Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Καινοτόμες Παιδαγωγικές Πρακτικές

Transcript

1 Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Καινοτόμες Παιδαγωγικές Πρακτικές Αξιοποίηση του Συστήματος Διαχείρισης Μαθησιακών Δραστηριοτήτων LAMS (Learning Activity Management System) στην εξ αποστάσεως διδασκαλία: η περίπτωση του Γενικού Λυκείου Ευηνοχωρίου Καζαντζής Χρήστος 1, Σταμάτης Νικόλαος 2, Πρατσόλη Αικατερίνη 3, Ασημακοπούλου Αικατερίνη 4 kazantzi@sch.gr, nstamat@teimes.gr, kpratsoli@sch.gr, as.katedim@gmail.com 1 Πληροφορικής (M.ed.), Γενικό Λύκειο Ευηνοχωρίου 2 Χημικός (Ph.D., M.Sc.), Γενικό Λύκειο Ευηνοχωρίου 3 Μαθηματικός (M.Sc.), Γενικό Λύκειο Ευηνοχωρίου 4 Φιλόλογος, Γενικό Λύκειο Ευηνοχωρίου 1 Περίληψη Το Σύστημα Διαχείρισης Μαθησιακών Δραστηριοτήτων, LAMS, αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο δημιουργίας ψηφιακών μαθημάτων, που επιτρέπει τη διαχείριση και εκπόνηση συνεργατικών μαθησιακών δραστηριοτήτων, τόσο μέσα στο χώρο του σχολείου (π.χ. εργαστήριο πληροφορικής) όσο και εξ αποστάσεως (π.χ. από το σπίτι). Με τη βοήθεια του LAMS, δίνεται η δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να δημιουργήσουν ακολουθίες μαθημάτων, στις οποίες μπορούν να περιλαμβάνονται ένα σύνολο ατομικών εργασιών, εργασιών για μικρές ομάδες ή εργασιών για μια ευρύτερη εκπαιδευτική ομάδα. Δίνεται επίσης η δυνατότητα στον καθηγητή (επόπτη) της διαρκούς, συνολικής-ατομικής και δυναμικής παρακολούθησης της προόδου της εργασίας, καθώς επίσης και της διατήρησης στατιστικών καταγραφής τόσο των ποιοτικών (χρόνος εκπόνησης κάθε δραστηριότητας) όσο και των ποσοτικών χαρακτηριστικών (βαθμός) της επίδοσης κάθε μαθητή. Στο Γενικό Λύκειο Ευηνοχωρίου, τα τρία τελευταία σχολικά έτη, κι έπειτα από την επιμόρφωση ενός αριθμού εκπαιδευτικών του σχολείου, το LAMS αποτελεί ένα ελκυστικό και αποδοτικό ηλεκτρονικό μέσο στην εκπαιδευτική πρακτική που εφαρμόζεται σε αρκετά μαθήματα, ενθαρρύνοντας και ενισχύοντας την εξ αποστάσεως μάθηση. Η καταγραφή των αντιδράσεων των μαθητών τόσο σε ερωτηματολόγια όσο και σε συνεντεύξεις έδειξαν ένα θετικό κλίμα, η δε συμμετοχή των μαθητών ήταν ικανοποιητική. Λέξεις κλειδιά: Ακολουθίες μαθησιακών δραστηριοτήτων, LAMS, εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Εισαγωγή Η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών της πληροφορίας αποτελεί ένα μείζον ζήτημα που απασχολεί το σύνολο της κοινωνίας. Αποτελεί ζητούμενο και για την εκπαιδευτική κοινότητα. Έτσι, η διαρκής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στη χρήση των ΤΠΕ αλλά κυρίως η αξιοποίησή τους μέσα στην τάξη, φαίνεται ότι αργά αλλά σταθερά βρίσκει ανταπόκριση στο ελληνικό δημόσιο σχολείο (Μακράκης, 1998, Τζιμογιάννης, 2007). Αντίθετα, αποτελεί μια συνηθισμένη πρακτική σε πολλές χώρες του δυτικού κυρίως κόσμου, οι διδακτικές προσεγγίσεις που βασίζονται στη χρήση των ΤΠΕ και του Διαδικτύου (Morgan, 2001; Conole & Caren, 2005, Herrington κ.