ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Transcript

1 ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Ενότητα 7: ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΜΕ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Α.Ε.Α.Θ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΑΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας 1 Παρουσιάζονται οι δύο θεολογικές Σχολές με : η Αλεξανδρινή και η Αντιοχειανή. Περιγράφονται οι διαφορετικές ερμηνευτικές μέθοδοι που η κάθε μια χρησιμοποιεί για την αποτελεσματικότερη ερμηνεία της Αγίας Γραφής. 4

5 Σκοποί ενότητας 2 Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται οι σημαντικότεροι πατέρες αλλά και οι αντιπροσωπευτικότεροι αιρετικοί και από τις δύο Σχολές. 5

6 Περιεχόμενα ενότητας ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ 6

7 7.1 Θεολογικές Σχολές με Το ερώτημα που απασχόλησε τους εκκλησιαστικούς Πατέρες ήταν για το αν θα έπρεπε να αναζητήσουν την θρησκευτική αλήθεια στο πνεύμα ή στο γράμμα των Γραφών. Διατυπώθηκαν δύο απόψεις αρχικά αντικρουόμενες από τις δύο Θεολογικές Σχολές που παρουσιάστηκαν. Η Σχολή της Αλεξάνδρειας αναζητούσε την αλήθεια στο πνεύμα, ενώ η Σχολή της Αντιόχειας στο γράμμα των Γραφών.

8 7.2 Θεολογικές Σχολές με Η Σχολή Αλεξάνδρειας: Παρουσιάζεται κατά τα τέλη του 2ου αιώνα, όταν ο Πάνταινος την ανύψωσε από απλή Κατηχητική Σχολή σε Θεολογική Σχολή. Κύριες αρχές της ήταν: Η ελευθερία στην έρευνα. Η αναγωγή της πίστεως σε γνώση με τη βοήθεια της φιλοσοφίας.

9 7.3 Θεολογικές Σχολές με Η Σχολή Αλεξάνδρειας (συνέχεια): Κύριες αρχές της ήταν (συνέχεια): Η χρησιμοποίηση της αλληγορικής μεθόδου στην ερμηνεία των Γραφών. Η αναζήτηση της αλήθειας στο πνεύμα και όχι στο γράμμα των Γραφών, που επιτρέπει την ελεύθερη κίνηση στην πραγματικότητα της αποκάλυψης. Η αναγνώριση του χριστιανισμού ως της απλής ιστορίας του Ευαγγελίου και η αντίσταση σε όσους θέλουν να τον μετατρέψουν σε μια φιλοσοφία μέσα στις άλλες.

10 7.4 Θεολογικές Σχολές με Μαθητές ή οπαδοί της Σχολής της Αλεξάνδρειας: Κλήμης ο Αλεξανδρεύς. Ωριγένης. Μέγας Αθανάσιος. Μέγας Βασίλειος.

11 7.5 Θεολογικές Σχολές με Μαθητές ή οπαδοί της Σχολής της Αλεξάνδρειας (συνέχεια): Γρηγόριος Ναζιανζηνός. Ευσέβιος Καισαρείας. Κύριλλος Αλεξανδρείας και άλλοι πολλοί.

12 7.6 Θεολογικές Σχολές με Η Σχολή Αντιόχειας: Ιδρύεται το 260 μ.χ. από τον Λουκιανό τον Σαμοσατέα, που υπήρξε και δάσκαλος του Αρείου. Κύριες αρχές της ήταν: Η υιοθέτηση της γραμματικοϊστορικής μεθόδου. Η αντίθεσή της προς τη Σχολή της Αλεξάνδρειας και ιδιαίτερα στο ζήτημα της ερμηνευτικής μεθόδου.

13 7.7 Θεολογικές Σχολές με Η Σχολή Αντιόχειας (συνέχεια): Η αναζήτηση της αλήθειας στο γράμμα και όχι στο πνεύμα των Γραφών. Η επικέντρωση στο ανθρώπινο και ηθικό στοιχείο της θείας αποκάλυψης. Η ανάλυση της ιστορικότητας του κειμένου με τη χρήση ορθολογιστικών μεθόδων.

14 7.8 Θεολογικές Σχολές με Μαθητές της ή οπαδοί της Σχολής της Αντιόχειας: Διόδωρος Ταρσού. Θεόδωρος Μοψουεστίας. Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Νεστόριος και άλλοι πολλοί.

