ΓΡΑΨΤΕ ΤΗ ΔΙΚΗ ΣΑΣ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ!

Transcript

1 ΓΡΑΨΤΕ ΤΗ ΔΙΚΗ ΣΑΣ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ! και οδηγός επιβίωσης στον κόσμο της tv Από τον Αλέξανδρο Γεωργιακάκη Αλέξανδρος Γεωργιακάκης Μέλος της Ένωσης Σεναριογράφων Ελλάδος Το βιβλίο έχει κατοχυρωμένα πνευματικά δικαιώματα. Μπορείτε να το κατεβάσετε δωρεάν για προσωπική χρήση, όπως και να διανεμηθεί από άλλους ιστοτόπους, πάντα όμως δωρεάν με πλήρη αναφορά στην πνευματική ιδιοκτησία. 1

2 ΑΣ ΞΕΚΙΝΗΣΟΥΜΕ ΛΙΓΟ ΑΝΑΠΟΔΑ (και πέρα απ τους κανόνες ) 2

3 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ Syd Field. Το σενάριο Η τέχνη και η τεχνική (Κάλβος). Χριστίνα Kallas-Καλογεροπούλου. Σενάριο (Νεφέλη) Στάθης Βαλούκος. Το σενάριο (Αιγόκερως). Αντώνης Κεχαγιάς. Το Σενάριο. Από την Αρχική Ιδέα στην Εκτέλεση (Έλλην). Θανάσης Σκρουμπέλος. Πώς Γράφεται το Σενάριο (Έλλην). ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Adams, Max. The Screenwriter's Survival Guide (Warner Books). Armer, Alan A. Writing the Screenplay (Wadsworth). Aronson, Linda. Screenwriting Updated: New (and Conventional) Ways of Writing for the Screen (Silman-James Press). Axelrod, Mark. Aspects of the Screenplay: Techniques of Screenwriting (Heinemann). Blum, Rick. Television and Screen Writing: From Concept to Contract (Focal Press). Brady, Ben & Lance Lee. The Understructure of Writing for Film & Television (Univ. of Texas). Brady, John. The Craft of the Screenwriter (Simon and Schuster). Bronfeld, Stewart. Writing for film and television (Prentice-Hall). Caldwell, Sara & Marie-Eve Kielson. So You Want to be a Screenwriter (Allworth). Cook, Martie. Write to Tv (Focal Press). Cooper, Dona. Writing Great Screenplays for Film and TV (Arco/Prentice-Hall). Cowgill, Linda. Secrets of Screenplay Structure (Lone Eagle). Dancyger, Ken & Rush, Jeff. Alternative Screenwriting (Focal Press). DiMaggio, Madeline. How To Write For Television (Fireside). Douglas, Pamela. Writing the Tv Drama Series (Michael Wiese Productions). Egri, Lajos. The Art of Dramatic Writing (Simon & Schuster/Touchstone). 3

4 Flinn, Denny Martin. How Not to Write a Screenplay (Lone Eagle). Froug, William. The New Screenwriter Looks at the New Screenwriter (Silman-James Press). Froug, William. Zen and the art of screenwriting 1& 2 (Silman- James Press). Finer, Abby & Pearlman, Deborah. Starting Your Television Career : The Warner Bros. Television Writers Workshop Guide (Syracuse University Press). Geller, Stephen. Screenwriting (Bantam). Goldberg, Lee & Rabkin William. Successful Television Writing (John Wiley & Sons). Horton, Andrew. Writing the Character-Centered Screenplay (Univ. of California Press). Hunter, Lew. Lew Hunter's Screenwriting 434 (Perigee). Krevolin, Richard. Screenwriting from the Soul Letters to an Aspiring Screenwriter (Renaissance Books). Johnson, Claudia & Stevens, Matt. Script Partners (Michael Wiese Productions). Lazarus, Tom. Secrets of Film Writing (St Martin's Griffin). McKee, Robert. Story: Substance, Structure, Style, and the Principles of Screenwriting (Harpercollins). Packard, William. The Art of Screenwriting (Paragon House). Press, Skip. The Complete Idiot's Guide to Screenwriting (Alpah Books). Sandler Ellen. The Tv Writer s Workbook (Delta Trade Paperbacks). Seger, Linda. Making a Good Script Great (Samuel French). Straczynski, J. Michael. The Complete Book of Scriptwriting (Writer's Digest Books). Tierno, Michael. Aristotle's Poetics for Screenwriters (Hyperion). Trottier, David. The Screenwriter's Bible (Silman-James). Vale, Eugene. The Technique of Screen and Television Writing (Touchstone). Vogler, Christopher. The Writer's Journey: Mythic Structure for Storytellers & Screenwriters (Michael Wiese Productions). Walter, Richard. Screenwriting: The Art, Craft and Business of Film and Television Writing (Plume). 4

5 Webber, Marilyn. Gardner's Guide to Television Scriptwriting (Garth Gardner Company). Whitcomb, Cynthia. The Writer's Guide to Writing Your Screenplay (The Writer Books). Whiteside, Rich. The Screenwriting Life: The Dream, the Job, and the Reality (Berkley Publishing Group). Wolff, Jurgen and Kerry Cox. Top Secrets: Screenwriting (Lone Eagle). 5

6 ΓΙΑ ΞΕΚΙΝΗΜΑ Καλωσήλθατε στον μαγικό κόσμο της τηλεόρασης Κατεβάζοντας αυτό το βιβλίο θελήσατε να μάθετε τους κανόνες της και τα καλά κρυμμένα μυστικά της. Όμως, όπως ήδη καταλάβατε από το πρώτο μας βήμα, ξεφύγαμε λίγο... Συνήθως, η προτεινόμενη βιβλιογραφία παρατίθεται στο τέλος, εδώ ήταν στις πρώτες μας σελίδες. Μια ελάχιστη παραβίαση «κανόνα», που κάποιοι την προσπέρασαν αδιάφορα, ενώ μερικοί, ίσως λιγότεροι, την εντόπισαν και τη θεώρησαν ενοχλητική ή ως ένα πρώτο λάθος. Βέβαια, πέρα από τούτη την πολύ μικρή και ασήμαντη -αλλά ίσως ενδεικτική- λεπτομέρεια, εκείνο που μας ενδιαφέρει πραγματικά είναι να μάθουμε αν η τήρηση κάποιων κανόνων μπορεί να βοηθήσει τη διαδρομή μας στο επάγγελμα του σεναριογράφου (επάγγελμα - και καθόλου χόμπι ). Γεγονός είναι πως όταν κάνουμε τα πρώτα μας βήματα στη σεναριογραφία μας ενοχλούν οι όποιοι κανόνες και ώρες-ώρες νιώθουμε ότι η ύπαρξή τους δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα περιττό βάρος. Είμαστε πλημμυρισμένοι από τη σιγουριά (συνήθως, λόγω άγνοιας κινδύνου ) και την πίστη ότι θα επεξεργαστούμε μοναδικές ιδέες, λίγο πριν τον προσωπικό μας θρίαμβο και τις μεγάλες στιγμές που έρχονται. Μέσα όμως απ όλη αυτή την αντάρα ενός ελπιδοφόρου ξεκινήματος κι ενώ αποζητούμε το ελεύθερο πεδίο όπου θα αναπτύξουμε τη δημιουργικότητά μας, ξεπερνώντας τα γνωστά και τετριμμένα, έρχονται και οι άλλες στιγμές που νιώθουμε την ανασφάλεια να μας προσγειώνει. Τότε ίσως είναι η στιγμή που έχουμε ανάγκη να στραφούμε σε κάποιους κανόνες. Να δώσουμε μια -ελάχιστη έστω- φόρμα στη δημιουργία μας. Σε αυτό το σημείο, λοιπόν, μπορούμε να ξεκινήσουμε μαζί ένα άλλο ταξίδι Ν ανοίξουμε την πόρτα του ονείρου, για να δούμε την αλήθεια του και τις αμυχές του Να μιλήσουμε για πρόσωπα και καταστάσεις που θα συναντήσουμε στην πορεία μας. Και ν αφήσουμε ένα μεγάλο ανοιχτό παράθυρο στη δημιουργικότητα, στις αναζητήσεις και τις προσδοκίες μας. 6

7 Ας κάνουμε λοιπόν πρώτα έναν σχολιασμό της τρέχουσας βιβλιογραφίας. Σήμερα κυκλοφορούν πάρα πολλά εγχειρίδια (κυρίως στην αγγλική γλώσσα) για το σενάριο. Σε κάποια θα βρείτε χρήσιμες πληροφορίες για την ανάπτυξη της μυθιστορίας, των χαρακτήρων σας κ.ο.κ. Σε αρκετά από αυτά, όμως, περιέχονται αναφορές που δεν έχουν καμία σχέση με τα όσα συμβαίνουν στην χώρα μας. Οι συνθήκες εργασίας και τα εδώ επαγγελματικά δεδομένα είναι εντελώς διαφορετικά. Για παράδειγμα, ένα μεγάλο μέρος των ξενόγλωσσων βιβλίων περιέχει συμβουλές για το πώς θα προσεγγίσετε τους καλλιτεχνικούς πράκτορες, πώς θα «πουλήσετε» το σενάριό σας, πώς θα το μορφοποιήσετε σύμφωνα με τα αυστηρά πρότυπα που επικρατούν σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, Βρετανία, Αυστραλία κ.ά. Στην Ελλάδα δεν έχουμε καλλιτεχνικούς πράκτορες-ατζέντες για τη δουλειά μας (και όχι μόνο), οπότε η εργασία τους επαφίεται στις προσωπικές μας προσπάθειες και πρωτοβουλίες, ενώ όσον αφορά την μορφοποίηση των σεναρίων δεν ακολουθείται λεπτομερής και απόλυτα καθορισμένη φόρμα (σενάρια μορφοποιημένα με ακρίβεια "χιλιοστού", εδώ δεν υπάρχουν). Και ενώ στο εξωτερικό, ιδίως την τελευταία δεκαετία, έχουν εκδοθεί πολλά βιβλία για τη σεναριογραφία, στην Ελλάδα χιλιάδες χρόνια πριν γράφτηκε ένα έργο που θεωρείται ότι αποτελεί βασικό εργαλείο δουλειάς για τους σεναριογράφους όλου του κόσμου. Στο έργο «Περί Ποιητικής» του Αριστοτέλη αναπτύσσεται η θεωρία της δομής των τριών πράξεων (με εφαρμογή της στον κινηματογράφο), στο πνεύμα της οποίας κινείται η πλειοψηφία των σεναριογράφων ανά τον πλανήτη. «Το πιο σημαντικό ωστόσο από αυτά είναι η σύσταση [δομή] των πραγμάτων, διότι η τραγωδία είναι μίμηση όχι ανθρώπων αλλά πράξεων και ζωής». «Περί Ποιητικής» του Αριστοτέλη Μετάφραση: Δρ. Η. Π. Νικολούδης Εκδόσεις Κάκτος Ένας από τους ξένους σεναριογράφους που προσκαλούνται στην χώρα μας για να διδάξουν τα μυστικά της σωστής σεναριογραφίας, ο Nick Proferes, εκπαιδευτής συγγραφής σεναρίου και καθηγητής του Τμήματος Κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης, δήλωσε 7

