Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΤΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ «ΜΙΚΡΩΝ Χ.Υ.Τ.Α.» RISK ASSESSMENT AS AN ENGINEERING TOOL IN DESIGNING SMALL LANDFILL SITES

Transcript

1 Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΤΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ «ΜΙΚΡΩΝ Χ.Υ.Τ.Α.» Χ. Τσοµπανίδης, Γ.Λώλος Enviroplan A.E., Αγ. Κωνσταντίνου 40, Μαρούσι Αττικής Αθήνα - Ελλάδα KEYWORDS: Χ.Υ.Τ.Α., Μικροί Χ.Υ.Τ.Α., Εκτίµηση κινδύνου, Ανάλυση Κινδύνου ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ως «Μικροί Χ.Υ.Τ.Α.», νοούνται οι Χώροι Υγειονοµικής Ταφής Αποβλήτων µικρών νησιών ή αποµονωµένων οικισµών µε κριτήρια υπαγωγής τους που ορίζονται από την ισχύουσα νοµοθεσία. Οι «Μικροί Χ.Υ.Τ.Α.», λόγω της ιδιαιτερότητάς τους, επιτρέπεται να έχουν διαφοροποιηµένες τεχνικές προδιαγραφές από ότι ισχύει για τους υπόλοιπους Χ.Υ.Τ.Α., ως προς την κατασκευή, τη λειτουργία τους και την µετέπειτα φροντίδα τους. Η εκτίµηση κινδύνου, είναι ένα από τα βασικά µεθοδολογικά εργαλεία σε θέµατα εγκαταστάσεων διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Η παρούσα εργασία, πραγµατεύεται την εφαρµογή της εκτίµησης κινδύνου στην περίπτωση του σχεδιασµού των Μικρών Χ.Υ.Τ.Α. RISK ASSESSMENT AS AN ENGINEERING TOOL IN DESIGNING SMALL LANDFILL SITES C. Tsompanidis, G. Lolos Enviroplan S.A., 40 Ag. Konstantinou Str, Marousi - Athens - Greece KEYWORDS: Landfill Site(s), Small Landfill Site(s), Risk Assessment ABSTRACT Small Landfill Sites are landfill sites in small islands or isolated settlements, as defined by current legislation. Small landfill Sites due to their particular characteristics, are allowed to have modified technical specification in respect to their construction, operation and aftercare, compared to ordinary Landfill Sites. Risk assessment is one basic methodological tool for solid waste management facilities. This study aims to present applications of risk assessment in designing Small Landfill Sites. 1

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύµφωνα µε την οδηγία 1999/31/ΕΚ του Συµβουλίου της 26ης Απριλίου 1999 «περί υγειονοµικής ταφής των αποβλήτων», η οποία ενσωµατώθηκε στο εθνικό δίκαιο µε την ΚΥΑ 29407/3508/2002 «Μέτρα και όροι για την υγειονοµική ταφή των αποβλήτων» (ΦΕΚ 1572/Β/ ), καθώς και µε την Απόφαση 2000/738/ΕΚ της 17ης Νοεµβρίου 2000 των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, η Ελλάδα υποχρεούται να θέσει σε εφαρµογή τις διαδικασίες, τεχνικές προδιαγραφές και τα µέτρα προστασίας του περιβάλλοντος που προβλέπονται στα προαναφερθέντα, σχετικά µε τον σχεδιασµό, την κατασκευή, την λειτουργία-διαχείριση και µετέπειτα φροντίδα των Χώρων Υγειονοµικής Ταφής Αποβλήτων (ΧΥΤΑ). Σύµφωνα µε το άρθρο 3, παρ.4 της Οδηγίας 1999/31/ΕΚ, όπως ενσωµατώθηκε στο άρθρο 3, παρ.4 της ΚΥΑ 29407/3508/2002, µέρος των διατάξεων της Οδηγίας 1999/31/ΕΚ µπορεί να µην εφαρµόζεται στις περιπτώσεις χώρων υγειονοµικής ταφής µη επικινδύνων ή αδρανών αποβλήτων (Χ.