοκομειακού management του ιδιωτικού τομέα, ήταν να αγνοήσει πλήρως την αγορά της κοινωνικής ασφάλισης. Δεν στηρίχθηκε, λοιπόν, στις συμβάσεις και στα νοσήλια. Ορισμένες ιδιωτικές κλινικές που είχαν καλή ξενοδοχειακή υποδομή έριξαν το βάρος τους στην ιδιωτική αγορά, την οποία αποτελούσαν τα άτομα με υψηλά εισοδήματα είτε τα άτομα που είχαν πρόσθετη ιδιωτική ασφάλιση υγείας, που την δεκαετία του '80 άρχισε να αναπτύσσεται ραγδαία και στη χώρα μας. Εν συνεχεία διέθεσαν τεράστια ποσά στον εκσυγχρονισμό της υλικοτεχνικης υποδομής προκειμένου να προσφέρουν όσο το δυνατόν καλύτερες υπηρεσίες υγείας. Το management του ιδιωτικού τομέα καθόρισε τις δικές του τιμές παροχής υπηρεσιών. Και επέλεξε την παρακάτω μέθοδο αποζημίωσης. Την εκ των υστέρων αποζημίωση με νοσήλιο για τις ξενοδοχειακές υπηρεσίες ανά ημέρα, και κατά πράξη και περίπτωση για τις υπόλοιπες υπηρεσίες υγείας μέσα στο νοσοκομείο. Τα συγκεκριμένα νοσηλευτικά ιδρύματα συνεργάστηκαν με γιατρούς υψηλής επιστημονικής κατάρτισης που δεν εντάχθηκαν τότε στο ΕΣΥ. Τα νοσοκομεία αυτά απέκτησαν υψηλή φήμη και κέρδη. Άρα το νοσοκομειακό management οδήγησε σε επιτυχία τα συγκεκριμένα νοσηλευτικά ιδρύματα. Βέβαια εδώ πρέπει να αναφέρουμε οτι οι επιχειρήσεις που είχαν την οικονομική δυνατότητα να εφαρμόσουν αυτές τις στρατηγικές ήταν λίγες. Σε αυτό οφείλεται και ο μεγάλος βαθμός συγκέντρωσης που υπάρχει σήμερα στον κλάδο 21

22 με λίγες επιχείρησεις να κατέχουν πολύ μεγάλο μερίδιο αγόρας. Οι συγκεκριμένες νοσοκομειακές επιχειρήσεις αναπτύχθηκαν, εξαγόρασαν μικρότερες κλινικές, πολλές από αυτές μπήκαν ή μπαίνουν στο χρηματιστήριο και έχουν ισχυρή κεφαιλαιακή διάρθρωση.. Απο το σημείο αυτό και μετά οι μεγάλες ιδιωτικές κλινικές εφαρμόζουν δικές τους στρατηγικές ανάπτυξης (επενδυσεις σε ιατρικότεχνολογικό εξοπλισμό, νέες μονάδες, γεωγραφική εξάπλωση κλπ) Νοσοκομειακό management όμως μπορεί να υπάρξει στο δημόσιο τομέα; Το νοσήλιο παραμένει ως μέθοδος αποζημίωσης και τα έσοδα του νοσοκομείου από αυτή την πηγή χρηματοδότησης (κοινωνική ασφάλιση) αποτελούν το 25-35% των συνολικών του εσόδων. Ο κρατικός προϋπολογισμός καλύπτει το 55-65% των εξόδων (κυρίως δαπάνες του προσωπικού) και η διαφορα 10% αποτελεί το λεγόμενο έλλειμμα που έχουν σήμερα τα δημόσια νοσοκομεία. Το έλλειμμα βεβαίως δημιουργεί κόστος, αφού η καθυστέρηση των πληρωμών των νοσοκομείων προς τους προμηθευτές τους, πληρώνεται με αυξημένες τιμές στις προμήθειες και έτσι ο φαύλος κύκλος των ελλειμμάτων συνεχίζεται. Τα ελλείμματα των δημοσίων νοσοκομείων προς τους προμηθευτές καλύφθηκαν με νομοθετική ρύθμιση του 1997 και ήταν της τάξης των 557εκ ευρώ περίπου. Τρία χρόνια αργότερα έφθασαν το ίδιο ποσό. Το ερώτημα που τίθεται είναι: Είναι δυνατό να υπάρχουν νοσοκομειακές μονάδες ανεξάρτητα από τις παρεχόμενες υπηρεσίες, από το κόστος και από την ποιότητα των συγκεκριμένων υπηρεσιών; Δεν είναι αντίθετη με το δημόσιο συμφέρον η σπατάλη πόρων; Βλέπουμε καθημερινά τι συμβαίνει με τις προμήθειες των νοσοκομείων. Άρα, η πολιτεία έχει καθήκον και οφείλει να ενδιαφέρεται όχι μόνο για την παροχή νοσοκομειακών υπηρεσιών, αλλά και για την αποτελεσματικότητα αυτών των υπηρεσιών. Χωρίς αλλαγή όμως στον τρόπο χρηματοδότησης τον δημόσιων νοσοκομείων λίγα πράγματα μπορεί να κάνει το management. Κάποιες προσπάθειες περιορισμού του κόστους, και η εφαρμογή πληροφοριακών συστημάτων διαχέιρησης και διοικησης είναι ένα πρώτο βήμα αλλά δεν αρκεί. Η τοποθέτηση manager στη διοίκηση κάποιων μεγάλων νοσοκομειών δείχνει οτι η πολιτεία κάτι προσπαθεί να αλλάξει αλλά χρειάζονται βαθιές τομές. Κάποιες προτάσεις ήδη αναφέρθηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο. Βέβαια ο κοινωνικός χαρακτήρας