15 7.9 Θεολογικές Σχολές με Η θέση της Αλεξανδρινής Σχολής στο ζήτημα της σχέση μεταξύ ελληνισμού- χριστιανισμού: Η Αλεξανδρινή Σχολή στο πρόβλημα αυτό έδωσε την οριστική λύση. Ο Μ. Βασίλειος στη σύντομη μελέτη του Ὃπως ἂν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων υποστηρίζει ότι από τους ελληνικούς λόγους θα πρέπει να καρπωθούμε αυτό που είναι χρήσιμο και να φυλαχθούμε από ό,τι είναι βλαβερό, όπως όταν κόβουμε ένα λουλούδι παίρνουμε το άνθος αποφεύγοντας τα αγκάθια.

16 7.10 Θεολογικές Σχολές με Η θέση της Αλεξανδρινής Σχολής στο ζήτημα της σχέση μεταξύ ελληνισμού- χριστιανισμού (συνέχεια): Στην ίδια μελέτη του ο Μ. Βασίλειος αναγνωρίζει ότι όλη η ποίηση του Ομήρου είναι έπαινος της αρετής, με αποτέλεσμα να οδηγεί τον μελετητή στην αρετή.

17 7.11 Θεολογικές Σχολές με Η θέση της Αλεξανδρινής Σχολής στο ζήτημα της σχέση μεταξύ ελληνισμού- χριστιανισμού (συνέχεια): Οι Αλεξανδρινοί θεολόγοι πίστευαν ότι η ελληνική φιλοσοφία και οι Έλληνες συγγραφείς περιέκλειαν πολύτιμους θησαυρούς για τη μόρφωσή τους. Γι αυτό και όταν ο Ιουλιανός ο Παραβάτης το 362 μ. Χ. έβγαλε νόμο που απαγόρευε στους χριστιανούς να διδάσκουν τους αρχαίους συγγραφείς, οι χριστιανοί διαμαρτυρήθηκαν έντονα. Είδαν στον νόμο μεγάλη προσβολή και αδικία.

18 7.12 Θεολογικές Σχολές με Πιο ριζοσπαστικές σχετικά με το παραπάνω θέμα παρουσιάζονται οι απόψεις του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού, ο οποίος υποστηρίζει: Από την εθνική παιδεία κρατήσαμε ό,τι είναι έρευνα και θεωρία του αληθούς. Ό,τι όμως οδηγεί στους δαίμονες, στην πλάνη και στην άβυσσο της καταστροφής το απομακρύναμε.

19 7.13 Θεολογικές Σχολές με Πιο ριζοσπαστικές σχετικά με το παραπάνω θέμα παρουσιάζονται οι απόψεις του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού, ο οποίος υποστηρίζει (συνέχεια): Υποστηρίζει ότι ακόμα και οι πλάνες είναι χρήσιμες στη χριστιανική ευσέβεια, γιατί οδηγούν στην επίγνωση του καλού ως αντίθετου του κακού. Έτσι, τονίζει ότι η γνώση λοιπόν δεν πρέπει να καταδικάζεται γιατί έτσι αρέσει σε μερικούς.

20 7.14 Θεολογικές Σχολές με Αποτέλεσμα της στάσης της απέναντι στη φιλοσοφία: Στην Αλεξανδρινή Σχολή οφείλεται το γεγονός ότι οι μεγάλοι αρχαίοι από τον 4ο αιώνα έγιναν κοινό κτήμα και κοινό αγαθό για τους χριστιανούς και για τους εθνικούς. Οι συνέπειες που είχε για την Αλεξανδρινή Σχολή η πνευματική ελευθερία στη δημιουργική τους έκφραση:

21 7.15 Θεολογικές Σχολές με Αποτέλεσμα της στάσης της απέναντι στη φιλοσοφία (συνέχεια): Οι συνέπειες που είχε για την Αλεξανδρινή Σχολή η πνευματική ελευθερία στη δημιουργική τους έκφραση (συνέχεια): Άνοιξε τον δρόμο και σε διδασκαλίες που απομακρύνονταν από τη χριστιανική διδασκαλία. Παράδειγμα ο Ωριγένης. Αλλά ο Ωριγένης είναι ο μοναδικός αιρετικός της Αλεξανδρινής Σχολής. Όλοι οι μεγάλοι αιρετικοί βγήκαν από τη Σχολή της Αντιόχειας.

