Υγεία και ζωή στην εργασία: βασικό ανθρώπινο δικαίωμα

Transcript

1 Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) Γενεύη Υγεία και ζωή στην εργασία: βασικό ανθρώπινο δικαίωμα ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ 28 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

2 Υγεία και ζωή στην εργασία: βασικό ανθρώπινο δικαίωμα «Καθένας έχει το δικαίωμα στην ζωή, στην εργασία σε δίκαιες και ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένεια του υγεία και ευημερία» (Από την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Ηνωμένα Έθνη, 1948) Σε ποιού την ασφάλεια, την υγεία και τη ζωή αναφερόμαστε; Στη δική σου Τη δική μου Στη ζωή κάθε εργαζόμενου! Τότε πώς μπορούμε να παραμένουμε αμέτοχοι όταν κάθε 15 δευτερόλεπτα, ένας εργαζόμενος χάνει τη ζωή του εξαιτίας ενός εργατικού ατυχήματος ή μιας επαγγελματικής ασθένειας, κάθε 15 δευτερόλεπτα 160 εργαζόμενοι παθαίνουν εργατικό ατύχημα; Τι σημαίνει όμως αυτό; Σημαίνει ότι μέχρι το τέλος της ημέρας, σχεδόν 1 εκατομμύριο εργαζόμενοι θα πάθουν εργατικό ατύχημα. Σημαίνει ότι μέχρι το τέλος της ημέρας, περίπου εργαζόμενοι θα χάσουν τη ζωή τους εξαιτίας ενός ατυχήματος ή μιας ασθένειας που οφείλεται στην εργασία τους! Αρκεί να φανταστεί κανείς τους τίτλους των ειδήσεων, εάν άνθρωποι σκοτώνονταν κάθε μέρα σε αεροπορικά δυστυχήματα! Όμως τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες περνούν συνήθως απαρατήρητα. Ο κόσμος γενικά δεν μαθαίνει για εκείνους που πεθαίνουν στο χώρο της εργασίας τους, επειδή πεθαίνει ένας κάθε φορά, συνήθως σε μικρές πόλεις και το γεγονός γίνεται αντιληπτό μόνο από την οικογένεια, τους φίλους και τους συναδέλφους.

3 Η 28 Η ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΑΣ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΟΥΜΕ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΘΑΝΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ Άραγε πώς θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε ένα εργατικό ατύχημα ή να αποφύγουμε ένα θάνατο στον εργασιακό χώρο; Χρειάζεται μια μόνιμη και όχι προσωρινή λύση. Καθένας από μας είναι υπεύθυνος για αυτές τις ζωές και τους θανάτους: Ως εργοδότες ή στελέχη, είμαστε υπεύθυνοι να εγγυηθούμε ότι οι εργασιακοί χώροι που εξαρτώνται από εμάς είναι ασφαλείς και δεν κρύβουν κανένα κίνδυνο για την υγεία. Είμαστε υπεύθυνοι να ενημερωνόμαστε για τα μέτρα υγείας και ασφάλειας που πρέπει να λαμβάνονται και να προνοούμε για την ασφάλεια των εργαζομένων μας. Ως κυβερνήσεις, είμαστε υπεύθυνοι για την παροχή των απαραίτητων υποδομών νόμων και υπηρεσιών για να διασφαλίσουμε ότι οι εργαζόμενοι παραμένουν ενεργοί και οι επιχειρήσεις ακμάζουν. Αυτό περιλαμβάνει την ανάπτυξη, σε συνεργασία με τους φορείς των εργοδοτών και των εργαζομένων, μιας εθνικής πολιτικής και προγράμματος καθώς, επίσης, ενός συστήματος επιθεώρησης για την ενίσχυση της συμμόρφωσης στη νομοθεσία και τις σχετικές με την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια πολιτικές. Ως ακαδημαϊκοί που γνωρίζουν το αντικείμενο, είμαστε υπεύθυνοι να διαδώσουμε το μήνυμα της διαχείρισης του κινδύνου. Ως ειδικοί σε θέματα επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας, είμαστε υπεύθυνοι να παρέχουμε συμβουλές και να προωθούμε την εκτίμηση της επικινδυνότητας και την παρακολούθηση του εργασιακού περιβάλλοντος. Ως εργαζόμενοι, είμαστε υπεύθυνοι να εργαζόμαστε με ασφάλεια, να προστατεύουμε τους εαυτούς μας και να μη θέτουμε σε κίνδυνο τους άλλους, να γνωρίζουμε τα δικαιώματά μας και να συμμετέχουμε στην εφαρμογή μέτρων πρόληψης, όχι μόνο για μας αλλά για τις οικογένειές μας που μας περιμένουν στο σπίτι. Κίνδυνος μπορεί να υπάρχει οπουδήποτε και αν εργαζόμαστε. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε το παρελθόν αλλά μπορούμε να αποτρέψουμε την επανάληψή του. Όλοι έχουμε την ευκαιρία να συμμετέχουμε σε δράσεις που έχουν στόχο την πρόληψη. Θα μπορούσες να είσαι ένας από τους ένα εκατομμύριο ανθρώπους που θα πάθουν εργατικό ατύχημα σήμερα; Ίσως αλλά θυμήσου, αυτό το ατύχημα μπορεί να αποτραπεί και είναι ευθύνη του καθενός ώστε να βοηθήσει να μη συμβεί.

