Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Χρηματοπιστωτική κρίση και «οικονομική ρύθμιση». Μέρος 2ο Σπύρος Λαπατσιώρας, Γιάννης Μηλιός

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Χρηματοπιστωτική κρίση και «οικονομική ρύθμιση». Μέρος 2ο Σπύρος Λαπατσιώρας, Γιάννης Μηλιός"

Transcript

1 ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ» των Σπύρου Λαπατσιώρα και Γιάννη Μηλιού Μέρος 2o 1. Εισαγωγή Η διεθνής πιστωτική κρίση, που εκτυλίσσεται ακόμη καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές, 1 ερμηνεύεται συχνά ως αποτέλεσμα της «κερδοσκοπίας» στη χρηματοπιστωτική σφαίρα: Υποστηρίζεται ότι η διόγκωση της χρηματοπιστωτικής σφαίρας και η συνυφασμένη μαζί της κερδοσκοπία οδήγησε στην τιτλοποίηση επισφαλών δανείων στεγαστικής πίστης, προκάλεσε την αύξηση της τιμής των κατοικιών, τη δημιουργία μιας «φούσκας» στην τιμή τους, η οποία, μετά την αύξηση των επιτοκίων και τις δυσχέρειες αποπληρωμής των δανείων από μερίδα των πιστοληπτών οδήγησε στην πτώση της τιμής των κατοικιών και την κατάρρευση των σύνθετων παράγωγων χρηματοπιστωτικών τίτλων που είχαν δημιουργηθεί. Μια κάπως διαφοροποιημένη εκδοχή αυτής της ερμηνείας υποστηρίζει ότι η κρίση προκλήθηκε από μια «αλόγιστη επέκταση» της πίστης, ως αποτέλεσμα της απορύθμισης των διεθνών μηχανισμών ελέγχου του χρηματοπιστωτικού συστήματος και του νέου υποδείγματος λειτουργίας των τραπεζών που αναδύθηκε. 2 Ως πολιτικό συνεπαγόμενο από τις προσεγγίσεις αυτές προκύπτει η ανάγκη μετασχηματισμού των μηχανισμών ελέγχου, ρύθμισης της δραστηριότητας ή και περιορισμού της χρηματοπιστωτικής σφαίρας και ιδίως των αγορών σύνθετων παραγώγων, που μπορεί να προκαλέσουν και άλλες καταστροφικές κρίσεις, π.χ. με την αύξηση των τιμών στα είδη διατροφής, την αύξηση της τιμής του πετρελαίου κ.ο.κ. Η δική μας άποψη διαφοροποιείται από αυτή την προσέγγιση. Στο πρώτο μέρος αυτού του κειμένου που δημοσιεύθηκε στις Θέσεις 103, δείξαμε ότι η χρηματοπιστωτική σφαίρα και ειδικότερα τα σύνθετα χρηματοπιστωτικά παράγωγα δεν αποτελούν μόνο οχήματα κερδοσκοπικών τοποθετήσεων, αλλά πολύ περισσότερο στοιχεία ενός μηχανισμού που συμβάλλει αποφασιστικά στην κινητικότητα και διαμορφώνει τους όρους ανταγωνισμού των μεμονωμένων κεφαλαίων. Λειτουργεί έτσι ως αποφασιστικός κρίκος στην αναπαραγωγή του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου, στα πλαίσια της νεοφιλελεύθερης ρύθμισής της. Με το ανά χείρας κείμενο θα προσπαθήσουμε να δείξουμε ότι αν και η κρίση εντοπίζεται στη χρηματοπιστωτική σφαίρα δεν αποτελεί αυτή το αίτιο της κρίσης. Τόσο η «διόγκωσή» της μέσα από τη διεύρυνση των διαδικασιών τιτλοποίησης των (στεγαστικών) δανείων όσο και η αύξηση των τιμών των ακινήτων, στις συγκεκριμένες μορφές που πήραν στην αμερικανική οικονομία, 3 είναι αποτελέσματα των διαδικασιών και αντιφάσεων που θέτει σε κίνηση η νεοφιλελεύθερη ρύθμιση της οικονομίας. Επομένως, το ζητούμενο δεν μπορεί να είναι απλώς ο έλεγχος των χρηματοπιστωτικών αγορών, αλλά η ανατροπή του συνολικού νεοφιλελεύθερου πλαισίου άσκησης οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής. Η έκταση της χρηματοπιστωτικής κρίσης μέχρι στιγμής ελέγχεται, κυρίως χάρη στην παρέμβαση των Κεντρικών Τραπεζών. Όλες οι εκτιμήσεις της παρούσας κατάστασης συντείνουν ότι αν εξαιρέσουμε τις ΗΠΑ που αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο ύφεσης (και σε μικρότερο βαθμό η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Δανία) για τις υπόλοιπες χώρες η πιστωτική κρίση και οι συνέπειές της θα δημιουργήσουν μικρότερη μεγέθυνση και όχι ύφεση ή πολύ περισσότερο κρίση. 4 Ωστόσο, πρέπει κανείς να πάρει σοβαρά υπόψη ότι οι εκτιμήσεις γίνονται με βάση την «παρούσα κατάσταση» και εύλογες υποθέσεις για τις συνέπειες της πιστωτικής κρίσης (για παράδειγμα, ότι οι Κεντρικές Τράπεζες θα συνεχίσουν τις ίδιες πολιτικές ή ότι δεν θα οδηγηθεί σε χρεωκοπία κάποια μεγάλη διεθνής τράπεζα - κόμβος του πιστωτικού συστήματος). Από την άλλη πλευρά οι ανησυχίες που δημιουργούνται από την εμφάνιση και άλλων καταστάσεων που θα αλληλεπιδράσουν με τα στοιχεία που συνθέτουν την πιστωτική κρίση (για παράδειγμα οι όροι συσσώρευσης κεφαλαίου και αναπαραγωγής στην Κίνα) και με δεδομένο ότι η διαδικασία εκκαθάρισης ακόμη συνεχίζεται στη χρηματοπιστωτική σφαίρα κάνουν κάθε εκτίμηση επισφαλή. Σελίδα 1 / 19

2 Επομένως θα χρησιμοποιούμε τον όρο «πιστωτική» ή «χρηματοπιστωτική κρίση» στη συνέχεια για λόγους ευκολίας: πρόκειται για μία βίαιη συστολή της πίστης και κατάρρευση κάποιων αγορών πίστης, αυξημένων δυσκολιών στη λειτουργία μεγάλων διεθνών τραπεζών -κόμβων στο πιστωτικό σύστημα που (προς το παρόν) δεν έχουν πλήξει τη δυνατότητα αναπαραγωγής του χρηματοπιστωτικού συστήματος και τη λειτουργία του στη χρηματοδότηση της καπιταλιστικής παραγωγής, και η οποία δεν έχει προκληθεί από μία ύφεση σε ό,τι ονομάζεται «πραγματικός» τομέας της οικονομίας. 2. Ταχεία αύξηση των τιμών κατοικίας Στις ΗΠΑ παρατηρείται ταχεία αύξηση των τιμών των σπιτιών μεταξύ 2000 και Προφανώς, επειδή πρόκειται για μία αρκετά μεγάλη χώρα με έντονες διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό της, κάποιες περιοχές παρουσίασαν μεγαλύτερη αύξηση της τιμής σε σχέση με άλλες. Γενικά, σε διάστημα 6 ετών είχαμε υπερδιπλασιασμό της τιμής των κατοικιών σε αρκετές πολιτείες και μητροπόλεις των ΗΠΑ. 5 Για παράδειγμα στο Los Angeles και στο Miami παρατηρήθηκε αύξηση μεγαλύτερη του 160% σε διάστημα έξι χρόνων, ενώ στο San Francisco και στην Νέα Υόρκη 130%. Υπήρξαν περιοχές με μικρότερη αύξηση τιμών: Detroit 10% και Cleveland 16%, Dallas 27%, Atlanta κατά 35% [Standard & Poor s, 2008]. 6 Χαρακτηριστικά που συνόδευσαν αυτή τη μεγάλη αύξηση των τιμών των κατοικιών είναι ότι η πραγματική αύξηση της τιμής είναι κατά 70% μεγαλύτερη από την αύξηση των ενοικίων και κατά 80% μεγαλύτερη από την αύξηση του κόστους κατασκευής [Shiller, 2007] Στη βάση αυτής της αύξησης τιμών η κατασκευαστική δραστηριότητα αρχίζει να αυξάνει ρυθμούς μετά το 2002, γεγονός που οδηγεί σε ιστορικά υψηλή προσφορά κατοικιών το 2006 και μάλλον παίζει σημαντικό ρόλο για την ανακοπή της τάσης αύξησης των τιμών μέσα στο 2006 [Shiller, 2007]. Σε όλη αυτή την περίοδο οι τιμές κατοικιών αυξάνουν κατά μέσο όρο στις ΗΠΑ κατά 8 έως 12% σε ετήσια βάση, ρυθμός που σε κάποιες πόλεις φθάνει και το 20%, σε ετήσια πάντα βάση. Αυτή η αύξηση οδηγεί στο φαινόμενο ότι σήμερα, παρά τη μεγάλη πτώση που φτάνει και το 30% από την υψηλότερη τιμή σε μερικές περιπτώσεις, να υπάρχουν πόλεις που παρουσιάζουν διπλάσιες τιμές σε σχέση με το Στο τέλος αυτής της περιόδου που τοποθετείται στο 2006 η μέση πραγματική τιμή των κατοικιών στις ΗΠΑ είχε αυξηθεί κατά 86% σε σχέση με το Πρέπει να παρατηρήσουμε όμως εδώ ότι η αύξηση των μέσων τιμών κατοικίας στις ΗΠΑ είναι αρκετά μικρότερη από αυτή που παρατηρήθηκε σε άλλες χώρες. Στην Ιρλανδία για παράδειγμα η πραγματική (αφαιρούμενου του πληθωρισμού) αύξηση των μέσων τιμών κατοικίας κατά την περίοδο ήταν της τάξης 339%, στην Ισπανία 300%, στο Ηνωμένο Βασίλειο 221%, ενώ στις ΗΠΑ για την ίδια περίοδο ήταν κάτω από 100% και πάντως κάτω από την αύξηση που παρατηρήθηκε σε μία μεγάλη ομάδα άλλων χωρών (Βέλγιο, Ολλανδία, Γαλλία, Σουηδία, Ιταλία, Καναδά, Αυστραλία, Νορβηγία, Δανία), [Goodhart και Hofmann, 2008]. 7 Αυτό το γεγονός δείχνει ότι η αύξηση τιμών στις ΗΠΑ δεν αποτελεί το μοναδικό παράγοντα ο οποίος πυροδότησε τη διαδικασία πιστωτικής κρίσης (για παράδειγμα κάθε κάτοχος κατοικίας ή ακόμη περισσότερο τραπεζίτης που χορηγεί στεγαστικά δάνεια παρ όλο που έβλεπε ότι οι τιμές στις ΗΠΑ αυξάνονταν με υψηλότατο ρυθμό, μπορούσε να θεωρήσει, το 2004 και το 2005, ότι αυτή η αύξηση θα συνεχιζόταν και δεν είχε εξαντλήσει τα όριά της). Στοιχεία τα οποία συνοδεύουν, όχι ανεξάρτητα μεταξύ τους, την αύξηση των τιμών κατοικίας είναι: α) ο ρόλος που παίζει η ιδιοκτησία κατοικίας στις ΗΠΑ, β) το (νεο-συντηρητικό) πρόγραμμα του Busch για την αύξηση του ποσοστού ιδιοκτησίας κατοικιών, γ) η κατάρρευση του δείκτη NASDAQ το 2001, δ) οι μεταβολές των επιτοκίων, ε) η διαδικασία και η μορφή επέκτασης της πίστης. α) Ας ξεκινήσουμε από το ρόλο που παίζει η ιδιόκτητη κατοικία στις ΗΠΑ. Χωρίς να εξαντλείται το ζήτημα στις παρατηρήσεις που ακολουθούν σημειώνουμε ότι τις αλλαγές στη ζήτηση κατοικίας μεταξύ διαφόρων περιοχών επηρεάζουν η κινητικότητα του εργατικού δυναμικού στις ΗΠΑ, οι αλλαγές χρήσεων γης, οι αλλαγές στα χαρακτηριστικά των γειτονιών και των περιφερειών των πόλεων που αποτελούν τόπους κατοικίας, η διαφοροποίηση στα σχολεία και την παρεχόμενη σχολική εκπαίδευση ανά περιοχές κατοικίας, που σημαίνει ότι Σελίδα 2 / 19

3 κάποιες οικογένειες θα αναζητήσουν, καθώς αλλάζει η πληθυσμιακή συγκρότηση και η παρεχόμενη εκπαίδευση στη γειτονιά τους, μια κατοικία σε μία γειτονία ή περιοχή «καλύτερης φήμης», ενώ αναπτύσσονται και τάσεις αναζήτησης κατοικίας εκτός των αστικών κέντρων. Ένας επιπλέον παράγοντας ο οποίος συνέβαλε στην αύξηση της ζήτησης στέγης σε εθνικό επίπεδο αφορά τις μεγάλες αλλαγές που προκλήθηκαν από την εισροή μεταναστών (κυρίως ισπανόφωνων) και την επακόλουθη διαφοροποίηση των πληθυσμιακών χαρακτηριστικών ορισμένων περιοχών. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των όρων δανεισμού στις ΗΠΑ είναι οι εκτεταμένες διευκολύνσεις που παρέχονται από το τραπεζικό σύστημα στους δανειολήπτες (όπως επίσης σε μικρότερο βαθμό ωστόσο και στις περισσότερες χώρες που παρατηρήθηκε ταχεία αύξηση των τιμών). Ήταν δυνατό μέσω αναχρηματοδότησης του δανείου να γίνεται ανάληψη χρημάτων κατά το ποσό που υπερβαίνει η αξία του υποθηκευμένου σπιτιού την αξία του δανείου και συγχρόνως να αναχρηματοδοτείται το δάνειο χωρίς «ποινή». 8 Εδώ πρέπει κανείς να σημειώσει επίσης το αρκετά φιλικό φορολογικό καθεστώς για τους δανειολήπτες στεγαστικών δανείων που ισοδυναμεί με επιδότηση του δανείου. 9 Οι δυνατότητες δανεισμού επομένως αλλάζουν τη σημασία ενός ιδιόκτητου σπιτιού. Δεν είναι απλά μία «στέγη πάνω από το κεφάλι» αλλά βάση ενίσχυσης εισοδήματος ακόμη και όταν το αντιμετωπίζεις ως μία «στέγη» και εισιτήριο εισόδου στις διευκολύνσεις που παρέχει το πιστωτικό σύστημα (εφόσον χωρίς το σπίτι το οποίο τίθεται ως υποθήκη για τη σύναψη δανείων δεν υπήρχε εύκολη πρόσβαση με «καλούς» όρους και σε μία σειρά άλλων πιστωτικών μέσων) 10. β) Ότι το σπίτι αποτελεί «εισιτήριο» εισόδου σε ένα «θαυμαστό κόσμο» αναγνωρίζεται και νομιμοποιείται με τον πλέον επίσημο τρόπο. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ εξαγγέλλει το 2002 το (νεο-συντηρητικών κατευθύνσεων) πρόγραμμα Homeownership Challenge, σύμφωνα με το οποίο η κατοχή ιδιόκτητης κατοικίας βρίσκεται στην καρδιά του αμερικάνικου ονείρου 11 και γι αυτό λαμβάνει μέτρα τα οποία βοηθούν στην πραγματοποίηση αυτού του στρατηγικού στόχου. Αυτά τα μέτρα, 12 διαβάζουμε, στοχεύουν στην ανάπτυξη του ποσοστού κατοχής κατοικίας ειδικά για τις μειονότητες (Αφροαμερικανοί και Ισπανόφωνοι αυτές οι κατηγορίες πληθυσμού στις οποίες παρατηρήθηκε τέσσερα χρόνια μετά και το μεγαλύτερο ποσοστό αδυναμίας αποπληρωμής δανείων και κατασχέσεων των σπιτιών) και για την υλοποίηση αυτού του προγράμματος, το οποίο «δεν μπορεί να φέρει εις πέρας μόνο του το κράτος» ανταποκρίθηκαν πολλοί οργανισμοί, προσφέροντας νέου τύπου στεγαστικά δάνεια ώστε να αυξήσουν τις επιλογές των δανειοληπτών (τα οποία προφανώς περιλαμβάνουν και τις διάφορες κατηγορίες subprime οι οποίες αναπτύχθηκαν θεαματικά μετά το 2002). 13 γ) Η άνοδος και η κατάρρευση (στα τέλη του 2001) των μετοχών νέας τεχνολογίας έπαιξε το ρόλο της. Κατά την άνοδο δημιουργήθηκαν μεγάλα εισοδήματα τα οποία κατευθύνθηκαν και στην αγορά κατοικιών, αλλά η κατάρρευση ήταν πιο σημαντική, διότι η αναζήτηση τίτλων και περιουσιακών στοιχείων που εξασφαλίζουν «κανονικές» αποδόσεις, μετά τη φυγή από το χρηματιστήριο και την πτώση των επιτοκίων, κατευθύνθηκε σε δύο τομείς: 1) Για τα νοικοκυριά αλλά και ορισμένες επιχειρήσεις (εταιρίες real estate, μεσιτικά γραφεία, κατασκευαστικές εταιρίες κλπ.) η διαρκής αύξηση της τιμής των σπιτιών αποτελούσε μία «σίγουρη» επένδυση, ενώ 2) τα κεφάλαια που δραστηριοποιούνται στις διεθνείς αγορές (τράπεζες όλων των ειδών, hedge funds, ασφαλιστικά ταμεία, αμοιβαία κεφάλαια, ασφαλιστικές εταιρίες, προγράμματα χρηματοδότησης πανεπιστήμιων, δήμων, τοπικών κυβερνήσεων στις ΗΠΑ κλπ.) βρήκαν στους τίτλους που εκδίδονταν από τις τράπεζες στη βάση του στεγαστικού χρέους μία σίγουρη και κερδοφόρα επένδυση. δ) Η τάση των διεθνών κεφαλαίων για επένδυση σε τίτλους που στηρίζονται σε στεγαστικά ενυπόθηκα δάνεια ενισχύθηκε και από το περιβάλλον ιστορικά χαμηλών επιτοκίων τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη (με δεδομένο ότι η Ιαπωνία έχει για πολλά χρόνια σχεδόν μηδενικά επιτόκια). Για ένα διάστημα, μετά το 2001, την επίθεση στου Δίδυμους Πύργους και την κατάρρευση των μετοχών νέας τεχνολογίας, λόγω των φόβων πιθανής ύφεσης, τα επιτόκια στις ΗΠΑ είχαν κυλήσει σε ιστορικά χαμηλό σημείο: 1% το βασικό επιτόκιο της Κεντρικής Τράπεζας (FED) το 2003 με ετήσιο πληθωρισμό 2,2% (πρόκειται για τον Σελίδα 3 / 19