22 7.16 Θεολογικές Σχολές με Αποτέλεσμα της στάσης της απέναντι στη φιλοσοφία (συνέχεια): Οι συνέπειες που είχε για την Αλεξανδρινή Σχολή η πνευματική ελευθερία στη δημιουργική τους έκφραση (συνέχεια): Οδήγησε στη φιλοσοφική θεμελίωση και ανάπτυξη της χριστιανικής αλήθειας. Φανέρωσε την χρησιμότητα της αλληγορικής μεθόδου.

23 7.17 Θεολογικές Σχολές με Για τη χρήση της αλληγορικής μεθόδου μιλάει ο Ωριγένης: Ξεκινά από την αρχή ότι η Αγία Γραφή είναι θεόπνευστη. Στη συνέχεια παρατηρεί ότι δεν είναι εύκολο πάντα έργο η κατανόηση των ιερών κειμένων που είναι πλήρη νοημάτων ἀπορρήτων, μυστικῶν καὶ δυσθεωρήτων. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι στη Γραφή υπάρχει τριπλή έννοια: η σωματική, η έννοια του γράμματος, η ψυχική, το ηθικό της νόημα, και η πνευματική, δηλαδή η μυστική και προφητική της έννοια.

24 7.18 Θεολογικές Σχολές με Για τη χρήση της αλληγορικής μεθόδου μιλάει ο Ωριγένης (συνέχεια): Δεν εμποδίζει το γράμμα, ούτε το ιστορικό στοιχείο την προσπάθεια να συλλάβουμε τη φωνή του Θεού που είναι κρυμμένη μέσα στις Γραφές. Δε γίνεται πέρασμα από το γραμματικό-ιστορικό στοιχείο του κειμένου στο πνευματικό και θείο στοιχείο του, αλλά το αντίστροφο.

25 7.19 Θεολογικές Σχολές με Για τη χρήση της αλληγορικής μεθόδου μιλάει ο Ωριγένης (συνέχεια): Και αυτό γιατί μόνο το θείο στοιχείο μπορεί να δώσει νόημα στα άλλα περιεχόμενα του κειμένου (το ψυχικό και το σωματικό).

26 7.20 Θεολογικές Σχολές με Ένα παράδειγμα αλληγορικής ερμηνείας από τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα: Ο Μωυσής βέβαιος ότι δε θα καταστεί ποτέ δυνατό να γνωρίσουμε τον Θεό με την ανθρώπινη σοφία, φωνάζει παρουσιάσου σε μένα Θεέ μου και χάνεται με σπουδή στο σκότος από το οποίο ερχόταν η θεϊκή φωνή. Τι είναι αυτό το σκότος; Είναι οι άρρητες και αειδείς ιδέες του όντος, γιατί βέβαια ο Θεός δε βρίσκεται μέσα σε σκότος ή εν τόπω, αλλά πέρα από τον τόπο, τον χρόνο και τις ποιότητες των όντων».

27 7.21 Θεολογικές Σχολές με Ένα παράδειγμα αλληγορικής ερμηνείας από τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα (συνέχεια): Η παραπάνω διατύπωση αποτελεί την ερμηνευτική του προσέγγιση για την εμφάνιση του Θεού στον Μωυσή μέσα στη βάτο. Στην περίπτωση αυτή ο Κλήμης πλησιάζει το κείμενο της Π. Διαθήκης με τη χριστιανική έννοια για τον Θεό χρησιμοποιώντας τη βοήθεια της ελληνικής φιλοσοφίας.

28 7.22 Θεολογικές Σχολές με Ένα παράδειγμα αλληγορικής ερμηνείας από τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα (συνέχεια): Αναζητά το πνεύμα του κειμένου. Η στάση αυτή θεωρεί το θείο λόγο ως «ἔξω ὄν καὶ χωριστόν». Το κείμενο απλώς του δίνει την ευκαιρία να ενωτιστεί μέσα του τη φωνή του Θεού.

29 7.23 Θεολογικές Σχολές με Ένα παράδειγμα αλληγορικής ερμηνείας από τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα (συνέχεια): Ωστόσο η στάση αυτή, ενώ ωθεί προς τη θεωρία, διασώζει τον απλό τύπο του χριστιανισμού, τον λαϊκό. Σε εκείνους που προτιμούσαν να βλέπουν το ηθικόανθρώπινο μέρος της πίστης, θύμιζε ακαταπόνητα τον Λόγο του Θεού, και φρόντιζε να κρατά τη θρησκευτική σκέψη κάτω από την επιρροή της μυστικής πηγής της.

