ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ RESEARCH INSTITUTE FOR TOURISM ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Transcript

1 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ RESEARCH INSTITUTE FOR TOURISM ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΤΕΥΧΟΣ 23 ΜΑΪΟΣ 2007

2

3 ΙΟΙΚΟΥΣΑ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΤΕΠ ΠΡΟΕ ΡΟΣ: Α ΑΝΤΙΠΡΟΕ ΡΟΣ: Β ΑΝΤΙΠΡΟΕ ΡΟΣ: ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: ΤΑΜΙΑΣ: ΜΕΛΗ: ΜΑΡΙΑ ΑΣΚΑΛΑΝΤΩΝΑΚΗ ΣΠΥΡΟΣ ΙΒΑΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΗΝΑΪ ΗΣ ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΓΓΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΛΕΥΡΗΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΡΑΛΗΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ (ΙΤΕΠ) RESEARCH INSTITUTE FOR TOURISM (RIT) Σταδίου 24, Αθήνα. Τηλ.: , , Fax: , Stadiou Str., Athens. Tel.: , , Fax: , URL:

4 4

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Μεταξύ των καταστατικών σκοπών του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ) είναι και η παρακολούθηση της Οικονοµικής Συγκυρίας, διεθνούς και εγχωρίου και η κατάρτιση οικονοµικών προβλέψεων για την οικονοµία ως σύνολο, µε έµφαση στην Τουριστική Οικονοµία και τα προβλήµατά της. Πιστεύουµε ότι µε την υπεύθυνη και τεκµηριωµένη επιστηµονικά ανάλυση των οικονοµικών εξελίξεων και τάσεων της ελληνικής οικονοµίας, όπως αυτές προσδιορίζονται από την οικονοµική πολιτική, το εξωτερικό οικονοµικό περιβάλλον και άλλα αυτόνοµα στοιχεία, η περιοδική έκδοση της παρούσης θα συµβάλει ουσιαστικά στην συνειδητοποίηση των προβληµάτων της οικονοµίας από ένα ευρύτερο κύκλο παραγόντων της οικονοµικής ζωής του τόπου, και θα βοηθήσει µε τον τρόπο αυτό στην αποτελεσµατικότερη λειτουργία της οικονοµικής πολιτικής τόσο σε επίπεδο κυβερνητικό, όσο και σε άλλα, ιεραρχικώς κατώτερα, αλλά µεγάλης πρακτικής σπουδαιότητας επίπεδα. Η διάρθρωση της εκθέσεως έχει σχεδιασθεί να περιλαµβάνει τέσσερα χωριστά µέρη και δύο παραρτήµατα. Στο πρώτο µέρος θα παρουσιάζονται (α) οι διεθνείς οικονοµικές εξελίξεις, οι οποίες και θα οριοθετούν κατά κάποιο τρόπο τις δυνατότητες αναπτύξεως και σταθεροποιήσεως της ελληνικής οικονοµίας στα πλαίσια του παγκοσµίου οικονοµικού γίγνεσθαι και (β) οι τάσεις των βασικών µεγεθών της ελληνικής οικονοµίας και η διατύπωση προβλέψεων για την πιθανή εξέλιξη, µε σκοπό τη διατύπωση προτάσεων πολιτικής. Το δεύτερο µέρος θα είναι µια συνοπτική αναφορά στην συντελούµενη πρόοδο των χωρών-µελών της ΕΕ στην πορεία προς την ΟΝΕ. Το τρίτο θα αφιερώνεται σε ανάλυση και σχολιασµό σηµαντικών θεµάτων οικονοµικής πολιτικής.

6 Το τέταρτο µέρος, το οποίο µε την πρόοδο της ερευνητικής δραστηριότητος του ΙΤΕΠ θα εµπλουτίζεται και θα αυξάνει την συµµετοχή του στο πληροφοριακό περιεχόµενο της εκθέσεως, θα αναφέρεται στα τρέχοντα και µακροπρόθεσµα προβλήµατα του τουριστικού τοµέα και στις απόψεις πολιτικής που σχετίζονται µε αυτά. Το Παράρτηµα Ι συνίσταται σε τεχνική ανάλυση των στατιστικών σειρών στις οποίες αποτυπώνονται οι βραχυχρόνιες εξελίξεις και τάσεις της ελληνικής οικονοµίας µε σκοπό την πρόβλεψη, την πιθανότερη πορεία ενός δείκτη στο άµεσο µέλλον. Οι προβλέψεις γίνονται µε προηγµένες µεθόδους αναλύσεως χρονολογικών στατιστικών σειρών. Το Παράρτηµα ΙΙ είναι καθαρά στατιστικό. Σ αυτό περιλαµβάνονται χρονολογικές σειρές για τα σηµαντικότερα οικονοµικά µεγέθη, στα οποία αναφέρεται η ανάλυση της οικονοµικής συγκυρίας, καθώς και ειδικό τµήµα µε στατιστική απεικόνιση της τουριστικής δραστηριότητος. Εκφράζεται η ελπίδα ότι η παρούσα περιοδική έκθεση, µε την επιστηµονική και αντικειµενική θεώρηση των οικονοµικών πραγµάτων και τη συνεχή βελτίωσή της, θα εξελιχθεί σε χρήσιµη πηγή πληροφοριών για την οικονοµική κοινότητα και θα δικαιώσει πλήρως την πρωτοβουλία µας για την έκδοση της. 6