4 αποπληθωριστή του ΑΕΠ εκτός από το 2003 όλο το διάστημα το πραγματικό επιτόκιο είναι αρνητικό). Μπορούμε άμεσα να διαπιστώσουμε ότι η αύξηση της τιμής των κατοικιών δεν προκλήθηκε από τα χαμηλά επιτόκια του 2003 ή από κάποια τάση μείωσης των επιτοκίων. Όταν το 2000 η FED αύξησε το επιτόκιο σε 6,5% παρατηρείται συγχρόνως και ετήσια αύξηση σχεδόν κατά 10% του δείκτη τιμής κατοικιών. 14 Ωστόσο η πτώση των επιτοκίων μετά το διευρύνει την πίστη και σε συνδυασμό με την αντίστοιχη πτώση των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ 2% από τον Ιούνιο του 2003 έως το 2005 και το ,25%) 16 δημιουργεί ένα ασφυκτικό περιβάλλον χαμηλών αποδόσεων για τους διάφορους τίτλους χρέους (ομολόγων και συναφών τίτλων). Το σαφάρι αναζήτησης τίτλων υψηλότερης απόδοσης για τα διεθνή κεφάλαια σημαίνει αυξημένη απορρόφηση των τίτλων που εκδίδουν οι τράπεζες στη βάση του χρέους στεγαστικών δανείων, τίτλων που αυξάνονται όσο αυξάνεται ο ρυθμός νέων δανείων προς τους δανειολήπτες. Είναι η αναζήτηση υψηλότερης απόδοσης σε ένα περιβάλλον χαμηλού πληθωρισμού και χαμηλών επιτοκίων που οδηγεί σε υποτίμηση των πιστωτικών κινδύνων. 17 Σε αυτούς τους παράγοντες μπορούμε να αποδώσουμε την ταχύτερη αύξηση της τιμής των κατοικιών: Αφενός δάνεια με χαμηλό επιτόκιο για τους δανειολήπτες, αφετέρου η τιτλοποίηση των δανείων, που αποτελεί μια κερδοφόρα δραστηριότητα η οποία επιτρέπει τόσο την επέκταση του δανεισμού όσο και την αύξηση της κερδοφορίας για τις τράπεζες και δίνει «κανονικές» αποδόσεις σε όσους αγοράζουν τους τίτλους. Η FED διατηρεί το επιτόκιο 1% μέχρι τον Αύγουστο 2004 και κατόπιν αρχίζει να το αυξάνει σταδιακά για να φτάσει μέσα στο 2006 το 5%. 18 Όταν όμως τα δάνεια που έχουν χορηγηθεί τα προηγούμενα χρόνια είναι σε μεγάλο ποσοστό κυμαινόμενου επιτοκίου, η αύξηση των επιτοκίων έχει αποτέλεσμα στις δόσεις που καλείται να πληρώσει ο δανειολήπτης. Αν πρόκειται για ισπανόφωνους ή αφροαμερικανούς με ανασφαλή θέση εργασίας, χαμηλούς μισθούς, δυσκολίες εύρεσης εναλλακτικής πηγής χρηματοδότησης σε μία δύσκολη κατάσταση, για τους οποίους λήγει μάλιστα η περίοδος χαμηλού επιτοκίου σύμφωνα με τους όρους σύναψης του δανείου (πρόκειται κυρίως για subprime δάνεια), τότε κανείς αναμένει αύξηση του ρυθμού καθυστερήσεων πληρωμής των δόσεων καθώς και αύξηση του αριθμού κατασχέσεων. Οι τράπεζες αντιμετωπίζοντας ένα μεγαλύτερο ρυθμό δανείων που δεν εξυπηρετούνται κάνουν πιο αυστηρούς τους όρους χορήγησης δανείων (για παράδειγμα απαιτώντας μεγαλύτερες προκαταβολές, εξετάζοντας πιο αυστηρά τα εισοδήματα σε σχέση με τα δάνεια, απαιτώντας μεγαλύτερες προκαταβολές κλπ.). Σε συνδυασμό με την αύξηση της προσφοράς νέων κατοικιών ο περιορισμός των δυνητικών αγοραστών μέσω της συστολής της πίστης λόγω πιο αυστηρών όρων χορήγησης δανείων και το αυξημένο κόστος δανεισμού συμβάλλει σε μία κατάσταση ανάσχεσης του ρυθμού ανόδου των τιμών. Πριν εξετάσουμε αυτή την ανάσχεση της ανόδου των τιμών κατοικίας πρέπει να συζητήσουμε τον τελευταίο παράγοντα που συνέβαλλε στη διαμόρφωσή των όρων εκδήλωσης της πιστωτικής κρίσης. Την ταχεία επέκταση του δανεισμού και τις μορφές που πήρε. 3. Επέκταση και μορφές στεγαστικών δανείων Οι βασικές μορφές στεγαστικών δανείων που χορηγούσαν οι τράπεζες των ΗΠΑ, μπορούν να υπαχθούν σε πέντε κατηγορίες. 19 α) Τα συμβατικά (conforming συμμορφούμενα με τους κανόνες) δάνεια, τα οποία έχουν ορισμένο ύψος δανεισμού και συγκριτικά με τα άλλα δάνεια αυστηρούς όρους χορήγησης (θέτουν μία οροφή μέχρι δολάρια για το 2006 και 2007, η οποία πρέπει να δικαιολογείται και από το εισόδημα). Γενικά εδώ εντάσσονται όσα δάνεια συμμορφώνονται με τους κανόνες που θέτουν οι Fannie Mae και Freddie Mac 20 και μπορούν να θεωρηθούν ως δάνεια με τη μεγαλύτερη πιστωτική αξιολόγηση. β) Τα δάνεια jumbo. Αυτά έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με τα συμβατικά αλλά έχουν μεγαλύτερο όριο δανεισμού (για παράδειγμα 1 εκατομμύριο δολάρια). γ) Τα subprime δάνεια. Χαρακτηρίζονται έτσι από το ότι οι δανειολήπτες δεν εκπληρώνουν κάποιο ή κάποια Σελίδα 4 / 19

5 χαρακτηριστικά των συμβατικών δανείων. Για παράδειγμα έχουν «κακή» πιστωτική ιστορία, δηλαδή καθυστερήσεις πληρωμής δόσεων πέραν των 90 ημερών ή πτωχεύσεις ή έχουν εισόδημα το οποίο δεν δικαιολογεί το ύψος του δανείου, ή η απασχόλησή τους δεν εγγυάται κανονική ροή αποπληρωμής ή παρουσιάζουν έλλειψη κατάλληλων εγγράφων τα οποία να δικαιολογούν το ύψος του δανείου σε σχέση με το παρουσιαζόμενο εισόδημα ή να επικυρώνουν την πιστωτική ιστορία του δανειολήπτη κλπ. Υπάρχουν διάφοροι τύποι δανείων που περιλαμβάνονται σε αυτή την κατηγορία, κυρίως κυμαινόμενου επιτοκίου (για παράδειγμα 2 χρόνια σταθερό, 28 χρόνια κυμαινόμενο, ή 3/27, ή πληρώνεις για ένα διάστημα μόνο το επιτόκιο και μετά από αυτή την περίοδο αρχίζεις να εξοφλείς το δάνειο κ.ο.κ). Πρόκειται για δάνεια τα οποία φέρουν τον υψηλότερο βαθμό πιστωτικού κινδύνου και προφανώς έχουν γενικά υψηλότερα επιτόκια και προμήθειες σε σχέση με τις άλλες κατηγορίες δανείων. Πρόκειται για δάνεια που απευθύνονται στα φτωχότερα στρώματα καθώς και σε μειονότητες [Dymski 2007, Chomsisengphet, και Pennington-Cross, 2006], επομένως, από την πλευρά του πιστωτικού συστήματος, που φέρουν τον μεγαλύτερο πιστωτικό κίνδυνο. Ωστόσο, αφορούν και δανειολήπτες από άλλα εισοδηματικά στρώματα που έχουν υπερβολικό χρέος και θέλουν να χρηματοδοτήσουν την αγορά κάποιου σπιτιού καθώς και όσους χρησιμοποιούν αυτή τη μορφή δανεισμού για αγοραπωλησίες σπιτιών. Λόγω των χαρακτηριστικών τους το ποσοστό καθυστέρησης πληρωμής δόσεων είναι σταθερά γύρω στις 6 φορές υψηλότερο από τα δάνεια πρώτης κατηγορίας και οι κατασχέσεις είναι 10 φορές υψηλότερες [Chomsisengphet, και Pennington-Cross, 2006, Agarwal, 2007]. Η ανάπτυξη της subprime αγοράς ξεκινά από το 1980 με την κατάργηση των περιορισμών που υπήρχαν από την εποχή του Ρούσβελτ για την επιβολή υψηλών επιτοκίων και προμηθειών και αποκτά μεγάλη έκταση με τα φορολογικά κίνητρα τα οποία εισάγονται το 1986, καθιστώντας την αναχρηματοδότηση, μέσω της οποίας ξεπληρώνεται το παλιό χρέος και γίνεται και ανάληψη μετρητών, διέξοδο για την αύξηση της κατανάλωσης. δ) Τα Alt-A δάνεια. Πρόκειται για δάνεια μεγαλύτερου πιστωτικού κινδύνου από τα συμβατικά (τα Α κατηγορίας δάνεια) και χαμηλότερου πιστωτικού κινδύνου από τα subprime δάνεια (που είναι Β, Γ, κατηγορίας δάνεια). Χαρακτηρίζονται έτσι επειδή, λόγω χειρότερων πιστωτικών χαρακτηριστικών αποτυγχάνουν να χαρακτηριστούν Α κατηγορίας. Προφανώς οι δανειολήπτες που χαρακτηρίζονται Alt-A κατηγορίας θα έχουν επιτόκια και προμήθειες που κινούνται στην ενδιάμεση περιοχή μεταξύ συμβατικών και subprime δανείων. ε) Τα HEL/HELOC δάνεια. Πρόκειται για δάνεια στα οποία ο δανειολήπτης αποκτά ένα λογαριασμό ανάληψης με βάση την αξία του σπιτιού που υποθηκεύει. Καθώς τα επιτόκια μειώνονται, τα στεγαστικά δάνεια που συνάπτονται αυξάνουν (από 2,2 τρις $ το 2001 σε 3,95 τρις το 2003 και τελικά 2,98 τρις $ το 2006). Τα δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου αυξάνονται από 16% το 2001 σε 50% το 2004 ενώ το 2006 είναι 45% του συνόλου. Επίσης συντελείται και μία πολύ σημαντική μεταβολή στη σύνθεση των κατηγοριών δανείων: Καθώς τα επιτόκια μειώνονται όλες οι κατηγορίες δανείων μεγεθύνονται, διατηρώντας σχετικά σταθερές τις αναλογίες μεταξύ τους. Όμως από το 2004 και μετά, όταν αρχίζουν τα επιτόκια να αυξάνουν, παρατηρούμε υπερδιπλασιασμό σε ποσοστό των subprime (από 7,9% του συνόλου το 2003 σε 18,2% το 2004), των Alt-A (από 2,2% σε 6,3%), των HEL/HELOC (από 5,6% σε 12,2%) και διπλασιασμό σχεδόν των δανείων μεταβλητού επιτοκίου (από 26,2% σε 50,1%). Αυτή η αλλαγή στη σύνθεση ερμηνεύεται από τον περιορισμό του όγκου δανεισμού σε συμβατικά δάνεια που καλύπτονται από τις ημι-κρατικές εταιρίες τιτλοποίησης δανείων, εφόσον οι εκδόσεις νέων δανείων από 3,95 τρις το 2003 περιορίζονται σε 2,9 τρις $ το Με άλλα λόγια μετά το 2003 η μόνη αγορά που συνέχισε να αναπτύσσεται ήταν η αγορά των μη-συμβατικών δανείων. Τα subprime δάνεια ενώ το 2001 ανέρχονται σε 190 δις $ το 2003 φτάνουν σε 335, το 2004 σε 540 δις $ και τελικά το 2006 αποτελούν το 20% του συνόλου των δανείων και φτάνουν τα 600 δις $ σε απόλυτο μέγεθος. Η ανάπτυξη των Alt-A είναι ακόμη περισσότερο εντυπωσιακή (από 60 δις $, σε 85 το 2003, 200 δις το 2004 και 400 δις $ το 2006). 22 Το άλμα αυτό μεταξύ των ετών όμως δεν οφείλεται σε ανακοπή της χρηματοδότησης για αγορά Σελίδα 5 / 19