30 7.24 Θεολογικές Σχολές με Στην Αλεξανδρινή κυρίως Σχολή ανήκει η τιμή για την οριστική διάρθρωση της χριστιανικής σκέψης: Έσωσε τη μυστική πηγή της πίστης. Ανύψωσε την πίστη σε γνώση. Υιοθέτησε τον ορθολογισμό μόνο στη λογική έκφραση του δόγματος, που στην ουσία του παραμένει μυστικό.

31 7.25 Θεολογικές Σχολές με Στην Αλεξανδρινή κυρίως Σχολή ανήκει η τιμή για την οριστική διάρθρωση της χριστιανικής σκέψης (συνέχεια): Ο οπαδός της αλληγορικής μεθόδου μένει πάντα εχθρός κάθε θρησκευτικού ανθρωπομορφισμού, γιατί δε χάνει ποτέ από τη σκέψη του την απόσταση που χωρίζει τον άνθρωπο από τον Θεό. Φυσικά και η αλληγορική μέθοδος δεν είναι βέβαια χωρίς κινδύνους.

32 7.26 Θεολογικές Σχολές με Έργο των εκπροσώπων της Αντιοχειανής Σχολής: Προσπαθούν να σταθούν πιο κοντά στο γράμμα του κειμένου. Απορρίπτουν τις ερμηνείες των αλληγορικών. Αναζητούν τη γραμματική έννοια των λέξεων. Η γραμματικο-ιστορική μελέτη του κειμένου θα τους δώσει το μέσο να υψωθούν στη θεωρία. Όταν όμως περνούν στη θεωρία προσέχουν το ηθικό και ιστορικό στοιχείο.

33 7.27 Θεολογικές Σχολές με Έργο των εκπροσώπων της Αντιοχειανής Σχολής (συνέχεια): Η Σχολή της Αντιόχειας επειδή αναζητά περισσότερο το ανθρώπινο στοιχείο μέσα στις Γραφές, της ξεφεύγει το μυστικό βάθος της πίστης. Η εργασία τους παρουσιάζει μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο από την θρησκευτική πλευρά.

34 7.28 Θεολογικές Σχολές με Έργο των εκπροσώπων της Αντιοχειανής Σχολής (συνέχεια): Η μέθοδος αυτή ενέχει τον κίνδυνο να εξεταστεί η Γραφή, που περιέχει τη φωνή του Θεού, με το ίδιο πνεύμα με το οποίο εξετάζεται ένα οποιοδήποτε άλλο ανθρώπινο γραπτό, δηλαδή εμπεριέχει τον κίνδυνο του ορθολογισμού. Η ορθολογιστική στάση των μαθητών της εκδηλώθηκε πολύ καθαρά στις αιρέσεις γύρω από το χριστολογικό δόγμα. (Άρειος, Νεστόριος, Θεόδωρος Μοψουεστίας, Πελάγιος).

35 7.29 Θεολογικές Σχολές με Ένας αιρετικός της Αντιοχειανής Σχολής με δυτική προέλευση. Ο Πελάγιος ( μ.χ.): Βρετανός μοναχός, διαμορφωτής της θρησκευτικής διδασκαλίας του πελαγιανισμού. Γνώριζε καλά την ελληνική και τη λατινική γλώσσα. Το 400 πήγε στη Ρώμη όπου έμεινε για δέκα χρόνια και σχετίστηκε με το Σκότο νομικό Κελέστιο, ο οποίος είχε ακόμα πιο ακραίες θέσεις από εκείνες του Πελάγιου.

36 7.30 Θεολογικές Σχολές με Ο Πελάγιος ( μ.χ.) (συνέχεια): Βρετανός μοναχός, διαμορφωτής της θρησκευτικής Η επιδρομή των Βησιγότθων του Αλάριχου (24 Αυγούστου 410) κατά της Ρώμης ανάγκασε τον Πελάγιο και τον Κελέστιο να καταφύγουν στη Βόρεια Αφρική. Από εκεί ο Πελάγιος πήγε στα Ιεροσόλυμα όπου έγινε δεκτός με ευμένεια από τον πατριάρχη Ιωάννη. Η διδασκαλία του καταδικάστηκε ως αιρετική από τη Γ Οικουμενική Σύνοδο του 431.

37 7.31 Θεολογικές Σχολές με Πελαγιανισμός: Αίρεση της κυρίως δυτικής Ευρώπης. Απέρριπτε τη διδασκαλία της Εκκλησίας για το προπατορικό αμάρτημα. Υποστήριζε ότι το προπατορικό αμάρτημα δεν επηρέασε την ανθρώπινη φύση και γι αυτό ο άνθρωπος μπορεί να σωθεί χωρίς τη βοήθεια της θείας χάρης. Η σκέψη του διέπεται από έναν αιτιοκρατικό μηχανισμό.

