Συνόδεψέ το με μια κιθάρα!

Transcript

1 Συνόδεψέ το με μια κιθάρα! Υποδειγματικό Σενάριο Γνωστικό αντικείμενο: Μουσική Δημιουργός: ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΤΗΡΤΖΟΓΛΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

2 Σημείωση Το παρόν έγγραφο αποτελεί προϊόν αυτόματης δημιουργίας και εκτύπωσης του Ψηφιακού Διδακτικού Σεναρίου με Τίτλο: «Συνόδεψέ το με μια κιθάρα!». Δημιουργήθηκε στις 16/01/ :26:53 και έχει υποστηρικτικό ρόλο στο έργο του εκπαιδευτικού. Δεν αντικαθιστά το Ψηφιακό Διδακτικό Σενάριο, το οποίο περιέχει όλο το Διαδραστικό Περιεχόμενο και αξιοποιεί τις ψηφιακές δυνατότητες της Πλατφόρμας «Αίσωπος». Το σενάριο αυτό έχει χαρακτηρισθεί ως «Υποδειγματικό» ύστερα από εργασία επιστημονικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων (Εκπαιδευτικός Αυξημένων Προσόντων, Σχολικοί Σύμβουλοι, Μέλος ΔΕΠ / Επιστημονικό Προσωπικό του ΙΕΠ). Το Διαδραστικό Ψηφιακό Διδακτικό Σενάριο με το πλήρες ψηφιακό περιεχόμενό του βρίσκεται στον σύνδεσμο: Επισημαίνεται ότι τα σενάρια της Πλατφόρμας «Αίσωπος» διακρίνονται σε: Υποδειγματικά Σενάρια: Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια που έχουν προκύψει από επιστημονικές επιτροπές εμπειρογνωμόνων (Εκπαιδευτικοί Αυξημένων Προσόντων, Σχολικοί Σύμβουλοι, Μέλη ΔΕΠ / Επιστημονικό Προσωπικό του ΙΕΠ). Βέλτιστα Σενάρια: Αξιολογημένα Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια εκπαιδευτικών με βαθμολογία άνω των 70 μονάδων. Επαρκή Σενάρια: Αξιολογημένα Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια εκπαιδευτικών με βαθμολογία από 50 έως 70 μονάδες. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Ανάπτυξη Mεθοδολογίας και Ψηφιακών Διδακτικών Σεναρίων για τα Γνωστικά Αντικείμενα της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Γενικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης» - MIS: , ΣΑΕ: 2014ΣΕ Η πράξη συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΚΤ) και το Ελληνικό Δημόσιο στο πλαίσιο του ΕΠ «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» του ΕΣΠΑ και υλοποιείται σε σύμπραξη από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και την Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Εκπαιδευτικών Δράσεων του Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Η Πλατφόρμα Ανάπτυξης, Σχεδίασης, Υποβολής, Αξιολόγησης και Παρουσίασης Ψηφιακών Διδακτικών Σεναρίων «Αίσωπος», αναπτύχθηκε με ίδια μέσα από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής στο πλαίσιο του Υποέργου 2: «Ψηφιακό Σύστημα Ηλεκτρονική Πλατφόρμα Υποβολής, Αξιολόγησης, Διαχείρισης και Αξιοποίησης Ψηφιακών Σεναρίων καθώς και καθοδήγησης και Υποστήριξης των Εκπαιδευτικών» της Πράξης. Ομάδα Επιστημονικής και Διοικητικής Εποπτείας της Πράξης: Επιστημονικός Υπεύθυνος Πράξης για τις Δράσεις που αφορούν το Ι.Ε.Π: Ιωάννης Σταμουλάκης, Φιλόλογος, Σύμβουλος Α' Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Υπεύθυνος Υποέργου 1: Ιωάννης Σταμουλάκης, Φιλόλογος, Σύμβουλος Α' Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Υπεύθυνος Υποέργου 2: Νικόλαος Γραμμένος, Πληροφορικός, Σύμβουλος Γ' Ι.Ε.Π. Υπεύθυνος Υποέργου 3: Νικόλαος Γραμμένος, Πληροφορικός, Σύμβουλος Γ' Ι.Ε.Π. Επιστημονική Συντονίστρια των ειδικών επιστημόνων του Υποέργου 1: Βασιλική Καραμπέτσου, Φιλόλογος, Εισηγήτρια Ι.Ε.Π. Σελίδα 2/30

3 Φύλλα Εργασίας Σεναρίου Το παρόν ψηφιακό σενάριο περιέχει φύλλα εργασίας, τα οποία είναι συννημένα στο αρχείο «PDF» και μπορείτε να τα ανοίξετε κάνοντας διπλό κλικ πάνω στο εικονίδιο. 1η Φάση: 2η Φάση: 3η Φάση: Σελίδα 3/30

