Το αληθινό παραμύθι της βίας

Transcript

1 ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΛΟΥΡΙΩΤΙΣΣΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 21/5/2013 ΤΑΞΗ: Β ΧΡΟΝΟΣ: 2.30 ΩΡΕΣ ΩΡΑ: Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από τέσσερα (4) μέρη και εννέα (9) σελίδες. Να απαντήσετε σε όλα τα ερωτήματα. Απαγορεύεται η χρήση διορθωτικού υλικού. ΜΕΡΟΣ Α : ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (ΜΟΝΑΔΕΣ 20) Το αληθινό παραμύθι της βίας Η εκφοβιστική και επιθετική συμπεριφορά παιδιών εναντίον συμμαθητών τους είναι ένα πολύμορφο και πολυδιάστατο φαινόμενο, η έκταση και η σοβαρότητα του οποίου δύσκολα αναγνωρίζονται. Κυρίως επειδή τα θύματα φοβούνται να το εξομολογηθούν, οι δάσκαλοι δυσκολεύονται να το χειριστούν και τα σχολεία διστάζουν να το παραδεχτούν λόγω του αρνητικού αντίκτυπου που θα έχει στην εικόνα και στη φήμη τους. Η σχολική βία εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους. Ξεκινάει από κοροϊδευτικές παρατηρήσεις, προσβλητικές εκφράσεις, διασπορά ψιθύρων με στόχο το στιγματισμό και αποκλεισμό του θύματος από σχολικές παρέες, κλιμακώνεται με την καταστροφή ή κλοπή αντικειμένων ιδιοκτησίας του, συχνά εκτρέπεται σε σωματική βία. Στην αρχή απλά σπρωξίματα και στη συνέχεια ακραίες μορφές επιθετικότητας. Η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει να γίνεται ο εκφοβισμός διαδικτυακά ή με μηνύματα σε κινητά τηλέφωνα. Σκηνές βίας βιντεοσκοπούνται και διανέμονται ευρύτατα, καθιστώντας την εμπειρία ακόμη πιο επώδυνη για τα θύματα και οδηγώντας τα ακόμη και στην αυτοκτονία. Είναι σφάλμα να πιστεύουμε ότι το φαινόμενο ξεκινάει και σταματάει στα σχολεία. Έχει βαθιές ρίζες και μακροπρόθεσμα καταστρεπτικές για την κοινωνία συνέπειες. Οι συμπεριφορές παγιώνονται και επαναλαμβάνονται στην οικογένεια, στο στρατό, στον εργασιακό 1

2 χώρο. Εγκληματολογικές έρευνες δείχνουν ότι το επιθετικό παιδί στο σχολείο είναι ο αυριανός άντρας που θα κακοποιεί τη σύζυγό του. Αλλά και οι θύτες, σύμφωνα με έρευνες του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου, είναι πολλές φορές θύματα σωματικής τιμωρίας, οικογενειακής βίας και βλαπτικών επιρροών της τηλεόρασης. Τα σχολεία πρέπει να ξεκινάνε όχι με την υπόθεση ότι είναι απίθανο να συμβαίνουν τέτοια περιστατικά στους χώρους τους, αλλά αντίθετα ότι είναι πολύ πιθανόν και να καταστρώνουν εμπεριστατωμένα σχέδια πρόληψης και αντιμετώπισης του προβλήματος. Το θέμα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων στην τάξη, οι σχολικές βιβλιοθήκες να εφοδιάζονται με παιδικά βιβλία σχετικού περιεχομένου, οι διάδρομοι, οι αυλές και οι δυσπρόσιτοι χώροι να επιτηρούνται τακτικά και οι μαθητές να ενθαρρύνονται να εκμυστηρεύονται στους διδάσκοντες τα παράπονά τους, πράγμα το οποίο βέβαια προϋποθέτει σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Μια τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης και η δημοσιοποίησή της θα βοηθούσε αρκετά. Kαλό θα είναι ο γονιός να ρωτάει το παιδί του πώς του φέρονται οι συμμαθητές του, ιδίως αν το παιδί βρίσκει δικαιολογίες για να μην πηγαίνει στο σχολείο, παραπονιέται συχνά ότι είναι άρρωστο τα πρωινά, κάνει σκασιαρχείο, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στη μελέτη, επιστρέφει από το σχολείο με γρατσουνιές, μελανιές, ρούχα σκισμένα ή βιβλία κατεστραμμένα, κλείνεται στον εαυτό του, αρχίζει να ψευδίζει, δεν έχει όρεξη για φαγητό, ζητάει παραπάνω χαρτζιλίκι, αρχίζει να κλέβει, φέρεται με επιθετικό τρόπο στα μικρότερα αδέλφια του, κλαίει τα βράδια στο κρεβάτι ή τυραννιέται από εφιάλτες, ή προτιμάει να κάνει παρέα με ενηλίκους παρά με παιδιά. Όλα αυτά μπορεί να οφείλονται σε πολλούς και διάφορους λόγους, αλλά καλό θα είναι ο γονιός να ερευνά το θέμα διακριτικά και να επικοινωνεί με το σχολείο, ούτως ώστε να ενημερώνονται οι γονείς των παιδιών που ασκούν βία και να παραπέμπονται ενδεχομένως στις κατάλληλες υπηρεσίες. Ας μην ξεχνάμε ότι συχνά χρήζουν βοηθείας όχι μόνο τα παιδιά τα οποία υφίστανται, αλλά και τα παιδιά τα οποία ασκούν βία, καθώς και οι οικογένειές τους. Επίσης, δεν αποκλείεται οι ιδιότητες του θύτη και του θύματος να συμπίπτουν στο ίδιο παιδί. Ευγένιος Τριβιζάς, Διασκευή ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: A1. Να γράψετε περίληψη του πιο πάνω κειμένου. ( 120 λέξεις περίπου ) (μονάδες 8) 2