38 7.32 Θεολογικές Σχολές με Σύμφωνα με τον Πελάγιο και τον Κελέστιο: Ο Αδάμ γεννήθηκε θνητός, και θα πέθαινε είτε αμάρτανε, είτε όχι. Δηλαδή πέθανε επειδή η φύση του είχε αυτό το πρόβλημα, και όχι επειδή αμάρτησε. Δίδασκαν ότι η αμαρτία είναι αποτέλεσμα όχι της φύσεως, αλλά της θελήσεως, και απ αυτό συμπέραιναν ότι δεν είναι δυνατόν να γεννιέται ένας άνθρωπος με την αμαρτία εξαιτίας του Αδάμ.

39 7.33 Θεολογικές Σχολές με Σύμφωνα με τον Πελάγιο και τον Κελέστιο (συνέχεια): Υποστήριζαν ότι τα βρέφη δεν πρέπει να βαπτίζονται εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. Ο Αδάμ και η Εύα αμάρτησαν αλλά το αμάρτημά τους δεν θα μπορούσε να μεταδοθεί στους απογόνους τους. Οποιαδήποτε πράξη αποτελεί προϊόν της ελεύθερης βούλησης του υποκειμένου και μόνο.

40 7.34 Θεολογικές Σχολές με Σύμφωνα με τον Πελάγιο και τον Κελέστιο (συνέχεια): Κανείς δεν μπορεί να φέρει ευθύνη για την πράξη ενός άλλου, πόσο μάλλον και να την κληρονομήσει. Ο μόνος ρόλος της θείας χάρης είναι του συμπαραστάτη στη δοκιμασία που υφίσταται ο άνθρωπος όταν, κάνοντας χρήση της βούλησής του, επιλέγει το καλό αποφεύγοντας το κακό.

41 7.35 Θεολογικές Σχολές με Η Τοπική Σύνοδος της Καρθαγένης, που έγινε το 418 μ.χ.: Μεταξύ των άλλων, καταδίκασε την αίρεση του Πελαγίου. Οι επίμαχοι αυτοί κανόνες, είναι δύο: Ἤρεσεν, ἵνα, ὅστις λέγῃ τὸν Ἀδάμ, τὸν πρωτόπλαστσν ἄνθρωπον, θνητὸν γενόμενον οὕτως, ὡς εἴτε ἁμαρτήσοι, εἴτε μὴ ἁμαρτῆσοι, τεθνηξόμενον ἐν τῷ σώματι, τουτέστιν, ἐξελθεῖν ἐκ τοῦ σώματος μὴ τῇ ἀξίᾳ τῆς ἁμαρτίας, ἀλλὰ τῇ ἀνάγκῃ τῆς φύσεως, ἀνάθεμα ἔστω. (Κανόνας ΡΘ ).

42 7.36 Θεολογικές Σχολές με Οι επίμαχοι αυτοί κανόνες, είναι δύο (συνέχεια): Ὁμοίως ἤρεσεν, ἵνα, ὁστισδήποτε τὰ μικρὰ καὶ νεογέννητα ἐκ τῶν γαστέρων τῶν μητέρων βαπτιζόμενα, ἀρνεῖται, ἢ λέγει, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν αὐτὰ βαπτίζεσθαι, μηδὲν δὲ ἐκ τῆς τοῦ Ἀδάμ ἕλκειν προγονικῆς ἁμαρτίας τὸ ὀφεῖλον καθαρθῆναι τῷ λουτρῷ τῆς παλιγγενεσίας, (ὅθεν γίνεται ἀκόλουθον, ὅτι ἐν τούτοις ὁ τύπος τοῦ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν βαπτίσματος οὐκ ἀληθής, ἀλλὰ πλαστὸς νοεῖται), ἀνάθεμα εἴη

43 7.37 Θεολογικές Σχολές με Οι επίμαχοι αυτοί κανόνες, είναι δύο (συνέχεια): (συνέχεια). ἐπειδὴ οὐκ ἄλλως δεῖ νοῆσαι τὸ εἰρημένον τῷ Ἀποστόλῳ, Δι ἑνὸς ἀνθρώπου ἡ ἁμαρτία εἰσῆλθεν εἰς τὸν κόσμον, καὶ διὰ τῆς ἁμαρτίας ὁ θάνατος καὶ οὕτως εἰς πάντας ἀνθρώπους διῆλθεν, ἐν ᾧ πάντες ἥμαρτον, εἰ μὴ ὃν τρόπον ἡ καθολικὴ ἐκκλησία, ἡ πανταχοῦ διακεχυμένη καὶ ἡπλωμένη, ἀεὶ ἐνόησε.

