«Αρχές Ορθόδοξης Βιοηθικής» του Μητροπολίτου Πάφου Γεωργίου (Διάλεξη που δόθηκε στις 26/1/2009 στην αίθουσα του Ιδρύματος Μακαρίου)

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "«Αρχές Ορθόδοξης Βιοηθικής» του Μητροπολίτου Πάφου Γεωργίου (Διάλεξη που δόθηκε στις 26/1/2009 στην αίθουσα του Ιδρύματος Μακαρίου)"

Transcript

1 «Αρχές Ορθόδοξης Βιοηθικής» του Μητροπολίτου Πάφου Γεωργίου (Διάλεξη που δόθηκε στις 26/1/2009 στην αίθουσα του Ιδρύματος Μακαρίου) Οι «Βιοεπιστήμες», δηλαδή οι κλάδοι της Επιστήμης που έχουν ως αντικείμενο έρευνας το φαινόμενο της ζωής, από το κύτταρο και τους μικροοργανισμούς μέχρι τα ζώα και τον ίδιο τον άνθρωπο, καθώς και η αντίστοιχη Βιοτεχνολογία, έχουν σημειώσει τεράστια ανάπτυξη στις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Τα επιτεύγματά τους είναι πολλά και μερικά από αυτά εφαρμόζονται ήδη και στην πατρίδα μας. Από τα επιτεύγματα αυτά αναφέρω ενδεικτικά τις μεταμοσχεύσεις οργάνων, την τεχνητή γονιμοποίηση, την κλωνοποίηση, τα μεταλλαγμένα τρόφιμα κλπ.. Πολλά από τα επιτεύγματα αυτά κρίνονται ως ευεργετικά για τον άνθρωπο. Έτσι με τις μεταμοσχεύσεις οργάνων σώζονται ζωές και παρέχεται η δυνατότητα επιβίωσης σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα με ζωτικά όργανά τους η τεχνητή γονιμοποίηση επιτρέπει σε άτεκνα ζευγάρια να αποκτήσουν απογόνους η γενετική μηχανική με την επέμβαση στα ανθρώπινα γονίδια επαγγέλλεται την πρόβλεψη και θεραπεία ασθενειών κ.ο.κ. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις στις οποίες δεν κρίνεται από όλους επωφελής, ή τουλάχιστον, δεν στερείται διλημμάτων, η εφαρμογή των νέων εφευρέσεων, όπως π.χ. συμβαίνει με την περίπτωση της κλωνοποίησης, με μερικές περιπτώσεις τεχνητής γονιμοποίησης, με τη λήψη οργάνων από πτωματικούς δότες κ.ά.. Ακόμα σε ορισμένους άλλους τομείς στους οποίους τα πράγματα άλλαξαν ριζικά τα τελευταία χρόνια, όχι μόνον ο θρησκευόμενος αλλά και ο μέσος άνθρωπος της κοινωνίας μας εκφράζει αντιρρήσεις. Τέτοιοι τομείς είναι ο τομέας των αμβλώσεων, όπου σήμερα γίνεται πολύς λόγος για χάπια ή τρόπους αντισύλληψης που στην πραγματικότητα συνιστούν τρόπους άμβλωσης και ο χώρος της ευθανασίας, της ιατρικώς δηλαδή επικουρούμενης αυτοκτονίας ή δολοφονίας, πασχόντων ανθρώπων, με προηγμένα μέσα, με το πρόσχημα της απαλλαγής τους από το σωματικό πόνο. Μα και στις περιπτώσεις των επιστημονικών επιτευγμάτων που κρίνονται ως επωφελή, ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος της κατάχρησης ή της παράχρησης. Αν σε καθετί χρειάζεται μέτρο και διάκριση, κρίση και κριτήρια 1

2 για το τι είναι καλό και τι κακό, πού τελειώνει το ένα και πού αρχίζει το άλλο, πολύ περισσότερο ισχύουν αυτά για τον ευαίσθητο τομέα των Βιοεπιστημών και της Βιοτεχνολογίας. Εξάλλου ισχύει πάντα ότι «ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα», ή όπως λέγει ο Γρηγόριος ο Θεολόγος «το καλόν ου καλόν, όταν μη καλώς γένηται». Οι απορίες και τα διλήμματα των ανθρώπων, όσον αφορά τις ως άνω νέες επιστημονικές ανακαλύψεις και τις εφαρμογές τους, οδήγησαν στην εμφάνιση του κλάδου της Βιοηθικής. Η Βιοηθική καλείται να θέσει τα όρια ανάμεσα στις θετικές και αρνητικές συνέπειες των Βιοεπιστημών και της Βιοτεχνολογίας στη ζωή μας, να προβάλει κριτήρια επιλογής πορείας, μέσα από τους πολλούς και ποικίλους δρόμους που διανοίγονται, λαμβάνοντας υπόψη το θέλημα του Θεού και τις ανθρώπινες αξίες που πρέπει να διαφυλαχτούν, καθώς επίσης και να δημιουργήσει αντιστάσεις στη συνεχώς αυξανόμενη πίεση για εφαρμογή στη ζωή των ανθρώπων των οποιωνδήποτε νέων εφευρέσεων ή ανακαλύψεων. Μπροστά στα μεγάλα και εκπληκτικά επιτεύγματα των Βιοεπιστημών και της Βιοτεχνολογίας του καιρού μας, ο κόσμος μένει εκστατικός. Πολλοί στρέφονται προς την Εκκλησία ζητώντας απαντήσεις στα πρωτόγνωρα ερωτήματα που αναφύονται. Πριν μερικά χρόνια πρόβλημα δεν υπήρχε, γιατί εκ των πραγμάτων ήταν αδύνατο να γεννηθούν τέτοια ερωτήματα. Πριν λίγα χρόνια, π.χ. δεν είχαν επινοηθεί οι αναπνευστήρες. Δεν εδημιουργείτο επομένως το δίλημμα πότε αποσυνδέουμε ένα ασθενή από τον αναπνευστήρα. Προηγουμένως δεν υπήρχε η δυνατότητα μεταμόσχευσης νεφρών. Ήταν αδιανόητο, επομένως, να διερωτώμασταν αν επιτρέπεται ή υπό ποιες προϋποθέσεις επιτρέπεται η λήψη νεφρών ή άλλων οργάνων από πτωματικούς ή και ζωντανούς δότες. Δεν είναι εύκολο στον κάθε άνθρωπο, όσο πιστός κι αν είναι, να βρει, χωρίς χειραγωγία, απαντήσεις στα πρωτόγνωρα αυτά ερωτήματα, μέσα στην Αγία Γραφή. Στην Αγία Γραφή βρίσκεται, σε γενικές και αναλλοίωτες αρχές, το θέλημα του Θεού, το οποίο παραμένει το ίδιο και αναλλοίωτο από τότε που δημιουργήθηκε ο κόσμος και θα εξακολουθήσει να μένει έτσι για πάντα. Η Αγία Γραφή γράφτηκε και για τους ανθρώπους του χτες και για τους ανθρώπους του σήμερα και του αύριο. Είχε ισχύ και στην πρωτόγονη από πλευράς Τεχνολογίας εποχή, έχει ισχύ και για την εποχή του διαδικτύου, της Αστροφυσικής και του διαστήματος. Απευθύνεται και στους αγράμματους και στους επιστήμονες. Δεν είναι δυνατό, ως εκ τούτου, να συναντούμε εξειδικευμένες απαντήσεις στα ειδικά προβλήματα κάθε εποχής. Γι αυτό και βρίσκεται εκτός οποιασδήποτε σοβαρότητος η αιτίαση του συμπατριώτη μας επιστήμονα ότι του επιτρέπεται η προσπάθεια για 2

3 κλωνοποίηση ανθρώπων αφού στην Αγία Γραφή δεν συναντάται το «ου κλωνοποιήσεις». Είναι φανερό πως είναι δική μας επίπονη δουλειά, των κληρικών, των θεολόγων, των χριστιανών επιστημόνων, να εγκύψουμε στην Αγία Γραφή και με προσευχή και μελέτη πολλή, να βρούμε, με βάση το θέλημα του Θεού, απαντήσεις στα φλέγοντα ερωτήματα της εποχής μας. Μια βασική αρχή που συναντούμε πολλές φορές και με διάφορους τρόπους έκφρασης στην Αγία Γραφή είναι ο σεβασμός και η προστασία της ανθρώπινης ζωής, η εντολή «ου φονεύσεις». Αν, επομένως, σε οποιαδήποτε μέθοδο, που χρησιμοποιούν οι Βιοεπιστήμες, είναι δυνατό να υπάρξει καταστροφή ανθρώπινης ζωής σε οποιοδήποτε στάδιό της, τότε είναι φανερό ότι η μέθοδος προσκρούει στο θέλημα του Θεού. Άλλη βασική αρχή, που εκφράζεται με εντολή του Θεού στην Αγία Γραφή, είναι το «ου μοιχεύσεις». Η παρείσφρυση τρίτου προσώπου, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στη σχέση του ανδρογύνου είναι πράγμα ανεπίτρεπτο από χριστιανικής απόψεως. Μια τεχνική, επομένως, στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, που θα χρησιμοποιούσε ξένο σπέρμα, και όχι του συζύγου, ή ξένο ωάριο, και όχι της συζύγου, έστω κι αν αυτό δεν συνεπάγεται συνεύρεση ανθρώπων, θα εισήγε τρίτο πρόσωπο στην κατ εξοχήν σχέση του ανδρογύνου, την τεκνοποιΐα. Είναι κάτι τέτοιο συμβατό με το θέλημα του Θεού όπως εκφράζεται στην Αγία Γραφή και την Ιερά μας Παράδοση; Δίνοντας τα χαρακτηριστικά της αγάπης ο Χριστός τόνισε πολλές φορές ότι αυτή πρέπει να γίνεται χωρίς την προσδοκία της ανταπόδοσης. Είναι φυσικό, επομένως, να βρίσκεται εκτός των Χριστιανικών προϋποθέσεων κάποιος που θα προσφέρει, επ αμοιβή, ή επί προσδοκία άλλου ανταλλάγματος, ένα μέλος του σώματός του για μεταμόσχευση. Κίνητρο δεν είναι η αγάπη. Βασική διδασκαλία της Εκκλησίας μας είναι το ότι ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο ελεύθερο. Είναι από τα στοιχεία της «κατ εικόνα Θεού» δημιουργίας του. Κάθε, επομένως, προσπάθεια επέμβασης στα ανθρώπινα γονίδια για μεταβολή κάποιων στοιχείων της προσωπικότητας του ανθρώπου με σκοπό να ληφθεί άνθρωπος ρομπότ, αντίκειται στην ελευθερία βούλησης του ανθρώπου και είναι επιλήψιμο ηθικά. Με βάση τις θεμελιώδεις χριστιανικές αρχές, παραδείγματα των οποίων ανέφερα πιο πάνω, θα ήθελα να δούμε ξεχωριστά μερικά κεφάλαια τομείς, εφαρμογής των αρχών της Ορθόδοξης Βιοηθικής. Μεταμοσχεύσεις 3