4 Γενική Περιγραφή Σεναρίου Γνωστικό αντικείμενο: Μουσική Θεματική ταξινομία: Μουσική -> Μουσικά όργανα / σύνολα Φωνή Εκπαιδευτικό πρόβλημα: Η κιθάρα ως όργανο συνοδείας Πέραν του σολιστικού ρόλου της κλασικής κιθάρας, στον οποίο πρωτίστως επικεντρώνεται η διδασκαλία, η κιθάρα ως πολυφωνικό όργανο, καλείται να παίξει παγκοσμίως σημαντικότατο ρόλο ως όργανο συνοδείας. Ως εκ τούτου, οι τυποποιημένες συγχορδίες συνοδείας (ακόρντα) εντάσσονται στους στόχους του Προγράμματος Σπουδών. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ιδιαίτερα το ελληνικό έντεχνο, αστικό και λαϊκό τραγούδι, που αξιοποιεί με ιδιαίτερο τρόπο το όργανο, και εκτεινόμενο από τη μουσική του Μ. Χατζιδάκι έως τις καντάδες του Ιονίου και τη ρεμπέτικη μουσική, αποτελεί πηγή διδασκαλίας, έμπνευσης αλλά και επαφής των μαθητών με τη μεγάλη ελληνική ποίηση. Εκπαιδευτικό πρόβλημα που επιλύεται. Ο μαθητής καθοδηγείται στα πρώτα του βήματα για: να κατανοήσει το ρόλο και τη λειτουργία των ακόρντων να κατορθώσει την πρώτη του απόπειρα συνοδείας να συνοδεύσει και να τραγουδήσει ταυτόχρονα μακροπρόθεσμα, να ανακαλύψει, να αντλήσει ευχαρίστηση, να ψυχαγωγήσει και να ψυχαγωγηθεί συνοδεύοντας και τραγουδώντας τραγούδια κάθε εθνικότητας, στιλ και εποχής. Το σενάριο μαθήματος απευθύνεται σε αρχάριους μαθητές της Α' και Β' τάξης (1ο και 2ο επίπεδο) του οργάνου επιλογής της κλασικής κιθάρας. Παράλληλα φιλοδοξεί να χρησιμεύσει ευρύτερα στη μαθητική κοινότητα στους έφηβους νέους και νέες που μέσα από την κιθάρα αντλούν αξίες και υγιή κοινωνική καταξίωση Γενική περιγραφή περιεχομένου: Ο μαθητής καθοδηγείται βήμα προς βήμα στη γνωριμία του με τον κόσμο των τυποποιημένων συγχορδιών για κιθάρα (ακόρντα). Εισάγεται στη τεχνική της συνοδείας για κιθάρα διατηρώντας πάντα παράλληλη διεπαφή με το μάθημα της θεωρίας. Διδάσκεται, ανακαλύπτει και επιθυμείται η συνδυασμένη εκτέλεση τραγουδιού με ταυτόχρονη συνοδεία της κιθάρας του. Ξεναγείται στον κόσμο της σημειογραφίας για συνοδεία και διδάσκεται πως να ερμηνεύει τα σύμβολα των ακόρντων. Αντλεί, τέλος, ικανοποίηση και καταξίωση από την προσπάθειά του. Διδακτικοί Στόχοι: Σελίδα 4/30

5 Ο μαθητής να κατανοήσει το ρόλο και τη λειτουργία των ακόρντων να αντιληφθεί τη σχέση θεωρίας της μουσικής και συνοδείας του τραγουδιού να κατορθώσει την πρώτη του απόπειρα συνοδείας να συνοδεύσει και να τραγουδήσει ταυτόχρονα να αντλήσει ευχαρίστηση απο αυτή τη διαδικασία, να ψυχαγωγηθεί και να ψυχαγωγήσει Λέξεις κλειδιά που χαρακτηρίζουν τη θεματική του σεναρίου: ακόρντα κιθάρα συνοδεία μουσική μουσικά σχολεία τραγούδι Βαμβακάρης Φραγκοσυριανή Υλικοτεχνική υποδομή: κιθάρα Τυπικός χρόνος αλληλεπίδρασης με το εκπαιδευτικό σενάριο σε διδακτικές ώρες για δουλειά εντός του σχολείου: 3 ώρες Πνευματικά δικαιώματα ή άλλοι αντίστοιχοι περιορισμοί: οχι Εκτιμώμενο Επίπεδο Δυσκολίας: Δύσκολο Τύπος διαδραστικότητας : Ενεργός μάθηση Επίπεδο διαδραστικότητας : Μεσαίο Προτεινόμενη ηλικιακή ομάδα του τελικού χρήστη: Εκπαιδευτική βαθμίδα που απευθύνεται το σενάριο: Γυμνάσιο Σελίδα 5/30

6 Σύνοψη φάσεων σεναρίου: 1η Φάση: τα ΑΚΟΡΝΤΑ στην ΚΙΘΑΡΑ Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Τάξη, όργανο επιλογής (Μουσικά Σχολεία) Αριθμός φύλλων εργασίας: 1 Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: ΣΥΓΧΟΡΔΙΕΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΚΕΣ άκουσε την εικόνα Μόνο τρεις από τις επτά συγχορδίες μπορούν να παιχτούν στην κιθάρα με χρήση ανοικτών χορδών Ας εξερευνήσουμε τα τρία πιο εύκολα ακόρντα της λα ελάσσονος άκουσε την εικόνα Τα τρία βασικά ακόρντα στη λα ελάσσονα είναι τα Am, Dm και Ε Εναλλαγή μεταξύ Am και Ε ρυθμικό μοτίβο σε μέτρο 4/4 άκουσε την εικόνα Κίνηση του αντίχειρα στο μπάσο Όλα καλά, πάμε να συνοδεύσουμε μια μελωδία! συνοδεία και μελωδία εισαγωγής Συνοδεία στην εισαγωγή της Φραγκοσυριανής άκουσε την εικόνα Εισαγωγή για σόλο κιθάρα 2η Φάση: Τραγούδησε τη Φραγκοσυριανή Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Τάξη, όργανο επιλογής (Μουσικά Σχολεία) Αριθμός φύλλων εργασίας: 2 Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: Ας τραγουδήσουμε... άκουσε την εικόνα Φραγκοσυριανή 1η στροφή τραγούδι με συνοδεία μπάσων μόνο οι υπόλοιπες στροφές Σελίδα 6/30