Υ.Τ.Α.) που εξυπηρετούν µικρά νησιά η αποµονωµένους οικισµούς, όπως αυτά ορίζονται νοµοθετικά. Το Υπουργείο ΠΕΧΩ Ε όφειλε να κοινοποιήσει στην Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων τον κατάλογο των µικρών νησιών και των αποµονωµένων οικισµών που εξαιρούνται από την υποχρέωση εφαρµογής µέρους των διατάξεων της Οδηγίας 1999/31/ΕΚ, και βεβαίως να θεσπίσει τις τροποποιηµένες Τεχνικές Προδιαγραφές που θα αφορούν το σχεδιασµό, την κατασκευή, τη λειτουργία διαχείριση και τη µετέπειτα φροντίδα αυτών των ΧΥΤΑ. Για το σκοπό αυτό το ΥΠΕΧΩ Ε ανέθεσε στο γραφείο µελετών «ENVIROPLAN ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΗ Σύµβουλοι Αναπτυξιακών και Τεχνικών Έργων Α.Ε.» (ENVIROPLAN A.E.) την εκπόνηση της µελέτης «Τεχνικές Προδιαγραφές Μικρών Χ.Υ.Τ.Α.» που αφορά τις Τεχνικές Προδιαγραφές ΧΥΤΑ µικρών νησιών και αποµονωµένων οικισµών. 2. ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ Με την πάροδο του χρόνου και την εξέλιξη της γνώσης και τεχνολογίας, εξελίσσεται και το νοµοθετικό πλαίσιο που αφορά τα έργα Χ.Υ.Τ.Α. Ως αποτέλεσµα οι Χ.Υ.Τ.Α. πλέον είναι έργα µε αυξηµένο κόστος κατασκευής, λειτουργίας και µεταφροντίδας, που χαρακτηρίζονται από τεχνολογική συνθετότητα και απαιτούν οργανωµένους φορείς και εκπαιδευµένο προσωπικό, για την άρτια λειτουργία τους. Εξ ορισµού οι Μικροί Χ.Υ.Τ.Α. έρχονται να καλύψουν τις ανάγκες περιοχών, που λόγω των πληθυσµιακών και γεωγραφικών τους ιδιαιτεροτήτων, αδυνατούν να εξυπηρετούνται από οργανωµένους φορείς και υπηρεσίες έργων ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (.Σ.Α.). Έτσι, πέραν των νοµοθετικών απαιτήσεων για των καθορισµό τροποποιηµένων προδιαγραφών «Μικρών Χ.Υ.Τ.Α.», υπάρχουν και ουσιαστικοί λόγοι που συνηγορούν σε αυτό, που σχετίζονται κυρίως µε την αναγκαιότητα για οικονοµικότερη κατασκευή, λειτουργία και µεταφροντίδα των Χ.Υ.Τ.Α. µικρών νησιών και αποµονωµένων οικισµών. Στην αντίθετη περίπτωση, δηλαδή στην περίπτωση εφαρµογής των «αυστηρών» προδιαγραφών, οι οικονοµικές απαιτήσεις εµφανίζονται δυσανάλογα αυξηµένες, χωρίς µάλιστα αυτό να ανταποκρίνεται και σε αντίστοιχο περιβαλλοντικό όφελος. Αυτό είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει είτε στη µη κατασκευή πολλών εξ αυτών των Χ.Υ.Τ.Α., είτε στην πολύ κακή λειτουργία τους και την πρακτική εγκατάλειψη κατά την µεταφροντίδα τους, κάτι το οποίο θα έχει τα αντίθετα 2