4 Θα ξεκινήσω από τον τομέα των μεταμοσχεύσεων για τον οποίο έγινε πολύς λόγος στον τόπο μας λόγω της αποκάλυψης, πριν 2 3 μήνες, κυκλώματος εμπορίας οργάνων. Ξέρω πως θα γίνει ειδική διάλεξη τον ερχόμενο μήνα με θέμα «Προβληματισμοί επί των Μεταμοσχεύσεων», από τον Άγιο Μεσογαίας και Λαυρεωτικής, εγώ όμως θα μείνω στις παρυφές του προβλήματος, επισημαίνοντας τις βασικές αρχές που πρέπει να τηρούνται, όπως είναι και ο τίτλος του θέματός μας. Θα αναφερθώ πρώτα στις αντιρρήσεις μερικών στο γενικό θέμα των μεταμοσχεύσεων, αν δηλαδή αυτές μπορούν να γίνουν αποδεκτές από την Εκκλησία. Διερωτώνται μερικοί κατά πόσον επιχειρώντας παράταση της ζωής σ αυτό στοχεύουν οι μεταμοσχεύσεις επεμβαίνουμε στο έργο του Θεού. Είναι, λεν, αυτό θεμιτό; Γι αυτό το σκοπό ήλθε στη γη ο Χριστός, για παράταση της επίγειας ζωής μας; Το θέμα σχετίζεται με τη χρήση ιατρών και φαρμάκων, που αντικρύζεται θετικά από την Εκκλησία. Η Παλαιά Διαθήκη παραγγέλλει «Τίμα ιατρόν» και διακηρύσσει «Κύριος έκτισεν εκ γης φάρμακα». Ο Χριστός ασφαλώς δεν έχει σκοπό να παρατείνει τη ζωή των ανθρώπων στη γη αλλά να την ανακαινίσει και να την αφθαρτίσει. Όμως και η παράταση της επίγειας ζωής του ανθρώπου δεν αντιστρατεύεται αυτό το σκοπό. Ο ίδιος ο Χριστός με τις θαυματουργικές θεραπείες που πραγματοποίησε και τις νεκραναστάσεις που τέλεσε, παρέτεινε τη ζωή κάποιων ανθρώπων κι έδωσε το μήνυμα της μελλοντικής κατάργησης της φθοράς. Άλλο ερώτημα που προβάλλεται από κάποιους είναι αν μπορεί ο άνθρωπος το δώρο που πήρε από το Θεό, το σώμα του, δηλαδή, με τα διάφορα επί μέρους όργανά του, να το δωρίζει σε άλλους, εκθέτοντας με τον τρόπο αυτό σε κίνδυνο τον εαυτό του. Προβάλλουν μάλιστα και το αγιογραφικό «Ουκ εστέ εαυτών, ηγοράσθητε γαρ τιμής», για να στηρίξουν τη θέση τους ότι το σώμα δεν είναι ιδιοκτησία μας. Και στο ερώτημα αυτό, βέβαια, μπορεί να δοθεί ικανοποιητική απάντηση: Η δωρεά κάποιου οργάνου από ζώντα δότη δεν θα πρέπει να θέτει σε κίνδυνο τη δική του ζωή. Μα κι αν, ακόμα, ετίθετο σε κίνδυνο η ζωή του, αυτό δεν πρέπει να θεωρείται εφάμαρτο, αφού κάτι τέτοιο δεν είναι ούτε αυτοκτονία ούτε πράξη που επιδιώκει την ευθανασία. Αφού με τη δωρεά αυτή θα σώζονταν άλλοι άνθρωποι κι η παροχή αυτή ήταν έκφραση ανιδιοτελούς αγάπης, η πράξη αυτή θα μεταβαλλόταν σε πράξη αυτοθυσίας. Θα εφαρμοζόταν τότε αυτό που είπε ο Χριστός, ότι «μείζονα ταύτης αγάπην ουδείς έχει, ίνα τις την ψυχήν αυτού θη υπέρ των φίλων αυτού». 4

5 Άλλοι, πάλι, διερωτώνται πώς είναι δυνατό να βρίσκει δικαίωση από πλευράς Χριστιανισμού η δωρεά κάποιου μέλους μας σε άλλον άνθρωπον, όταν «προσδοκώμεν ανάστασιν νεκρών» και μάλιστα ανάσταση σωμάτων. Θα είναι, λεν, σε τέτοια περίπτωση, «κολοβά» τα σώματά μας κατά τη Δευτέρα Παρουσία του Χριστού. Και εδώ το ερώτημα οφείλεται σε άγνοια βασικών αρχών του Χριστιανισμού: Με την ανάσταση «προσδοκώμεν καινούς ουρανούς και καινήν γην», άρα και καινούργια, αφθαρτοποιημένα σώματα. Τότε «πάντες αλλαγησόμεθα». Όλοι οι άνθρωποι, ακόμα κι όσοι σήμερα έχουν κάποιες αναπηρίες, θα εμφανισθούν ανακαινισμένοι, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Θα γίνει τότε νέα δημιουργία και θα συμπληρωθούν και τα ελλείποντα μέρη των ανθρωπίνων σωμάτων. Φαίνεται, λοιπόν, πως τα ερωτήματα αυτά και πολλά άλλα συναφή, δεν δημιουργούν προβλήματα από τα οποία να αναφύονται διλήμματα, αποτρεπτικά, εξ αρχής, των μεταμοσχεύσεων. Από τα πιο πάνω φαίνεται πως στην περίπτωση των μεταμοσχεύσεων, εκτός από τη βασική αρχή «ου φονεύσεις» (τον εαυτό σου ή άλλον, προκειμένου να επωφεληθεί ένας τρίτος), όπως είδαμε προηγουμένως, άλλες βασικές χριστιανικές αρχές επί των οποίων θα μπορούσε να στηριχθεί κανείς είναι το «αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν», το «μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου» και η χωρίς προσδοκία ανταπόδοσης αγάπη όπως αυτή νοηματοδοτήθηκε από τον Χριστό. Πράγματι, η οποιαδήποτε προσφορά ιστών και οργάνων για να έχει αξία από Χριστιανική σκοπιά, πρέπει να συνοδεύεται από ανιδιοτελή αγάπη. Το Ευαγγέλιο είναι ξεκάθαρο: «Ει αγαπάτε τους αγαπώντας υμάς, ποία υμίν χάρις εστί; Και γαρ οι αμαρτωλοί τους αγαπώντας αυτούς αγαπώσι. Και εάν αγαθοποιήτε τους αγαθοποιούντας υμάς, ποία υμίν χάρις εστί; Και γαρ οι αμαρτωλοί το αυτό ποιούσι. Και εάν δανείζητε παρ ων ελπίζετε απολαβείν, ποία υμίν χάρις εστί; Και γαρ οι αμαρτωλοί αμαρτωλοίς δανείζουσιν ίνα απολάβωσι τα ίσα. Πλην αγαπάτε τους εχθρούς υμών και αγαθοποιείτε και δανείζετε μηδέν απελπίζοντες». Αν προσφέρεις ένα μέλος του σώματός σου για μεταμόσχευση προσδοκώντας παρόμοια κίνηση από τους συγγενείς του λήπτη όταν θα έχεις ανάγκη, ή αν περιμένεις άλλου είδους αναγνώριση, για την Εκκλησία δεν έχει αξία, δεν είναι έκφραση ανιδιοτελούς αγάπης. Οι περιορισμοί που τίθενται από τις νομοθεσίες μερικών κρατών για να μη γνωρίζει ο δότης τον δέκτη, μπορούν να ευοδωθούν από την Εκκλησία αφού, πάλιν, είναι παράγγελμα του Χριστού «μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου». Ακόμα για να έχει νόημα αυτή η προσφορά θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να κατοχυρώνεται η ελευθερία του δότη. Η προσφορά δεν 5

6 ευλογείται όταν γίνεται «εκ θλίψεως ή εξ ανάγκης». «Ιλαρόν γάρ δότην αγαπά ο Θεός» λέει ο Απόστολος Παύλος. Γι αυτό και οι περιορισμοί που τίθενται από κυβερνήσεις και οργανισμούς και οι αυστηροί έλεγχοι για αποτροπή της εμπορευματοποίησης της προσφοράς μελών προς μεταμόσχευση, δεν βρίσκουν απλώς αποδοχή από την Εκκλησία, αλλά εκφράζουν τις βασικές αρχές της. Δεν θα αναφερθώ στο πρόβλημα της πιστοποίησης του θανάτου προκειμένου να ληφθούν όργανα από πτωματικούς δότες, αφού το θέμα θα εξεταστεί αναλυτικά τον ερχόμενο μήνα. Θα αναφέρω μόνο εκείνο που η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Κύπρου αλλά και η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος αποφάσισε: Ότι δηλαδή παρόλο που η παροχή οργάνων προς μεταμόσχευση ιατρικώς συνιστάται αλλά και λογικώς και ηθικώς είναι πλήρως δικαιολογημένη, δεν θα πρέπει να φορτίζουμε με ενοχές εκείνους που για διάφορους λόγους δεν επιθυμούν είτε την εν ζωή είτε την μετά θάνατον προσφορά μελών του σώματός τους για μεταμόσχευση. Εκείνον που επιθυμεί να γίνει δωρητής μελών του η Εκκλησία τον ευλογεί και εκείνον που δυσκολεύεται τον κατανοεί και τον σέβεται. Τεχνολογίες αναπαραγωγής. Έρχομαι στη συνέχεια στις Τεχνολογίες αναπαραγωγής (στις μεθόδους δηλαδή της τεχνητής γονιμοποίησης) που ενδιαφέρουν επίσης την Κυπριακή κοινωνία. Η επιθυμία απόκτησης τέκνων, μέσα στο γάμο, από ένα ζευγάρι, δεν είναι αθέμιτη ούτε καταδικαστέα. Αντίθετα επικροτείται από την Εκκλησία που γι αυτό το σκοπό, όταν ευλογεί τους συνερχομένους εις γάμον εύχεται «υπέρ του ευφρανθήναι αυτούς εν οράσει υιών και θυγατέρων» και «υπέρ του δωρηθήναι αυτοίς ευτεκνίας απόλαυσιν». Παράλληλα όμως εύχεται «υπέρ του παρασχεθήναι αυτοίς... καρπόν κοιλίας προς το συμφέρον». Το αίτημα για τεκνοποιΐα, δηλαδή, η Εκκλησία δεν το απολυτοποιεί. Είναι πολλά τα ζευγάρια που ζουν σήμερα το πρόβλημα της ατεκνίας. Καθένα από αυτά το αντιμετωπίζει με το δικό του τρόπο, ανάλογα με την ψυχοσύνθεση και τη θρησκευτικότητά του καθώς και με τον κοινωνικό περίγυρό του. Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες μόνη λύση στο πρόβλημα ήταν η υιοθεσία. Σήμερα χάρις στην αλματώδη ανάπτυξη των Βιοεπιστημών και της αντίστοιχης Βιοτεχνολογίας υπάρχουν και άλλες δυνατότητες που δεν είναι, όμως, όλες απαλλαγμένες από ηθικά διλήμματα. 6

7 Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έχει καταδικάσει αυστηρά τέτοιου είδους διαδικασίες, προβάλλοντας το ότι η τεχνική με τον τρόπο αυτό εισβάλλει ανεπίτρεπτα στη ζωή του ζευγαριού και ότι υπάρχει κίνδυνος ολισθηρού κατήφορου που θα οδηγήσει σε πιο ακραίες αποφάσεις. Ο Μητροπολίτης Εφέσου Χρυσόστομος (Κωνσταντινίδης) σε μια μελέτη του για την τεχνητή γονιμοποίηση που δημοσιεύτηκε πολλά χρόνια πριν, (1958), και με βάση τα μέχρι την εποχή εκείνη δεδομένα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι «Η τεχνητή γονιμοποίησις εν τη ολότητι αυτής ελέγχεται ανεφάρμοστος και απαγορεύεται διά την Ορθόδοξον ημών Εκκλησίαν». Εκείνο που μόνο δεχόταν ήταν την παρέμβαση ειδικού ιατρού για θεραπεία κάποιων ανατομικών ή παθολογικών ατελειών των συζύγων, χωρίς όμως να παρακάμπτεται η συνεύρεσις των συζύγων για παιδοποιΐα. Η Ιατρική, ως γνωστόν, αποσκοπεί στην επαναφορά του ανθρώπινου οργανισμού ή, τουλάχιστον, κάποιων μερών του, που για κάποιο λόγο λειτουργούν παθολογικά, στη φυσιολογική λειτουργία. Σε περίπτωση απόφραξης π.χ. της πεπτικής οδού σε κάποιο σημείο, η Ιατρική με μια εγχείρηση διανοίγει την οδό, αποκαθιστώντας τη σχετική λειτουργία. Η φύση (και ο ανθρώπινος οργανισμός ως μέρος της) εργάζεται βάσει των νόμων που ο Θεός καθόρισε. Η Ιατρική και η Τεχνολογία δεν καταργούν ούτε και βελτιώνουν αυτούς τους νόμους. Απλώς όταν η δυσλειτουργία της φθοράς τους διαταράσσει, γίνονται ανθρώπινες προσπάθειες για να τους επαναφέρουν σε ισχύ. Ξέρω πως πολλοί, και σήμερα ακόμα, συμμερίζονται την θέση του μακαριστού μητροπολίτη Εφέσου, προβάλλοντας ως επιχείρημα την ιερότητα της αρχής της ζωής που δεν πρέπει να αποϊεροποιείται με δοκιμαστικούς σωλήνες και εργαστηριακές τεχνικές. Έχω όμως την αίσθηση πως δεν θα πρέπει να υποτιμάται και ο ισχυρός πόθος πολλών ζευγαριών για απόκτηση τέκνων, ούτε και να παραθεωρείται το γεγονός ότι δεν μπορούν όλοι να αποδεχτούν υποδείξεις που τις θεωρούν πολύ συντηρητικές. Η Ιερά Σύνοδος, όταν το 2002 συζητήσαμε το θέμα, αποδέχτηκε πως η τεχνητή σπερματέγχυση, μια μέθοδος στην οποία το σπέρμα του συζύγου (και όχι ξένου) τοποθετείται με τη βοήθεια καθετήρα στη μήτρα, για να παρακαμφθούν είτε δυσμενές περιβάλλον στον γυναικείο κόλπο που φονεύει τα σπερματοζωάρια είτε άλλα προβλήματα προερχόμενα από τον άνδρα, θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή. Στην περίπτωση αυτή, βέβαια, δεν θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και τη χρήση κατεψυγμένου σπέρματος από τον άνδρα που έχει ήδη πεθάνει. Το τέκνο, σ αυτή την περίπτωση, θα βιώσει εκ γενετής την απορφάνιση με όλες τις αρνητικές ψυχολογικές συνέπειες γι αυτό. 7