των δημοσιων νοσοκομειών πρέπει να παραμείνει. Με δεδομένο ότι ο δημόσιος τομέας υγείας ανήκει στο ευρύ φάσμα των λειτουργιών του κοινωνικού κράτους, θεωρούμε ως κυρίαρχο στόχο των δημόσιων φορέων παροχής υγειονομικών υπηρεσιών, την βελτίωση της υγείας του συνολικού πληθυσμού. Στα πλαίσια αυτού του θεμελιώδη στόχου τα δημόσια νοσοκομεία δεν είναι σε θέση να κάνουν επιλογή χρηστών τόσο ως προς το προβλεπόμενο κόστος νοσηλείας (ή και τη διάρκειά της), όσο και σε σχέση με τη δυνατότητά τους να το καλύψουν. Αντίθετα, είναι υποχρεωμένα εξ' ορισμού να είναι έτοιμα ανά πάσα στιγμή και σε κατάσταση αναμονής να προσφέρουν υπηρεσίες μέσα από ένα ευρύ φάσμα διαθέσιμων φροντίδων υγείας. Με άλλα λόγια, οι δημόσιοι φορείς προσφέρουν υπηρεσίες φάσματος (και συνεπώς λειτουργούν με τη λογική οικονομίας φάσματος) και όχι κερδοσκοπικές υπηρεσίες. Είδαμε πιο πάνω πως το έξυπνο management στα Ιδιωτικά νοσοκομεία ήταν αυτό που ουσιαστικά οδήγησε στην δημιουργία των μεγάλων σήμερα Ιδιωτικών κλινικών. Την κατάλληλη στιγμή εκμεταλλέυτηκαν τις επικρατούσες συνθήκες αλλά και την ανικανότητα του δημόσιου τομέα να εφαρμόσει την οποιαδηποτε στρατηγική. Ο δημόσιος τομέας έχει πολλά να διδαχθεί απο το επιτυχημένο management στον Ιδιωτικό τομέα.πρέπει επιτέλους να ξεκινήσει μια προσπαθεία μείωσης τους κόστους και αύξησης της αποδοτικότητας στα Δημόσια Νοσοκομεία. 22

23 ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΥΓΕΙΑΣ - ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Το Μέγεθος της Εγχώριας Αγοράς Στον πιο κάτω πίνακα παρουσιάζεται σε αξία το μέγεθος της εγχώριας αγοράς των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας για την περίοδο , και αναφέρεται στο συνολικό κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων του κλάδου, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι αμοιβές για τις υπηρεσίες των ιατρών. Από τα στοιχεία του συγκεκριμένου πίνακα Προκύπτει ότι το συνολικό μέγεθος αγοράς των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας παρουσιάζει διαχρονική άνοδο κατά την εξεταζόμενη περίοδο, με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 12,8%. Ειδικότερα, το συγκεκριμένο μέγεθος διαμορφώθηκε σε χιλ το 2003, έναντι χιλ το 2002, παρουσιάζοντας ποσοστιαία αύξηση 11,0%, ενώ το 2001 ανήλθε σε χιλ (αύξηση 13,4% την περίοδο 2002/2001) Κλινικές Μαιευτήρια Διαγνωστικά Κέντρα ΣΥΝΟΛΟ σε Όσον αφορά στο μέγεθος αγοράς των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας κατά κατηγορία, σημειώνονται τα εξής: Α.Κλινικές Διαχρονική αύξηση παρουσιάζει η αγορά των ιδιωτικών κλινικών κατά την περίοδο , με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 15,2%. Ειδικότερα, το 2003 εκτιμάται σε χιλ , έναντι χιλ το 2002 (αύξηση 15,1%) και χιλ το 2001 (αύξηση 18,3% την περίοδο 2001/2002). Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2003, εκτιμάται ότι το 90% περίπου του συνολικού μεγέθους της συγκεκριμένης κατηγορίας προέρχεται από εσωτερικούς - νοσηλευόμενους ασθενείς. Οι ιδιωτικές κλινικές αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μερίδιο στο σύνολο της αγοράς των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας, με μερίδιο 59,2% κατά το Β.Μαιευτικές-Γυναικολογικές κλινικές Το μέγεθος αγοράς των ιδιωτικών μαιευτηρίων καταγράφει διαχρονική αύξηση κατά την περίοδο , με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής 11,8%. Συγκεκριμένα, για το 2003 εκτιμάται σε χιλ , έναντι χιλ το 2002, παρουσιάζοντας αύξηση 5,5%, ενώ ανήλθε σε χιλ το 2001, σημειώνοντας αύξηση 9,3% κατά την περίοδο 2001/2002. Οι μαιευτικές κλινικές κάλυψαν το 16,5% του συνόλου της αγοράς ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας για το