4 Τα ατυχήματα, οι θάνατοι και οι ασθένειες που οφείλονται στην εργασία μπορούν να προληφθούν μέσω συστημάτων διαχείρισης που βασίζονται στον έλεγχο των κινδύνων στον εργασιακό χώρο. Η βελτίωση των συνθηκών εργασίας αποτελεί κοινή ευθύνη των κυβερνήσεων, των εργοδοτών και των εργαζομένων. Αυτό περιλαμβάνει την αξία που δίνουμε στη δική μας υγεία και ασφάλεια, την πεποίθηση ότι οι πράξεις μας μπορούν να κάνουν τη διαφορά και το κίνητρο να δράσουμε για τα πιστεύω μας. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΖΩΗ, ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΑΣΦΑΛΗ ΚΑΙ ΥΓΙΗ ΖΩΗ Η ζωή είναι πολύτιμη. Η ποιοτική ζωή είναι ανεκτίμητης αξίας. Η ποιοτική ζωή θεωρείται κάτι περισσότερο από την απλή απουσία του θανάτου. Μπορεί μόνο να επιτευχθεί με την ύπαρξη μιας άριστης φυσικής και ψυχικής υγείας και κοινωνικής ευημερίας. Η πλειοψηφία του κόσμου καταναλώνει τον περισσότερο από τον πολύτιμο ενεργό χρόνο της στην εργασία. Επομένως, πόσο σημαντικό είναι να εργάζεται σε ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον; Απαιτούμε να έχουμε καθαρό αέρα, αμόλυντες θάλασσες, δενδρόφυτη γη και ασφαλέστερους δρόμους όμως πόσο καθαρός, αμόλυντος, φυσικός ή ασφαλής είναι ο εργασιακός μας χώρος; Έχουμε το δικαίωμα στη ζωή. Κυρίως όμως έχουμε το δικαίωμα να ζούμε καλά και με αξιοπρέπεια τόσο στο σπίτι μας όσο και έξω από αυτό. Μερικές φορές θεωρούμε ότι η «ζωή» αφορά ότι συμβαίνει πέρα από τις ώρες εργασίας ή ότι είναι κατά κάποιο τρόπο αποδεκτό να θυσιάζουμε την ευημερία μας όταν βρισκόμαστε στην εργασία. Αποτελεί μέρος της εργασίας μας, πληρωνόμαστε για αυτό Το γεγονός ότι πληρωνόμαστε για τη δουλειά μας δε σημαίνει ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε κινδύνους που θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Διαθέτουμε την τεχνολογία και την τεχνογνωσία για να δημιουργήσουμε ασφαλείς και υγιείς εργασιακούς χώρους ας τα αξιοποιήσουμε. Είναι δικαίωμα του καθενός να χτίσει ένα ασφαλές, υγιές και ευτυχισμένο σπιτικό το χώρο της προσωπικής χαλάρωσης. Άραγε, λοιπόν, πόσο πιο σημαντικό είναι για τους εργοδότες να μετατρέψουν ένα χώρο εργασίας το χώρο παραγωγής σε ένα πιο ασφαλή και υγιή χώρο; Ως εργοδότες, έχουμε το βασικό καθήκον να παρέχουμε ένα ασφαλές και υγιές εργασιακό περιβάλλον. Ως εργαζόμενοι, είναι θεμελιώδες δικαίωμά μας να εργαζόμαστε σε ασφαλείς και υγιείς συνθήκες. Η επαγγελματική υγεία και ασφάλεια δεν είναι ένα «επίδομα» ή κάτι επιπρόσθετο. Γνωρίζοντας τις υποχρεώσεις μας ως εργοδότες και τα δικαιώματά μας ως εργαζόμενοι, θα εργαστούμε όλοι μαζί στην διαδικασία της πρόληψης. Ως αντάλλαγμα, ένα ασφαλές και υγιές εργατικό δυναμικό

5 μπορεί να γίνει πιο παραγωγικό. Άρα είναι κερδισμένοι όλοι: εργοδότες, εργαζόμενοι και κυβερνήσεις. «Η προστασία του εργαζομένου από την αρρώστια ή τον τραυματισμό που προέρχεται από την εργασία του» δεν αποτελεί μόνο ένα εργασιακό δικαίωμα, αλλά ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και είναι ένας από τους βασικούς στόχους της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO), όπως καθορίστηκε στο Καταστατικό της. Έτσι λοιπόν, η συμβολή της ΔΟΕ στην αναγνώριση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο της εργασίας αντανακλάται με σαφήνεια στις βασικές αρχές των προτύπων εργασίας της. Πρέπει όλοι να αφυπνιστούμε για ένα σκοπό. Θα πρέπει να νιώσουμε χρήσιμοι για εμάς, τις οικογένειες μας και την κοινωνία. Το αίσθημα της αποτελεσματικότητας που απορρέει από τις πράξεις μας, μπορεί να μας γεμίσει με μεγάλη ικανοποίηση. Ο εργασιακός μας χώρος θα πρέπει να μας προστατεύει από τον κίνδυνο. Αν εργαζόμαστε σε επικίνδυνους χώρους, τότε καθημερινά διατρέχουμε μεγάλο κίνδυνο να επιστρέψουμε στο σπίτι μας τραυματισμένοι ή άρρωστοι ή -στη χειρότερη των περιπτώσεων- να μην επιστρέψουμε καθόλου. Αυτό παραμερίζει τον πραγματικό σκοπό της εργασίας και μας κάνει να νιώθουμε ανήμποροι και αβοήθητοι. Γίνεται ένας δεδομένος κίνδυνος, καθώς θεωρείται το αντίτιμο της απασχόλησης. Με αυτή την έννοια, όταν μιλάμε για την υγεία του εργαζόμενου, η εργασία μπορεί να αποτελέσει μια θετική ή μια αρνητική εμπειρία. Όταν εργαζόμαστε, ανεξαρτητοποιούμαστε οικονομικά: ανταμείβουμε τον εαυτό μας, ικανοποιώντας βασικές ανάγκες ή επιπλέον επιθυμίες μας. Ακολούθως, η όλη διαδικασία συναλλαγής αλληλεπιδρά με τις δικές μας φιλοδοξίες και έχει αντίκτυπο στην ψυχολογική και σωματική μας υγεία στην ευημερία μας. Αυτό το εργασιακό περιβάλλον που μας κρατάει μακριά από το σπίτι μας για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, θα πρέπει να σέβεται τη δική μας ευημερία. Όντας παραγωγικοί και ενεργοί για δεκαετίες, οφείλει να διαφυλάσσει την υγεία μας για αρκετά χρόνια αφού συνταξιοδοτηθούμε. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΚΑΙ ΥΓΙΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΗΕ, 1948) «Καθένας έχει το δικαίωμα να εργάζεται και να επιλέγει ελεύθερα το επάγγελμά του, να έχει δίκαιες και ικανοποιητικές συνθήκες δουλειάς και να προστατεύεται από την ανεργία». Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτισμικά Δικαιώματα (ΗΕ, 1976) «Αναγνωρίζει το δικαίωμα του καθενός στην εργασία, το δικαίωμα του καθενός να απολαμβάνει δίκαιες και ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας οι οποίες διασφαλίζουν κυρίως τις ασφαλείς και υγιείς συνθήκες εργασίας, το δικαίωμα του καθενός να απολαμβάνει το υψηλότερο δυνατό επίπεδο ψυχικής και σωματικής υγείας και κυρίως τη βελτίωση όλων των πλευρών της περιβαλλοντικής και βιομηχανικής υγιεινής, την