7 3η Φάση: Προεκτάσεις συνοδείας (προαιρετικό) Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Τάξη, όργανο επιλογής (Μουσικά Σχολεία) Αριθμός φύλλων εργασίας: 1 Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: Οι ταμπουλατούρες συνοδείας (fretboards) fretboards, ταμπουλατούρες συνοδείας 10 ακόρντα με χρήση ανοικτών χορδών στην πρώτη θέση Κατάλογος ακόρντων με ανοικτές χορδές στην 1η θέση Το καποτάστο Σαν τον Καραγκιόζη του Δ. Σαββόπουλου άκουσε την εικόνα Σαν τον Καραγκιόζη του Δ. Σαββόπουλου, διασκευή δακτυλοθεσία Σ. Κατηρτζόγλου Χιλιάδες τραγούδια! Σελίδα 7/30

8 1η Φάση: τα ΑΚΟΡΝΤΑ στην ΚΙΘΑΡΑ Σελίδα 8/30

9 1η Φάση: τα ΑΚΟΡΝΤΑ στην ΚΙΘΑΡΑ Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Τάξη, όργανο επιλογής (Μουσικά Σχολεία) Φύλλα εργασίας: Τα φύλλα εργασίας είναι συνημμένα στην 3η σελίδα του εγγράφου. Εναλλακτικά μπορείτε να τα μεταφορτώσετε εκ νέου από τις παρακάτω διαδικτυακές θέσεις. Φύλλο Εργασίας 1 Ο καθηγητής εξηγεί στον μαθητή: τη βασική θεωρία των τρίφωνων συγχορδιών, τη σημασία και το ρόλο των κλιμάκων και των κύριων βαθμίδων της κλίμακας. τον τρόπο που εφαρμόζονται οι συγχορδίες αυτές στην κιθάρα μέσω των "τυποποιημένων" συγχορδιών που συνηθίζουμε να αποκαλούμε "ακόρντα". την ονοματολογία των ακόρντων σε διεθνές και εθνικό επίπεδο. Ο καθηγητής διδάσκει τον μαθητή: με ποιό τρόπο τα ακόρντα που προέρχονται από τις τρίφωνες συγχορδίες, βρίσκουν εφαρμογή στην κιθάρα. όλα τα ακόρντα που μπορούν να παιχτούν στην κιθάρα κάνοντας χρήση ανοικτών χορδών (χωρίς μπαρέ). απλά ρυθμικά μοτίβα (rhythmic patterns) που ανάλογα με το δεδομένο μέτρο, μπορούν να εφαρμοστούν σε μια συνοδεία για κιθάρα. Ο καθηγητής παίζει μαζί με τον μαθητή: ένα ακόρντο που εξελίσσεται πάνω σε ένα απλό ρυθμικό μοτίβο. μια ακολουθία δύο ακόρντων που εξελίσσεται πάνω σε ένα απλό ρυθμικό μοτίβο και επαναλαμβάνεται κάθε 2 μέτρα. μια ακολουθία περισσότερων ακόρντων που εξελίσσεται πάνω σε ένα απλό ρυθμικό μοτίβο και επαναλαμβάνεται κάθε 2 ή 4 μέτρα. Περιγραφή της φάσης: Ο καθηγητής εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούνται τα ακόρντα μέσα απο τις κλίμακες και τις συγχορδίες τους χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τη λα ελάσσονα αρμονική. Δείχνει στο μαθητή τις συγχορδίες Am, E και Dm και εξηγεί γιατί ονομάζονται έτσι. Καθοδηγεί το μαθητή ώστε να μπορέσει να κάνει επιτυχημένη αλλαγή μεταξύ Am και Ε στο σωστό χρόνο και εξηγεί το ρόλο που παίζει ο αντίχειρας στη συνοδεία. Διδάσκει και καθοδηγεί το μαθητή για να συνοδεύσει την εισαγωγή στο τραγούδι του Μάρκου Βαμβακάρη "Φραγκοσυριανή" κάνοντας χρήση των κυρίων συγχορδιών της λα ελάσσονος. Διδάσκει στο μαθητή την εισαγωγή ως σόλο. Ο μαθητής μπορεί να εκτυπώσει το φύλλο εργασίας όπου περιέχονται τα μουσικά κείμενα Σελίδα 9/30

10 1. ΣΥΓΧΟΡΔΙΕΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΚΕΣ: Υπερσύνδεσμος: Προκειμένου να εφαρμόσουμε τα ακόρντα στην κιθάρα, θα χρειαστούμε για λίγο τη βοήθεια της θεωρίας της μουσικής. Κάθε κλίμακα έχει 7 φθόγγους και με βάση κάθε φθόγγο της κλίμακας μπορούν να κτιστούν 7 τρίφωνες συγχορδίες. Ας πάρουμε για παράδειγμα τη λα ελάσσονα αρμονική: 2. άκουσε την εικόνα: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ήχος Υπερσύνδεσμος: Αυτό το διαδραστικό εργαλείο περιέχει απόσπασμα ήχου και είναι διαθέσιμο στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 3. : Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Σελίδα 10/30