8 Αποδεκτή από τα ορθόδοξα θέσμια θα μπορούσε να γίνει και η μέθοδος της μεταφοράς ωαρίων και σπερματοζωαρίων στις σάλπιγγες της γυναίκας. Ο αριθμός των ωαρίων μάλιστα θα μπορούσε να ρυθμιστεί σε ένα μέχρι τρία ώστε σε περίπτωση γονιμοποίησης όλων και ύπαρξης πολλαπλής κύησης να μην παρουσιαστεί ανάγκη θανάτωσης εμβρύων. Θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο και για μιαν άλλη μέθοδο, στην οποία γίνεται στη σάλπιγγα μεταφορά ζυγωτού, δηλαδή γονιμοποιημένου ωαρίου. Παντού υπάρχει η επιφύλαξη της μη καταστροφής εμβρύου σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξής του. Η μέθοδος της εξωσωματικής γονιμοποίησης, όπου τα ωάρια γονιμοποιούνται από το σπέρμα στο εργαστήριο και τα έμβρυα που προκύπτουν μεταφέρονται στη μήτρα, γίνεται αποδεκτή αν γονιμοποιούνται τόσα ωάρια όσα και θα εμφυτευθούν στη μήτρα κι όσα μπορούν να κυοφορηθούν. Η κατάψυξη κάποιων εμβρύων για να εμφυτευθούν σε άλλο στάδιο, αφού κυοφορηθούν κάποια άλλα, ενέχει κινδύνους. Αν πεθάνει η σύζυγος εν τω μεταξύ; Τελευταία συζητείται σοβαρά το θέμα της δυνατής υιοθεσίας εμβρύων. Αντί να υιοθετούνται παιδιά, να υιοθετούνται ζυγωτά ή έμβρυα. Αν μάλιστα το πρόβλημα του ζεύγους δεν έγκειται στην αδυναμία της συζύγου να κυοφορήσει, θα μπορούσε η πρόταση αυτή να υπηρετήσει στη λύση δύο προβλημάτων. Την μη καταστροφή εμβρύων και την απόκτηση τέκνου από το άτεκνο ζευγάρι, με την κυοφορία του, μάλιστα, από τη σύζυγο. Η λύση αυτή δεν συνιστά επέμβαση τρίτου προσώπου στο ανδρόγυνο, αφού πρόκειται για ξένο, ουσιαστικά, τέκνο που υιοθετείται. Στις πιο πάνω μεθόδους και σε συνδυασμό με αυτές θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και την περίπτωση των «φερουσών μητέρων». Αυτές δέχονται να δανείσουν τη μήτρα τους σε άτεκνα ζευγάρια ή σε γυναίκες που για διάφορους λόγους δεν θέλουν να υποβληθούν στην ταλαιπωρία της εννεάμηνης εγκυμοσύνης. Δεν έχουν καμιά συγγενική σχέση, κανένα κοινό χαρακτήρα όπως λέμε, με το κυοφορούμενο. Δρουν απλώς ως εκκολαπτικές μηχανές, συνήθως επί πληρωμή. Η πιθανότητα να συνδεθούν ψυχολογικά με το παιδί που θα κυοφορήσουν δεν είναι αμελητέα και επαληθεύτηκε, ως γνωστό, με κάποια που σύμφωνα με τα δημοσιεύματα στις εφημερίδες και τις ανταποκρίσεις ξένων πρακτορείων, ζήτησε δικαστικά να της δοθεί το παιδί. Νομίζω πως και η περίπτωση αυτή θα πρέπει να θεωρηθεί ως περίπτωση κατά την οποία υπεισέρχεται τρίτο πρόσωπο στο ζευγάρι και άρα ηθικά απαράδεκτη. 8

9 Η χρήση οποιασδήποτε μεθόδου τεχνητής γονιμοποίησης εκτός του γάμου είναι για την Εκκλησία εκτός συζήτησης. Αλλά και η χρήση της ετερόλογης σπερματέγχυσης, χρησιμοποίησης δηλαδή σπέρματος όχι του συζύγου μέσα στο γάμο, έστω και με τη συγκατάθεση του συζύγου, όπως ήδη αναφέραμε, δεν μπορεί να γίνει δεκτή από την Εκκλησία γιατί σε αντίθετη περίπτωση θα ενομιμοποιείτο είδος μοιχείας. Πιθανότατα, ακόμα, το τέκνο να εβίωνε σε κάποια στιγμή της ζωής του την απόρριψη από το νομιζόμενο πατέρα του. Άμβλωση. Έρχομαι στο θέμα της άμβλωσης ή έκτρωσης, δηλαδή της πρόωρης εκβολής του εμβρύου με τεχνητή διακοπή της κύησης. Ως γνωστό, για την Εκκλησία, η ανθρώπινη ζωή ξεκινά με τη γονιμοποίηση και απαιτεί πλήρη σεβασμό και προστασία από τη στιγμή αυτή και μετέπειτα. Από τη Βιβλική εποχή μέχρι σήμερα η έκτρωση θεωρείται ως η ηθικά καταδικαστέα πράξη της θανάτωσης μιας αθώας ύπαρξης. Κατά καιρούς συζητείται, αν η Εκκλησία είναι δυνατόν να συγκατανεύσει στη διακοπή της κύησης για κάποιους σοβαρούς λόγους, είτε ιατρικούς είτε περιστασιακούς. Ως τέτοιοι λόγοι προβάλλονται συνήθως: α) Το κυοφορούμενο να είναι προϊόν βιασμού. β) Να υπάρχει ιατρική διάγνωση ότι ο άνθρωπος που θα γεννηθεί θα πάσχει από σοβαρή αναπηρία ή από κάποια ανίατη ασθένεια, ή ότι θα ζήσει μόνο για λίγο διάστημα. γ) Να υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για τη μητέρα. Πρέπει από την αρχή να σημειώσουμε ότι έχει διαπιστωθεί, πέραν πάσης αμφιβολίας, τόσο ιατρικά όσο και στατιστικά ότι η άμβλωση επιφέρει τεράστια προβλήματα ενοχής στη γυναίκα της δημιουργεί αρνητικά ψυχολογικά συναισθήματα και φοβερά ψυχικά τραύματα. Οι φωνές που ακούονται συχνά από κάποιες φεμινιστικές οργανώσεις ότι η γυναίκα εξουσιάζει το σώμα της και είναι ελεύθερη όποτε θέλει να τερματίζει ή όχι μια κύηση, δεν φαίνεται να έχουν επίδραση στις άμεσα εμπλεκόμενες. Η εγκυμοσύνη δεν περιλαμβάνει τη γυναίκα και το σώμα της μόνο. Η εγκυμοσύνη είναι σχέση που δημιουργείται μεταξύ της μητέρας και ενός άλλου μοναδικού προσώπου που ζει και μεγαλώνει μέσα της. Αν κάποιος έχει εξουσία πάνω στο κυοφορούμενο, αυτός δεν είναι ούτε η μητέρα ούτε ο πατέρας, αλλ ο Θεός. Ως προς τις πιο πάνω περιπτώσεις για τις οποίες προβάλλεται πολλές φορές το αίτημα για διακοπή της κύησης θα μπορούσαμε να πούμε ότι καμιά 9

10 λύση δεν μπορεί να θεωρηθεί ηθική και αποδεκτή αν καταστρέφει ανθρώπινη ζωή σε οποιοδήποτε στάδιό της. Για την περίπτωση του βιασμού αναφέρεται πως δεν υπάρχει καμιά ένδειξη ιατρική ή στατιστική που να επιβεβαιώνει ότι με την άμβλωση το θύμα θα νιώθει πιο άνετα. Η άμβλωση στην περίπτωση αυτή βολεύει μάλλον το συγγενικό περίγυρο. Το θύμα επιβαρύνεται περισσότερο. Στην περίπτωση αυτή προτείνεται, σήμερα, η ιατρική παρέμβαση για πρόληψη της γονιμοποίησης. Αν στις πρώτες 24 ώρες μετά το βιασμό το θύμα ζητήσει ιατρική βοήθεια, είναι δυνατό να αποτραπεί η γονιμοποίηση και να αποφευχθεί η τραγωδία της έκτρωσης. Ως προς τη δεύτερη περίπτωση, της διάγνωσης δηλαδή σοβαρών ασθενειών ή αναπηριών από τις οποίες πάσχει το έμβρυο και που θα κατατρύχουν τον άνθρωπο όταν γεννηθεί, θα μπορούσε να αντιτάξει κανείς ότι υπάρχουν και γεννηθέντα βρέφη με ασθένειες. Επιτρέπεται και τούτων η θανάτωση; Αν μπορούμε να φονεύουμε το αγέννητο, γιατί να μην μπορούμε να κάμουμε το ίδιο με το ανεπιθύμητο νεογεννηθέν; Η μόνη περίπτωση στην οποία η διακοπή της κύησης μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να γίνει ανεκτή από την Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η περίπτωση της ύπαρξης σοβαρού κινδύνου για τη μητέρα. Η Ορθόδοξη Παράδοση, όταν υπάρχει πραγματικά το δίλημμα, δίνει προτεραιότητα στη διάσωση της ζωής της μητέρας όχι γιατί η μια ζωή έχει αξία μεγαλύτερη από την άλλη, αλλά γιατί από τη μητέρα εξαρτώνται κι άλλοι, όπως άλλα τέκνα, ο σύζυγος, γέροντες γονείς κλπ. Βέβαια η κάθε περίπτωση στην Εκκλησία εξετάζεται ιδιαίτερα. Οι πνευματικοί πατέρες όμως, νομίζω πως δεν θα πρέπει να αφίστανται των πιο πάνω πλαισίων. Ευθανασία. Και στο θέμα της Ευθανασίας παρουσιάζονται ηθικά διλήμματα. Βέβαια η ευθανασία δεν είναι φαινόμενο της εποχής μας. Στα τελευταία χρόνια, όμως, αυτή εμφανίζεται με διαρκώς διευρυνόμενες διαστάσεις, λόγω και της προόδου της Ιατρικής και της Τεχνολογίας, που έδωσαν τη δυνατότητα υποστήριξης της ζωής με μηχανικά μέσα και παράταση της διαδικασίας του θανάτου. Πολλοί άνθρωποι, σε άλλες εποχές, χωρίς αυτή τη μηχανική υποστήριξη, πέθαιναν «φυσιολογικά» και δεν εμφανιζόταν έτσι το δίλημμα περί ευθανασίας. Επί πλέον υπάρχει στις μέρες μας μια τάση χρησιμοποίησης της ευθανασίας από την υλιστική κοινωνία μας για την απαλλαγή της από 10