6 πρόληψη, την αντιμετώπιση και τον έλεγχο επιδημιών, ενδημιών, επαγγελματικών και άλλων ασθενειών, τη δημιουργία εκείνων των συνθηκών που θα εξασφαλίζουν την ιατρική περίθαλψη και φροντίδα σε περιπτώσεις ασθενειών». Καταστατικός Χάρτης της ΔΟΕ, (1919) «Η παγκόσμια και διαρκής ειρήνη μπορεί να καθιερωθεί μόνο όταν βασίζεται στην κοινωνική δικαιοσύνη. Δεδομένου ότι οι υπάρχουσες συνθήκες εργασίας εμπεριέχουν τόση αδικία, κακουχίες και ανέχεια για μεγάλο αριθμό ανθρώπων ώστε να προκαλείται αναταραχή και να διαταράσσεται η ειρήνη και η αρμονία στον κόσμο απαιτείται άμεσα η βελτίωση των συνθηκών αυτών, για παράδειγμα με την προστασία του εργαζομένου απέναντι στην ασθένεια ή τον τραυματισμό που προκαλείται στην εργασία του». Διακήρυξη ΔΟΕ της Φιλαδέλφεια, (1944) «Οι αρχές οι οποίες θα έπρεπε να αποτελούν πηγή έμπνευσης για την πολιτική που θα ακολουθήσουν τα Μέλη προκειμένου να επιτύχουν:. επαρκή ασφάλεια της ζωής και της υγείας των εργαζομένων σε όλους τους επαγγελματικούς κλάδους, επέκταση των μέτρων κοινωνικής ασφάλισης για την παροχή ενός βασικού εισοδήματος σε όλους όσους χρειάζονται μια τέτοιου είδους προστασία και ιατρική φροντίδα». Συμβάσεις και Συστάσεις της ΔΟΕ Η ΔΟΕ καθιερώνει διεθνή πρότυπα εργασίας, με τη μορφή Συμβάσεων και Συστάσεων. Περίπου 80 από αυτά αφορούν στην επαγγελματική υγεία και ασφάλεια. Τα κυριότερα από αυτά είναι τα ακόλουθα: Σύμβαση Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας, 1981 (Νο. 155) «Οι εργοδότες θα πρέπει να διασφαλίζουν, στο βαθμό που είναι δυνατό, ότι οι εργασιακοί χώροι, τα μηχανήματα, ο εξοπλισμός και οι διαδικασίες που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους, είναι ασφαλή και δεν αποτελούν κίνδυνο για την υγεία» (Άρθ ) Το Πλαίσιο Προώθησης για τη Σύμβαση Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας, 2006 (Νο. 187) «Κάθε μέλος οφείλει να προωθεί, σε όλα τα σχετικά επίπεδα, το δικαίωμα των εργαζομένων σε ένα ασφαλές και υγιές εργασιακό περιβάλλον» (Άρθ. 3.1.). Διακήρυξη της Σεούλ για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, (2008) (Παγκόσμια Σύνοδος Κορυφής για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, ILO/ISSA). «Υπενθυμίζοντας ότι: το δικαίωμα σε ένα ασφαλές και υγιές εργασιακό περιβάλλον θα πρέπει να αναγνωρίζεται ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και, επίσης, ότι η παγκοσμιοποίηση θα πρέπει να συμβαδίζει με τα προληπτικά μέτρα για την διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία.»

7 Διακήρυξη της ΔΟΕ για την Κοινωνική Δικαιοσύνη για μια Δίκαιη Παγκοσμιοποίηση, (2008) «Στο πλαίσιο της επιταχυνόμενης αλλαγής, οι δεσμεύσεις και οι προσπάθειες των Μελών να θέσουν την πλήρη και παραγωγική απασχόληση αλλά και την αξιοπρεπή εργασία στο κέντρο των οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών μέσω των οποίων εκφράζεται το Πρόγραμμα της Αξιοπρεπούς Εργασίας Πιο συγκεκριμένα, αναπτύσσοντας και βελτιώνοντας τα μέτρα κοινωνικής προστασίας κοινωνική ασφάλιση και προστασία στην εργασία τα οποία μπορούν να διατηρηθούν και να υιοθετηθούν στις διεθνείς συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των υγιών και ασφαλών συνθηκών εργασίας. και υιοθετώντας το σκοπό του για την κάλυψη των νέων αναγκών και αβεβαιοτήτων που προκύπτουν από την ταχύτητα των τεχνολογικών, κοινωνικών, δημογραφικών και οικονομικών αλλαγών.» ΔΟΕ/ΠΟΥ Επιτροπή για την Επαγγελματική Υγεία, (1995) «Η επαγγελματική υγεία θα πρέπει να έχει στόχο: την προώθηση και διατήρηση, στο μέγιστο δυνατό βαθμό, της σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευημερίας όλων των εργαζομένων όλων των επαγγελμάτων. την πρόληψη ανάμεσα στους εργαζομένους οι οποίοι αποχωρούν λόγω προβλημάτων υγείας που προκλήθηκαν από τις συνθήκες στις οποίες εργάζονταν. την προστασία των εργαζομένων από κινδύνους που απορρέουν από δυσμενείς παράγοντες για την υγεία τους. την τοποθέτηση και διατήρηση ενός εργαζομένου σε ένα εργασιακό περιβάλλον, προσαρμοσμένο στις σωματικές και ψυχικές του δυνατότητες. και, τέλος, την προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο και του κάθε ανθρώπου στην εργασία του.» Καταστατικός Χάρτης, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), (1948) «Υγεία: η κατάσταση απόλυτης σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευημερίας και όχι απαραίτητα η απουσία ασθενειών ή σωματικής εξασθένησης». Παγκόσμια Στρατηγική για την Επαγγελματική Υγεία για Όλους, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας «Σύμφωνα με τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών, ΔΟΕ και ΠΟΥ, κάθε πολίτης έχει δικαίωμα στην υγιή και ασφαλή εργασία και σε ένα εργασιακό περιβάλλον που θα του επιτρέπει να έχει μια κοινωνική και οικονομικά παραγωγική ζωή».

8 Ο ΚΟΣΜΟΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΜΕΤΑΒΑΛΛΕΤΑΙ Η έκταση και ο ρυθμός της τεχνολογικής εξέλιξης έχει επηρεάσει δραστικά κάθε τομέα της οικονομίας και κάθε περιοχή του κόσμου. Το γεγονός αυτό έχει επιφέρει αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των οργανισμών και των επιχειρήσεων. Η μεγαλύτερη ευελιξία, προκειμένου να υπάρχει ανταπόκριση στις απαιτήσεις παραγωγής, έχει, επίσης, επιφέρει καθοριστικές αλλαγές στα πρότυπα εργασίας και τις εργασιακές σχέσεις. Ως αποτέλεσμα, γινόμαστε μάρτυρες: της αύξησης επισφαλών συμβάσεων, σε προσωρινές ή εργολαβικές εργασίες της συρρίκνωσης και των υπεργολαβιών της αύξησης της εργασίας από το σπίτι των αλλαγών στις συμφωνίες περιόδου και χρόνου απασχόλησης των αλλαγών στη σύνθεση του εργατικού δυναμικού: υψηλότερο ποσοστό ηλικιωμένων εργαζομένων και γυναικών μεγαλύτερη μερίδα του ενεργού πληθυσμού των αναπτυσσόμενων χωρών απασχολούμενη στην άτυπη οικονομία. της αύξησης των μετακινήσεων του εργατικού δυναμικού και της οικονομικής μετανάστευσης, με αποτέλεσμα την πολιτισμική και εθνική ποικιλομορφία του μειωμένου δείκτη συνδικαλισμού. Οι δημογραφικές και εργασιακές αλλαγές θα επηρεάσουν το είδος και τη φύση των επαγγελματικών κινδύνων καθώς, επίσης, τον τρόπο διαχείρισής τους. Οι αλλαγές στην κοινωνικό-οικονομική ισορροπία, παγκοσμίως, θα επηρεάσουν το εργασιακό περιβάλλον. Η παγκόσμια οικονομική κρίση, η οποία αποτελεί αναμφίβολα μέρος ενός μεταβαλλόμενου κόσμου, θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο στην υγεία και ασφάλεια, γεγονός στο οποίο θα πρέπει να αντιδράσουμε με σύνεση. ΑΡΑΓΕ Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ; Δεδομένου ότι η υγεία και ασφάλεια στην εργασία είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι των εργασιακών σχέσεων, επηρεάζεται από τους ίδιους παράγοντες αλλαγής οι οποίοι επικρατούν σε εθνικό και παγκόσμιο κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο. Όλες οι τάσεις σε ένα μεταλλασσόμενο κόσμο και εργατικό δυναμικό, αναμένεται να συνεχιστούν και να επιδεινωθούν από την κρίση.