α., 2005). Αυτό οφείλεται στην ευκολότερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο για τους περισσότερους εκπαιδευτικούς και μαθητές, στην εξοικείωσή τους με τη χρήση του στην αναζήτηση πληροφοριών, στην αξιολόγηση των ΤΠΕ ως θελκτικών εργαλείων συνεργατικής μάθησης και τέλος στην διαρκώς αυξανόμενη εφαρμογή τους στην εξ αποστάσεως οπτικοακουστική επικοινωνία και εκπαίδευση. Στη σύγχρονη ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, η ανάπτυξη και αξιοποίηση των ΤΠΕ για τη βελτίωση της διδασκαλίας των μαθημάτων, εμφανίζει βήματα προόδου με δεδομένο ότι αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των εκπαιδευτικών που επιμορφώνονται στη χρήση αυτών των εργαλείων. Το διαδίκτυο προσφέρεται για μάθηση από απόσταση και συνεργασία εκπαιδευτικών και μαθητών που δεν βρίσκονται στον ίδιο

2 2 9 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής φυσικό χώρο. Δίνει τη δυνατότητα ανάπτυξης νέων μεθόδων εξ αποστάσεως υποστήριξης και διδασκαλίας με περιβάλλοντα τηλεκπαίδευσης κατάλληλα για εξατομικευμένη ή συνεργατική μάθηση. Στις σύγχρονες αντιλήψεις για τη μάθηση και τη διδασκαλία επικρατούν οι θεωρίες οικοδόμησης της γνώσης και της συνεργατικής μάθησης. Οι έρευνες που βασίζονται στις απόψεις του Vygotsky υποστηρίζουν ότι η σκέψη αναπτύσσεται και είναι προϊόν οικοδόμησης και αναδόμησης των γνώσεων στα πλαίσια συνεργατικών δραστηριοτήτων ανάμεσα σε παιδιά και ενήλικες. Τονίζουν το ρόλο της διαδικασίας του πλαισίου στηρίγματος και το ρόλο της διαμεσολάβησης των ενηλίκων στη διαδικασία της μάθησης (Κόμης, 2005). Τα δικτυακά περιβάλλοντα μάθησης έχουν ως στόχο να υποστηρίξουν τους χρήστες τους ώστε να μαθαίνουν μέσα από μια συνεργατική κοινότητα, με παραγωγικό τρόπο. Παρέχουν εργαλεία επικοινωνίας και ανταλλαγής ιδεών, εργαλεία πρόσβασης σε αρχεία κάθε τύπου, συμβουλευτική στήριξη κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων επίλυσης προβλημάτων, εργαλεία γραπτής και οπτικής επικοινωνίας (Κόμης, 2004). Το LAMS Το Σύστημα διαχείρισης μαθησιακών δραστηριοτήτων (Learning Activity Management System, LAMS) αποτελεί ένα διαδικτυακό εργαλείο που επιτρέπει τη δημιουργία, διαχείριση και εποπτεία ψηφιακών μαθημάτων. Αποτελεί