Υ ΡΟΣΑΛΠΙΓΓΕΣ: ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ Ή ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Υ ΡΟΣΑΛΠΙΓΓΕΣ: ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ Ή ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ- ΤΟΜΕΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ - ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ι. ΜΠΟΝΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ. ΕΤΟΣ ΑΡΙΘΜ. Υ ΡΟΣΑΛΠΙΓΓΕΣ: ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ Ή ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΙΩΑΝΝΗ Α. ΤΥΜΠΑΝΙ Η ΙΑΤΡΟΥ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ ΥΠΟΒΛΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2005

2 2 Η ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΠΟΝΤΗΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΚΕ ΟΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ, ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Η ΕΠΤΑΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΜΠΟΝΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΚΕ ΟΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ, ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΖΑΦΕΤΑΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΠΑΜΕΙΝΩΝ ΑΣ ΦΑΧΑΝΤΙ ΗΣ, ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΜΙΧΑΗΛ ΓΚΟΥΤΖΙΟΥΛΗΣ, ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΒΑΒΙΛΗΣ, ΕΠΙΚ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ

3 3 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ν. ΜΠΟΝΤΗΣ

4 4

5 5 Στους γονείς µου.

6 6

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ...9 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ...11 ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ...13 ΑΝΑΤΟΜΙA...14 Σάλπιγγα...14 Μήτρα...15 Ενδοµήτριο...16 Υφή: Λειτουργία Φυσιολογία ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΤΟΥ ΩΑΡΙΟΥ...20 ΩΑΡΙΟ...20 ΩΟΘΥΛΑΚΙΟΡΡΗΞΙΑ...20 ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ...21 ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ...22 ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΣΑΛΠΙΓΓΟΣ...24 Υ ΡΟΣΑΛΠΙΓΓΑ...24 ΙΣΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ...25 ΣΤΑ ΙΟΠΟΙΗΣΗ...26 ΙΑΓΝΩΣΗ...27 ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Υ ΡΟΣΑΛΠΙΓΓΩΝ...30 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΣΕ Υ ΡΟΣΑΛΠΙΓΓΕΣ...39 ΕΝ ΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΙΕΓΕΡΣΗΣ ΤΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ ΓΙΑ IVF/ET...42 ΕΙ ΙΚΟ ΜΕΡΟΣ...45 ΣΚΟΠΟΣ...47 ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΣ...48 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...55 ΣΥΖΗΤΗΣΗ...74

8 8 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...79 ΠΕΡΙΛΗΨΗ...80 SUMMARY...83 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...85

9 9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο σαλπιγγικός παράγοντας αποτελεί τη βασικότερη αιτία υπογονι- µότητας και σύµφωνα µε νεώτερα δεδοµένα απασχολεί περίπου το 40% των ζευγαριών που υποβάλλονται σε διάφορες µεθόδους υποβοηθούµενης αναπαραγωγής. Συνήθης παθολογική κατάσταση σε γυναίκες µε σαλπιγγικό παράγοντα υπογονιµότητας και σε ποσοστό 35% αποτελούν οι υδροσάλπιγγες, µια χρόνια εξεργασία όπου το κωδωνικό άκρο αποφράσεται µε συνέπεια τη διάταση της σάλπιγγας και τη συλλογή υγρού µέσα σε αυτήν. Τα κυριότερα αίτια σχηµατισµού υδροσάλπιγγας είναι η πυελική φλεγµονώδης νόσος από σεξουαλικώς µεταδιδόµενα µικρόβια, φλεγµονές µετά από ε- κτρώσεις, η έκτοπη κύηση, η σκωληκοειδίτιδα, η ενδοµητρίωση, οι προηγούµενες επεµβάσεις στην κοιλιακή χώρα και η φυµατίωση. Τα ποσοστά εµφύτευσης των γονιµοποιηµένων ωαρίων, καθώς και τα ποσοστά κυήσεων σε κύκλους εξωσωµατικής γονιµοποίησης (IVF) γυναικών µε υδροσάλπιγγες είναι σηµαντικά χαµηλότερα από εκείνα των γυναικών µε σαλπιγγικό παράγοντα υπογονιµότητας, εκτός από υδροσάλπιγγες, που υποβάλλονται σε IVF/ΕΤ. Έχουν προταθεί πολλοί µηχανισµοί µε τους οποίους η παρουσία υδροσάλπιγγας µπορεί να υπεισέρχεται στα χαµηλά ποσοστά εµφύτευσης γονιµοποιηµένων ωαρίων. Στην προσπάθεια να βελτιστοποιηθεί το αποτέλεσµα της IVF σε γυναίκες µε υδροσάλπιγγα, αναπτύχθηκαν διάφορες επεµβατικές τεχνικές αντιµετώπισης µε στόχο την αποµόνωση του ενδοµητρικού περιβάλλοντος από τη δυσµενή επίδραση του υγρού της υδροσάλπιγγας στο προς εµφύτευση γονιµοποιηµένο ωάριο θεωρήθηκε δε ότι η διενέργεια σαλπιγγεκτοµής θα είχε θετική επίπτωση στην επίτευξη εγκυµοσύνης. Βέβαια η σαλπιγγεκτοµή δεν αποτελεί τη µοναδική θεραπευτική προσέγγιση στην υδροσάλπιγγα. Αξιόλογα αποτελέσµατα έχουν παρουσιάσει και εφαρµογές άλλων τεχνικών όπως η απολίνωση του µητριαίου τµήµατος της υδροσάλπιγγας, η σαλπιγγοστοµία, η αναρρόφηση του υγρού της υδροσάλπιγγας µε παρακέντηση υπό υπερηχογραφικό έλεγχο, καθώς και απολίνωση του µητριαίου τµήµατος της υδροσάλπιγγας µε σύγχρονη δη- µιουργία παραθύρου για την παροχέτευση του υγρού της υδροσάλπιγγας, τεχνική που εφαρµόστηκε στη δική µας µελέτη. Σκοπός της παρούσας µελέτης είναι η σύγκριση των αποτελεσµάτων της εξωσωµατικής γονιµοποίησης σε ασθενείς µε υδροσάλπιγγες σε σχέση µε αντίστοιχες ασθενείς που υποβλήθηκαν σε λαπαροσκοπική αντιµετώπιση της παθολογικής αυτής κατάστασης µε διάφορες τεχνικές, εκτιµά-

10 10 ται δε η συµβολή της λαπαροσκοπικής αντιµετώπισης των υδροσαλπίγγων στην επιτυχή έκβαση της εξωσωµατικής γονιµοποίησης. Θεωρώ υποχρέωση µου να ευχαριστήσω τον εισηγητή και δάσκαλο µου κ. Ιωάννη Μπόντη, Καθηγητή Μαιευτικής Γυναικολογίας και ιευθυντή της Α Μαιευτικής Γυναικολογικής Κλινικής του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης για την εµπιστοσύνη που µου έδειξε να ασχοληθώ µε ένα τόσο σηµαντικό θέµα, καθώς επίσης και να εκφράσω την ευγνωµοσύνη µου για την αµέριστη και πολύπλευρη υποστήριξη του, τις πολύτιµες γνώσεις που µου δίδαξε και τις διαρκείς πολύτιµες υποδείξεις του στο σχεδιασµό, εκτέλεση και παρακολούθηση όλων των σταδίων της διατριβής. Στα µέλη της τριµελούς επιτροπής, Καθηγητή Μαιευτικής Γυναικολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης κ. Γεώργιο Μακέδο και τον αναπληρωτή καθηγητή της Μαιευτικής Γυναικολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης κ. Βασίλειο Καραγιάννη, οφείλω ιδιαίτερες ευχαριστίες για τις χρήσιµες παρατηρήσεις και υποδείξεις τους. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω το Καθηγητή της Μαιευτικής Γυναικολογίας και Αναπαραγωγής κ Βασίλειο Ταρλατζή για την διάθεση των στοιχείων, από το κέντρο εξωσωµατικής γονιµοποίησης της Γενικής Κλινικής Θεσσαλονίκης. Θα πρέπει να επισηµάνω επίσης την πολύτιµη βοήθεια που µου προσέφερε σε όλη τη διάρκεια της εκπόνησης αυτής της µελέτης, καθώς και για τις υποδείξεις και το υλικό ο Λέκτορας της Μαιευτικής Γυναικολογίας κ. Γεώργιος Πάντος, τον οποίο και ευχαριστώ θερµά. Ευχαριστώ επίσης τον ιευθυντή της Μαιευτικής Γυναικολογίας του Γενικού Νοσοκοµείου Χαλκιδικής κ. Μιχαήλ Κασάπη για τη βοήθεια που µου προσέφερε στη δηµιουργία της βάσης δεδοµένων για τη ταξινό- µηση του υλικού και στη µορφοποίηση του κειµένου της διατριβής. Ευχαριστίες επίσης οφείλω στον επιστηµονικό συνεργάτη της Α νευροχειρουργικής κλινικής του Γενικού Νοσοκοµείου ΑΧΕΠΑ κ. η- µήτριο Πέιο για τη σηµαντικότατη βοήθεια του στον έλεγχο των αποτελεσµάτων και στη στατιστική τους επεξεργασία.

11 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

12

13 ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

14 14 ΑΝΑΤΟΜΙA Σάλπιγγα Οι ωαγωγοί ή σάλπιγγες είναι δύο µυώδεις σωλήνες, το µέγεθος των οποίων κυµαίνεται από 8-14 cm και είναι κλεισµένοι µέσα στο άνω χείλος του πλατέος συνδέσµου 1. H σάλπιγγα διακρίνεται στα κάτωθι τµήµατα: α) στην µητριαία µοίρα, β) τον ισθµό, γ) τη λήκυθο και δ) τον κώδωνα. Επίσης, εµφανίζει αυλό και δύο στόµια, το έσω ή µητριαίο και το έξω ή κοιλιακό. Εικόνα 1. Σχηµατική παράσταση σάλπιγγας. Η µητριαία µοίρα, είναι κλεισµένη µέσα στο τοίχωµα της µήτρας, α- ντίστοιχα προς την πλάγια γωνία του πυθµένα αυτής. Ο ισθµός του ωαγωγού είναι το στενότερο µέρος του και εκτείνεται από τον πυθµένα της µήτρας µέχρι τον κάτω πόλο της ωοθήκης, έχει δε µήκος που κυµαίνεται από 3-6 cm. Πίσω από τον ισθµό φέρεται ο ίδιος σύνδεσµος της ωοθήκης, µπροστά δε από αυτόν, ο στρογγύλος σύνδεσµος της µήτρας. Το στενότερο τµήµα του ισθµού έχει διάµετρο 2-3 mm, ενώ το ευρύτερο τµήµα του ωαγωγού 5-8 mm. 1 Η λήκυθος είναι η πιο µακριά και πιο ευρεία µοίρα του ωαγωγού, µε µήκος ~ 8cm. Βρίσκεται στο πλάγιο τοίχωµα της ελάσσονος πυέλου και περιβάλλει την ωοθήκη σαν αγκύλη, από εµπρός, επάνω και λίγο από πίσω.

15 15 Ο κώδων αποτελεί τη συνέχεια της ληκύθου και φέρεται κατά µήκος του οπισθίου χείλους και της έσω επιφάνειας της ωοθήκης. Έχει εµφάνιση χοάνης και χαρακτηρίζεται από το ότι το τοίχωµα αυτού προς τα έξω διαχωρίζεται σε λωρίδες, τους κροσσούς, που περιβάλλουν την ωοθήκη. Ένας από τους κροσσούς είναι µεγαλύτερος-ωοθηκικός κροσσός- ο οποίος προσφύεται στο ελεύθερο χείλος του µεσοσαλπιγγίου µέχρι την ωοθήκη και παραλαµβάνει το ωάριο από την επιφάνεια αυτής. Το τοίχωµα της σάλπιγγας αποτελείται από τρεις χιτώνες: α) τον ορογόνο β) το µυϊκό και γ) το βλεννογόνο. Ο ορογόνος χιτώνας, δηλαδή το περιτόναιο, περιβάλλει πλήρως τον ωαγωγό, εκτός από το σηµείο σύνδεσης του µεσοσαλπιγγίου. Ο µυϊκός χιτώνας αποτελείται από δύο στοιβάδες λείων µυϊκών ινών: την έξω επιµήκη και την έσω κυκλοτερή. Στο τελικό τµήµα της σάλπιγγας οι δύο στιβάδες γίνονται λιγότερο ευδιάκριτες και στον κώδωνα καθόλου, όπου και συµπλέκονται σε ένα δίκτυο µυϊκών ινών. Η συχνότητα των περισταλτικών κινήσεων του µυϊκού χιτώνα της σάλπιγγας εξαρτάται από τις ορµονικές αλλαγές του κύκλου. Οι περισταλτικές κινήσεις, γίνονται πιο αργές και εξασθενούν κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης 1. Ο βλεννογόνος αποτελείται από µονόστιβο κροσσωτό επιθήλιο και χόριο. Φέρει δε δύο τύπους κυττάρων, τα κροσσωτά και τα εκκριτικά, η αναλογία των οποίων µεταβάλλεται κατά µήκος της σάλπιγγας. Στο περιφερεικό άκρο της ληκύθου το 70% είναι κυλινδρικά και το 30% εκκριτικά. Το αντίθετο συµβαίνει προς το µητριαίο άκρο του ισθµού. 1a Η αιµάτωση των σαλπίγγων γίνεται από την ωοθηκική, τη µητριαία αρτηρία και τις αντίστοιχες φλέβες. Τα λεµφαγγεία εκβάλλουν στα παρααορτικά λεµφογάγγλια, ενώ η νεύρωση γίνεται από το ωοθηκικό και µητροκολεικό πλέγµα 1 Μήτρα Βρίσκεται µέσα στην ελάσσονα πύελο, µεταξύ ουροδόχου κύστεως και εντέρου. Στο χώρο αυτό στηρίζεται µε τα γύρω όργανα δια των συνδέσµων της, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ελεγχόµενη κινητικότητα, η ο- ποία αυξάνει κατά την εγκυµοσύνη. Ανατοµικά διακρίνεται στον πυθµένα, το σώµα και τον τράχηλο. Ο πυθµένας, το ανώτερο τµήµα της, διαχωρίζεται από το σώµα µε νοητή γραµµή, που ενώνει τα µητριαία στόµια των δύο ωαγωγών. Μεταξύ της γραµµής αυτής και του έσω στοµίου του τραχήλου, εκτείνεται το σώµα της µήτρας. Το τοίχωµά της, το απαρτίζουν τρία στρώµατα. Το πρώτο, ο ορογόνος, αποτελεί την περιτοναϊκή κάλυψη της µήτρας. Το δεύτερο, ο µυϊκός

16 16 χιτώνας, αποτελείται από τρεις στιβάδες, την εξωτερική, την µέση και την εσωτερική. Το τρίτο, σχηµατίζει το ενδοµήτριο, που περιβάλει την κοιλότητα της µήτρας. Η τελευταία, στην οβελιαία διατοµή παρουσιάζεται σχισµοειδής, ενώ στην κατά µέτωπο έχει σχήµα τριγώνου, µε την κορυφή προς τον τράχηλο και τη βάση προς τον πυθµένα, σχηµατίζοντας δύο χωνοειδείς προσεκβολές προς τους ωαγωγούς, τα κέρατα της µητριαίας κοιλότητας. Το µήκος της κοιλότητας ανέρχεται κατά µέσο όρο σε 7,5 εκατοστά και είναι µικρότερο στις άτοκες (7 εκ.) µεγαλύτερο δε στις πολύτοκες (8,5 εκ) 2. Ενδοµήτριο Υφή: Ολόκληρη η επιφάνεια της µήτρας και του τραχηλικού αυλού καλύπτεται από βλεννογόνο, το ενδοµήτριο, το οποίο αρχίζει, από τη ζώνη µετάπτωσης γύρω από το έξω τραχηλικό στόµιο και επεκτείνεται στην κοιλότητα της µήτρας. Το ενδοµήτριο παρουσιάζει διαφορές στην περιοχή του τραχήλου, στον ισθµό και στο σώµα της µήτρας. Ο βλεννογόνος του τραχηλικού αυλού, παρουσιάζει πτυχές και καλύπτεται από µονόστιβο κροσσωτό κυλινδρικό επιθήλιο. Οι αδένες, είναι λιγότεροι, αλλά µεγαλύτεροι από τους αδένες του σώµατος και εκκρίνουν άφθονη βλέννη, από την οποία σχηµατίζεται το βλεννώδες πώµα του τραχήλου. Στην περιοχή του ισθµού το ενδοµήτριο παρουσιάζει αφθονότερους αδένες και τα κύτταρα του είναι κυλινδρικά, οµοιάζοντα περισσότερο µε τα κύτταρα του βλεννογόνου του σώµατος της µήτρας. Ο βλεννογόνος του σώµατος της µήτρας, διαχωρίζεται σε δύο στοιβάδες, τη λειτουργική και τη βασική. Η λειτουργική στοιβάδα αποτελείται από πυκνές πτυχές του επιθηλίου, οι οποίες σχηµατίζουν τους αδένες του ενδοµητρίου και σύµφωνα µε το λειτουργικό στάδιο στο οποίο βρίσκονται (φάσεις του γεννητικού κύκλου), είναι άλλοτε αβαθείς χώροι καλυπτόµενοι από µονόστιβο κυλινδρικό επιθήλιο και άλλοτε µακροί και πολύχωροι, έτσι ώστε λαµβάνουν κατά την ιστολογική εξέταση όψη πριονωτή 3. Στην εγκυµοσύνη το επιθήλιο είναι κροσσωτό, τα κύτταρα είναι στρογγυλά και ο πυρήνας τους ευµεγέθης. Η βασική στοιβάδα αποτελείται από συνδετικό ιστό. Εντός αυτού καταλήγουν οι πυθµένες των αδένων του ενδοµητρίου, φθάνοντας µερικές φορές µέχρι και τον µυϊκό ιστό, χωρίς όµως σε αυτό το τµήµα τους να ακολουθούν τις κυκλικές µεταβολές των ορµονικών επιδράσεων. Με µορφοµετρικές και άλλες µεθόδους διαπιστώθηκε ότι η σφιχτή σύνδεση της δοµής του ενδοµητρικού επιθηλίου, είναι ρυθµιστής κατά τη διάρκεια του εµµηνορρυσιακού κύκλου και ότι η ακεραιότητα του επι-