8 στην εφημερίδα «Το Βήμα» της 1 ης Οκτωβρίου του 2000: «όλα όσα διδάσκονται στις αμερικανικές σχολές κινηματογράφου προέρχονται από τον Αριστοτέλη. Και είναι πολύ ειρωνικό να ερχόμαστε εδώ να τους λέμε πράγματα που έχουν ειπωθεί στην χώρα τους 25 αιώνες πριν. Είναι ανόητο, όταν τους ανήκουν!». «Βρήκα αρκετά βιβλία που αφορούν στη σεναριογραφία, όπου τονίζουν τη σημασία της Ποιητικής του Αριστοτέλη για κάθε σεναριογράφο. Με συνεπήραν τα λόγια του Richard Walter (Καθηγητή και Πρόεδρο της Σχολής Σεναριογραφίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες - UCLA): "Δεν περιμένουμε από τους σεναριογράφους τόσο να κατανοήσουν πλήρως την Ποιητική, όσο να τη μελετούν επανειλημμένα. Πρέπει να την κάνουν κομμάτι της ζωή τους. Δεν είναι απαραίτητο να την μελετούν με μια σειρά, από την αρχή έως το τέλος, αλλά μπορούν να μεταβαίνουν τυχαία από το ένα σημείο στο άλλο. Το κόλπο με την Ποιητική δεν είναι να προσπαθούν να εξάγουν διαχρονικές αρχές, παρ όλο που αναμφίβολα εμπεριέχονται σε αυτή, αλλά περισσότερο να την ακολουθούν πιστά με έναν χειροπιαστό και πρακτικό τρόπο, να μην ερμηνεύουν αλλά να υπακούν.» Ari Hiltunen UK Screenwriters Network Σε κάποια από τα ξενόγλωσσα εγχειρίδια περιέχονται μερικές ενδιαφέρουσες αναλύσεις και τεχνικές. Ξεχωρίστε τις, αξιολογήστε και επεξεργαστείτε τις, κάνοντας προσεκτικές επιλογές - κι αυτό για να μην καταλήξετε μπερδεμένοι από τον κυκεώνα των πληροφοριών και της ενημέρωσής σας... (Σημ.: σε αρκετά βιβλία υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις και συμβουλές, ενώ δεν είναι λίγα εκείνα που αποτελούνται από θεωρίες κενές περιεχομένου, στην ουσία δηλαδή εξυπηρετούν αποκλειστικά τον ίδιο τον συγγραφέα τους ή και το ρόλο που θέλει να υποδυθεί). Στο βιβλίο «Γράψτε τη δική σας τηλεοπτική σειρά! και οδηγός επιβίωσης στον κόσμο της tv» θα βρείτε μερικές, χρήσιμες θέλω να πιστεύω, συμβουλές τόσο για την επαγγελματική όσο και την προσωπική ζωή του σεναριογράφου. Δεν ξεχωρίζω τη μία από την άλλη, από τη στιγμή που αλληλοεπηρεάζονται σε σημαντικό βαθμό. Μέσα από τις σελίδες του θα κάνετε μια πρώτη γνωριμία με τον χώρο της τηλεοπτικής σεναριογραφίας, θα μάθετε μερικά βασικά στοιχεία της και τους τρόπους με τους οποίους θα αποφύγετε τα πιο συνηθισμένα λάθη. Θα 8

9 γνωρίσετε τις παγίδες που σας περιμένουν, αλλά και το ανθρώπινο περιβάλλον μέσα στο οποίο θα κινηθείτε. Όσο το δυνατόν πιο περιεκτικά και με πολύ απλά λόγια. Ακόμα κι αν διαφωνείτε με τα όσα θα διαβάσετε, βάλτε τα σε κάποια άκρη του μυαλού σας και θυμηθείτε τα αν χρειαστείτε κάποια «κατατεθειμένη εμπειρία». Σε αυτό το βιβλίο θα βρουν ορισμένες χρήσιμες πληροφορίες και όσοι θέλουν να γίνουν ηθοποιοί, σκηνοθέτες κ.ά. Απευθύνομαι όμως κυρίως σε όσους αγαπούν πραγματικά τη συγγραφή και είναι διατεθειμένοι να υποστούν όλες τις θυσίες -ίσως και τις συνέπειες- που απαιτούνται για να ενταχθούν στον κόσμο του θεάματος. 9

10 ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΜΕ ΑΛΗΘΕΙΕΣ Η ιδέα να γράψω ένα βιβλίο για την τηλεοπτική σεναριογραφία έχει ήδη αρχίσει να υλοποιείται. Η "κενή οθόνη" γεμίζει σιγά-σιγά και οι φόβοι μου κάπως περιορίζονται. Η υλοποίηση της ιδέας για τη συγγραφή ενός βιβλίου που θα ασχολείται με την τηλεοπτική σεναριογραφία, ξεκίνησε, όπως πρόκειται να ξεκινήσει σε λίγο και το δικό σας σενάριο. Από ένα λευκό-ολόλευκο χαρτί (ή, το συνηθέστερο, από μια "κενή" οθόνη). Είναι μια από τις πιο αγχωτικές αλλά και δημιουργικές στιγμές, που βρίσκεται στην καθημερινότητα τού κάθε συγγραφέα. Μια πρωτότυπη ιδέα, ακόμα και η πιο ενδιαφέρουσα, για να έχει αξία θα πρέπει να μεταφερθεί σωστά στο χαρτί. Όμως για τους σεναριογράφους, την ίδια -ή και ακόμα μεγαλύτερη- αξία έχει η σωστή και επιτυχημένη μεταφορά του σεναρίου τους στην (μικρή ή μεγάλη) οθόνη. Εδώ θα ασχοληθούμε κυρίως με την τηλεόραση, αν και αρκετά από τα όσα θα αναφερθούν έχουν εφαρμογή και στο κινηματογραφικό σενάριο. Τα όσα θα καταγραφούν στο βιβλίο αυτό είναι προϊόν προσωπικής εμπειρίας και γνώσης. Όταν ξεκίνησα, δεν γνώριζα τίποτα. Απολύτως τίποτα. Αυτό είχε σαν συνέπεια να κάνω πολλά λάθη, που βέβαια τα πλήρωσα. Όπως οι περισσότεροι από εσάς, πριν μπω στον χώρο είχα σχηματίσει μια διαφορετική εικόνα από αυτήν που πραγματικά υπάρχει. Στην αρχή εθελοτυφλούσα, ήθελα τα όσα άσχημα έβλεπα να ήταν ατυχείς συγκυρίες ή τέλος πάντων, αποτέλεσμα κάποιας δικής μου παρανόησης. Σιγά-σιγά καταλάβαινα (και πάντα μέσα από δικά μου λάθη) ότι θα έπρεπε να δω την πραγματικότητα όπως είναι. Έτσι προχώρησα. Κι έτσι προχωρώ. Δεκάδες χιλιάδες σενάρια γράφονται κάθε χρόνο, σε ολόκληρο τον κόσμο, με την ελπίδα των συγγραφέων τους ότι θα συναντήσουν την αναγνώριση και το χρήμα. Ίσως να πιστεύετε ότι οι επίδοξοι σεναριογράφοι αποτελούν μια μικρή ομάδα, τόσο εδώ όσο και στο εξωτερικό. Δεν είναι όμως έτσι. Κάθε χρόνο ακόμα στην Ελλάδα γράφονται εκατοντάδες σεναριακές προτάσεις, αν και ελάχιστες από αυτές καταφέρνουν να δουν το δρόμο της παραγωγής. Είναι πάρα πολλοί εκείνοι που θέλουν να γίνουν σεναριογράφοι κι όσο κι αν η αλήθεια αυτή δεν είναι ευρέως γνωστή εδώ, σε πολλές 10