ένα από τα πιο ώριμα και γνωστά εργαλεία που αφορά τις αρχές του σχεδιασμού μάθησης (Britain, 2004), ενώ παράλληλα δίνει τη δυνατότητα μέσω Διαδικτύου στον επόπτη-εκπαιδευτικό να διαχειρίζεται ατομικές αλλά και συνεργατικές μαθησιακές δραστηριότητες. Οι ακολουθίες μαθησιακών δραστηριοτήτων εκπονούνται σε ένα απλό και εύχρηστο περιβάλλον για το συγγραφέα (Αβούρης, 2000), για το λόγο αυτό η εκμάθησή του μπορεί να γίνει γρήγορα και εύκολα. Οι ακολουθίες μαθησιακών δραστηριοτήτων μπορούν να περιλαμβάνουν τόσο ατομικές εργασίες, όσο και εργασίες για μικρές ή και για ευρύτερες εκπαιδευτικές ομάδες. Οι ακολουθίες μαθησιακών δραστηριοτήτων μπορούν να αποθηκευθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν από το συγγραφέα ή και από άλλους εφόσον αναρτηθούν στη διεθνή κοινότητα (αποθετήριο ακολουθιών) του LAMS ( Χρησιμοποιείται ως αυτόνομο σύστημα ή σε συνδυασμό με άλλα συστήματα διαχείρισης μάθησης (όπως τα Moodle, Sakai,.LRN, WebCT και το BlackBoard), ενώ παρέχει τη δυνατότητα της δημιουργίας, της αποθήκευσης και της επαναχρησιμοποίησης των ακολουθιών (Παπαδάκης κ.α., 2010). Το LAMS είναι ένα εργαλείο που υλοποιεί τις ιδέες του σχεδιασμού δραστηριοτήτων μάθησης και παρέχει τη δυνατότητα μέσω διαδικτύου να γίνεται διαχείριση και υποστήριξη συνεργατικών μαθησιακών δραστηριοτήτων. Είναι ιδιαίτερα εύχρηστο και σε σύντομο χρονικό διάστημα ο χρήστης δημιουργεί ακολουθίες μαθησιακών δραστηριοτήτων σύροντας και αφήνοντας εικονικές αναπαραστάσεις εργαλείων δραστηριοτήτων στο περιβάλλον συγγραφής. Αυτές οι δραστηριότητες μπορούν να περιλαμβάνουν ένα σύνολο ατομικών εργασιών, εργασιών σε μικρές ομάδες και εργασιών για το σύνολο της τάξης, βασισμένων σε περιεχόμενο και συνεργασία (Παπαδάκης & Πασχάλης, 2009). Έρευνες στον ελληνικό χώρο (Παπαδάκης & Πασχάλης,2009; Πασχάλης κ.α.,2011;φακιολάκης &Παπαδάκης,2011;Παπαδάκης κ.α.,2011;σύριου & Καρατράνου,2011) έδειξαν ότι οι εκπαιδευτικοί που χρησιμοποίησαν το LAMS το θεωρούν ένα απλό, εύχρηστο και φιλικό περιβάλλον μάθησης το οποίο επιθυμούν να εντάξουν στην διδακτική τους πράξη. Τους επιτρέπει να υλοποιούν εύκολα τα υπάρχοντα ή νέα σχέδια μαθήματος καθώς και να τροποποιούν υπάρχοντα μαθήματα από την κοινότητα του LAMS και με αυτό τον τρόπο να διαχέονται- διαμοιράζονται οι καλές πρακτικές σε συναδέλφους όλων των ειδικοτήτων. Η περίπτωση του Γενικού Λυκείου Ευηνοχωρίου Μεθοδολογία Η παρούσα εργασία αφορά την εμπειρία της εφαρμογής του LAMS, ως εργαλείου ψηφιακής μάθησης, στο ΓΕΛ Ευηνοχωρίου κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων σχολικών ετών.