17 17 θηλιακού φραγµού µπορεί να είναι σηµαντική για την προετοιµασία του ενδοµητρίου στην εµφύτευση του γονιµοποιηµένου ωαρίου. 3 Λειτουργία Οι µεταβολές του ενδοµητρίου κατά τη διάρκεια του εµ- µηνορρυσιακού κύκλου διακρίνονται σε τρεις κύριες φάσεις, την προωορρηκτική ή παραγωγική, την µεταωορρηκτική ή εκκριτική και τη φάση της υποστροφής. Στην παραγωγική φάση, µε την επίδραση των οιστρογόνων που παράγονται από το αναπτυσόµενο ωοθυλάκιο, τα διάµεσα κύτταρα της βασικής στοιβάδας του ενδοµητρίου αναπαράγονται, ενώ τα επιθηλιακά κύτταρα αναπτύσσονται από τα υπολείµµατα των αδένων. Το πάχος του ενδοµητρίου κατά την παραγωγική φάση είναι 1-2 mm., ενώ κατά την ωοθηλακιορρηξία φθάνει τα mm. Οι αδένες είναι πιο πλατείς, αρχίζουν να παρουσιάζουν ελικοειδή πορεία, αλλά παραµένουν χωρίς εκκριτική δραστηριότητα. Στην εκκριτική φάση, που αρχίζει αµέσως µετά την ωοθυλακιορρηξία, εµφανίζεται µια ολοένα αυξανόµενη εκκριτική δραστηριότητα, που οφείλεται στην επίδραση της προγεστερόνης, η οποία παράγεται από το ωχρό σωµάτιο. Οι αδένες επιµηκύνονται, γίνονται περισσότερο πολυέλικτοι και παίρνουν αστεροειδές σχήµα. Το καλυπτικό επιθήλιο, γίνεται υψηλότερο και οι πυρήνες των κυττάρων του αποµακρύνονται από το κέντρο του κυττάρου, απωθούµενοι από περιοχές που γεµίζουν γλυκογόνο. Μία εβδοµάδα µετά την ωοθυλακιορρηξία, το ενδοµήτριο φθάνει στο υψηλότερο σηµείο της µορφολογικής του ανάπτυξης και της εκκριτικής του δραστηριότητας. Ο βλεννογόνος φθάνει τα 5-7 mm. πάχος. Εκτός από το γλυκογόνο, λιπίδια, πολυσακχαρίτες και άλλα µεταβολικά στοιχεία εµφανίζονται. Το στρώµα αυξάνεται σε πάχος, οφειλόµενο σε οίδηµα. Τα σπειροειδή αρτηρίδια διογκώνονται και µερικοί από τους επιφανειακούς τους κλάδους, συνδέονται απευθείας µε τους φλεβικούς κόλπους, κοντά στην επιφάνεια. Οι αρτηριοφλεβικές αναστοµώσεις, µαζί µε τη διόγκωση των τριχοειδών γύρω από τους αδένες και κάτω από το καλυπτικό επιθήλιο, προκαλούν την υπεραιµία του ενδοµητρίου. Εφόσον συµβεί εγκυµοσύνη, η εξέλιξη του ενδοµητρίου συνεχίζεται προκειµένου να µετατραπεί σε φθαρτό 4. Φυσιολογία Η σύµπλοκη δοµή του ενδοµητρίου, γίνεται εµφανής µετά την εφηβεία και συνοδεύεται, όπως αναφέρθηκε, από τη δηµιουργία του «λειτουργικού» και του «βασικού» µικροπεριβάλλοντος. Οι απόψεις σήµερα συγκλίνουν, στο ότι δεν υπάρχει ένα σαφές διαχωριστικό όριο µεταξύ των

18 18 δυο στοιβάδων. Αντιθέτως θα µπορούσαµε να µιλήσουµε για διαβαθµίσεις µιτωτικής δραστηριότητας και για διαφορετική εκκριτική πρωτεϊνική δραστηριότητα. Αυξηµένη µιτωτική δραστηριότητα παρατηρείται ως την τρίτη µετά την ωοθυλακιορρηξία ηµέρα του κύκλου και ιδιαίτερα στα ανώτερα µέρη του ενδοµητρίου, ενώ µειώνεται βαθµιαία προς τη βασική στοιβάδα. Η έκφραση διαφόρων εκκριτικών πρωτεϊνικών παραγόντων επίσης, αλλάζει βαθµιαία από τη βασική προς τη λειτουργική στοιβάδα. Είναι γνωστό, πως η µιτωτική δραστηριότητα καθοδηγείται από τα οιστρογόνα, αλλά η µεσολάβηση τοπικώς παραγοµένων παραγόντων είναι αναµφισβήτητη. Ένα τέτοιο παράδειγµα, αποτελεί η παραγωγή ιντερφερόνης - γ ( ΙnF-γ ) από Τ λεµφοκύτταρα σε συναθροίσεις λεµφοκυττάρων, που εντοπίζονται µόνο στη βασική στοιβάδα και ουσιαστικά αποτελούν και τη µόνη ανατοµική διαφορά µεταξύ των δυο στοιβάδων. Η ΙnF-γ, α- ναστέλλει τη µιτωτική δραστηριότητα και το µέγιστο της δράσης της α- ναµένεται σε περιοχές γειτονικές µε τη θέση παραγωγής της, ενώ εξασθενεί σε πιο αποµακρυσµένες περιοχές του ενδοµητρίου (λειτουργική στοιβάδα). Είναι γνωστή επίσης, η ύπαρξη υποδοχέων στεροειδών σε λεµφοειδή κύτταρα του ενδοµητρίου και η αυξηµένη παραγωγή κυτοκινών (π.χ. ΙnF-γ, IL-1, TNF-a κλπ.) υπό την επίδραση της οιστραδιόλης 4. Κατά την διάρκεια του κύκλου στο ενδοµήτριο εµφανίζονται µεταβολές, που αφορούν τόσο το επιθήλιο, όσο και το στρώµα. Αδενικό επιθήλιο : Κατά την διάρκεια της παραγωγικής φάσης, υπό την επίδραση της παραγόµενης οιστραδιόλης (Ε 2 ) από το αναπτυσσόµενο ωοθυλάκιο, το αδενικό επιθήλιο εµφανίζει έντονη µιτωτική δραστηριότητα. Μετά την ωοθυλακιορρηξία οι µιτώσεις ελαττώνονται και οι αδένες υπόκεινται σε µια σειρά ορµονικώς ελεγχοµένων µεταβολών. Ο όγκος των αδενικών εκκρίσεων είναι µεγαλύτερος κατά την παραγωγική από ότι στην εκκριτική φάση, µε κορύφωση στην περιωοθυλακιορρηκτική περίοδο. Αυτό οφείλεται στην αυξηµένη αιµατική ροή και διαπερατότητα των αγγείων του ενδοµητρίου συνεπεία των οιστρογόνων. Μια συνολική µείωση της ποσότητας του υγρού, που επαλοίφει την µητριαία κοιλότητα εµφανίζεται µετά την ωοθυλακιορρηξία και οφείλεται πιθανώς σε µια νατριοεξαρτώµενη απορρόφηση. Οπωσδήποτε, πιο σηµαντικές από τις µεταβολές του όγκου είναι οι µεταβολές της πρωτεϊνικής σύνθεσης του λεπτού στρώµατος υγρού, που επενδύει το ενδοµήτριο. Πρόσφατα δεδοµένα έδειξαν πως στην εκκριτική φάση εµφανίζεται το µέγιστο της ποσοτικής και ποιοτικής αντιπροσώπευσης των πρωτεϊνών. Το συγκεκριµένο πρωτεϊνικό προφίλ παραµένει σταθερό για διάστη- µα 9-10 ηµέρες (έως την 24η µέρα του κύκλου) και αντιστοιχεί σε ευνοϊκή για την εµφύτευση µορφολογική διαµόρφωση του ενδοµητρίου. Η εµφάνιση χαρακτηριστικών οµάδων πρωτεϊνών ανάλογα µε το στάδιο του

19 κύκλου, οδήγησε αρκετούς να υποστηρίζουν πως ίσως είναι δυνατή η διάγνωση της ανεπάρκειας ωχρινικής φάσης µε βάση τη δοµή των πρωτεϊνών του ενδοµητρίου. Επίσης, άλλοι χρησιµοποίησαν την ύπαρξη συγκεκριµένου προφίλ ως δείκτη του παραθύρου εµφύτευσης. Τα παραπάνω βέβαια, δεν γίνονται αποδεκτά από όλους και απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να διευκρινισθούν. Καλυπτικό επιθήλιο: Οι αλλαγές, που παρατηρούνται στο αδενικό ε- πιθήλιο αντικατοπτρίζονται και στο καλυπτικό, αφού αυτό προκύπτει απ' την συνένωση του αδενικού επιθηλίου γειτονικών αδένων, αν και τα κύτταρα του καλυπτικού είναι λιγότερο ευαίσθητα στην δράση των στεροειδών (πιθανώς διαθέτουν λιγότερους υποδοχείς) από τα κύτταρα του αδενικού. Στρώµα (χόριο) : Εµφανίζει κυκλικές µεταβολές, που είναι ανεξάρτητες αυτών του επιθηλίου, αλλά ιδιαίτερα σηµαντικές για την εµφύτευση. Οι µιτώσεις µεγιστοποιούνται κατά την περίοδο της ωοθυλακιορρηξίας, σχεδόν µηδενίζονται την περίοδο της αναµενόµενης εµφύτευσης και αυξάνονται πάλι λίγο πριν την εµµηνορρυσία. Κατά την εκκριτική φάση, βέβαια, αυξάνεται το πάχος του ενδοµητρίου, αλλά αυτό οφείλεται στο εκσεσηµασµένο οίδηµα του χορίου κι όχι σε αυξηµένη µιτωτική δραστηριότητα. Το οίδηµα είναι µεγαλύτερο την 6η-7η ηµέρα µετά την αιχµή της LH και το χόριο εµφανίζει µια «χαλαρή» διάταξη των κυττάρων του, α- ναµένοντας τη διείσδυση της τροφοβλάστης. Την ίδια περίοδο εµφανίζεται µια «φθαρτοειδής» µετατροπή των κυττάρων γύρω από τα αγγεία του στρώµατος αρχικώς, ιδιαίτερα σηµαντική τόσο για την εµφύτευση, όσο και για την διαδικασία της εµµηνορρυσίας 4. 19

20 20 ΩΑΡΙΟ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΤΟΥ ΩΑΡΙΟΥ Το ώριµο ωάριο προκύπτει, από την ωρίµανση του ωογονίου, που αποτελεί την πρωτογενή µορφή. Η πρώτη µειωτική διαίρεση του ωογονίου, που έχει αρχίσει ήδη σε ένα µεγάλο αριθµό ωογονίων από το 2ο µήνα της ενδοµήτριας ζωής 5, συµπληρώνεται αµέσως πριν την ωοθυλακιορρηξία, ενώ άλλοι υποστηρίζουν, ότι γίνεται αµέσως µετά από αυτήν, µέσα στη σάλπιγγα. Κατά τη διαίρεση αυτή, δηµιουργούνται δυο ανόµοια θυγατρικά κύτταρα, µε απλοειδή αριθµό χρωµατοσωµάτων. Το µεγαλύτερο κύτταρο, που περιέχει σχεδόν όλο το πρωτόπλασµα ονοµάζεται πρωτογενές ωάριο, ενώ το µικρότερο, που βρίσκεται µέσα στη διαφανή ζώνη, ονοµάζεται πρώτο πολικό σωµάτιο. Το δευτερογενές ωάριο, µετά την ωοθυλακιορρηξία εισροφάται µέσα στον ωαγωγό, όπου γίνεται η συνάντησή του µε τα σπερµατοζωάρια, τα οποία συνήθως το περιµένουν. ΩΟΘΥΛΑΚΙΟΡΡΗΞΙΑ Ο πλέον σηµαντικός παράγων για την πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας είναι η LH, λαµβάνει δε χώρα ώρες µετά την αιχµή ή 40 ώρες µετά την άνοδο της. Μορφολογικές και βιοχηµικές µελέτες δείχνουν ότι κατά την προωρρηκτική περίοδο επιθηλιακά κύτταρα στην περιοχή του στίγµατος δεχόµενα την επίδραση της LH και FSH µεγαλώνουν και γεµίζουν µε κυστίδια που µοιάζουν µε λυσοσωµάτια, περιέχουν δε διάφορα πρωτεολυτικά ένζυµα. Λίγο πριν την ωοθυλακιορρηξία τα κύτταρα αυτά εκφυλίζονται και απελευθερώνουν πρωτεάσες στα κύτταρα του συνδετικού ιστού της έξω και έσω θήκης στο σηµείο που θα σχηµατισθεί το στίγµα. Επίσης, οι υπεύθυνοι µηχανισµοί για την ωοθυλακιορρηξία περιλαµβάνουν την παραγωγή προσταγλαδινών από το προωρρηκτικό ωοθυλάκιο. Ακολουθώντας την εκκριτική αιχµή της LH η περιεκτικότητα του ωοθυλακικού υγρού σε προσταγλαδίνες PGE και PGF αυξάνει. Οι προσταγλαδίνες στη συνέχεια προάγουν την απελευθέρωση υδρολυτικών ενζύµων από ένα υποπληθυσµό επιφανειακών κυττάρων, ενώ πιθανόν προκαλούν σύσπαση στις λείες µυϊκές ίνες της έξω θήκης εξωθώντας έτσι το