9 ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ; Άσχημες συνθήκες εργασίας, χαμηλό επίπεδο υγείας και ασφάλειας και αύξηση των ατυχημάτων, των ασθενειών και θανάτων για εκατομμύρια άντρες και γυναίκες. ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΥΠΟΦΕΡΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ; Εκείνοι που εργάζονται σε επισφαλή και άτυπη εργασία, συμπεριλαμβανομένων νεαρών και ηλικιωμένων εργαζομένων, μεταναστών και ανειδίκευτων εργατών. Τα στοιχεία από παρόμοιες καταστάσεις μας δείχνουν ότι η κρίση θέτει σε κίνδυνο την ποιότητα και τις συνθήκες εργασίας. Προκαλεί αβεβαιότητα και ανταγωνισμό, σε όλα τα επίπεδα της οργάνωσης και της κοινωνίας. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΔΟΜΗΣΕΙΣ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΙ ΣΤΑ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ, ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ & ΤΩΝ ΘΑΝΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

10 Οι εταιρείες παγκοσμίως: μειώνουν την παραγωγή μειώνουν τις θέσεις εργασίας κλείνουν εργοστάσια θέτουν σε διαθεσιμότητα μεγάλο μέρος εργαζομένων αυξάνουν τη μερική ή προσωρινή εργασία δημιουργούν υπεργολαβίες Αν δεν υπάρχει καλός σχεδιασμός, οι αλλαγές στην οργάνωση της εργασίας, κυρίως της μερικής και επισφαλούς εργασίας, μπορεί να οδηγήσουν τους εργαζόμενους: στην απομόνωση ή τη μερική συμμετοχή στην επιχείρηση ή τον οργανισμό Η παγκόσμια κρίση είναι πιθανό να οδηγήσει σε αύξηση των κρουσμάτων εξαιτίας ψυχοκοινωνικών παραγόντων στην εργασία. Το επαγγελματικό στρες και η κούραση μπορούν με τη σειρά τους να οδηγήσουν σε ατυχήματα και ασθένειες, μείωση της απόδοσης και να επηρεάσουν τις εργασιακές σχέσεις. Οι παράγοντες που δημιουργούν το στρες είναι οι εξής: αναδιοργάνωση απουσία ελέγχου στην εργασία ανασφάλεια φόβος απόλυσης ή ανεργίας αλλαγές στο μοντέλο χρόνου απασχόλησης: άτακτες ή ακαθόριστες ώρες εργασίας (π.χ. εξαιρετικά περιορισμένες ώρες ως αποτέλεσμα της ακούσιας μερικής εργασίας ή εξαιρετικά πολλές ώρες εργασίας ως αποτέλεσμα της ακούσιας υπερωριακής απασχόλησης) απαιτήσεις δουλειάς εξαιτίας της έντασης της εργασίας, ή απαίτηση των εργαζομένων να εργάζονται πιο ευέλικτα και να μαθαίνουν γρήγορα προκειμένου να ανταπεξέλθουν σε νέα καθήκοντα ανεργία

11 στην πεποίθηση ότι δεν έχουν πλέον την ίδια εξέλιξη ή ευκαιρίες εκπαίδευσης Τέτοιου είδους εργασίες συχνά χαρακτηρίζονται από: καθήκοντα που δεν απαιτούν ιδιαίτερες γνώσεις εργαζόμενους με ανεπαρκείς γνώσεις του αντικειμένου τους ανικανότητα των εργαζομένων να προστατεύσουν τον εαυτό τους Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε: αύξηση της έκθεσης σε επικίνδυνους παράγοντες και άσχημες συνθήκες εργασίας ανυπαρξία εκπαίδευσης σε θέματα υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων αυτών λιγότερη αυτονομία λιγότερες ευκαιρίες συμμετοχής σε θέματα λήψης αποφάσεων Οι οργανωτικές αλλαγές της αναδιάρθρωσης, όπως είναι η υπεργολαβία και η αυξημένη μερική εργασία, περιπλέκουν τη διαχείριση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία. Αυτό δημιουργεί ανασφάλεια και παρανόηση σχετικά με τις ευθύνες, ιδιαίτερα όταν πολλοί εργαζόμενοι απασχολούνται σε ένα μόνο χώρο, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στις κατασκευές. Η αύξηση των επισφαλών συνθηκών εργασίας θα οδηγήσει στην αύξηση των ατυχημάτων και των ασθενειών σε μικρές επιχειρήσεις, στην άτυπη οικονομία, όπου υπάρχει έλλειψη της επίσημης δομής διαχείρισης και η επιβίωση είναι πρώτη προτεραιότητα. Η μείωση της παραγωγής μπορεί να χαλαρώσει τα αυστηρά χρονοδιαγράμματα και τον έντονο ρυθμό εργασίας στην παραγωγή ή τις υπηρεσίες, όπου ήταν χαρακτηριστικό γνώρισμα πριν την κρίση. Το γνώρισμα αυτό όμως μπορεί να εξακολουθεί να υπάρχει σε κάποιες βιομηχανίες όπου έχει γίνει μεγάλη μείωση του προσωπικού. Ορισμένοι εργαζόμενοι μπορεί να εργάζονται πιο σκληρά και για περισσότερο χρόνο, προκειμένου να αντισταθμίσουν την έλλειψη ανθρωπίνων και οικονομικών πόρων, οδηγούμενοι έτσι σε σωματικό και ψυχικό φόρτο και κόπωση.

12 Οι αλλαγές στον τρόπο διαχείρισης, αυτή την περίοδο, μπορεί να οδηγήσουν στην ελλιπή διαχείριση των παραδοσιακών κινδύνων, παρουσιάζοντας ως βάση το ψεύτικο επιχείρημα της αναγκαίας μείωσης του κόστους. Κάτι τέτοιο συμβαίνει συχνά σε μικρές επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν έλλειψη πόρων και τεχνογνωσίας στον τρόπο διαχείρισης της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας και μπορεί να αντιμετωπίζουν το θέμα περισσότερο ως έξοδο παρά ως επένδυση. Ο πιθανός αντίκτυπος της κρίσης στην υγεία των εργαζομένων δεν επηρεάζει μόνο τα θύματα της μείωσης και τους εναπομείναντες εργαζόμενους. Επηρεάζει, επίσης, τις οικογένειές τους και τις κοινωνίες όπου συντελείται η αναδιάρθρωση. Αναμένεται να αυξηθεί ο αριθμός των εργατικών ατυχημάτων και των ασθενειών εξαιτίας της ανεργίας, υπό το φως της παρούσας οικονομικής κρίσης, καθώς ορισμένες εταιρείες και κυβερνήσεις θα δελεαστούν να αγνοήσουν τα πρότυπα επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας. Η μείωση του καταναλωτικού κοινού, επίσης, θα αποδυναμώσει το ρόλο των επιθεωρητών εργασίας και των υπηρεσιών επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΙΘΑΝΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ: Οικονομική κρίση Οργανωτικές αλλαγές Συμβιβασμός στα μέτρα για την ΥΑΕ Μείωση κόστους Μείωση καταναλωτικού κοινού Μείωση παραγωγής Μείωση θέσεων εργασίας (συρρίκνωση) Διακοπή λειτουργίας ορισμένων μονάδων Επαναπροσδιορισμός των προτεραιοτήτων διάθεσης των πόρων Μείωση των «μη παραγωγικών» λειτουργιών Μείωση πόρων για ΥΑΕ Αύξηση της μερικής /προσωρινής απασχόλησης Αύξηση των υπεργολαβιών Απόλυση εργαζομένων Περικοπή θέσεων ΥΑΕ στις επιχειρήσεις Μείωση των μέτρων ΥΑΕ Επιδείνωση των συνθηκών ΥΑΕ στην άτυπη εργασία Κίνδυνοι από υπερεργασία/νέα καθήκοντα Περισσότερες ώρες εργασίας για ορισμένους Αύξηση των ατυχημάτων, των ασθενειών και των θανάτων στον εργασιακό χώρο και Αύξηση των προβλημάτων υγείας εξαιτίας της ανεργίας Μεγαλύτερη ανασφάλεια Ψυχοκοινωνικό στρες από την ξαφνική ανεργία