44 7.38 Θεολογικές Σχολές με Οι επίμαχοι αυτοί κανόνες, είναι δύο (συνέχεια): (συνέχεια). Διὰ γὰρ τὸν κανόνα τοῦτον τῆς πίστεως, καὶ οἱ μικροὶ ἔτι μήν, οἱ μηδὲν ἁμαρτημάτων εἰς ἑαυτοὺς ἔτι μὴν πλημμελεῖν δυνάμενοι, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν ἀληθινῶς βαπτίζονται, ἵνα καθαρθῇ ἐν αὐτοῖς διὰ τῆς παλιγγενεσίας, ὅπερ εἵλκυσαν ἐκ τῆς ἀρχαιογονίας. (Κανόνας ΡΙ )

45 7.39 Θεολογικές Σχολές με Αίτημα σύνθεσης ερμηνευτικών μεθόδων: Η σύνθεση της αλληγορικής και γραμματικο-ιστορικής μεθόδου θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει σε πληρέστερη ερμηνεία των Γραφών. Στο πρώτο επίπεδο της ερμηνευτικής εργασίας είναι αναγκαία η κριτική μελέτη του κειμένου. Στη συνέχεια χρειάζεται μια ενορατική ικανότητα για τη σύλληψη του πνευματικού στοιχείου του κειμένου, που προσφέρει η χρήση της αλληγορίας.

46 7.40 Θεολογικές Σχολές με Αίτημα σύνθεσης ερμηνευτικών μεθόδων (συνέχεια): Αυτό το έργο επιχείρησε τον Ε αιώνα ο Θεοδώρητος Κύρου. Με ίση αντικειμενικότητα καταδίκασε τις υπερβολές των οπαδών της αλληγορίας και τον απόλυτο ορθολογισμό των Αντιοχειανών.

47 7.41 Θεολογικές Σχολές με Το πρόβλημα της ερμηνείας είναι βασικό γιατί: Και η θρησκευτική φιλολογία και η χριστιανική σκέψη είναι ερμηνεία της εξ αποκαλύψεως διδασκαλίας. Όλα τα θέματα της χριστιανικής φιλοσοφίας πηγάζουν απ αυτό. Μ αυτόν τον ερμηνευτικό τρόπο οι χριστιανοί κατά τους πρώτους αιώνες: Δίδαξαν στους ανθρώπους την πίστη.

48 7.42 Θεολογικές Σχολές με Μ αυτόν τον ερμηνευτικό τρόπο οι χριστιανοί κατά τους πρώτους αιώνες (συνέχεια): Έδειξαν τι είναι πίστη και ποια είναι η σχέση της με τον λόγο. Σμίλευσαν τις σπουδαίες μεθόδους για την ερμηνεία της πίστης.

49 7.43 Θεολογικές Σχολές με ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: Ποιες Θεολογικές Σχολές παρουσιάστηκαν και με ποιο τρόπο προσπάθησαν να προσεγγίσουν την αλήθεια της Αγίας Γραφής; Πότε εμφανίζεται η Σχολή της Αλεξάνδρειας, ποιες είναι οι κύριες αρχές της και από ποιους Πατέρες εκπροσωπείται; Πότε ιδρύεται η Σχολή της Αντιόχειας, ποιες είναι οι κύριες αρχές της και από ποιους Πατέρες εκπροσωπείται;

50 7.44 Θεολογικές Σχολές με ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): Ποια είναι η θέση της Αλεξανδρινής Σχολής στο θέμα της χρήσης της ελληνικής φιλοσοφίας στη χριστιανική σκέψη; Από ποια Σχολή προέρχονται οι περισσότεροι αιρετικοί και για ποιο λόγο; Τι γνωρίζεται για τη χρήση της αλληγορικής μεθόδου από τον Ωριγένη; Ποιο είναι το έργο των εκπροσώπων της Αντιοχειανής Σχολής;