11 4. Μόνο τρεις από τις επτά συγχορδίες μπορούν να παιχτούν στην κιθάρα με χρήση ανοικτών χορδών: Υπερσύνδεσμος: Για να παίξουμε στην κιθάρα συγχορδίες συνοδείας (ακόρντα), πρέπει να αξιοποιούνται τουλάχιστον 5 από τις 6 χορδές του οργάνου μας. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με το διπλασιασμό των φθόγγων μιας συγχορδίας. Έτσι, καθώς ένα απλό τρίφωνο ακόρντο αποτελείται από τρεις φθόγγους, αν μερικοί από τους φθόγγους διπλασιαστούν, μπορούν να καλύψουν 5 ή (καλύτερα) 6 από τις χορδές της κιθάρας. Όλα τα ακόρντα στην κιθάρα έχουν δημιουργηθεί με αυτή τη λογική. Στην προηγούμενη εικόνα όλα τα ακόρντα θα μπορούσαν να παιχτούν στην κιθάρα. Μόνο όμως τα Ι, ΙV και V, μπορούν ταυτόχρονα να παιχτούν στην 1η θέση κάνοντας παράλληλα, για ευκολία, χρήση των ανοικτών χορδών. Τα ακόρντα που περιέχουν ανοικτές χορδές είναι τα πιο εύκολα, μόνο με αυτά θα ασχοληθούμε σε αυτό το μάθημα. Στη λα ελάσσονα αυτά τα τρία εύκολα ακόρντα που σχηματίζονται, τυχαίνει να είναι τα πιο σημαντικά της κλίμακας. Ξέρω ότι γνωρίζεις πολύ καλά, από τη θεωρία, ότι η τονική (I), η υποδεσπόζουσα (IV) και η δεσπόζουσα (V), είναι οι κύριες και πιο σημαντικές βαθμίδες κάθε κλίμακας. Γι' αυτό η λα ελάσσονα είναι, θα λέγαμε, πολύ φιλική κλίμακα για τους αρχάριους κιθαριστές. Τυχαίο; Δεν νομίζω! Χιλιάδες τραγούδια με συνοδεία κιθάρας έχουν ως βάση αυτόν τον τόνο. 5. Ας εξερευνήσουμε τα τρία πιο εύκολα ακόρντα της λα ελάσσονος: Υπερσύνδεσμος: Σελίδα 11/30

12 6. άκουσε την εικόνα: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ήχος Υπερσύνδεσμος: Αυτό το διαδραστικό εργαλείο περιέχει απόσπασμα ήχου και είναι διαθέσιμο στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 7. : Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Σελίδα 12/30

13 8. Τα τρία βασικά ακόρντα στη λα ελάσσονα είναι τα Am, Dm και Ε: Υπερσύνδεσμος: Γιατί ονομάζονται έτσι; Δες στον παρακάτω πίνακα: ΓΡΑΦΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΦΘΟΓΓΩΝ ματζόρε Ελληνική Ντο Ρε Μι Φα Σολ Λα Σι ΝΤΟ ντο Λατινική (*) Do Re Mi Fa Sol La Si Do maj Do min Προτεσταντική (**) C D E F G A B C Cm μινόρε (*) Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ρωσία (χώρες με καθολικό θρήσκευμα) (**) Αγγλία, ΗΠΑ, Γερμανία (χώρες με προτεσταντικό θρήσκευμα), οι Γερμανοί χρησιμοποιούν Β = σι ύφεση και H= σι φυσικό Πως διαβάζουμε τα σύμβολα: Μετά την μεταρρύθμιση του Μαρτίνου Λούθηρου κατά τον 16ο αιώνα, η Προτεσταντική εκκλησία αποσχίστηκε απο την καθολική. Καθώς δεν ήθελε να έχει καμία σχέση με το τυπικό της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, εφάρμοσε την αλφαβητική ανάγνωση των φθόγγων (A,B,C,D,E,F,G = λα,σι,ντο,ρε,μι,φα,σολ) με αρχή το φθόγγο Λα = Α. Η γραφή αυτή, όσον αφορά τουλάχιστον τα ακόρντα, τείνει να γίνει διεθνής και φαίνεται να επικρατεί έναντι όλων των άλλων. Αυτό τον τρόπο γραφής θα ακολουθήσουμε στη συνέχεια του μαθήματός μας. 9. Εναλλαγή μεταξύ Am και Ε: Υπερσύνδεσμος: Ίσως να παρατήρησες ότι τα ακόρντα Am και E, έχουν μια ομοιότητα στη δακτυλοθεσία. Αν μετακινήσεις κάθετα τα δάκτυλά σου κατά μία χορδή χαμηλότερα από το Am θα συμπέσουν έτσι ώστε να "πιάνεις" το ακόρντο Ε. Αυτή είναι η πιο εύκολη αλλαγή ανάμεσα σε δύο ακόρντα. Δοκίμασέ να τα αλλάξεις μεταξύ τους πολλές φορές, κινώντας ταυτόχρονα όλα τα δάκτυλα του αριστερού χεριού σαν να ήταν ενωμένα. Μπορείς κατά την εναλλαγή να ακολουθήσεις ένα απλό ρυθμικό μοτίβο στα 4/4 όπως αυτό παρακάτω. Ο μετρονόμος θα σου είναι πολύτιμος βοηθός σε αυτή την προσπάθεια. Βάλε τον σε πολύ αργό τέμπο και αύξησε το τέμπο σταδιακά: 10. ρυθμικό μοτίβο σε μέτρο 4/4: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Σελίδα 13/30

14 11. άκουσε την εικόνα: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ήχος Υπερσύνδεσμος: Αυτό το διαδραστικό εργαλείο περιέχει απόσπασμα ήχου και είναι διαθέσιμο στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 12. Κίνηση του αντίχειρα στο μπάσο: Υπερσύνδεσμος: Ο αντίχειρας έχει σημαντικό ρόλο κατά τη συνοδεία. Ο αντίχειρας (p) παίζει τα μπάσα. Το μπάσο είναι ο θεμέλιος φθόγγος για την αρμονία και ταυτόχρονα προσδιορίζει το ρυθμό. Δεν είναι τυχαίο ότι η λέξη μπάσο έχει την ρίζα της στη λέξη βάση (base), που σημαίνει ότι στο μπάσο βασίζεται όλο το οικοδόμημα της συνοδείας μας. Θα πρέπει λοιπόν: Για το πρώτο μπάσο που ακούγεται στην αρχή (θέση) του μέτρου, να παίζεις το θεμέλιο φθόγγο του ακόρντου. (για Am το λα) Ως δεύτερο μπάσο στη μέση του μέτρου, να παίζεις όποιο άλλο μπάσο σου αρέσει. Συνήθως παίζουμε την 5η Σελίδα 14/30