3 αποτελέσµατα, δηλ. εκτός της κατασπατάλησης πόρων θα επιφέρει και δυσµενή περιβαλλοντικά αποτελέσµατα. 3. ΟΡΙΣΜΟΙ Σύµφωνα µε την Οδηγία 1999/31/ΕΚ «περί υγειονοµικής ταφής των αποβλήτων», η οποία ενσωµατώθηκε στο Εθνικό ίκαιο µε την Κ.Υ.Α /3508/2002 «Μέτρα και όροι για την υγειονοµική ταφή των αποβλήτων» (ΦΕΚ 1572/Β/ ), ως Χ.Υ.Τ.Α. µικρών νησιών και αποµονωµένων οικισµών νοούνται: α) Χ.Υ.Τ.Α. Μικρών Νησιών: Χ.Υ.Τ.Α. µε συνολική χωρητικότητα τόνων το πολύ ή µε ετήσια ικανότητα απορρόφησης τόνων το πολύ, που εξυπηρετούν νησιά, όταν πρόκειται για το µόνο Χ.Υ.Τ.Α. στο νησί, και όταν ο εν λόγω χώρος προορίζεται αποκλειστικά και µόνο για τη διάθεση αποβλήτων που δηµιουργούνται στο νησί αυτό. Αφού χρησιµοποιηθεί όλη η χωρητικότητα αυτού του χώρου, οποιοσδήποτε νέος Χ.Υ.Τ.Α. στο νησί πρέπει να πληροί τις απαιτήσεις της Κ.Υ.Α /3508/2002. β) Χ.Υ.Τ.Α. Αποµονωµένων οικισµών: Ως αποµονωµένοι οικισµοί, ορίζονται οι οικισµοί µε 500 το πολύ κατοίκους ανά κοινότητα ή οικισµό και µε πέντε το πολύ κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόµετρο, και στους οποίους η απόσταση από την πλησιέστερη αστική περιοχή µε 250 τουλάχιστον κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόµετρο είναι τουλάχιστον 50 χλµ., ή εναλλακτικά µε δύσκολη πρόσβαση προς τέτοιες πλησιέστερες αστικές περιοχές, λόγω δυσµενών µετεωρολογικών συνθηκών για εκτεταµένη περίοδο του έτους. Ο Χ.Υ.Τ.Α. πρέπει να προορίζεται για τη διάθεση αποβλήτων που δηµιουργούνται µόνο από αυτόν τον αποµονωµένο οικισµό. 4. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΩΝ ΜΙΚΡΩΝ Χ.Υ.Τ.Α. Οι µικροί ΧΥΤΑ, όπως αυτοί έχουν ορισθεί ανωτέρω, είναι ΧΥΤΑ µε µικρό εξυπηρετούµενο πληθυσµό, περιοχών που κατά κανόνα αδυνατούν οργανωτικά, λειτουργικά και οικονοµικά να αντεπεξέλθουν στις αυξηµένες απαιτήσεις ενός πλήρως οργανωµένου ΧΥΤΑ. Παράλληλα βέβαια, δεν πρέπει να αγνοείται η αναγκαιότητα για βιώσιµη ανάπτυξη µε ιδιαίτερη µέριµνα σε ότι αφορά θέµατα προστασίας και διαχείρισης περιβάλλοντος. Υπό το πρίσµα αυτό, οι Τεχνικές Προδιαγραφές των µικρών ΧΥΤΑ σκοπό έχουν τη βελτιστοποίηση του συνδυασµού επίτευξης των κάτωθι παραµέτρων: Περιβαλλοντικής Προστασίας Τεχνικής Απλότητας Λειτουργικής Εφικτότητας και Οικονοµικής Βιωσιµότητας. Στο πλαίσιο της ανωτέρω θεώρησης, διακρίνονται δύο είδη τροποποιηµένων Τεχνικών Προδιαγραφών: α) Τεχνικές Προδιαγραφές µικρότερης περιβαλλοντικής βαρύτητας. Όσον αφορά θέµατα µικρότερης περιβαλλοντικής βαρύτητας, µπορούν να θεσπιστούν συγκεκριµένες τεχνικές προδιαγραφές, οι οποίες µπορεί να έχουν γενικευµένη εφαρµογή και υποχρεωτική ισχύ (ως ελάχιστες Τεχνικές Προδιαγραφές), ανεξάρτητα απ τις ιδιαιτερότητες της κάθε περίπτωσης. β) Τεχνικές Προδιαγραφές ιδιαίτερης περιβαλλοντικής σπουδαιότητας. 3