6 κατοικίας. Επειδή, καθώς τα επιτόκια έπεφταν φθάνοντας το 2003 στο 1% (βασικό επιτόκιο της FED), ο μεγαλύτερος όγκος δανεισμού αφορούσε αναχρηματοδότηση παλιών δανείων και συντελέστηκε κυρίως το Επομένως παρατηρείται μία συνεχής αύξηση του δανεισμού για αγορά κατοικίας με αυξανόμενο βάρος των μη-συμβατικών δανείων. 4. Το τραπεζικό σύστημα ως παραγωγός της κρίσης. Πώς αναπτύχθηκαν τα subprime δάνεια και σε ποιους απευθύνονταν; Σύμφωνα με τον Dymski 2007 αρχικά τα subprime αναπτύχθηκαν ως δεύτερο δάνειο (δηλαδή δάνειο που παρέχει πρόσβαση σε λογαριασμό ανάληψης, όπως τα HEL/HELOC) και απευθύνονταν σε κατώτερα εισοδηματικά στρώματα και μειονότητες. Ωστόσο γρήγορα εξελίχθηκαν σε δάνειο και για πρώτη κατοικία και την εποχή που συζητάμε υπήρχαν επίσης κίνητρα (υψηλότερες προμήθειες) για τους πωλητές δανείων οι οποίοι εξασφάλιζαν μη-συμβατικά δάνεια τα οποία αποτελούσαν πηγή υψηλότερων επιτοκίων και προμηθειών για τις τράπεζες, οι οποίες τα αναλάμβαναν και τα τιτλοποιούσαν. Ωστόσο ακολουθώντας τα στοιχεία που παρουσιάζουν οι [Ashcraft και Schuermann, 2008] μπορούμε να παρατηρήσουμε και άλλες τάσεις που αφορούν την ανάπτυξη των μη-συμβατικών δανείων. Όπως παρατηρούν οι συγγραφείς, υπάρχουν ενδείξεις ότι ένα μεγάλο τμήμα των δανειοληπτών είναι επενδυτές οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι τη αύξηση των τιμών αγοράζουν σπίτια με σκοπό τη μεταπώληση και την πραγματοποίηση κέρδους ασχέτως αν αποκρύπτεται αυτός ο σκοπός (εφόσον θα σήμαινε και χειροτέρευση των όρων δανεισμού). Συνοπτικά, τα alt-a δάνεια παρουσιάζουν λιγότερη υποστήριξη εγγράφων σχετική με τους όρους δανεισμού και την πιστωτική αξιοπιστία, οι δανειολήπτες είναι σε ποσοστό μεταξύ 10 και 18% επενδυτές και δεν έχουν ποινές προεξόφλησης σε υψηλό ποσοστό (από περίπου 80% το 2001 έως 48% το 2006). Τα subprime δάνεια σε μεγαλύτερο ποσοστό έχουν πλήρη δικαιολογητικά, αφορούν κυρίως αναχρηματοδότηση (από 30% ως 42% αφορά αγορά κατοικίας), σε πολύ μικρό ποσοστό τα λαμβάνουν επενδυτές και στην πλειονότητα, πάνω από 70%, έχουν ποινές προεξόφλησης. Πρόκειται δηλαδή κυρίως για δάνεια που απευθύνονται σε μεγαλύτερο ποσοστό σε αποκλεισμένες συγκυριακά ή συστημικά από το χρηματοπιστωτικό σύστημα ομάδες και γι αυτό το λόγο τους επιβάλλεται και μεγαλύτερο «εισιτήριο εσόδου» [Ashcraft και Schuermann, 2008]. Η αύξηση της σύνθεσης των subprime και άλλων μορφών δανεισμού με αυξημένους πιστωτικούς κινδύνους θέτει ένα ζήτημα για την τραπεζική πολιτική δανεισμού: Γιατί οι τράπεζες χορηγούν δάνεια που φέρουν περισσότερο πιστωτικό κίνδυνο; Αυτής της μορφής τα δάνεια δεν συνιστούν κάποια απάτη ή λάθος τραπεζική πρακτική. Όταν οι τιμές των σπιτιών αυξάνουν και το ύψος του «κανονικού» δανείου δεν καλύπτει την αξία του σπιτιού, τότε μπορεί να συναινέσεις σε ενός άλλου τύπου συμβόλαιο: Προσδοκάς πώς ό,τι αγοράσεις θα μπορεί να μεταπωληθεί σε υψηλότερη τιμή, να χρησιμοποιηθεί ως εγγύηση για ένα υψηλότερο δάνειο και όταν χρειαστεί να αναχρηματοδοτήσεις το δάνειο θα κατέχεις μεγαλύτερης αξίας περιουσία αν δεν το έχεις μεταπωλήσει ήδη σε υψηλότερη τιμή (υπάρχουν περιοχές με διπλασιασμό της τιμής σε δύο-τρία χρόνια). Αν οι τράπεζες μπορούν να εκδώσουν τίτλους για αυτά τα δάνεια τα οποία δίνουν υψηλότερα επιτόκια και έχουν αξιολογηθεί ως ευκαιρίες επένδυσης από τις εταιρίες πιστωτικής αξιολόγησης, έχουν κάθε λόγο να δώσουν κίνητρα στους μεσίτες και σε όσους πωλούν άμεσα στεγαστικά δάνεια, να «σπρώχνουν» κόσμο σε αυτής της μορφής τα δάνεια, και οι εκτιμητές αξίας ακινήτων, υπό την πίεση των μεσιτών, να οδηγούνται σε πληθωριστικές εκτιμήσεις. Οι τράπεζες, εκδίδοντας τίτλους στη βάση αυτών των δανείων και πουλώντας τους, απομακρύνουν τα δάνεια από τον ισολογισμό τους και κατ αρχή δεν φέρουν πλέον κίνδυνο από τις περιπέτειες του δανειολήπτη: έχουν μεταφερθεί στον κάτοχο του τίτλου. Αναμφίβολα η τιτλοποίηση του χρέους συνιστά ένα όχημα μέσω του οποίου μετατίθεται ο κίνδυνος πέρα των τραπεζικών βιβλίων. Η τιτλοποίηση ξεκινά από 28% το 1995 φθάνει το 55% το Σελίδα 6 / 19

7 1998 μειώνεται τα επόμενα έτη και αρχίζει να ανακάμπτει ξανά από το Ωστόσο, ένα τμήμα των δανείων δεν τιτλοποιείται. To 2001 τιτλοποιήθηκε το 50% της αξίας των subprime δανείων που χορηγήθηκαν. Αυτό το ποσοστό σταδιακά αυξανόταν έως 60% το 2003 και μεταξύ 75% και 80% το διάστημα Η μείωση μετά το 1998 της τιτλοποίησης προκύπτει από ένα αυξημένο ποσοστό καθυστερήσεων πληρωμής δόσεων το πέραν του προβλεπόμενου, γεγονός που αποδεικνύει μία υποτίμηση του πιστωτικού κινδύνου από τους τότε δρώντες. Στην περίοδο μετά το 2001 με την αύξηση του όγκου των subprime δανείων αλλάζει και το ποσοστό αυτών που τιτλοποιούνται. Ενώ το 2001 τιτλοποιείται το 50% και το 2003 το 60% των δανείων, το 2004 το ποσοστό αυξάνεται απότομα σε 74% και το 2006 βρίσκεται στο 80%. Τα ποσοστά τιτλοποίησης άλλων κατηγοριών δανείων (τα οποία είναι και περισσότερο ασφαλή) είναι πολύ υψηλότερα (τα συμβατικά κατά ποσοστό 76-87%, τα Alt-A από το 2002 έως το 2006 από 79% έως 91% ). Η χαλάρωση των κανόνων και όρων παροχής πίστης και η εύκολη αποδοχή εγγυήσεων σε περιόδους ταχείας πιστωτικής μεγέθυνσης σε ένα περιβάλλον ανοδικής φάσης του οικονομικού κύκλου αποτελεί ένα γενικό φαινόμενο και όχι κάτι καινοφανές 24. Στη συγκεκριμένη περίπτωση που εξετάζουμε, σε ένα περιβάλλον ιστορικά χαμηλών επιτοκίων, χαμηλού πληθωρισμού και σταθερής μεγέθυνσης των ανεπτυγμένων οικονομιών, φαίνεται μία φυσική συνέπεια των όρων λειτουργίας της Πίστης στην καπιταλιστική οικονομία. Σημειώνουμε ότι η χαλάρωση των πιστωτικών απαιτήσεων, πέραν των κινήτρων δεν αφορά μόνο τους αρχικούς εκδότες των δανείων, τις τράπεζες που τιτλοποιούσαν τα δάνεια, αλλά αφορά και τους κατόχους των τίτλων όπως φαίνεται από την παρατηρούμενη γενική συμπίεση των διαφορών των πάσης φύσης αποδόσεων από τα επιτόκια «ασφαλών» τίτλων (συμπίεση των credit spreads) στο κυνήγι «κανονικής» απόδοσης των κεφαλαίων 25. Το τρέχον επεισόδιο μάλλον διαγράφει όρια της ενσωμάτωσης αναγκών της κοινωνίας (διότι η επέκταση των δυνατοτήτων κατανάλωσης σε «αποκλεισμένες» ομάδες αποτελεί μία ανάγκη της κοινωνίας), μέσω του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος. Με άλλα λόγια η διαχείριση της συνολικής ζήτησης μέσω του δανεισμού και της πιστωτικής επέκτασης ως αντισταθμίσεων της συμπίεσης των μισθών δεν αποτελεί αποτελεσματικό μηχανισμό διαχείρισης. Σε σχέση με τις απώλειες που αντιμετωπίζει ο χρηματοπιστωτικός τομέας μπορούμε να πάρουμε μία εικόνα από τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ (IMF 2008a). Το ΔΝΤ εκτιμά με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία του Μαρτίου 2008, ότι από τα 12,5 τρις $ μη τιτλοποιημένου χρέους που έχει χορηγηθεί στις ΗΠΑ οι απώλειες θα είναι της τάξης των 225 δις $. Ενώ επί της αγοραίας αξίας των τίτλων, που αγγίζει τα 11 τρις $, οι απώλειες θα κυμανθούν γύρω στο 720 δις $. Τις μισές απώλειες αθροιστικά και για τις δύο κατηγορίες θα τις καταγράψουν οι τράπεζες, γύρω στα 120 δις $ οι ασφαλιστικές εταιρίες, γύρω στα 150 δις $ τα διάφορα heddge funds και γύρω στα 130 δις $ ασφαλιστικά ταμεία και αποταμιευτικά ταμεία. Αυτές οι απώλειες είναι μέσες απώλειες και αποτελούν εκτιμήσεις οι οποίες εξαρτώνται από τις γενικότερες πιστωτικές και οικονομικές συνθήκες. Τη μερίδα του λέοντος ποσοστιαία έχουν τα «Χρέη με εγγύηση (εγγυημένα) χρέη», CDO, που αφορούν στεγαστικά δάνεια, (από τα 400 δις $ που υπολογίζονται αυτή τη στιγμή εκτιμάται ότι θα έχουν 240 δις $ απώλεια). Επιπρόσθετα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι αυτές οι εκτιμήσεις έχουν συντηρητικό χαρακτήρα εφόσον υποθέτουν ότι δεν θα υπάρξει απώλεια αξίας των τίτλων που στηρίζονται σε πρώτης κατηγορίας στεγαστικά δάνεια (Prime-MBS) και φυσικά δεν αφορούν άλλες αγορές χρέους εκτός των ΗΠΑ. 5. Οι ρίζες της τιτλοποίησης και οι δυναμικές της Όπως έγινε φανερό και στο 1 ο Μέρος αυτής της μελέτης, κάθε αναμενόμενη μελλοντική χρηματοροή σε κανονικά διαστήματα είναι δυνατόν να αποτελέσει βάση έκδοσης ενός τίτλου, να τιτλοποιηθεί. Δηλαδή να μεταβιβαστεί το δικαίωμα είσπραξης αυτής της χρηματοροής στον κάτοχο του τίτλου, με το αζημίωτο: μία προμήθεια οργάνωσης της τιτλοποίησης και εξυπηρέτησης της χρηματοροής είναι ένα αντίτιμο ώστε κάποιος να αποκτήσει αυτό το δικαίωμα. Ένα στεγαστικό δάνειο αποτελεί για τον δανειοδότη αναμενόμενη μελλοντική Σελίδα 7 / 19

8 χρηματοροή (η οποία ενέχει βέβαια κάποιο πιστωτικό κίνδυνο). Όχι μόνο το στεγαστικό αλλά κάθε μορφής δάνειο μπορεί να αποτελέσει βάση τιτλοποίησης (όπως και γίνεται: φοιτητικά δάνεια, πιστωτικές κάρτες, καταναλωτικά, δάνεια αγοράς αυτοκινήτου, επιχειρηματικά δάνεια αποτελούν βάσεις για μία εκτεταμένη αγορά τίτλων). Η τιτλοποίηση στεγαστικών δανείων δεν αποτελεί «φρούτο» της σύγχρονης εποχής και των «καινοτομιών» του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Το Γερμανικό καλυμμένο ομόλογο (covered bond το οποίο ακόμη χρησιμοποιείται ως μορφή τιτλοποίησης, και μετά την κατάρρευση των τίτλων μορφής CDO διαφημίζεται ως περισσότερο ασφαλές) αποτελεί καινοτομία μεταβίβασης χρέους που υπάρχει για πάνω από 200 χρόνια. Το εισήγαγε ο Φρειδερίκος ο Μέγας στην Πρωσία (ομόλογα Pfandbriefe). Μία τράπεζα, που εκδίδει ομόλογα Pfandbriefe, συνάπτει επίσης εγγυήσεις, δηλαδή άλλους τίτλους που εγγυώνται ότι ο κάτοχος του Pfandbriefe θα λάβει σίγουρα τη χρηματοροή που υπόσχεται ο τίτλος [Jobst και de Servigny (2007), κεφάλαιο 13]. Επίσης όπως παρατηρεί ο Kuttner (2007), τα τιτλοποιημένα δάνεια με εγγύηση το όνομα και τη φήμη της τράπεζας που εξέδιδε τους τίτλους έπαιξαν μεγάλο ρόλο τη δεκαετία του 1920 στις ΗΠΑ. Ωστόσο οι σύγχρονες μορφές τιτλοποίησης, αν και στηρίζονται στις ίδιες αρχές, είναι πολύ πιο ανεπτυγμένες, πολύπλοκες, πιο πλατιά διαδεδομένες και εξυπηρετούν περισσότερες λειτουργίες ως χρηματοπιστωτικά όργανα (βλ. Μέρος 1 ο, Θέσεις 103). Αρχίζουν να εμφανίζονται γύρω στα 1970 στις ΗΠΑ όταν οι κυβερνήσεις της χώρας, για να εξασφαλίσουν κανονική ροή χορήγησης στεγαστικών δανείων από το σχετικά πολύπλοκο σύστημα της εποχής εκείνης (πολλές μικρές τράπεζες εξειδικευμένες στη χορήγηση στεγαστικών δανείων με γεωγραφικούς περιορισμούς για την ανάπτυξη του κύκλου εργασιών τους), επιτρέπουν στην με κρατική εγγύηση Ginnie Mae να μαζέψει ένα σύνολο στεγαστικών δανείων που εκπληρούσε συγκεκριμένους όρους πιστωτικής αξιοπιστίας και στη βάση αυτού να εκδώσει τίτλους (MBS Mortgage Backed Securities). Στη συνέχεια ακολούθησαν και οι άλλες ημι-κρατικές εταιρίες, Freddie Mac το 1970 και Fannie Mae το Κατόπιν ακολούθησε και η Standard & Poor εκδίδοντας το πρώτο ιδιωτικό MBS [Jobst και de Servigny 2007, κεφάλαιο 12]. 26 Αυτές οι εκδόσεις αποτέλεσαν την αρχή, αλλά για να σχηματιστεί η σύγχρονη αγορά έπρεπε να μεσολαβήσουν σημαντικές αλλαγές στη ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και στην εξασφάλιση χρηματοδότησης (δανείων) προς τις επιχειρήσεις, τις κυβερνήσεις και τους μισθωτούς. Η σύγχρονη ανάπτυξη της διαδικασίας χρηματοδότησης τοποθετείται χρονικά στις αρχές της δεκαετίας του 80 και προκύπτει από την κατάργηση περιορισμών που είχαν επιβληθεί μετά την κρίση του 29 στις τράπεζες, στη διεθνή κίνηση κεφαλαίων και στον τρόπο λειτουργίας των χρηματιστηρίων (ειδικά σε Λονδίνο και ΗΠΑ), δηλαδή από την ανάπτυξη αυτού που ονομάζουμε νεοφιλελεύθερο πλαίσιο ρύθμισης (ή απορρύθμιση) της χρηματοπιστωτικής σφαίρας. Ένα από τα αποτελέσματα της νεοφιλελεύθερης ρύθμισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος ήταν η αλλαγή στον τρόπο χρηματοδότησης των διαφόρων μονάδων του συστήματος. Οι επιχειρήσεις, αρχικά μεγάλες με διεθνείς δραστηριότητες αλλά στη συνέχεια και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις με κατάλληλη πιστωτική αξιοπιστία, πλέον χρηματοδοτούν τη δραστηριότητά τους κυρίως μέσα από μη-παραδοσιακές τραπεζικές πηγές δανεισμού. Εκδίδοντας επιχειρηματικούς βραχυπρόθεσμους τίτλους (commercial paper), είτε δανειζόμενες από διάφορα χρηματοδοτικά μη-τραπεζικά σχήματα που συνάπτονται γι αυτό το σκοπό. Επειδή τα διάφορα μη-τραπεζικά χρηματοδοτικά σχήματα που δραστηριοποιούνται στις διεθνείς κεφαλαιαγορές δεν έχουν τους ρυθμιστικούς περιορισμούς που έχουν οι τράπεζες, έχουν τη δυνατότητα να δανείζουν με πιο χαμηλά επιτόκια. Εκτός από τις τράπεζες, μέσω της τιτλοποίησης δανείων συμμετέχουν στη χρηματοδότηση, τόσο μεγάλων όσο και μικρών επιχειρήσεων αλλά και μισθωτών, ασφαλιστικά ταμεία, hedge funds, εταιρίες private equity, αμοιβαία κεφάλαια, ασφαλιστικές εταιρίες, δήμοι, μεγάλες επιχειρήσεις και οποιοδήποτε κεφάλαιο διαβλέπει μία ευκαιρία Σελίδα 8 / 19