3 A2. «Δεν αποκλείεται οι ιδιότητες του θύτη και του θύματος να συμπίπτουν στο ίδιο παιδί». Να εξηγήσετε τι εννοεί ο συγγραφέας και να σχολιάσετε τη θέση του (σε μία παράγραφο 80 περίπου λέξεων). (μονάδες 6) A3. α) Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου. ( Η σχολική βία επιθετικότητας. ) β) Να γράψετε τον τρόπο ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 6) ΜΕΡΟΣ Β : ΓΛΩΣΣΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 10) Β1. Να αντικαταστήσετε την καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις των παρακάτω φράσεων με μια συνώνυμή της, έτσι ώστε να μην αλλάξει το νόημα των φράσεων ούτε ο γραμματικός τύπος των λέξεων: (μονάδες 2) (α) Οι συμπεριφορές παγιώνονται και επαναλαμβάνονται (β) το επιθετικό παιδί στο σχολείο είναι ο αυριανός άντρας Β2. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις πιο κάτω λέξεις, χωρίς να αλλάξετε το γραμματικό τύπο των λέξεων: (μονάδες 2) (α) ενθαρρύνονται (β) επώδυνη Β3. Για κάθε ένα από τα ακόλουθα ρήματα να γράψετε ένα παράγωγο ουσιαστικό και ένα παράγωγο επίθετο ( να διευκρινίσετε ποιο είναι το ουσιαστικό και ποιο το επίθετο ): (μονάδες 4) (α) διστάζουν (β) ενημερώνονται Β4. Να χρησιμοποιήσετε την καθεμιά από τις πιο κάτω λέξεις σε χωριστή πρόταση, έτσι που να φαίνεται η σημασία της: (μονάδες 2) (α) εφοδιάζονται (β) αποκλεισμό 3