7 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Ι. Εξωτερικό Οικονοµικό Περιβάλλον Πρόσφατες Αναπτυξιακές Επιδόσεις Πρόβλεψη για τα Έτη 2007 και Πληθωριστικές Πιέσεις ηµοσιονοµικά Εξωτερικές Συναλλαγές Γενικό Συµπέρασµα Παγκόσµια Ζήτηση Πετρελαίου και Τιµές Αργού Πετρελαίου...31 ΙΙ. Ελληνική Οικονοµία: Τάσεις και Προοπτικές Σύνοψη Εξελίξεις κατά το Πρόβλεψη για το Νοµισµατικές Εξελίξεις Ισοζύγιο Εξωτερικών Συναλλαγών ηµοσιονοµικές Εξελίξεις Η Κερκόπορτα...55 III. Τουριστική Οικονοµία Σύνοψη Αλλοδαπός Τουρισµός Εσωτερικός Τουρισµός Πρόσφατες Τουριστικές Εξελίξεις Τρέχουσα Επίδοση - Επισηµάνσεις Περιφερειακές Επιδόσεις Εσωτερικός Τουρισµός Επίδοση των Αµεσότερα Ανταγωνιστριών Χωρών Πρόβλεψη για το Ενδείξεις για την Αποτελεσµατικότητα του Προγράµµατος Μένουµε Ελλάδα Εισαγωγή Μέγεθος και υναµική του Εσωτερικού Τουρισµού...81

8 Οι Πρώτες Ποσοτικές Ενδείξεις για την Αποτελεσµατικότητα του Προγράµµατος Μένουµε Ελλάδα Χαρακτηριστικά των Εσωτερικών Τουριστών Ο Ελληνικός Τουριστικός Προορισµός είναι πράγµατι Ακριβός; Η Ανταγωνιστικότητα του Ελληνικού Τουρισµού Εισαγωγή Η Θέση της Ελληνικής Βιοµηχανίας Ταξιδίων και Τουρισµού στη ιεθνή Σκηνή Το Ρυθµιστικό Πλαίσιο Κανονισµοί για την Προστασία του Περιβάλλοντος Ασφάλεια και Ασφάλιση Υγεία και Υγιεινή Προτεραιότητα του Τουριστικού Τοµέα Επιχειρηµατικό Περιβάλλον και Υποδοµές Συµπεράσµατα Αποτελέσµατα της Έρευνας στους Αλλοδαπούς Τουρίστες στην Κω IV. Παράρτηµα Στατιστικών Πινάκων

9 Ι. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 1. ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΕΠΙ ΟΣΕΙΣ 2. ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΓΙΑ ΤΑ ΕΤΗ 2007 ΚΑΙ ΠΛΗΘΩΡΙΣΤΙΚΕΣ ΠΙΕΣΕΙΣ 4. ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΑ 5. ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ 6. ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ 7 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΖΗΤΗΣΗ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΤΙΜΕΣ ΑΡΓΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ

10

11 Εξωτερικό Οικονοµικό Περιβάλλον Ι. Εξωτερικό Οικονοµικό Περιβάλλον 1.1. Πρόσφατες Αναπτυξιακές Επιδόσεις Η παγκόσµια ανάπτυξη φαίνεται να έχει συµβιβασθεί µε πρωτόγνωρο σε µέγεθος και διάρκεια αυξητικό ρυθµό. Από το 2004 και εντεύθεν η παγκόσµια ανάπτυξη εξελίχθηκε µε ρυθµό ελαφρώς υψηλότερο του 5%, ενώ για την περίοδο η εκτίµηση-πρόβλεψη αναφέρεται σε ρυθµό 4,4%, έναντι µέσου ρυθµού 3,2% κατά την δεκαετία Κατά το παρελθόν έτος η ανάπτυξη απεδείχθη ισχυρότερη από όσο προβλεπόταν (5,4% έναντι προβλέψεως 5,1%). Τούτο οφείλεται στην ισχυρή δυναµική που χαρακτηρίζει την διαστολή της οικονοµικής δραστηριότητας των αναπτυσσοµένων χωρών, ως σύνολο, µε ηγέτιδα την Ασία και ιδιαιτέρως τις µεγάλες πληθυσµιακά χώρες, Κίνα και Ινδία. Ρυθµός Αναπτύξεως κατά Περιοχή Κόσµος 4,9 5,4 Ανεπτυγµένες 2,5 3,1 Αναπτυσσόµενες 7,5 7,8 Χώρες σε Μετάβαση 6,1 6,8 Είναι, εντούτοις, αξιοσηµείωτη η συµβολή της Ευρωζώνης (2,6% έναντι 1,4%) στην επιτάχυνση του παγκόσµιου ρυθµού αναπτύξεως, ιδιαιτέρως της Γερµανίας, όπου ο ρυθµός αναπτύξεως από 0,9% το 2005 αυξήθηκε σε 2,7% το 2006, υπερκεράσας κατά πολύ την πρόβλεψη. Η ισχυρή βελτίωση του επιχειρηµατικού κλίµατος, όπως αποτυπώνεται στην επίδοση των επενδύσεων και των εξαγωγών, αλλά και η ανάνηψη της χειµαζόµενης ιδιωτικής καταναλώσεως, προσέδωσαν καταλυτικό ρόλο στην εγχώρια ζήτηση, ως παράγοντος επιταχύνσεως της αναπτυξιακής διαδικασίας. Πρέπει, ωστόσο, να γίνει αναφορά και στην ανάκαµψη αν και ήπια της Ιαπωνίας, αλλά και µεγάλων χωρών, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και το Ην. Βασίλειο. Η συµβολή των αναπτυσσόµενων χωρών στην επιτάχυνση της αναπτύξεως υπήρξε συγκριτικώς ασθενής, αφού ο ρυθµός οικονοµικής ανόδου είναι µόλις 4% ταχύτερος σε σύγκριση µε το 2005 έναντι 24% των ανεπτυγµένων χωρών. Άξια µνείας είναι η σηµειωθείσα ανάκαµψη στις χώρες της ΚΑΚ από 6,6% σε 7,7%, η 11