9 κέρδους στη χρηματοδότηση κάποιων επιχειρηματικών ή άλλων δραστηριοτήτων. Αυτή η διαδικασία είχε δύο αποτελέσματα στις τράπεζες 27 : α) Κατ αρχάς συμπίεσε τα κέρδη τους και άλλαξε τη σύνθεση του κύκλου εργασιών τους, δηλαδή αύξησε τα δάνεια προς τα νοικοκυριά και μείωσε τα δάνεια προς τις επιχειρήσεις. Στη συνέχεια, με τη σταδιακή απορύθμιση του συστήματος, τις οδήγησε στην αυξανόμενη τιτλοποίηση ως μέσου μεγέθυνσης του κύκλου εργασιών και εξασφάλισης προμηθειών, ως πηγή κέρδους, και στον εντεινόμενο ανταγωνισμό για παροχή δανείων προς τα νοικοκυριά. β) Οδήγησε στην υπερβολική μεγέθυνση κάποιων τραπεζών με διεθνείς δραστηριότητες, οι οποίες αποτελούν πλέον πολύ σημαντικούς κόμβους του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και μεσολαβούν ώστε να αναπτύσσεται η αγορά τίτλων, καθώς από αυτή εξασφαλίζουν προμήθειες για τη μεσολάβησή τους και επομένως εξασφαλίζουν ρευστότητα. Τα στεγαστικά δάνεια αυξήθηκαν σε μεγάλο ποσοστό σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες, εν μέρει ως στοχευμένη πολιτική για διαχείριση της συνολικής ζήτησης, εν μέρει ως αποτέλεσμα της μείωσης των επιτοκίων και της δυνατότητας τιτλοποίησης. Επιπρόσθετα, λόγω της ανάπτυξης των «ιδιωτικών-εξωχρηματιστηριακών» (OTC) αγορών, των διάφορων off-shore (παράκτιων) εταιριών, της ανάπτυξης των «εταιριών ειδικού σκοπού» (SPV), γενικά δηλαδή της ανάπτυξης ενός πολύπλοκου δικτύου συναλλαγών και χρηματοροών με διεθνείς δραστηριότητες, το οποίο εν πολλοίς δεν υπόκειται σε εποπτικές αρχές, το σύστημα έχει γίνει πιο σύνθετο, πιο πολύπλοκο ενώ συγχρόνως η ανάπτυξη των νέων χρηματοπιστωτικών μορφών (παραγώγων κλπ.) έχει οδηγήσει και σε σύνθετα υποδείγματα τιμολόγησης και διαχείρισης κινδύνου τα οποία εξαρτώνται από παραμέτρους για τις οποίες ενδέχεται να μην υπάρχουν στοιχεία και αν υπάρχουν να είναι πολύ ευαίσθητα τα αποτελέσματα σε μικρές αλλαγές. Τέλος το μέγεθος του χρηματοπιστωτικού τομέα έχει αυξηθεί αρκετά σε σχέση με τη συνολική οικονομική δραστηριότητα με όποιο μέτρο και αν εκτιμηθεί αυτή η σχέση. Δηλαδή έχουμε μία συσσώρευση απαιτήσεων σε αλληλεπικαλυπτόμενες και αλληλοεξαρτώμενες χρηματικές ροές, όπου οι απαιτήσεις έχουν αυξηθεί με γρηγορότερο ρυθμό από την αύξηση του προϊόντος. 28. Αλλά όλως παραδόξως το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει λιγότερη ρευστότητα εφόσον η λειτουργία του στηρίζεται σε τίτλους που δεν είναι εύκολα ρευστοποιήσιμοι 29. Με βάση αυτά τα γενικά χαρακτηριστικά μπορούμε να τοποθετήσουμε και τη λειτουργία της τιτλοποίησης σε σχέση με τα στεγαστικά δάνεια στις ΗΠΑ και την αγορά subprime δανείων. Η τρέχουσα μορφή λειτουργίας των τραπεζών ονομάζεται στη διεθνή βιβλιογραφία «originate and distribute» (O&D στη συνέχεια δηλαδή δημιουργία/ χορήγηση και διανομή του δανείου). Είναι μία περιγραφή για την αυξανόμενη σημασία της τιτλοποίησης στη λειτουργία των τραπεζών. Η τιτλοποίηση αποτελεί σε αυτό το πλαίσιο μετατροπή μη ρευστών χρηματοπιστωτικών αξιώσεων (δάνεια σε ιδιώτες που δεν μπορούν να είναι εύκολα εμπορεύσιμα προϊόντα) σε ρευστές, δηλαδή σε εμπορεύσιμα προϊόντα με τη μορφή τίτλων. Μέσω αυτής της διαδικασίας οι εκδότες δανείων αποσυνθέτουν τη δραστηριότητα δανεισμού σε πιο στοιχειώδεις κατηγορίες: έκδοση δανείου, εξυπηρέτηση χρηματοροών, εγγύηση και χρηματοδότηση. Περιγράφουμε σύντομα τα βασικά στοιχεία της αλυσίδας σχέσεων που συνθέτουν την τιτλοποίηση: Ο εκδότης, ο δανειοδότης δηλαδή, στεγαστικών δανείων, φοιτητικών δανείων, χρήματος μέσω πιστωτικών καρτών, επιχειρηματικού χρέους, δημοτικού ή δημοσίου, έχει περιουσιακά στοιχεία: Μία μελλοντική χρηματοροή σε ορισμένες ημερομηνίες στη βάση ενός συνολικού χρέους που πρέπει να αποπληρωθεί (δηλαδή σχεδόν ό,τι υπάγεται στα περιουσιακά στοιχεία [assets] μία τράπεζας). Επομένως το ότι χρωστάς, δηλαδή μία συμφωνία Σελίδα 9 / 19

10 μελλοντικής χρηματοροής, συνιστά τη βάση ενός τίτλου που εκδίδει ο δανειοδότης. Ο δανειοδότης μπορεί να πουλήσει τα δικαιώματα αυτής της χρηματοροής σε κάποιον άλλο (μία εταιρία SPV συνήθως, την οποία συστήνει ειδικά γι αυτό το σκοπό) και να λαμβάνει ένα ορισμένο ποσοστό ως προμήθεια για την εξυπηρέτηση αυτής της χρηματοροής (ή μπορεί να πουλήσει και το δικαίωμα της προμήθειας σε μία άλλη εταιρία που αναλαμβάνει την εξυπηρέτηση της χρηματοροής) και κατόπιν να προωθεί το υπόλοιπο στην εταιρία (SPV) στην οποία έχει μεταβιβάσει τα χρέη. Αυτή η συμφωνία μπορεί να γίνει γενικά με δύο τρόπους. Είτε πουλώντας τα περιουσιακά στοιχεία (στη συγκεκριμένη περίπτωση τους τίτλους που αντιστοιχούν στα δάνεια και στα δικαιώματα επί της χρηματοροής που προκύπτει από αυτά) στην εταιρία SPV, είτε διασφαλίζοντας μέσω κατάλληλων συμφωνιών ότι αυτή η εταιρία θα λαμβάνει τη μελλοντική χρηματοροή χωρίς να μεταβιβάσει τα δάνεια (πχ. μέσω CDS όπως περιγράφαμε στο προηγούμενο μέρος αυτού του άρθρου). Αυτοί οι δύο τρόποι έχουν διαφορετική επίδραση στον τρόπο με τον οποίο η τράπεζα διαχειρίζεται τις δυνατότητες παραγωγής δανείων και κέρδους, ωστόσο και για τους δύο υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά: α) Η κερδοφορία της τράπεζας μέσω προμηθειών που εισπράττει για τη διαδικασία μεταπώλησης και εξυπηρέτησης της χρηματοροής που προκύπτει από τα δάνεια. β) Η δυνατότητα επέκτασης του δανεισμού πέραν των ορίων που επιβάλλονται από τις ρυθμιστικές αρχές, επομένως η δυνατότητα επέκτασης της κερδοφορίας. Ο συνηθέστερος τρόπος με τον οποίο μεταβιβάζονταν τα δάνεια ήταν ο πρώτος (δηλαδή μία «αληθής πώληση»/ «true sale»). Κάθε τράπεζα έχει στοιχεία τα οποία της εξασφαλίζουν πληρωμές από άλλους όπως δάνεια, τίτλους που κατέχει και στοιχεία για τα οποία υποχρεούται να πληρώνει άλλους, όπως καταθέσεις (ή για τράπεζες που δεν δέχονται καταθέσεις, διάφορους βραχυπρόθεσμους τίτλους που παίζουν το ρόλο καταθέσεων). Οι περιορισμοί που αντιμετωπίζει είναι ότι θα πρέπει τα στοιχεία του ενεργητικού της (αυτά για τα οποία λαμβάνει πληρωμές) να εξισώνονται με τα στοιχεία του παθητικού της (στοιχεία για τα οποία κάνει πληρωμές). Επίσης θα πρέπει να κρατά ένα τμήμα των χρηματοροών που οφείλει (καταθέσεις γενικά) σε μορφή άμεσων διαθέσιμων χρημάτων για να εξυπηρετήσει τις καθημερινές χρηματικές πληρωμές (αναλήψεις χρήματος και γενικά πληρωμές που πρέπει να κάνει σε χρήμα). Σε περίπτωση που χρειάζεται περισσότερα διαθέσιμα προσφεύγει σε δανεισμό είτε από άλλες τράπεζες και χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς είτε από την κεντρική Τράπεζα. Θεσμικοί κανόνες επιβάλλουν να έχει ένα ποσοστό των καταθέσεων σε μορφή ρευστών διαθεσίμων. Ωστόσο σε ένα σύστημα με Κεντρική Τράπεζα αυτό δεν είναι πρόβλημα. Η Κεντρική Τράπεζα εξασφαλίζει τις ανάγκες διαθεσίμων των τραπεζών ακόμα και αν υπάρξει αμφισβήτηση της ικανότητάς τους να ανταποκριθούν σε μια μαζική ανάληψη (όπως έγινε με την Northern Bank στη Μεγάλη Βρετάνια κατά την τρέχουσα κρίση ή με τις αργεντίνικες τράπεζες το ). Υπάρχει όμως και ένας δεύτερος περιορισμός που έχει να κάνει με τα απαιτούμενα (ίδια) κεφάλαια (π.χ. μετοχές και ομόλογα που έχουν εκδοθεί για να χρηματοδοτήσουν τη δραστηριότητά της ή άλλα περιουσιακά στοιχεία) ώστε να μπορεί να καλύψει ζημίες. Αυτά σχετίζονται με το ζήτημα της μόχλευσης (leverage) της πιστωτικής επέκτασης. Για παράδειγμα αν έχει χορηγήσει δάνεια και εκδώσει τίτλους αξίας 100 με ένα κεφάλαιο 10, έχει μοχλεύσει την πιστωτική της επέκταση με ένα συντελεστή 10 (100/10=10). Οι απαιτήσεις κεφαλαίου δεν αφορούν ένα ζήτημα ρευστότητας και οι Κεντρικές Τράπεζες δίνουν δάνεια, όχι κεφάλαιο, στις διάφορες τράπεζες που προσφεύγουν σε αυτές. Αυτό είναι ένα μέγεθος το οποίο παρακολουθείται όχι μόνο από τις εποπτικές αρχές αλλά και από τις διάφορες αγορές χρήματος, τις εταιρίες ασφάλισης τίτλων και τις εταιρίες πιστωτικής αξιολόγησης. Ένας αυξανόμενος βαθμός μόχλευσης, ζημίες οι οποίες δεν καλύπτονται από κεφάλαια, αποτελούν σήματα τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε απρόβλεπτες συμπεριφορές όσων έχουν συναλλαγές με την τράπεζα (και να οδηγήσουν και στη χρεοκοπία: εκεί όπου κατευθυνόταν η Bear Streams, η πέμπτη μεγαλύτερη επενδυτική τράπεζα των ΗΠΑ, αν δεν εξαγοραζόταν από την JP Morgan με την παρέμβαση και βοήθεια της FED). Η τράπεζα η οποία έχει χορηγήσει ή στην κατοχή της οποίας έχουν περιέλθει τα δάνεια από κάποια άλλη τραπεζική μορφή χορήγησης δανείων μπορεί να μεταβιβάσει τίτλους επί των δανείων σε ειδικές εταιρίες που Σελίδα 10 / 19