4 Όσον αφορά αυτά τα θέµατα, λόγω της αυξηµένης περιβαλλοντικής σπουδαιότητας, δεν είναι δυνατόν να καθορισθούν καθολικά εφαρµοζόµενες Τεχνικές Προδιαγραφές, αλλά αυτές εξαρτώνται απ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε χώρου. Γι αυτό, µπορεί να καθορισθεί ευρύτητα επιλογών, οι οποίες θα προκύπτουν µέσα από διαδικασίες λήψης αποφάσεων σχετιζόµενες µε ανάλυση εκτίµησης κινδύνου (Risk Assessment). 5. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ (RISK ASSESSMENT) ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Η Εκτίµηση Επικινδυνότητας ( ή Εκτίµηση Κινδύνου) είναι από τα βασικά µεθοδολογικά εργασία σε θέµατα εγκαταστάσεων.σ.α. Σε επίπεδο στρατηγικής, η εκτίµηση κινδύνου χρησιµοποιείται στη διαµόρφωση αποφάσεων κατά τη διαδικασία σχεδιασµού. Η εκτίµηση περιβαλλοντικού κινδύνου χρησιµοποιείται στην περίπτωση αυτή, για τον προσδιορισµό των εναλλακτικών επιλογών διαχείρισης κινδύνου ή / και των µέτρων που απαιτούνται για την αποτροπή, τον έλεγχο ή την ελαχιστοποίηση των κινδύνων προς το περιβάλλον από το ΧΥΤΑ. Θεµελιώδης αρχή της προσέγγισης εκτίµησης κινδύνου, είναι η ακολουθία: «Πηγή Μονοπάτι Αποδέκτης», (Source Pathway Receptor), που είναι και η πλέον εφαρµοζόµενη µεθοδολογία στις περιπτώσεις αυτές. Σε αυτήν την προσέγγιση, «Πηγή» είναι κάθε παράµετρος που θα µπορούσε να έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον, «Αποδέκτης» είναι κάθε παράγοντας του περιβάλλοντος που θα µπορούσε να υποστεί επιπτώσεις από την «Πηγή», και «Μονοπάτι» είναι η διαδροµή µέσω της οποίας η «Πηγή» µπορεί να επιδράσει στον «Αποδέκτη». Οι επιλογές σχεδιασµού κατασκευής λειτουργίας ενός ΧΥΤΑ στοχεύουν ουσιαστικά στον περιορισµό των κινδύνων που εγκυµονούνται απ το χώρο προς το Περιβάλλον. Οι επιλογές αυτές συνιστούν το πρωταρχικό εργαλείο προστασίας, καθώς µέσω αυτών αποτρέπονται ή ελέγχονται οι παράµετροι που εγκυµονούν κινδύνους µέσω κατάλληλης διαχείρισης ή και διακοπής της ακολουθίας «Πηγή Μονοπάτι Αποδέκτης». 6. Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ Χ..Υ.Τ.Α Γενικά Η παρούσα εργασία παρουσιάζει µια µέθοδο Εκτίµησης Επικινδυνότητας για τους Μικρούς X.Y.T.A. (ΕΕΜΧ) (Risk Assessment for Small Landfills RASL). Οι συνιστώσες της επικινδυνότητας όπως εξειδικεύονται για τους Μικρούς X.Y.T.A. καθορίστηκαν σύµφωνα µε τα πρότυπα και από άλλες χώρες για την Εκτίµηση Επικινδυνότητας, και η µεθοδολογία εκτίµησης βασίζεται στο Σύστηµα «Φιλτραρίσµατος» Κινδύνου ΣΦΚ (Risk Screening System RSS). Οι σηµαντικότερες πιθανές επιπτώσεις από τους µικρούς X.Y.T.A., είναι οι παρακάτω: Ρύπανση υπογείων υδάτων Ρύπανση επιφανειακών υδάτων ιαφυγή αερίων (βιοαέριο ή τοξικά αέρια), και Επιφανειακή έκθεση (κατάποση ή σωµατική βλάβη από αιχµηρά αντικείµενα). Ο βαθµός επικινδυνότητας κάθε επίπτωσης είναι συνάρτηση της πηγής επιµόλυνσης, των περιοριστικών παραγόντων, της οδού µετάδοσης διασποράς και του τελικού αποδέκτη. Αναπτύσσονται, ειδικά για τους µικρούς Χ.Υ.ΤΑ. µήτρες για την εκτίµηση των επιµέρους βαθµών των κριτηρίων εκτίµησης επικινδυνότητας. Κατ αυτόν τον τρόπο, για οποιοδήποτε µικρό Χ.Υ.ΤΑ. 4