21 21 ωάριο. Μία πρωτεάση που συντελεί στην ωοθυλακιορρηξία είναι η πλασµίνη. Το ωοθυλακικό υγρό στο προωρρηκτικό ωοθυλάκιο περιέχει την πρόδροµη ουσία της πλασµίνης, πλασµινογόνο, στην ίδια συγκέντρωση µε τον ορό. Τα κοκκώδη κύτταρα του προωρρηκτικού ωοθυλακίου που διεγείρονται από τα χαµηλά επίπεδα της FSH ελευθερώνουν µια πρωτεΐνη, τον ενεργοποιητή του πλασµινογόνου, η οποία µετατρέπει το πλασµινογόνο σε πλασµίνη. Όσον αφορά την συµµετοχή της ενδοωθυλακικής πίεσης στη ρήξη του ωοθυλακίου, η µέτρηση της έδωσε τιµές σταθερές (10-15 mmhg) κατά την ωοθυλακιορρηξία. Έτσι δεν θεωρείται ότι συµµετέχει στην ωορρηξία. Εξάλλου, λεία µυϊκά κύτταρα βρίσκονται στην έξω θήκη, τα οποία έχουν β-υποδοχείς για την νορεπινεφρίνη και µουσκαρινικούς υποδοχείς για την ακετυλχολίνη. ιέγερση των κυττάρων αυτών από το αυτόνοµο νευρικό σύστηµα και πιθανώς από τις προσταγλαδίνες, έχει σαν αποτέλεσµα συσταλτικές κινήσεις που συµβαίνουν πριν την ωοθυλακιορρηξία και αναµφίβολα παίζουν σηµαντικό ρόλο στην µετακίνηση του ωαρίου στην επιφάνεια της ωοθήκης και στη σύµπτωση του ωοθυλακίου µετά την έξοδο του ωαρίου. Όποιοι και εάν είναι οι µηχανισµοί πρόκλησης ωοθυλακιορρηξίας στην αρχή ένα τµήµα του ωοφόρου δίσκου που περιέχει το ωοκύτταρο αποσπάται από την κοκκώδη στιβάδα και βρίσκεται στο υγρό του άντρου. Το τοίχωµα του ωοθυλακίου πλησιάζει προς την επιφάνεια της ωοθήκης και προκαλεί µια κωνοειδή προπέτεια, η οποία είναι ορατή µακροσκοπικά και ονοµάζεται στίγµα. Αντίστοιχα προς το στίγµα, τα τοιχώµατα του ωοθυλακίου και της ωοθήκης λεπτύνονται και σε µικρό χρονικό διάστηµα προκαλείται η ρήξη και η έξοδος του ωοκυττάρου µε το ωοθυλακικό υγρό στην κοιλότητα της µικρής πυέλου. Το ωάριο, το οποίο είχε σταµατήσει την διαίρεση του στη µετάφαση II, µε την επίδραση της LH, η οποία αναστέλλει την δράση του αναστολέως ωρίµανσης του ωαρίου, συνεχίζει τη µειωτική του διαίρεση, η οποία ολοκληρώνεται όταν γονιµοποιηθεί 6. ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ Η γονιµοποίηση γίνεται µέσα στην λήκυθο της σάλπιγγας, από ένα µόνο σπερµατοζωάριο. Η δεύτερη µειωτική διαίρεση του πυρήνα, που ο- δηγεί στο σχηµατισµό του ώριµου ωαρίου και του δευτέρου πολικού σω- µατίου, γίνεται στην περίπτωση γονιµοποίησης και έτσι δηµιουργείται ένα νέο κύτταρο, ο ζυγώτης ή ωό. Μέσα στη σάλπιγγα, γίνονται αλλεπάλληλες διαιρέσεις του ωού και σχηµατίζεται µια χαρακτηριστική κυτταρική

22 22 µάζα, διαµέτρου 300 µ, το µορίδιο. Εικόνα 2. Ωοκύταρο, ζυγώτης, έµβρυο Στη συνέχεια, το γονιµοποιηµένο ωάριο κατέρχεται προς την κοιλότητα της µήτρας, όπου φθάνει υστέρα από 4-5 ηµέρες από τη γονιµοποίηση, αφού έχει µεταβληθεί σε βλαστοκύστη ή βλαστίδιο, ένα κυτταρικό σχηµατισµό από κύτταρα, ανάµεσα στα οποία έχει αναπτυχθεί η βλαστική κοιλότητα. ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ Μόλις το βλαστίδιο, εισέλθει στην ενδοµήτρια κοιλότητα, και πάρει την κατάλληλη θέση απέναντι από τον φθαρτό, το περίβληµα από βιτελίνη (διάφανη ζώνη), αποβάλλεται κάτω από την επίδραση των οιστρογόνων. Τα κύτταρα του βλαστιδίου, που προορίζονται για τροφοβλάστη του κυήµατος, έρχονται σε επαφή µε το ενδοµήτριο και αγκυροβολούν επάνω του. Η τροφοβλάστη, διαθέτει πρωτεολυτικά ένζυµα, που συµµετέχουν στην εγκατάσταση του εµβρύου µέσα στο ενδοµήτριο. Από την 7η ηµέρα της εγκυµοσύνης, η κυτταροτροφοβλάστη µετασχηµατίζεται στο επιφανειακό της στρώµα σε ακυτταρική συγκυτιοτροφοβλάστη και διεισδύει στο ενδοµήτριο, µε την ανάπτυξη της τροφοβλαστικής διαβρωτικής δραστηριότητας, µε φαγοκυττάρωση στρωµατικών και αδενικών κυττάρων του ενδοµητρίου, από τα τροφοβλαστικά κύτταρα. Σύντοµα, στην 9η ηµέρα περίπου, εµφανίζεται ένα τρίτο στρώµα στην εσωτερική πλευρά του κυτταρικού στρώµατος, η τροφoβλαστική µεσοβλάστη ή µεσόδερµα. Όλα τα στρώµατα της τροφοβλάστης, προέρχονται από το κύηµα 5. Αµέσως µετά την εγκατάσταση του εµβρύου, η ωχρινοτρόπος

23 ορµόνη της υπόφυσης σταµατάει να εκκρίνεται και γίνεται αντικατάσταση της από παρόµοια ορµόνη, που παράγεται από την τροφοβλάστη του ωού, την ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη ( hcg ). Κάτω από την επίδρασή της, εκκρίνονται από τον ωοθυλακικό σχηµατισµό όλο και µεγαλύτερες ποσότητες προγεστερόνης και οιστρογόνων και το εκκριτικό ενδο- µήτριο µεταβάλλεται σε φθαρτό. Σε αντίδραση προς την επαφή µε την συγκυτιοτροφοβλάστη, τα στρωµατικά κύτταρα του ενδοµητρίου εµφανίζουν "φθαρτοειδή αντίδραση", γίνονται δηλαδή µεγαλύτερα, ωχρά, πλούσια σε γλυκογόνο και περιορίζουν την τροφοβλαστική δραστηριότητα µε τη δράση αντιπρωτεολυτικών ενζύµων. Η φύση και η παθογένεια της φθαρτοειδούς αντίδρασης παραµένει άγνωστη, αλλά φαίνεται ότι τα φθαρτοειδή κύτταρα εκτός από την αναστολή της διείσδυσης των τροφοβλαστικών κυττάρων, παρέχουν και την αρχική τροφική λειτουργία στον αναπτυσσόµενο πλακούντα. Με την εγκατάσταση του ωαρίου, ο φθαρτός χωρίζεται στον γνήσιο, που περιβάλλει όλη τη µητρική κοιλότητα και στον θυλακοειδή, που καλύπτει τον εµβρυϊκό σάκο. Στον γνήσιο φθαρτό, υπάγεται και ο βασικός φθαρτός, δηλαδή αυτός, µέσα στον οποίο εγκαταστάθηκε η τροφοβλάστη. Αυτός, αποτελεί το στοιχείο του πλακούντα, που προέρχεται από την µητέρα, ενώ τα υπόλοιπα στοιχεία του προέρχονται από την εµβρυϊκή τροφοβλάστη 6. 23

24 24 ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΣΑΛΠΙΓΓΑΣ Υ ΡΟΣΑΛΠΙΓΓΑ Ο σαλπιγγικός παράγων αποτελεί µια από τις κυριότερες αιτίες της γυναικείας υπογονιµότητας, αποτέλεσµα ποικίλων µορφών σαλπιγγοπεριτοναϊκής βλάβης, συνήθως φλεγµονώδους αιτιολογίας, το δε ποσοστό υπερβαίνει το 35%. Έχει παρατηρηθεί υπογονιµότητα σαλπιγγικής αιτιολογίας σε ποσοστό 12%, 23% και 54% µετά από ένα, δύο και τρία επεισόδια φλεγ- µονώδους νόσου της πυέλου αντίστοιχα 7. Η καταστροφή του σαλπιγγικού βλεννογόνου, η απόφραξη του τελικού τµήµατος της σάλπιγγας (υδροσάλπιγγα), όπως και του µητριαίου τµήµατός της και οι σαλπιγγο-ωοθηκικές συµφύσεις, δεν διαταράσσουν µόνο την ανατοµική σχέση των έσω γεννητικών οργάνων, αλλά και τη λειτουργικότητα των σαλπίγγων, προκαλώντας έτσι υπογονιµότητα 8. Η πυελική φλεγµονώδης νόσος αποτελεί τη κυριότερη αιτία σχηµατισµού υδροσάλπιγγας. Ο όρος αυτός περιλαµβάνει την οξεία, την υποτροπιάζουσα και τη χρόνια φλεγµονή του ενδοµητρίου, των σαλπίγγων, των ωοθηκών και των παρακείµενων προσβεβληµένων ιστών 9. Οι περισσότερες περιπτώσεις πυελικής φλεγµονώδους νόσου, προκαλούνται από σεξουαλικώς µεταδιδόµενους µικροοργανισµούς όπως µυκόπλασµα, Chlamydia trachomatis και Neisseria gonorrhoeae. 10,11 Ενδογενείς µικροοργανισµοί που βρίσκονται στο κόλπο και κυρίως αυτοί που προκαλούν βακτηριακή κολπίτιδα όπως Gardnerella vaginalis, Prevotella, Peptococcus και Peptostreptococcus, αποµονώνονται συχνά από το ανώτερο γεννητικό σύστηµα των γυναικών µε φλεγµονώδη νόσο της πυέλου. Η διασπορά των παθογόνων αυτών µκροοργανισµών µπορεί να γίνει αιµατογενώς, λεµφογενώς, είτε κατά συνέχεια ιστού µέσω του ενδοτραχήλου και της ενδοµήτριας κοιλότητας 12 Οι Svensson και συν. 13 διαπίστωσαν λαπαροσκοπικά ότι γυναίκες µε χλαµυδιακή λοίµωξη είχαν τις σοβαρότερες βλάβες στις σάλπιγγες λόγω της ήπιας κλινικής εικόνας, της µακροχρόνιας παραµονής των χλαµυδίων στις σάλπιγγες και κατά συνέπεια της καθυστερηµένης διάγνωσης και θεραπείας τους. Χειρουργικές επεµβάσεις στο γυναικείο γεννητικό σύστηµα µπορούν επίσης να προκαλέσουν πυελική φλεγµονώδη νόσο. Περίπου 15% των περιπτώσεων πυελικής φλεγµονής συµβαίνει µετά από κάποια επέµβαση στην ενδοµήτρια κοιλότητα. Κατά τους Eschenbach και Holmes 14 στις επεµβάσεις αυτές περιλαµβάνονται η βιοψία του ενδοµητρίου, η τοποθέτηση ενδοµήτριου σπειράµατος, η υστεροσκόπηση, η υστεροσαλπιγγο-

25 25 γραφία και οι αµβλώσεις. Η πιθανότητα πυελικής φλεγµονής σε γυναίκες που έχουν υποστεί άµβλωση στο πρώτο τρίµηνο της εγκυµοσύνης είναι 1 στις 200 περιπτώσεις. Η υδροσάλπιγγα είναι επίσης αποτέλεσµα φλεγµονώδους διεργασίας µετά από χειρουργικές επεµβάσεις στη πύελο, ραγείσα έκτοπη κύηση, οξεία σκωληκοειδίτιδα, καθώς επίσης και από σοβαρού βαθµού ενδοµητρίωση. Οι µηχανισµοί µε τους οποίους συµβαίνει αυτό δεν έχουν διαλευκανθεί πλήρως. Η δηµιουργία όµως συµφύσεων και η ανάπτυξη ουλώδους ιστού µπορεί να προκαλέσει ανατοµικές βλάβες των σαλπίγγων και των ωοθηκών. ΙΣΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ Οι υδροσάλπιγγες διακρίνονται ιστοπαθολογικά σε παχυτοιχωµατικές και λεπτοτοιχωµατικές.στην πρώτη κατηγορία,το πάχος του τοιχώµατος είναι mm, µε πλήρη συγκόλληση του ενδοσαλπιγγίου, µε αποτέλεσµα ο βλεννογόνος, να παρουσιάζει εικόνα ``κηρήθρας`` λόγω των πολυάριθµων ψευδοαδενικών χώρων ή είναι πεπαχυσµένος µε εκσεσηµασµένη ίνωση. Στη δεύτερη κατηγορία, παρατηρείται επιπέδωση του βλεννογόνου, ενδοσαλπιγγικές συµφύσεις και µόνο κατά τόπους ύπαρξη ενδοθηλίου 15. Σύµφωνα µε την Αµερικανική Εταιρία Στειρότητας (American Fertility Society A.F.S.) η σταδιοποίηση των υδροσαλπίγγων περιλαµβάνει παραµέτρους όπως : α) η διάµετρος της υδροσάλπιγγας (<3cm, 3-5cm, >5cm). β) το πάχος του τοιχώµατος της σάλπιγγας (φυσιολογικό λεπτό, µετρίου βαθµού, πεπαχυσµένο). γ) ύπαρξη φυσιολογικού ενδοθηλίου στο σηµείο της σαλπιγγονεοστοµίας (φυσιολογικό ενδοθήλιο >75%, 35%-75%, <35%). δ) ο τύπος των συµφύσεων (υµενώδεις, µετρίως στερρές, στερρές).

26 26 ΣΤΑ ΙΟΠΟΙΗΣΗ Εικόνα 3. Σταδιοποίηση των υδροσαλπίγγων σύµφωνα µε την Αµερικανική Εταιρεία Στειρότητας (American Fertility Society A.F.S.) ( Fertil Steril 49:948,1988)

27 27 ΙΑΓΝΩΣΗ Η διάγνωση των υδροσαλπίγγων µπορεί να γίνει µε τη βοήθεια της υστεροσαλπιγγογραφίας (ΥΣΓ), η οποία γίνεται µεταξύ της 6 ης και 11 ης ηµέρας του κύκλου και παρουσιάζει µεγάλη ειδικότητα στη διάγνωση περιφερικής απόφραξης. Η εξέταση διενεργείται υπό ακτινοσκοπική παρακολούθηση και µε την έγχυση σκιαγραφικού υγρού χαµηλού ιξώδους. Συνήθως 20 ml σκιαγραφικού είναι αρκετά για την ανάδειξη της βατότητας των σαλπίγγων, τη παρουσία συµφύσεων και τη κεντρική ή περιφερική απόφραξη τους. Εικόνα 4. Υστεροσαλπιγγογραφία. Υδροσάλπιγγες άµφω. Η υδροϋπερηχογραφία είναι το ίδιο αποτελεσµατική µε την ΥΣΓ και παρουσιάζει λιγότερες επιπλοκές, µια και η υπερηχογραφική σκιαγράφηση της ενδοµήτριας κοιλότητας και των σαλπίγγων γίνεται µε την έγχυση φυσιολογικού ορού, αποφεύγοντας έτσι την έκθεση σε ραδιενέργεια και την ενδαγγείωση σκιαγραφικού υγρού.

28 28 Η κλασική διακολπική υπερηχογραφία, είναι αποτελεσµατική στη διάγνωση και έχει το πλεονέκτηµα ότι πραγµατοποιείται σε επίπεδο εξωτερικού ιατρείου, χωρίς προετοιµασία. ιαγιγνώσκει όµως υδροσάλπιγγες ΙΙΙ και ΙV σταδίου. Εικόνα 5. Υπερηχογραφική εικόνα υδροσάλπιγγας Η ανάγκη για αύξηση της διαγνωστικής ακρίβειας µε ελάχιστη παρεµβατικότητα, οδήγησε στην επινόηση πρωτοποριακών ενδοσκοπικών προσεγγίσεων τόσο σε διαγνωστικό όσο και σε θεραπευτικό επίπεδο 16. Το χρυσό κανόνα στη διάγνωση των υδροσαλπίγγων αποτελεί η λαπαροσκόπηση. ε µας παρέχει όµως πληροφορίες για το εσωτερικό των σαλπίγγων, όπως την ύπαρξη ενδοσαλπιγγικών συµφύσεων και την ποιότητα του βλεννογόνου. Οι παράµετροι αυτοί είναι ουσιαστικής σηµασίας για την επιλογή της κατάλληλης χειρουργικής µεθόδου.