11 έχουν συσταθεί γι αυτό το σκοπό, τις SPV. 30 Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι εφόσον το τελικό προϊόν είναι ένας τίτλος που οφείλει να είναι εμπορεύσιμος, τους όρους ποια δάνεια είναι κατάλληλα για τιτλοποίηση θέτουν και όσοι ειδικεύονται στην τιτλοποίηση. Επομένως επιβάλλουν τυπικούς ή άτυπους όρους δανεισμού στους αρχικούς εκδότες δανείων. Μια εταιρία SPV συμφωνεί να διαχειρίζεται τη χρηματοροή από τους τίτλους ή τα δάνεια που αγοράζει από την τράπεζα είτε ως βάση έκδοσης νέων τίτλων (π.χ. CDO), είτε ως βάση για τη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων της, δηλαδή την περαιτέρω αγορά τίτλων και δανείων από τις τράπεζες, και την επένδυση σε άλλες επικερδείς δραστηριότητες. Ο τρόπος με τον οποίο η SPV κρατά ένα τμήμα των τίτλων στο ενεργητικό της για να χρηματοδοτεί την αγορά άλλων τίτλων και γενικά τη λειτουργία της γίνεται μέσω της αγοράς ABCP (asset backed commercial paper). Επειδή εδώ εμφανίστηκε το πρόβλημα της αγοράς τίτλων στεγαστικών των ΗΠΑ 31 αξίζει να επιμείνουμε λίγο σε αυτή τη λειτουργία. Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι οι εταιρίες SPV είναι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, ένα είδος τράπεζας (η οποία δεν δέχεται καταθέσεις). Με ένα μικρό κεφάλαιο, έχουν στοιχεία ενεργητικού (τους τίτλους των δανείων καθώς και repos) και στοιχεία παθητικού (βραχυπρόθεσμα δάνεια που έχουν κάνει πληρώνοντας επιτόκιο με εγγύηση τίτλους που διαθέτουν, καθώς και τίτλους που έχουν εκχωρήσει σε άλλους και στους οποίους πρέπει να πληρώνουν τη χρηματοροή που φθάνει σε αυτές αντίστροφα ρέπος). Για να βρουν τα χρήματα να αγοράσουν τίτλους από την εκδότρια τράπεζα ή να επενδύσουν σε άλλους τίτλους ή να πραγματοποιήσουν πληρωμές σε κατόχους τίτλων τους, βάζουν ως ενέχυρο τίτλους για μία περίοδο από μερικές μέρες έως έξι μήνες και λαμβάνουν χρήματα. Επιπρόσθετα οι τράπεζες που έχουν συστήσει εταιρίες SPV, τις υποστηρίζουν δίνοντας την εγγύηση ότι πάντα μπορούν να χρηματοδοτηθούν μέσω γραμμών πίστωσης, αν αντιμετωπίσουν δυσκολίες χρηματοδότησης μέσω της αγοράς ABCP (τους χορηγούν credit lines, δηλαδή τη δυνατότητα να δανειστούν βραχυπρόθεσμα για να καλύψουν έκτακτες ανάγκες ή συμφωνούν σε άλλα μέτρα έκτακτης χρηματοδότησής τους με άλλα λόγια, οι τράπεζες λειτουργούν ως δανειστές ύστατης ανάγκης για τις εταιρίες SPV). Αυτός είναι ο βασικός λόγος που πολλές SPV, τις οποίες είχαν συστήσει τράπεζες, οδήγησαν σε δυσκολίες ρευστότητας ή κεφαλαίου αρκετές μεγάλες τράπεζες. Κατά τη διάρκεια της πιστωτικής επέκτασης, όταν οι κίνδυνοι θεωρούνται χαμηλοί, οι πιθανές απώλειες των χρηματοπιστωτικών οργανισμών μειώνονται. Οι απαιτήσεις κεφαλαίου για κάλυψη απωλειών μειώνονται επομένως επίσης, και για δεδομένο κεφάλαιο οι τράπεζες και οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί μπορούν να επεκτείνουν το δανεισμό τους. Κατά τη διάρκεια της πιστωτικής συστολής, όταν οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι, τότε οι απαιτήσεις κεφαλαίων αυξάνουν, επομένως η τράπεζα θα μειώνει την πιστωτική επέκταση και για δεδομένο σύνολο δανείων θα απαιτεί περισσότερο κεφάλαιο ή αλλαγή στη σύνθεση των δανείων, ώστε να περιέχουν λιγότερο κίνδυνο και να διατηρείται εντός ανεκτών ορίων η μόχλευση (το ίδιο ισχύει και για τις απαιτήσεις κεφαλαίου που επιβάλλουν οι εποπτικές αρχές). Αντίστοιχα, όσο υπήρχε πιστωτική επέκταση, με την αξία των τίτλων από τα στεγαστικά δάνεια να είναι υψηλή, οι απαιτήσεις κεφαλαίου μειώνονταν, οπότε οι διάφοροι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί (όπως τα SPV, άλλες τράπεζες αλλά και όλοι όσοι διαχειρίζονται τίτλους) μπορούσαν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους και να ζητήσουν περισσότερους τίτλους από τις τράπεζες, οι οποίοι στη συγκεκριμένη περίπτωση είχαν και υψηλές αποδόσεις, με συνέπεια να αυξάνεται και η τιμή των τίτλων. Αντίστροφα όταν η αξία των τίτλων άρχισε να μειώνεται, υπήρχε περαιτέρω συστολή της πίστης λόγω της πτώσης της τιμής των τίτλων, δηλαδή της συσσώρευσης κινδύνων και της αύξησης των απαιτήσεων κεφαλαίου. Συγκεκριμένα καθώς εμφανίστηκαν τα πρώτα σημάδια ότι οι τίτλοι στεγαστικών δανείων μπορεί να αντιμετώπιζαν απρόβλεπτες απώλειες, αυξήθηκαν για διάφορες κατηγορίες σχετικών τίτλων οι πιστωτικοί κίνδυνοι. Αυτό δημιούργησε την ανάγκη για περιορισμό της επέκτασης και αλλαγή της σύνθεσης των χαρτοφυλακίων που κατείχαν οι διάφοροι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί. Οι εταιρίες SPV που εξαρτιόνταν για τη χρηματοδότησή τους από την αγορά ABCP δεν έβρισκαν διαθέσιμους πόρους, κατάσταση που ενισχύθηκε από την υποβάθμιση ως προς την πιστωτική αξιοπιστία των τίτλων CDO, που στήριζαν τη χρηματοδότηση των Σελίδα 11 / 19

12 SPV, από τις οι εταιρίες πιστωτικής αξιολόγησης. Οι τίτλοι που κατείχαν δεν πουλιόνταν εύκολα και σε συνθήκες απρόβλεπτων απωλειών οποιαδήποτε προσπάθεια πώλησης θα μείωνε την εκτιμούμενη αξία τους, πολλαπλασιάζοντας τα προβλήματα σε όλους τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς που είχαν τέτοιους τίτλους. Επομένως οι αδυναμίες χρηματοδότησης οδήγησαν πολλές SPV στη χρηματοδότηση μέσω των πιστωτικών γραμμών που είχαν από τις «μητρικές» τράπεζες, καθώς και στη χρήση άλλων εγγυήσεων που είχαν συμφωνήσει. Αυτό συνέβαινε σε μία στιγμή που και οι ίδιες οι διεθνείς τράπεζες αντιμετώπιζαν ανάγκες υψηλότερου κεφαλαίου και περιορισμού του κινδύνου. Συγχρόνως έγινε η αποκάλυψη ενός άγνωστου εν πολλοίς δικτύου έκτακτων συμφωνιών των μεγάλων τραπεζών με «θυγατρικές» εταιρίες SPV. Εφόσον κανείς δεν ήξερε τι συμφωνίες φέρει κάθε τράπεζα με τις SPV (πιθανόν ούτε αρκετά από τα ανώτερα στελέχη της τράπεζας) υπήρξε μία γενικότερη άρση της εμπιστοσύνης με δεδομένο μάλιστα ότι οι τίτλοι που διαχειρίζονταν οι SPV ήταν πολλαπλάσιοι των κεφαλαίων πολλών τραπεζών. Αυτή η κατάσταση οδήγησε σε αύξηση των διατραπεζικών επιτοκίων δανεισμού, αύξηση των απαιτήσεων σε εγγυήσεις, κατάρρευση της αγοράς τιτλοποιήσεων CDO και σοβαρή επιδείνωση της δυνατότητας άλλων τιτλοποιήσεων στεγαστικού χρέους, σε υποχώρηση της δυνατότητας χρηματοδότησης μέσω της αγοράς ABCP, αύξηση του ασφαλίστρου κινδύνου για όλες τις κατηγορίες χρέους και εκτεταμένα προβλήματα ρευστότητας στις μεγάλες τράπεζες κόμβους του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Επίσης οδήγησε πολλές εταιρίες SPV στα πρόθυρα χρεοκοπίας, αναγκάζοντας τις «μητρικές» τράπεζες, για λόγους προστασίας του πιστωτικού τους κύρους, να ξαναπάρουν τους τίτλους που διαχειρίζονταν οι SPV και να τις εκκαθαρίσουν. Ωστόσο αν και η κρίση εντοπίστηκε και εκδηλώθηκε στην αγορά ABCP, η διαδικασία τιτλοποίησης έχει τουλάχιστον ένα ακόμη σημαντικό κρίκο. Ένα μέρος των τίτλων πωλείται σε χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς εκτός της τράπεζας που τους εκδίδει και εκτός των «θυγατρικών» SPV. Ακόμη και το τμήμα των τίτλων που διατηρούν οι τράπεζες ή οι SPV παίζει ρόλο εγγύησης στις αγορές repos, δηλαδή αφορά και μη-τραπεζικούς οργανισμούς. Το σε ποιο βαθμό οι τίτλοι αυτοί είναι κερδοφόροι, δηλαδή πρόκειται για ασφαλείς επενδύσεις με «κατάλληλη» απόδοση, επικυρώνεται από τις εταιρίες πιστωτικής αξιολόγησης, επικύρωση η οποία είναι σημαντική για τους διαχειριστές διαφόρων οργανισμών, οι οποίοι περιορίζονται από εταιρικούς κανονισμούς ότι μπορούν να επενδύουν μόνο σε ασφαλείς επενδύσεις (ασφαλιστικά ταμεία, αμοιβαία κεφάλαια), αλλά και για τους διαχειριστές όλων των οργανισμών στο βαθμό που η αξιολόγηση των τίτλων επιδρά στον πιστωτικό κίνδυνο που αναλαμβάνουν και επομένως στα απαιτούμενα κεφάλαια τα οποία πρέπει να δεσμεύσουν ως αντιστάθμιση κινδύνου σε σχέση με την απόδοση που περιμένουν. Επιπρόσθετα οι εταιρίες αυτές εμπλέκονταν και στη διαδικασία έκδοσης των τίτλων ως σύμβουλοι στη διαδικασία τιτλοποίησης. Με δεδομένο ότι οι εταιρίες αξιολόγησης είχαν βαθμολογήσει πολλά ανώτερα τμήματα CDO και γενικότερα τίτλους στεγαστικών δανείων με υψηλούς δείκτες πιστωτικής αξιοπιστίας, αντίστοιχους ομολόγων κυβερνήσεων, και με δεδομένο ότι η αξία τους κατέρρευσε επειδή εμφανίστηκαν πιστωτικά γεγονότα πέραν του αναμενομένου, γίνεται φανερό ότι τα υποδείγματα πιστωτικής αξιολόγησης και τιμολόγησης των CDO που χρησιμοποιήσανε τόσο οι τράπεζες όσο και οι εταιρίες πιστωτικής αξιολόγησης ήταν «εσφαλμένα». Στη βάση αυτή τίθεται ξανά το ζήτημα του θεσμικού ρόλου των εταιριών αυτών και της λειτουργίας τους, με ιδιαίτερα έντονο τρόπο και από θεσμικούς παράγοντες (όπως μαρτυρούν όλες οι εκθέσεις των διεθνών οργανισμών και των κεντρικών τραπεζών). Μεταξύ άλλων σημειώνεται ότι οι τιμές των κατοικιών από το τέλος του 2006 άρχισαν να πέφτουν στις περισσότερες περιοχές των ΗΠΑ, ενώ συγχρόνως υπήρχε ακόμη επέκταση των subprime και άνοδος των επιτοκίων, γεγονότα που δεν πήραν υπόψη τους οι εταιρίες αξιολόγησης. Επιπρόσθετα αυτές έχουν κίνητρα που στοιχίζονται με αυτά του εκδότη, 32 εφόσον πληρώνονται από αυτόν (και επιπρόσθετα κυριαρχούνται από 2 εταιρίες στις ΗΠΑ [Moody s και Standard and Poors] και μία στην Ευρώπη [Fitch]), όπως επίσης και ότι τα υποδείγματα που χρησιμοποιούσαν για την εκτίμηση πιστωτικού κινδύνου είχαν εσφαλμένες προϋποθέσεις. Σελίδα 12 / 19

13 Παρά τη βασιμότητα όμως των ζητημάτων που τίθενται υπάρχει ένα όριο στην ευθύνη που μπορεί να αποδοθεί σε αυτές για τη σημερινή πιστωτική κρίση. Καθώς τα μεγαλύτερα θύματα ήταν οι ίδιες οι τράπεζες (και όχι κάποιοι «μικροεπενδυτές» που «εξαπατήθηκαν από τους κερδοσκόπους»), που και τη δυνατότητα ανεξάρτητης αξιολόγησης είχαν με δικά τους υποδείγματα και τα δικά τους στοιχεία και πρόσβαση στην ποιότητα των πιστωτικών δανείων εκτεταμένη είχαν, το ζήτημα φαίνεται ότι είναι πιο περίπλοκο. Όπως έχει παρατηρηθεί, τα credit spreads (δηλαδή τα ασφάλιστρα κινδύνου, η προσαύξηση των επιτοκίων πάνω από τις αποδόσεις των ασφαλών τίτλων) ήταν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Αυτή την εκτίμηση του πιστωτικού κινδύνου δεν την κατασκεύασαν οι εταιρίες αξιολόγησης, αλλά μια απρόσωπη διαδικασία: η αναζήτηση απόδοσης σε ένα περιβάλλον ιστορικά χαμηλών επιτοκίων, χαμηλού πληθωρισμού και προοπτικών μεγέθυνσης, που αναπαράγονταν από όλους τους διεθνείς οργανισμούς και αναλύσεις, με την ύπαρξη παράλληλα μιας διευρυμένης και πολύπλοκα διακλαδωμένης χρηματοπιστωτικής σφαίρας. 6. Κρίση του νεοφιλελεύθερου πλαισίου διαχείρισης Η κρίση των subprime δανείων δεν αποτυπώνει τον «κερδοσκοπικό χαρακτήρα» του χρηματοπιστωτικού συστήματος ειδικά (ολόκληρο το καπιταλιστικό σύστημα βασίζεται στην κερδοσκοπία, δηλαδή στην αναζήτηση του μέγιστου δυνατού κέρδους), ούτε πολύ περισσότερο την «παθογένεια» κάποιων χρηματοπιστωτικών θεσμών, όπως των εταιριών αξιολόγησης (της χρηματοπιστωτικής αξιοπιστίας των επιχειρήσεων και των τίτλων). Μία γραμμή εξήγησης της πιστωτικής κρίσης η οποία θεωρεί αιτία την τιτλοποίηση δανείων, δηλαδή τη μεταφορά κινδύνου εκτός του χαρτοφυλακίου του δανειοδότη, επειδή του δίνει κίνητρα να ρίξει τη ποιότητα δανεισμού, έχει ως αναγκαίο συμπλήρωμα μία δεύτερη αιτία η οποία είναι η κακή εκτίμηση του πιστωτικού κινδύνου από τις εταιρίες πιστωτικής αξιολόγησης. Διότι διαφορετικά δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί αγοράζονταν οι τίτλοι που αντιστοιχούσαν σε χαμηλής ποιότητας δάνεια (εκτός αν επικαλεστεί κανείς την άγνοια «αθώων» επενδυτών). Ωστόσο εμμένοντας στη λογική των «λαθών», συμπεριλαμβάνοντας δηλαδή και τη «δεύτερη αιτία», δεν μπορεί να εξηγήσει κανείς πώς τόσοι πολλοί κεφαλαιούχοι (εκ των οποίων οι περισσότεροι τράπεζες με τμήματα αναλυτών και άμεση πρόσβαση σε πληθώρα στοιχείων) διεθνώς αγόρασαν «λάθος» τίτλους. Αρκεί να λάβουμε υπόψη την «κοινή γνώση» ότι υψηλότερη απόδοση σημαίνει υψηλότερο ασφάλιστρο κινδύνου και επίσης ότι εντοπίζεται βιβλιογραφία, μεταξύ των αναλυτών των διεθνών οργανισμών και των κεντρικών τραπεζών, από το 2004 τουλάχιστον, ότι οι μέθοδοι υπολογισμού της τιμής και η πιστωτική αξιολόγηση των τμημάτων των CDO δεν είναι «ορθές», επειδή δεν λαμβάνουν υπόψη διάφορους παράγοντες. 33 Διαφορετικά, ας υποθέσουμε ότι οι εταιρίες αξιολόγησης αξιολογούσαν με διαφορετικό τρόπο τους τίτλους. Δεν θα υπήρχαν εταιρίες SPV που θα τους διαχειρίζονταν, με υψηλότερα επιτόκια ώστε να ενσωματώνουν τον υψηλότερο κίνδυνο, σε ένα περιβάλλον αυξημένων τιμών των κατοικιών; Δεν θα υπήρχε η ανάγκη για τον συλλογικό κεφαλαιοκράτη των ΗΠΑ να διαχειριστεί μια επερχόμενη ύφεση μετά το 2001 και για μία αναθέρμανση της οικονομίας μέσω της διαχείρισης της συνολικής ζήτησης και με δεδομένο το νεοφιλελεύθερο πλαίσιο και τη συμπίεση των μισθών η «λύση» δεν θα αναζητείτο και πάλι στη διεύρυνση της πίστης; Δεν θα υπήρχε η ανάγκη για τα νοικοκυριά των ΗΠΑ, σε συνθήκες υπερχρέωσης, να προσφεύγουν σε μηχανισμούς, όπως η αναχρηματοδότηση των στεγαστικών δανείων, ώστε να διατηρούν τις όποιες καταναλωτικές τους δαπάνες; Οι εργαζόμενοι δεν θα αντισταθμίζουν, δηλαδή, τη συμπίεση του εισοδήματος με τις δυνατότητες προσφυγής στην πίστη που τους παρέχονται; Δεν θα υπήρχε subprime αγορά, δηλαδή διεύρυνση της πίστης σε στρώματα τα οποία δεν έχουν πρόσβαση με άλλο τρόπο στο πιστωτικό σύστημα; Ολόκληρο το συμπάν των χρηματοπιστωτικών οργανισμών δεν θα λειτουργεί και στο μέλλον με υψηλή και μεταβλητή μόχλευση (leverage), επομένως επεκτείνοντας την πίστη πέραν των ορίων που θέτει στην εκάστοτε συγκυρία η διευρυνόμενη αναπαραγωγή του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου; Δεν θα υπήρχε όμως και η «απότομη στροφή» στη συμπεριφορά του συστήματος, το οποίο αντιδρά συσταλτικά όταν «τα νέα δεν είναι καλά» και στοιχίζει τη Σελίδα 13 / 19