12 Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός οποία οφείλεται πρωτευόντως στο σύνολο των χωρών της Κοινοπολιτείας, µε εξαίρεση την Ρωσία (Βλ. Πίνακα Ι-1). Πίνακας Ι - 1 Πρόσφατες Οικονοµικές Επιδόσεις και Προβλέψεις Εξελίξεως της Παγκόσµιας Οικονοµίας (% µεταβολές) (1) 2008 (2) Ι. Παγκόσµιο Προϊόν 5,3 4,9 5,4 4,9 4,9 1. Ανεπτυγµένες Οικονοµίες 3,2 2,5 3,1 2,5 2,7 ΗΠΑ 3,9 3,2 3,3 2,2 2,8 Ευρωζώνη 2,1 1,4 2,6 2,3 2,3 Γερµανία 1,2 0,9 2,7 1,8 1,9 Γαλλία 2,0 1,2 2,0 2,0 2,4 Ιταλία 1,1 0,1 1,9 1,8 1,7 Ισπανία 3,1 3,5 3,9 3,6 3,4 Ε.Ε. 2,4 1,9 3,2 2,8 2,7 Ηνωµ. Βασίλειο 3,3 1,9 2,7 2,9 2,7 Καναδάς 3,3 2,9 2,7 2,4 2,9 Ιαπωνία 2,3 1,9 2,2 2,3 1,9 Νεο-βιοµηχ. Χώρες Ασίας 5,9 4,7 5,3 4,6 4,6 2. Αναπτυσσόµενες Οικονοµίες 7,7 7,5 7,8 7,5 7,1 Αναπτυσσόµενη Ασία 8,7 9,2 9,4 8,8 8,4 Κίνα 10,1 10,4 10,7 10,0 9,5 Ινδία 7,8 9,2 9,2 8,4 7,8 Λοιπές 6,4 6,2 5,9 6,0 6,0 Λατ. Αµερική 6,0 4,6 5,5 4,9 4,2 Αφρική 5,8 5,6 5,5 6,2 5,8 Μ. Ανατολή 5,6 5,4 5,7 5,5 5,5 3. Χώρες σε Μετάβαση 7,5 6,1 6,8 6,3 5,9 Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών 8,4 6,6 7,7 7,0 6,4 Ρωσία 7,2 6,4 6,7 6,4 5,9 Λοιπές 11,0 6,9 9,7 8,3 7,5 Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη 6,6 5,5 6,0 5,5 5,3 ΙΙ. Παγκόσµιο Εµπόριο 10,6 7,4 9,2 7,0 7,4 (1) Εκτίµηση. (2) Πρόβλεψη. Πηγή: IMF, World Economic Outlook, April Παρά το γεγονός ότι όλες οι περιοχές που εντάσσονται στην µεγάλη οµάδα χωρών που χαρακτηρίζονται ως αναδυόµενες-αναπτυσσόµενες πραγµατοποιούν διακριτή οικονοµική επίδοση σε σειρά ετών, η οποία ασφαλώς δεν µπορεί να θεωρηθεί ως συγκυριακή, µια σαφής διαχωριστική γραµµή καθιστά εµφανή την ύπαρξη δύο διακριτών οµάδων χωρών και δύο διακριτών περιοχών. Κριτήριο είναι η επί σειρά ετών σταθερή διακριτή ανάπτυξη. Καθ όσον αφορά στις χώρες διακρίνονται στο δίδυµο Κίνα-Ινδία και Λοιπές Χώρες της ΚΑΚ, µε ρυθµούς 12