29 29 Εικόνα 6. Λαπαροσκοπική απεικόνιση υδροσάλπιγγας Ο ιδανικός συνδυασµός περιλαµβάνει τη λαπαροσκόπηση και τη σαλπιγγοσκόπηση, εξέταση που στηρίζεται σε τεχνικές που προέρχονται από την αγγειοπλαστική των στεφανιαίων αγγείων και επιτρέπει την άµεση εκτί- µηση του σαλπιγγικού βλεννογόνου, την ύπαρξη συγκριµάτων στο εσωτερικό του αυλού, καθώς επίσης και το σπασµό των στοµίων των σαλπίγγων. Η τεχνική αυτή µπορεί να γίνει είτε λαπαροσκοπικά 17 είτε διατραχηλικά 18. Το υψηλό όµως κόστος των αναλωσίµων και η χαµηλή συσχέτιση µε τα χειρουργικά αποτελέσµατα αποτέλεσαν περιοριστικούς παράγοντες περαιτέρω ανάπτυξης της µεθόδου αυτής. Η µη εύκολη αποδοχή της λαπαροσκόπησης από τις ασυµπτωµατικές γυναίκες, το υψηλό κόστος, η γενική αναισθησία και οι πιθανές επιπλοκές οδήγησαν στην επαναφορά της διαδικασίας της δουγλασειοσκόπησης, βελτιωµένης όµως µε τη χρήση εργαλείων µικρότερης διαµέτρου, µεγαλύτερης ευκρίνειας, µε χρησιµοποίηση φυσιολογικού ορού ως µέσο διάτασης και µε τοπική αναισθησία, γνωστής ως διακολπικής υδρολαπαροσκόπησης. Ως µέθοδος µας παρέχει τη δυνατότητα να διακρίνουµε το φυσιολογικό από το παθολογικό από τα πρώτα στάδια διερεύνησης της

30 30 γυναικείας υπογονιµότητας 19, καθώς επίσης και να εκτελέσουµε σαλπιγγοσκόπηση 20. Λόγω της χρησιµοποίησης φυσιολογικού ορού και όχι διοξειδίου του άνθρακα ως µέσου διάτασης, επιτυγχάνεται καλύτερη εικόνα µε περισσότερες λεπτοµέρειες για τους σαλπιγγικούς κροσσούς λόγω του ότι επιπλέουν στο νερό. Τα µειονεκτήµατα όµως της µεθόδου είναι ότι η επισκόπηση περιορίζεται κατά κύριο λόγο στην οπίσθια πύελο καθώς επίσης και ότι η παρουσία συµφύσεων στην ελάσσονα πύελο εµποδίζει την όραση παθολογικών καταστάσεων, που µπορεί να υποκρύπτονται πίσω από αυτές. ΛΑΠΑΡΟΤΟΜΙΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Υ ΡΟΣΑΛΠΙΓΓΩΝ Η πρώτη δηµοσίευση που αφορούσε χειρουργική των σαλπίγγων έγινε από τον Schroeder 21 ο οποίος το 1884 πραγµατοποίησε πέντε επεµβάσεις σε σάλπιγγες, εκ των οποίων η µία σαλπιγγοστοµία. Τα αποτελέσµατα όµως της χειρουργικής του τελικού τµήµατος των σαλπίγγων στο πρώτο µισό του 20 ου αιώνα ήταν απογοητευτικά. Σε µία µελέτη του ο Greenhill το 1936 ανακοίνωσε µικρά ποσοστά ζώντων τέκνων µετά χειρουργική των σαλπίγγων(4.4% σε 818 περιπτώσεις) 22, ενώ το 1956 σε µια άλλη µελέτη το ποσοστό ανήλθε σε 15% και αφορούσε 2000 ασθενείς που υποβλήθηκαν σε σαλπιγγοστοµία 23. Με τη πάροδο του χρόνου, την διεύρυνση των γνώσεων που αφορούν τη φυσιοπαθολογία των σαλπίγγων και τη βελτίωση των χειρουργικών εργαλείων, στο δεύτερο µισό του αιώνα, το ποσοστό αυτό έφτασε στο 20-30%. Πίνακας 1 Αποτελέσµατα λαπαροτοµίας σε σαλπιγγοστοµία.

31 31 Η δηµιουργία όµως µετεγχειρητικών συµφύσεων αποτελούσε ένα σοβαρό µειονέκτηµα, το οποίο µείωνε τα µετεγχειρητικά αποτελέσµατα της χειρουργικής αυτής προσέγγισης. Η προσπάθεια για βελτιστοποίηση της χειρουργικής αποκατάστασης των σαλπίγγων και της αύξησης των ποσοστών κύησης µετεγχειρητικά είχε σαν αποτέλεσµα µια νέα χειρουργική προσέγγιση τη µικροχειρουργική. ΜΙΚΡΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ Οι βασικές αρχές που διέπουν τη µικροχειρουργική είναι η µεγέθυνση του χειρουργικού πεδίου, η προστασία και ο σεβασµός των ιστών µε τεχνικές και εργαλεία που ελαχιστοποιούν τις κακώσεις, η αποφυγή ξηρότητας των ιστών µε τη συνεχή έγχυση διαλύµατος Ringer Lactate, επιµελής αιµόσταση µε ακίδα µονοπολικής διαθερµίας ή µε τη χρήση Laser και η αποφυγή εισχώρησης ξένων σωµάτων στη περιτοναϊκή κοιλότητα(ίνες από σπληνία, ταλκ από χειρουργικά γάντια κλπ). Η µεγέθυνση επιτυγχάνεται µε µικροσκόπιο ή µε ειδικoύς µεγεθυντικούς φακούς προσαρµοσµένους σε γυαλιά. Μεγαλύτερη µεγέθυνση η ο- ποία µεταβάλλεται σύµφωνα µε τις ανάγκες του χειρουργού και καλύτερη εστίαση επιτυγχάνεται µε µικροσκόπιο(2χ-40χ). Τα σύγχρονα µικροσκόπια είναι εξοπλισµένα µε µικρή κάµερα ώστε να µπορεί να προβάλλεται σε µόνιτορ υψηλής ευκρίνειας ενώ ταυτόχρονα καταγράφεται η επέµβαση. Για τη δηµιουργία χειρουργικού πεδίου χρησιµοποιούνται κοµπρέσες εµποτισµένες µε ζεστό Ringer Lactate, οι οποίες ανανεώνονται σε τακτά χρονικά διαστήµατα καθ όλη τη διάρκεια της επέµβασης. Επίσης για την αποφυγή κακώσεων των κοιλιακών τοιχωµάτων χρησιµοποιείται ειδική συσκευή από σιλικόνη πάνω στην οποία εναποτίθεται η σάλπιγγα και εκτελούνται οι διάφοροι χειρισµοί. Όταν η υδροσάλπιγγα είναι αµφοτερόπλευρη, η µία παραµένει µέσα στην πύελο µέχρι την αποπεράτωση της επέµβασης στην άλλη. Αυτό γίνεται για την αποφυγή ξηρότητας, δεδοµένου ότι παραµένει όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο εκτεθειµένη στην α- τµόσφαιρα.(εικόνα 7)

32 32 Εικόνα 7. Σχηµατική απεικόνιση χειρουργικού πεδίου µικροχειρουργικής. Πρώτος ο Swolin το 1967 χρησιµοποίησε µεγέθυνση και ηλεκτροκαυτηρίαση για την αποκατάσταση του τελικού τµήµατος σάλπιγγας 24. Στη συνέχεια ακολούθησαν πολλές ανακοινώσεις µε βελτιωµένες τεχνικές και µε τελειοποίηση των µικροσκοπίων και εργαλείων.(πίνακας 2). Πίνακας 2. Αποτελέσµατα µικροχειρουργικής σε σαλπιγγοστοµία.

33 Όταν διενεργείται µικροχειρουργική αποκατάσταση υδροσάλπιγγας, εκτελείται τοµή χαµηλή εγκαρσία (Phannenstiel) υπό γενική αναισθησία και ενδοτραχειακό καθετηριασµό. Μετά τη διάνοιξη του περιτοναίου γίνεται προσπάθεια αναγνώρισης του τελικού τµήµατος της σάλπιγγας, διότι η υδροσάλπιγγα συνοδεύεται συνήθως από διαφόρου βαθµού συµφύσεις µε την ωοθήκη ή παρακείµενα όργανα. Όταν ολοκληρωθεί η συµφυσιόλυση και αναγνωρισθεί πλήρως και παρασκευασθεί η σάλπιγγα, γίνεται έγχυση ινδικοκαρµίνης ή κυανού του µεθυλενίου διατραχηλικά. Υπό µεγέθυνση εξετάζεται λεπτοµερώς το κλειστό στόµιο της σάλπιγγας και αναγνωρίζονται ανάγγειες λωρίδες που εκτείνονται ακτινωτά από το κέντρο προς τη περιφέρεια του στοµίου. Η σαλπιγγοστοµία, η οποία συνίσταται στη δηµιουργία νέου στοµίου σε σάλπιγγα της οποίας το τελικό τµήµα έχει αποφραχθεί πλήρως διενεργείται µε τη βοήθεια µικροηλεκτροδίου ή ειδικού ψαλιδιού µικροχειρουργικής µε το οποίο διανοίγεται το τελικό τµήµα της σάλπιγγας στο πλέον ανάγγειο τµήµα. Οι τοµές συνεχίζονται επί των ανάγγειων λωρίδων και µέχρι να δηµιουργηθεί ένα ι- κανοποιητικό νέο στόµιο. Αν υπάρξει αιµορραγία, αντιµετωπίζεται µόνο το αγγείο που αιµορραγεί µε µονοπολική µικροδιαθερµία και µε τη συνεχή έγχυση Ringer για να περιορίζεται η θερµική βλάβη των παρακείµενων ιστών. Στη συνέχεια γίνεται εκστροφή και καθήλωση των τρυµατικών χειλέων µε ράµµα vicryl 8-0 χωρίς τάση. Η εκστροφή µπορεί επίσης να επιτευχθεί µε ηλεκτροκαυτηρίαση µε ρεύµα διπολικής διαθερµίας χαµηλής ισχύος του ορογόνου της σάλπιγγας καθώς επίσης και µε τη χρήση Laser CO 2, µε απεστιασµένη τη φωτεινή δέσµη(defocus mode) και ακολουθεί επιµελής έκπλυση της περιτοναϊκής κοιλότητας.(εικόνα 8) Τα αποτελέσµατα της σαλπιγγοστοµίας εξαρτώνται από το βαθµό της προϋπάρχουσας βλάβης της σάλπιγγας, από την έκταση και τη φύση των συµφύσεων καθώς επίσης και από τη ποιότητα του ενδοθηλίου

34 34 Εικόνα 8. Σχηµατική απεικόνιση σαλπιγγοστοµίας µε τη µέθοδο της µικροχειρουργικής. ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ Η πρώτη προσπάθεια επισκόπησης της περιτοναϊκής κοιλότητας έγινε από το Σουηδό Jacobaeus 26 το 1910 όταν χρησιµοποίησε το κυστεοσκόπιο του Nitze και δηµιούργησε πνευµοπεριτόναιο. Αυτή ήταν η πρώτη επιτυχής διαγνωστική λαπαροσκόπηση. Η τεχνολογική πρόοδος που ακολούθησε µε τη χρησιµοποίηση πηγών ψυχρού φωτισµού, συσκευών χορήγησης CO 2 για τη διάταση των κοιλιακών τοιχωµάτων και ειδικών λαβίδων βοήθησε στην ανάπτυξη της µεθόδου αυτής, από απλή διαγνωστική σε χειρουργική µε ευρύ φάσµα αντιµετώπισης γυναικολογικών παθήσεων. Στη δεκαετία του 70 η λαπαροσκοπική χειρουργική εφαρµόσθηκε από τον Semm 27, το Palmer 28 και αργότερα από τον Gomel 29 για την αντι- µετώπιση των πυελικών συµφύσεων και του σαλπιγγικού παράγοντα στο πλαίσιο της γυναικείας υπογονιµότητας. Η εφαρµογή των ακτίνων Laser CO 2 από τους Bruhat 30,31 και Tadir 32 το 1980, βελτίωσε ακόµη περισσότερο τα αποτελέσµατα της λαπαροσκοπικής χειρουργικής. Σήµερα µε την αλµατώδη τεχνολογική πρόοδο που έχει επιτευχθεί και µε την εφαρµογή της βίντεο-κάµερας και βίντεο-µόνιτορ παρέχεται η δυνατότητα πολύπλοκων και λεπτών χειρουργικών επεµβάσεων, όπως η αναστόµωση σαλπίγγων, ο λεµφαδενικός καθαρισµός και η ολική υστερεκτοµία 33.

35 35 Τα πλεονεκτήµατα της λαπαροσκοπικής έναντι της κλασικής χειρουργικής είναι οι µικρότερη απώλεια αίµατος και το σαφώς λιγότερο µετεγχειρητικό άλγος, ο µικρότερος χρόνος νοσηλείας και η ταχύτερη ανάρρωση µε αποτέλεσµα σηµαντικά οφέλη για την ίδια την ασθενή και το σύστηµα Υγείας και βεβαίως τα άριστα κοσµετικά αποτελέσµατα λόγω των πολύ µικρών τοµών. Τα εξαιρετικά αποτελέσµατα καθώς επίσης και το µικρότερο ποσοστό δηµιουργίας de novo συµφύσεων σε συνδυασµό µε τα προαναφερθέντα πλεονεκτήµατα, έχουν καταδείξει τη λαπαροσκοπική χειρουργική ως τη προσέγγιση εκλογής των γυναικολογικών χειρουργικών παθήσεων. Ο εξοπλισµός που είναι αναγκαίος για µια λαπαροσκοπική επέµβαση περιλαµβάνει: α. συσκευή χορήγησης διοξειδίου του άνθρακα, για τη δηµιουργία του πνευµοπεριτοναίου, η οποία έχει τη δυνατότητα συνεχούς ροής του CO 2 διαµέσου ειδικής βελόνης(veress) καθώς επίσης και τον συνεχή έλεγχο της ενδοκοιλιακής πίεσης. β. τηλεσκόπια διαµέτρου 5-10 mm µε γωνία παρατήρησης 0 έως 30 µοιρών. γ. κάµερα υψηλής ανάλυσης για την αναπαραγωγή της ενδοσκοπικής εικόνας και µόνιτορ υψηλής ευκρίνειας. δ. φωτεινή πηγή και καλώδιο οπτικών ινών για τη µεταφορά του φωτισµού από τη πηγή στο χειρουργικό πεδίο. ε. trocar 5-11 mm ζ. λαπαροσκοπικές λαβίδες, βελονοκάτοχα, ψαλίδια, λαβίδες µονοπολικής και διπολικής διαθερµίας. η. συσκευή ηλεκτροδιαθερµίας, µονοπολική και διπολική θ. συσκευή πλύσης και αναρρόφησης και άλλες συσκευές ( Laser,υπερήχων κλπ). Λαπαροσκοπική σαλπιγγοστοµία Υπό γενική ενδοτραχειακή αναισθησία δηµιουργείται πνευµοπεριτόναιο µε τη χορήγηση CO 2 διοµφαλικά µε τη βοήθεια ειδικής βελόνης Verres. Στη συνέχεια από µικρή τοµή µήκους 1cm στη πτυχή του οµφαλού, εισάγεται Trocar διαµέτρου 10mm και ενώ η ασθενής ευρίσκεται σε κατάροπη θέση(trendeleburg). ια µέσου του Trocar εισάγεται το λαπαροσκόπιο το οποίο συνδέεται µε βιντεοκάµερα και ψυχρό φωτισµό και γίνεται επισκόπηση της περιτοναϊκής κοιλότητας. Εισάγονται άλλα τρία Trocar υπερηβικά, διαµέτρου 5mm. ιαµέσου αυτών εισάγονται τα διάφορα εργαλεία καθώς επίσης και το ρύγχος της πλύσης και αναρρόφησης. Η συµφυσιόλυση, όπου υπάρχουν συµφύσεις, είναι το πρώτο βήµα αυτής της προσέγγισης και διενεργείται µε ψαλίδι, Laser CO 2 ή ψαλίδι υπε-

36 36 ρήχων. Για να αναγνωριστεί το τελικό τµήµα της σάλπιγγας γίνεται έγχυση διατραχηλικά κυανού του µεθυλενίου δια µέσου ενδοµητρικής λαβίδας. Στη συνέχεια το τελικό τµήµα της σάλπιγγας συλλαµβάνεται µε δύο ατραυµατικές λαβίδες ώστε να αναγνωριστεί το κέντρο του κλειστού στοµίου. Όταν αυτό επιτευχθεί διενεργείται µικρή τοµή µε ακίδα µονοπολικής διαθερµίας ισχύος 60 watt ή Laser CO 2 µε εστιασµένη τη φωτεινής κηλίδα και ισχύ 30watts. (Εικόνα 9) Μετά τη διάνοιξη γίνεται επισκόπηση του εσωτερικού της σάλπιγγας και σταδιοποίηση της υδροσάλπιγγας. Αν χρειαστεί αιµόσταση, αυτή γίνεται µε ιδιαίτερη προσοχή καυτηριάζοντας µόνο το αγγείο που αιµορραγεί µε πολύ λεπτή διπολική διαθερµία 25. Εικόνα 9. Λαπαροσκοπική σαλπιγγοστοµία. Στη συνέχεια µε διπολική διαθερµία χαµηλής ισχύος ή µε Laser CO 2 µε απεστιασµένη τη φωτεινή δέσµη(defocus mode) γίνεται εκστροφή των χειλέων µέσω συρρίκνωσης του ορογόνου της σάλπιγγας(flowering). Α- κολουθεί επιµελής έκπλυση της περιτοναϊκής κοιλότητας.(εικόνα 10)

37 37 Εικόνα 10. Λαπαροσκοπική σαλπιγγοστοµία (εκστροφή µε Laser CO 2 ). Λαπαροσκοπική σαλπιγγεκτοµή Οι αρχικοί χειρουργικοί χρόνοι της λαπαροσκοπικής σαλπιγγεκτοµής είναι παρόµοιοι µε αυτούς που περιγράφηκαν προηγουµένως. Η σαλπιγγεκτοµή µπορεί να εκτελεσθεί είτε µε κατεύθυνση από τον ισθµό προς τον κώδωνα είτε αντίστροφα όταν δεν είναι εφικτή η πρόσβαση στον ι- σθµό. Η λαβίδα σύλληψης τοποθετείται από το σύστοιχο trocar και ανα σηκώνεται το ισθµικό άκρο της σάλπιγγας ώστε να είναι προσβάσιµο από τη διπολική διαθερµία που εισάγεται από το άλλο trocar και προκαλεί την ηλεκτροκαυτηρίαση. ιενεργείται εκτοµή του αρχικού τµήµατος της σάλπιγγας µε ψαλίδι, Laser CO 2 ή ψαλίδι υπερήχων.(εικόνα 11) Στη συνέχεια εκτέµνεται το µεσοσαλπίγγιο µε κατεύθυνση παράλληλη µε τη σάλπιγγα. Η σάλπιγγα αποµακρύνεται από τη περιτοναϊκή κοιλότητα διαµέσου ενός trocar 10mm.