Credit Risk Διάλεξη 5

Credit Risk Διάλεξη 5 Πανεπιστήμιο Πειραιώς ΠΜΣ στην «Αναλογιστική Επιστήμη και Διοικητική Κινδύνου» Credit Risk Διάλεξη 5 Μια αναφορά στα τιτλοποιημένα αξιόγραφα Μιχάλης Ανθρωπέλος anthropel@unipi.gr http://web.xrh.unipi.gr/faculty/anthropelos

Διαβάστε περισσότερα

Η ΧΡΗΜΑΤΟΠIΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠTΙΚΕΣ ΤΟΥ REAL ESTATE. του ΙΩΑΝΝΗ Α. ΜΟΥΡΜΟΥΡΑ Καθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Προέδρου ΣΟΕ

Η ΧΡΗΜΑΤΟΠIΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠTΙΚΕΣ ΤΟΥ REAL ESTATE. του ΙΩΑΝΝΗ Α. ΜΟΥΡΜΟΥΡΑ Καθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Προέδρου ΣΟΕ Η ΧΡΗΜΑΤΟΠIΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠTΙΚΕΣ ΤΟΥ REAL ESTATE του ΙΩΑΝΝΗ Α. ΜΟΥΡΜΟΥΡΑ Καθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Προέδρου ΣΟΕ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Έχουν ήδη περάσει δύο χρόνια από την έναρξη της παγκόσμιας

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική Οικονομία Ι: Μακροθεωρία και Πολιτική Νίκος Κουτσιαράς. Κυριάκος Φιλίνης

Πολιτική Οικονομία Ι: Μακροθεωρία και Πολιτική Νίκος Κουτσιαράς. Κυριάκος Φιλίνης Πολιτική Οικονομία Ι: Μακροθεωρία και Πολιτική Νίκος Κουτσιαράς Κυριάκος Φιλίνης Οργανισμοί που δέχονται καταθέσεις Εμπορικές τράπεζες ΣυνεταιριστικέςτράπεζεςΣ έ ά ζ Πιστωτικές ενώσεις Οργανισμοί αποταμιεύσεων

Διαβάστε περισσότερα

Τα αίτια της πρόσφατης παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης

Τα αίτια της πρόσφατης παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης Τα αίτια της πρόσφατης παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης Χρήστος Καμπόλης Επίκουρος Καθηγητής Οικονομικών & Χρηματοοικονομικής, ALBA Graduate Business School, και Επιστημονικός Συνεργάτης, International

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα Εννεαμήνου 2009

Αποτελέσματα Εννεαμήνου 2009 Αποτελέσματα Εννεαμήνου Καθαρά κέρδη 111εκ. το Γ τρίμηνο, αυξημένα κατά 26,6% έναντι του Β τριμήνου Αύξηση προ προβλέψεων κερδών στο τρίμηνο κατά 6,4% σε 414εκ., ιστορικά τα υψηλότερα σε τριμηνιαία βάση

Διαβάστε περισσότερα

Α) ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

Α) ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ Μελέτη του ΔΝΤ για 17 χώρες του ΟΑΣΑ επισημαίνει ότι για κάθε ποσοστιαία μονάδα αύξησης του πρωτογενούς πλεονάσματος, το ΑΕΠ μειώνεται κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες και

Διαβάστε περισσότερα

Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση: Αίτια και Επιπτώσεις

Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση: Αίτια και Επιπτώσεις Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση: Αίτια και Επιπτώσεις Καθηγητής Νικόλαος Γ. Τραυλός Κάτοχος της Επώνυμης Ακαδημαϊκής Έδρας στη Χρηματοοικονομική «Καίτη Κυριακοπούλου» Πρύτανης, ALBA Graduate Business

Διαβάστε περισσότερα

ΠΜΣ στην Αναλογιστική Επιστήμη και Διοικητική Κινδύνου. Πιστωτικός Κίνδυνος. Διάλεξη 5: Αντιστάθμιση πιστωτικού κινδύνου. Credit Default Swaps

ΠΜΣ στην Αναλογιστική Επιστήμη και Διοικητική Κινδύνου. Πιστωτικός Κίνδυνος. Διάλεξη 5: Αντιστάθμιση πιστωτικού κινδύνου. Credit Default Swaps ΠΜΣ στην Αναλογιστική Επιστήμη και Διοικητική Κινδύνου Πιστωτικός Κίνδυνος Διάλεξη 5: Αντιστάθμιση πιστωτικού κινδύνου Credit Default Swaps Μιχάλης Ανθρωπέλος anthropel@unipigr http://webxrhunipigr/faculty/anthropelos

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2006

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2006 Αθήνα, 1 η Αυγούστου 2006 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2006 Ισχυρή Αύξηση Καθαρών Κερδών κατά 41,6% σε 318εκ. Επέκταση Χορηγήσεων κατά 24,5% και Κεφαλαίων υπό ιαχείριση κατά 22,9% υναµική Αύξηση Εσόδων

Διαβάστε περισσότερα

Μακροοικονομική. Η ζήτηση χρήματος

Μακροοικονομική. Η ζήτηση χρήματος Μακροοικονομική Η ζήτηση χρήματος Θα εξετάσουμε τη ζήτηση χρήματος (ρευστού) μέσα στην οικονομία και τους παράγοντες που την επηρεάζουν. Βασικοί παράγοντες για τη διακράτηση ρευστών είναι για συναλλαγές,

Διαβάστε περισσότερα

Αγορές (Χαρακτηριστικά Αγορών Κεφαλαίου, Οργανωμένες Αγορές, Πρωτογενείς Αγορές). 1 β Πρωτογενείς αγορές είναι οι αγορές στις οποίες:

Αγορές (Χαρακτηριστικά Αγορών Κεφαλαίου, Οργανωμένες Αγορές, Πρωτογενείς Αγορές). 1 β Πρωτογενείς αγορές είναι οι αγορές στις οποίες: Αγορές (Χαρακτηριστικά Αγορών Κεφαλαίου, Οργανωμένες Αγορές, Πρωτογενείς Αγορές). 1 β Πρωτογενείς αγορές είναι οι αγορές στις οποίες: α Πραγματοποιούνται ειδικού τύπου συναλλαγές. β Γίνεται η έκδοση των

Διαβάστε περισσότερα

Αποταμίευση, Επένδυση και το Χρηματοπιστωτικό σύστημα

Αποταμίευση, Επένδυση και το Χρηματοπιστωτικό σύστημα Αποταμίευση, Επένδυση και το Χρηματοπιστωτικό σύστημα Κεφάλαιο 25 Εισαγωγή στην Μακροοικονομική Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Το χρηματοπιστωτικό σύστημα Το χρηματοπιστωτικό

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΡΙΣΗ ΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ ΚΑΘΩΣ ΛΕΝΕ;

Η ΚΡΙΣΗ ΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ ΚΑΘΩΣ ΛΕΝΕ; Η ΚΡΙΣΗ ΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ ΚΑΘΩΣ ΛΕΝΕ; Καθώς έχουν περάσει, από το 2008 οπότε και ξέσπασε η μεγαλύτερη καπιταλιστική κρίση μετά την κρίση του 1929, οι πάντες σχεδόν συμπεριφέρονται σαν να έχει ξεπεραστεί η κρίση

Διαβάστε περισσότερα

Υπεύθυνος δανεισμός και υπερχρέωση των καταναλωτών

Υπεύθυνος δανεισμός και υπερχρέωση των καταναλωτών Υπεύθυνος δανεισμός και υπερχρέωση των καταναλωτών Χρήστος Βλ. Γκόρτσος Επίκουρος Καθηγητής Διεθνούς Οικονομικού Δικαίου Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γενικός Γραμματέας Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών Μάρτιος

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ Εισαγωγή Αν μια τράπεζα θέλει να μειώσει τις διακυμάνσεις των κερδών που προέρχονται από τις μεταβολές των επιτοκίων θα πρέπει να έχει ένα

Διαβάστε περισσότερα

Mακροοικονομική Κεφάλαιο 7 Αγορά περιουσιακών στοιχείων, χρήμα και τιμές

Mακροοικονομική Κεφάλαιο 7 Αγορά περιουσιακών στοιχείων, χρήμα και τιμές 7.1 Τι είναι το χρήμα; Mακροοικονομική Κεφάλαιο 7 Αγορά περιουσιακών στοιχείων, χρήμα και τιμές 1) Ένα μειονέκτημα του συστήματος του αντιπραγματισμού είναι ότι Α) δεν υπάρχει εμπόριο. Β) οι άνθρωποι πρέπει

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα Α Τριμήνου 2009

Αποτελέσματα Α Τριμήνου 2009 Αποτελέσματα Α Τριμήνου 2009 Καθαρά κέρδη 81εκ. έναντι 5εκ. το προηγούμενο τρίμηνο Αύξηση χορηγήσεων κατά 12% και καταθέσεων κατά 17% σε ετήσια βάση Βελτίωση δείκτη χορηγήσεων προς καταθέσεις στο 114%

Διαβάστε περισσότερα

Ο Μ Ι Λ Ο Σ A T E b a n k - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 9ΜΗΝΟΥ 2009

Ο Μ Ι Λ Ο Σ A T E b a n k - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 9ΜΗΝΟΥ 2009 Ο Μ Ι Λ Ο Σ A T E b a n k - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 9ΜΗΝΟΥ 2009 Καθαρά Κέρδη Ομίλου: 82,4 εκ. (-1,6%, σε επαναλαμβανόμενη βάση +6,4%), Τράπεζας: 96,3 εκ. (+46,7%), με περαιτέρω βελτίωση της προ προβλέψεων οργανικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ 8 η Μελετη «Εξελιξεις και Τασεις της Αγορας»

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ 8 η Μελετη «Εξελιξεις και Τασεις της Αγορας» ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ 8 η Μελετη «Εξελιξεις και Τασεις της Αγορας» Το βασικό συμπέρασμα: Η επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων μετά την ανακήρυξη του δημοψηφίσματος στο τέλος του Ιουνίου διέκοψε την ασθενική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2004

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2004 Αθήνα, 5 Αυγούστου, 2004 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2004 υναµική αύξηση χορηγήσεων κατά 25% 1 είκτης Κόστους / Εσόδων στο 49% Αύξηση Καθαρών Κερδών κατά 54% σε 179 εκ. Το Α Εξάµηνο του 2004 η

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. Εταιρική Διακυβέρνηση και Αγορές Κεφαλαίου

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. Εταιρική Διακυβέρνηση και Αγορές Κεφαλαίου ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ Εταιρική Διακυβέρνηση και Αγορές Κεφαλαίου Η συζήτηση γύρω από το χρηματοπιστωτικό σύστημα συνήθως επικεντρώνεται στο θέμα του ποιές είναι οι πηγές χρηματοδότησης

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Στη διαδρομή της ιστορίας, το χρήμα έχει καταπιέσει τους ανθρώπους

Διαβάστε περισσότερα

Σύγκριση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος με τα αντίστοιχα άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Περιεχόμενα. Μάρτιος 1999

Σύγκριση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος με τα αντίστοιχα άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Περιεχόμενα. Μάρτιος 1999 με τα αντίστοιχα άλλων ευρωπαϊκών χωρών του Σαράντη Λώλου Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής ς Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή... 1 2. Διάρθρωση του Ενεργητικού... 2 3. Διάρθρωση του Παθητικού... 3 4. Κερδοφορία

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ ΣΕ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ

ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ ΣΕ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ ΣΕ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ Σύντομη Περιγραφή της μελέτης περίπτωσης / Εκπαιδευτικοί στόχοι Η συγκεκριμένη μελέτη επιχειρεί μία εστιασμένη προσέγγιση στον

Διαβάστε περισσότερα

Όμιλος ATEbank - Αποτελέσματα Έτους 2009

Όμιλος ATEbank - Αποτελέσματα Έτους 2009 1 Όμιλος ATEbank - Αποτελέσματα Έτους 2009 23 Μαρτίου 2010 ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ Η ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΥ Σημαντική ενίσχυση των προβλέψεων κατά 825,3εκ. (2008 204,2εκ.)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Μάθημα 7 Ζήτηση χρήματος Ζήτηση χρήματος! Όπως είδαμε στο προηγούμενο μάθημα η προσφορά χρήματος επηρεάζεται από την Κεντρική Τράπεζα και ως εκ τούτου είναι εξωγενώς δεδομένη!

Διαβάστε περισσότερα

Αγορές (Χαρακτηριστικά Αγορών Κεφαλαίου, Οργανωμένες Αγορές, Πρωτογενείς Αγορές).

Αγορές (Χαρακτηριστικά Αγορών Κεφαλαίου, Οργανωμένες Αγορές, Πρωτογενείς Αγορές). Αγορές (Χαρακτηριστικά Αγορών Κεφαλαίου, Οργανωμένες Αγορές, Πρωτογενείς Αγορές). 1. Πρωτογενείς αγορές είναι οι αγορές στις οποίες: 1) Πραγματοποιούνται ειδικού τύπου συναλλαγές. 2) Γίνεται η έκδοση των

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές Χρηματοοικονομικές έννοιες

Βασικές Χρηματοοικονομικές έννοιες Βασικές Χρηματοοικονομικές έννοιες 1 Περιεχόμενα Χρηματοπιστωτικό σύστημα Αγορές Χρήματος Χρηματοοικονομική Διοίκηση Μακροπρόθεσμο χρέος 2 Το χρηματοπιστωτικό σύστημα Οι μονάδες οι οποίες έχουν τρέχουσες

Διαβάστε περισσότερα

Χρηματοοικονομικά Παράγωγα και Χρηματιστήριο

Χρηματοοικονομικά Παράγωγα και Χρηματιστήριο Χρηματοοικονομικά Παράγωγα και Χρηματιστήριο Ενότητα 10: Μηχανισμοί και διαδικασία Τιτλοποίησης Κυριαζόπουλος Γεώργιος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΘΝΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ενότητα 6: Διαχείριση Διεθνούς Δραστηριότητας Τραπεζών Μιχαλόπουλος Γεώργιος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες,

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 5. Αποταμίευση και επένδυση σε μια ανοικτή οικονομία

Κεφάλαιο 5. Αποταμίευση και επένδυση σε μια ανοικτή οικονομία Κεφάλαιο 5 Αποταμίευση και επένδυση σε μια ανοικτή οικονομία Περίγραμμα κεφαλαίου Ισοζύγιο Πληρωμών Ισορροπία της αγοράς αγαθών σε μια ανοικτή οικονομία Αποταμίευση και επένδυση σε μια μικρή ανοικτή οικονομία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΟΡΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Chapter 4: Financial Markets. 1 of 32

ΑΓΟΡΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Chapter 4: Financial Markets. 1 of 32 ΑΓΟΡΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Copyright 2009 Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Macroeconomics, 5/e Olivier Blanchard 1 of 32 4-1 Η Ζήτηση Χρήματος Το χρήμα, το οποίο μπορείτε να χρησιμοποιείτε

Διαβάστε περισσότερα

Επενδύσεις & Διαχείριση Χαρτοφυλακίων Ακινήτων:

Επενδύσεις & Διαχείριση Χαρτοφυλακίων Ακινήτων: 6 ο Συνταξιοδοτικό Φόρουμ Πέμπτη, 19 Νοεμβρίου 2015 Επενδύσεις & Διαχείριση Χαρτοφυλακίων Ακινήτων: Τα οφέλη των έμμεσων επενδυτικών οχημάτων όπως REITs/ AIFs για τα Ταμεία Προνοίας Δρ. Γεώργιος Μούντης

Διαβάστε περισσότερα

Οι ελληνικές τράπεζες δεν κινδυνεύουν από την κρίση

Οι ελληνικές τράπεζες δεν κινδυνεύουν από την κρίση Οι ελληνικές τράπεζες δεν κινδυνεύουν από την κρίση Η φερεγγυότητα των ελληνικών τραπεζών δεν κινδυνεύει απ' αυτή την κρίση, διότι δεν υπάρχουν οι δίαυλοι για τη μετάδοση στην Ελλάδα των προβλημάτων που