13 Εξωτερικό Οικονοµικό Περιβάλλον αναπτύξεως κυµαινόµενους στο διάστηµα 8,5% - 10,0%. Καθ όσον δε αφορά τις περιοχές, διακρίνοµε την αναπτυσσόµενη Ασία µε µέσο ρυθµό εγγύς του 9% και τις Λοιπές Περιοχές µε ρυθµούς κυµαινόµενους στο διάστηµα 5,0% - 6,5%. Ο παράγων που καθιστά δυνατή αυτή την διάκριση είναι εµφανώς η Κίνα-Ινδία. Στο ιάγραµµα Ι-1 απεικονίζονται οι επιδόσεις των διαφόρων περιοχών σε όρους ρυθµών αναπτύξεως, όπου διακρίνονται µε ευκρίνεια δύο διαρθρωτικές συνιστώσες: (α) Το επίπεδο δυναµικής της παγκόσµιας οικονοµίας έχει κατά διακριτό τρόπο µετατεθεί προς τα άνω και µάλιστα σε υψηλό επίπεδο. (β) Η εξέλιξη αυτή οφείλεται αποκλειστικά, ίσως, στις επιδόσεις των αναδυοµένωναναπτυσσοµένων χωρών, όπως η Κίνα και Ινδία, αλλά και η ΚΑΚ, αν και σε χαµηλότερο ρυθµό. Γίνεται φανερό έχει δε τούτο επισηµανθεί από το ΙΤΕΠ σε ειδική ανάλυση (2002) ότι ο παγκόσµιος ρυθµός αναπτύξεως και, βεβαίως, ο ρυθµός αναπτύξεως των αναπτυσσοµένων χωρών έχει αυτονοµηθεί σε µεγάλο βαθµό και έχει, ως συρµός αναπτύξεως της παγκόσµιας οικονοµίας, υποκατασταθεί στο ρόλο που ανεγνωρίζετο γενικώς για την οικονοµία των ΗΠΑ. Σήµερα, είναι ασφαλές να λεχθεί, και επιβεβαιώνεται τούτο από τις προβλέψεις για το τρέχον έτος, ότι η ικανότητα της παγκόσµιας οικονοµίας να απορροφήσει υφεσιακές καταστάσεις που εκκινούν από µια µεγάλη οικονοµική οντότητα, όπως οι ΗΠΑ, είναι αναβαθµισµένη σε υψηλό βαθµό, παρά το γεγονός ότι η παγκοσµιοποίηση έχει αυξήσει δραµατικά την δυνατότητα διαχύσεως τυχουσών αναταράξεων στην παγκόσµια οικονοµία. 13

14 Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός ιάγραµµα Ι 1 Ρυθµός Αναπτύξεως Παγκόσµιας Παραγωγής 10,0 9,0 8,0 Αναπτυσσόµενη Ασία 7,0 Αναπτυσσόµενες Οικονοµίες Ρυθµός Αναπτύξεως (%) 6,0 5,0 4,0 ΚΟΣΜΟΣ 3,0 ΗΠΑ 2,0 Ανεπτυγµένες Οικονοµίες 1,0 0, ΚΟΣΜΟΣ Ανεπτυγµένες Οικονοµίες ΗΠΑ Αναπτυσσόµενες Οικονοµίες Αναπτυσσόµενη Ασία Έτη 14

15 Εξωτερικό Οικονοµικό Περιβάλλον Για τον παρόντα και µελλοντικό ρόλο του αναπτυσσόµενου κόσµου στο παγκόσµιο γίγνεσθαι πρέπει σαφώς να αναφερθεί, ότι η πραγµατική οικονοµική ισχύς και επιρροή του κόσµου αυτού αποτυπώνεται ασφαλέστερα στην κατανοµή του ΑΕΠ, µεταξύ περιοχών, όταν τούτο εκτιµάται µε βάση την ισοτιµία αγοραστικών δυνάµεων και όχι την αγοραία συναλλαγµατική τιµή των επιµέρους εθνικών ή υπερεθνικών νοµισµάτων. Βάσει σχετικώς συντηρητικών υπολογισµών, προκύπτει ότι, ενώ το παγκόσµιο ΑΕΠ υπολογισµένο βάσει της αγοραίας συναλλαγµατικής ισοτιµίας κατανέµεται µε αναλογία 52/48 µεταξύ ανεπτυγµένων/αναπτυσσόµενων οικονοµιών, η κατανοµή µε βάση συναλλαγµατικές τιµές υπολογισθείσες µε την µέθοδο της ισοτιµίας αγοραστικών δυνάµεων γίνεται 40/60 υπέρ των αναπτυσσόµενων. Κατανοµή Παγκόσµιου Εισοδήµατος µεταξύ Ανεπτυγµένων και Αναπτυσσόµενων Χωρών µε Κριτήρια Υπολογισµού την Αγοραία Συναλλαγµατική Ισοτιµία αφενός και την βάσει Αγοραστικών υνάµεων υπολογισθείσα Ισοτιµία Αγοραία Ισοτιµία Ισοτιµία Αγοραστικών υνάµεων Ανεπτυγµένες Οικονοµίες 52% 40% Αναπτυσσόµενες Οικονοµίες 48% 60% Σύνολο 100% 100% Αυτό που πρέπει να τονισθεί είναι ότι ο ιστορικώς πρωτοφανής σε όρους µεγέθους και διάρκειας ρυθµός αναπτύξεως της παγκόσµιας οικονοµίας συµπορεύθηκε µε νοµισµατική σταθερότητα, µε µείωση του κρατικού παρεµβατισµού, απελευθέρωση των αγορών εσωτερικώς για κάθε χώρα, αλλά και στις σχέσεις µεταξύ χωρών (παγκοσµιοποίηση). Χαρακτηριστικό των εξελίξεων αυτών, δηλ. των πολιτικών εξυγιάνσεως των οικονοµιών, από ελλείµµατα, αγκυλώσεις και δυσλειτουργίες των αγορών και, συνεπώς, συγκρατήσεως των εισοδηµατικών πολιτικών εντός των ορίων που διασφαλίζουν απουσία πληθωρικών πιέσεων είναι: (α) Η άσκηση αυστηρής δηµοσιονοµικής πειθαρχίας στον αναπτυσσόµενο κόσµο, που ως σύνολο έχει περιορίσει το έλλειµµα στα όρια του 1% για την περίοδο , έναντι 2-2,5% των ανεπτυγµένων. (β) Η ικανότητα των οικονοµιών, ανεπτυγµένων και µη, να απορροφούν τις συνέπειες ισχυρών αποσταθεροποιητικών δυνάµεων µε ακατανοήτως ήπιες επιπτώσεις στην ανάπτυξη και νοµισµατική σταθερότητα. 15