38 38 Εικόνα 11. Σχηµατική απεικόνιση λαπαροσκοπικής σαλπιγγεκτοµής. Εικόνα 12. Λαπαροσκοπική σαλπιγγεκτοµή

39 39 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΣΕ Υ ΡΟΣΑΛΠΙΓΓΕΣ Υπάρχουν ποικίλοι παράγοντες που επηρεάζουν το ποσοστό εµφύτευσης του γονιµοποιηµένου ωαρίου µετά την εξωσωµατική γονιµοποίηση. Ένας σηµαντικός παράγων, αδιευκρίνιστος ακόµη, είναι το περιβάλλον της κοιλότητος της µήτρας και ο µηχανισµός µε τον οποίο το υγρό της υδροσάλπιγγας διαταράσσει την υποδεκτικότητα του ενδοµητρίου. Ο Aboulghar 34 παρατήρησε ελαττωµένη ωοθηκική ανταπόκριση σε διέγερση των ωοθηκών µε γοναδοτροπίνες, ενώ η παρακέντηση των υ- δροσαλπίγγων πριν την εξωσωµατική γονιµοποίηση είχε καλύτερη απάντηση των ωοθηκών στη διέγερση. Ο Devoto 35 και οι συνεργάτες του προσδιόρισαν τις συγκεντρώσεις των υποδοχέων οιστραδιόλης και πρωτεϊνών στις υδροσάλπιγγες. Στη µελέτη αυτή απεδείχθη ότι υπάρχει σηµαντική ελάττωση των υποδοχέων Ε2 και P τόσο στο πυρήνα όσο και στο κυτταρόπλασµα σε υδροσάλπιγγες µε καταστροφή του σαλπιγγικού βλεννογόνου. Οι προτεινόµενοι µηχανισµοί µε τους οποίους η παρουσία υδροσάλπιγγας µπορεί να υπεισέρχεται στην ελάττωση της επιτυχίας εµφύτευσης είναι: α) η παλινδρόµηση του υγρού της υδροσάλπιγγας στη κοιλότητα της µήτρας 36, β) η ανεπανόρθωτη καταστροφή του ενδοµητρίου, συγχρόνως µε την οξεία φάση της φλεγµονής της σάλπιγγος 37, γ) η απελευθέρωση από την ενδοµητρική κοιλότητα κυτοκινών, προσταγλανδινών, λευκοτριενών και άλλων φλεγµονωδών στοιχείων κατευθείαν στο ενδοµήτριο ή δια µέσου της αιµατικής και λεµφικής κυκλοφορίας 38, δ) η διαταραχή της ιντεγκρίνης 39, ε) η καθυστερηµένη ανταπόκριση στην αύξηση παραγωγής της α-57-kda Heat-Stock πρωτείνης, η οποία οδηγεί σε αποβολές 40, ζ) η χρόνια ενδοµητρίτιδα, προκαλούµενη κυρίως από χλαµύδια. Έχει διαπιστωθεί ότι 41% των βιοψιών ενδοµητρίου από ασυµπτωµατικές γυναίκες µε πιθανό κίνδυνο φλεγµονής από χλαµύδια ήταν θετικές 41. Πιστεύεται ότι το υγρό της υδροσάλπιγγας µεταφέρεται κατευθείαν στην ενδοµητρική κοιλότητα επηρεάζοντας µε την τοξικότητά του το ενδοµήτριο και το έµβρυο. Πιθανολογείται ότι το υγρό των παθολογικών σαλπίγγων περιέχει µικροοργανισµούς, υπολείµµατα κατεστραµµένων κυττάρων, λεµφοκύτταρα και άλλες τοξικές ουσίες, η δε ροή του εντός της µήτρας επηρεάζει την εµφύτευση του γονιµοποιηµένου ωαρίου. Η υδροσάλπιγγα κατά κύριο λόγο πιθανώς να είναι αποτέλεσµα φλεγµονής από χλαµύδια. Με τον προσδιορισµό αντισωµάτων της ανοσοσφαιρίνης G (ΙgG) είναι δυνατόν να αναγνωρισθεί προηγούµενη φλεγ-

40 40 µονή από χλαµύδια σε µεγαλύτερο ποσοστό γυναικών µε βλάβες των σαλπίγγων, παρά σε ασθενείς µε στειρότητα άλλης αιτιολογίας. Οι Rowland και συν 42 παρατήρησαν ότι προηγηθείσα φλεγµονή µε χλαµύδια ελαττώνει το ποσοστό επιτυχίας της IVF µέχρι 50%. Ακόµη παρατηρήθηκε ότι γυναίκες µε ιστορικό φλεγµονής από χλαµύδια είχαν υψηλό ποσοστό αποβολών µετά την εξωσωµατική γονιµοποίηση. Οι Licciardi και συν 43 σε σύνολο 145 γυναικών οι οποίες υποβλήθηκαν σε IVF βρήκαν 20% ποσοστό αποβολών. Το 70% των γυναικών αυτών είχε IgG αντισώ- µατα έναντι των χλαµυδίων, συγκρινόµενο µε µόνο 23% των γυναικών µε επιτυχή κύηση µετά IVF/ET. Οι Shenk και οι συν 44 υποστηρίζουν ότι υπάρχει άµεση σχέση τοξικότητας του περιεχοµένου της υδροσάλπιγγας µε το έµβρυο. Οι συγγραφείς παρατήρησαν εκφυλισµένα στην ανάπτυξη τους έµβρυα σε ποσοστό 68%. Ο τρόπος µε τον οποίο πραγµατοποιείται αυτή η παρέµβαση δεν έχει διευκρινιστεί. Η τοξικότητα του υγρού της υδροσάλπιγγας έχει εκτι- µηθεί µε την έκθεση εµβρύων, επίµυων και ανθρώπινων, σε ανθρώπινο υγρό υδροσάλπιγγας µε ποικίλα αποτελέσµατα από τις καλλιέργειες. Πέντε από 8 µελέτες µε επίµυες περιέγραψαν εµβρυοτοξικότητα σε χαµηλές συγκεντρώσεις ανθρώπινου υδροσαλπιγγικού υγρού και 3 δυσµενή ανάπτυξη µόνο σε αδιάλυτο υγρό 45. ύο µελέτες µε ανθρώπινα έµβρυα δεν έδειξαν εµβρυοτοξικότητα, παρά µόνο 50% µείωση στο ρυθµό ανάπτυξης της βλαστοκύστης κατά την καλλιέργεια µε αδιάλυτο υγρό σε σχέση µε τις οµάδες ελέγχου 46, σε αντίθεση µε τους Granot και συν 47 που δεν παρατήρησαν κάποια µεταβολή στην ανάπτυξη της βλαστοκύστης. Πάντως δεν µπορεί να αποκλειστεί και η περίπτωση εµβρυοτοξικότητας σε µεµονωµένα περιστατικά. Μια µελέτη της επίδρασης της υδροσάλπιγγας στους γαµέτες και τη γονιµοποίηση µε τη χρήση 4 δειγµάτων ανθρώπινων υ- γρών υδροσάλπιγγας, έδειξε απευθείας τοξικότητα του ενός υγρού στο σπέρµα επίµυων σε καλλιέργεια µε 50% υπό διάλυση υγρό κατά την ε- νεργοποίηση 48. Η συµµετοχή των κυτοκινών στην εµβρυοτοξικότητα δεν είναι διευκρινισµένη. Οι Sung και συν 49 διετύπωσαν την υπόθεση ότι οι ιντερλευκίνες IL-1α, IL-1β, IL-8 και ο TNF-α µπορεί να δράσουν εµβρυοτοξικά, παρόλο που η σηµαντικότητα της IL-1β στην εµφύτευση είναι διαπιστωµένη. Αυτό πιθανώς εξηγείται µε την διαφορετικότητα του ρόλου των κυτοκινών στην εµφύτευση και την εµβρυϊκή ανάπτυξη κατά την διάρκεια του κύκλου από την παρουσία ή απουσία άλλων κυτοκινών ή αυξητικών παραγόντων. Οι Lessey και οι συν 39 µέτρησαν την β-ιντεγκρίνη µε ανοσοϊστοχηµικές µεθόδους από βιοψίες ενδοµητρίου σε γυναίκες µε υδροσάλπιγγες και βρήκαν σηµαντικά χαµηλά επίπεδα β-ιντεγκρίνης σε αντίθεση µε τις γυναίκες οι οποίες δεν είχαν υδροσάλπιγγες. Ακόµη απέδειξαν ότι σε γυναίκες οι οποίες υποβλήθηκαν σε χειρουργική αποκατάσταση των σαλ-

41 πίγγων οι ιντεγκρίνες επανήλθαν στα φυσιολογικά επίπεδα. Η γονιδιακή έκφραση και έκκριση κάποιων κυτοκινών και άλλων ουσιών κατά την διαδικασία της εµφύτευσης, η οποία επιδρά στην υποδεκτικότητα του ενδοµητρίου στο προς εµφύτευση έµβρυο, µπορεί να διαταραχθεί από την παρουσία του υγρού της υδροσάλπιγγας. Κάποιες µελέτες έχουν δείξει ότι η ιντεγκρίνη α v β 3 συνδέεται και ενεργοποιεί µεταλλοπρωτεϊνάσες στρώ- µατος και ενεργοποιητές πλασµινογόνου στο εξωκυττάριο στρώµα. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στην ιντεγκρίνη να δράσει τόσο ως υποδοχέας για το έµβρυο στο επιφανειακό επιθήλιο του ενδοµητρίου όσο και ως διεγέρτης της τροφοβλαστικής διείσδυσης 50. Σε ασθενείς µε υδροσάλπιγγα η έκφραση της ιντεγκρίνης α v β 3 µειώνεται κατά την περίοδο εµφύτευσης, παρέχοντας µια πιθανή εξήγηση για αποτυχία σύλληψης στην IVF 51. Κατόπιν χειρουργικής αποκατάστασης των υδροσαλπίγγων το 70% των ασθενών αυτής της µελέτης παρουσίασαν αυξηµένη έκφραση της ιντεγκρίνης αυτής. Επιπλέον, µια πειραµατική µελέτη έδειξε ότι αποκλεισµός της ενδοµήτριας ιντεγκρίνης α v β 3 επίµυων είχε ως αποτέλεσµα τη δυσµενή εµφύτευση 52. Η έκκριση εµβρυϊκής ιντερλευκίνης 1β φαίνεται να είναι η πρώτη απάντηση της βλαστοκύστης στο επιδεκτικό ενδοµήτριο, επάγοντας ένα δεύτερο κύµα κυτοκινών στο ενδοµήτριο 53. Με τη σύνδεση στους υποδοχείς τους οι κυτοκίνες προάγουν µοριακές µεταβολές στην έκφραση µορίων προσκόλλησης και αντι-προσκόλλησης, όπως η ιντεγκρίνη α v β 3, που είναι απαραίτητα για την προσκόλληση της βλαστοκύστης 54. Απουσία ή δυσλειτουργία του υποδοχέα IL-1 ή αποκλεισµός της πρόσβασης του υποδοχέα στο ενδοµήτριο, προκαλούµενη από την παρουσία αυξηµένης ποσότητας υγρού στην κοιλότητα, µπορεί να οδηγήσει σε ελάττωση του ποσοστού εµφύτευσης. Το υγρό της υδροσάλπιγγας µπορεί να προκαλέσει ελαττωµατική έκκριση µερικών ή όλων των κυτοκινών που µπορούν να διαδραµατίσουν κάποιο ρόλο στην εµφύτευση της βλαστοκύστης. Πάντως αξίζει να σηµειωθεί ότι κάποιες in-vitro µελέτες µε ανθρώπινες βλαστοκύστες έδειξαν λιγότερο αρνητικές ή ακόµη και θετικές επιδράσεις του ανθρώπινου υγρού της υδροσάλπιγγας συγκριτικά µε αυτές επίµυων, όπως η αύξηση της παραγωγής τροφο-µητρονεκτίνης (TUN) από ανθρώπινη κυτοτροφοβλάστη µε δοσο-εξαρτώµενη επίδραση του υγρού 55. Κατά τους Mansour και συν 36, Andersen και συν 56,57 και Sawin και συν 55, η παλινδρόµηση του υγρού της υδροσάλπιγγας στη µητρική κοιλότητα παρασύρει το έµβρυο εµποδίζοντας την εµφύτευση. Οι Sharara και McClamrock 58 παρατήρησαν ότι οι υδροσάλπιγγες διατείνονταν µε την ωοθηκική διέγερση, προκαλώντας έτσι παλινδρόµηση υγρού στη µητρική κοιλότητα η οποία σηµειωνόταν µετά τη χορήγηση ανθρώπινης χοριακής γοναδοτροπίνης (HCG). Οι Eytan και συν 59 έδειξαν ότι το υγρό της υδροσάλπιγγας προκαλεί µια βαθµιαία αύξηση της πίεσης, δηµιουρ- 41

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ ΤΕΙ ΠΑΤΡΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Γεράσιµος Π. Βανδώρος ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ Η µήτρα (εικόνα 1) είναι κοίλο µυώδες όργανο µήκους περίπου 8 cm που προέρχεται από την συνένωση

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘ. Α.

ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘ. Α. ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘ. Α. ΑΝΤΣΑΚΛΗΣ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Η ανικανότητα σύλληψης μετά από ένα χρόνο σεξουαλικών

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΝΟΜΑ ΜΑΘΗΤΗ-ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ:... 1. Το πιο κάτω σχεδιάγραμμα δείχνει ανθρώπινο σπερματοζωάριο.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΝΟΜΑ ΜΑΘΗΤΗ-ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ:... 1. Το πιο κάτω σχεδιάγραμμα δείχνει ανθρώπινο σπερματοζωάριο. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:... ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΠΑΤΗΡ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΙΣΑΑΚ ΤΜΗΜΑ:... ΑΡ. ΜΑΘΗΤΗ-ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ:... ΟΝΟΜΑ ΜΑΘΗΤΗ-ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ:... 1. Το πιο κάτω σχεδιάγραμμα δείχνει

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Dr. Μιχάλης Λαζανάκης M.R.C.O.G, C.C.S.T, Γυναικολόγος - Χειρουργός - Μαιευτήρας

Γράφει: Dr. Μιχάλης Λαζανάκης M.R.C.O.G, C.C.S.T, Γυναικολόγος - Χειρουργός - Μαιευτήρας Γράφει: Dr. Μιχάλης Λαζανάκης M.R.C.O.G, C.C.S.T, Γυναικολόγος - Χειρουργός - Μαιευτήρας Τί είναι η λαπαροσκόπηση; Λαπαροσκόπηση είναι μια χειρουργική μέθοδος η οποία μέσω μιάς μικρής «τρύπας» στην κοιλιά

Διαβάστε περισσότερα

12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ

12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ 12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η αναπαραγωγή είναι μία χαρακτηριστική λειτουργία, η μόνη που δεν είναι απαραίτητη για την επιβίωση του ίδιου του οργανισμού αλλά για τη διαιώνιση του είδους. Η αναπαραγωγή στον

Διαβάστε περισσότερα

«ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΕΝΑ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟ ΖΕΥΓΑΡΙ ΜΗΤΕΡΑ «ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ» ΤΖΕΦΕΡΑΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

«ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΕΝΑ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟ ΖΕΥΓΑΡΙ ΜΗΤΕΡΑ «ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ» ΤΖΕΦΕΡΑΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ «ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕ ΕΝΑ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟ ΖΕΥΓΑΡΙ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΕΓΕΡΣΗ ΤΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ» ΤΖΕΦΕΡΑΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ «ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ» ΜΗΤΕΡΑ Η εξέλιξη στην υπερηχογραφική τεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ

12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ 12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η αναπαραγωγή είναι μία χαρακτηριστική λειτουργία, η μόνη που δεν είναι απαραίτητη για την επιβίωση του ίδιου του οργανισμού αλλά για τη διαιώνιση του είδους. Η αναπαραγωγή στον

Διαβάστε περισσότερα

gr

gr ΟΡΙΣΜΟΣ - ΕΠΙ ΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Αδυναµία σύλληψης µετά από ένα έτος ελεύθερων επαφών. Αφορά το 10 15% όλων των ζευγαριών αναπαραγωγικής ηλικίας. Η συχνότητα της υπογονιµότητας εξαρτάται από την ηλικία της γυναίκας.