15 του ακόρντου (για Am το μι), αλλά αν παίξεις την τρίτη του ακόρντου (για Am το ντο), είναι μια χαρά! 13. Όλα καλά, πάμε να συνοδεύσουμε μια μελωδία!: Υπερσύνδεσμος: Αν ακολούθησες τις συμβουλές και μελετήσεις αρκετά, σίγουρα θα πέτυχες την αλλαγή Am με Ε. Έτσι κατόρθωσες το πιο σημαντικό βήμα. Δεν φτάνει αυτό όμως. Θα πρέπει να κάνεις το ίδιο για το ακόρντο Dm (ρε μινόρε). Άλλαξε σε πολύ αργό τέμπο τα ακόρντα Αm - Dm και Ε με τυχαία σειρά. Προσοχή: Στο Dm δεν επιτρέπεται να παίξουμε την 6η χορδή ανοικτή (μι), γιατί ο φθόγγος μι δεν ανήκει στους φθόγγους του Dm (ρε - φα - λα) Όταν καταφέρεις κι αυτό το βήμα, τότε είμαστε έτοιμοι για συνοδεία. Ίσως στο δημοτικό να τραγούδησες αυτό το όμορφο τραγούδι του Μάρκου Βαμβακάρη που περιέχεται και στο βιβλίο του Μουσικού Ανθολόγιου (σελ. 47). Θα προσπαθήσουμε μαζί να συνοδεύσουμε την εισαγωγή του. 14. συνοδεία και μελωδία εισαγωγής: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ήχος Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Στην αρχή ακούγεται η μελωδία και η συνοδεία της εισαγωγής μαζί. Μετά ακούγεται μόνο η μελωδία έτσι ώστε να μπορείς να ακούς καθαρά την κιθάρα σου. Αφού πατήσεις το "play" θα περάσουν 2-3 δευτερόλεπτα ώστε να προφτάσεις να τοποθετήσεις την κιθάρα σου Αυτό το διαδραστικό εργαλείο περιέχει απόσπασμα ήχου και είναι διαθέσιμο στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. Σελίδα 15/30

16 15. Συνοδεία στην εισαγωγή της Φραγκοσυριανής: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 16. : Υπερσύνδεσμος: Το τέμπο του τραγουδιού αυτού είναι λίγο πιο γρήγορο, επίτηδες όμως το κάναμε αργό, έτσι ώστε να μπορείς να το ακολουθήσεις άνετα. Όταν εξοικειωθείς αρκετά μπορείς να αυξήσεις λίγο το τέμπο. Παίξε πολλές φορές τον κύκλο αυτό των 8 +8 μέτρων (8 μέτρα με συνοδεία και 8 μέτρα χωρίς συνοδεία) Φρόντισε να μη καθυστερείς στις αλλαγές ακόρντων, έστω κι αν δεν ακούγεται και πολύ καθαρά κάποιος φθόγγος. Στη συνοδεία το πιο σημαντικό είναι να μη χάνεται ο ρυθμός. Αργότερα, ίσως είναι καλό να μάθεις να παίζεις την εισαγωγή με απλά μπάσα στην κιθάρα σου, έτσι όπως είναι γραμμένη παρακάτω. Όταν τραγουδήσεις τη Φραγκοσυριανή, μπορείς να προσθέσεις όλη την εισαγωγή στην αρχή. Τότε δεν θα λείπει τίποτα και το αποτέλεσμα θα είναι τέλειο! Στην δεύτερη φάση θα προσπαθήσουμε να τραγουδήσουμε μαζί αυτό το τραγούδι. 17. άκουσε την εικόνα: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ήχος Υπερσύνδεσμος: Σελίδα 16/30

17 Αυτό το διαδραστικό εργαλείο περιέχει απόσπασμα ήχου και είναι διαθέσιμο στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 18. Εισαγωγή για σόλο κιθάρα: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. Σελίδα 17/30