16 Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός (γ) (δ) (ε) Η επαγρύπνηση των νοµισµατικών αρχών, η οποία πολλάκις έχει τον χαρακτήρα συντηρητικής πολιτικής από άποψη αναπτύξεως. Οι διαρθρωτικές πολιτικές και η απελευθέρωση των δυνάµεων του ανταγωνισµού, και η συγκράτηση του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος, το οποίο για τις ανεπτυγµένες οικονοµίες κυµαίνεται εντός των ορίων -1% έως +2% κατά την περίοδο Κατά µέσο όρο, η µέση αύξηση για όλη την περίοδο εκτιµάται σε 0,1%, έναντι µέσου ρυθµού αυξήσεως της παραγωγικότητας 3,3%. Βεβαίως, υπάρχουν προβλήµατα, τα οποία δεν είναι άµοιρα δυσµενών επιπτώσεων, όπως π.χ. οι ανισορροπίες στα συναλλαγµατικά ισοζύγια, οι οποίες εντάθηκαν και από τις συµπαροµαρτούσες υψηλές τιµές του πετρελαίου, σε συνδυασµό µε την µονοπωλιακού τύπου κατάσταση της προσφοράς. Το θέµα αυτό είναι σηµαντικό και χρήζει διευθετήσεως µε συνεργασία και κατανόηση προς αποφυγή αναπτύξεως των τάσεων προστατευτισµού που θα ανέτρεπαν τα θεµέλια της καθόλα επαινετής σύγχρονης υψηλής και σταθερής αναπτύξεως. Η εξισορρόπηση των διεθνών συναλλαγών θα απαιτήσει όχι µόνο άσκηση πολιτικών επηρεασµού της ζητήσεως, αλλά και πολιτικών προσαρµογής των συναλλαγµατικών ισοτιµιών Πρόβλεψη για τα Έτη 2007 και 2008 Οι προοπτικές για την τρέχουσα διετία εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από διακριτή αισιοδοξία. Η αναπτυξιακή δυναµική προβλέπεται να συνεχισθεί µε µικρή ενδεχόµενη συγκράτηση, σε πείσµα της σχετικώς µεγάλης µειώσεως του ρυθµού αναπτύξεως της αµερικανικής οικονοµίας από 3,3% το 2006 σε 2,2% το Η κεκτηµένη ταχύτητα συνδέσεως της διακυµάνσεως της παγκόσµιας οικονοµίας µε τις διακυµάνσεις της αµερικανικής οικονοµίας έχει οδηγήσει σε πρόβλεψη για µείωση του µέσου ρυθµού της παγκόσµιας αναπτύξεως από 5,4% το 2006 σε 4,9% την διετία Οι ακόρεστες δυνατότητες εσωτερικής ζητήσεως στις αναπτυσσόµενες χώρες, η βελτίωση των καταναλωτικών προσδοκιών σε µεγάλες και διεθνώς ανταγωνιστικές χώρες, όπως είναι οι Γερµανία και Ιαπωνία, αλλά και η πιθανότητα εξόδου από την ύφεση της αµερικανικής οικονοµίας µε µεγαλύτερη ορµή παρ όσον υιοθετούν οι προβλέψεις των διεθνών οργανισµών, ενισχύουν την αισιόδοξη πρόβλεψη για ρυθµό αναπτύξεως υψηλότερο, του ούτως ή άλλως, υψηλού 16