11 ορισμένες ομάδες, που γι αυτήν θεωρούνται βάρος (ηλικιωμένα άτομα, παιδιά με γενετικά νοσήματα, ψυχιατρικά αρρώστους κλπ.). Υπάρχουν δύο μεγάλα ερωτήματα ηθικά διλήμματα, γύρω από το θέμα αυτό, στα οποία κάθε Ορθόδοξος Χριστιανός καλείται να απαντήσει: α) Δικαιούται κάποιος, μέσα στα πλαίσια της ελευθερίας του, να ζητήσει τερματισμό της ζωής του, να επιδιώξει δηλαδή την ευθανασία; Ποια είναι τα ιδιοκτησιακά ή παρεμβατικά δικαιώματά μας στη ζωή; β) Έχουμε το δικαίωμα να αποφασίζουμε για τον τερματισμό της ζωής ενός ανθρώπου που η επιστημονική άποψη θεωρεί ότι έχει περιέλθει σε κατάσταση από την οποία δεν μπορεί να ανανήψει; Η τοποθέτησή μας απέναντι στα διλήμματα αυτά δεν είναι δύσκολη υπόθεση, αφού στη Χριστιανική Ηθική το πρόβλημα της ανθρώπινης ζωής συνδέεται και ηθικά και μεταφυσικά με το Θεό κι όχι με τον πάσχοντα μελλοθάνατο. Η Ηθική που εμπνέεται από την Ορθόδοξη Παράδοση αρνείται να αποδεχθεί λογικοποίηση ή σχετικοποίηση του αγαθού της ζωής. Κάτι τέτοιο θα ήταν υποτίμηση της ανθρώπινης αξίας. Η Ορθόδοξη Παράδοση ανάγει τη ζωή στην υπέρτατη αρχή, το Θεό, κι αποδέχεται τη βούλησή του για την πορεία και τις περιπέτειές της. Προσπαθεί, μέσα στα όρια του ανθρωπίνως δυνατού, να κατανοήσει το νόημα του πόνου, ερευνά τη σχέση του με την αμαρτία και την πτώση. Τον βλέπει όπως και κάθε δοκιμασία ως «συνεργόν προς σωτηρίαν», ενίοτε τον αξιολογεί και «ως κρείττονα και αυτής της υγείας». Αναγνωρίζοντας την ανθρώπινη αδυναμία και κατανοώντας την ανθρώπινη ασθένεια, η Ορθόδοξη Εκκλησία παρακαλεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, τον Θεό να αναπαύσει τους οδυνωμένους (π.χ. στην «Ευχή εις Ψυχορραγούντα»). Ο Χριστιανός προσεύχεται, παρακαλεί τον Θεό, δεν αποφασίζει για τη ζωή και το θάνατο. Αρνείται να υποκαταστήσει τον Θεό. Στον πόνο η Ορθόδοξη Παράδοση βλέπει πολλές φορές συμμετοχή και στα «παθήματα του Χριστού». Για την Εκκλησία η Ευθανασία, ανεξάρτητα από τη μορφή που παίρνει, είναι ηθικώς απαράδεκτη γιατί ο Θεός είναι ο Κύριος και της ζωής και του θανάτου. Επομένως το να επιφέρει κανείς το θάνατο θεληματικά, ανεξάρτητα από το κίνητρο, ισοδυναμεί με φόνο (αν πρόκειται για άλλο άτομο) ή αυτοκτονία (αν πρόκειται για τον εαυτό του). Κλωνοποίηση. Θα τελειώσω με την κλωνοποίηση, που βρέθηκε πριν από μερικά χρόνια στο κέντρο της επικαιρότητας, και στις προσπάθειες εφαρμογής της 11

12 στη δημιουργία ανθρώπων. Επειδή κάποιοι όροι ίσως να μην είναι γνωστοί, θα κάνω μιαν εισαγωγή για να γίνω από όλους κατανοητός. Αναφέρομαι στα θηλαστικά (στα οποία κατατάσσεται και το ανθρώπινο είδος) για να υπενθυμίσω τα γνωστά από τη Βιολογία, ότι δηλαδή ένας νέος οργανισμός ξεκινά με τη γονιμοποίηση του ωαρίου του θηλυκού από το σπερματοζωάριο του αρσενικού. Το νέο κύτταρο, το γονιμοποιημένο ωάριο, λέγεται «ζυγωτό» και όταν εγκατασταθεί στη μήτρα του θηλυκού, αναπτύσσεται με συνεχείς διαιρέσεις σε έμβρυο και ολοκληρώνεται σε νέο οργανισμό. Τα χαρακτηριστικά κάθε οργανισμού είναι συνδυασμός των χαρακτηριστικών των γονέων του. Αυτά τα χαρακτηριστικά μεταβιβάζονται με τα λεγόμενα χρωματοσώματα. Τα χρωματοσώματα αποτελούνται κυρίως από DNA (δεσοξυριβοζονουκλεϊκό οξύ) που είναι το γενετικό υλικό για κάθε οργανισμό, δηλαδή το υλικό που είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο όλων των λειτουργιών. Τα χρωματοσώματα έχουν πολλά γονίδια, δηλαδή τμήματα του DNA που το καθένα καθορίζει ένα κληρονομικό χαρακτήρα. Στον άνθρωπο ο αριθμός των χρωματοσωμάτων είναι 46 κι αυτά προσδιορίζουν όλα τα χαρακτηριστικά του: ύψος, χρώμα ματιών, μαλλιών κλπ. Σε κάθε κύτταρο του οργανισμού συναντούμε και τα 46 αυτά χρωματοσώματα (π. χ. στα κύτταρα των μαλλιών, των νυχιών, του δέρματος, του συκωτιού κλπ.) Μόνο στα γεννητικά κύτταρα έχουμε 23 χρωματοσώματα, τα μισά δηλαδή απ όσα υπάρχουν στα άλλα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού. Έτσι σ ένα σπερματοζωάριο θα βρούμε 23 χρωματοσώματα, το ίδιο και σ ένα ωάριο. Αυτό σημαίνει πως το ζυγωτό, που προκύπτει με τη συνένωση του σπερματοζωαρίου με το ωάριο θα έχει 46 χρωματοσώματα, 23 που θα προέρχονται από τη μητέρα και 23 που θα προέρχονται από τον πατέρα, κι ο νέος άνθρωπος θα κληρονομεί χαρακτηριστικά και από τους δυο γονείς. Η ακολουθούμενη από την κλωνοποίηση τεχνική είναι η εξής: Λαμβάνεται το ωάριο μιας γυναίκας (ή ενός άλλου θηλαστικού αν πρόκειται για κλωνοποίηση άλλου ζώου). Από το ωάριο αυτό αφαιρείται ο πυρήνας που περιέχει όλο το γενετικό υλικό της μητέρας, τα 23 χρωματοσώματά της δηλαδή, (μιλάμε, έστω και θεωρητικά, για κλωνοποίηση ανθρώπου), και αντικαθίσταται με τον πυρήνα ενός μη γεννητικού κυττάρου, π.χ. κυττάρου από το δέρμα που, επειδή περιέχει 46 χρωματοσώματα, λέγεται διπλοειδής, όχι μονοειδής. Το νέο κύτταρο που λαμβάνεται κατά τον τρόπο αυτό είναι ένα τεχνητό ζυγωτό που με τις εξελιγμένες επιστημονικές και τεχνολογικές μεθόδους μπορεί να αρχίσει να διαιρείται και με την εμφύτευσή του στη μήτρα μιας γυναίκας (όχι αναγκαστικά αυτής που έδωσε το ωάριο) μπορεί να ολοκληρωθεί σε νέο οργανισμό. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ασφαλείς 12

13 πληροφορίες αν κατέστη δυνατή η κλωνοποίηση ανθρώπου. Ο νέος αυτός οργανισμός θα έχει μόνο τα χαρακτηριστικά του οργανισμού από τον οποίο λήφθηκε το σωματικό κύτταρο, ο πυρήνας του οποίου αντικατέστησε τον πυρήνα του ωαρίου, και θάναι ένας (μονοζυγωτικός) δίδυμος αδελφός του. Μπορεί το σωματικό αυτό κύτταρο να προέλθει από τη γυναίκα που έδωσε το ωάριο ή από άλλη γυναίκα, οπότε ο νέος οργανισμός θάναι γυναίκα με τα ίδια χαρακτηριστικά. Αν προέλθει από άνδρα, θα είναι άνδρας με τα χαρακτηριστικά του ανδρός που έδωσε το κύτταρο. Ποια ηθικά διλήμματα αναφύονται από τις εφαρμογές που επαγγέλλεται ότι θα έχει η κλωνοποίηση στον άνθρωπο; Η Εκκλησία, πρώτα, δεν μπορεί να παραβλέψει ότι το τεχνητό ζυγωτό που λαμβάνεται κατά την διαδικασία της μεθόδου της κλωνοποίησης είναι άνθρωπος. Λέγεται πως πρέπει να διαμορφωθούν, να δημιουργηθούν, πολλά τέτοια τεχνητά ζυγωτά ίσως και εκατοντάδες πριν μπορέσει ένα και μόνο να «ολοκληρωθεί» με την εμφύτευσή του στη μήτρα μιας γυναίκας. (Επαναλαμβάνω ότι μέχρι σήμερα μάλλον δεν κατέστη δυνατή η κλωνοποίηση ανθρώπου.) Πολλά έμβρυα στα οποία θα εξελιχθούν τα τεχνητά αυτά ζυγωτά θα απορριφθούν, άλλα θα κριθούν από τους επιστήμονες ακατάλληλα και θα καταστραφούν. Μια τέτοια απόρριψη όμως ισοδυναμεί με φόνο. Έχουμε μήπως το δικαίωμα να θυσιάζουμε ανθρώπους στο όνομα της προόδου της Επιστήμης, και μάλιστα μια αμφιλεγόμενης Επιστήμης; Ακούεται, ύστερα, μετ επιτάσεως, ότι με την κλωνοποίηση θα βοηθηθούν άτεκνα ζευγάρια να αποκτήσουν παιδί. Μα ένα τέτοιο παιδί δεν θα ναι παιδί και των δύο συζύγων. Στην πραγματικότητα θα ναι «δίδυμος» αδελφός του ενός. Η Εκκλησία διδάσκει πως τα τέκνα είναι καρπός της ψυχοσωματικής συνάφειας ανδρός και γυναικός μέσα στο γάμο. Κι αν κάποτε ο Θεός, παρά τις ικεσίες του ζεύγους και την ιατρική αρωγή, δεν δίνει παιδί, θα πρέπει να υποτασσόμαστε στο θέλημά του. Μα κι η προτεινόμενη θέση ότι με την κλωνοποίηση θα διαφυλάσσονται και θα κληρονομούνται κάποια εξαιρετικά χαρίσματα ορισμένων ανθρώπων, δεν θα μπορούσε να ευλογηθεί από την Εκκλησία. Σύμφωνα με τη θεολογία μας, κάθε άνθρωπος είναι προικισμένος με διάφορα τέτοια χαρίσματα ή τάλαντα, κι αν υπήρχε ανάγκη, θάπρεπε όλα τα χαρίσματα κι όχι μόνο μερικά να διαιωνίζονται. Εξάλλου και η Κοινωνία απέρριψε όλες τις προσπάθειες που έγιναν κατά καιρούς για τη δημιουργία μιας Αρίας Φυλής. Το πιο απάνθρωπο, ίσως, είναι αυτό που ακούεται ότι με την κλωνοποίηση θα δημιουργούνται όντα, από τα οποία θα παίρνουμε όργανα 13