5 ο βαθµός επικινδυνότητας κάθε επίπτωσης µπορεί να εκτιµηθεί και να χαρακτηριστεί ως υψηλός, ή µέτριος/ χαµηλός. Ο σκοπός του παρόντος είναι η ανάπτυξη µιας πρακτικής µεθόδου, η οποία θα βοηθήσει στην εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τους µικρούς Χ.Υ.ΤΑ.. Προσεγγίζοντας το θέµα, αναπτύσσεται µια µερικώς ποσοτικοποιηµένη µέθοδος εκτίµησης επικινδυνότητας, η οποία βασίζεται στο µοντέλο «Πηγή κινδύνου οδός µετάδοσης τελικός αποδέκτης» ή, όπως συνηθίζεται να λέγεται πιο κωδικοποιηµένα «Πηγή Μονοπάτι αποδέκτης». Κατ αυτόν τον τρόπο είναι εφικτή η κατάταξη των επιµέρους επιπτώσεων για κάθε χώρο (υψηλή, µέτρια /χαµηλή), και η κατάταξη των επιµέρους χώρων. Συνήθως οι πλέον ανεπτυγµένες µορφές γενικής µεθοδολογίας για την εκτίµηση των επιπτώσεων, βασιζόµενες στο µοντέλο «Πηγή Μονοπάτι Αποδέκτης», απαιτούν µεγάλο αριθµό δεδοµένων, κάτι που δεν είναι διαθέσιµο για τις περισσότερες περιοχές µικρών Χ.Υ.ΤΑ.. Το Σύστηµα «Φιλτραρίσµατος» Κινδύνου (ΣΦΚ ή RSS) απλοποιεί την παραπάνω προσέγγιση επιτρέποντας µια µερικώς ποσοτικοποιηµένη µέθοδο εκτίµησης επικινδυνότητας Χ.Υ.Τ.Α.. Ειδικότερα, το RSS εκτιµάει τον κίνδυνο σε τρεις κυρίως αποδέκτες (υπόγεια και επιφανειακά ύδατα και άµεση επαφή) µέσω ενός συστήµατος υπολογισµού επιµέρους βαρών. Αυτή η µερικώς ποσοτικοποιηµένη προσέγγιση επιτρέπει την σύγκριση µεταξύ χώρων και την τεκµηριωµένη αίσθηση της εκτίµησης κινδύνου απ το χώρο, αλλά εξ ορισµού δεν καταλήγει σε µια πραγµατική ποσοτική τιµή επικινδυνότητας. εδοµένης της έλλειψης στοιχείων, µια αποτελεσµατική πρακτική προσέγγιση για την εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από ένα µικρό Χ.Υ.ΤΑ. είναι να πραγµατοποιηθεί µια ανάλυση βασισµένη σε δεδοµένα εισόδου τα οποία µπορούν να παρακολουθηθούν άµεσα ή να καθοριστούν από τις υπάρχουσες πληροφορίες. Η µεθοδολογία απεικονίζεται γραφικά ως διάγραµµα ροής µητρών στις εικόνες Προσδιορισµός πηγών και κινδύνων Το πρώτο βήµα για την εφαρµογή της µεθόδου ΕΕΜΧ είναι ο προσδιορισµός των πιθανών πηγών επιπτώσεων. Οι πηγές κλειδιά που σχετίζονται µε τους µικρούς Χ.Υ.Τ.Α. όπως προσδιορίζονται στο ΣΦΚ είναι οι παρακάτω: Ρύπανση υπογείων υδάτων (κύρια πηγή: σταγγίσµατα) Ρύπανση επιφανειακών υδάτων (κύρια πηγή: επιφανειακές απορροές) Μετανάστευση αερίων (βιοαέριο ή τοξικά αέρια), και Απευθείας έκθεση σε µολυσµένο έδαφος, αιχµηρά αντικείµενα ή τοξικά αέρια. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει σε κάθε επίπτωση είναι µια συνάρτηση της πιθανότητας εµφάνισης, και του αποτελέσµατος της εµφάνισης. Για τους µικρούς Χ.Υ.Τ.Α, η πιθανότητα και το αποτέλεσµα είναι µια συνάρτηση των παρακάτω: Πηγή επιµόλυνσης Μέσα ανάσχεσης περιορισµού Οδοί µεταφοράς κινδύνου («µονοπάτι») Τελικός αποδέκτης. Βαθµοί κριτηρίου πηγής α) Ποσότητα / µέγεθος Σύµφωνα µε την προτεινόµενη µεθοδολογία ΣΦΚ ο µέγιστος βαθµός για την ποσότητα ενός ρύπου από µικρούς Χ.Υ.Τ.Α. (συνολικά < t ή ετήσια < t) είναι 1,0. Αυτό φαίνεται καταρχάς 5

6 αυθαίρετο, αφού το 1,0 είναι η µέγιστη βαθµολογία σε κάθε παράµετρο, κατά συνέπεια φαίνεται οξύµωρο σε σχέση µε το βαθµό που θα έπαιρναν µεγαλύτεροι Χ.Υ.Τ.Α. Όµως, επειδή στους µικρούς Χ.Υ.Τ.Α. αναµένονται και λιγότερο αυστηρές προδιαγραφές, η τιµή αυτή γίνεται αποδεκτή. β) Κινητικότητα Τα στραγγίσµατα και το βιοαέριο θεωρείται ότι χαρακτηρίζονται από παρόµοια υψηλή κινητικότητα, η οποία βαθµολογείται µε 1,0. Ο σταθερός βαθµός για την επιφανειακή έκθεση θεωρείται 0,7. γ) Τοξικότητα Η τιµή για την τοξικότητα του ρύπου εξαρτάται από το µονοπάτι έκθεσης, π.χ. τα γεωργικά απόβλητα µπορεί να µην δίδουν υψηλές συγκεντρώσεις µετάλλων στα στραγγίσµατα, όµως µπορεί να παράγουν σηµαντικό όγκο βιοαερίου.. Η κύρια µεταβλητή µεταξύ διαφόρων χώρων είναι ο τύπος των αποβλήτων, και αυτός είναι ο κυριότερος παράγοντας που επηρεάζει την τοξικότητα. Επειδή στους µικρούς ΧΥΤΑ αναµένεται η διάθεση µόνο δηµοτικών αποβλήτων, για δηµοτικά απόβλητα ο βαθµός που τίθεται είναι 1,0. Εάν όµως τύχει ο ΧΥΤΑ να εξυπηρετεί και τη διάθεση βιοµηχανικών αποβλήτων, τότε για ποσότητα βιοµηχανικών άνω του 15%, των δηµοτικών, τίθεται καθ υπέρβαση βαθµός 1, Κίνδυνος για τα υπόγεια ύδατα Ειδικά για τα υπόγεια ύδατα, στο σύστηµα ΕΕΜΧ λαµβάνονται τα ακόλουθα : Περιοριστικός παράγοντας: Φυσική προστασία υδροφόρου ορίζοντα, µέσω φυσικού γεωλογικού φραγµού. Μονοπάτι: α) Ύψος βροχόπτωσης (επηρεάζει την ποσότητα στραγγισµάτων). β) Βάθος υδροφόρου και απόσταση µεταξύ υδροφόρου ορίζοντα και χρήστη. Αποδέκτης: Χρήση υπόγειου ύδατος 6.4. Κίνδυνος για τα επιφανειακά ύδατα Περιοριστικός παράγοντας: Αποτελεσµατικότητα κάλυψης. Μονοπάτι: α) Ύψος βροχόπτωσης. β) Απόσταση από επιφανειακές υδάτινες µάζες. Αποδέκτης: Ευαισθησία επιφανειακού υδάτινου αποδέκτη Κίνδυνος από την παραγωγή βιοαερίου Περιοριστικός παράγοντας: 1. Μονοπάτι: α) Απόσταση από αποδέκτες β) ιεύθυνση επικρατούντων ανέµων γ) Στεγανοποίηση πυθµένα Αποδέκτης: Πιθανότητα επαφής µε το βιοαέριο 6.6. Κίνδυνος λόγω επιφανειακής έκθεσης Περιοριστικός παράγοντας: Αποτελεσµατικότητα κάλυψης Εκτίµηση διόδων µεταφοράς: α) Απόσταση (θεωρείται = 1) β) Βροχόπτωση Αποδέκτης: Πιθανότητα άµεσης επαφής 6.7. Αλληλεπίδραση οδών διασποράς Συχνά υπάρχει αλληλεπίδραση οδών µεταφοράς, π.χ. όταν υπόγεια ύδατα εισέρχονται σε ένα στενό κόλπο, ο πιθανός κίνδυνος εντοπίζεται στην ρύπανση των επιφανειακών υδάτων. Σύµφωνα µε την 6