3 Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Καινοτόμες Παιδαγωγικές Πρακτικές Συμμετείχαν τέσσερις από τους δεκαπέντε καθηγητές του σχολείου, οι οποίοι είχαν παρακολουθήσει επιμορφωτικό σεμινάριο διάρκειας 60 ωρών που πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο της μεικτής μάθησης. Το σεμινάριο είχε τίτλο «E-LEARNING LAMS: Δημιουργία ψηφιακών Φύλλων Εργασίας, Σχεδίων/Σεναρίων Μαθημάτων & Αξιοποίηση στη διδακτική πράξη» και οργανώθηκε από τον Σχολικό Σύμβουλο Πληροφορικής του νομού Αιτωλοακαρνανίας Δρ. Σπύρο Παπαδάκη. Δημιουργήθηκαν ακολουθίες μαθησιακών δραστηριοτήτων οι οποίες αναρτήθηκαν στο server της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας του νομού Αιτωλοακαρνανίας στη διεύθυνση Στη δημιουργία και ανάρτηση ακολουθιών στο LAMS συμμετείχαν ένας καθηγητής Πληροφορικής, ένας Χημικός, μία καθηγήτρια μαθηματικός και μία φιλόλογος. Έτσι, δημιουργήθηκαν λογαριασμοί ώστε κάθε μαθητής με τους προσωπικούς του κωδικούς να εισάγεται στο σύστημα και να εργάζεται οποιαδήποτε χρονική στιγμή και από οποιονδήποτε υπολογιστή. Η αξιολόγηση της ανταπόκρισης των μαθητών έγινε χρησιμοποιώντας έντυπα ερωτηματολόγια, προσωπικές συνεντεύξεις με τους καθηγητές και τέλος καταγραφή των αντιδράσεων κατά τη διάρκεια εκπόνησης των εργασιών (όταν η εργασία γίνονταν στο εργαστήριο πληροφορικής του σχολείου). Δημιουργία μαθημάτων στο LAMS Οι εκπαιδευτικοί του ΓΕΛ Ευηνοχωρίου δημιούργησαν ακολουθίες μαθησιακών δραστηριοτήτων για τις τάξεις Α' και Β' Λυκείου στα αντικείμενα: των Μαθηματικών, της Χημείας, της Ελληνικής Γλώσσας, της Ιστορίας, της Ανάπτυξης Εφαρμογών σε προγραμματιστικό περιβάλλον καθώς και σε ένα πολιτιστικό πρόγραμμα. Οι ακολουθίες αναρτήθηκαν στον ιστοχώρο του LAMS της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού Αιτωλοακαρνανίας (πίνακας 1) και θα μπορούσαν να κατανεμηθούν σε τρεις κατηγορίες: ακολουθίες που εκπονήθηκαν στο εργαστήριο πληροφορικής κατά τη διάρκεια περίπου μιας διδακτικής ώρας, ακολουθίες που εκπονήθηκαν εκτός τάξης, σε χρόνο που επέλεγαν οι μαθητές πέραν του εκπαιδευτικού ωραρίου, ακολουθίες που δίνονταν για την υποστήριξη δραστηριοτήτων και γίνονταν εθελοντικά. Πίνακας 1: Οι ακολουθίες μαθησιακών δραστηριοτήτων που δημιουργήθηκαν για κάθε μάθημα και την αντίστοιχη τάξη. Μαθηματικά Ιστορία Α' Λυκείου Β' Λυκείου Γ' Λυκείου Τεστ στην απόλυτη τιμή Τεστ στις ρίζες Εγγραψιμότητα τετραπλεύρου σε κύκλο Γεωμετρική κατασκευή παραβολής Μετρικές σχέσεις σε ορθογώνιο τρίγωνο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός Χημεία Περιοδικός Πίνακας Θερμοχημεία Τράπεζα Θεμάτων (Θέματα στους χημικούς δεσμούς) Χημική κινητική Νεοελληνική γλώσσα Ανάπτυξη εφαρμογών σε προγραμματιστικό περιβάλλον Πολιτιστικό Πρόγραμμα Διαθέσεις του ρήματος Η Αθήνα του χθες και του σήμερα Χημική ισορροπία Τράπεζα Θεμάτων (Γενικής παιδείας) 3 Η έννοια του αλγόριθμου Στις ακολουθίες που δημιουργήθηκαν χρησιμοποιήθηκαν κυρίως εργαλεία πληροφόρησης (Πίνακας Ανακοινώσεων, Διαμοίραση Πόρων) καθώς και εργαλεία αξιολόγησης (Ερωτήσεις πολλαπλής