11 χώρες του εξωτερικού (με σαφώς απείρως μεγαλύτερες-ενδιαφέρουσες αγορές) έχει γίνει αντιληπτή και αξιοποιείται ευρέως Για την εκπαίδευση, την ενημέρωση και την υποστήριξή τους έχουν γραφτεί πολλά βιβλία, ενώ υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός από πανεπιστημιακά τμήματα, ιδιωτικές σχολές, κολέγια, εργαστήρια σεναρίου, σεμινάρια, διαλέξεις, μαθήματα on-line (μέσω Διαδικτύου), σύμβουλοι, αναλυτές σεναρίων κ.λπ., ένα πολλά υποσχόμενο σύνολο που, συν τοις άλλοις, αποτελεί το αποκούμπι τού κάθε πικραμένου. Προσέξτε. Από την παραπάνω εικόνα η χώρα μας κρατάει σαφείς αποστάσεις - ίσως λόγω μεγέθους της τηλεοπτικής & κινηματογραφικής μας αγοράς, του εσωστρεφούς προσανατολισμού και των δυνατοτήτων της εγχώριας παραγωγής. Και δεν αναφέρω καν το θέμα της οικονομικής κρίσης που μαστίζει τα τελευταία χρόνια την χώρα μας. Δεν το αναφέρω γιατί τίποτα δεν κινείται στον τηλεοπτικό και όχι μόνο- χώρο, απολύτως τίποτα οπότε αν έπαιρνα την κατάσταση αυτή τοις μετρητοίς δεν θα έγραφα λέξη υποθέστε κι εσείς ότι όλα όσα θα διαβάσετε θα έχουν την «τρέχουσά» τους αξία σε κάποια χρόνια. Κλείνω την παρένθεση, ευελπιστώντας ότι όλοι μας ζούμε μια δύσκολη εποχή, μια σύντομη όμως παρένθεση που από κάποια στιγμή και μετά δεν θα είναι τίποτα περισσότερο από παρελθόν. Όσα προαναφέρθηκαν, λοιπόν, δεν ισχύουν στη γενέτειρα του Αριστοτέλη, που στο «Περί Ποιητικής» έργο του θεωρείται ότι βρίσκονται οι βάσεις της σεναριογραφίας, γι αυτό και διδάσκεται -είναι μάλιστα ένα από τα βασικά μαθήματα- στις σχολές σεναρίου του εξωτερικού. Ελάχιστα είναι -μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού- τα ελληνικά βιβλία για το σενάριο και μέχρι πρόσφατα ακόμα λιγότερες ήταν οι εγχώριες σεναριογραφικές σχολές, οι οποίες συνήθως αποτελούσαν μεμονωμένες, βραχύβιες και μερικές φορές χωρίς ιδιαίτερη αξία προσπάθειες. Εδώ και λίγο καιρό, όμως, η Ένωση Σεναριογράφων Ελλάδας διοργανώνει αξιόλογα σεμινάρια. Σας προτείνω να επικοινωνήσετε μαζί της (στοιχεία επικοινωνίας υπάρχουν σ αυτό το βιβλίο) ώστε να ενημερωθείτε σχετικά. Ακόμα πιο πρόσφατη είναι η ίδρυση ιδιωτικής σχολής σεναριογραφίας, της Tabula Rasa (που παρέχει και τη δυνατότητα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης - distance learning), στην οποία διδάσκουν αρκετοί διακεκριμένοι σεναριογράφοι και γενικότερα άτομα του τηλεοπτικούκαλλιτεχνικού χώρου. Στοιχεία επικοινωνίας θα βρείτε στο site 11

12 Το βιβλίο αυτό αποτελείται από δύο μέρη: Α) Στο 1 ο και μεγαλύτερο μέρος δίνονται κάποιες συμβουλές για τα πρώτα σας βήματα. Διαβάστε τις, αλλά αν νιώθετε ισχυροί για διαφορετικές επιλογές, ακολουθήστε τις. Αν δείτε ότι δεν λειτουργούν, επιστρέψτε στις συμβουλές αυτές και αναπροσαρμόστε την τακτική σας. Οι γνώσεις και οι εμπειρίες κάποιων άλλων ενδεχομένως να σας φανούν πολύτιμες, αλλά νομίζω ότι καλό θα είναι, επίσης, να σας οδηγεί και η δική σας «εσωτερική φωνή», μακριά από γενικές κατευθύνσεις, στερεότυπους κανόνες και δόγματα. Το 1 ο μέρος ξεκινάει από τη λευκή σελίδα, από τη στιγμή δηλαδή που θα ξεκινήσετε (πριν ακόμα γράψετε την πρώτη σας λέξη), μέχρι την περίοδο που θα είστε πλέον ένας νέος, αλλά επαγγελματίας πλέον, σεναριογράφος. Όταν δηλαδή θα έχετε κατακτήσει την πρώτη σας έγκριση και θα απολαμβάνετε την πρώτη τηλεοπτική σας δουλειά. Β) Στο 2 ο μέρος υπάρχουν τρία δικά μου σενάρια. Ο λόγοι για τους οποίους τα έχω προσθέσει στο βιβλίο είναι για να δείτε τη σεναριακή φόρμα, αλλά και για να μπείτε «στο πνεύμα» της σεναριακής ανάπτυξης. Όσον αφορά τη φόρμα, αυτή τη διαμόρφωση θα πρέπει να ακολουθείτε αν θέλετε να υποβάλετε τις προτάσεις σας σε τηλεοπτικές εταιρείες ή κατευθείαν σε τηλεοπτικούς σταθμούς. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσοι είναι αυτοί που στέλνουν τα "σενάριά" τους χωρίς να είναι σενάρια (!). Μπορεί να έχουν τη μορφή διηγημάτων ή θεατρικών έργων, όμως το σενάριο είναι κάτι άλλο. Όσο κι αν στην χώρα μας δεν είμαστε απόλυτα προσκολλημένοι σ έναν αυστηρά καθορισμένο τύπο, αν το έργο σας δεν ακολουθεί μια βασική σεναριακή μορφή δημιουργεί πολύ αρνητική εικόνα και τις περισσότερες φορές δεν διαβάζεται καν. «Η τεχνική διδάσκεται, κατακτάται αν δεν υπάρχει εξαρχής. Η ουσία όχι. Αυτή αφορά το περιεχόμενο της ψυχής του συγγραφέα κι εκεί δύσκολα γίνονται μεταμοσχεύσεις. Το τάλαντο που τυχόν βρίσκεται παραχωμένο σε τούτο το χωράφι ξεθάβεται με κόπο και με πόνο». «Μία Λέξη Χίλιες Εικόνες», του Αλέξη Πανσέληνου (Εκδόσεις Πατάκη) 12

13 ΥΠΑΡΧΟΥΝ «ΚΩΔΙΚΕΣ» ΣΕ ΜΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ; Το βιβλίο δεν σας προτείνει κάποιες απαράβατες νόρμες, που αν αποφύγετε θα οδηγηθείτε στον όλεθρο Άλλωστε δεν πιστεύω στους αυστηρούς κανόνες - πολύ περισσότερο σε ό,τι αφορά τη δημιουργική διαδικασία. «Η συγγραφή είναι ταξίδι στο άγνωστο, όχι συναρμολόγηση» Από την ταινία Adaptation Τσάρλι Κάουφμαν Όμως, η σεναριογραφία, πέρα από το δημιουργικό της μέρος, έχει μια συστηματική και καθαρά τεχνική πλευρά. Κάποια πράγματα, λοιπόν, θα πρέπει να τα γνωρίζετε και μερικά από αυτά είναι πρακτικά αδύνατον να μην τα ακολουθείτε. Ούτως ή άλλως, όλα θα τεθούν στη δική σας βάσανο και θα αποκτήσουν υπόσταση -στο βαθμό που θα συμβεί κάτι τέτοιο- μέσα από τη δική σας αξιολόγηση, αποδοχή και επεξεργασία. Δεν αμφισβητείται ότι η σεναριογραφία απαιτεί τη γνώση κάποιων «κωδίκων», που έχουν να κάνουν τόσο με τη γλώσσα του σεναρίου όσο και του μέσου που υπηρετεί (τηλεόραση, κινηματογράφο κ.ά.). Τους κώδικες αυτούς μπορείτε να τους διδαχτείτε σε κάποια σχολή του εξωτερικού ή και στις λίγες σχολές που υπάρχουν στη χώρα μας, υπάρχει επίσης η δυνατότητα να τους μάθετε διαβάζοντας κάποια αναγνωρισμένης αξίας βιβλία, μπορείτε όμως να αναπληρώσετε αρκετά κενά και με μια βιωμένη γνώση. Σε κάθε περίπτωση, οι γνώσεις αυτές θα ξεκλειδώσουν τη δημιουργικότητά σας. Προσωπικά πιστεύω ότι θα πρέπει να μελετήσουμε τους κώδικες της σεναριογραφίας, άλλωστε η κατανόησή τους βοηθάει στο λειτουργικό σχεδιασμό του σεναρίου μας, ενώ παράλληλα αποτελεί μια «δικλείδα ασφαλείας» κατά την επαγγελματική μας ζωή - δεν χρειάζεται όμως να φτάσουμε στο άλλο άκρο, να αποστεώσουμε δηλαδή τη δημιουργικότητά μας μέσα σε αυστηρούς κώδικες και περιοριστικές συμβάσεις. Στο σενάριο υπάρχουν πρότυπα δομής, αλλά όχι απαρέγκλιτοι κανόνες. Αν δεν συνέβαινε αυτό, το όποιο δημιουργικό αποτέλεσμα θα ήταν τόσο συμβατικό, ώστε την ίδια στιγμή θα αναιρούσε τη δημιουργική του ουσία. Υπάρχουν διεθνώς αναγνωρισμένοι σεναριογράφοι που συνιστούν να αποφύγουμε τις σχολές και τα κολέγια σεναριογραφίας, μερικοί μάλιστα έχουν παραβιάσει κάθε σεναριακό «κανόνα» με απόλυτη επιτυχία (βλ. π.χ.: Quentin Tarantino), ενώ την ίδια στιγμή πάρα πολλοί άλλοι έχουν τυποποιήσει τη δουλειά τους στο μέγιστο βαθμό, θεωρώντας ότι χωρίς 13