4 ΜΕΡΟΣ Γ : ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ (ΜΟΝΑΔΕΣ 40) «Η εκφοβιστική και επιθετική συμπεριφορά παιδιών εναντίον συμμαθητών τους είναι ένα πολύμορφο και πολυδιάστατο φαινόμενο.» Σε επιστολή σας που θα απευθύνεται στο Διευθυντή του Σχολείου σας α) να εξηγήσετε τρεις παράγοντες που, κατά τη γνώμη σας, τροφοδοτούν το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και της βίας και β) να προτείνετε συγκεκριμένες δράσεις που πρέπει να αναλάβει η σχολική μονάδα (μαθητές, καθηγητές, Διεύθυνση), προκειμένου να αντιμετωπίσει το φαινόμενο. ( λέξεις) ΜΕΡΟΣ Δ : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ (ΜΟΝΑΔΕΣ 30) Να μελετήσετε τα παρακάτω κείμενα και να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις που ακολουθούν: Δ1. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Το μοιρολόγι της φώκιας Απόσπασμα πρώτο: Μία γολέτα ήτο σηκωμένη στα πανιά, κι έκαμνε βόλτες εντός του λιμένος. Αλλά δεν έπαιρναν τα πανιά της, και δεν έκαμπτε ποτέ τον κάβον τον δυτικόν. Μία φώκη, βόσκουσα εκεί πλησίον, εις τα βαθιά νερά, ήκουσεν ίσως το σιγανόν μοιρολόγι της γραίας, εθέλχθη από τον θορυβώδη αυλόν του μικρού βοσκού, και ήλθε παραέξω, εις τα ρηχά, κι ετέρπετο εις τον ήχον, κι ελικνίζετο εις κύματα. Μία μικρά κόρη, ήτο η μεγαλυτέρα εγγονή της γραίας, η Ακριβούλα, εννέα ετών, ίσως την είχε στείλει η μάνα της, ή μάλλον είχε ξεκλεφθή από την άγρυπνον επιτήρησίν της, και μαθούσα ότι η μάμμη ευρίσκετο εις το Κοχύλι, πλύνουσα εις τον αιγιαλόν, ήλθε να την εύρη, δια να παίξη ολίγον εις τα κύματα. Αλλά δεν ήξευρεν όμως πόθεν ήρχιζε το μονοπάτι, από του Μαμογιάννη τον μύλον, αντικρύ στα Μνημούρια, και άμα ήκουσε την φλογέραν, επήγε προς τα εκεί και ανεκάλυψε τον κρυμμένον αυλητήν και αφού εχόρτασε ν' ακούη το όργανόν του και να καμαρώνη τον μικρόν βοσκόν, είδεν εκεί που, εις την αμφιλύκην του νυκτώματος, εν μικρόν μονοπάτι, πολύ απότομον, πολύ κατηφορικόν, κι ενόμισεν ότι αυτό ήτο το μονοπάτι, και ότι εκείθεν είχε κατέλθει η γραία η μάμμη της κι επήρε το κατηφορικόν απότομον μονοπάτι δια να φθάση εις τον αιγιαλόν να την ανταμώση. Και είχε νυκτώσει ήδη. Η μικρά κατέβη ολίγα βήματα κάτω, είτα είδεν ότι ο δρομίσκος εγίνετο ακόμη πλέον απόκρημνος. Έβαλε μίαν φωνήν, κι επροσπάθει ν αναβή, να επιστρέψη οπίσω. Ευρίσκετο επάνω εις την οφρύν ενός προεξέχοντος βράχου, ως δύο αναστήματα ανδρός υπεράνω της 4

5 θαλάσσης. Ο ουρανός εσκοτείνιαζε, σύννεφα έκρυπταν τα άστρα, και ήτον στην χάσιν του φεγγαριού. Επροσπάθησε και δεν εύρισκε πλέον τον δρόμον πόθεν είχε κατέλθει. Εγύρισε πάλιν προς τα κάτω, κι εδοκίμασε να καταβή. Εγλίστρησε κι έπεσε, μπλουμ! εις το κύμα. Απόσπασμα δεύτερο: Κι η φώκη, καθώς είχεν έλθει έξω εις τα ρηχά, ηύρε το μικρόν πνιγμένον σώμα της πτωχής Ακριβούλας, και ήρχισε να το περιτριγυρίζη και να το μοιρολογά, πριν αρχίση τον εσπερινόν δείπνον της. Το μοιρολόγι της φώκης, το οποίον μετέφρασεν εις ανθρώπινα λόγια εις γέρων ψαράς, εντριβής εις την άφωνον γλώσσαν των φωκών, έλεγε περίπου τα εξής: Αυτή ήτον η Ακριβούλα η εγγόνα της γρια-λούκαινας. Φύκια ναι τα στεφάνια της, κοχύλια τα προικιά της... κι η γριά ακόμη μοιρολογά τα γεννοβόλια της τα παλιά. Σαν να χαν ποτέ τελειωμό τα πάθια κι οι καημοί του κόσμου. Ερωτήσεις: Απόσπασμα πρώτο: 1.Ποια στοιχεία προετοιμάζουν το θάνατο της Ακριβούλας μέσα από την αφήγηση της ιστορίας και την περιγραφή του τοπίου; Να απαντήσετε στηριζόμενοι στο πιο πάνω απόσπασμα. Απόσπασμα δεύτερο: (μονάδες 4) 2. α) Γιατί μόνον η φώκια αντιλαμβάνεται τον πνιγμό της Ακριβούλας; β) Ποιο είναι το διαχρονικό μήνυμα που εκφράζεται μέσα από το μοιρολόγι της φώκιας; (μονάδες 4) Δ2. Γιώργος Σεφέρης, «Επί Ασπαλάθων» Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού 5

6 πάλι με την άνοιξη. Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες το κόκκινο χώμα κ ασπάλαθοι δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια και τους κίτρινους ανθούς. Απόμακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας αντηχούν ακόμη Γαλήνη. -Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον; Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού τ αυλάκια τ όνομα του κίτρινου θάμνου δεν άλλαξε από κείνους τους καιρούς. Το βράδυ βρήκα την περικοπή: «τον έδεσαν χειροπόδαρα» μας λέει «τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι». Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος 31 του Μάρτη 1971 Ερωτήσεις: 1. Να εντοπίσετε και να δικαιολογήσετε δύο χαρακτηριστικά της ποίησης του Γ. Σεφέρη μέσα από το ποίημα. (μονάδες 4) 2. Το παράθεμα για τον Αρδιαίο απηχεί τα αισθήματα του ποιητή για τη σύγχρονή του εποχή και τα πρόσωπά της. Να εξηγήσετε τεκμηριώνοντας την απάντησή σας. (μονάδες 6) 6