18 2η Φάση: Τραγούδησε τη Φραγκοσυριανή Σελίδα 18/30

19 2η Φάση: Τραγούδησε τη Φραγκοσυριανή Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Τάξη, όργανο επιλογής (Μουσικά Σχολεία) Φύλλα εργασίας: Τα φύλλα εργασίας είναι συνημμένα στην 3η σελίδα του εγγράφου. Εναλλακτικά μπορείτε να τα μεταφορτώσετε εκ νέου από τις παρακάτω διαδικτυακές θέσεις. Φύλλο Εργασίας 1 Φύλλο Εργασίας 2 Ο μαθητής καλείται: να συνοδεύσει το τραγούδι Φραγκοσυριανή του Μ. Βαμβακάρη με ακόρντα παίζοντας μαζί με το ηχητικό παράδειγμα. να τραγουδήσει το παραπάνω τραγούδι παίζοντας μαζί με το ηχητικό παράδειγμα. να συνδυάσει φωνή και συνοδεία αρχικά με το παράδειγμα και μετά μόνος. Από τα φύλλα εργασίας μπορούν να εκτυπωθούν τα μουσικά κείμενα και οι στίχοι 1. Ας τραγουδήσουμε...: Υπερσύνδεσμος: Μετά την εξοικείωση με τα ακόρντα και τη συνοδεία, είναι καιρός να τραγουδήσουμε. Για να συνοδεύσεις τη Φραγκοσυριανή δεν θα χρειαστεί να γνωρίσεις νέα ακόρντα. Τα ακόρντα Am (λα μινόρε), Dm (ρε μινόρε) και Ε (μι ματζόρε), φτάνουν και περισσεύουν. Για να αποδώσει κάποιος τους στίχους ενός τραγουδιού. Να ερμηνεύσει, όπως λέμε, το τραγούδι, θα πρέπει να μελετήσει τους στίχους, τα νοήματα που εμπεριέχουν, να αντλήσει πληροφορίες για το συνθέτη, την εποχή του και το κοινωνικό περιβάλλον που έζησε. Τέλος χρειάζεται να έχει μια τονικά σωστή φωνή και να ξέρει βασικές τεχνικές φωνητικής (αναπνοή, εκφορά φωνηέντων, τοποθέτηση φωνής κλ.π.). Δεν θα μας απασχολήσουν όμως αυτές οι προϋποθέσεις σε αυτό το μάθημα. Αρκεί να έχεις μια φωνή που να είναι σωστή τονικά. Με άλλα λόγια να τραγουδάς σωστά τους φθόγγους. Τα υπόλοιπα θα έρθουν σιγά σιγά, με τη μελέτη, την εμπειρία και τη βοήθεια των δασκάλων σου. Ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει συχνά όποιος ξεκινά να τραγουδάει, ενώ ταυτόχρονα παίζει κιθάρα, είναι η ανεξαρτησία φωνής και συνοδείας. Η μία πράξη συχνά μπερδεύει την άλλη. Πολλοί μαθητές δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα σε αυτή τη δυσκολία. Γι αυτούς που μπερδεύονται υπάρχουν τεχνικές που βοηθούν στη λύση του προβλήματος. Πριν ξεκινήσεις, έχω μερικές συμβουλές: πρέπει να μάθεις πολύ καλά απ' έξω τους στίχους. Δεν είναι ανάγκη να τους μάθεις όλους με την πρώτη. Μάθε Σελίδα 19/30

20 μια στροφή πρώτα, αυτή που πρόκειται να τραγουδήσεις. τραγούδησε πολλές φορές την πρώτη στροφή χωρίς κιθάρα, μαζί με το ηχητικό υλικό που θα ακούσεις παρακάτω. παίξε πολλές φορές τη συνοδεία χωρίς να τραγουδάς μαζί με το ηχητικό υλικό. δοκίμασε να τραγουδήσεις και να συνοδεύσεις ταυτόχρονα. αν δεν τα καταφέρεις καλά, δοκίμασε να συνοδεύσεις μόνο με τα μπάσα, χωρίς συγχορδίες. μόλις το καταφέρεις, άρχισε να ενσωματώνεις σιγά σιγά και τις συγχορδίες. να τραγουδάς δυνατά, τονίζοντας τα φωνήεντα που βρίσκονται στα τονισμένα σημεία του μέτρου (θέσεις). κατά τη συνοδεία, αν κάποιο δάκτυλο δεν "πατήσει" καλά, δεν πειράζει. Μη χαλάς το ρυθμό για να το διορθώσεις. Την επόμενη φορά θα πατήσει καλύτερα. 2. άκουσε την εικόνα: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ήχος Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Στην αρχή υπάρχει παύση μερικών δευτερολέπτων. Ακολούθησε με τη φωνή σου, το σταθερό ήχο του όμποε που παίζει τη μελωδία. Στην δεύτερη στροφή ακούγεται μόνο το όμποε, έτσι ώστε να συνοδεύεις εσύ με την κιθάρα σου Αυτό το διαδραστικό εργαλείο περιέχει απόσπασμα ήχου και είναι διαθέσιμο στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 3. Φραγκοσυριανή 1η στροφή: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. Σελίδα 20/30

21 4. τραγούδι με συνοδεία μπάσων μόνο: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: 5. οι υπόλοιπες στροφές: Υπερσύνδεσμος: Η πρώτη στροφή είναι έτοιμη! Μπράβο! Σελίδα 21/30

22 Στις υπόλοιπες στροφές η μουσική παραμένει η ίδια, το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να προσθέσεις τους στίχους των τριών επόμενων : Θα ρθω να σε ανταμώσω κάτω στην ακρογιαλιά Θα ήθελα να σε χορτάσω όλο χάδια και φιλιά Θα ήθελα να σε χορτάσω όλο χάδια και φιλιά Θα σε πάρω να γυρίσω Φοίνικα, Παρακοπή Γαλησσά και Nτελαγκράτσια και ας μου ρθει συγκοπή Γαλησσά και Nτελαγκράτσια και ας μου ρθει συγκοπή Στο Πατέλι, στο Nυχώρι φίνα στην Αληθινή και στο Πισκοπιό ρομάντζα γλυκιά μου Φραγκοσυριανή και στο Πισκοπιό ρομάντζα γλυκιά μου Φραγκοσυριανή Μετά από κάθε στροφή, παρεμβάλεται η εισαγωγή Σελίδα 22/30