7 προσέγγιση που πρέπει να ακολουθηθεί, οι χρήσεις των επιφανειακών υδάτων µετατρέπονται σε χρήσεις των υπογείων υδάτων. Το γεγονός αυτό πρέπει να επισηµανθεί στην εκτίµηση Κατάταξη των κινδύνων Η µέθοδος για την κατάταξη των Χ.Υ.Τ.Α., είναι ο καθορισµός του κινδύνου για κάθε επίπτωση και η επιλογή του κριτηρίου µε την υψηλότερη βαθµολογία αριθµητικά ως τον κυρίαρχο παράγοντα για κάθε επιµέρους Χ.Υ.Τ.Α. Καθένα από τα τέσσερα κριτήρια τα οποία µπορούν να προκαλέσουν αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις θεωρείται ανεξάρτητο και αποτελεί συνιστώσα της εκτίµησης επικινδυνότητας. Για να υπολογιστεί ο ολικός βαθµός επικινδυνότητας για κάθε κριτήριο, η συνιστώσα (Α) πολλαπλασιάζεται µε ένα συντελεστή 0,2 (20%), ενώ οι υπόλοιπες επιµέρους συνιστώσες πολλαπλασιάζονται µεταξύ τους και µε ένα συντελεστή 0,8 (80%). Κάθε κριτήριο θεωρείται ότι έχει ένα από τα παρακάτω όρια επικινδυνότητας, βασιζόµενο στον τελικό βαθµό επικινδυνότητας. ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Όρια κατάταξης βαθµού επικινδυνότητας Τελικός βαθµός επικινδυνότητας Εκτίµηση επικινδυνότητας 0,5 1,0 Υψηλός κίνδυνος 0,001 - < 0,5 Μέτριος/ Χαµηλός κίνδυνος Αυτά αναλυτικά και για κάθε περίπτωση, φαίνονται στις µήτρες που ακολουθούν. ιάγραµµα 1: Εκτίµηση κινδύνου ρύπανσης υπογείων υδάτων από µικρούς Χ.Υ.Τ.Α. Πηγή Εισάγεται η µέγιστη εφαρµόσιµη τιµή από κάθε πίνακα Α) Ποσότητα / Μέγεθος Α < 50 t/έτος t/έτος t/έτος t/έτος 0,2 0,4 0,7 1,0 Β) Κινητικότητα (Εκτιµάται υψηλή = 1) 1 Γ) Τοξικότητα Γεωργικά απόβλητα ηµοτικά ηµοτικά +> 15% απόβλητα Βιοµηχανικά 0,5 1,0 1,1 Γ Περιοριστικός παράγοντας 7

8 ) Φυσική Προστασία υδροφόρου ορίζοντα ιαπερατότητα υπερκείµενου του υδροφόρου ορίζοντα γεωλογικού στρώµατος Πολύ µικρή (στεγανό) Κ<1 Χ 10-9 m/s Μικρή (ηµιπερατό) 10-6 m/s<κ<10-9 m/s Μεγάλη (υδροπερατό) 10-2 m/s<κ<10-6 m/s Πολύ Μεγάλη (πολύ υδροπερατό) Κ >10-2 m/s 0,7 0,8 0,9 Τρόπος µεταφοράς Ε) Ύψος βροχόπτωσης Ετήσια βροχόπτωση <400 mm 0,8 Ε mm 0,9 > 700 mm 1 ΣΤ) Βαθµολογία για το βάθος του υδροφόρου ορίζοντα και την απόσταση µεταξύ υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και χρήστη Βάθος υδροφόρου Απόσταση από χρήστη ορίζοντα - >300m 100m <50m 0-10m 0,8 0, m 0,6 0,9 1 ΣΤ >20m 0,5 0,8 0,9 Τελικός αποδέκτης Ζ) Χρήση υπόγειου ύδατος Χρήση Ανυπαρξία υπογείων 0,1 υδάτων Σχεδόν καµία χρήση 0,2 Άρδευση 0,7 Ζ Κτηνοτροφική χρήση/ 0,8 Φυσικό απόθεµα Πόσιµο 1 0,2 x Α + 0,8x(Β x Γ x x Ε x ΣΤ x Ζ) = ΤΕΛΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ όπου: Υψηλός > 0,5 Μέτριος/ Χαµηλός <0,5 ιάγραµµα 2: Εκτίµηση κινδύνου ρύπανσης επιφανειακών υδάτων από µικρούς Χ.Υ.Τ.Α. Πηγή Εισάγεται η µέγιστη εφαρµόσιµη τιµή από κάθε πίνακα Α) Ποσότητα / Μέγεθος Α < 50 t/έτος t/έτος t/έτος t/έτος 0,2 0,4 0,7 1,0 Β) Κινητικότητα (Εκτιµάται υψηλή = 1) 1 Γ) Τοξικότητα Γεωργικά ηµοτικά ηµοτικά +> 15% απόβλητα απόβλητα Βιοµηχανικά 0,5 1,0 1,1 Γ Περιοριστικός παράγοντας 8