13 Σε αυτή την κατάσταση της κρίσης είναι που πρέπει να υψωθούν και όχι να σωπάσουν οι φωνές που απαιτούν το δικαίωμα για υγιείς και ασφαλείς χώρους εργασίας. Η υγεία και η ασφάλεια στην εργασία είναι ΣΗΜΕΡΑ, περισσότερο από ποτέ, βασικό ανθρώπινο δικαίωμα. Γιατί όταν πρόκειται να μειωθούν οι δαπάνες το πρώτο που σκέπτονται είναι να μειώσουν αυτές για την υγεία και την ασφάλεια; Ποιος θα συνεχίσει την παραγωγή αν όλοι οι εργαζόμενοι αρρωστήσουν, τραυματιστούν ή πεθάνουν; Είναι ώρα να κοιτάξουμε πέρα από το αύριο ή το μεθαύριο και να κατευθύνουμε το βλέμμα μας προς το μέλλον όπου θα μπορούσαμε να δούμε εμάς τους ίδιους να πληρώνουμε το κόστος ενός συμβιβασμού που έγινε σε λάθος τομέα. Εμείς, όλοι, θα πρέπει να πάρουμε στα χέρια μας το θέμα και να μην περιμένουμε να γίνουν περισσότερες έρευνες για την επίδραση της κρίσης στην υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων αλλιώς μπορεί να είναι πολύ αργά. «Πέρα από τα οικονομικά θέματα, έχουμε μια ηθική υποχρέωση: το ανθρώπινο κόστος είναι ανεπίτρεπτο.» Sameera Al-Tuwaijri, Διευθύντρια του προγράμματος Ασφαλής Εργασία της ΔΟΕ (ILO Safework)

14 Πώς η ΔΟΕ μπορεί να σε βοηθήσει να διεκδικήσεις το δικαίωμα ενός ασφαλούς και υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος ακόμη και σε καιρούς παγκόσμιας οικονομικής κρίσης; Η ΔΟΕ υπήρξε πρωτοπόρος στη διεκδίκηση της αξίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τα οποία περιλαμβάνουν τα αστικά, τα πολιτικά, τα οικονομικά, τα κοινωνικά και τα πολιτισμικά δικαιώματα, όπως αυτά αντανακλώνται στο προοίμιο του Καταστατικού της. Η ΔΟΕ έχει, σε μια τόσο δύσκολη χρονική στιγμή, να διαδραματίσει έναν ιδιαίτερα υπεύθυνο και σημαντικό ρόλο λόγω της αποστολής και της τριμερούς της δομής, πράγμα που σημαίνει πως οι κυβερνήσεις, οι εργοδοτικοί φορείς και τα συνδικάτα μπορούν εξίσου να υψώσουν τη φωνή τους για τον καθορισμό των προτύπων, των προγραμμάτων και των δράσεών τους. Θα μπορούσε, άραγε, κάποιος να διεκδικήσει τα δικαιώματά του με σθεναρότητα, αν αυτά δεν υποστηρίζονταν από διεθνή πρότυπα; Η ΔΟΕ αναπτύσσει διεθνή πρότυπα εργασίας, συμπεριλαμβανομένων προτύπων στο πεδίο της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας, προκειμένου να διασφαλισθεί η δική μας προστασία. Αυτά τα πρότυπα λειτουργούν ως οδηγός για τις κυβερνήσεις που επιθυμούν να θεσπίσουν εθνικούς νόμους και κανονισμούς και να ενδυναμώσουν την εφαρμογή τους στον εργασιακό χώρο. Στην περίπτωση που μια χώρα επικυρώσει μια συνθήκη της ΔΟΕ, θα πρέπει τότε να την ενσωματώσει τις διατάξεις της στην εθνική νομοθεσία και την πρακτική εφαρμογή. Αυτό σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι, οι εργοδότες και οι οργανισμοί τους έχουν, επίσης, το πλαίσιο βελτίωσης των εργασιακών συνθηκών και της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας. Για το λόγο αυτό τα πρότυπα της ΔΟΕ προωθούνται παγκοσμίως για τη διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας στο εργασιακό περιβάλλον.

15 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΥΑΕ Εφαρμογή ενός εθνικού συστήματος ΥΑΕ Υιοθέτηση ενός νομοθετικού πλαισίου Καθιέρωση και εφαρμογή μιας εθνικής πολιτικής Διαμόρφωση και εφαρμογή ενός εθνικού προγράμματος ΥΑΕ Καθιέρωση μηχανισμών για διοργανικό και διατμηματικό συντονισμό Καθιέρωση ενός εθνικού συστήματος καταγραφής και γνωστοποίησης των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών και την τακτική ανανέωσή του, για λόγους πρόληψης Ενίσχυση της νομοθεσίας σε θέματα ΥΑΕ Η ΥΑΕ είναι μια κοινή τριμερής ευθύνη Καθιέρωση των μέτρων πρόληψης σε επιχειρησιακό επίπεδο Οι εργοδότες έχουν υποχρεώσεις και ευθύνες Οι εργαζόμενοι έχουν δικαιώματα και καθήκοντα Καθιέρωση υπηρεσιών επαγγελματικής υγείας για όλους τους εργαζομένους Η γνώση είναι απαραίτητη για την εφαρμογή των μέτρων ΥΑΕ Η προαγωγή της υγείας στον εργασιακό χώρο είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι των πρακτικών ΥΑΕ Προαγωγή και κατόπιν καθιέρωση μιας κουλτούρας πρόληψης της ΥΑΕ. Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΩΣ ΑΝΑΠΟΣΠΑΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Το Πρόγραμμα Αξιοπρεπούς Εργασίας της ΔΟΕ αποτελεί μια συγκεκριμένη απάντηση απέναντι στις σημερινές προκλήσεις. Η αξιοπρεπής εργασία καθορίζεται ως το δικαίωμα στην παραγωγική εργασία, σε συνθήκες ελευθερίας, ισοτιμίας, ασφάλειας και ανθρώπινης αξιοπρέπειας και είναι απολύτως απαραίτητη σε περιόδους κρίσης. Αξιοπρεπής θεωρείται η εργασία εκείνη που είναι ασφαλής και υγιής. Η εργασία που αποφέρει καλές απολαβές αλλά είναι επικίνδυνη, δεν είναι αξιοπρεπής. Η εργασία που ασκείται ελεύθερα αλλά εκθέτει τους εργαζόμενους σε κινδύνους για την υγεία τους, δεν είναι αξιοπρεπής. Μια δίκαιη σύμβαση εργασίας που αφορά μια δουλειά που όμως υπονομεύει την ευημερία του εργαζομένου, δεν είναι αξιοπρεπής. Η αξιοπρεπής εργασία ταυτίζεται με την ασφαλή εργασία. Όλοι οι συμμετέχοντες στο σχεδιασμό των αναλυτικών, αποτελεσματικών και ικανών μηχανισμών αντίδρασης απέναντι στον πιθανό αντίκτυπο της κρίσης σε θέματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας, θα πρέπει να συμπεριληφθούν στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων. Η ΔΟΕ και τα όργανά του έχουν ενεργή δράση στον καθορισμό «Εθνικών Προγραμμάτων Αξιοπρεπούς Εργασίας» (DWCPs) για να διασφαλίσουν ότι τα εθνικά προγράμματα, τα σχέδια και οι δράσεις είναι πλήρως εναρμονισμένα με τα πρότυπα επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας της ΔΟΕ.