14 για μεταμοσχεύσεις σε άλλους ανθρώπους. Μα είναι σωστό για χάρη του δέκτη να θυσιάζεται ο δότης; Ο κλωνάνθρωπος, για την Εκκλησία, είναι άνθρωπος, όχι ανθρωποειδές. Ευχής έργο θα ήταν αν, με οποιαδήποτε επιστημονική μέθοδο, μπορούσαμε να δημιουργήσουμε όργανα και όχι ανθρώπους από τους οποίους να αφαιρούμε τα όργανα. Θα ήταν μεγάλη ευλογία και ευεργεσία για την ανθρωπότητα. Αλλά τα προβλήματα και τα ηθικά διλήμματα από την κλωνική αναπαραγωγή του ανθρώπου δεν σταματούν εδώ. Διερωτηθήκαμε ποιος θάναι ο ψυχισμός του νέου ανθρώπου που θα δημιουργηθεί με την κλωνοποίηση; Δεν θα πάσχει από σοβαρή κρίση ταυτότητας, βρίσκοντας ιδιαίτερα δύσκολο το διαχωρισμό του από το δότη του; Δεν είναι τραυματικό το γεγονός να νιώθει κάποιος ότι είναι αντίγραφο ενός άλλου ανθρώπινου όντος; Κι από την άλλη, οι «φέρουσες» μητέρες θα δρουν απλώς ως εκκολαπτικές μηχανές; Δεν θα συνδέονται με το έμβρυο που θα κυοφορούν με αποτέλεσμα την ψυχολογική επιβάρυνσή τους; Πολλά λοιπόν και σοβαρά τα ηθικά διλήμματα από την κλωνοποίηση. Γι αυτό κι η Εκκλησία δεν μπορεί παρά να την απορρίψει όταν αναφέρεται στην ανθρώπινη αναπαραγωγή. Ο άνθρωπος δεν είναι σύνολο κυττάρων, ιστών και οργάνων. Ούτε και προσδιορίζεται μόνον από τα γονίδιά του. Η κλωνοποίηση του ανθρώπου χρειάζεται να αντιμετωπισθεί με φόβο Θεού και απόλυτο σεβασμό στην εικόνα Του, που φέρει την πνοή Του. Αναφέρθηκα πιο πάνω σε μερικούς από τους τομείς στους οποίους εφαρμόζονται οι αρχές της Βιοηθικής. Κι είδαμε τις αρχές της Ορθόδοξης Βιοηθικής. Είμαι σίγουρος ότι πολλά ερωτήματα θα γεννήθηκαν μέσα σας. Δεν είμαι σίγουρος ότι εγώ θα μπορέσω να δώσω σε όλα απαντήσεις. Επειδή όμως ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικόλαος, ο κατ εξοχήν ειδικός στα θέματα αυτά, βρίσκεται μαζί μας, είμαι σίγουρος ότι θα δοθούν οι δέουσες απαντήσεις σ όλες τις απορίες σας. 14

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Ενότητα 11: Ηθική θεώρηση της εξωσωματικής γονιμοποίησης Μιλτιάδης Βάντσος Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ Ηθικοδεοντολογικά και νομικά προβλήματα στην παρεμβατική γονιμοποίηση -Θέσεις και αντιθέσεις -Πότε αρχίζει η ζωή?? - Εχει ατομικά δικαιώματα το έμβρυο?? Περιπτώσεις που δημιουργούν

Διαβάστε περισσότερα

Ηθικοί προβληµατισµοί : Κλωνοποίηση. Ερευνητική εργασία Β1 ΓΕΛ Ν. Ζίχνης Β τετράµηνο 2017

Ηθικοί προβληµατισµοί : Κλωνοποίηση. Ερευνητική εργασία Β1 ΓΕΛ Ν. Ζίχνης Β τετράµηνο 2017 Ηθικοί προβληµατισµοί : Κλωνοποίηση Ερευνητική εργασία Β1 ΓΕΛ Ν. Ζίχνης Β τετράµηνο 2017 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ: Η κλωνοποίηση µπορεί να συµβάλει: Στη δηµιουργία ζώων και φυτών που θα είναι ανθεκτικά στις ασθένειες.

Διαβάστε περισσότερα

Νομικό Πλαίσιο. Γενικές Αρχές

Νομικό Πλαίσιο. Γενικές Αρχές Νομικό Πλαίσιο Η ειδική ελληνική νομοθεσία Νόμοι 3089 / 2002 : «Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή» και νόμος 3305 / 2005 «Εφαρμογή της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής» Γενικές Αρχές Σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία Βιοηθικής της Ανθρώπινης Αναπαραγωγής. Γεώργιος Λ. Αντωνάκης Αναπληρωτής Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών

Στοιχεία Βιοηθικής της Ανθρώπινης Αναπαραγωγής. Γεώργιος Λ. Αντωνάκης Αναπληρωτής Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών Στοιχεία Βιοηθικής της Ανθρώπινης Αναπαραγωγής Γεώργιος Λ. Αντωνάκης Αναπληρωτής Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ, ΕΚΤΡΩΣΕΙΣ, ΤΟΚΕΤΟΣ Ποιοι παράγοντες πρέπει να λαμβάνονται

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Ενότητα 9: Η έκτρωση ως συνέπεια βιασμού, αιμομιξίας ή διάγνωσης γενετικής ανωμαλίας στο έμβρυο

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Ενότητα 10: Ηθική θεώρηση της δανεικής μητρότητας Μιλτιάδης Βάντσος Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Αντιστοιχήστε ένα γράμμα της πρώτης στήλης με έναν αριθμό της δεύτερης στήλης (στη δεύτερη στήλη δύο επιλογές περισσεύουν).

Αντιστοιχήστε ένα γράμμα της πρώτης στήλης με έναν αριθμό της δεύτερης στήλης (στη δεύτερη στήλη δύο επιλογές περισσεύουν). ΜΑΘΗΜΑ 25 Ο ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ Αντιστοιχήστε ένα γράμμα της πρώτης στήλης με έναν αριθμό της δεύτερης στήλης (στη δεύτερη στήλη δύο επιλογές περισσεύουν). ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β α. «Κατ οίκον εκκλησία» 1.

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, και 3 επιλέγοντας τη σωστή

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, και 3 επιλέγοντας τη σωστή ΜΑΘΗΜΑ 6 Ο ΠΟΙΗΣΩΜΕΝ ΑΝΘΡΩΠΟΝ... Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, και 3 επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, κατά τη διδασκαλία του Χριστιανισμού, από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ. Στη συνέχεια,

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΓΕΝΕΤΙΚΗ Ένας επιστημονικός κλάδος που με τα επιτεύγματά του προκάλεσε έντονες συζήσεις στο τέλος του 20 ου αιώνα και αναμένεται να απασχολήσει εξίσου έντονα, αν όχι να μονοπωλήσει το

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 6: Περιπτώσεις που τα άτομα δεν είναι σε θέση να λάβουν αποφάσεις για τον εαυτό τους. Παρούσης Μιχαήλ.

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 6: Περιπτώσεις που τα άτομα δεν είναι σε θέση να λάβουν αποφάσεις για τον εαυτό τους. Παρούσης Μιχαήλ. ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΗΘΙΚΗ Ενότητα 6: Περιπτώσεις που τα άτομα δεν είναι σε θέση να λάβουν αποφάσεις για τον εαυτό τους Παρούσης Μιχαήλ Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Σκοποί ενότητας 1.Βούληση και αυτονομία ανθρώπου 2.Συμφέρον

Διαβάστε περισσότερα

Ποιος φταίει; (Κυριακή του Τυφλού)

Ποιος φταίει; (Κυριακή του Τυφλού) 1 Ιουνίου 2019 Ποιος φταίει; (Κυριακή του Τυφλού) Θρησκεία / Ιερός Άμβων Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς «Και τον ρώτησαν οι μαθητές του: Διδάσκαλε, ποιος αμάρτησε, αυτός ή οι γονείς του, για να γεννηθεί τυφλός;»

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ (Ενδεικτικά)

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ (Ενδεικτικά) ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ (Ενδεικτικά) ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Η κατανόηση των βασικών θεωριών της βιοηθικής. 2. Η στοχευμένη αντιμετώπιση ηθικών προβλημάτων που ανακύπτουν σε αστικό

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μευτήρας - Γυναικολόγος

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μευτήρας - Γυναικολόγος Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μευτήρας - Γυναικολόγος Ένα πέπλο μυστηρίου καλύπτει τη γυναικολογική πάθηση που λέγεται "ενδομητρίωση". Έχει δύσκολο όνομα, άγνωστη προέλευση, ποικιλία στη εμφάνιση και τη

Διαβάστε περισσότερα

κληρονοµικότητα Πληροφορίες για Ασθενείς και Οικογένειες

κληρονοµικότητα Πληροφορίες για Ασθενείς και Οικογένειες 12 Φυλοσύνδετη στο Χ Ή την τοπική σας κλινική γενετικής διάγνωσης: κληρονοµικότητα Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής Πανεπιστήµιο Αθηνών Νοσοκοµείο Παίδων " Αγία Σοφία" Αθήνα Τηλ: +210 7795553 http://iatriki-genetiki.med.uoa.gr

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση αποτελεσµάτων Ερωτηµατολογίου

Παρουσίαση αποτελεσµάτων Ερωτηµατολογίου 2ο Φεστιβάλ Τέχνης για τα Ανθρώπινα ικαιώµατα 20 25 Νοεµβρίου 2002, Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών Παρουσίαση αποτελεσµάτων Ερωτηµατολογίου Συµπληρωθέντα Ερωτηµατολόγια : 128 Το προφίλ του Κοινού Το κοινό του BioVision

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΓΑΜΟ

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΓΑΜΟ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΓΑΜΟ Ημερίδα Ι. Μητροπόλεως Δημητριάδος με θέμα: «Χριστιανοί της Ευρώπης και σύγχρονα ηθικά διλήμματα» Βόλος 22.11.2014 π. Βασίλειος Καλλιακμάνης Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ Προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες σε τροφή του αυξανόμενου ανθρώπινου πληθυσμού, πρέπει να αυξηθεί η φυτική και ζωική παραγωγή Ελεγχόμενες διασταυρώσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α ΜΕΡΟΣ Η ΠΡΟΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α ΜΕΡΟΣ Η ΠΡΟΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 19 Α ΜΕΡΟΣ Η ΠΡΟΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 1. Ἡ πρόοδος τῆς Ἰατρικῆς Βιοτεχνολογίας... 29 2. Προκλήσεις γιά τήν ἀρχή τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς... 36 3. Προκλήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΟΨΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΦΥΣΗ

Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΟΨΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΦΥΣΗ Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΟΨΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΦΥΣΗ Τα τραγούδια των ανθρώπων μιλούσαν και μιλούν πάντα για τη μαγεία της γυναίκας. Μιλούν και τραγουδούν, άλλοτε με χαρά κι άλλοτε με θλίψη και με καημό, για τον ρόλο που η γυναίκα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Ενότητα 13: Ηθική θεώρηση της θεραπευτικής κλωνοποίησης Μιλτιάδης Βάντσος Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

«ΔΩΡΕΑ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΩΜΑΤΟΣ: ΔΩΡΕΑ ΖΩΗΣ»

«ΔΩΡΕΑ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΩΜΑΤΟΣ: ΔΩΡΕΑ ΖΩΗΣ» «ΔΩΡΕΑ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΩΜΑΤΟΣ: ΔΩΡΕΑ ΖΩΗΣ» Ερευνητική εργασία 2012-13 Από τις μαθήτριες του Β 1: Αλεξοπούλου Ειρήνη Αντωνάτου Ελευθερία Γκορέγια Στέλλα Γλάρου Αθανασία Ζαφειρίου Λία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ιδέα της Δωρεάς

Διαβάστε περισσότερα

Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. (Β Κυριακή τῶν Νηστειῶν).

Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. (Β Κυριακή τῶν Νηστειῶν). Μήνας Μάρτιος 4 Μαρτίου 2018. Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. (Β Κυριακή τῶν Νηστειῶν). Μάρκ. 2, 1-12 «...ἰδών δέ ὁ Ἰησοῦς τήν πίστιν αὐτῶν λέγει τῷ παραλυτικῷ τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΔΥΟ ΦΥΛΑ... Η άποψη της Εκκλησίας Η κοινωνική, ιατρική άποψη

ΤΑ ΔΥΟ ΦΥΛΑ... Η άποψη της Εκκλησίας Η κοινωνική, ιατρική άποψη ΤΑ ΔΥΟ ΦΥΛΑ... Η άποψη της Εκκλησίας Η κοινωνική, ιατρική άποψη 1 ΤΑ ΦΥΛΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΠΤΩΣΗΣ Η συγκλίνουσα άποψη των ερμηνευτών πατέρων της εκκλησίας μας είναι ότι κατά το σχέδιο του Θεού, αν δεν συνέβαινε

Διαβάστε περισσότερα

Θαύματα Αγίας Ζώνης (μέρος 4ο)

Θαύματα Αγίας Ζώνης (μέρος 4ο) 18 Ιουνίου 2019 Θαύματα Αγίας Ζώνης (μέρος 4ο) Θεοτόκος / Θαύματα της Θεοτόκου 12. Παντελώς αδύνατο γιατί ήταν????????????????? Λευκωσία «Παντρεύτηκα το 1981 και μετά παρέλευση τεσσάρων χρόνων διεπίστωσα

Διαβάστε περισσότερα

5 Μαρτίου Το μυστήριο της ζωής. Θρησκεία / Θεολογία. Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς ( 1979)

5 Μαρτίου Το μυστήριο της ζωής. Θρησκεία / Θεολογία. Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς ( 1979) 5 Μαρτίου 2019 Το μυστήριο της ζωής Θρησκεία / Θεολογία Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς ( 1979) Η ζωή πάνω στη γη έλκει την καταγωγή της από τον ουρανό η ζωή του ανθρώπου έλκει την καταγωγή της από τον Θεό. Τα

Διαβάστε περισσότερα

«Όταν δεν υπάρχει ελπίδα, υπάρχει ο Χριστός».