Διαβάστε περισσότερα

Γονιµοποίηση Κύηση - Γαλουχία

Γονιµοποίηση Κύηση - Γαλουχία Γονιµοποίηση Κύηση - Γαλουχία Γονιµοποίηση Για να επέλθει κύηση η συνουσία πρέπει να γίνει από 5 µέρες πριν την ωορρηξία µέχρι την ηµέρα της ωορρηξίας Χρόνος ζωής σπερµατοζωαρίων 5 µέρες Χρόνος ζωής ωαρίου

Διαβάστε περισσότερα

Αναπαραγωγική φυσιολογία στη γυναίκα

Αναπαραγωγική φυσιολογία στη γυναίκα Αναπαραγωγική φυσιολογία στη γυναίκα H παραγωγή του θηλυκού γαµέτη (ωαρίου) και η επακόλουθη απελευθέρωση του από την ωοθήκη (ωορρηξία ή ωοθυλακιορρηξία) είναι κυκλική. Το κυκλικό αυτό σχέδιο ισχύει ουσιαστικά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Δομή και λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος 1. Να ονομάσετε τις αριθμημένες δομές του παρακάτω σχήματος. Βλέπε εικ. 12.1 της σ. 219 του βιβλίου του μαθητή. 2. Να ενώσετε

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ματκάρης Τ. Μιλτιάδης, Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος

Γράφει: Ματκάρης Τ. Μιλτιάδης, Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος Γράφει: Ματκάρης Τ. Μιλτιάδης, Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος Πώς πρέπει να υπολογίζω τον κύκλο και την ωορρηξία μου; Ο κύκλος μιας γυναίκας μετριέται από την πρώτη μέρα της περιόδου της μέχρι την

Διαβάστε περισσότερα

Λέκτορας Εργαστήριο Ιστολογίας-Εµβρυολογίας

Λέκτορας Εργαστήριο Ιστολογίας-Εµβρυολογίας Πλακούντας Σοφία Χαβάκη Λέκτορας Εργαστήριο Ιστολογίας-Εµβρυολογίας Πλακούντας Προσωρινό και δυναµικό όργανο Λειτουργίες πλακούντα Μεταφορά ουσιών και αερίων: από µητέρα προς έµβρυο (θρεπτικές ουσίες,

Διαβάστε περισσότερα

Ωογένεση: σχηµατισµός του ωαρίου

Ωογένεση: σχηµατισµός του ωαρίου Ωογένεση: σχηµατισµός του ωαρίου Τα ωάρια όπως και τα σπερµατοζωάρια προέρχονται εµβρυολογικώς από αρχέγονα γεννητικά κύτταρα. Ο θηλυκός γαµέτης είναι το δευτερογενές ωοκύτταρο ή ωάριο: είναι το µόνο κύτταρο

Διαβάστε περισσότερα

1ο Εργαστήριο Ακτινολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ. Κεφάλαιο 3. Φυσιολογία του Θήλεος

1ο Εργαστήριο Ακτινολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ. Κεφάλαιο 3. Φυσιολογία του Θήλεος 1ο Εργαστήριο Ακτινολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ Απεικονιστική προσέγγιση των παθήσεων της γυναικείας πυέλου Κεφάλαιο 3 Φυσιολογία του Θήλεος Αριστείδης Αντωνίου, Αναπληρωτής Καθηγητής Ακτινολογίας Χάρις

Διαβάστε περισσότερα

Ονοματεπώνυμο ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΌ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ι

Ονοματεπώνυμο ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΌ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ι Ονοματεπώνυμο ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΌ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ι ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΤΡΑ 1. Να ταξινομήσετε τις παρακάτω έννοιες σε τέσσερις θεματικές ομάδες: Σπερματικός πόρος, σηραγγγώδη σώματα, λοβοί, σπερματικά

Διαβάστε περισσότερα

Αναπαραγωγή. Π.Παπαζαφείρη. 1. Εισαγωγή 2. Αναπαραγωγική φυσιολογία άρρενος 3. Αναπαραγωγική φυσιολογία θήλεος 4. Κύηση Εμβρυϊκή ανάπτυξη

Αναπαραγωγή. Π.Παπαζαφείρη. 1. Εισαγωγή 2. Αναπαραγωγική φυσιολογία άρρενος 3. Αναπαραγωγική φυσιολογία θήλεος 4. Κύηση Εμβρυϊκή ανάπτυξη ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ 43-44 / 30 Μαΐου 2018 Αναπαραγωγή Π.Παπαζαφείρη 1. Εισαγωγή 2. Αναπαραγωγική φυσιολογία άρρενος 3. Αναπαραγωγική φυσιολογία θήλεος 4. Κύηση Εμβρυϊκή ανάπτυξη 1. Γενικές λειτουργίες του

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ Α: ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΡΑ

ΜΕΡΟΣ Α: ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΡΑ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ 12 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ «ΑNAΠΑΡΑΓΩΓΗ-ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΜΕΡΟΣ Α: ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΡΑ Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 1. Ποιος είναι ο ρόλος της αναπαραγωγής και

Διαβάστε περισσότερα

Τµήµα Υπερήχων & Εµβρυοµητρικής Ιατρικής. Το θαύµα... της ζωής!

Τµήµα Υπερήχων & Εµβρυοµητρικής Ιατρικής. Το θαύµα... της ζωής! Τµήµα Υπερήχων & Εµβρυοµητρικής Ιατρικής Το θαύµα... της ζωής! Οι Υπέρηχοι Εγκυμοσύνης... Τμήμα Υπερήχων & Εμβρυομητρικής Ιατρικής Στο Τμήμα Υπερήχων & Εμβρυομητρικής Ιατρικής της ΡΕΑ Μαιευτικής Γυναικολογικής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ. 2. (α) Ποια μέρη του γεννητικού συστήματος του άνδρα δείχνουν οι αριθμοί 1-8 στο σχήμα;

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ. 2. (α) Ποια μέρη του γεννητικού συστήματος του άνδρα δείχνουν οι αριθμοί 1-8 στο σχήμα; ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ 1. (α) Τι αντιπροσωπεύουν οι αριθμοί 1-6 στο σχήμα; (β) Εξηγήστε τι είναι τα ωοθυλάκια και ποιος είναι ο ρόλος τους. (γ) Σε ποιο μέρος του γεννητικού συστήματος της γυναίκας αρχίζει η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Α. ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΡΡΕΝΟΣ

ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Α. ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΡΡΕΝΟΣ 1 ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Α. ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΡΡΕΝΟΣ Το γεννητικό σύστημα στον άνδρα παράγει τα γεννητικά κύτταρα( σπερματοζωάρια) και τις γεννητικές ορμόνες(τεστοστερόνη) Αποτελείται από τους όρχεις Επιδιδυμίδα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΜΣ Έρευνα στη Γυναικεία Αναπαραγωγή

ΠΜΣ Έρευνα στη Γυναικεία Αναπαραγωγή ΠΜΣ Έρευνα στη Γυναικεία Αναπαραγωγή Μεθοδολογία και πρακτικές εφαρμογές της έρευνας στην προεμφυτευτική διάγνωση Φαρμακολογία στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή Ορμονικά σχήματα Προετοιμασία IVF Χαράλαμπος

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΚΗΛΗ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΣΧΕΟΥ - ΥΔΡΟΚΗΛΗ - ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ - ΣΥΣΤΡΟΦΗ ΣΠΕΡΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΝΟΥ - ΚΥΣΤΗ ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΔΑΣ - ΣΠΕΡΜΑΤΟΚΥΣΤΗ - ΚΥΣΤΕΣ ΟΣΧΕΟΥ

ΥΔΡΟΚΗΛΗ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΣΧΕΟΥ - ΥΔΡΟΚΗΛΗ - ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ - ΣΥΣΤΡΟΦΗ ΣΠΕΡΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΝΟΥ - ΚΥΣΤΗ ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΔΑΣ - ΣΠΕΡΜΑΤΟΚΥΣΤΗ - ΚΥΣΤΕΣ ΟΣΧΕΟΥ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΣΧΕΟΥ - ΥΔΡΟΚΗΛΗ - ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ - ΣΥΣΤΡΟΦΗ ΣΠΕΡΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΝΟΥ - ΚΥΣΤΗ ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΔΑΣ - ΣΠΕΡΜΑΤΟΚΥΣΤΗ - ΚΥΣΤΕΣ ΟΣΧΕΟΥ ΥΔΡΟΚΗΛΗ Είναι η συλλογή υγρού μεταξύ των πετάλων του ιδίως ελυτροειδούς χιτώνα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ Γυναικεία Ορµονικά Προφίλ (για την αναπαραγωγική και περιεµµηνοπαυσιακή ηλικία) Οι ωοθήκες βρίσκονται στο δεξιό και αριστερό τµήµα της πυελική κοιλότητας, πλησίον της µήτρας και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΜΒΡΥΟΥ. Ζαρφτζιάν Μαριλένα Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Μακεδονίας

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΜΒΡΥΟΥ. Ζαρφτζιάν Μαριλένα Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Μακεδονίας ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΜΒΡΥΟΥ ΑΥΛΑΚΩΣΗ Αυλάκωση ονομάζεται η διαίρεση του ζυγωτού Η πρώτη μιτωτική διαίρεση σε 2 κύτταρα γίνεται 30 ώρες μετά τη γονιμοποίηση Ακολουθούν πολλές μιτωτικές διαιρέσεις και 5 7 μέρες

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογικά, µε την είσοδο του σπερµατοζωαρίου, το ωάριο υφίσταται µεταβολές (εµπόδιο στην πολυσπερµία), οι οποίες παρεµποδίζουν την περαιτέρω είσοδο

Φυσιολογικά, µε την είσοδο του σπερµατοζωαρίου, το ωάριο υφίσταται µεταβολές (εµπόδιο στην πολυσπερµία), οι οποίες παρεµποδίζουν την περαιτέρω είσοδο Γονιµοποίηση Φυσιολογική γονιµοποίηση Η γονιµοποίηση συνήθως γίνεται στην λήκυθο της σάλπιγγας. Είναι το αποτέλεσµα της συνένωσης ενός ωαρίου µε ένα σπερµατοζωάριο, που είναι απλοειδή κύτταρα µε 23 χρωµοσώµατα

Διαβάστε περισσότερα

Έκτοπος κύηση. Μαιευτήρας Γυναικολόγος,

Έκτοπος κύηση. Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Αρχόμενη κύηση Έκτοπος κύηση η Δημήτριος Ζυγούρης, MSc, PhD Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Επιστημονικός συνεργάτης ΕΜΓΕ Διάγνωση αρχόμενης κύησης Συμπτώματα 1. Αμηνόρροια Το πρώτο και πιο σημαντικό σύμπτωμα

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση του ζευγαριού που θέλει να τεκνοποιήσει

Διαχείριση του ζευγαριού που θέλει να τεκνοποιήσει Διαχείριση του ζευγαριού που θέλει να τεκνοποιήσει Υπογονιµότητα: αδυναµία σύλληψης µετά από 1 χρόνο ελεύθερων σεξουαλικών επαφών Ικανότητα σύλληψης/µήνα: ~20% 10-15% των ζευγαριών: πρόβληµα υπογονιµότητας

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 12. Α. ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΚΕΝΟΥ Συμπληρώστε σε κάθε κενό τη λέξη που ταιριάζει σωστά.

Κεφάλαιο 12. Α. ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΚΕΝΟΥ Συμπληρώστε σε κάθε κενό τη λέξη που ταιριάζει σωστά. Κεφάλαιο 12 Α. ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΚΕΝΟΥ Συμπληρώστε σε κάθε κενό τη λέξη που ταιριάζει σωστά. 1. Τα επιθηλιακά κύτταρα του τοιχώματος του ωοθυλακίου παράγουν 2. Ο ενδομήτριος κύκλος ελέγχεται ορμονικά από 3.

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΗΣΗΣ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΗΣΗΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΗΣΗΣ Πρόκειται για μία χειρουργική επέμβαση μικρής βαρύτητας, όταν είναι απλά διαγνωστική, η οποία επιτρέπει την άμεση εξέταση και τον πλήρη έλεγχο των εσωτερικών γεννητικών οργάνων της

Διαβάστε περισσότερα

Καρβελάς Φώτης Δ/ντής Χειρουργικής κλινικής «Άγιος Ανδρέας»

Καρβελάς Φώτης Δ/ντής Χειρουργικής κλινικής «Άγιος Ανδρέας» Καρβελάς Φώτης Δ/ντής Χειρουργικής κλινικής «Άγιος Ανδρέας» Όσο πιο προσεκτικοί, ήπιοι και ευγενικοί είναι οι χειρουργικοί χειρισμοί, τόσο λιγότερος είναι ο μετεγχειρητικός πόνος του ασθενούς, πιο σύντομη

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μευτήρας - Γυναικολόγος

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μευτήρας - Γυναικολόγος Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μευτήρας - Γυναικολόγος Ένα πέπλο μυστηρίου καλύπτει τη γυναικολογική πάθηση που λέγεται "ενδομητρίωση". Έχει δύσκολο όνομα, άγνωστη προέλευση, ποικιλία στη εμφάνιση και τη

Διαβάστε περισσότερα

Τα αναπαραγωγικά όργανα του άνδρα. Όρχεις

Τα αναπαραγωγικά όργανα του άνδρα. Όρχεις Τα αναπαραγωγικά όργανα του άνδρα Όρχεις Οι όρχεις είναι οι γεννητικοί αδένες του άνδρα. Είναι όργανα µε διπλή λειτουργία: η εξωκρινής λειτουργία είναι η παραγωγή σπερµατοζωαρίων και η ενδοκρινής είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας Α.Π.Θ.

ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας Α.Π.Θ. ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας Α.Π.Θ. Εµφύτευση του γονιµοποιηµένου ωαρίου (ζυγώτη) εκτός της κοιλότητας της µήτρας Σαλπιγγική ( 95% ) Ωοθηκική ( 2-4% ) Κοιλιακή Ενδοσυνδεσµική

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΖΩΩΝ. Αρχιτομία. Αγενής αναπαραγωγή. Παρατομία. Εκβλάστηση. Εγγενής αναπαραγωγή Διπλοφασικός κύκλος.

Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΖΩΩΝ. Αρχιτομία. Αγενής αναπαραγωγή. Παρατομία. Εκβλάστηση. Εγγενής αναπαραγωγή Διπλοφασικός κύκλος. Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΖΩΩΝ Αρχιτομία Αγενής αναπαραγωγή Παρατομία Εκβλάστηση Εγγενής αναπαραγωγή Απλοφασικός κύκλος Διπλοφασικός κύκλος Ισογαμία Ανισογαμία Ωογαμία Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Διαβάστε περισσότερα

emed.med.uoa.gr/eclass

emed.med.uoa.gr/eclass emed.med.uoa.gr/eclass Γεννητικό σύστημα θήλεος Το γεννητικό σύστημα αποτελείται από: εσωτερικά γεννητικά όργανα διφυείς ωοθήκες, διφυείς ωαγωγοί, μήτρα, κόλπος εξωτερικά γεννητικά όργανα εφήβαιο, αιδοίο

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΛΑΚΟΥΝΤΑΣ Ο σχηματισμός του πλακούντα Ο ώριμος πλακούντας Μακροσκοπικές αλλοιώσεις σε συνήθεις παθήσεις Αγάθη Κόνδη-Παφίτη,, Παθολογοανατόμος Email: akondi@med.uoa.gr Ο ΠΛΑΚΟΥΝΤΑΣ Είναι όργανο που αναπτύσσεται

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΒΑΣ. ΣΙΔΕΡΗΣ, ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 6, ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ 115 27, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ: 210 7777.654, FAX

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΒΑΣ. ΣΙΔΕΡΗΣ, ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 6, ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ 115 27, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ: 210 7777.654, FAX ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Μικροβιολογικό & Ερευνητικό Εργαστήριο Καθ έξιν Αποβολές Οι καθ 'έξιν αποβολές είναι μια ασθένεια σαφώς διακριτή από τη στειρότητα, και που ορίζεται ως δύο ή περισσότερες αποτυχημένες

Διαβάστε περισσότερα

ΓENNHTIKO ΣYΣTHMA ΘHΛEOΣ

ΓENNHTIKO ΣYΣTHMA ΘHΛEOΣ ΓENNHTIKO ΣYΣTHMA ΘHΛEOΣ Παράγει τους απλοειδείς γαµέτες δέχεται τους απλοειδείς γαµέτες άρρενος προσφέρει κατάλληλο περιβάλλον για την γονιµοποίηση προσφέρει κατάλληλο σωµατικό - ορµονικό περιβάλλον για

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, 26/04/2017 Αρ. Πρωτ.: 598. ΠΡΟΣ: 2η ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ & ΑΙΓΑΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΑΣΚΛΗΠΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ» ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ

Αθήνα, 26/04/2017 Αρ. Πρωτ.: 598. ΠΡΟΣ: 2η ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ & ΑΙΓΑΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΑΣΚΛΗΠΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ» ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ Αθήνα, 26/04/2017 Αρ. Πρωτ.: 598 ΠΡΟΣ: 2η ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ & ΑΙΓΑΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΑΣΚΛΗΠΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ» ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΥΠΟΨΙΝ: ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ Email: promithies@asklepieio.gr Κύριοι,

Διαβάστε περισσότερα

Τα οφέλη της λαπαροσκοπικής χολοκυστεκτομής στην πράξη - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Δευτέρα, 27 Δεκέμβριος :17

Τα οφέλη της λαπαροσκοπικής χολοκυστεκτομής στην πράξη - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Δευτέρα, 27 Δεκέμβριος :17 Απαντά ο κ. Θεμιστοκλής Ευκαρπίδης, Γενικός Χειρουργός Ίσως λίγοι από εμάς να είμαστε ενημερωμένοι για τη σπουδαία εργασία που εκτελεί στο σώμα μας, ένα από τα όργανα του, η χοληδόχος κύστη. Εκεί μέσα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ. Σχηµατική απεικόνιση της µεγάλης και της µικρής κυκλοφορίας

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ. Σχηµατική απεικόνιση της µεγάλης και της µικρής κυκλοφορίας ΤΕΙ ΠΑΤΡΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ Ι ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Γεράσιµος Π. Βανδώρος ΑΙΜΟΦΟΡΑ ΑΓΓΕΙΑ ΑΡΤΗΡΙΕΣ - ΦΛΕΒΕΣ - ΤΡΙΧΟΕΙ Η 1 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ Μεγάλη και µικρή κυκλοφορία Σχηµατική

Διαβάστε περισσότερα

ΟΥΡΟΠΟΙΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΟΥΡΟΠΟΙΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΥΡΟΠΟΙΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΕΝΙΚΑ: Αποτελείται από όργανα που παράγουν και αποβάλουν τα ουρά => απομακρύνονται άχρηστες και επιβλαβές ουσίες + ρυθμίζεται η ισορροπία

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών. Αιμορραγίες κατά την κύηση

Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών. Αιμορραγίες κατά την κύηση Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών Αιμορραγίες κατά την κύηση Επιδημιολογία Οι αιμορραγίες κατά την διάρκεια της κύησης διακρίνονται σε: αιμορραγίες

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΥΤΑ ΜΟΡΙΑ ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ

ΔΙΑΛΥΤΑ ΜΟΡΙΑ ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΚΛΙΝΙΚΟΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ: Δ/ΝΤΗΣ :ΚΑΘ. Α. ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΔΙΑΛΥΤΑ ΜΟΡΙΑ ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

www.cirse.org www.uterinefibroids.eu

www.cirse.org www.uterinefibroids.eu Εμβολισμός Ινομυωμάτων Μήτρας Ενημέρωση Ασθενών Επεμβατική Ακτινολογία: Η εναλλακτική σου στη χειρουργική www.cirse.org www.uterinefibroids.eu Cardiovascular and Interventional Radiological Society of

Διαβάστε περισσότερα

ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΗΣΗ Γ. Φ. ΓΚΡΙΜΠΙΖΗΣ Ι. Ν. ΜΠΟΝΤΗΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ. Θεσσαλονίκη 2008

ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΗΣΗ Γ. Φ. ΓΚΡΙΜΠΙΖΗΣ Ι. Ν. ΜΠΟΝΤΗΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ. Θεσσαλονίκη 2008 i Γ. Φ. ΓΚΡΙΜΠΙΖΗΣ Ι. Ν. ΜΠΟΝΤΗΣ ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΗΣΗ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ 2008 iii Γ. Φ. ΓΚΡΙΜΠΙΖΗΣ Ι. Ν. ΜΠΟΝΤΗΣ ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΗΣΗ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ - ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Ειδική έκδοση αναλυτικών πρακτικών του

Διαβάστε περισσότερα

εξελίσσεταιηανθρώπινηανθρώπινη ζωή

εξελίσσεταιηανθρώπινηανθρώπινη ζωή Πώςεξελίσσεται εξελίσσεταιηανθρώπινηανθρώπινη ζωή Ξεκινάµε ως ζυγωτό, δηλαδή, ως µονοκύτταρος οργανισµός µε διάµετρο περίπου ενός χιλιοστού, και ζυγίζουµε περίπου δεκαπέντε εκατοµµυριοστά του γραµµαρίου

Διαβάστε περισσότερα

Κυκλοφορικό Σύστηµα. Σοφία Χαβάκη. Λέκτορας

Κυκλοφορικό Σύστηµα. Σοφία Χαβάκη. Λέκτορας Κυκλοφορικό Σύστηµα Σοφία Χαβάκη Λέκτορας Εργαστήριο Ιστολογίας Εβρυολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ Κυκλοφορικό Σύστηµα Αιµοφόροκυκλοφορικό σύστηµα Λεµφoφόροκυκλοφορικό σύστηµα Αιµοφόρο Κυκλοφορικό Σύστηµα

Διαβάστε περισσότερα

15λεπτη Προετοιμασία του φοιτητή για την παρακολούθηση του μαθήματος νευροουρολογίας, γυναικολογικής ουρολογίας και ακράτειας ούρων.

15λεπτη Προετοιμασία του φοιτητή για την παρακολούθηση του μαθήματος νευροουρολογίας, γυναικολογικής ουρολογίας και ακράτειας ούρων. 15λεπτη Προετοιμασία του φοιτητή για την παρακολούθηση του μαθήματος νευροουρολογίας, γυναικολογικής ουρολογίας και ακράτειας ούρων. Η ουροδόχος κύστη δεν είναι απλά μία κοιλότητα η οποία γεμίζει απλά

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΛΠΑΚΤΣΙΔΟΥ ΒΑΚΙΑΝΗ ΜΑΧΗ

ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΛΠΑΚΤΣΙΔΟΥ ΒΑΚΙΑΝΗ ΜΑΧΗ ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΛΠΑΚΤΣΙΔΟΥ ΒΑΚΙΑΝΗ ΜΑΧΗ Ανωορρηκτικοί κύκλοι Εξωγενή οιστρογόνα Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών Παχυσαρκία Όγκοι ωοθηκών Εφηβία Παραγωγική ηλικία Κλιμακτήριο εμμηνόπαυση ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Αναπαραγωγικής Υγείας στην Προεφηβεία & Εφηβεία. Φλώρα Μπακοπούλου Παιδίατρος Εφηβικής Ιατρικής

Θέματα Αναπαραγωγικής Υγείας στην Προεφηβεία & Εφηβεία. Φλώρα Μπακοπούλου Παιδίατρος Εφηβικής Ιατρικής Θέματα Αναπαραγωγικής Υγείας στην Προεφηβεία & Εφηβεία Φλώρα Μπακοπούλου Παιδίατρος Εφηβικής Ιατρικής Ενήβωση - Εφηβεία Puberty - Adolescence Puberty vs. Adolescence Ενήβωση vs. Εφηβεία 12-15 y 12- >>15

Διαβάστε περισσότερα

Ενδοκρινολογία Αναπαραγωγής Υπογονιµότητα Αντισύλληψη

Ενδοκρινολογία Αναπαραγωγής Υπογονιµότητα Αντισύλληψη Μονάδα Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Α Μαιευτική Γυναικολογική Κλινική Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Ενδοκρινολογία Αναπαραγωγής Υπογονιµότητα Αντισύλληψη Δηµήτριος Γ. Γουλής Αναπληρωτής καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

VATS VATS ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΤΟΜΟΣ ΒΧ ΛΑΙΚΟ V=VINTEO A=ASSISTED T=THORACIC S=SURGERY ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ VATS ΕΠΙΚ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΧΕΙΡ. ΘΩΡΑΚΟΣ ΘΩΡΑΚΟΣΚΟΠΗΣΗ ΘΩΡΑΚΟΣΚΟΠΗΣΗ

VATS VATS ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΤΟΜΟΣ ΒΧ ΛΑΙΚΟ V=VINTEO A=ASSISTED T=THORACIC S=SURGERY ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ VATS ΕΠΙΚ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΧΕΙΡ. ΘΩΡΑΚΟΣ ΘΩΡΑΚΟΣΚΟΠΗΣΗ ΘΩΡΑΚΟΣΚΟΠΗΣΗ VATS ΘΩΡΑΚΟΣΚΟΠΗΣΗ ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΤΟΜΟΣ ΕΠΙΚ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΧΕΙΡ. ΘΩΡΑΚΟΣ ΒΧ ΛΑΙΚΟ 1 VATS ΘΩΡΑΚΟΣΚΟΠΗΣΗ V=VINTEO A=ASSISTED T=THORACIC S=SURGERY ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ VATS 1 1922 CHRISTIAN JACOBEOUS χρησιμοποιώντας τοπική αναισθησία

Διαβάστε περισσότερα

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΕΝ ΟΜΗΤΡΙΟΥ

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΕΝ ΟΜΗΤΡΙΟΥ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΕΝ ΟΜΗΤΡΙΟΥ Κ. ΣΥΚΙΩΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Γ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗΣ-ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ - ΟΓΚΟΛΟΓΟΣ Η ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ του καρκίνου του

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΑ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΚΠΑ ΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ STRESS ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΕΓΑΛΟΥ ΥΨΟΜΕΤΡΟΥ Η ατμοσφαιρική

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος ΕΝ ΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ κλάδος της ιατρικής ο οποίος ασχολείται µε τις ασθένειες του ενδοκρινολογικού συστήµατος. το ενδοκρινολογικό σύστηµα αποτελείται

Διαβάστε περισσότερα

Υπογονιμότητα Δημήτριος Γ. Γουλής

Υπογονιμότητα Δημήτριος Γ. Γουλής Μονάδα Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Α Μαιευτική Γυναικολογική Κλινική Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Υπογονιμότητα Δημήτριος Γ. Γουλής Αναπληρωτής καθηγητής Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Αριστοτέλειο

Διαβάστε περισσότερα

ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΗΣΗ Γ. Φ. ΓΚΡΙΜΠΙΖΗΣ Β. Κ. ΤΑΡΛΑΤΖΗΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ. Θεσσαλονίκη 2009

ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΗΣΗ Γ. Φ. ΓΚΡΙΜΠΙΖΗΣ Β. Κ. ΤΑΡΛΑΤΖΗΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ. Θεσσαλονίκη 2009 i Γ. Φ. ΓΚΡΙΜΠΙΖΗΣ Β. Κ. ΤΑΡΛΑΤΖΗΣ ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΗΣΗ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ 2009 iii Γ. Φ. ΓΚΡΙΜΠΙΖΗΣ Β. Κ. ΤΑΡΛΑΤΖΗΣ ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΗΣΗ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ - ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Ειδική έκδοση του 5ου Σεμιναρίου

Διαβάστε περισσότερα

Ι) ΗΠΑΤΕΚΤΟΜΗ ΓΙΑ ΕΝ ΟΗΠΑΤΙΚΟ ΧΟΛΑΓΓΕΙΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ: ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ:

Ι) ΗΠΑΤΕΚΤΟΜΗ ΓΙΑ ΕΝ ΟΗΠΑΤΙΚΟ ΧΟΛΑΓΓΕΙΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ: ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ: ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΕΚΤΟΜΗΣ ΧΟΛΑΓΓΕΙΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΟΣ Β. Τζιούφα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Εργαστηρίου Παθολογικής Ανατοµικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Ι) ΗΠΑΤΕΚΤΟΜΗ ΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους

Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους Γιώργος Αμπατζίδης Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ακαδημαϊκό έτος 2016-17 Στο προηγούμενο μάθημα Πεπτικό σύστημα Αναπνευστικό

Διαβάστε περισσότερα

Επιμέλεια: Μυρσίνη Κουλούκουσα Αν. Καθηγήτρια. emed.med.uoa.gr/eclass

Επιμέλεια: Μυρσίνη Κουλούκουσα Αν. Καθηγήτρια. emed.med.uoa.gr/eclass ) Επιμέλεια: Μυρσίνη Κουλούκουσα Αν. Καθηγήτρια emed.med.uoa.gr/eclass Εμβρυολογία Πρώιμη εμβρυική περίοδος- Αναφέρεται στη μελέτη της ανάπτυξης ενός οργανισμού από τη γονιμοποίηση του ωοκυττάρου-στάδιο

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι το γλαύκωμα;

Τι είναι το γλαύκωμα; Τι είναι το γλαύκωμα; Το γλαύκωμα περιλαμβάνει μια ομάδα παθήσεων που βλάπτουν το οπτικό νεύρο, προκαλώντας διαταραχές όρασης, οι οποίες, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, μπορούν να εξελιχθούν και να επιφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Αθήνα, 20/05/2015 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 13 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαιευτικής Γυναικολογίας στο Βόλο, 28-31 Μαΐου 2015 Στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης ιατρικής εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΚΕΦΑΛΟΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ

ΥΔΡΟΚΕΦΑΛΟΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΥΔΡΟΚΕΦΑΛΟΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ Τι είναι ο υδροκέφαλος παθολογική αύξηση της ποσότητας εγκεφαλονωτιαίου υγρού εντός της κρανιακής κοιλότητας που αντανακλά σε αύξηση των διαστάσεων των κοιλιών του εγκεφάλου. Η

Διαβάστε περισσότερα

Κύτταρα πολυκύτταρων οργανισμών

Κύτταρα πολυκύτταρων οργανισμών Μίτωση - Μείωση Τα ευκαρυωτικά κύτταρα διαιρούνται με δύο τρόπους: τη μίτωση και τη μείωση. Η Μίτωση είναι ο τύπος της κυτταρικής διαίρεσης που από ένα πατρικό κύτταρο καταλήγει σε δύο γενετικά πανομοιότυπα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Γενική Ιατρική Διερεύνηση υπογονιμότητας Υπεύθυνη μαθήματος: Επίκ. Καθηγήτρια Α. Τατσιώνη Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Φλεγμονή. Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ

Φλεγμονή. Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Φλεγμονή Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Μη ειδική ανοσολογική άμυνα ΑΝΑΤΟΜΙΚΟΙ ΦΡΑΓΜΟΙ Φυσικοί: δέρμα, βλεννογόνοι, βλέννα, βήχας Χημικοί: λυσοζύμη, αντιμικροβιακά

Διαβάστε περισσότερα

Μυρσίνη Κουλούκουσα Αν. Καθηγήτρια emed.med.uoa.gr/eclass

Μυρσίνη Κουλούκουσα Αν. Καθηγήτρια emed.med.uoa.gr/eclass Μυρσίνη Κουλούκουσα Αν. Καθηγήτρια emed.med.uoa.gr/eclass 1η εβδομάδα ζυγώτης αυλάκωση μορίδιο έσω κυτταρική μάζα+έξω κυτταρική μάζα βλαστοκύστη εμβρυοβλάστη + τροφοβλάστη αυλάκωση=σειρά μιτωτικών διαιρέσεων