Διαβάστε περισσότερα

Credit Risk Διάλεξη 4

Credit Risk Διάλεξη 4 Πανεπιστήμιο Πειραιώς ΠΜΣ στην «Αναλογιστική Επιστήμη και Διοικητική Κινδύνου» Credt Rsk Διάλεξη 4 Αντιστάθμιση πιστωτικού κινδύνου Μιχάλης Ανθρωπέλος anthropel@unp.gr http://web.xrh.unp.gr/faculty/anthropelos

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ A ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2005

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ A ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2005 Αθήνα, 11 Αυγούστου 2005 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ A ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2005 Με βάση τα ιεθνή Πρότυπα Χρηµατοοικονοµικής Πληροφόρησης (.Π.Χ.Π) Σηµαντική Αύξηση Καθαρών Κερδών 39% ( 225εκ.) υναµική Ενίσχυση

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα Έτους 2008

Αποτελέσματα Έτους 2008 Αθήνα, 4 Μαρτίου 2009 Αποτελέσματα Έτους 2008 Αύξηση Καταθέσεων Πελατών κατά 26,3% σε 45,7δισ. Αύξηση Χορηγήσεων κατά 22,4% σε 57,1δισ. - Ενίσχυση υπολοίπων δανείων προς ελληνικές επιχειρήσεις άνω των

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Εκπαίδευσης και Εφαρμογών Λογιστικής. Εισαγωγή στην Χρηματοοικονομική Ανάλυση

Εργαστήριο Εκπαίδευσης και Εφαρμογών Λογιστικής. Εισαγωγή στην Χρηματοοικονομική Ανάλυση Εργαστήριο Εκπαίδευσης και Εφαρμογών Λογιστικής Εισαγωγή στην Χρηματοοικονομική Ανάλυση 1 Χρηματοοικονομική ανάλυση Χρηματοοικονομική Ανάλυση είναι η ανάλυση που σκοπός της είναι: ο προσδιορισμός των δυνατών

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Σύντομη ιστορική αναδρομή

Εισαγωγή. Σύντομη ιστορική αναδρομή ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΙΜΑ ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ Δ.Α.Κ. Τα Διαπραγματεύσιμα Αμοιβαία Κεφάλαια (Δ.Α.Κ.) είναι μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων τα οποία εκδίδονται από Ανώνυμες Εταιρίες Διαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων (ΑΕΔΑΚ)

Διαβάστε περισσότερα

Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ «Το ΕΒΕΠ θέτει την ανάγκη διαμόρφωσης νέου τοπίου στα επιτόκια χορηγήσεων επιχειρηματικών δανείων»

Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ «Το ΕΒΕΠ θέτει την ανάγκη διαμόρφωσης νέου τοπίου στα επιτόκια χορηγήσεων επιχειρηματικών δανείων» Πειραιάς, 10 Ιουνίου 2013 Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ «Το ΕΒΕΠ θέτει την ανάγκη διαμόρφωσης νέου τοπίου στα επιτόκια χορηγήσεων επιχειρηματικών δανείων» Στην Ελλάδα, τα επιτόκια χορηγήσεων παραμένουν σε υψηλό

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ A ΤΡΙΜΗΝΟΥ 2007

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ A ΤΡΙΜΗΝΟΥ 2007 Αθήνα, 9 Μαΐου 2007 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ A ΤΡΙΜΗΝΟΥ 2007 Αύξηση Καθαρών Κερδών κατά 30% σε 204εκ. Διεύρυνση Χορηγήσεων Ομίλου κατά 30,3% Υπερδιπλασιασμός Δανείων και Κερδών εκτός Ελλάδος Βελτίωση Ποιότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Στη διαδρομή της ιστορίας, το χρήμα έχει καταπιέσει τους ανθρώπους

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ. 1. Σύνθεση του δημόσιου χρέους

ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ. 1. Σύνθεση του δημόσιου χρέους ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ Οι παράγοντες που εγγυώνται την περαιτέρω ταχεία αποκλιμάκωση του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι δύο: από τη μία πλευρά η επιτυχία της δημοσιονομικής πολιτικής της κυβέρνησης που

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΘΝΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ενότητα 9: Σύγχρονα Προβλήματα στη Διεθνή Τραπεζική (2) Μιχαλόπουλος Γεώργιος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ Εισαγωγή Ο σκοπός της διαχείρισης του ενεργητικού και παθητικού μιας τράπεζας είναι η μεγιστοποίηση του πλούτου των μετόχων. Η επίτευξη αυτού

Διαβάστε περισσότερα

Αγορές (Χαρακτηριστικά Αγορών Κεφαλαίου, Οργανωμένες Αγορές, Πρωτογενείς Αγορές). 1 β Πρωτογενείς αγορές είναι οι αγορές στις οποίες:

Αγορές (Χαρακτηριστικά Αγορών Κεφαλαίου, Οργανωμένες Αγορές, Πρωτογενείς Αγορές). 1 β Πρωτογενείς αγορές είναι οι αγορές στις οποίες: Αγορές (Χαρακτηριστικά Αγορών Κεφαλαίου, Οργανωμένες Αγορές, Πρωτογενείς Αγορές). 1 β Πρωτογενείς αγορές είναι οι αγορές στις οποίες: α Πραγματοποιούνται ειδικού τύπου συναλλαγές. β Γίνεται η έκδοση των

Διαβάστε περισσότερα

Ο Μ Ι Λ Ο Σ A T E b a n k - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2009

Ο Μ Ι Λ Ο Σ A T E b a n k - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2009 26Αυγούστου 2009 Ο Μ Ι Λ Ο Σ A T E b a n k - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2009 Καθαρά κέρδη Ομίλου: 71,3εκ. (+1,8%), Τράπεζα: 84,7 (+56,9%) Διατήρηση υψηλών ρυθμών αύξησης χορηγήσεων (22,9% έναντι 7,6% της

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση της Περιουσίας των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης

Διαχείριση της Περιουσίας των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης Διαχείριση της Περιουσίας των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης 1. Εισαγωγή Οι προβλεπόμενες υψηλές χρηματοδοτικές ανάγκες του Ελληνικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης στο μέλλον καθιστούν επιτακτική την αποτελεσματική

Διαβάστε περισσότερα

Διεθνής Οικονομική. Paul Krugman Maurice Obsfeld

Διεθνής Οικονομική. Paul Krugman Maurice Obsfeld Paul Krugman Maurice Obsfeld Διεθνής Οικονομική Κεφάλαιο 21 Η Διεθνής Αγορά Κεφαλαίου και τα κέρδη από το Εμπόριο Διεθνής Τραπεζική Λειτουργία και Διεθνής Κεφαλαιαγορά Φιλίππου Ευαγγελία Α.Μ. 1207 Μ069

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομικά Στοιχεία Β Τριμήνου

Οικονομικά Στοιχεία Β Τριμήνου 1 Οικονομικά Στοιχεία Β Τριμήνου 2016 1 Καθαρά Κέρδη 46εκ. το Β τρίμηνο και 106εκ. το Α εξάμηνο 2016 Αύξηση καθαρών εσόδων από τόκους κατά 1,3% έναντι του Α τριμήνου σε 388εκ. Αύξηση εσόδων από προμήθειες

Διαβάστε περισσότερα

(Πολιτική. Οικονομία ΙΙ) Τμήμα ΜΙΘΕ. Καθηγητής Σπύρος Βλιάμος. Αρχές Οικονομικής ΙΙ. 14/6/2011Εαρινό Εξάμηνο 2010-2011. (Πολιτική Οικονομία ΙΙ) 1

(Πολιτική. Οικονομία ΙΙ) Τμήμα ΜΙΘΕ. Καθηγητής Σπύρος Βλιάμος. Αρχές Οικονομικής ΙΙ. 14/6/2011Εαρινό Εξάμηνο 2010-2011. (Πολιτική Οικονομία ΙΙ) 1 Αρχές Οικονομικής ΙΙ (Πολιτική Οικονομία ΙΙ) Καθηγητής Σπύρος Βλιάμος Τμήμα ΜΙΘΕ Καθηγητής Σπύρος Βλιάμος 2010-2011 Αρχές Οικονομικής ΙΙ (Πολιτική Οικονομία ΙΙ) 1 Θεματικές Ενότητες Επισκόπηση της Μακροοικονομικής-Τα

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα α τριμήνου 2011 του Ομίλου Marfin Popular Bank

Αποτελέσματα α τριμήνου 2011 του Ομίλου Marfin Popular Bank Δελτίο τύπου 26 Μαΐου Αποτελέσματα α τριμήνου του Ομίλου Marfin Popular Bank Τα καθαρά κέρδη του α τριμήνου διαμορφώθηκαν σε 71 εκατ. Τα καθαρά έσοδα από τόκους ανήλθαν σε 181.5 εκατ. το α τρίμηνο, ενισχυμένα

Διαβάστε περισσότερα

Η κρίση γεννά κεντρικές οικονομικές διοικήσεις*

Η κρίση γεννά κεντρικές οικονομικές διοικήσεις* 116 ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Η κρίση γεννά κεντρικές οικονομικές διοικήσεις* Στο άρθρο με τίτλο «Κρίσεις: Είναι δυνατόν να αποτελούν κατασκευασμένο προϊόν;» εξετάστηκε η προκληθείσα, από μια ομάδα μεγάλων τραπεζιτών

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία κατάρτισης της νέας σειράς επιτοκίων τραπεζικών καταθέσεων και δανείων

Μεθοδολογία κατάρτισης της νέας σειράς επιτοκίων τραπεζικών καταθέσεων και δανείων Μεθοδολογία κατάρτισης της νέας σειράς επιτοκίων τραπεζικών καταθέσεων και δανείων Η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), εφαρµόζοντας την Π /ΤΕ 2496/28.5.2002, άρχισε από το Σεπτέµβριο του 2002 να συγκεντρώνει

Διαβάστε περισσότερα

Προτάσεις πολιτικής για τη διαχείριση προβληµατικών χαρτοφυλακίων δανείων

Προτάσεις πολιτικής για τη διαχείριση προβληµατικών χαρτοφυλακίων δανείων Προτάσεις πολιτικής για τη διαχείριση προβληµατικών χαρτοφυλακίων δανείων Κερασίνα Ραυτοπούλου Σύµβουλος Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης στον Χρηµατοπιστωτικό Τοµέα 1 Εισαγωγή Στην Ελλάδα η οικονοµική κρίση

Διαβάστε περισσότερα

Γλωσσάριο χρηματοπιστωτικών όρων

Γλωσσάριο χρηματοπιστωτικών όρων Γλωσσάριο χρηματοπιστωτικών όρων Η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση που ξέσπασε το 2008 με την κατάρρευση της Lehman Brothers πυροδότησε τη μεγαλύτερη ύφεση που έχει γνωρίσει μεταπολεμικά η παγκόσμια

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι, Ευχαριστώ για την παρουσία σας σημερινή εκδήλωση. Ευχαριστώ επίσης την Ο.Κ.Ε. και το Πρόεδρό της, κ. Πολυζωγόπουλο, για την τιμή που μου έκαναν να μου ζητήσουν να μιλήσω

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα Εννεαμήνου 2008

Αποτελέσματα Εννεαμήνου 2008 Αθήνα, 30 Οκτωβρίου Αποτελέσματα Εννεαμήνου Αύξηση Καθαρών Κερδών Ομίλου κατά 4,6% σε 647εκ., παρά τις αντίξοες συνθήκες στο παγκόσμιο τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα Ενίσχυση Οργανικών Κερδών κατά

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ 27/08/2008

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ 27/08/2008 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ 27/08/2008 Attica Bank: Σημαντική αύξηση μεγεθών και αποτελεσμάτων το α εξάμηνο 2008 Παρά τη διεθνή κρίση, τη σημαντική αύξηση των επιτοκίων και την ιδιαίτερη αστάθεια στις χρηματαγορές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΙΑΜΕΣΕΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΡΙΜΗΝΟ ΠΟΥ ΕΛΗΞΕ ΣΤΙΣ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2006

ΕΝΔΙΑΜΕΣΕΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΡΙΜΗΝΟ ΠΟΥ ΕΛΗΞΕ ΣΤΙΣ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2006 ΕΝΔΙΑΜΕΣΕΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΡΙΜΗΝΟ ΠΟΥ ΕΛΗΞΕ ΣΤΙΣ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2006 Βάσει των Διεθνών Προτύπων Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης Οι Ενδιάμεσες Συνοπτικές Ενοποιημένες

Διαβάστε περισσότερα

Οι λειτουργίες του. ιδακτικοί στόχοι. χρήµατος. Αναφορά των ιδιοτήτων του. Αναφορά στα είδη του χρήµατος. Κατανόηση της λειτουργίας του

Οι λειτουργίες του. ιδακτικοί στόχοι. χρήµατος. Αναφορά των ιδιοτήτων του. Αναφορά στα είδη του χρήµατος. Κατανόηση της λειτουργίας του Χρήµα ιδακτικοί στόχοι Κατανόηση της λειτουργίας του χρήµατος. Αναφορά των ιδιοτήτων του. Αναφορά στα είδη του χρήµατος. Κατανόηση της λειτουργίας του τραπεζικού συστήµατος σε µια οικονοµία. Οι λειτουργίες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΞΗ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΡΙΘ. 93/

ΠΡΑΞΗ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΡΙΘ. 93/ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΡΙΘ. 93/05.08.2014 ΘΕΜΑ: Tροποποίηση της Πράξης ΣΝΠ 87/28.2.2013 σχετικά με συμπληρωματικά προσωρινά μέτρα όσον αφορά τις πράξεις

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα

Περιεχόμενα. Το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα 1.1 Ροή των χρηματικών πόρων...20 1.1.1 Άμεση χρηματοδότηση...20 1.1.2 Έμμεση χρηματοδότηση...22 1.2 Μορφές χρηματοοικονομικών οργανισμών...23 1.2.1 Οργανισμοί που

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα Ομίλου Εθνικής Τράπεζας

Αποτελέσματα Ομίλου Εθνικής Τράπεζας Αποτελέσματα Ομίλου Εθνικής Τράπεζας A Εξάμηνο 2008 Αθήνα, 28 Αυγούστου 2008 σε εκατ. Α 6μηνο 2008 Α 6μηνο 2007 Δ Καθαρά κέρδη μετόχων ΕΤΕ * 835 724 +15% Καθαρά κέρδη από εγχώριες δραστηριότητες 510 478

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Παρ. Ι(Ι), Αρ. 4586, (I)/2016 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΤΡΟΠΟΠΟΙΕΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΟ ΤΟΥ 2002 ΕΩΣ 2016

Ε.Ε. Παρ. Ι(Ι), Αρ. 4586, (I)/2016 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΤΡΟΠΟΠΟΙΕΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΟ ΤΟΥ 2002 ΕΩΣ 2016 Ε.Ε. Παρ. Ι(Ι), Αρ. 4586, 23.12.2016 Ν. 135(Ι)/2016 135(I)/2016 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΤΡΟΠΟΠΟΙΕΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΟ ΤΟΥ 2002 ΕΩΣ 2016 Αριθμός 1 του 2016 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΤΡΟΠΟΠΟΙΕΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΙΔΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΙΔΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΙΔΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 1 Τι είναι ο κίνδυνος; Ως κίνδυνος εκλαμβάνεται η κατάσταση η οποία θέτει ένα ποσοστό απειλής για τη ζωή, την υγεία,την ιδιοκτησία ή το περιβάλλον Παρακάτω θα παρουσιάσουμε τους

Διαβάστε περισσότερα

Αποταμιεύσεις και Επενδύσεις

Αποταμιεύσεις και Επενδύσεις Αποταμιεύσεις και Επενδύσεις Είτε αποταμιεύουν τα νοικοκυριά είτε όχι, δεν πρόκειται να επενδύσει κανένας στην Ελλάδα όσο η ζήτηση είναι χαμηλή γεγονός που σημαίνει ότι, η ελληνική τραγωδία θα συνεχίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Μάρκετινγκ Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών

Μάρκετινγκ Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών Μάρκετινγκ Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών Ενότητα 1: Εφαρμογή των αρχών του Μάρκετινγκ στον χρηματοπιστωτικό τομέα Δρ. Καταραχιά Ανδρονίκη Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Ανακοίνωση Ενοποιημένων Αποτελεσμάτων Χρήσης 2008 της Εμπορικής Τράπεζας

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Ανακοίνωση Ενοποιημένων Αποτελεσμάτων Χρήσης 2008 της Εμπορικής Τράπεζας Αθήνα, 26 Φεβρουαρίου 2009 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ανακοίνωση Ενοποιημένων Αποτελεσμάτων Χρήσης 2008 της Εμπορικής Τράπεζας Τα αποτελέσματα του 2008 επηρεάστηκαν σημαντικά από το επιδεινούμενο οικονομικό περιβάλλον.