«Όταν δεν υπάρχει ελπίδα, υπάρχει ο Χριστός». Κεφ. 16. Άρνηση και υποτίμηση της ανθρώπινης ζωής (αυτοκτονία-αυτοθυσία, ευθανασία, άμβλωση). Βασική θέση του Χριστιανισμού είναι ότι η ζωή μας ανήκει στο Θεό. Η Εκκλησία καταδικάζει την αυτοκτονία επειδή

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ:ΜΕΙΩΣΗ- ΓΑΜΕΤΟΓΕΝΕΣΗ. Μητρογιάννη Ευαγγελία Βαμβούνης Ιωάννης

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ:ΜΕΙΩΣΗ- ΓΑΜΕΤΟΓΕΝΕΣΗ. Μητρογιάννη Ευαγγελία Βαμβούνης Ιωάννης ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ:ΜΕΙΩΣΗ- ΓΑΜΕΤΟΓΕΝΕΣΗ Μητρογιάννη Ευαγγελία Βαμβούνης Ιωάννης 5/3/2013 Η κυτταρική διαίρεση είναι η διαδικασία κατά την οποία ένα αρχικό κύτταρο διαιρείται σε δύο θυγατρικά. Στους πολυκύτταρους

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ 1 ΒΙΟΛΟΓΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ 1 ΒΙΟΛΟΓΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ον ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΩ 1. Τι είναι κυτταρικός κύκλος, και τα δυο είδη κυτταρικής διαίρεσης. 2. Από τα γεγονότα της μεσόφασης να μην μου διαφεύγει η αντιγραφή του γενετικού

Διαβάστε περισσότερα

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Ηθικής και Βιοηθικής

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Ηθικής και Βιοηθικής 8 Δεκεμβρίου 2017 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Ηθικής Βιοηθικής Θρησκεία / Βιοηθική Το φυσικό το τεχνητό υπό το πρίσμα των αναπαραγωγικών των βελτιωτικών τεχνολογιών Εύλογα ερωτήματα που δημιουργούνται

Διαβάστε περισσότερα

Δειγματοληψία Χοριακών Λαχνών (CVS) ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ. Μονάδα Πρόληψης Μεσογειακής Αναιμίας και άλλων Αιμοσφαιρινοπαθειών

Δειγματοληψία Χοριακών Λαχνών (CVS) ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ. Μονάδα Πρόληψης Μεσογειακής Αναιμίας και άλλων Αιμοσφαιρινοπαθειών Δειγματοληψία Χοριακών Λαχνών (CVS) ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ Μονάδα Πρόληψης Μεσογειακής Αναιμίας και άλλων Αιμοσφαιρινοπαθειών ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΛ: 2310892819

Διαβάστε περισσότερα

Βιοτεχνολογία και Βιοηθική Ομάδα μαθητών: Συντονιστές Καθηγητές: Λύκειο Αγίου Αντωνίου Βιοηθική και Βιοτεχνολογία Βιοηθική Βιοτεχνολογία

Βιοτεχνολογία και Βιοηθική Ομάδα μαθητών: Συντονιστές Καθηγητές: Λύκειο Αγίου Αντωνίου Βιοηθική και Βιοτεχνολογία Βιοηθική Βιοτεχνολογία Βιοτεχνολογία και Βιοηθική Ομάδα μαθητών: Παπαδοπούλου Στυλιανή, Γεδεών Στέλλα, Ζίττης Γιάννης, Παπακώστα Αντιγόνη, Χαραλάμπους Ηλιάνα Συντονιστές Καθηγητές: Νικόλας Νικολάου, Παναγιώτης Βασιλείου, Μαργαρίτα

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ.Λεμεσού: Όταν δεν υπάρχει η ειρήνη του Θεού, τότε ζηλεύουμε και φοβόμαστε ο ένας τον άλλο

Μητρ.Λεμεσού: Όταν δεν υπάρχει η ειρήνη του Θεού, τότε ζηλεύουμε και φοβόμαστε ο ένας τον άλλο 31 Ιανουαρίου 2019 Μητρ.Λεμεσού: Όταν δεν υπάρχει η ειρήνη του Θεού, τότε ζηλεύουμε και φοβόμαστε ο ένας τον άλλο / Επικαιρότητα Όταν ο άνθρωπος έχει ειρήνη μέσα του και βεβαιωθεί η ψυχή του ότι όντως

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΡΙΤΗ 21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: BΙΟΛΟΓΙΑ (ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ)

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής

Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής 1 Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής Υπάρχει ένα δεδομένο στη σύγχρονη ιατρική που λειτουργεί όπως λειτουργούσε στην

Διαβάστε περισσότερα

Θρησκευτικά Α Λυκείου GI_A_THI_0_8712 Απαντήσεις των θεμάτων ΘΕΜΑ Α1

Θρησκευτικά Α Λυκείου GI_A_THI_0_8712 Απαντήσεις των θεμάτων ΘΕΜΑ Α1 Θρησκευτικά Α Λυκείου GI_A_THI_0_8712 Απαντήσεις των θεμάτων ΘΕΜΑ Α1 α) Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, γράφοντας δίπλα στον αριθμό

Διαβάστε περισσότερα

Βιοηθικά Διλήμματα που Προκύπτουν από Έρευνα με την Χρήση Βλαστικών Κυττάρων

Βιοηθικά Διλήμματα που Προκύπτουν από Έρευνα με την Χρήση Βλαστικών Κυττάρων Βιοηθικά Διλήμματα που Προκύπτουν από Έρευνα με την Χρήση Βλαστικών Κυττάρων Απόψεις Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής Κύπρου (ΕΕΒΚ) 10 ο Συνέδριο Ιατρικού Συλλόγου Αμμοχώστου ΓΑΛΗΝΟΣ 18-19 Μαρτίου 2017 Λάρνακα

Διαβάστε περισσότερα

παρακαλώ! ... ένα βιβλίο με μήνυμα

παρακαλώ! ... ένα βιβλίο με μήνυμα παρακαλώ!... ένα βιβλίο με μήνυμα Ένα μήνυμα πού δίνει απάντηση στο βασικό ερώτημα ποιος είναι ο σκοπός της ζωής. Ένα μήνυμα πού ανταποκρίνεται σε κάθε ερωτηματικό και αμφιβολία σου. Η βίβλος μας φανερώνει

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Ενότητα 1: Βιοηθική: Η κοσμική και η χριστιανική προσέγγιση Μιλτιάδης Βάντσος Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΟΛΓΑ ΧΑΤΖΗΚΩΝΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΠΕ04 10/2/2015 1

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΟΛΓΑ ΧΑΤΖΗΚΩΝΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΠΕ04 10/2/2015 1 ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΟΛΓΑ ΧΑΤΖΗΚΩΝΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΠΕ04 10/2/2015 1 Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ: Συνοδεύτηκε από προβληματισμούς για τις συνέπειές της και στις αρχές της δεκαετίας

Διαβάστε περισσότερα

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus ISSP 1998 Religion II - Questionnaire - Cyprus Για σας. Είμαστε από το Κέντρο Ερευνών του Cyprus College. Kάνουμε μια διεθνή έρευνα για κοινωνικές και ηθικές αντιλήψεις. Η έρευνα αυτή γίνεται ταυτόχρονα

Διαβάστε περισσότερα

Οι μονογονιδιακοί χαρακτήρες στον άνθρωπο και ο τρόπος κληρονόμησης.

Οι μονογονιδιακοί χαρακτήρες στον άνθρωπο και ο τρόπος κληρονόμησης. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ Οι μονογονιδιακοί χαρακτήρες στον άνθρωπο και ο τρόπος κληρονόμησης. Μαθητές: Όλγα Ντριζάη, Κυριακή Πρίφτη 2013 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό και εύκολα µπορεί να παρατηρηθεί ότι όλα τα άτοµα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΓΟΝΕΩΝ ΟΜΦΑΛΟΠΛΑΚΟΥΝΤΙΑΚΑ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΓΟΝΕΩΝ ΟΜΦΑΛΟΠΛΑΚΟΥΝΤΙΑΚΑ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΓΟΝΕΩΝ ΟΜΦΑΛΟΠΛΑΚΟΥΝΤΙΑΚΑ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ Η μεταμόσχευση αίματος από ομφάλιο λώρο και πλακούντα σε ασθενείς με Λευχαιμία και άλλες παθήσεις είναι μια νέα μέθοδος θεραπείας που άρχισε

Διαβάστε περισσότερα

Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους

Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους Γιώργος Αμπατζίδης Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ακαδημαϊκό έτος 2016-17 Στο προηγούμενο μάθημα Πεπτικό σύστημα Αναπνευστικό

Διαβάστε περισσότερα

1. Η «Λειτουργία των πιστών» αφορά μόνο τους βαπτισμένους χριστιανούς. 4. Στη Θεία Λειτουργία οι πιστοί παρακαλούν τον Θεό να έχουν ειρηνικό θάνατο.

1. Η «Λειτουργία των πιστών» αφορά μόνο τους βαπτισμένους χριστιανούς. 4. Στη Θεία Λειτουργία οι πιστοί παρακαλούν τον Θεό να έχουν ειρηνικό θάνατο. ΜΑΘΗΜΑ 23 ο ΤΟ ΒΑΘΥΤΕΡΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ Να συμπληρώσετε την παρακάτω πρόταση επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις φράσεις α, β, γ, δ. Να τεκμηριώσετε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ DOWN ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΊΔΑ ΤΗΣ ΙΕΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ. Μαλτέζος Ιωάννης

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ DOWN ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΊΔΑ ΤΗΣ ΙΕΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ. Μαλτέζος Ιωάννης ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ DOWN ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΊΔΑ ΤΗΣ ΙΕΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ Μαλτέζος Ιωάννης Κληρονομικότητα Το σώμα μας αποτελείται από εκατομμύρια κύτταρα εκ των οποίων τα περισσότερα εξ αυτών

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ http://hallofpeople.com/gr/bio/aquinas.php ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ Ο μεγαλύτερος και σπουδαιότερος φιλόσοφος του δευτέρου μισού του Μεσαίωνα ήταν ο Θωμάς ο Ακινάτης, που έζησε από το 1225 ως το 1274. Υπήρξε ο σημαντικότερος

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΩΣ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ. 1. Το ζήτημα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (ΙΥΑ) παρά το γεγονός ότι απασχολεί τη

ΝΟΜΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΩΣ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ. 1. Το ζήτημα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (ΙΥΑ) παρά το γεγονός ότι απασχολεί τη ΝΟΜΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΩΣ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ι. ΓΕΝΙΚΑ 1. Το ζήτημα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (ΙΥΑ) παρά το γεγονός ότι απασχολεί τη χώρα μας τα τελευταία 30 χρόνια τουλάχιστον,

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΛΕΜΕΣΟΥ

ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΛΕΜΕΣΟΥ ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΛΕΜΕΣΟΥ 2007-8 www.cyprusbiology.com 1 ΕΝΟΤΗΤΑ Α. ΠΩΣ ΑΡΧΙΖΕΙ Η ΖΩΗ ιαιώνιση των ειδών 1. Ποια είναι τα µέρη του σπερµατοζωαρίου; 2. Να συµπληρώσετε τις ενδείξεις του πιο κάτω σχήµατος