16 Είναι σημαντικό να βοηθηθούν αυτά τα όργανα ώστε να δώσουν προτεραιότητα στην επαγγελματική υγεία και ασφάλεια, προκειμένου να γίνει ενιαίο και αναπόσπαστο μέρος της εθνικής οικονομίας και των σχεδίων ανάπτυξης. ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΙΜΕΡΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Η ΔΟΕ βρίσκεται σε μια θέση μοναδική, εξαιτίας της τριμερούς της δομής, η οποία έχει θεσπιστεί στο καταστατικό της. Έχει την ικανότητα να βρίσκει λύσεις σε εργασιακά προβλήματα με τη συνεργασία εργαζομένων, εργοδοτών και κυβερνήσεων. Βρίσκεται, συνεπώς, στην ιδανική θέση να αναπτύξει αποτελεσματικά πρότυπα και πρακτικές εργασίας, τόσο σε εθνικό όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο, που οδηγούν σε σημαντικές βελτιώσεις στην υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων. Ταυτόχρονα, υπάρχουν ορισμένοι συμμετέχοντες που έχουν ενεργό ρόλο στις αποφάσεις που λαμβάνονται μέσω της συνεργασίας με τους κοινωνικούς εταίρους. Η πολυπλοκότητα και το μέγεθος της πρόκλησης απαιτεί διεύρυνση της συνεργασίας, ώστε να συμπεριληφθούν: τα αρμόδια υπουργεία οι επιθεωρητές εργασίας οι υπηρεσίες επαγγελματικής υγείας η επιστημονική κοινότητα οι επαγγελματικές οργανώσεις οι οργανώσεις της άτυπης οικονομίας, οι χαμηλόμισθοι οι αντιπρόσωποι ευπαθών ομάδων. Πώς μπορεί να συμβάλει η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ) στη δημιουργία ενός ασφαλέστερου και υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος; Μειώνεται όσο αυξάνονται τα οικονομικά προβλήματα; Οι επιχειρήσεις έχουν να αντιμετωπίσουν ένα δυναμικό επιχειρησιακό περιβάλλον, το οποίο απαιτεί από εκείνες να είναι παραγωγικές και ανταγωνιστικές προκειμένου να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν. Ταυτόχρονα, όντας η κοινωνία καλύτερα ενημερωμένη και πιο απαιτητική, η μακροχρόνια βιωσιμότητα των επιχειρήσεων, εξαρτάται ολοένα και περισσότερο όχι μόνο από την παραγωγικότητά τους αλλά, επίσης, από το αν τηρεί τις νόμιμες απαιτήσεις και κοινωνικές προσδοκίες που συνδέονται με το ρόλο τους ως ενεργοί πολίτες της τοπικής και διεθνούς κοινότητας, Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην παρούσα οικονομική κρίση. Η πρόκληση, σε μια εποχή αλλαγής των δομών στον τομέα της παραγωγής και της οργάνωσης της εργασίας, είναι η οικοδόμηση των συστημάτων στήριξης αλλά και η ενίσχυση των διοικητικών ικανοτήτων ώστε να μπορέσουν οι επιχειρήσεις να ασχοληθούν με τα αναδυόμενα προβλήματα μέσω μιας ορθής διαχείρισης της υγείας και της ασφάλειας. Το μεγαλύτερο μέρος των προγραμμάτων της ΕΚΕ θα πρέπει να συνεχίσει να αποτελείται από καινοτομίες στη διαχείριση του κινδύνου και την προώθηση της υγείας, της εκπαίδευσης και της κατάρτισης των εργαζομένων. Κάτι τέτοιο θα προσφέρει σημαντική βοήθεια στους εργοδότες ώστε να δημιουργήσουν