14 πολυετείς σπουδές στο αντικείμενο, συνεχείς μελέτες και αυστηρή συστηματοποίηση, κάθε ενασχόληση με τη σεναριογραφία είναι επισφαλής και επαγγελματικά ατελής. Υπάρχουν "λάτρεις" των κανόνων που πιστεύουν ότι η σεναριογραφία είναι η πιο αυστηρά δομημένη μορφή δημιουργικού γραψίματος. «Η συγγραφή ενός σύντομου διηγήματος μοιάζει με τη δημιουργία ενός γλυπτού. Η συγγραφή ενός σεναρίου μοιάζει με την κατασκευή ενός κομψού ερμαρίου. Ποιο από τα δύο θα θέλατε να δοκιμάσετε, εάν δεν είχατε ποτέ έως τώρα ασχοληθεί με κάποιο από τα δύο; Όπως η κατασκευή ενός κομψού ερμαρίου, έτσι και η συγγραφή ενός σεναρίου απαιτεί σχολαστικότητα και δεξιοτεχνία, καθώς και μια προκαθορισμένη δομή που χρήζει εμπειρίας και συγκεκριμένων ικανοτήτων. Η δημιουργία ενός γλυπτού από την άλλη πλευρά είναι κάτι πιο ελεύθερο από άποψη μορφής, βασίζεται περισσότερο στην ικανότητα επινόησης και δημιουργίας και κατ επέκταση χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη ανεκτικότητα». Barry Pearson Βραβευμένος σεναριογράφος, παραγωγός & συγγραφέας Screentalk Magazine / May-June 2004 Υπάρχουν βέβαια και εκείνοι που επιλέγουν την μέση οδό, το συνδυασμό της γνώσης των κωδίκων με το ξεπέρασμά τους και την ελεύθερη δημιουργικότητα. «Εάν παίζετε με τις συμβάσεις, τότε είστε δημιουργικοί. Εάν δεν γνωρίζετε ποιες είναι οι συμβάσεις αυτές εξαρχής, τότε είστε υπερβολικά φυγόπονος για να μάθετε την τέχνη σας. Όταν κάνετε αλλαγές από άγνοια, αυτό αποκαλείται λάθος, κι όχι καινοτομία και δεν πρόκειται ποτέ ξανά να επιτύχετε το ίδιο αποτέλεσμα, γιατί δεν γνωρίζετε τους κανόνες που παραβήκατε και με ποιον τρόπο τους παραβήκατε. Πώς λοιπόν θα το καταφέρετε ξανά με ένα ικανοποιητικό, συνεπή τρόπο; Ο Πικάσο ξεκίνησε ως παραδοσιακός ζωγράφος με όλες τις παραδοσιακές δεξιότητες, συμπεριλαμβανομένων και των ικανοτήτων δημιουργίας και χρήσης της προοπτικής, του φωτισμού, της σκίασης, της έμφασης της πινελιάς, του χρώματος, της ανατομικής ακρίβειας, κτλ. Όταν ζωγράφιζε 13 στήθη στη μία πλευρά ενός μονοδιάστατου γυναικείου προσώπου (εντάξει, ίσως κάπως υπερβολικό) δεν το έκανε, επειδή δεν είχε ποτέ του δει γυμνή γυναίκα ή επειδή δεν γνώριζε πώς να δημιουργήσει την εντύπωση του βάθους ή γιατί δεν γνώριζε βασική βιολογία και ανατομία, αλλά τουναντίον διότι γνώριζε τους "κανόνες" και αποφάσιζε να τους 14

15 παραβεί, προκειμένου να επιτύχει ένα πολύ συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Το αποτέλεσμα είναι ίσως αλλόκοτο, αλλά είναι τουλάχιστον σκόπιμο και κάποιος μπορεί να κάνει τη διαφοροποίηση μεταξύ εικονοκλασίας και άγνοιας. Η ατονία και "εγγενής απλότητα" των πρόχειρων σχεδίων μου είναι τυχαία. Η έλλειψη βάθους και η προφανής άγνοια της γυναικείας ανατομίας που παρατηρείται στα έργα του Πικάσο είναι σκόπιμα. Κάποιος μπορεί να καταλάβει τη διαφορά ανάμεσα στα ορνιθοσκαλίσματά μου και την τέχνη του Πικάσο, πιστέψτε με! Αν μη τι άλλο, για να γνωρίζετε τους κανόνες που παραβιάζετε, μάθετε ποιοι είναι οι κανόνες εκείνοι». Rob Tobin Script Magazine - September 2004 Η Bobette Buster, διακεκριμένη σεναριογράφος και σύμβουλος σεναρίου στο Χόλυγουντ, επί σειρά ετών καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Τζορτζ Λούκας της Νότιας Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες, έχει την ίδια άποψη: «Οι κανόνες είναι πάρα πολλοί και από τη στιγμή που θα τους κατανοήσεις μπορείς να τους καταπατήσεις. Αυτός είναι και ο τρόπος να κάνεις σπουδαία σενάρια!» Εφημερίδα «Το ΒΗΜΑ», 06/02/2000 Ο Ρώσος σκηνοθέτης Budimir Metalnikov, κατά τη διάρκεια της «Εβδομάδας Σεναρίου» που οργανώθηκε από την Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών, διατύπωσε την εξής άποψη για το θέμα: «Υπάρχουν κάποιοι κανόνες που μπορείς να τους συγκρίνεις με τους κανόνες της γραμματικής ή τους κανόνες της αριθμητικής. Υπάρχουν κάποιες, μάλλον, θα λεγα αρχές που πρέπει να τις ξέρεις, να τις αφομοιώνεις ώστε να τις χρησιμοποιήσεις και μετά να τις ξεχάσεις» ( Τα Πρακτικά από την Εβδομάδα Σεναρίου - Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών Κέντρο Ελληνικού Κινηματογράφου). 15

16 ΟΙ 10 ΠΙΟ ΓΝΩΣΤΟΙ «ΜΥΘΟΙ» 16

17 ΟΙ 10 ΠΙΟ ΓΝΩΣΤΟΙ «ΜΥΘΟΙ» Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, προσπαθώντας πρώτα-πρώτα να διαλύσουμε κάποιους ευρέως διαδεδομένους μύθους Μύθος 1 ος «Γράφω καλά, αυτό το αναγνωρίζουν οι πάντες» Εξαρτάται από το ποιοι είναι αυτοί «οι πάντες». Αν πρόκειται για τους φίλους, τους γονείς ή τους συγγενείς μας, τίποτα δεν μπορεί να είναι ξεκάθαρο Οι άνθρωποι που μας αγαπούν αρέσκονται να βλέπουν τα πράγματα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που θέλουμε να τα βλέπουμε κι εμείς. Επιθυμούν το καλύτερο για εμάς, σίγουρα όμως δεν είναι οι αντικειμενικότεροι κριτές μας. Μέσα σε αυτό τον κύκλο υπάρχουν κι εκείνοι που, απλά, δεν θέλουν να μας κακοκαρδίσουν ή να χάσουν κι άλλο την ώρα τους με αδιάφορες γι αυτούς καταστάσεις «Συνέχισε», μας λένε, «θα τα πας πολύ καλά», λόγια αβασάνιστα ή της στιγμής, χωρίς καμία αξία - όμως ακόμα κι αυτά πολλοί τα θεωρούν ως άλλη μια επιβεβαίωση των - τελικά, «αδιαμφισβήτητων»- ικανοτήτων τους... Το πρόβλημα, αν υπάρξει, θα παρουσιαστεί λίγο αργότερα. Όταν, δηλαδή, καταθέσουμε το έργο μας σε τηλεοπτική εταιρεία ή κανάλι, εκεί όπου είναι σίγουρο ότι δεν θα βρεθεί ούτε ένας που θα διαβάσει το έργο μας με το ίδιο φιλικό ενδιαφέρον και με τα ίδια συναισθήματα. Μύθος 2 ος «Από το σχολείο ακόμα έγραφα πολύ καλές εκθέσεις» Μια πρόταση που ακούγεται συχνά - και μάλιστα αρκετοί είναι αυτοί που θα σας ρωτήσουν αν είχατε τη σχετική εμπειρία. Σίγουρα είναι μια πρώτη καλή ένδειξη, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει σοβαρό κριτήριο για να αξιολογήσει κάποιος τη σεναριογραφική σας ικανότητα ή έστω να κάνει μια αρχική εκτίμηση. Οι πολύ καλές εκθέσεις στα σχολικά μας χρόνια και τα άθλια σενάρια στη σεναριογραφική μας ζωή μπορεί να αποτελέσουν ένα λογικό -και διόλου σπάνιο- συνδυασμό... 17