23 3η Φάση: Προεκτάσεις συνοδείας (προαιρετικό) Σελίδα 23/30

24 3η Φάση: Προεκτάσεις συνοδείας (προαιρετικό) Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Τάξη, όργανο επιλογής (Μουσικά Σχολεία) Φύλλα εργασίας: Τα φύλλα εργασίας είναι συνημμένα στην 3η σελίδα του εγγράφου. Εναλλακτικά μπορείτε να τα μεταφορτώσετε εκ νέου από τις παρακάτω διαδικτυακές θέσεις. Φύλλο Εργασίας 1 Ο καθηγητής εξηγεί στον μαθητή: τα σύμβολα των ταμπουλατούρων συνοδείας (fretboards). τα ακόρντα με ανοικτές χορδές στην 1η θέση (10 ακόρντα). τη χρήση του καποτάστο. Ο καθηγητής παίζει μαζί με τον μαθητή: μια ακολουθία περισσότερων ακόρντων που εξελίσσεται πάνω σε ένα απλό ρυθμικό μοτίβο και επαναλαμβάνεται κάθε 2 ή 4 μέτρα. Περιγραφή της φάσης. Ο καθηγητής: Δείχνει στο μαθητή πως να αποκωδικοποιεί τους συμβολισμούς των freetboards. Καθοδηγεί το μαθητή πως να προσαρμόσει την κιθάρα του στην έκταση της φωνής του με τη χρήση καποτάστο. Τον βοηθά να επιλέξει τον κατάλληλο τόνο για το τραγούδι που θα τραγουδήσει. Καθοδηγεί το μαθητή ώστε να μπορέσει να τραγουδήσει και να ερμηνεύσει (σύμφωνα με το προηγούμενο πρότυπο) ένα τραγούδι σε γρήγορο τέπμο, όπως είναι "ο Καραγκιόζης" του Δ. Σαββόπουλου. Ο μαθητής μπορεί να εκτυπώσει το φύλλο εργασίας όπου περιέχονται τα μουσικά κείμενα. 1. Οι ταμπουλατούρες συνοδείας (fretboards): Υπερσύνδεσμος: Θα παρατήρησες ότι επάνω από τα ακόρντα μερικές φορές υπάρχουν κουτάκια. Λέγονται fretboards και απεικονίζουν τα πατήματα των δακτύλων του αριστερού χεριού και τις ανοικτές χορδές. Αποτελούν ταμπουλατούρες συνοδείας. Ταμπουλατούρες ονομάζουμε την μουσική γραφή που απεικονίζει (φωτογραφίζει) την κίνηση των δακτύλων και πολλές φορές των διαρκειών. Η γραφή αυτή χρησιμοποιείται με πολλές παραλλαγές και σε διάφορα όργανα από τα πολύ παλιά χρόνια του Μεσαίωνα. Στα fretboards με μαύρες τελείες υποδεικνύονται τα δάκτυλα που πρέπει να πατήσεις στην κιθάρα σου, ενώ με λευκές τελείες, δείχνονται οι ανοικτές χορδές που επιτρέπεται να νυχθούν. Πρόκειται για ένα εναλλακτικό τρόπο γραφής του ακόρντου που χρησιμεύει πολύ γι' αυτούς που δεν γνωρίζουν να Σελίδα 24/30

25 διαβάζουν το πεντάγραμμο. o έχει 6 γραμμές που απεικονίζουν τις 6 χορδές της κιθάρας o η 6η χορδή βρίσκεται στα αριστερά και η 1η στα δεξιά. o Το πρώτο τάστο απεικονίζεται επάνω o προς τα κάτω συνεχίζουν τα υπόλοιπα τάστα. 2. fretboards, ταμπουλατούρες συνοδείας: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο ακόρντα με χρήση ανοικτών χορδών στην πρώτη θέση: Υπερσύνδεσμος: Οκτώ ακόρντα μπορούν να εφαρμοστούν στην πρώτη θέση (χωρίς τη χρήση μπαρέ). Στον κατάλογο που ακολουθεί πρόσθεσα άλλα δύο. Τα δύο αυτά ακόρντα (G7 και Β7) είναι μεθ' εβδόμης. Πρόκειται για τετράφωνες συγχορδίες επιπλέον των τρίφωνων που χρησιμοποιούσαμε μέχρι τώρα. Οι συγχορδίες αυτές έχουν ιδιαίτερο χαρακτήρα και δίνουν δυναμική και ένταση στη συνοδεία μας. Αργότερα θα γνωρίσουμε και τα υπόλοιπα ακόρντα μεθ' εβδόμης. παίξε πολλές φορές τα παρακάτω ακόρντα εναλλάσσοντας τα μεταξύ τους με τυχαία σειρά. Σελίδα 25/30

26 χρησιμοποίησε ένα ρυθμικό μοτίβο όπως αυτό με το οποίο συνόδεψες τη φραγκοσυριανή. κάθε δύο μέτρα να αλλάζεις ακόρντο μην σταματάς το τέμπο, έστω κι αν πάτησες λάθος, προχώρησε στο επόμενο ακόρντο. Αν είσαι συγκεντρωμένος τότε το επόμενο θα "πατήσει" καλά. όταν συνοδεύεις ο ρυθμός είναι το πιο σημαντικό, κάθε μπάσο πρέπει να "πέφτει" στην ώρα του. 4. Κατάλογος ακόρντων με ανοικτές χορδές στην 1η θέση: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Σχόλιο: Στα ελληνικά, για τις μείζονες κλίμακες και συγχορδίες γράφουμε κεφαλαία π.χ. ΝΤΟ = Ντο ματζόρε. Για τις ελάσσονες πεζά π.χ. ντο = ντο μινόρε 5. Το καποτάστο: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Σελίδα 26/30