17 ένα περιβάλλον όπου τα δικαιώματα των εργαζομένων θα είναι σεβαστά, τα παράπονα θα εισακούονται και θα αντιμετωπίζονται με δίκαιο τρόπο. Η ικανοποίηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν είναι απλώς μια νόμιμη απαίτηση και κοινωνική ευθύνη αλλά και μια σοφή πρακτική. ΑΡΚΕΤΗ ΓΝΩΣΗ ΓΙΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΑΚΟΜΗ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΓΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ Όσο η αντίληψη του κόσμου για τα θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία τείνει να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, τόσο τα θέματα αυτά καταλαμβάνουν χαμηλή θέση στις προτεραιότητές μας. Στο πλαίσιο της παρούσας οικονομικής κρίσης, θα πρέπει να γίνονται ολοένα και περισσότερες προσπάθειες για να αλλάξει η τάση αυτή. Θα πρέπει να ενθαρρυνθούν τόσο οι εθνικές όσο και οι διεθνείς δράσεις. Η αύξηση της αντίληψης όσον αφορά στις πιθανές επιπτώσεις μιας τέτοιας κρίσης στα εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες, μπορεί να συμβάλει στην κατανόηση της σοβαρότητας της κατάστασης από τον κόσμο αλλά και από τους υπεύθυνους για τη λήψη αποφάσεων. Οι άνθρωποι πρέπει να είναι ενημερωμένοι για την ύπαρξη αποτελεσματικών νόμιμων και τεχνικών εργαλείων, μεθοδολογιών και μέτρων για την αντιμετώπιση των ατυχημάτων και των ασθενειών στην εργασία. Θα πρέπει, επίσης, να γνωρίζουν ότι το κόστος των ατυχημάτων και των ασθενειών υπερβαίνει κατά πολύ το κόστος της χρηματοδότησης των μέτρων υγείας και ασφάλειας, ότι οι βελτιώσεις μπορούν να γίνουν με ελάχιστο ή καθόλου κόστος και ως αποτέλεσμα της αύξησης της παραγωγικότητας. Η ανάπτυξη μιας κατάλληλης αντίδρασης απέναντι στις επιδράσεις της κρίσης στην επαγγελματική υγεία και ασφάλεια, θα πρέπει να γίνει μέσω ενός συλλογικού οργάνου γνώσης, εμπειρίας και καλών πρακτικών που ισχύουν σε αυτόν το τομέα. Παραμονή της 50 ης επετείου, το Διεθνές Κέντρο Πληροφόρησης για την Επαγγελματική Υγεία και Ασφάλεια της ΔΟΕ (CIS) έχει επιτύχει, εδώ και πολλά χρόνια, τη διασύνδεση με περισσότερα από 150 αντίστοιχα κέντρα ανά τον κόσμο πιθανότατα να υπάρχει και ένα στη χώρα σου. Ο κύριος στόχος τους ήταν πάντα η διάδοση της γνώσης με την όσο το δυνατό μεγαλύτερη ακρίβεια και ευρύτητα. Ποια είναι τα νέα εργαλεία που χρησιμοποιεί η ΔΟΕ για την προώθηση της υγείας και ασφάλειας στην εργασία; Με στόχο την υιοθέτηση μιας προσέγγισης προώθησης και πρόληψης, το νέο Πλαίσιο Προώθησης για τη Σύμβαση Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας, 2006 (Νο. 187) είναι προσαρμοσμένο στις σημερινές ανάγκες όσον αφορά στο πεδίο της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας. Περιλαμβάνει τις βασικές αρχές των Προτύπων της ΔΟΕ για την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια και παρέχει οδηγίες για ένα συνεκτικό και αποτελεσματικό εθνικό σύστημα διαχείρισης της υγείας και της ασφάλειας. Η διαχείριση του πεδίου υγείας και ασφάλειας στην εργασία μπορεί να αποδειχτεί τόσο περίπλοκη όσο και απλή, ανάλογα με τον τρόπο που θα γίνει. Εκτός από τη διεθνή ανταπόκριση, η διαχείριση αυτή αφορά πολλούς συμμετέχοντες τόσο σε εθνικό όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο.

18 ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Μια Εθνική Πολιτική Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας Τα εθνικά προγράμματα οφείλουν να έχουν ως προτεραιότητα την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια. Οι εθνικές πολιτικές ΥΑΕ εκφράζουν τη δέσμευση και το όραμα των εθνικών κυβερνήσεων να προωθήσουν μια κουλτούρα πρόληψης της υγείας και της ασφάλειας μέσω δημόσιων διακηρύξεων, νομοθεσίας και ξεκάθαρων οδηγιών. Ένα Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας Ένα σύστημα διαχείρισης της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας σε εθνικό επίπεδο, συντελεί στη διαρκή εκτίμηση και βελτίωση των μέτρων πρόληψης. Οι κρίσιμες καταστάσεις θα πρέπει να συμβάλουν στο σχεδιασμό συστημάτων και προγραμμάτων υγείας και ασφάλειας. Ένα εθνικό σύστημα εμπεριέχει όλες τις βασικές υποδομές για την καλύτερη ανταπόκριση σε θέματα υγείας και ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της νομοθεσίας, των πολιτικών και των προγραμμάτων, της επιθεώρησης εργασίας και των υπηρεσιών επαγγελματικής υγείας, της πληροφόρησης, της κατάρτισης και της έρευνας, των προγραμμάτων ασφάλισης των ατυχημάτων και των ασθενειών, των εκπροσώπων εργαζομένων και εργοδοτών και των μέσων συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένου ενός μηχανισμού καταγραφής δεδομένων όσον αφορά στα εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες. Υπάρχει εθνικό σύστημα καταγραφής και γνωστοποίησης των εργατικών ατυχημάτων και ασθενειών στη χώρα σας; Οι αριθμοί και τα διαγράμματα είναι σημαντικά και εκφράζουν την έκταση του προβλήματος. Ο κύριος σκοπός τους είναι η πρόληψη. Η συλλογή στατιστικών δεδομένων για τα περιστατικά των τραυματισμών και των ασθενειών εξαιτίας των ατυχημάτων και της έκθεσης σε κινδύνους, υποδεικνύει, επίσης, τους τομείς που έχουν προτεραιότητα στην παρέμβαση και την πρόληψη. Χρησιμοποιώντας αυτά τα δεδομένα, θα μπορούν όλοι να διεκδικήσουν καλύτερες συνθήκες και να ενημερώσουν τα κέντρα λήψης αποφάσεων σε θέματα υγείας και ασφάλειας. Η εθνική σας νομοθεσία είναι επαρκής για την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια; Είστε γνώστης αυτής και ποιοι την εφαρμόζουν; Η νομοθεσία της υγείας και της ασφάλειας υποδεικνύει τις ελάχιστες απαιτήσεις που οι αρμόδιες υπηρεσίες (υπουργεία που ασχολούνται με θέματα επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας, επιθεώρηση εργασίας κ.λπ.), οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι οφείλουν να εφαρμόσουν στο μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί. Η υγεία και η ασφάλεια στην εργασία, όμως, είναι μια αρχή που επηρεάζεται από τις αλλαγές που επέρχονται στην τεχνολογική ανάπτυξη, την οργάνωση της εργασίας, την έρευνα και την οικονομική μετάβαση. Έτσι, λοιπόν, η νομοθεσία οφείλει να προσαρμόζεται ανάλογα. Η ύπαρξη σχετικής νομοθεσίας δε σημαίνει πως την γνωρίζουν όλοι όσοι τους αφορά. Κάποιοι νόμοι και κανονισμοί παραμένουν ανεφάρμοστοι και οι επιχειρήσεις δεν γνωρίζουν καν την ύπαρξή τους. Οι εργοδότες δεν είναι πάντα ενημερωμένοι και οι