9 ) Βαθµολόγηση αποτελεσµατικότητας κάλυψης. Κάλυψη και έλεγχος κατακρηµνισµάτων Καλή 0,4 Μέτρια 0,7 Ε Ελλιπής 1 Τρόπος µεταφοράς Ε) Ύψος βροχόπτωσης Ετήσια βροχόπτωση <400 mm 0,8 Ε mm 0,9 >700 mm 1 ΣΤ) Απόσταση από επιφανειακές υδάτινες µάζες Απόσταση >1000m 0,2 500m<χ<1000m 0,4 100m<χ<500m 0,8 ΣΤ <100m 1 Τελικός αποδέκτης Ζ) Ευαισθησία επιφανειακού υδάτινου αποδέκτη Ευαισθησία Μικρή 0,3 Μέτρια 0,7 Ζ Υψηλή 1 0,2xΑ x( Β xγ x x Ε x ΣΤ x Ζ ) = ΤΕΛΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ όπου: Υψηλός > 0,5 Μέτριος/ Χαµηλός<0,5 ιάγραµµα 3: Εκτίµηση κινδύνου από παραγωγή βιοαερίου στους µικρούς Χ.Υ.Τ.Α. Πηγή Εισάγεται η µέγιστη εφαρµόσιµη τιµή από κάθε πίνακα Α) Ποσότητα / Μέγεθος Α < 50 t/έτος t/έτος t/έτος t/έτος 0,2 0,4 0,7 1,0 Β) Κινητικότητα (Εκτιµάται υψηλή = 1) 1 Γ) Τοξικότητα ηµοτικά απόβλητα ηµοτικά +> 15% Βιοµηχανικά Γεωργικά απόβλητα 1,0 1,1 1,2 Γ Περιοριστικός παράγοντας 9

10 ) Απόσταση από αποδέκτες. Απόσταση >1000m 0,2 750m<x<1000m 0,4 Ε 500m<x<800m 0,6 300m<x<500m 0,8 <300m 1,0 Τρόπος µεταφοράς Ε) ιεύθυνση επικρατούντων ανέµων ιεύθυνση Ευνοϊκή 0,2 ΣΤ Μέσης όχλησης 0,6 υσµενής 1,0 ΣΤ) Βαθµολογία για την πιθανότητα επαφής µε βιοαέριο Χρήση γης Γεωργία, πάρκα, 0,2 αναψυχή, κτηνοτροφία Βιοµηχανική, εµπορική 0,7 Ζ Οικιστική/ Τουριστική 1 0,2 x Α x(β xγ x x Ε x ΣΤ ) = ΤΕΛΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ όπου: Υψηλός > 0,5 Μέτριος/ Χαµηλός<0,5 ιάγραµµα 4: Εκτίµηση κινδύνου από επιφανειακή έκθεση στους µικρούς Χ.Υ.Τ.Α Πηγή Εισάγεται η µέγιστη εφαρµόσιµη τιµή από κάθε πίνακα Α) Ποσότητα / Μέγεθος Α < 50 t/έτος t/έτος t/έτος t/έτος 0,2 0,4 0,7 1,0 Β) Κινητικότητα 0,7 Γ) Επιφανειακή Έκθεση Τοξικότητα/ Φυσικά αίτια Γεωργικά απόβλητα ηµοτικά απόβλητα ηµοτικά +> 15% Βιοµηχανικά 0,2 1,0 1,0 Γ Περιοριστικός παράγοντας ) Αποτελεσµατικότητα κάλυψης. Κάλυψη Καλή 0,4 Μέτρια 0,7 Φτωχή / απούσα 1 Τρόπος µεταφοράς Ε) Απόσταση (θεωρείται 1) 1,0 10

11 ΣΤ) Βαθµολογία ύψους βροχόπτωσης Ετήσια βροχόπτωση <400 mm 0,8 ΣΤ mm 0,9 >700 mm 1 Τελικός αποδέκτης Ζ) Βαθµολογία για την πιθανότητα άµεσης επαφής Χρήση γης Βιοµηχανική, εµπορική 0,2 Κτηνοτροφική 0,4 γεωργία, αναψυχή 0,8 Ζ Οικιστική/ Τουριστική 1 0,2 xα + 0.8x (Β xγ x x Ε x ΣΤ x Ζ) = ΤΕΛΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ όπου: Υψηλός > 0,5 Μέτριος/ Χαµηλός<0,5 11