18 Μύθος 3 ος «Έχω βραβευτεί στους Χ (λογοτεχνικούς, θεατρικούς κ.ά.) διαγωνισμούς, άρα η συγγραφική μου αξία έχει ήδη αναγνωριστεί» Όταν κάποιος από εμάς είναι πραγματικά καλός σε έναν δημιουργικό συγγραφικό τομέα, δεν σημαίνει ότι είναι καλός σε όλους. Η βράβευσή σας μία ή περισσότερες φορές σε διαγωνισμούς συγγραφής, δεν εισάγει κανένα επιπλέον επιβεβαιωτικό στοιχείο για το σεναριογραφικό σας ταλέντο, το οποίο θα παραμένει αμφισβητούμενο μέχρι να αποδειχθεί στην πράξη. Μύθος 4 ος «Μπορώ να γράψω καλύτερα σενάρια από αυτά που βλέπω σε διάφορες τηλεοπτικές σειρές» Δεν αποκλείεται να έχετε πράγματι αυτή την ικανότητα, αλλά θα πρέπει να γνωρίζετε ότι, πολλές φορές, αυτό που βλέπετε στην τηλεόραση δεν είναι ακριβώς αυτό που έγραψαν οι σεναριογράφοι. Είτε για λόγους κόστους, είτε από «σκηνοθετική άποψη», είτε γιατί δεν επιτεύχθηκε η σωστή τηλεοπτική χημεία στους ηθοποιούς κ.ο.κ., αυτό που είδατε ως τελικό τηλεοπτικό αποτέλεσμα απείχε αρκετά από το κείμενο που είχε παραδοθεί. Αν λοιπόν «μπείτε στα πράγματα», το δικό σας έργο μπορεί να παρουσιαστεί πολύ χειρότερο απ όσο σήμερα μπορείτε να φανταστείτε. Μύθος 5 ος «Είμαι άξιος, αλλά δεν έχω γνωριμίες αν είσαι έξω από τα κυκλώματα δεν γίνεται τίποτα» Ένας από τους μεγαλύτερους μύθους στον χώρο μας Σίγουρα «μια καλή γνωριμία» βοήθησε κάποιους μερικοί μάλιστα στήριξαν όλη τους την καριέρα σε κάποια γνωριμία, ενώ η όποια διαδρομή τους θα ήταν εντελώς διαφορετική υπό άλλες συνθήκες. Όμως εδώ δεν μιλάμε για ένα υποσύνολο (ναι, δεν είναι πολλοί αυτοί που προχώρησαν έτσι ) αλλά για τον κανόνα, στον οποίο πιθανότατα θα ενταχθείτε κι εσείς. Τα "10" πρόσωπα που έχετε στο μυαλό σας δεν είναι τίποτα μπροστά στις εκατοντάδες των ανθρώπων που καθημερινά κινούνται στον χώρο, μακριά από βοηθητικές γνωριμίες, φιλικές εξυπηρετήσεις και τα σχετικά Την πορεία σας θα τη διαμορφώσει το ταλέντο, η αγάπη σας γι αυτό που κάνετε, η επιμονή, η υπομονή και οι αντοχές σας, αλλά -σε σημαντικό βαθμό- και οι συγκυρίες. Όσοι νομίζουν ότι κάνοντας κάποια «καλή» 18

19 γνωριμία θα κατακτήσουν το καλλιτεχνικό σύμπαν, πολύ φοβάμαι ότι κάνουν λάθος. Αν διαθέτετε καλή εμφάνιση, είστε ιδιαίτερα συμπαθητικός και κοινωνικός, ενώ παράλληλα ξέρετε να εκμεταλλεύεστε τις ευκαιρίες που μπορεί να σας τύχουν, ίσως, κάποια στιγμή, για κάποιο λόγο, να βρείτε συμμάχους, αλλά αυτή η στιγμή δεν πρόκειται να καθορίσει συνολικά την καριέρα σας. Επιπλέον, μια πρόσκαιρη βοήθεια μπορεί να έχει και αρνητικά αποτελέσματα, όπως το να υπερεκτιμήσετε τον εαυτό σας και λίγο αργότερα να βρεθείτε απελπιστικά μόνοι και ίσως -τότε, αν και λίγο αργάαπελπιστικά συνειδητοποιημένοι. Οι παρέες και οι γνωριμίες μπορούν να βοηθήσουν περισσότερο τους ηθοποιούς, αλλά ακόμα κι εκεί υπάρχει ένας τεράστιος μύθος γύρω από τις γνωριμίες και τα κυκλώματα. Η συντριπτική πλειοψηφία των ηθοποιών προσπαθεί σκληρά για να κάνει κάποια καριέρα, υποβάλλεται σε ατέλειωτες προσπάθειες και περνάει από απίστευτες στερήσεις, χωρίς την ελάχιστη βοήθεια από κανένα. Η ψυχή τους δακρύζει καθημερινά. Μέσα σ αυτό το τοπίο, υπάρχει ένα μικρό ποσοστό ηθοποιών (πραγματικά μικρό όμως) που προσπαθεί να επιτύχει με κάθε μέσο. Γιατί αυτός είναι ο χαρακτήρας τους, γιατί απελπίστηκαν, γιατί βρέθηκαν κάποια στιγμή μπροστά σε μια ευκαιρία και, βλέποντας κάποια «καλά παραδείγματα» ένιωσαν ότι δεν αντέχουν πια, ότι δεν πάει άλλο. Ιστορίες όμως με τέτοιας μορφής παραχωρήσεις ρόλων δεν έχουν ουσιαστικό επαγγελματικό αποτέλεσμα για τον ηθοποιό που χρησιμοποιείται και χρησιμοποιεί τον όποιο παραγωγό, σκηνοθέτη ή σεναριογράφο. Η καριέρα του κατά πάσα πιθανότητα θα είναι μικρή και ο μικρός ρόλος που θα «κατακτήσει» θ αποτελέσει μια ελάχιστη αναφορά στο ανομοιογενές βιογραφικό του (εκτός αν πρόκειται για έναν άνθρωπο με πραγματικό ταλέντο και επιμονή, που χρησιμοποιεί κάθε αριβιστικό μηχανισμό για να επιτύχει τους στόχους του). Η μεγάλη πλειοψηφία των ηθοποιών, των σκηνοθετών, των σεναριογράφων κ.ο.κ., κατάφεραν ό,τι κατάφεραν γιατί το άξιζαν και γιατί, αν θέλετε, τους βοήθησε η τύχη. Η γνωστή σε όλους μας ρήση: «δεν τα κατάφερα γιατί δεν είμαι στα κυκλώματα», είναι η πιο διαδεδομένη δικαιολογία για μια θλιβερή διαδρομή στον καλλιτεχνικό χώρο ή, αν θέλετε, ένα πολύ καλό άλλοθι. Δεν ωφελεί να παριστάνουμε κάτι που δεν είμαστε, ούτε και να προσπαθούμε να είμαστε κάτι που δεν μας ταιριάζει. 19

20 Πάντως, είμαι βέβαιος ότι όσοι θέλουν να δικαιολογήσουν κάποια πράγματα (στο περιβάλλον τους, ίσως όμως περισσότερο στον εαυτό τους) ή απλά τους αρέσει να βλέπουν κλειστές παρέες και συνωμοσίες πίσω από κάθε δραστηριότητα, αποκλείεται να πειστούν με τα παραπάνω ούτε πρόκειται να περιορίσουν τις σχετικές αναφορές τους. Κάπου όλα έχουν μια λογική, ίσως και μια αναγκαιότητα. Μύθος 6 ος «Γράφω καλά σενάρια, αλλά αυτοί που εγκρίνουν τις σειρές στα κανάλια είναι μια κλίκα, οπότε τι να περιμένω;» Πρόκειται περισσότερο για μια συνέχεια του προηγούμενου μύθου. Η σκέψη ότι κάποια κλειστά κυκλώματα σάς κλείνουν το δρόμο είναι μια σκέψη παρηγορητική και βοηθητική, αλλά καθόλου αληθινή. Η κλίκα δεν είναι τίποτα περισσότερο από απλοί εργαζόμενοι. Εργαζόμενοι, μάλιστα, στις «ηλεκτρικές καρέκλες» των τηλεοπτικών καναλιών, κάτι που σημαίνει ότι μπορεί, με συνοπτικές διαδικασίες, να βρεθούν στο δρόμο απ τη μια στιγμή στην άλλη. Οι άνθρωποι αυτοί είναι αναγκασμένοι να διαβάζουν εκατοντάδες σενάρια (τα περισσότερα εκ των οποίων είναι από μέτρια έως κακά, ενώ δεν απουσιάζουν και οι απίστευτες ανοησίες) και θα πρέπει να επιλέξουν ελάχιστα από αυτά, όσα κατά τη γνώμη τους είναι καλύτερα, με περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας. Αν οι επιλογές τους δεν οδηγήσουν στα αναμενόμενα, οι σχέσεις τους με το κανάλι θα μπουν σε περίοδο κρίσης και στο επόμενο στραβοπάτημά τους θα πρέπει να αρχίσουν να ψάχνουν για δουλειά Φυσικά μέσα από αυτή τη διαδικασία και σε καθεστώς εργασιακής ανασφάλειας (γιατί περί αυτού πρόκειται) μπορεί να σας αδικήσουν ή να εγκρίνουν ένα έργο όχι τόσο καλό όσο το δικό σας. Το πιθανότερο είναι να προτιμήσουν το έργο κάποιας «παλιάς καραβάνας», που έστω κι αν δεν το βρίσκουν ιδιαίτερα αξιόλογο θα τους δίνει κάποια ελάχιστα εχέγγυα -λόγω της εμπειρίας του σεναριογράφου- ότι δεν θα βρεθούν προ εξαιρετικά δυσάρεστων εκπλήξεων τόσο για το κανάλι που εργάζονται όσο και για την ίδια την επαγγελματική τους ζωή. 20