19 εργαζόμενοι δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους. Πώς περιμένουμε τότε να εφαρμοστούν, όταν δεν είναι γνωστή η ύπαρξή τους; Θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο αν οι αρμόδιοι εθνικοί φορείς που είναι υπεύθυνοι για την υγεία και την ασφάλεια, παρείχαν συγκεκριμένες οδηγίες στους εργοδότες και τους εργαζόμενους, προκειμένου να κατανοήσουν καλύτερα τα καθήκοντα και τα δικαιώματά τους. Αυτό θα καθιστούσε πιο εύκολη την παροχή κανονισμών υγείας και ασφάλειας, οι οποίοι θα ήταν άλλοτε κατανοητοί ή άλλοτε περίπλοκοι. Μια ξεκάθαρη οδηγία θα οδηγούσε τους εργοδότες και εργαζομένους στη σωστή κατεύθυνση και θα τους βοηθούσε ιδιαίτερα στην εφαρμογή μέτρων πρόληψης στην εργασία. Ένα Εθνικό Πρόγραμμα Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας Προκειμένου να αναπτυχθεί μια στρατηγική για την εφαρμογή μέτρων υγείας και ασφάλειας σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να καθοριστεί ένα σύνολο στόχων, δεικτών, ευθυνών, πόρων και ένα χρονικό πλαίσιο. Τότε μόνο αναφερόμαστε σε ένα πρόγραμμα. Με βάση μια εθνική επανεξέταση της τρέχουσας κατάστασης, δηλαδή του εθνικού προφίλ επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας, μπορεί κάποιος να εντοπίσει κενά, προκλήσεις και προτεραιότητες για δράση. Τότε μόνο το πρόγραμμα μπορεί να έχει ως στόχο τη βελτίωση της ικανότητας και της απόδοσης μερικών ή όλων των μερών που απαρτίζουν το εθνικό σύστημα επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας. Τέτοιου είδους προγράμματα θα πρέπει να ενισχύσουν τις δομές των υπηρεσιών επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας, των εθνικών κυβερνητικών τμημάτων και της επιθεώρησης. Τα Σώματα Επιθεώρησης Εργασίας μπορούν να λάβουν εκπαίδευση και να κινητοποιηθούν ώστε να αναλάβουν ένα συμβουλευτικό ρόλο ως μέσο ενθάρρυνσης της συμμόρφωσης, αλλά και της δικής τους ενίσχυσης και της εγκριτικής τους ιδιότητας. Θα πρέπει να προωθηθεί η τριμερής συμμετοχή στο διάλογο και τη συλλογική διαπραγμάτευση για τη βελτίωση της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας, όπως, επίσης, θα πρέπει να προωθηθούν οι εκστρατείες και οι πρωτοβουλίες των εργοδοτικών και συνδικαλιστικών φορέων και λοιπών εμπλεκομένων. ΣΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Ένα Εθνικό Σύστημα Διαχείρισης της Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας μπορεί εξίσου να έχει απήχηση σε επιχειρησιακό επίπεδο Προκειμένου να παρουσιάσει την αυξημένη εφαρμογή των αρχών διαχείρισης της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας αλλά και την απαίτηση ύπαρξης ενός προτύπου σε αυτό τον τομέα, η ΔΟΕ υιοθέτησε τις Οδηγίες Διαχείρισης Συστημάτων για την Επαγγελματική Υγεία και Ασφάλεια (ILO-OSH 2001). Η εφαρμογή αυτών των Οδηγιών συμβάλλει στη διαρκή βελτίωση των συνθηκών, διαμέσου μιας ξεκάθαρης στρατηγικής στον εργασιακό χώρο και βασίζεται:

20 στην υιοθέτηση μιας πολιτικής υγείας και ασφάλειας στην οργάνωση μέτρων υγείας και ασφάλειας, με σαφείς ευθύνες, επικοινωνία και συνεργασία στο σχεδιασμό και την εφαρμογή προληπτικών και προστατευτικών μέτρων βασιζόμενων στην εκτίμηση του κινδύνου (τέτοια μέτρα εξαρτώνται από την ιεραρχία της εφαρμογής, ξεκινώντας με την εξάλειψη του κινδύνου, διαμέσου μηχανικών ελέγχων και, ως έσχατη λύση, τη χρήση μέσων ατομικής προστασίας) στην εκτίμηση ή παρακολούθηση και μέτρηση της αποτελεσματικότητας των ληφθέντων μέτρων υγείας και ασφάλειας στη συμμετοχή των εργαζομένων και στη λήψη δράσης για βελτίωση. Η προώθηση της υγείας στην εργασία μπορεί να είναι η λύση στο στρες που προκαλείται από την οργανωτική αναδόμηση Η υγεία και η ασφάλεια στην εργασία δεν αφορά μόνο στην πρόληψη και την προστασία των εργαζομένων από τους επαγγελματικούς κινδύνους στους οποίους εκτίθενται. Αφορά, επίσης, στην ενεργητικότητα για την προώθηση ενός υγιούς τρόπου ζωής και πρακτικών. Χρησιμοποιώντας τον εργασιακό χώρο ως μέσο για ανάπτυξη της αντίληψης ενός υγιούς τρόπου ζωής μπορεί να βοηθήσει τους εργαζόμενους, τις οικογένειές τους και την κοινότητα ως σύνολο. Σε περιόδους κρίσης και αναδόμησης, η προώθηση της υγείας στην εργασία μπορεί να βοηθήσει τους εργαζόμενους να αντιμετωπίσουν τυχόν ψυχοκοινωνικούς στρεσογόνους παράγοντες. Κάθε αλλαγή που επέρχεται στην εργασία απαιτεί την εκτίμηση των ψυχοκοινωνικών παραγόντων και προσεκτικούς χειρισμούς για τη μείωση του άγχους. Το δικαίωμα σε ένα ασφαλές και υγιές εργασιακό περιβάλλον Η ΔΟΕ χρησιμοποιεί μέσα κινητοποίησης, όπως είναι τα παγκόσμια συνέδρια και οι σύνοδοι κορυφής, για να επιβεβαιώσει τη δέσμευση των ιθυνόντων απέναντι στο σκοπό της επαγγελματικής υγείας και της ασφάλειας. Η πιο πρόσφατη είναι η Διακήρυξη της Σεούλ για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία. Σου ανήκει αξιοποίησέ τη. Ως κυβέρνηση, εργοδότη, εργαζόμενο, επαγγελματία ή μέλος μιας κοινωνίας, η Διακήρυξη αναφέρεται σε σένα μπορεί να σπάσει τα εμπόδια. Είναι άπιαστο όνειρο η ιεράρχηση της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας, ως μια σημαντική προτεραιότητα, στα εθνικά προγράμματα; Η ώρα έφτασε. Ήρθε η δική σου σειρά να την εκμεταλλευτείς προς όφελος όλων.

21 Η ΑΞΙΟΠΡΕΠΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ, ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΟΕ Με στόχο τη μείωση της φτώχιας και της επίτευξης της ανάπτυξης, αξίες ισότιμες και σταθερές με την υγεία και ασφάλεια στην εργασία, τα Ηνωμένα Έθνη, υπό την καθοδήγηση της ΔΟΕ ανέλαβαν την ευθύνη τής από κοινού προώθησης της Αξιοπρεπούς Εργασίας. «Το θέμα της 90 ης επετείου είναι κάτι περισσότερο από την εργασία για κοινωνική δικαιοσύνη. Είναι η εκτίμησή μας για το παρελθόν και η εντολή μας για το μέλλον.» Juan Somavia, Γενικός Διευθυντής της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας Με την υιοθέτηση της Διακήρυξης της Κοινωνικής Δικαιοσύνης για μια Δίκαιη Παγκοσμιοποίηση, η ΔΟΕ και τα τριμερή της όργανα συνέβαλαν σημαντικά στην διαδικασία ενίσχυσης της προσπάθειάς τους για την προώθηση της Αξιοπρεπούς Εργασίας. Η αξιοπρεπής εργασία είναι η υγιής και ασφαλής εργασία. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: ακόμα και σε ένα κόσμο που αλλάζει, δεν θα ανεχτούμε διαπραγμάτευση του δικαιώματος για ασφάλεια και υγεία στην εργασία. Μετάφραση Μαρίνα Τριάντη Κέντρο Τεκμηρίωσης Πληροφόρησης