17 Εξωτερικό Οικονοµικό Περιβάλλον 4,9%. Η αναπτυξιακή δυναµική Κίνας και Ινδίας έχει αποδειχθεί πολύ ισχυρότερη παρ όσον γενικώς εθεωρείτο, και εξακολουθεί να θεωρείται, τυχούσα δε ταχύτερη ανατίµηση του κινεζικού νοµίσµατος δεν φαίνεται ότι µπορεί να αποτελέσει ανασχετικό παράγοντα του ρυθµού αναπτύξεως, εξαιτίας δήθεν µειώσεως του βαθµού διεθνούς ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας. Υπάρχουν ευρέα περιθώρια αυξήσεως του κόστους εξαγώγιµων προϊόντων, χωρίς να γίνει τούτο αισθητό από την εξαγωγική επίδοση. Εξάλλου, η δυναµική αναπτύξεως αυτοτροφοδοτείται και διαχέεται µέσω των υψηλών τιµών των διεθνών εµπορευµάτων, η κύρια πηγή των οποίων είναι οι αναπτυσσόµενες οικονοµίες. Κατά τα λοιπά, οι ασκούµενες προσεκτικές πολιτικές ενθαρρύνσεως των επενδύσεων και της καταναλώσεως, χωρίς να διακυβεύεται η νοµισµατική σταθερότητα, αλλά και η µε την παγκοσµιοποίηση επιτυχώς συµπορευθείσα συνεργασία και αλληλοκατανόηση µεταξύ των χωρών, δεν είναι πιθανόν να αφήσουν να αναπτυχθούν δυνάµεις διαταραχής του πρωτοφανούς οικονοµικού περιβάλλοντος που έχει δηµιουργηθεί, παρά το γεγονός ότι τα προκύπτοντα οφέλη ενδέχεται να κατανέµονται περισσότερο άνισα παρ όσον θα δικαιολογούσε η ανάγκη συντηρήσεως ζωντανής της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Θα ήταν υπερβολικό να υποστηρίζοµε ότι δεν υπάρχουν κίνδυνοι µε πηγή τον χρηµατοπιστωτικό χώρο και τις επικρατούσες υψηλές τιµές των ακινήτων. Ωστόσο, οι πραγµατικές δυνάµεις της αναπτυξιακής διαδικασίας, ως σύνολο, αλλά ιδιαιτέρως του αναπτυσσόµενου κόσµου, είναι αρκετά στερεότερες για να απορροφήσουν τυχόντες κραδασµούς σε υψηλό βαθµό. Οι ανωτέρω προβλέψεις, είναι προβλέψεις υπό όρους. Τελούν υπό τον όρο ότι δεν θα παρέµβουν εξωγενείς και απροβλέπτου φύσεως παράγοντες, ικανοί να διαταράξουν τις τάσεις που δηµιουργούνται από την οµαλή λειτουργία του οικονοµικού συστήµατος. Ωστόσο, υπάρχουν εξελίξεις εντός του οικονοµικού συστήµατος, οι οποίες αφορούν σε σηµαντικούς προσδιοριστικούς παράγοντες της οικονοµικής µεγεθύνσεως µε ασαφή κατεύθυνση. Π.χ. οι καταναλωτικές προσδοκίες (ιδιωτική κατανάλωση) και οι επιχειρηµατικές προσδοκίες ανήκουν στην κατηγορία αυτή, είναι δε και οι δύο ευαίσθητες σε τυχούσες αλλαγές των δεδοµένων. Οι 17

18 Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός αβεβαιότητες που εκπορεύονται από τους ανωτέρω παράγοντες κινούνται προς διάφορες κατευθύνσεις. Ωστόσο, είναι εφικτό να γίνουν ορισµένες οριοθετήσεις. (α) Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις ανωτέρω προβλέψεις είναι µεγαλύτεροι για τις ανεπτυγµένες χώρες σε σύγκριση µε τις αναπτυσσόµενες. Μεταξύ άλλων, οι αναπτυσσόµενες έχουν διαµορφώσει αυτόνοµη, σε µεγάλο βαθµό, δυναµική αναπτύξεως. (α 1 ) Αποτελούν την κύρια πηγή πετρελαίου και βασικών πρώτων υλών, έχουν αυξανόµενη πρόσβαση σε υψηλή τεχνολογία, χαµηλή εισέτι παραγωγικότητα και µεγάλες σε σχετικούς όρους εσωτερικές αγορές. (α 2 ) Φιλοξενούν αυξανόµενες ποσότητες ξένου επιχειρηµατικού κεφαλαίου, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται σε όρους εκσυγχρονισµού και παραγωγικότητας. (α 3 ) Ως σύνολο, οι τιµές καυσίµων και λοιπών εµπορευµάτων επηρεάζουν δυσµενέστερα τις ανεπτυγµένες χώρες σε όρους αναπτύξεως, πληθωρισµού και ισοζυγίου πληρωµών. (α 4 ) Ορισµένα φαινόµενα στον ανεπτυγµένο κόσµο, όπως η πιθανή κατάρρευση των υπερβολικών τιµών των ακινήτων, είναι πιθανό να ανατρέψουν τις προβλέψεις για την αναπτυξιακή επίδοση των λοιπών ανεπτυγµένων χωρών. Οι τιµές των ακινήτων αναγνωρίζεται, γενικώς, είναι υπερβολικά υψηλές και διεθνώς συγχρονισµένες λόγω του χαµηλού κόστους του χρήµατος. Στους θετικούς, αλλά αβέβαιους, παράγοντες εντάσσονται οι ακόλουθοι: (β 1 ) Η συναλλαγµατική τιµή του κινεζικού νοµίσµατος αποτελεί µεταβλητή υψηλού ειδικού βάρους για τις διεθνείς οικονοµικές εξελίξεις. ραστική ανατίµηση αυτού θα θεραπεύσει σε αρκετά µεγάλο βαθµό ένα από τα βαρίδια της αµερικανικής οικονοµίας, µε συνέπεια να ανατραπεί προς το καλύτερο η διατυπωθείσα για την πορεία της πρόβλεψη. (β 2 ) Υπάρχουν ανασχετικές δυνάµεις, όπως η ανάκαµψη στην Ευρωζώνη, η έξοδος της Ιαπωνίας από την κατάσταση αποπληθωρισµού στην οποία ευρίσκετο επί 15ετία και, το κυριότερο, υπάρχει η µεγάλη δύναµη που εκφράζεται από τον συντονισµό των οικονοµικών πολιτικών, µε κατανόηση και αλληλεγγύη, η οποία υπόκειται στην µέχρι τώρα θαυµαστή και πρωτοφανή πορεία της παγκόσµιας οικονοµίας. 18