51 7.45 Θεολογικές Σχολές με ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): Τι γνωρίζετε για τον Πελαγιανισμό; Ποιοι υπήρξαν οι κύριοι εκφραστές του, ποια διδασκαλία υποστήριξαν και ποια η στάση της Εκκλησίας γι αυτό το θέμα; Ποια είναι η προσφορά της Αλεξανδρινής Σχολής και ποια της Αντιοχειανής Σχολής στην χριστιανική σκέψη; Με ποιο σημαντικό επίτευγμα συνδέεται το πρόσωπο του Θεοδώρητου Κύρου;

52 7.46 Θεολογικές Σχολές με ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: 1. Παρουσιάστηκαν δύο Θεολογικές Σχολές, η Σχολή της Αλεξάνδρειας, που αναζητούσε την αλήθεια στο πνεύμα, και η Σχολή της Αντιόχειας που αναζητούσε την αλήθεια στο γράμμα της Αγίας Γραφής.

53 7.47 Θεολογικές Σχολές με ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 2. Η Σχολή της Αλεξάνδρειας εμφανίστηκε στο τέλος του 2ου αιώνα, όταν ανέλαβε τη διεύθυνσή της ο Πάνταινος. Οι κύριες αρχές της ήταν η ελευθερία στην έρευνα, η υιοθέτηση της φιλοσοφίας για την αναγωγή της πίστης σε γνώση, η χρήση της αλληγορικής μεθόδου που αναζητούσε την αλήθεια στο πνεύμα των Γραφών και η αναγνώριση του χριστιανισμού ως της ιστορίας του Ευαγγελίου.

54 7.48 Θεολογικές Σχολές με ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 2. (συνέχεια). Κυριότεροι εκπρόσωποί της θεωρούνται ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, ο Ωριγένης, ο Μ. Αθανάσιος, ο Μ. Βασίλειος, ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, ο Ευσέβιος Καισαρείας, ο Κύριλλος Αλεξανδρείας και πολλοί άλλοι.

55 7.49 Θεολογικές Σχολές με ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 3. Η Σχολή της Αντιόχειας ιδρύθηκε το 260 μ.χ. από τον Λουκιανό Σαμοσατέα. Οι κύριες αρχές της ήταν η χρήση της γραμματικοϊστορικής μεθόδου που αναζητούσε την αλήθεια, στο γράμμα των Γραφών, η επικέντρωση στο ανθρώπινο και ηθικό στοιχείο της αποκάλυψης, η χρήση ορθολογικών μεθόδων για την ιστορική ανάλυση του κειμένου της Αγίας Γραφής. Κυριότεροι εκπρόσωποι θεωρούνται ο Διόδωρος Ταρσού, ο Θεόδωρος Μοψουεστίας, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Νεστόριος κ. ά.

56 7.50 Θεολογικές Σχολές με ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 4. Οι Πατέρες της Αλεξανδρινής Σχολής, όπως ο Μ. Βασίλειος και ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός αναγνωρίζουν τους θησαυρούς που περικλείονται στην ελληνική φιλοσοφία, επιλέγουν από τη «θύραθεν σοφία» ό,τι προάγει την έρευνα και τη θεωρία του αληθούς, με αποτέλεσμα οι μεγάλοι αρχαίοι φιλόσοφοι να γίνονται κοινό κτήμα για χριστιανούς και εθνικούς.

57 7.51 Θεολογικές Σχολές με ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 5. Αν και η αλληγορική μέθοδος μπορεί να οδηγήσει σε διδασκαλίες που απομακρύνονται από τη χριστιανική διδασκαλία, ο μοναδικός αιρετικός της Αλεξανδρινής Σχολής είναι ο Ωριγένης. Αντιθέτως, οι μεγάλοι αιρετικοί βγήκαν από τη Σχολή της Αντιόχειας, γεγονός που οφείλεται στη χρήση του ορθολογισμού και στην εστίαση στο ανθρώπινο και ηθικό στοιχείο κατά την προσπάθεια της ερμηνευτικής προσέγγισης της Αγίας Γραφής.

58 7.52 Θεολογικές Σχολές με ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 6. Ο Ωριγένης διακρίνει ότι στην Αγία Γραφή υπάρχει τριπλή έννοια: η σωματική, που αναφέρεται στο γράμμα, η ψυχική, που αφορά το ηθικό της νόημα, και η πνευματική, που περιλαμβάνει τη μυστική και προφητική της έννοια. Υποστηρίζει ότι για να συλλάβουμε τη φωνή του Θεού, που είναι κρυμμένη μέσα στις Γραφές, πρέπει από το πνευματικό και θείο στοιχείο να προχωρήσουμε στο γραμματικοϊστορικό, γιατί μόνο το θείο στοιχείο μπορεί να δώσει νόημα στα άλλα δύο περιεχόμενα, το ψυχικό και το σωματικό.