27 6. : Υπερσύνδεσμος: Το καποτάστο ή guitar capo ή απλά capo, είναι μια μπάρα. Ένα είδος τεχνητού μπαρέ που μειώνει το μήκος των παλλόμενων ανοικτών χορδών. Τοποθετείται σε όποιο τάστο επιθυμούμε (βλ. εικόνα). Η χρήση του στα τραγούδια γίνεται για να αλλάξουμε τόνο (κλίμακα), διατηρώντας παράλληλα την ίδια δακτυλοθεσία και αλληλουχία ακόρντων με τον προηγούμενο τόνο. Η διαδικασία αυτή λέγεται τρανσπόρτο. Συχνά σε μια ακολουθία ακόρντων ενός τραγουδιού, η έκταση της φωνής μας δεν επαρκεί, δεν φτάνει για να τραγουδήσουμε είτε τις ψηλές νότες είτε τις χαμηλές. Με το καποτάστο μπορούμε εύκολα να αλλάξουμε τον τόνο και έτσι να προσαρμόσουμε το τραγούδι στη φωνή μας. Για παράδειγμα: Η Φραγκοσυριανή είναι γραμμένη σε λα μινόρε. Αν τοποθετήσω το καποτάστο στο 3ο τάστο (3 ημιτόνια υψηλότερα) και παίξω με την ίδια ακολουθία ακόρντων, τότε το αποτέλεσμα θα είναι ντο μινόρε (πάλι 3 ημιτόνια υψηλότερα). Έτσι μπορώ να τραγουδήσω 3 ημιτόνια πιο ψηλά Ενώ αν βάλω το κάπο στο 5ο τάστο θα έχω ρε μινόρε. Έτσι μπορώ να τραγουδήσω 5 ημιτόνια πιο ψηλά 7. Σαν τον Καραγκιόζη του Δ. Σαββόπουλου: Υπερσύνδεσμος: Νομίζω ότι έχεις πλέον την εμπειρία να διαβάσεις και να μελετήσεις ένα τραγούδι. Το τραγούδι που ακολουθεί διαβάζεται με τρεις τρόπους: Ως κομμάτι για σόλο κιθάρα. Γιατί περιέχει τη μελωδία και τα μπάσα για μια πλήρη κιθαριστική εκτέλεση. Ως συνοδεία. Γιατί περιέχει τα ακόρντα και το ρυθμικό μοτίβο της συνοδείας. Ως τραγούδι που μπορεί να τραγουδηθεί από τον ίδιο το συνοδό. Γιατί περιέχει τη συνοδεία και τους στίχους. Σελίδα 27/30

28 Είναι μια πρόκληση να παίξεις και με τους τρεις τρόπους! 8. άκουσε την εικόνα: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ήχος Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Όταν καταλαβαίνεις τους στίχους και τους φέρνεις στο μυαλό σου λέξη προς λέξη...τότε τραγουδάς και παίζεις καλύτερα! Αυτό το διαδραστικό εργαλείο περιέχει απόσπασμα ήχου και είναι διαθέσιμο στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. 9. Σαν τον Καραγκιόζη του Δ. Σαββόπουλου, διασκευή δακτυλοθεσία Σ. Κατηρτζόγλου: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Σελίδα 28/30

29 Σχόλιο: Προτείνεται στο πρόγραμμα σπουδών, στο Ανθολόγιο τραγουδιών για το Δημοτικό (σελ. 84). Από το δίσκο του Δ. Σαββόπουλου "Δέκα χρόνια κομμάτια", 1975, Lyra, 3715, Τα ακόρντα έχουν απλουστευτεί λίγο, για να διευκολύνουν την εκτέλεση αρχάριων κιθαριστών. 10. : Υπερσύνδεσμος: Σαν κουκιά μετρώ τα λόγια του καμπούρη πίσω απ το λευκό πανί, μέσα απ το κιβούρι Μα όσο κι αν μετρώ, κάτι περισσεύει Τρύπια είν η αγάπη μας και δε μάς προστατεύει Λευκό μου σεντονάκι, λάμπα μου τρελή κόκκινο αυγό ή καρναβάλια Μέσα από την κάλπη, τη στατιστική μάς κοιτάει ο Χάρος και τού τρέχουνε τα σάλια Σαν σκιές γλιστρούν λόγια και εικόνες κάρα σκουπιδιάρικα φεύγουν οι χειμώνες Σελίδα 29/30

30 Κι αν δεν ντρέπεσαι να γυρίσεις πίσω έλα στην παράσταση να σε γιουχαίσω Λευκό μου σεντονάκι, λάμπα μου τρελή ποια αγάπη τάχα μάς φυσάει Βάλε στη σκιά σου τούτο το παιδί που δεν έχει απόψε πού να πάει, πού να πάει. 11. Χιλιάδες τραγούδια!: Υπερσύνδεσμος: Ο κόσμος μας είναι γεμάτος τραγούδια. Τραγούδια από κάθε φυλή, τεχνοτροπία, εποχή και φιλοσοφία. Τραγούδια παραδοσιακά αλλά και επώνυμα. Της Αφρικής και της Ωκεανίας. Της Ευρώπης και της Αμερικής. Του μεσαίωνα και των ημερών μας. Διασκέδασης αλλά και πένθους. Θρησκευτικά τραγούδια και τραγούδια επαναστατικά. Είναι ένα πεδίο ανεξάντλητης έρευνας, ψυχαγωγίας αλλά κυρίως έκφρασης. Της έκφρασης του μέσου ανθρώπου. Ίσως να γνωρίζεις ότι το πιο μακρινό ανθρώπινο κατασκεύασμα είναι το σκάφος Voyager. Ταξιδεύει στο διάστημα από το 1977 και ήδη βρίσκεται πολύ πέρα από το μικρό μας ηλιακό σύστημα. Οι κατασκευαστές του, εκτός απο τις άλλες κατακτήσεις της ανθρώπινης γνώσης που αποθήκευσαν στο κύτος του, φρόντισαν να συμπεριλάβουν και τραγούδια σε ψηφιακό δίσκο. Τραγούδια της γης! Σελίδα 30/30 Powered by TCPDF (