19 Εξωτερικό Οικονοµικό Περιβάλλον (β 3 ) Η τιµή του πετρελαίου, παράγων που ασκεί πληθωριστικές πιέσεις και αποδυναµωτικό της αναπτύξεως συντελεστή, φαίνεται να τείνει προς οµαλοποίηση, σε απόσταση από τα υψηλά του (β 4 ) Οι χρηµατοπιστωτικοί παράγοντες είναι γενικώς ισχυροί, χωρίς χαρακτηριστικά φούσκας του τύπου του Ωστόσο, τα περιθώρια περαιτέρω ακίνδυνης σηµαντικής ανόδου στενεύουν, οι πρόσφατες δε εµπειρίες αλλά και η εµφανής, τουλάχιστον, απουσία απροσδόκητων αρνητικών παραγόντων του τύπου και µεγέθους εκείνων που εξέθρεψαν το αρνητικό κλίµα των αρχών της τρέχουσας δεκαετίας, σε συνδυασµό µε την συνεχώς βελτιούµενη κατάσταση της παγκόσµιας οικονοµίας, επιτρέπουν συγκρατηµένη αισιοδοξία. (β 5 ) Η σχεδόν µηδενική αύξηση του εργασιακού κόστους ανά µονάδα προϊόντος και η συγκρατηµένη νοµισµατική πολιτική, αρκετά συντηρητική ενδεχοµένως, συντηρούν κλίµα νοµισµατικής σταθερότητας και βοηθούν στη διαµόρφωση αισιόδοξων προσδοκιών. (β 6 ) Στους σταθεροποιητικούς παράγοντες εντάσσονται και οι δηµοσιονοµικές πολιτικές µειώσεως των ελλειµµάτων, στις οποίες πρωτοστατούν κατά µέσο όρο οι αναπτυσσόµενες χώρες, στην προσπάθειά τους να διαµορφώσουν ένα γενικότερο πλαίσιο εµπιστοσύνης και αισιοδοξίας προαγωγικό επιχειρηµατικών πρωτοβουλιών Πληθωριστικές Πιέσεις Θεµελιώδες χαρακτηριστικό της ταχείας και ανθεκτικής αναπτυκτικής πορείας της παγκόσµιας οικονοµίας είναι ότι αυτή συντελείται χωρίς την εµφάνιση ενοχλητικών πληθωριστικών πιέσεων. Τούτο είναι τοσούτον µάλλον σηµαντικό αν αναλογισθούµε την ποικιλία των οικονοµικών και θεσµικών συνθηκών που επικρατούν στον κόσµο. Ο παγκόσµιος πληθωρισµός κατά την περίοδο σταθεροποιήθηκε στο 3,8%, µε πρόβλεψη µειώσεως στο 3,5% µέχρι το Ωστόσο, ο σχετικά χαµηλός παγκόσµιος πληθωρισµός που επικρατεί ενόψει της ταχείας αναπτύξεως και των διαρθρωτικών και θεσµικών εµποδίων που ενδηµούν σε πολλές χώρες, κατεξοχήν δε στις αναπτυσσόµενες, αποτελεί µέσο όρο σχετικώς υψηλών και σχετικώς χαµηλών ρυθµών αυξήσεως των τιµών. Υπάρχει δε µια διαρκούς χαρακτήρα ιεράρχηση εν προκειµένω. Όπως φαίνεται από τα στοιχεία του 19