21 Μύθος 7 ος Έχω γράψει «100» σενάρια μέχρι σήμερα, πιστεύω καλά, παρ όλ αυτά είτε δεν ασχολούνται καθόλου μαζί μου είτε μου δίνουν αρνητικές απαντήσεις. Έχω απογοητευτεί. Κανείς δεν τα έχει μαζί σας, ούτε φυσικά έχει κάποιο προηγούμενο. Ίσως να μη «διαχειρίζεστε» καλά τον εαυτό σας, με την έννοια ότι μπορεί να μην κάνετε τις σωστές κινήσεις, να μην παίρνετε πρωτοβουλίες ή ακόμα-ακόμα να μη σας βοηθούν οι συγκυρίες, ίσως να μην υπήρξε το σωστό timing για εσάς ή -σκεφτείτε το κι αυτό- ίσως να μη γράφετε τόσο καλά όσο πιστεύετε. Αν όμως απογοητευτείτε και εγκαταλείψετε την προσπάθειά σας, σημαίνει, επίσης, ότι δεν άξιζε καν να την αρχίσετε Κι αυτό γιατί, ούτως ή άλλως, η πορεία σας στη σεναριογραφία θα έχει απογοητεύσεις που θα πηγάζουν από χίλιες δυο πλευρές. Για παράδειγμα, σκεφτείτε τι θα γίνει το σενάριό σας (για το οποίο δώσατε την ψυχή σας ώστε να είναι όσο το δυνατόν καλύτερο), αν ο πρωταγωνιστής σας δεν αποδώσει τα αναμενόμενα, αν δεν ταιριάξει η «χημεία» στο πρωταγωνιστικό ζευγάρι, αν ο σχετικά άπειρος σκηνοθέτης σας δεν τα πάει καλά ή αν η συγκεκριμένη δουλειά «ξεφύγει» από τον αναγνωρισμένο σκηνοθέτη σας, αν ο παραγωγός σας αντιμετωπίζει προβλήματα και προσπαθεί να βγάλει από παντού κατεβάζοντας την ποιότητα της παραγωγής κ.λπ., κ.λπ., κ.λπ Συνεχίστε, λοιπόν, παρά τις απογοητεύσεις, γιατί αυτές δεν πρόκειται να σταματήσουν. Και να γράφετε. Να γράφετε συνέχεια, προσπαθώντας να βελτιώσετε τον τρόπο γραφής σας. Υπάρχουν πάντα περιθώρια για βελτίωση, αυτό δεν θα πρέπει να το ξεχνάτε ποτέ. Μύθος 8 ος «Εγώ αυτό που ξέρω είναι ότι έχει χρήμα αυτή η ιστορία και το πρώτο που μ ενδιαφέρει είναι να μάθω πόσα θα παίρνω» Αν αυτό αποτελεί ένα από τα πρώτα, βασικά ερωτήματά σας (και δυστυχώς αυτό συμβαίνει σε πολλούς, πριν ακόμα κάνουν το ξεκίνημά τους), τότε. ίσως θα πρέπει να το ξανασκεφτείτε. Η σεναριογραφία είναι πρώτα-πρώτα μια πράξη ψυχής. Δεν αμφιβάλλω ότι υπάρχουν σεναριογράφοι και καλλιτέχνες γενικότερα, που το κύριο ζητούμενό τους είναι το χρήμα και όλα τ άλλα ακολουθούν σε απόσταση. Μπορεί μάλιστα να έφτασαν στο σημείο ν αποκτήσουν κυνικότητα ή να παζαρεύουν ψυχρά τα πάντα, αλλά αυτό συνέβη μετά από μια δύσκολη διαδρομή και ύστερα από πολλές πικρίες που τους άλλαξαν πολύ, τους σκλήρυναν. Επιπλέον, όταν μιλάμε γι αυτόν τον παράγοντα 21

22 αναφερόμαστε σε μιαν άλλη εποχή, τότε που όντως το χρήμα έρρεε άφθονο, αλλά τι σχέση έχει το τώρα με ό,τι ζούσαμε λίγα μόνο χρόνια πριν; Καμία Γενικότερα, το να αρχίζει κάποιος, σε αυτόν τον χώρο με την προοπτική του πλουτισμού, είναι εξίσου ακραίο - και σίγουρα εντελώς ανόητο. Ξεκινήστε πρώτα, γράψτε κάτι καλό, αποδείξτε την αξία σας και μετά εξετάστε το οικονομικό. Προσπαθήστε πρώτα να προσφέρετε κάτι αξιόλογο στους τηλεθεατές (που σίγουρα το έχουν ανάγκη) και στη συνέχεια γίνετε οι σκληρότεροι διαπραγματευτές με τους παραγωγούς σας. Άλλωστε, μην ξεχνάτε ότι το ισχυρότερο όπλο σας είναι το σενάριό σας. Πάντως, η εμπειρία μου λέει ότι όσους τους απασχολεί, ως ένα από τα πρώτα και βασικά ερωτήματά τους, το «πόσα θα παίρνουν», παρέμειναν στα ερωτήματα και δεν προχώρησαν σε τίποτα περισσότερο. Μύθος 9 ος «Ακόμα κι αν έρθει ο κόσμος τα πάνω κάτω, εγώ είμαι σίγουρος ότι αξίζω και ότι δεν μου ταιριάζει η άσχημη θέση που βρίσκομαι σήμερα. Είμαι βέβαιος ότι αργά ή γρήγορα θα τα καταφέρω» Ασφαλώς και μπορεί να αξίζετε, ασφαλώς και μπορεί να έχετε πολύ περισσότερο ταλέντο απ όσους σήμερα θεωρούνται επιτυχημένοι. Ακόμα όμως κι αν ο κόσμος γυρίσει ανάποδα, δεν γίνεται να ξεχωρίσουν όλοι οι ταλαντούχοι, οι άξιοι και ικανοί Η αγορά, βλέπετε, είναι δεδομένη και είναι μικρή στην χώρα μας. Υπάρχουν οι παλαιότεροι και επιτυχημένοι σεναριογράφοι που δεν μπορούν να εξαφανιστούν από προσώπου γης για να βρουν χώρο οι νέοι. Αλλά και πολλές χρονιές τηλεοπτικής-οικονομικής κρίσης, στις οποίες οι τηλεοπτικές σειρές είναι μετρημένες έως ανύπαρκτες. Τα χρόνια αυτά κλαίει πολύς κόσμος Κόσμος που έχει διαδρομή και αποδεδειγμένη αξία. Μερικοί, λοιπόν, θα κάνουν απλώς ένα πέρασμα, ενώ κάποιοι άλλοι, οι περισσότεροι, θα μείνουν για πάντα απ έξω (γι αυτό και κάπου είναι δικαιολογημένα τα φριχτά παράπονα αλλά και οι απίστευτες κακίες που μπορεί να ακουστούν από αυτούς τους ανθρώπους). Πάρα πολλοί, χιλιάδες, έστω κι αν δεν πρόκειται ποτέ να μάθετε το παραμικρό γι αυτούς, κάνουν σκληρές προσπάθειες για να καταφέρουν να έχουν παρουσία στον χώρο. Οι προσπάθειές τους είναι απαραίτητες για να φτάσουν εκεί που επιθυμούν, αλλά σε καμία περίπτωση δεν οδηγούν απαραίτητα στην επιτυχία. 22

23 Μύθος 10ος «Τελικά, μου φαίνεται ότι δεν αξίζει καθόλου να προσπαθήσω» Αυτός, ίσως, είναι ο μεγαλύτερος μύθος Κανείς δεν μπορεί να μας σταματήσει όταν πιστεύουμε σε κάτι πραγματικά η πορεία μας αποτελεί πρώτα απ όλα μια πράξη ψυχής. Προσπαθώντας να καταρρίψω κάποιους μύθους, θέλησα να παρουσιάσω την αλήθεια, τουλάχιστον όπως τη βλέπω εγώ. Μέσα από αυτό το βιβλίο ίσως βοηθηθούν μερικοί να αποφύγουν κάποια στραβοπατήματα ή να μην χάσουν τον χρόνο τους σε κάτι που δεν τους ταιριάζει πραγματικά. Δεν βοηθάει κανέναν μας να κυνηγάει χίμαιρες και να στηρίζει το οικοδόμημα της ζωής του σε ανυπόστατες φαντασιώσεις. Οι ψευδαισθήσεις μπορεί να μας κάνουν να νιώθουμε καλύτερα (άλλωστε, με τον ένα ή άλλο τρόπο, αποτελούν αχώριστα στηρίγματα της ζωής μας), αλλά αργά ή γρήγορα πληρώνονται και ενίοτε με πολύ υψηλό τίμημα. Η προσπάθειά μας στη σεναριογραφία θα πρέπει να είναι συνειδητή, να έχουμε γνώση των δυσκολιών που θα συναντήσουμε και να είμαστε έτοιμοι για κάθε ενδεχόμενο. Το υπέροχο ταξίδι στον κόσμο του σεναρίου ξεκινάει από μέσα μας, από μια ζωτική για μας εσωτερική διαδρομή, με βασικό ζητούμενο το ίδιο το ταξίδι. Η επιτυχία και η αναγνώριση, αν έρθουν, θα είναι καλοδεχούμενες. Το στήριγμά μας, όμως, σε μια καθημερινότητα που θέλουμε να κρατήσει για πολλά χρόνια, δεν μπορεί να είναι άλλο από τη μέγιστη ευχαρίστηση που νιώθουμε τις στιγμές που δημιουργούμε. Τότε που νιώθουμε την ψυχή μας να χαμογελά 23

24 ΠΑΜΕ ΓΙΑ ΕΝΑ ΓΡΗΓΟΡΟ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΥΜΕ ΑΜΕΣΩΣ... 24

25 25

26 26

27 27

28 ΠΩΣ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΑΣ ΒΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΕΝΑΡΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΡΑΨΤΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΑΣ ΣΕΝΑΡΙΟ 28

29 ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ 10 ΣΕΛΙΔΕΣ Προσέξτε τον τρόπο με τον οποίο θα ξεκινήσετε το 1 ο επεισόδιο (το οποίο θα περιέχεται στη σεναριακή σας πρόταση που θα υποβληθεί για έγκριση στους τηλεοπτικούς σταθμούς). Οι περισσότερες πιθανότητες να αδικηθεί ένα -κατά τ άλλα- πολύ καλό σενάριο βρίσκονται σε αυτό το στάδιο. Αν οι πρώτες δέκα σελίδες του σεναρίου σας δεν έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον - ακόμα κι αν στη συνέχεια του επεισοδίου έχετε κάνει πραγματικά αξιόλογη δουλειά- θα σας κλείσουν την πόρτα. Κατ άλλους ο αριθμός των 10 σελίδων είναι υπερβολικός, ενώ οι πιο προσγειωμένοι κάνουν λόγο για τις 3 πρώτες σελίδες, θεωρούν μάλιστα ότι αυτές οι 3 πρώτες σελίδες είναι τόσο σημαντικές που αξίζει να τις γράψετε «στο τέλος»... (αφιερώνοντάς τους έτσι πολύ περισσότερο χρόνο). Σε κάθε περίπτωση κανείς δεν πρόκειται να συνεχίσει την ανάγνωση των σεναρίων σας, αν οι πρώτες σελίδες του 1 ου επεισοδίου δεν τραβήξουν το ενδιαφέρον. Μπορεί για εσάς εκεί να βρίσκεται η πρώτη σας ανάσα πριν το μεγάλο ξεκίνημα, θα βρεθούν όμως πολλοί που θα στραγγαλίσουν το δημιούργημά σας, χωρίς φόβους και ενοχές, μετά από μια ολιγόλεπτη ανάγνωση. Και επειδή θέλετε να γίνετε σεναριογράφοι, δηλαδή να «σκέφτεστε με εικόνες», όπως μας υπαγορεύει το σχετικό -όχι ιδιαίτερα σωστό- μότο, δείτε τον εαυτό σας να περιμένει γεμάτος αγωνία την πολυπόθητη απάντηση και την ίδια ώρα το παρεξηγημένο έργο σας να έχει θεωρηθεί αδιάφορο και να βρίσκεται καταχωνιασμένο σε κάποιο συρτάρι στελέχους τηλεοπτικού σταθμού. Κανένας δεν πρόκειται να σας ενημερώσει, τόσο γιατί έτσι το συνηθίζουν όσο και γιατί κανείς δεν θέλει να ασχοληθεί μαζί σας. Το έργο σας δεν πρόκειται ποτέ να πληρωθεί, μαζί φυσικά με την αγωνία σας που - ειδικά αυτή- δεν πληρώνεται με τίποτα. 29