7 Δ3. Δημήτρης Λιπέρτης, Βούττημαν ήλιου 7

8 Ερώτηση: 1. Να σχολιάσετε τον τίτλο «Βούττημαν ήλιου» (=ηλιοβασίλεμα) και να εξηγήσετε πώς συνδέεται με το νόημα του κειμένου. (μονάδες 4) ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Δ4. Δημήτρη Χατζή, Το τέλος της μικρής μας πόλης Ο Σιούλας ο ταμπάκος [ ] Κ οι ταμπάκοι δεν προφτάσαν κι αυτοί να ιδούνε τι γίνεται γύρω τους, τι ν άλλαξε τάχα και πότε ν άλλαξε, κ η δουλειά στα ταμπάκικα όλο και χειρότερα πήγαινε. Σεβρά, λουστρίνια, αδιάβροχα τα φέρναν απ όξω, φτηνότερα και καλύτερα δουλεμένα, ακόμα και τις βακέτες και τα σολοδέρματα. Δυο-τρεις παλιοί δερματέμποροι στο παζάρι της πόλης το βρήκανε συμφερότερο, αντίς να παιδεύονται με τους ταμπάκους, να μαζώνουνε τα τομάρια και να τα στέλνουν ακατέργαστα στην Ιταλία, στη Μασσαλία, ακόμα και στη Σύρα, για να τ αργαστούν εκεί. Με τις μηχανές.[ ] Πριν απ το χάραμα σηκώθηκε. Πατώντας στα νύχια, πήρε πάλι το δίκανο και κατέβηκε. Εκείνη ούτε σάλεψε πάλι. Αυτός μπήκε στο καραβούλι και τράβηξε για τη Μεγάλη Βαθιά έτσι το λέγανε τ ανοιχτό μέρος της λίμνης. Έλαμνε κατά τις καλαμιές, χώνοντας βαθιά τα κουπιά στο νερό βιαζότανε. Όταν γύρισε πίσω είχε φέξει πια για καλά. Μια κρύα φωτεινή χειμωνιάτικη μέρα. Στην πόρτα στ αργαστήρι στάθηκε κ έβαλε μια φωνή. Τα παιδιά κατεβήκαν και θάμαζαν το πλούσιο κυνήγι. Ξεκρέμασε απ την πλάτη του το δίκανο και τους το δωσε, τους έδωσε και τρία παπιά. Δώστε τα στη μάνα σας, τους είπε μόνο. Ξανάφυγε με καμιά δεκαριά πουλιά στα χέρια του κι ούτε γύρισε να κοιτάξει κατά το σπίτι. Ήξερε πως πίσω απ το τζάμι είταν τα δάκρυά της. Και τράβηξε γραμμή κατά το παζάρι, μέσα απ τα ταμπάκικα, μπροστά απ τ αργαστήρια, στητός, χτυπώντας βαριά τα ποδήματά του......έτσι πήγε κάποτε ο πρώτος ταμπάκος, στάθηκε στο παζάρι και πούλησε το κυνήγι του ύστερα πήγανε κι άλλοι. Πίσω του εκείνη τη μέρα οι σάλπιγγες των νέων καιρών γκρεμίζαν από θεμέλια τα τείχη της ταμπάκικης Ιεριχώς μέσα σε πανδαιμόνιο απ ουρλιαχτά μηχανών. Κόντευε 8

9 η άνοιξη και πάνω απ τη λίμνη κοπάδια αγριόχηνες τραβούσανε πια για ψηλότερα. Σαν τρομαγμένα κι αυτά... Ερωτήσεις: 1. Η ελληνική κοινωνία στις αρχές του 20 ου αιώνα μεταβάλλεται, ωστόσο στην κοινωνία των ταμπάκων γίνονται ακόμη βαθύτερες αλλαγές. Να παρουσιάσετε τις αλλαγές αυτές στηριζόμενοι στο πιο πάνω απόσπασμα. (μονάδες 6) 2. Ο Δ. Χατζής επιλέγει να δώσει ως τίτλο στο διήγημά του το όνομα του Σιούλα. Να αιτιολογήσετε την επιλογή του. (μονάδες 2) Η Διευθύντρια Χρυστάλλα Νικολαΐδου 9