4 4 9 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής επιλογής, σύντομης απάντησης, τύπου σωστού-λάθους, υποβολή αρχείου, κλπ). Δευτερευόντως, χρησιμοποιήθηκαν τα εργαλεία ανατροφοδότησης, συνεργασίας και ροής (Σχήμα 1). Η χρησιμοποίηση των παραπάνω εργαλείων συνδέεται με το διδακτικό μοντέλο που ακολουθείται από τους καθηγητές στο σχολείο. Οι ακολουθίες είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα της διεθνούς κοινότητας του LAMS στη διεύθυνση Σχήμα 1. Ακολουθία μαθησιακών δραστηριοτήτων στο μάθημα της Χημείας όπως αυτή φαίνεται από το περιβάλλον του συγγραφέα. Οι ακολουθίες που δημιουργήθηκαν χρησιμοποιήθηκαν από τους εκπαιδευτικούς, εξυπηρετώντας τους παρακάτω στόχους: την ανακεφαλαίωση μιας διδαχθείσας ενότητας (Χημεία-Μαθηματικά) την εξάσκηση στην εφαρμογή ιδιοτήτων (Μαθηματικά) την αξιολόγηση των μαθητών σε ενότητα (Χημεία-Μαθηματικά-Νεολληνική Γλώσσα), την εισαγωγή μιας έννοιας με χρήση λογισμικού (Μαθηματικά-Geogebra), την αξιοποίηση επαναληπτικού υλικού από μια τάξη του Γυμνασίου που λειτουργούσε ως παράλληλο φροντιστηριακό μάθημα (Νεοελληνική Γλώσσα, Τράπεζα θεμάτων) την οργάνωση του υλικού και των εργασιών που αφορούσαν ένα πολιτιστικό πρόγραμμα Σχήμα 2. Δραστηριότητα από ακολουθία μαθησιακών δραστηριοτήτων στο μάθημα των μαθηματικών όπως αυτή φαίνεται από το περιβάλλον του μαθητή-εκπαιδευόμενου. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση (ποσοτική και ποιοτική) της συμμετοχής των μαθητών στις δραστηριότητες του LAMS πραγματοποιήθηκε με στοιχεία που αντλήθηκαν από το σύστημα μέσω της εποπτείας (Σχήμα 3), από ερωτηματολόγια που δόθηκαν στους μαθητές και προσωπικές συνεντεύξεις των μαθητών που συμμετείχαν.

5 Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Καινοτόμες Παιδαγωγικές Πρακτικές 5 Σχήμα 3. Καρτέλες από το περιβάλλον του επόπτη-καθηγητή όπου δίνεται η δυνατότητα για διαρκή, δυναμική, συνολική αλλά και ατομική παρακολούθηση των εκπαιδευόμενων. Κατά την εκπόνηση των ακολουθιών στο εργαστήριο πληροφορικής, η συμμετοχή των μαθητών, όπως είναι αυτονόητο, ήταν καθολική, αποτελεί δε θετικό στοιχείο η συζήτηση και η συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευόμενων. Αντίθετα, στην εξ αποστάσεως εργασία τα ποσοστά συμμετοχής των μαθητών ήταν χαμηλότερα. Συγκεκριμένα, σε δείγμα 38 μαθητών, ένα ποσοστό 38,5% των μαθητών της θετικής κατεύθυνσης της Β' λυκείου συμμετείχε στα ψηφιακά μαθήματα της Χημείας, 30% στα Μαθηματικά και 20% στο πολιτιστικό πρόγραμμα. Τα σχετικά χαμηλά ποσοστά συμμετοχής οφείλονται πιθανότατα στο γεγονός ότι οι μαθητές δεν έχουν συνηθίσει να χρησιμοποιούν τον Η/Υ και το internet ως εργαλείο μελέτης και μάθησης στο σπίτι τους, αλλά κυρίως ως μέσον επικοινωνίας και διασκέδασης. Επιπλέον, ένα σημαντικό ποσοστό των μαθητών του ΓΕΛ Ευηνοχωρίου προέρχεται από αγροτικές περιοχές και δεν διαθέτει σύνδεση με το διαδίκτυο. Δεδομένου ότι το υπάρχον εργαστήριο πληροφορικής είναι - μόνο όταν δεν χρησιμοποιείται από τα μαθήματα πληροφορικής - ο μόνος χώρος στον οποίο υπάρχει πρόσβαση στο LAMS από όλους τους μαθητές, δυσχεραίνεται η περαιτέρω καταγραφή παρατηρήσεων από