30 ΜΥΘΙΣΤΟΡΙΑ - ΠΛΟΚΗ - Η πλοκή είναι η σπονδυλική στήλη της ιστορίας σας, ο εσωτερικός της ρυθμός. Φροντίστε, λοιπόν, να έχει ειρμό και εσωτερική συνοχή. Όσον αφορά την ίδια τη μυθιστορία σας, εάν αυτή δεν λειτουργεί (δεν είναι ενδιαφέρουσα, έχει πολλά κενά και ασάφειες, είναι δυσνόητη κ.ο.κ.), δεν θα λειτουργήσει ούτε και το σενάριό σας. - Μην ξεκινάτε το γράψιμό σας έχοντας μια γενική και αφηρημένη εικόνα της πλοκής σας, ελπίζοντας ότι η εξέλιξή της θα αναπτυχθεί σιγά-σιγά όταν «ζωντανέψουν» περισσότερο οι ήρωές σας. Δεν αποκλείεται να συμβεί κάτι τέτοιο, να μπείτε δηλαδή κατά τη διάρκεια της συγγραφής σε καταστάσεις πλοκής που αρχικά δεν είχατε προβλέψει. Παρ όλ αυτά ο «βασικός εξοπλισμός» σας θα πρέπει να υπάρχει από το ξεκίνημα, κάτι που θα βοηθήσει και στο να αποφευχθούν τυχόν δομικές ρωγμές στην πλοκή. Χρειάζεστε, λοιπόν, μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος - και όχι την παράθεση μιας σειράς γεγονότων που δεν πηγαίνουν πουθενά και δεν σημαίνουν τίποτα. Στην τηλεόραση, όμως, πέρα από την ανάγκη να υπάρχει στη μυθιστορία σας αρχή, μέση και τέλος (ένας από τους βασικότερους σεναριακούς κανόνες με πηγή τον Αριστοτέλη), είναι απαραίτητο να υπάρχουν και όλες εκείνες οι προϋποθέσεις που θα της επιτρέψουν να σχηματιστούν το λιγότερο 16 επεισόδια (στη βασική σας πρόταση, τον πραγματικό αριθμό των επεισοδίων θα τον αποφασίσει το κανάλι, αν η σειρά σας εγκριθεί). - Βρείτε ποιο θα είναι το στοιχείο που θα τραβήξει το ενδιαφέρον των τηλεθεατών και το συνολικό βασικό κορμό της πλοκής σας. Οι τραβηγμένες ιστορίες και οι υπερβολές, έστω κι αν πρόκειται για καταστάσεις που μπορεί να συμβούν στην καθημερινότητα, δεν πρέπει ν ανήκουν στον εξοπλισμό σας. Στη ζωή όλα μπορούν να συμβούν, στα σενάρια όχι (εκτός βέβαια αν γράφετε «τραβηγμένες από τα μαλλιά» κωμωδίες ή επιστημονική φαντασία ). -Επινοήστε τα σημαντικά γεγονότα και τις καταστάσεις που θα δημιουργούν στους τηλεθεατές σας το αίσθημα της αναμονής, χωρίς όμως να σκαρφίζεστε συνέχεια καταστάσεις "επί τούτου", που από κάποια στιγμή και μετά θ αρχίσουν να φαίνονται στημένες. Αν δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, οι τηλεθεατές σας θα αλλάξουν κανάλι και το μόνο που θα περιμένουν πλέον «από εσάς» είναι να τελειώσει το σίριάλ σας μήπως παίξει επιτέλους κάτι καλύτερο... 30

31 - Ξεκαθαρίστε ποια είναι η κύρια-βασική ιστορία σας και ποιες είναι οι δευτερεύουσες - και παραμείνετε σε αυτή τη γραμμή. Η δευτερεύουσα πλοκή δεν θα πρέπει να συντρίψει την κύρια. Είναι πολύ εύκολο, ως νέος σεναριογράφος, όταν νιώσετε ένα δημιουργικό κενό στη βασική σας ιστορία, να καταφύγετε στη δευτερεύουσα και να την αναβαθμίσετε. Σκέφτεστε ότι αυτό θα γίνει μόνο προσωρινά, ενδέχεται όμως κάτι τέτοιο να έχει μόνιμα αποτελέσματα στη σειρά σας. Οι τηλεθεατές θα μπερδευτούν και κάποιοι από αυτούς θα σας εγκαταλείψουν Είναι απαραίτητο να υπάρχει ένα τουλάχιστον ισχυρό και σταθερό δραματικό κέντρο ενδιαφέροντος στο μυθοπλαστικό σας άξονα. - Βοηθάει αν οι χαρακτήρες σας εκπλήσσουν με τις ενέργειές τους (χωρίς βέβαια να χρησιμοποιείτε αυτά τα δραματουργικά τεχνάσματα σε υπερβολικό βαθμό). Οι εκπλήξεις και τα απρόοπτα δίνουν χρώμα στην πλοκή σας. Σκεφτείτε, π.χ., πώς νιώθετε ως θεατής όταν, ό,τι προβλέπετε ότι θα συμβεί στην ταινία ή στην τηλεοπτική σειρά που παρακολουθείτε τελικά συμβαίνει. Δεν είναι άκρως απογοητευτικό; Αρκετοί δάσκαλοι της σεναριογραφίας θεωρούν το στοιχείο της έκπληξης ως ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία που έχει στη διάθεσή του ένας σεναριογράφος. - Ενδεχομένως να χρειαστεί κάποια έρευνα, για να μπείτε στο πνεύμα της ιστορίας σας, όπως ακριβώς μπορεί να κάνετε και με κάποιο συγκεκριμένο χαρακτήρα. Αν η ιστορία σας αναφέρεται σε κάποιο θέμα που δεν σας είναι απόλυτα οικείο ή αν διαθέτει μερικές μόνο τέτοιες πτυχές, είναι αναγκαίο να αφιερώσετε χρόνο για να ξεκαθαρίσετε μέσα σας τις συνθήκες και το πλαίσιο του μυθιστορηματικού σας κορμού. Ακόμα πιο ενδελεχής έρευνα (σε βιβλιοθήκες, στο διαδίκτυο, με συνεντεύξεις ή επιτόπια έρευνα κ.ο.κ.) θα χρειαστεί αν αναφέρεστε σε πραγματικά περιστατικά ή ιστορικά γεγονότα. Σημειώστε εδώ δύο πράγματα: α) ότι η έρευνα δεν είναι υποκατάστατο της δημιουργικότητας και θα πρέπει κάποια στιγμή να τελειώσει β) Αν αφιερώσετε περισσότερο χρόνο στη διαμόρφωση ενός χαρακτήρα, προσπαθήστε να μην τον ξεχωρίζετε από τους υπόλοιπους, ταυτιζόμενος περισσότερο μαζί του. Ο σεναριογράφος δεν πρέπει να συνδέεται περισσότερο με κάποιο ρόλο, είτε γιατί αυτός ταιριάζει περισσότερο στο δικό του χαρακτήρα και τις εμπειρίες του, είτε γιατί για τη διαμόρφωσή του απαιτήθηκε περισσότερη έρευνα και επεξεργασία. Για εσάς, κάθε βασικός ρόλος διεκδικεί την ίδια δημιουργική φροντίδα και προσοχή. 31