Διαβάστε περισσότερα

Στα πτηνά το φύλο «καθορίζεται από τη μητέρα». Αυτό γιατί, το αρσενικό άτομο φέρει τα χρωμοσώματα ZZ ενώ το θηλυκό τα ZW. Έτσι εναπόκειται στο που θα

Στα πτηνά το φύλο «καθορίζεται από τη μητέρα». Αυτό γιατί, το αρσενικό άτομο φέρει τα χρωμοσώματα ZZ ενώ το θηλυκό τα ZW. Έτσι εναπόκειται στο που θα 1 Όπως όλοι γνωρίζουμε κάθε ζωντανός οργανισμός αποτελείται από κύτταρα. Μέσα στον πυρήνα των κυττάρων υπάρχουν τα χρωμοσώματα, τα οποία αποτελούν to γενετικό υλικό (DNA). Στα χρωμοσώματα αυτά βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΞΗ: Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡ. : 19/05/2016 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ-ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ: 2 ΩΡΕΣ (120 ΛΕΠΤΑ) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:... ΤΜΗΜΑ:.. ΑΡ.: ΠΡΟΣΟΧΗ ΚΑΘΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ

ΤΑΞΗ: Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡ. : 19/05/2016 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ-ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ: 2 ΩΡΕΣ (120 ΛΕΠΤΑ) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:... ΤΜΗΜΑ:.. ΑΡ.: ΠΡΟΣΟΧΗ ΚΑΘΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΛΥΚΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2015-2016 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 ΒΑΘΜΟΣ.../35 ΟΛΟΓΡΑΦΩΣ ΥΠΟΓΡΑΦΗ:. ΤΑΞΗ: Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡ. : 19/05/2016 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ-ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ: 2 ΩΡΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μαθημα 1. Η λατρεία στη ζωή των πιστών σήμερα

Μαθημα 1. Η λατρεία στη ζωή των πιστών σήμερα Μαθημα 1. Η λατρεία στη ζωή των πιστών σήμερα ΣΤΟΧΟΙ: Οι μαθητές να 1. Διατυπώνουν τους προβληματισμούς τους γύρω από τη λατρεία. 2. Υποστηρίζουν με επιχειρήματα ότι στη χριστιανική θρησκεία η λατρεία

Διαβάστε περισσότερα

Μόνο ένα παράδειγμα από το μάθ. 21 (παράλυτος):

Μόνο ένα παράδειγμα από το μάθ. 21 (παράλυτος): ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ διδ. ενοτ.. 20-2424 1. Ποια στοιχεία του κειμένου "Τι είναι και τι σημαίνουν τα θαύματα του Χριστού" (μάθ.20, Ερμ. 3) συναντήσαμε σε όλες τις διηγήσεις για τα θαύματα αυτού του κεφαλαίου;

Διαβάστε περισσότερα

Θαύματα Αγίας Ζώνης (μέρος 6ο)

Θαύματα Αγίας Ζώνης (μέρος 6ο) 20 Ιουνίου 2019 Θαύματα Αγίας Ζώνης (μέρος 6ο) Θεοτόκος / Θαύματα της Θεοτόκου 26. Ευχαριστήριος επιστολή 12-3-1999 Μόσχα Ευχαριστήριος επιστολή από ζεύγος Ρώσων, το οποίο μετά από έξι χρόνια απέκτησε

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ

ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ 2014 Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή «Αυτός σήκωσε τις αμαρτίες μας με το ίδιο Του το σώμα στο σταυρό, για να πεθάνουμε κι εμείς ως προς την αμαρτία και να

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Ενότητα 8: Η έκτρωση ως σύγκρουση δικαιωμάτων γυναίκας και εμβρύου Μιλτιάδης Βάντσος Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 4: Ιατρική ηθική. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 4: Ιατρική ηθική. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΗΘΙΚΗ Ενότητα 4: Ιατρική ηθική Παρούσης Μιχαήλ Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Σκοποί ενότητας 1.Υποβοηθούμενη αυτοκτονία 2. Ευθανασία 3.Αρχή της αυτονομίας 4. Αρχή του αληθούς συμφέροντος 5.Αρχή της ιερότητας

Διαβάστε περισσότερα

Τα γονίδια που βρίσκονται στην ίδια γενετική θέση χων ομόλογων χρωμοσωμάτων

Τα γονίδια που βρίσκονται στην ίδια γενετική θέση χων ομόλογων χρωμοσωμάτων ΚεφόΑηιο 5 ΜενδεΠική κπηρονουικότηϊα 1. Συμπληρώστε με τις κατάλληλες λέξεις τα κενά στο κείμενο: Τα γονίδια που βρίσκονται στην ίδια γενετική θέση των ομόλογων χρωμοσωμάτων και ελέγχουν την ίδια ιδιότητα

Διαβάστε περισσότερα

Nηπτική λύσις στο πρόβλημα της κατανοήσεως και της μεταφράσεως των Λειτουργικών Κειμένων (π. Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος)

Nηπτική λύσις στο πρόβλημα της κατανοήσεως και της μεταφράσεως των Λειτουργικών Κειμένων (π. Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος) Nηπτική λύσις στο πρόβλημα της κατανοήσεως και της μεταφράσεως των Λειτουργικών Κειμένων (π. Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος) Date : Οκτωβρίου 11, 2013 (Απομαγνητοφωνημένη ομιλία του πρωτοπρεσβύτερου Κωνσταντίνου

Διαβάστε περισσότερα

Αγάπη: όχι ευκαιρία για καλή πράξη, αλλά

Αγάπη: όχι ευκαιρία για καλή πράξη, αλλά Αγάπη: όχι ευκαιρία για καλή πράξη, αλλά π. Αλέξανδρου Σμέμαν Η επόμενη Κυριακή ονομάζεται Κυριακή της Απόκρεω γιατί στη διάρκεια της εβδομάδας που ακολουθεί αρχίζει μια περιορισμένη νηστεία αποχή κρέατος»

Διαβάστε περισσότερα

Να ιεραρχήσετε τα παρακάτω στάδια από τις φάσεις της θείας οικονομίας

Να ιεραρχήσετε τα παρακάτω στάδια από τις φάσεις της θείας οικονομίας ΜΑΘΗΜΑ 7 Ο Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Να ιεραρχήσετε τα παρακάτω στάδια από τις φάσεις της θείας οικονομίας σύμφωνα με τη χρονική σειρά που πραγματοποιήθηκαν: 1. Προαναγγελία του Μεσσία

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα: Γνώσεις και στάσεις των μαθητών/τριών του Λυκείου Αγίου Γεωργίου Λακατάμειας σχετικά με την σεξουαλική και αναπαραγωγική τους υγεία.

Έρευνα: Γνώσεις και στάσεις των μαθητών/τριών του Λυκείου Αγίου Γεωργίου Λακατάμειας σχετικά με την σεξουαλική και αναπαραγωγική τους υγεία. Έρευνα: Γνώσεις και στάσεις των μαθητών/τριών του Λυκείου Αγίου Γεωργίου Λακατάμειας σχετικά με την σεξουαλική και αναπαραγωγική τους υγεία. Οικογενειακή Αγωγή Ι Σχολική Χρονιά: 2007 2008 Καθηγήτρια Οικιακής

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 3089 (ΦΕΚ Α 327/23-12-2002) ΙΑΤΡΙΚΗ ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ.

ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 3089 (ΦΕΚ Α 327/23-12-2002) ΙΑΤΡΙΚΗ ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ. ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 3089 (ΦΕΚ Α 327/23-12-2002) ΙΑΤΡΙΚΗ ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ. Άρθρο πρώτο Στη θέση των ήδη καταργηµένων µε το άρθρο 17 του Ν. 1329/1983 άρθρων 1455-1460 του Αστικού Κώδικα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Γι αυτό και εμείς, ενωμένοι με τους Αγγέλους και τους αγίους, διακηρύττουμε τη δόξα σου αναφωνώντας και λέγοντας (ψάλλοντας):

ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Γι αυτό και εμείς, ενωμένοι με τους Αγγέλους και τους αγίους, διακηρύττουμε τη δόξα σου αναφωνώντας και λέγοντας (ψάλλοντας): ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ 99. Παρ ότι η δεύτερη ευχή είναι συγκροτημένη με το προοίμιό της, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και με άλλα προοίμια, ιδιαίτερα με εκείνα που σε περίληψη περιγράφουν το Μυστήριο της Σωτηρίας,

Διαβάστε περισσότερα

2. Το άρθρο 5 του βασικού νόμου τροποποιείται ως ακολούθως: Με την αντικατάσταση του εδαφίου (2) αυτού, με το ακόλουθο νέο εδάφιο:

2. Το άρθρο 5 του βασικού νόμου τροποποιείται ως ακολούθως: Με την αντικατάσταση του εδαφίου (2) αυτού, με το ακόλουθο νέο εδάφιο: Ε.Ε. Παρ. Ι(Ι) Αρ. 4573, 29.7.2016 1047 Ν. 92(Ι)/2016 Ο περί της Εφαρμογής της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (Τροποποιητικός) Νόμος του 2016 εκδίδεται με δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Θεσσαλονίκη, 8 Φεβρουαρίου 2018 ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Πέτρος Κ. Τσαντίλας Διδάκτωρ

Διαβάστε περισσότερα

Κύτταρα πολυκύτταρων οργανισμών

Κύτταρα πολυκύτταρων οργανισμών Μίτωση - Μείωση Τα ευκαρυωτικά κύτταρα διαιρούνται με δύο τρόπους: τη μίτωση και τη μείωση. Η Μίτωση είναι ο τύπος της κυτταρικής διαίρεσης που από ένα πατρικό κύτταρο καταλήγει σε δύο γενετικά πανομοιότυπα

Διαβάστε περισσότερα

«Ευθανασία - Ένα κατ' εξοχήν βιοηθικό πρόβλημα»

«Ευθανασία - Ένα κατ' εξοχήν βιοηθικό πρόβλημα» «Ευθανασία - Ένα κατ' εξοχήν βιοηθικό πρόβλημα» Διονύσιος Ραζής ιατρός παθολόγος - ογκολόγος Το πρόβλημα της ευθανασίας είναι πολύ παλιό. Υπάρχει απ' όταν ο άνθρωπος οργανώθηκε σε κοινωνίες. Σήμερα όμως

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΑΘΗΝΑ 1999 Υπεύθυνος Οµάδας Αλέξανδρος Καριώτογλου, ρ. Θεολογίας Οµάδα Σύνταξης

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ. Ο Mendel καλλιέργησε φυτά σε διάστημα 8 ετών για να φτάσει στη διατύπωση των νόμων της κληρονομικότητας

ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ. Ο Mendel καλλιέργησε φυτά σε διάστημα 8 ετών για να φτάσει στη διατύπωση των νόμων της κληρονομικότητας ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ Ο Mendel καλλιέργησε 28.000 φυτά σε διάστημα 8 ετών για να φτάσει στη διατύπωση των νόμων της κληρονομικότητας Λόγοι επιτυχίας των πειραμάτων του Mendel 1. Μελέτησε μία ή δύο

Διαβάστε περισσότερα

Ορθόδοξο Ορφανοτροφείο στην Ινδία. Ανακτήθηκε από (8/9/2016). * * *

Ορθόδοξο Ορφανοτροφείο στην Ινδία. Ανακτήθηκε από  (8/9/2016). * * * Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘEMATIKH ΕNOTHTA 2. ΘΡΗΣΚΕΙΑ Β_ΘΕ 2.1 ΙΕΡΟΤΗΤΑ (Νοηματοδοτώντας) Ορθόδοξο Ορφανοτροφείο στην Ινδία. Ανακτήθηκε από http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/8872?locale=el (8/9/2016). Γυναίκα που

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ 1 Ο ΘΕΜΑ 1. Η γέννηση ενός παιδιού με σύνδρομο Down συνήθως οφείλεται: α. στην προσβολή της μητέρας από ερυθρά κατά τη διάρκεια της κύησης, β. στην ανεπαρκή πρόσληψη ασβεστίου

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Δημητριάδος: Η Μακεδονία είναι μία και ελληνική

Μητρ. Δημητριάδος: Η Μακεδονία είναι μία και ελληνική 28/12/2018 Μητρ. Δημητριάδος: Η Μακεδονία είναι μία και ελληνική Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Δημητριάδος και Αλμυρού Σκέψεις στην ανατολή του νέου χρόνου Σκέψεις καρδιάς κατέθεσε ο Σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος

Διαβάστε περισσότερα

1. Στα αποστολικά χρόνια, η Θεία Ευχαριστία γινόταν διαφορετικά από τον τρόπο που έγινε τη βραδιά του Μυστικού Δείπνου.