την εμπειρία της χρήσης του. Η έρευνα αφορά ένα μικρό αριθμό μαθητών και τα συμπεράσματα δεν μπορούν να γενικευθούν. Οι μαθητές υποδέχτηκαν τη νέα αυτή διδακτική πρακτική με ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Αυτό καταγράφηκε κυρίως με τη μεγάλη συμμετοχή και το έντονο ενδιαφέρον των μαθητών, ακόμα και των πιο αδιάφορων. Η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και του Διαδικτύου, η παρακολούθηση μιας παρουσίασης του power point ή ενός video, η αναζήτηση στο Διαδίκτυο που επιτρέπει τη συλλογή πληροφοριών από πολλαπλές πηγές και η δυνατότητα εκπόνησης εργασίας από το σπίτι (εξ αποστάσεως εκπαίδευση), ήταν οι σημαντικότεροι λόγοι της θετικής αποδοχής. Με δεδομένο ότι η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και του Διαδικτύου καλείται να παίξει έναν κυρίαρχο ρόλο στην εκπαιδευτική πρακτική, η αξιοποίηση του LAMS στο σύγχρονο δημόσιο σχολείο μπορεί να συμβάλει προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης, της συμπλήρωσης και της βελτίωσης της διδασκαλίας, προσφέροντας μάλιστα το πλεονέκτημα της εξ αποστάσεως εργασίας και εκπαίδευσης, όπου βεβαίως υπάρχουν οι απαραίτητες συνθήκες από πλευράς υλικοτεχνικών υποδομών. Συμπεράσματα Συνοψίζοντας, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι μαθητές βρήκαν τα ψηφιακά μαθήματα του LAMS ενδιαφέροντα, αφού μπορούσαν να εργαστούν εξ αποστάσεως από το δικό τους χώρο, χρησιμοποιώντας τα για περεταίρω μελέτη στο σπίτι και επεκτείνοντας τη «διδασκαλία» πέρα από το

6 6 9 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής σχολικό τους ωράριο. Εισάγονταν εύκολα και γρήγορα στο σύστημα και η εκπόνηση των δραστηριοτήτων γίνονταν σε ένα πολύ απλό και εύχρηστο περιβάλλον. Με αυτό τον τρόπο συμμετείχαν σε μεγαλύτερο βαθμό και πιο ενεργητικά. Επιπροσθέτως, οι καθηγητές (συγγραφείς και επόπτες), ανεξάρτητα από ειδικότητα, κατάφεραν χρησιμοποιώντας τα εργαλεία που παρέχει το LAMS να καλύψουν τις ανάγκες τους για δημιουργία μαθημάτων σε μεγάλο βαθμό. Τα μαθήματα δημιουργήθηκαν με ευκολία σύμφωνα με τις ανάγκες της διδασκαλίας, των μαθητών και του μοντέλου διδασκαλίας τους. Οι τεχνικές αδυναμίες που εμφανίστηκαν σε επίπεδο σχολείου και εξυπηρέτησης από τον server της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης νομού Αιτωλοακαρνανίας ήταν μικρές και δεν επηρέασαν σημαντικά την υλοποίηση της εφαρμογής. Τέλος, οι επιφυλάξεις από μεγάλο μέρος των μαθητών φαίνεται ότι μπορεί να αμβλυνθεί έτσι ώστε με την πάροδο του χρόνου να αποτελέσει η χρήση του LAMS εργαλείο υποστήριξης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αναφορές Britain, S. (2004). A Review of Learning Design: Concept, Specifications and Tools. A report for the JISC E- learning Pedagogy Programme. Retrieved [ ] from: Conole, G. & Karen, F. (2005). A learning design toolkit to create pedagogically effective learning activities. Journal of Interactive Media in Education (Portable Learning. Special Issue, eds. Colin Tattersall, Rob Koper), 2005/08. ISSN: X [jime.open.ac.uk/2005/08]. Herrington, J., Reeves, T., & Oliver, R. (2005). Online Learning as Information Delivery: Digital Myopia. Journal of Interactive Learning Research. 