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Χάρης Χηνιάδης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος, τ. Επιμελητής Μονάδας Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Παν/κού Νοσοκομείου St Bart's, London

Γράφει: Χάρης Χηνιάδης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος, τ. Επιμελητής Μονάδας Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Παν/κού Νοσοκομείου St Bart's, London Γράφει: Χάρης Χηνιάδης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος, τ. Επιμελητής Μονάδας Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Παν/κού Νοσοκομείου St Bart's, London Στη διαδικασία της τεχνητής γονιμοποίησης (IVF) μεταφέρονται

Διαβάστε περισσότερα

Κατάψυξη ωαρίων (eggfreezing) η επιστηµονική επιλογή της σύγχρονης εργαζόµενης γυναίκας. Όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα

Κατάψυξη ωαρίων (eggfreezing) η επιστηµονική επιλογή της σύγχρονης εργαζόµενης γυναίκας. Όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα Κατάψυξη ωαρίων (eggfreezing) η επιστηµονική επιλογή της σύγχρονης εργαζόµενης γυναίκας Όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα Κατάψυξη ωαρίων (eggfreezing) Οι σύγχρονες συνθήκες ζωής, µε τους γρήγορους εργασιακούς

Διαβάστε περισσότερα

Φυσικές Μέθοδοι (α) Αποχή (μόνιμη ή περιοδική) (β) Διακεκομμένη συνουσία (αποτράβηγμα)

Φυσικές Μέθοδοι (α) Αποχή (μόνιμη ή περιοδική) (β) Διακεκομμένη συνουσία (αποτράβηγμα) ΣΧΟΙΝΑ ΧΑΡΑ Α4 Φυσικές Μέθοδοι (α) Αποχή (μόνιμη ή περιοδική) (β) Διακεκομμένη συνουσία (αποτράβηγμα) II. Τεχνικές Μέθοδοι (α) Μέθοδοι Φραγμού (β) Ενδομήτριο Σπείραμα (γ) Ορμονική Αντισύλληψη (δ) Στείρωση

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις θεωρίας. 1ο Κεφάλαιο Από το κύτταρο στον οργανισμό

Ερωτήσεις θεωρίας. 1ο Κεφάλαιο Από το κύτταρο στον οργανισμό Ερωτήσεις θεωρίας 1ο Κεφάλαιο Από το κύτταρο στον οργανισμό 1. Ποια είναι τα βασικά είδη ιστών του ανθρώπινου οργανισμού; Τα βασικά είδη ιστών του ανθρώπινου οργανισμού είναι ο επιθηλιακός, ο μυικός, ο

Διαβάστε περισσότερα

Μετωπιαίο, Σφηνοειδές, Ηθμοειδές, Δακρυϊκό, Άνω γνάθος, Ζυγωματικό, Υπερώιο

Μετωπιαίο, Σφηνοειδές, Ηθμοειδές, Δακρυϊκό, Άνω γνάθος, Ζυγωματικό, Υπερώιο Μετωπιαίο, Σφηνοειδές, Ηθμοειδές, Δακρυϊκό, Άνω γνάθος, Ζυγωματικό, Υπερώιο Οφρύς Βλέφαρα Βλεφαρίδες Βλεφαρικοί και Σμηγματογόνοι αδένες των βλεφάρων Ανελκτήρας μυς του άνω βλεφάρου Σφιγκτήρας μυς των

Διαβάστε περισσότερα

Αντντυλληπχικές Μέθοδοι ΑΓΟΓΗ ^ΥΓΕΙΑΣ

Αντντυλληπχικές Μέθοδοι ΑΓΟΓΗ ^ΥΓΕΙΑΣ Αντντυλληπχικές Μέθοδοι ΑΓΟΓΗ ^ΥΓΕΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΑΘΗΝΑ 2003 «ί.. ί ι Ά. 1 : 4 ί. 4 Α ντισύλληψ η είναι η παρεμπόδιση μιας α νεπιθύμητης εγκυμ οσύνης, η διαφύλαξη τη ς γονιμότητας και

Διαβάστε περισσότερα

Νικόλαος Δ. Βραχνής. και Εμβρυομητρικής. Αρεταίειο Νοσοκομείο

Νικόλαος Δ. Βραχνής. και Εμβρυομητρικής. Αρεταίειο Νοσοκομείο Υπερηχογραφικά καθοδηγούμενος επεμβατικός έλεγχος στη Μαιευτική Νικόλαος Δ. Βραχνής Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας και Εμβρυομητρικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Αρεταίειο Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ:

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ 1.1. Εισαγωγή Ο ζωντανός οργανισµός έχει την ικανότητα να αντιδρά σε µεταβολές που συµβαίνουν στο περιβάλλον και στο εσωτερικό του. Οι µεταβολές αυτές ονοµάζονται

Διαβάστε περισσότερα

Θοδωρής Μπεχλιβάνης Αναστασία Συμεωνίδου Κατερίνα Παπά

Θοδωρής Μπεχλιβάνης Αναστασία Συμεωνίδου Κατερίνα Παπά Θοδωρής Μπεχλιβάνης Αναστασία Συμεωνίδου Κατερίνα Παπά έχει σχήμα πεπλατυσμένης σφαίρας Η διάμετρος, στον ενήλικα, είναι περίπου 2,5 cm Αποτελείται από τρεις χιτώνες, το σκληρό, το χοριοειδή και τον αμφιβληστροειδή.

Διαβάστε περισσότερα

18. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ

18. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ 18. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι η συχνότερη μορφή γυναικολογικού καρκίνου στις ΗΠΑ ( 6% όλων των νεοδιαγνωσθέντων καρκίνων στις γυναίκες). Η πρόγνωση είναι σχετικά καλή καθώς

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΊΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΙΣΧΙΟΥ

ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΊΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΙΣΧΙΟΥ ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΊΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΙΣΧΙΟΥ Του Δρ. Κωνσταντίνου Δ. Στρατηγού Δ/ντού Ορθοπαιδικής Επανορθωτικής Χειρουργικής

Διαβάστε περισσότερα

Παθολογία Σαλπίγγων. Ηβη Αρβανίτη

Παθολογία Σαλπίγγων. Ηβη Αρβανίτη Παθολογία Σαλπίγγων Ηβη Αρβανίτη Κακοήθεις Επιθηλιακοί Όγκοι Πρωτοπαθές καρκίνωμα ο όγκος πρέπει να βρίσκεται μέσα στον αυλό ή στο κωδωνικό άκρο η μήτρα και η ωοθήκη ή να μην έχουν όγκο ή να είναι ξεκάθαρα

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΙ Ως προς τη µορφή και τη λειτουργία τους. Κυτταρική διαφοροποίηση.

ΙΣΤΟΙ Ως προς τη µορφή και τη λειτουργία τους. Κυτταρική διαφοροποίηση. ΙΣΤΟΙ 1. Τα κύτταρα που αποτελούν τον οργανισµό µας, διακρίνονται σε διάφορους τύπους, παρά το γεγονός ότι όλα, τελικώς, προέρχονται από το ζυγωτό, δηλαδή το πρώτο κύτταρο µε το οποίο ξεκίνησε η ζωή µας.

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΔΡΑΗ ΣΗ ΕΓΚΤΜΟΤΝΗ ΣΗΝ ΚΑΣΑΣΑΗ ΣΩΝ ΠΕΡΙΟΔΟΝΣΙΚΩΝ ΙΣΩΝ

Η ΕΠΙΔΡΑΗ ΣΗ ΕΓΚΤΜΟΤΝΗ ΣΗΝ ΚΑΣΑΣΑΗ ΣΩΝ ΠΕΡΙΟΔΟΝΣΙΚΩΝ ΙΣΩΝ 10 ο σνέδριο Φοιηηηών Οδονηιαηρικής τολής Πανεπιζηημίοσ Αθηνών ΓΝΩΣΙΚΟ ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΟ ΠΕΡΙΟΔΟΝΣΟΛΟΓΙΑ Η ΕΠΙΔΡΑΗ ΣΗ ΕΓΚΤΜΟΤΝΗ ΣΗΝ ΚΑΣΑΣΑΗ ΣΩΝ ΠΕΡΙΟΔΟΝΣΙΚΩΝ ΙΣΩΝ σμμεηέτονηες: Λαμπροπούλοσ Ν. Οσρανία* Παπαγεωργίοσ

Διαβάστε περισσότερα

Στο Εργαστήριο Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής προσφέρονται διαγνωστικές εξετάσεις που σχετίζονται με την ανδρική υπογονιμυπογονημότηταότητα όπως:

Στο Εργαστήριο Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής προσφέρονται διαγνωστικές εξετάσεις που σχετίζονται με την ανδρική υπογονιμυπογονημότηταότητα όπως: Σ. Κονιδάρης Αν. Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας Στ. Μπάκα Επ. Καθηγήτρια Βιοπαθολογίας Π. Βάκας Επ. Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας Δ. Τζανακάκη Κλινική Εμβρυολόγος Στο Τμήμα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση

Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση Η προγεννητική διάγνωση Ενδείξεις: -Προχωρημένη ηλικία μητέρας (πιο συχνό: σύνδρομο Down) -Προγενέστερο παιδί με de novo χρωμοσωμική ανωμαλία -Ύπαρξη

Διαβάστε περισσότερα

H ΠΡΟΣΑΥΞΗΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ (ΜΤ) ΣΤΗ ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΠΡΩΙΜΟ ΔΙΗΘΗΤΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΜΗΤΡΑΣ

H ΠΡΟΣΑΥΞΗΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ (ΜΤ) ΣΤΗ ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΠΡΩΙΜΟ ΔΙΗΘΗΤΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΜΗΤΡΑΣ H ΠΡΟΣΑΥΞΗΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ (ΜΤ) ΣΤΗ ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΠΡΩΙΜΟ ΔΙΗΘΗΤΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΜΗΤΡΑΣ Μπουργιώτη Χάρις 1, Χατούπης Κωνσταντίνος 1, Αντωνίου Αριστείδης 1, Ροδολάκης

Διαβάστε περισσότερα

Εμβρυολογία, ανατομεία, ιστολογία νεφρού

Εμβρυολογία, ανατομεία, ιστολογία νεφρού Εμβρυολογία, ανατομεία, ιστολογία νεφρού Τα νεφρά αναπτύσσονται από αμφοτερόπλευρες μάζες ενδιαμέσου μεσοδέρματος νεφρογενείς πτυχές 3-4 εβδομάδα πρόνεφρος μεσόνεφρος μετάνεφρος δημιουργία νεφρών μετάνεφρος

Διαβάστε περισσότερα

5. ΠΕΡΙΝΕΟΤΟΜΙΑ ΡΗΞΕΙΣ ΠΕΡΙΝΕΟΥ

5. ΠΕΡΙΝΕΟΤΟΜΙΑ ΡΗΞΕΙΣ ΠΕΡΙΝΕΟΥ ΠΕΡΙΝΕΟΤΟΜΙΑ Η περινεοτομία είναι μια από τις πιο συνήθεις παρεμβάσεις στη μαιευτική. Ιστορικά ο σκοπός αυτής της διαδικασίας είναι η διευκόλυνση του 2ου σταδίου του τοκετού, με απώτερο στόχο τη βελτίωση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΚΩΛΕΤΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΠΑΛΟΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙ ΗΣ ΜΑΡΙΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΒΛΑΧΟΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΙΑ ΜΗΤΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

SurgiLife SURGILIFE Ε.Π.Ε. ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΑ ΥΛΙΚΑ

SurgiLife SURGILIFE Ε.Π.Ε. ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΑ ΥΛΙΚΑ SurgiLife SURGILIFE Ε.Π.Ε. ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙΑ-ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ: Σαρανταπόρου 15, Αθήνα Τ.Κ.111-44, ΕΔΡΑ: Δροσίνη 2, Αθήνα Τ.Κ.111-41 Tηλ.: 210.21.16.291 Fax: 210.21.16.292 e-mail: surgilife@surgilife.gr

Διαβάστε περισσότερα

Πρόκληση ωορρηξίας. Νεοκλής Α. Γεωργόπουλος. Επίκουρος Καθηγητής Ενδοκρινολογίας. Μαιευτικής-Γυναικολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Πατρών

Πρόκληση ωορρηξίας. Νεοκλής Α. Γεωργόπουλος. Επίκουρος Καθηγητής Ενδοκρινολογίας. Μαιευτικής-Γυναικολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Πατρών Πρόκληση ωορρηξίας Κριτήρια επιλογής ασθενών Νεοκλής Α. Γεωργόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Μαιευτικής-Γυναικολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Πατρών Ερωτηματολόγιο πρόκλησης ωορρηξίας

Διαβάστε περισσότερα

Χωρίς ενδιάμεση τελειόμηνη κύηση ζώντος νεογνού

Χωρίς ενδιάμεση τελειόμηνη κύηση ζώντος νεογνού Υπογονιμότητα: Η αδυναμία επίτευξης τελειόμηνης κύησης ζώντος νεογνού, μετά από «εύλογο» χρονικό διάστημα (reasonable time) σεξουαλικών επαφών χωρίς αντισυλληπτική προστασία Reasonable time? 12 μήνες (WHO)

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία α λυκείου. Στις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις να συμπληρώσετε τα κενά με τη σωστή λέξη ή φράση.

Βιολογία α λυκείου. Στις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις να συμπληρώσετε τα κενά με τη σωστή λέξη ή φράση. Στις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις να συμπληρώσετε τα κενά με τη σωστή λέξη ή φράση. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο 1. Συγκρίνοντας τα κύτταρα του επιθηλιακού ιστού με τα κύτταρα του νευρικού ιστού, αυτά μεταξύ τους μοιάζουν..

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Γονιμοποίηση αναγνώριση και συνένωση ωαρίου-σπερματοζωαρίου φραγμός στην πολυσπερμία μετα μετ βολική ενεργο ενεργο ο π ίηση

Γονιμοποίηση αναγνώριση και συνένωση ωαρίου-σπερματοζωαρίου φραγμός στην πολυσπερμία μετα μετ βολική ενεργο ενεργο ο π ίηση Γονιμοποίηση αναγνώριση και συνένωση ωαρίου-σπερματοζωαρίου φραγμός στην πολυσπερμία μεταβολική ενεργοποίηση του αυγού ανακατατάξεις στα συστατικά του αυγού σχηματισμός του διπλοειδή πυρήνα του ζυγωτού

Διαβάστε περισσότερα

Γαμετογένεση. Καθορισμός φύλου (όρχεις ς ή ωοθήκες) Πρόφαση Ι μείωσης Γαμετικά κύτταρα Γονάδα (μιτώσεις) έσμευση Έμβρυο. Θηλαστικά, Αμφίβια, ιχθύες

Γαμετογένεση. Καθορισμός φύλου (όρχεις ς ή ωοθήκες) Πρόφαση Ι μείωσης Γαμετικά κύτταρα Γονάδα (μιτώσεις) έσμευση Έμβρυο. Θηλαστικά, Αμφίβια, ιχθύες Γαμετογένεση Γαμετογένεση Καθορισμός φύλου (όρχεις ς ή ωοθήκες) G1 Σπερματογένεση Πρόφαση Ι μείωσης Γαμετικά κύτταρα Γονάδα (μιτώσεις) έσμευση Έμβρυο Ολοκλήρωση μείωσης Ι Γονιμοποίηση-ολοκλήρωση η η μείωσης

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή διερεύνηση υπογονιμότητας στις γυναίκες

Εργαστηριακή διερεύνηση υπογονιμότητας στις γυναίκες Εργαστηριακή διερεύνηση υπογονιμότητας στις γυναίκες Δημήτριος Ρίζος Αναπληρωτής Καθηγητής Κλινικής Χημείας Υπεύθυνος Ορμονολογικού Εργαστηρίου, Αρεταίειο Νοσοκομείο Περίληψη παρουσίασης Προϋποθέσεις γυναικείας

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχειώδεις παθολογικές μεταβολές του Γεννητικού Συστήματος

Στοιχειώδεις παθολογικές μεταβολές του Γεννητικού Συστήματος Στοιχειώδεις παθολογικές μεταβολές του Γεννητικού Συστήματος του Θήλεος ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Προσοχή: Οι παρουσιάσεις μαθημάτων αποτελούν βοήθημα παρακολούθησης των παραδόσεων

Διαβάστε περισσότερα