1. Στα αποστολικά χρόνια, η Θεία Ευχαριστία γινόταν διαφορετικά από τον τρόπο που έγινε τη βραδιά του Μυστικού Δείπνου. ΜΑΘΗΜΑ 22 ο ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ Θ.ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα με την ιστορία της αρχαίας Εκκλησίας, γράφοντας δίπλα στον αριθμό κάθε

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΜΕΝΤΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ: ΒΑΚΑΛΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΜΕΝΤΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ: ΒΑΚΑΛΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΜΕΝΤΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ: ΒΑΚΑΛΗΣ ΘΕΜΑ 1 Ο 1. α 2. γ 3. β 4. β 5. β ΘΕΜΑ 2 Ο Α. Ένας αυτοσωμικός

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Α' Λυκείου Λύκειο Επισκοπής

Βιολογία Α' Λυκείου Λύκειο Επισκοπής Βιολογία Α' Λυκείου Λύκειο Επισκοπής Κεφάλαιο 12ο Αναπαραγωγή Ανάπτυξη Μαυροματάκης Γιώργος- Βιολόγος σχολική χρονιά 2011-2012 1ο Μάθημα Κεφ. 12 Οι ζωντανοί οργανισμοί, ανεξάρτητα εάν ανήκουν στα Βακτήρια,

Διαβάστε περισσότερα

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Πιθανότατα αισθάνεστε πολύ αναστατωµένοι αφού λάβατε µια διάγνωση καρκίνου. Συνήθως είναι δύσκολο να αποδεχθείτε τη διάγνωση αµέσως και αυτό είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΦΟΙΤΗΤΗ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΦΟΙΤΗΤΗ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΦΟΙΤΗΤΗ 1 Σύστημα υγείας Κύπρου 1. Η υγειονομική περίθαλψη στην Κύπρο στο 75% είναι κυρίως δημόσια. Σωστό Λάθος 2. Η αναλογία των νοσοκόμων στην Κύπρο είναι 5.7 άτομα ανά 1000 άτομα. Σωστό

Διαβάστε περισσότερα

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Να λες στη γυναίκα. σου ότι την αγαπάς και να της το δείχνεις.

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Να λες στη γυναίκα. σου ότι την αγαπάς και να της το δείχνεις. Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Να λες στη γυναίκα σου ότι την αγαπάς και να της το δείχνεις. Επιμέλεια: Βασιλική Σωτηριάδη Θεού πλάσμα είναι η γυναίκα. Με την αποστροφή σου δεν προσβάλλεις εκείνην, αλλά

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Πρόλογος Εισαγωγή Ευχαριστίες Το ξεκίνημα μιας σχέσης Βήμα πρώτο: Τι χρειάζομαι, τι επιθυμώ, πώς αντιδρώ;...

Περιεχόμενα. Πρόλογος Εισαγωγή Ευχαριστίες Το ξεκίνημα μιας σχέσης Βήμα πρώτο: Τι χρειάζομαι, τι επιθυμώ, πώς αντιδρώ;... Περιεχόμενα Πρόλογος... 15 Εισαγωγή... 17 Ευχαριστίες... 21 Το ξεκίνημα μιας σχέσης... 23 «Τι πρέπει να προσέχω στην αρχή μιας σχέσης, ώστε να ξέρω ότι θα ταιριάξουμε;»... 24 «Πόσο να περιμένω για να μου

Διαβάστε περισσότερα

Ασκήσεις για το σπίτι και για σένα! 0.5 5. μελετούμε τους ζωντανούς οργανισμούς; Τρόποι μελέτης των ζωντανών οργανισμών Επιστημονική μέθοδος

Ασκήσεις για το σπίτι και για σένα! 0.5 5. μελετούμε τους ζωντανούς οργανισμούς; Τρόποι μελέτης των ζωντανών οργανισμών Επιστημονική μέθοδος Προγραμματισμός Διδακτέας Ύλης Βιολογίας Α Γυμνασίου 2012-2013 Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ Ενότητα Δραστηριότητες Βασικές Έννοιες Δ/κές Π/δοι Γνωριμία Εισαγωγικές σελίδες Γνωριμία με το βιβλίο μου 1 1 Ενότητα 1: Η Βιολογία

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Χάρης Χηνιάδης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος, τ. Επιμελητής Μονάδας Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Παν/κού Νοσοκομείου St Bart's, London

Γράφει: Χάρης Χηνιάδης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος, τ. Επιμελητής Μονάδας Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Παν/κού Νοσοκομείου St Bart's, London Γράφει: Χάρης Χηνιάδης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος, τ. Επιμελητής Μονάδας Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Παν/κού Νοσοκομείου St Bart's, London Στη διαδικασία της τεχνητής γονιμοποίησης (IVF) μεταφέρονται

Διαβάστε περισσότερα

Χρωµοσωµικές Αλλαγές. Πληροφορίες για Ασθενείς και Οικογένειες

Χρωµοσωµικές Αλλαγές. Πληροφορίες για Ασθενείς και Οικογένειες 12 Orphanet Ιστοσελίδα ελεύθερης πρόσβασης που παρέχει πληροφορίες για τις σπάνιες παθήσεις, τα κλινικά πειράµατα, τα φάρµακα και συνδέσµους για οµάδες υποστήριξης σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ιστοσελίδα: www.orpha.net

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Δημητριάδος: Το επιχειρούμενο Σύνταγμα θα αναιρεί τον εαυτό του

Μητρ. Δημητριάδος: Το επιχειρούμενο Σύνταγμα θα αναιρεί τον εαυτό του 02/12/2018 Μητρ. Δημητριάδος: Το επιχειρούμενο Σύνταγμα θα αναιρεί τον εαυτό του / Επικαιρότητα Συνέντευξη του Σεβ. Μητροπολίτου Δημητριάδος κ. Ιγνατίου δημοσιεύεται σήμερα στην εφημερίδα «Πρώτο Θέμα».

Διαβάστε περισσότερα

Κατάψυξη ωαρίων (eggfreezing) η επιστηµονική επιλογή της σύγχρονης εργαζόµενης γυναίκας. Όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα

Κατάψυξη ωαρίων (eggfreezing) η επιστηµονική επιλογή της σύγχρονης εργαζόµενης γυναίκας. Όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα Κατάψυξη ωαρίων (eggfreezing) η επιστηµονική επιλογή της σύγχρονης εργαζόµενης γυναίκας Όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα Κατάψυξη ωαρίων (eggfreezing) Οι σύγχρονες συνθήκες ζωής, µε τους γρήγορους εργασιακούς

Διαβάστε περισσότερα

5. Η μεταγραφή σ ένα ευκαρυωτικό κύτταρο γίνεται α. στα ριβοσώματα. β. στο κυτταρόπλασμα. γ. στον πυρήνα. δ. στο κεντρομερίδιο.

5. Η μεταγραφή σ ένα ευκαρυωτικό κύτταρο γίνεται α. στα ριβοσώματα. β. στο κυτταρόπλασμα. γ. στον πυρήνα. δ. στο κεντρομερίδιο. ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ

Διαβάστε περισσότερα

Σ Υ Ν Ο Δ Ο Σ Τ Ω Ν Ε Φ Η Β Ω Ν

Σ Υ Ν Ο Δ Ο Σ Τ Ω Ν Ε Φ Η Β Ω Ν ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΥΝΟΔΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΝΕΟΤΗΤΟΣ Σ Υ Ν Ο Δ Ο Σ Τ Ω Ν Ε Φ Η Β Ω Ν ( οδηγίες για τους μαθητές) Φεβρουάριος 2012 1. Τι είναι η «Σύνοδος των Εφήβων»

Διαβάστε περισσότερα

Τζιορντάνο Μπρούνο

Τζιορντάνο Μπρούνο http://hallofpeople.com/gr/bio/bruno.php Τζιορντάνο Μπρούνο Αποσπάσματα από έργα του (Την εποχή που εκκλησία και επιστήμη θεωρούσε υποδεέστερο το γυναικείο φύλο, ο Μπρούνο έγραψε): Εξετάστε λίγο την αλήθεια,

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 10: Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 10: Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ Ενότητα 10: Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Ας υψώσουμε τις καρδιές μας. Είναι στραμμένες προς τον Κύριο. Ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο τον Θεό μας. Άξιο και δίκαιο.

ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Ας υψώσουμε τις καρδιές μας. Είναι στραμμένες προς τον Κύριο. Ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο τον Θεό μας. Άξιο και δίκαιο. 107. Ο Κύριος να είναι μαζί σας. Και με το πνεύμα σου. ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ Ας υψώσουμε τις καρδιές μας. Είναι στραμμένες προς τον Κύριο. Ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο τον Θεό μας. Άξιο και δίκαιο. Ακολουθεί το

Διαβάστε περισσότερα

Γνώμες Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής Κύπρου (ΕΕΒΚ) λύσεις και αναζητήσεις. Γεώργιος Παπαντωνίου Δικηγόρος Μέλος ΕΕΒΚ

Γνώμες Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής Κύπρου (ΕΕΒΚ) λύσεις και αναζητήσεις. Γεώργιος Παπαντωνίου Δικηγόρος Μέλος ΕΕΒΚ Γνώμες Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής Κύπρου (ΕΕΒΚ) λύσεις και αναζητήσεις Γεώργιος Παπαντωνίου Δικηγόρος Μέλος ΕΕΒΚ ΕΕΒΚ- δομή Ανεξάρτητο σώμα το οποίο δεν υπόκειται στον διοικητικό έλεγχο οποιουδήποτε υπουργείου,

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη φράση που συμπληρώνει

Διαβάστε περισσότερα

Δερμάτινοι Χιτῶνες Ἀναφορά στήν βιολογική ζωή, τίς ἀσθένειες, τά γηρατειά, τόν θάνατο καί τήν ὥρα τοῦ θανάτου

Δερμάτινοι Χιτῶνες Ἀναφορά στήν βιολογική ζωή, τίς ἀσθένειες, τά γηρατειά, τόν θάνατο καί τήν ὥρα τοῦ θανάτου Δερμάτινοι Χιτῶνες Ἀναφορά στήν βιολογική ζωή, τίς ἀσθένειες, τά γηρατειά, τόν θάνατο καί τήν ὥρα τοῦ θανάτου Περιεχόμενα Εἰσαγωγικά Α Ἀπό τό εἶναι στό εὖ εἶναι καί στό ἀεί εὖ εἶναι 1. Φυσικοί νόμοι καί

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ

ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ Δρ. Νίκη Παπαγεωργίου Αν. Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας Α.Π.Θ. ΟΙ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ ΩΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Τα προβλήματα υγείας ενός

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Ενότητα 2: Η ανάπτυξη του αγέννητου ανθρώπου Μιλτιάδης Βάντσος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 23 ΜΑΪΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΚΕΙΜΕΝΟ O εικοστός αιώνας δικαίως χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Πατήρ Αβραάμ Μάθημα - Τρία Η ζωή του Αβραάμ: Σύγχρονη εφαρμογή. Οδηγός μελέτης

Πατήρ Αβραάμ Μάθημα - Τρία Η ζωή του Αβραάμ: Σύγχρονη εφαρμογή. Οδηγός μελέτης Πατήρ Αβραάμ Μάθημα - Τρία Η ζωή του Αβραάμ: Σύγχρονη εφαρμογή Οδηγός μελέτης Περιεχόμενα Περίγραμμα Ένα περίγραμμα του μαθήματος, Σημειώσεις Το περίγραμμα το μαθήματος; με αποσπάσματα και περιλήψεις του

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Θεσσαλονίκη, 18 Φεβρουαρίου 2017 ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Πέτρος Κ. Τσαντίλας Διδάκτωρ Νομικής Δικηγόρος

Διαβάστε περισσότερα