32 - Ο Stephen King μάς καλεί να γράφουμε με το τρίτο μας μάτι το μάτι της φαντασίας και της μνήμης («Περί Συγγραφής», σελ. 181, Εκδόσεις BELL). Χρησιμοποιήστε τη φαντασία και την μνήμη σας, οργανώστε την ιστορία σας, γράψτε και ξαναγράψτε τα σημεία εκείνα όπου νιώθετε ότι «δεν περπατάνε». - Οι Αμερικανοί σεναριογράφοι λένε: «Τα σενάρια δεν γράφονται, ξαναγράφονται». Αυτό ισχύει πάντα κατά τη συγγραφή ενός κινηματογραφικού σεναρίου, ισχύει όμως και στο τηλεοπτικό πεδίο όταν ετοιμάζετε τη νέα σεναριακή σας πρόταση, στην οποία θα περιλάβετε τα 2 πρώτα επεισόδια (στη φάση αυτή έχετε όσο χρόνο θέλετε). Το ξαναγράψιμο δεν είναι μια ανιαρή ρουτίνα, αλλά μια διαδικασία αναθεωρήσεων και πηγή ανακαλύψεων για το σεναριογράφο. Μη διστάζετε να αποβάλετε τα αδύναμα σημεία του σεναρίου σας, ακόμα κι αν στην αρχή κάποια από αυτά σάς φάνηκαν σαν άριστες καταγραφές ή δυνατές εμπνεύσεις. Ακόμα και οι πιο έμπειροι σεναριογράφοι αναπτύσσουν την ιστορία τους μέσα από τη δοκιμή και το λάθος. - Ενώ συνιστάται ανεπιφύλακτα να γράφετε εκμεταλλευόμενοι τους τομείς που συγκεντρώνουν τις εμπειρίες και τα ενδιαφέροντά σας, να γράφετε δηλαδή πάνω σ αυτά που ξέρετε και σας συναρπάζουν αληθινά, θα πρέπει να αποφεύγετε να αναπτύσσετε προσωπικές σας ιστορίες ή βιώματα, ένα είδος δηλαδή αυτοβιογραφίας. Γράφετε σενάριο και όχι ημερολόγιο, θα πρέπει λοιπόν να είστε αντικειμενικοί απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, κάτι που δεν θα επιτρέψει η πιστή καταγραφή των εμπειριών και των βιωμάτων σας ή αν φτιάξετε χαρακτήρες κλώνους σας. Εκ των πραγμάτων κανείς μας δεν αποφεύγει την «προσωπική ανάμειξη», είμαστε κι εμείς εκεί, αρκεί όμως αυτό να μην είναι εντελώς κραυγαλέο. Σε κάθετί που γράφουμε, βάζουμε ένα κομμάτι εμπειρίας ή γνώσης, δεν υπάρχει ούτε λέξη που βρίσκεται έξω από εμάς. «Η συμπεριφορά των πλασματικών χαρακτήρων πρέπει να βασιστεί στη γνώση της ανθρώπινης ψυχολογίας και την εμπειρία σας. Κάθε χαρακτήρας που δημιουργείτε είναι μια αντανάκλαση κάποιας πτυχής σας, ακόμη κι εκείνες οι πτυχές που κρατάτε κρυμμένες ή δεν καταλαβαίνετε εντελώς» (American Film Institute AFI 32

33 - Καταστάσεις «απόλυτης ευτυχίας» δεν βοηθούν, το ξέρετε αυτό Εδώ αξίζει να δούμε την άποψη του Κωστή Παπαγιώργη, σε συνέντευξή του στη «Βιβλιοθήκη» της «Ελευθεροτυπίας», τεύχος 260: «Η λογοτεχνία γνωρίζει πολύ καλά ότι οι ανώδυνοι ήρωες δεν έχουν ενδιαφέρον. Κανένα βιβλίο δεν περιγράφει την ευτυχία. Όλοι τη θέλουν, αλλά κανέναν δεν ενδιαφέρει ως ανάγνωσμα. Καθημερινά κάνουμε πόλεμο με το λάθος, με την ασχήμια, με την ατέλεια, με την αδυναμία, με την όποια απειλή Χωρίς αυτή το ψωμί δεν έχει νοστιμιά». 33

34 ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ - Πριν γράψετε την πρώτη λέξη στο σενάριό σας, πλάστε τους χαρακτήρες που θα χρησιμοποιήσετε. Οι χαρακτήρες είναι οι δημιουργικές σας πηγές και θα τους αδικήσετε αν, άθελά σας, τους επιφυλάξετε ρόλο μαριονέτας τελικά, θα αδικήσετε και την καριέρα σας. Οι χαρακτήρες είναι η καρδιά και η ψυχή μιας ιστορίας και η ύπαρξη ενός αριθμού προβλημάτων στη σεναριακή τους διαμόρφωση καταδικάζει σε ανάλογο βαθμό την τηλεοπτική σας σειρά. Φτιάξτε το βιογραφικό τους, «μάθετε» τα πάντα γι αυτούς (αναφέρομαι στους βασικούς πρωταγωνιστικούς ρόλους), έστω κι αν τα περισσότερα από αυτά τα στοιχεία δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν στην εξέλιξη της ιστορίας σας. Το βιογραφικό τους θα πρέπει να αναφέρεται από την ημέρα της γέννησής τους μέχρι τη στιγμή που ξεκινάει η δράση τους στο σενάριο. Εντοπίστε τα σημαντικά γεγονότα από το παρελθόν τους, τις ενδοοικογενειακές, επαγγελματικές, φιλικές και ερωτικές σχέσεις τους, τις συνήθειες, τις φιλοδοξίες, τις καταπιεσμένες επιθυμίες, τη στάση τους απέναντι στη ζωή. Κατανοήστε τα κίνητρα και τους στόχους τους, τις επιλογές, τις εσωτερικές συγκρούσεις, τις ευαισθησίες, τις αντιφάσεις, τα διλήμματα, τις ιδιορρυθμίες, τις ενοχές, τις αυταπάτες, τις ελλείψεις, τις απογοητεύσεις, τα ζητούμενα και τις ανάγκες τους. Τις «αποσκευές» τους, τις καθοριστικές περιόδους στη ζωή τους και τα γεγονότα που τους σημάδεψαν. Πώς συμπεριφέρονται και πώς αντιδρούν σε όλες τις καταστάσεις, πώς φαίνονται στους άλλους και πώς είναι πραγματικά. "Ένα σπίτι δεν χτίζεται με ένα φορτίο τούβλων επάνω στο γρασίδι, γιατί θα κατέρρεε προτού ολοκληρωθεί η κατασκευή του... Αλλά υπάρχουν αρκετά μέτρα θεμελίων κάτω από την επιφάνεια. Υλικό που δεν βλέπουμε και ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ να δούμε, αλλά είναι ουσιαστικό στην ύπαρξη εκείνου του σπιτιού. Είναι αυτό που κάνει το σπίτι να σταθεί όρθιο. Ένας καλός, πλήρως ανεπτυγμένος πλασματικός χαρακτήρας δημιουργείται ΑΚΡΙΒΩΣ με τον ίδιο τρόπο. Και είναι κάτι που πολλοί νέοι συγγραφείς παραβλέπουν. Για να πετύχει πραγματικά ένας χαρακτήρας, πρέπει να τον ξέρετε απ έξω. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν του βάλετε θεμέλια - δηλαδή είναι σημαντικό να εφευρεθεί ο τρόπος ζωής του χαρακτήρα, η παιδική ηλικία, το υπόβαθρο και η βασική προσωπικότητα προτού να μπορέσει να γραφτεί οποιοδήποτε μέρος του σεναρίου σας. Ό,τι βλέπουμε στην οθόνη είναι 34

35 πραγματικά μόνο η κορυφή του παγόβουνου και είναι το αποτέλεσμα όλων αυτών που έχουν συμβεί στο παρελθόν σε εκείνο τον χαρακτήρα ". Matthew Carless, formerly of the BBC Comedy Development Unit (The BBC Writers Room) - Καταλάβατε, λοιπόν, ότι οι χαρακτήρες που θα δημιουργήσετε θα είναι για εσάς πολύ πιο οικείες «προσωπικότητες» από όλες όσες σας περιβάλλουν στην καθημερινότητά σας. Ακόμα και από τα πιο κοντινά σας πρόσωπα... Τον καλύτερο φίλο ή τη φίλη σας, τον αδελφό ή την αδελφή σας, τον πατέρα και τη μητέρα σας Υπάρχουν στιγμές ή κεφάλαια στη ζωή τους εντελώς άγνωστα σε εσάς, όσο δε για τις κρυφές σκέψεις, τους πόθους, τις επιθυμίες και τις ενοχές τους, αν ποτέ τις μαθαίνατε, πιθανότατα θα σας περίμεναν εκπλήξεις - αυτό δεν θα πρέπει να συμβαίνει με τους βασικούς χαρακτήρες του σεναρίου σας. Οι χαρακτήρες αυτοί θα είναι πραγματικά "ανοιχτό βιβλίο" για εσάς, μόνον έτσι θα μπορέσετε να τους δώσετε πνοή ώστε να αποκτήσουν ενδιαφέρον για τους τηλεθεατές σας. Οι καλοδουλεμένοι χαρακτήρες "μιλάνε καλύτερα" και δρουν πιο πειστικά. - Οι χαρακτήρες σας θα πρέπει να είναι ευδιάκριτοι. Να μη μοιάζει ο ένας με τον άλλο, να έχουν τις ιδιαιτερότητές τους όπως και οι άνθρωποι στην πραγματική ζωή. Η σκιαγράφηση και η διαφοροποίηση των ηρώων είναι απαραίτητη. Ακόμα και οι πιο μικρές πτυχές στις προσωπικότητές τους είναι χρήσιμες για να τους καταστήσουν -αθροιστικά- διαφορετικούς. Καμία «λεπτομέρεια» δεν μπορεί να θεωρηθεί άχρηστη ή περιττή, γιατί είναι αυτή που σμιλεύει τα όριά τους ώστε να αποκτήσουν βάθος και ένταση. Για τους σεναριογράφους δεν θα πρέπει να υπάρχουν αδιευκρίνιστα και σκοτεινά σημεία στους χαρακτήρες που δημιουργούν. - Πρέπει να ξεκαθαρίσετε μέσα σας τους στόχους των ηρώων σας. Οι στόχοι αυτοί, π.χ., μπορεί να είναι κοινωνικοί, συναισθηματικοί ή ακόμα και ψυχολογικοί, αλλά σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να είναι σαφέστατα προσδιορισμένοι. Οι ασαφείς στόχοι και οι αόριστα καθορισμένοι χαρακτήρες αποτελούν το πιο καταστρεπτικό μείγμα ακόμα και για την πιο καλή σεναριακά ιδέα. - Σημαντικότατη είναι και η δυναμική στις σχέσεις των ηρώων σας. Ποια είναι τα συναισθήματα τού ενός για τον άλλο, τι είναι αυτό που τους ενώνει και τους φέρνει κοντά, ποιες είναι οι αντιθέσεις τους και ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που μπορούν να τους φέρουν σε μια δραματική σύγκρουση. 35