16(4), Morgan, G., (2001). Thirteen must ask questions about e-learning products and services, The Learning Organization, vol.8, no.5, pp Αβούρης, Ν. (2000). Εισαγωγή στην επικοινωνία Ανθρώπου - Υπολογιστή, Αθήνα: Δίαυλος. Κόμης, Β., (2004). Εισαγωγή στις Εκπαιδευτικές εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών. Αθήνα: Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών. Κόμης, Β., (2005). Εισαγωγή στη Διδακτική της Πληροφορικής. Αθήνα: Εκδόσεις Κλειδάριθμος. Μακράκης, Β. (1998). Απομυθοποιώντας το μεθοδολογικό μονισμό, Στο Παπαγεωργίου Γιώτα (επιμέλεια), Μέθοδοι στην Κοινωνιολογική Έρευνα, Αθήνα: Τυπωθήτω, (σελ ). Παπαδάκης, Σ., Πασχάλης Γ., (2009). Διδασκαλία με το σύστημα Διαχείρισης Μαθησιακών Δραστηριοτήτων LAMS. Η εμπειρία του καθηγητή. 1 ο Εκπαιδευτικό συνέδριο: Ένταξη και χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική Διαδικασία, Βόλος. Πασχάλης, Γ., Παπαδάκης, Σ. (2009) Διδασκαλία με το Σύστημα Διαχείρισης Μαθησιακών Δραστηριοτήτων LAMS.Πρακτικά 5 ου Πανελληνίου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου «Αξιοποίηση των τεχνολογιών της πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική πράξη», Τόμος Β (σ ), Σύρος. Παπαδάκης, Σ., Πασχάλης, Γ., Ρώσσιου, Ε., Δόβρος Ν., (2010). Εκπαίδευση και Πρακτική με το Ελεύθερο Ανοικτό Διαδικτυακό Σύστημα Διαχείρισης Μαθησιακών Δραστηριοτήτων (LAMS). Πρακτικά 2 ου Πανελληνίου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου Ημαθίας «Ψηφιακές και Διαδικτυακές Εφαρμογές στην Εκπαίδευση» (σ ), Βέροια-Νάουσα. Παπαδάκης, Σ., Πασχάλης, Γ., Ρώσσιου, Ε., Τσεπαπαδάκης, Α., (2011). Δημιουργία & Αξιοποίηση ψηφιακών Δραστηριοτήτων (LAMS). Πρακτικά 6 ου Πανελληνίου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου «Αξιοποίηση των τεχνολογιών της πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική πράξη» (σ. 1-5), Σύρος. Παπαδάκης, Σ., Πασχάλης, Γ., Φακιολάκης, Γ., (2011). Επιμόρφωση Καθηγητών Πληροφορικής για Αξιοποίηση της ηλεκτρονικής Μάθησης στη Σχολική Μονάδα. Πρακτικά 6 ου Πανελληνίου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου «Αξιοποίηση των τεχνολογιών της πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική πράξη» (σ. 1-5), Σύρος. Παπαδάκης, Σ., Πασχάλης, Γ., Ρώσσιου, Ε., Φακιολάκης, Γ. Αξιοποίηση Συστήματος Μαθησιακών Δραστηριοτήτων (LAMS) στη Διδακτική της Πληροφορικής στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: τελευταία ανάκτηση Τζιμογιάννης, Α. (2007). «Σύγχρονες Διδακτικές προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής Δημιουργικής Σκέψης», Αθήνα: Ο.ΕΠ.ΕΚ, σελ Φακιολάκης, Γ., Παπαδάκης, Σ., (2011). Υλοποίηση ψηφιακών μαθημάτων στη σχολική τάξη με το Σύστημα Διαχείρισης Μαθησιακών Δραστηριοτήτων (LAMS): Εφαρμογή σε όλα τα αντικείμενα στο 3 ο Γυμνάσιο Μεταμόρφωσης. Πρακτικά 6 ου Πανελληνίου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου «Αξιοποίηση των τεχνολογιών της πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική πράξη» (σ. 1-5), Σύρος.