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα Εννεαμήνου 2010

Αποτελέσματα Εννεαμήνου 2010 Αποτελέσματα Εννεαμήνου 2010 Βελτίωση δεικτών ρευστότητας και κεφαλαιακής επάρκειας του Ομίλου παρά τη δυσμενή συγκυρία Καθαρά κέρδη 105εκ. 1 το εννεάμηνο του 2010, μειωμένα κατά 62% έναντι της αντίστοιχης

Διαβάστε περισσότερα

BLACKROCK GLOBAL FUNDS. Αριθμός Εμπορικού Μητρώου Λουξεμβούργου B 6317

BLACKROCK GLOBAL FUNDS. Αριθμός Εμπορικού Μητρώου Λουξεμβούργου B 6317 ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΚΑΙ ΧΡΗΖΕΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΣΑΣ. Εάν έχετε οποιαδήποτε αμφιβολία σχετικά με το περιεχόμενό του, συμβουλευτείτε το στέλεχος που έχει αναλάβει τη διαχείριση των υποθέσεών σας

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ 06/05/2008 ATTICA BANK: ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΑΥΞΗΣΗ ΜΕΓΕΘΩΝ ΚΑΙ ΥΠΕΡΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ, ΣΕ ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΒΑΣΗ, ΤΟ Α ΤΡΙΜΗΝΟ 2008

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ 06/05/2008 ATTICA BANK: ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΑΥΞΗΣΗ ΜΕΓΕΘΩΝ ΚΑΙ ΥΠΕΡΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ, ΣΕ ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΒΑΣΗ, ΤΟ Α ΤΡΙΜΗΝΟ 2008 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ 06/05/2008 ATTICA BANK: ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΑΥΞΗΣΗ ΜΕΓΕΘΩΝ ΚΑΙ ΥΠΕΡΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ, ΣΕ ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΒΑΣΗ, ΤΟ Α ΤΡΙΜΗΝΟ 2008 Ιδιαίτερα θετική ήταν η εξέλιξη των αποτελεσμάτων, τόσο σε ατομική

Διαβάστε περισσότερα

Πραγματοποιείται με την κατάταξη των στοιχείων κατά κατηγορίες για μια σειρά ετών. Η σύγκριση των στοιχείων με παρελθόντα στοιχεία αυξάνει την

Πραγματοποιείται με την κατάταξη των στοιχείων κατά κατηγορίες για μια σειρά ετών. Η σύγκριση των στοιχείων με παρελθόντα στοιχεία αυξάνει την Πραγματοποιείται με την κατάταξη των στοιχείων κατά κατηγορίες για μια σειρά ετών. Η σύγκριση των στοιχείων με παρελθόντα στοιχεία αυξάνει την χρησιμότητα και εμφανίζει την φύση και τις τάσεις των τρεχουσών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΙ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΣΩΤΗΡΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΜΕ ΤΙΤΛΟ ΔΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΪΌΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΙ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΣΩΤΗΡΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΜΕ ΤΙΤΛΟ ΔΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΪΌΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΙ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΣΩΤΗΡΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΜΕ ΤΙΤΛΟ ΔΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΪΌΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ) Η μελέτη έχει ως στόχο να εκτιμήσει το

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομικά Στοιχεία Α Τριμήνου 2017

Οικονομικά Στοιχεία Α Τριμήνου 2017 Οικονομικά Στοιχεία Α Τριμήνου 2017 Καθαρά Κέρδη 37εκ. το Α τρίμηνο 2017, εκ των οποίων 29εκ. από τις διεθνείς δραστηριότητες Οργανικά κέρδη προ προβλέψεων αυξημένα κατά 9,6% σε ετήσια βάση Νέα μη εξυπηρετούμενα

Διαβάστε περισσότερα

Εφιάλτης τα χρέη! Δ. Γκουντόπουλος: Αυξάνονται ραγδαία οι ακάλυπτες επιταγές Φ. Σαχινίδης: Θα πληγούν μικρομεσαίοι αλλά και τράπεζες

Εφιάλτης τα χρέη! Δ. Γκουντόπουλος: Αυξάνονται ραγδαία οι ακάλυπτες επιταγές Φ. Σαχινίδης: Θα πληγούν μικρομεσαίοι αλλά και τράπεζες ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ 3 ΜΗΝΕΣ ΤΟΥ 2009 - ΚΑΙ- ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Εφιάλτης τα χρέη! Δ. Γκουντόπουλος: Αυξάνονται ραγδαία οι ακάλυπτες επιταγές Φ. Σαχινίδης: Θα πληγούν μικρομεσαίοι αλλά και τράπεζες

Διαβάστε περισσότερα

Ο Μηχανισμός Μετάδοσης της Νομισματικής Πολιτικής - Ο Μηχανισμός Μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής είναι ο δίαυλος μέσω του οποίου οι μεταβολές

Ο Μηχανισμός Μετάδοσης της Νομισματικής Πολιτικής - Ο Μηχανισμός Μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής είναι ο δίαυλος μέσω του οποίου οι μεταβολές Ο Μηχανισμός Μετάδοσης της Νομισματικής Πολιτικής - Ο Μηχανισμός Μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής είναι ο δίαυλος μέσω του οποίου οι μεταβολές στον χρηματοπιστωτικό τομέα (στην αγορά χρήματος) επηρεάζουν

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ 9.3.2018 L 67/3 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΚΑΤ' ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) 2018/344 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 14ης Νοεμβρίου 2017 για τη συμπλήρωση της οδηγίας 2014/59/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Σταθεροποιητική πολιτική Πολιτική για τη σταθεροποίηση του προϊόντος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΕΝΔΙΑΜΕΣΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΝΝΕΑΜΗΝΟ ΠΟΥ ΕΛΗΞΕ THN. 30 Σεπτεμβρίου 2006

ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΕΝΔΙΑΜΕΣΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΝΝΕΑΜΗΝΟ ΠΟΥ ΕΛΗΞΕ THN. 30 Σεπτεμβρίου 2006 ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΕΝΔΙΑΜΕΣΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΝΝΕΑΜΗΝΟ ΠΟΥ ΕΛΗΞΕ THN 30 Σεπτεμβρίου 2006 Γενική Τράπεζα της Ελλάδος Μεσογείων 109 111 Αθήνα 115 26 AMAE 6073/06/B/86/12 www.geniki.gr Τηλ: +30 210

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΝΝΕΑΜΗΝΟΥ 2005

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΝΝΕΑΜΗΝΟΥ 2005 Αθήνα, 10 Νοεµβρίου 2005 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΝΝΕΑΜΗΝΟΥ 2005 Με βάση τα ιεθνή Πρότυπα Χρηµατοοικονοµικής Πληροφόρησης (.Π.Χ.Π) Ισχυρή Αύξηση Καθαρών Κερδών 54% ( 385εκ.) υναµική Ενίσχυση Εσόδων

Διαβάστε περισσότερα

- Παράγωγα σχετιζόμενα με εμπορεύματα και εκκαθαρίζονται με ρευστά διαθέσιμα.

- Παράγωγα σχετιζόμενα με εμπορεύματα και εκκαθαρίζονται με ρευστά διαθέσιμα. Γενικά Η Εταιρία λαμβάνει κάθε εύλογο μέτρο, ώστε να επιτυγχάνει είτε κατά τη λήψη και διαβίβαση των εντολών σε τρίτους είτε κατά την εκτέλεση των εντολών επί για λογαριασμό των πελατών της το βέλτιστο

Διαβάστε περισσότερα

Δ ι α φ ά ν ε ι ε ς β ι β λ ί ο υ

Δ ι α φ ά ν ε ι ε ς β ι β λ ί ο υ Δ ι α φ ά ν ε ι ε ς β ι β λ ί ο υ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ο ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ Τι θα δούμε σε αυτό το κεφάλαιο Τι είναι απαίτηση Ποια είναι τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία Πως διακρίνονται οι απαιτήσεις Πιστωτικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Β01: ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΠΟΠΤΙΚΩΝ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ 1 ΣΥΝΟΛΟ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟ ΤΟΥ Δ.Κ.Ε. 1.1 ΒΑΣΙΚΑ ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1.1.1 Κεφάλαια (εποπτικά

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Περιόδου από 1 ης Ιανουαρίου 2009 έως 30 ης Σεπτεμβρίου 2009

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Περιόδου από 1 ης Ιανουαρίου 2009 έως 30 ης Σεπτεμβρίου 2009 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Περιόδου από 1 ης Ιανουαρίου 2009 έως 30 ης Σεπτεμβρίου 2009 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕΓΕΘΩΝ & ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΝΝΕΑΜΗΝΟΥ 2009 Κέρδη προ φόρων, 160,32 εκ. ευρώ, έναντι κερδών 2,00 εκ. ευρώ, κατά

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα Α Τριμήνου 2008

Αποτελέσματα Α Τριμήνου 2008 Αθήνα, 6 Μαΐου 2008 Αποτελέσματα Α Τριμήνου 2008 Αύξηση Καθαρών Κερδών Ομίλου κατά 5,7% σε 215εκ. Ενίσχυση Οργανικών προ φόρων Κερδών κατά 24,2% σε 234εκ. Πενταπλασιασμός Κερδών από τη «Νέα Ευρώπη» σε

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα Έτους 2009

Αποτελέσματα Έτους 2009 Αποτελέσματα Έτους 2009 Καθαρά κέρδη Ομίλου 362εκ. 1 το 2009 (-45% έναντι του 2008) Κέρδη Δ τριμήνου 82εκ. ή 25εκ. μετά την έκτακτη φορολογική εισφορά των 57εκ. Σταθερά κέρδη προ προβλέψεων 1,6δισ. Μείωση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Αξιολόγηση των µακροοικονοµικών επιπτώσεων του ΚΠΣ III

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Αξιολόγηση των µακροοικονοµικών επιπτώσεων του ΚΠΣ III ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 152 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Αξιολόγηση των µακροοικονοµικών επιπτώσεων του ΚΠΣ III Η εκ των προτέρων αξιολόγηση των µακροοικονοµικών επιπτώσεων του 3 ου ΚΠΣ µπορεί να πραγµατοποιηθεί µε τρόπους οι οποίοι

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα B Τριμήνου 2009

Αποτελέσματα B Τριμήνου 2009 Αποτελέσματα B Τριμήνου 2009 Αύξηση καθαρών κερδών σε 88εκ., 9% υψηλότερα σε σχέση με το Α τρίμηνο Διπλασιασμός οργανικών κερδών σε 61εκ. το Β τρίμηνο, από 33εκ. το Α τρίμηνο Αύξηση χορηγήσεων Ομίλου προς

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΔΟΣΗΣ 1 ου 3ΜΗΝΟΥ Αποτελέσματα

ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΔΟΣΗΣ 1 ου 3ΜΗΝΟΥ Αποτελέσματα Έμφαση στην Ποιότητα Ενεργητικού και Ιδίων Κεφαλαίων Ποιότητα ενεργητικού, επάρκεια κεφαλαίων, υψηλή ρευστότητα, σημαντική συγκράτηση δαπανών ήταν οι προτεραιότητές μας για το α τρίμηνο 2009, με σκοπό

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1

ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1 Οκτώβριος 2010 1. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1 Η ελληνική οικονομία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις τις τελευταίες δεκαετίες. Κύρια χαρακτηριστικά της κρίσης

Διαβάστε περισσότερα

Σύνοψη και προοπτικές για το μέλλον

Σύνοψη και προοπτικές για το μέλλον Σύνοψη και προοπτικές για το μέλλον Δημήτρης Βαγιανός (LSE), Νίκος Βέττας (ΟΠΑ & ΙΟΒΕ), Κώστας Μεγήρ (Yale), Χριστόφορος Πισσαρίδης (LSE) Αθήνα, 2 Οκτωβρίου 2017 Εθνικό Εισόδημα 48.000 ΑΕΠ κατά κεφαλή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΙΑΜΕΣΕΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΡΙΜΗΝΟ ΠΟΥ ΕΛΗΞΕ ΣΤΙΣ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2006

ΕΝΔΙΑΜΕΣΕΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΡΙΜΗΝΟ ΠΟΥ ΕΛΗΞΕ ΣΤΙΣ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2006 ΕΝΔΙΑΜΕΣΕΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΡΙΜΗΝΟ ΠΟΥ ΕΛΗΞΕ ΣΤΙΣ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2006 Βάσει των Διεθνών Προτύπων Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης Οι Ενδιάμεσες Συνοπτικές Οικονομικές Καταστάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές Αρχές για την Αποδοτικότερη Αξιοποίηση των Επενδύσεων

Βασικές Αρχές για την Αποδοτικότερη Αξιοποίηση των Επενδύσεων Βασικές Αρχές για την Αποδοτικότερη Αξιοποίηση των Επενδύσεων 1 Θέματα παρουσίασης Η Παγκόσμια Αγορά ο κύκλος της οικονομίας και των επενδύσεων Το Τρίπτυχο της Επένδυσης : Κατανομή Διασπορά Χρονικός Ορίζοντας

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 29.10.2016 L 295/11 ΚΑΤ' ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) 2016/1904 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 14ης Ιουλίου 2016 για τη συμπλήρωση του κανονισμού (EE) αριθ. 1286/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

Διαβάστε περισσότερα

1. Ξένα Χρηματιστήρια

1. Ξένα Χρηματιστήρια Ελεγχόμενη από την Ελληνική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Αριθμός Αδείας: 3/73/7.5.1996 Κλεισόβης 8, Αθήναι, Tηλ. 210-3899400, Fax. 210-3216574 Τεύχος 804 21/12/2010 ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ 1. Ξένα Χρηματιστήρια Σταθεροποίηση,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1 ΗΣ ΟΣΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1 ΗΣ ΟΣΣ Πρόγραμμα Σπουδών: ιοίκηση Επιχειρήσεων & Οργανισμών Θεματική Ενότητα: ΕΟ 41 Αγορές Χρήματος & Κεφαλαίου Ακαδ. Έτος: 2009-2010 ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1 ΗΣ ΟΣΣ 1. Μεταβολές των Συναλλαγματικών Ισοτιμιών A) Στο τέλος

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα Έτους 2012

Αποτελέσματα Έτους 2012 Αποτελέσματα Έτους Αύξηση καταθέσεων κατά 2,7δισ. το Β εξάμηνο του και μείωση εξάρτησης από το Ευρωσύστημα κατά 13δισ. τους τελευταίους 8 μήνες. Το σύνολο καταθέσεων εξωτερικού υπερέβη το σύνολο των δανείων.

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα Α Τριμήνου 2012

Αποτελέσματα Α Τριμήνου 2012 Αποτελέσματα Α Τριμήνου 2012 Ανακεφαλαιοποίηση 4δισ. από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας με το Δείκτη Συνολικής Κεφαλαιακής Επάρκειας να διαμορφώνεται στο 9,0% και αντίστοιχη βελτίωση της ρευστότητας

Διαβάστε περισσότερα

Η ευθύνη των τραπεζών στην τρέχουσα κρίση

Η ευθύνη των τραπεζών στην τρέχουσα κρίση Η ευθύνη των τραπεζών στην τρέχουσα κρίση Για την πρόσφατη μείωση του πραγματικού εθνικού εισοδήματος, δηλ. την ύφεση, η οποία μειώνει απότομα το επίπεδο διαβίωσης της πλειονότητας των πολιτών, και ξεκίνησε

Διαβάστε περισσότερα