59 7.53 Θεολογικές Σχολές με ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 7. Οι εκπρόσωποι της Αντιοχειανής Σχολής προσπαθούν να σταθούν πιο κοντά στο γράμμα του κειμένου, αναζητούν τη γραμματική έννοια των λέξεων, εξετάζουν περισσότερο το ηθικό και ιστορικό στοιχείο και χρησιμοποιούν την ορθή λογική για την κατανόηση των Γραφών.

60 7.54 Θεολογικές Σχολές με ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 8. Ο Πελαγιανισμός αποτελεί αίρεση της Δυτικής Εκκλησίας. Εκφραστές της υπήρξαν ο Βρετανός μοναχός Πελάγιος και ο Σκότος νομικός Κελέστιος. Με τις θεωρίες τους απέρριψαν τη διδασκαλία της Εκκλησίας για το προπατορικό αμάρτημα. Υποστήριξαν ότι ο Αδάμ γεννήθηκε θνητός και θα πέθαινε είτε αμάρτανε είτε όχι, ότι η αμαρτία είναι αποτέλεσμα της θελήσεως και όχι της φύσεως, ότι το προπατορικό αμάρτημα δεν κληρονομείται, και ότι ο άνθρωπος μπορεί να σωθεί χωρίς τη βοήθεια της θείας χάρης.

61 7.55 Θεολογικές Σχολές με ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 8. (συνέχεια). Στις απόψεις αυτές η Εκκλησία αντέδρασε με την Τοπική Σύνοδο της Καρθαγένης το 418 μ. Χ., όπου με τους Κανόνες ΡΘ και ΡΙ αναθεματίζεται η διδασκαλία του Πελαγιανισμού, η οποία καταδικάστηκε ως αιρετική από τη Γ Οικουμενική Σύνοδο του 431 μ.χ.

62 7.56 Θεολογικές Σχολές με ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 9. Η προσφορά της Αλεξανδρινής Σχολής στον χριστιανισμό αφορά στη συμφιλίωση μεταξύ φιλοσοφικού στοχασμού και χριστιανικής σκέψης, στη διαφύλαξη της μυστικής πηγής της πίστης και στην αναγωγή της πίστης σε γνώση με τη βοήθεια της φιλοσοφίας. Η προσφορά της Αντιοχειανής Σχολής συνίσταται στην ανάλυση της σημασίας των λέξεων με διεξοδικό, υπεύθυνο και κριτικό τρόπο. Η εργασία τους παρουσιάζει περισσότερο επιστημονικό-φιλολογικό ενδιαφέρον, παρά θεολογικό.

63 7.57 Θεολογικές Σχολές με ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 10. Ο Θεοδώρητος Κύρου είναι το πρόσωπο που επιχείρησε τη σύνθεση των ερμηνευτικών μεθόδων, της αλληγορικής και της γραμματικοϊστορικής. Με ίση αντικειμενικότητα καταδίκασε τις υπερβολές των οπαδών της αλληγορίας και τον απόλυτο ορθολογισμό των Αντιοχειανών. Μ αυτόν τον τρόπο άνοιξε τον δρόμο για την πληρέστερη ερμηνεία της Αγίας Γραφής.

64 7.58 Θεολογικές Σχολές με ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ΤΑΤΑΚΗΣ, Βασίλειος. Η ελληνική και πατερική Βυζαντινή Φιλοσοφία. 1η εκδ. Αθήνα: Αρμός, ΤΑΤΑΚΗΣ, Βασίλειος, ΜΠΕΝΑΚΗΣ, Λίνος. Βυζαντινή Φιλοσοφία. 1η εκδ. Αθήνα: Εταιρεία Σπουδών, osophy.html. na.html.

65 Τέλος Ενότητας

66 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ. «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: URL. 66

67 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 67

68 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 68

69 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων ΤΑΤΑΚΗΣ, Βασίλειος. Η ελληνική και πατερική Βυζαντινή Φιλοσοφία. 1η εκδ. Αθήνα: Αρμός, ΤΑΤΑΚΗΣ, Βασίλειος, ΜΠΕΝΑΚΗΣ, Λίνος. Βυζαντινή Φιλοσοφία. 1η εκδ. Αθήνα: Εταιρεία Σπουδών,