20 Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός παρακείµενου πίνακα, οι τρεις οµάδες χωρών Ανεπτυγµένες, Αναπτυσσόµενες και σε Σε µετάβαση ιεραρχούνται κατά την σειρά αυτή, µε κατεύθυνση από τις χαµηλού πληθωρισµού στις υψηλότερου πληθωρισµού χώρες. Τα στοιχεία του παρακείµενου συνοπτικού πίνακα οδηγούν στις ακόλουθες διαπιστώσεις: Πίνακας Ι - 2 ιαχρονική Εξέλιξη του Πληθωρισµού κατά Οµάδα Χωρών µε Κριτήριο το Επίπεδο Αναπτύξεως (% Μεταβολή) (Μ.Ο.) Ανεπτυγµένες 3,5 1,4 2,2 1,8 2,3 2,1 Αναπτυσσόµενες 50,3 10,3 7,1 5,8 5,3 4,9 - Ανατ. Ασία 9,7 2,5 1,8 2,5 4,0 3,4 - Αφρική 28,2 11,8 13,5 10,6 9,5 10,4 - Λατ. Αµερική 134,2 8,3 7,6 10,6 5,4 5,7 - Μέση Ανατολή 11,4 6,6 4,0 6,2 7,9 8,7 Σε Μετάβαση - ΚΑΚ 69,8 24,7 12,0 9,5 8,3 - Κεντρ. και Ανατ. Ευρώπη 63,5 23,7 8,3 5,0 3,7 Πηγή: IMF, World Economic Outlook, April (α) Σε όλες ανεξαιρέτως τις περιοχές παρατηρείται οµόρροπη, αλλά διαφοροποιούµενη τάση προς αποκλιµάκωση του πληθωρισµού. (β) Στις αναπτυσσόµενες, ο πληθωρισµός από 50% κατά µέσο όρο ετησίως κατά την περίοδο µειώθηκε σε 5,3% το 2006 και προβλέπεται περαιτέρω µείωση το (γ) Εξίσου εντυπωσιακή είναι η πορεία προς οικονοµική σταθερότητα και στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. (δ) Η περιοχή της ΚΑΚ σηµείωσε µεν εντυπωσιακή πρόοδο, ωστόσο, οι πληθωριστικές πιέσεις εξακολουθούν να είναι ισχυρές (8-9%). (ε) Παρόµοια προς την ΚΑΚ πληθωριστική πορεία φαίνεται να διαγράφει η Αφρική, ως σύνολο, η πρόοδος της οποίας στο ζήτηµα αυτό είναι συγκριτικώς µικρή. (στ) Αξιόλογη, αλλά και σχετικά ασταθής, εµφανίζεται και στην Λατ. Αµερική η πορεία προς νοµισµατική σταθερότητα, όπου ο ρυθµός των τιµών καταναλωτή από, κατά µέσο όρο, ετήσια αύξηση 134,2% κατά την περίοδο έχει 20

21 Εξωτερικό Οικονοµικό Περιβάλλον (ζ) περιορισθεί σε επίπεδο ελαφρώς υψηλότερο του 5%, από το οποίο δεν φαίνεται να αποκολλάται. Είναι χαρακτηριστικό της συγκριτικής προόδου που έχει συντελεσθεί η, όντως, εντυπωσιακή αποκλιµάκωση των πληθωριστικών πιέσεων στην κινεζική οικονοµία, ως προς τις οποίες συγκρίνεται ευµενώς µε τις ανεπτυγµένες. Σηµειώνεται, σχετικώς, ότι από τις 26 χώρες της Αναπτυσσόµενης Ασίας µόνο µία πραγµατοποιεί διψήφιο ρυθµό πληθωρισµού, ενώ στην ΚΑΚ στην κατάσταση αυτή βρίσκονται 7 από τις 16 χώρες που την απαρτίζουν. Πίνακας Ι - 3 Πληθωριστικές Πιέσεις στην Παγκόσµια Οικονοµία (% µεταβολές) (1) 2008 (2) ΚΟΣΜΟΣ 3,8 3,8 3,9 3,6 3,5 1. Ανεπτυγµένες Οικονοµίες 2,0 2,3 2,3 1,8 2,1 ΗΠΑ 2,7 3,4 3,2 1,9 2,5 Ευρωζώνη 2,1 2,2 2,2 2,0 2,0 Γερµανία 1,8 1,9 1,8 2,0 1,6 Γαλλία 2,3 1,9 1,9 1,7 1,8 Ιταλία 2,3 2,2 2,2 2,1 2,0 Ισπανία 3,1 3,4 3,6 2,6 2,7 Ε.Ε. 2,3 2,3 2,3 2,2 2,2 Μεγ. Βρετανία 1,3 2,0 2,3 2,3 2,0 Καναδάς 1,8 2,2 2,0 1,7 2,0 Ιαπωνία - -0,6 0,2 0,3 0,8 Νεο-βιοµηχ. Χώρες Ασίας 2,4 2,3 1,6 2,1 2,1 2. Αναπτυσσόµενες Οικονοµίες 5,6 5,4 5,3 5,4 4,9 Αναπτυσσόµενη Ασία 4,1 3,6 4,0 3,9 3,4 Κίνα 3,9 1,8 1,5 2,2 2,3 Ινδία 3,8 4,2 6,1 6,2 4,3 Λοιπές 5,0 7,7 8,5 6,2 5,5 Λατ. Αµερική 6,5 6,3 5,4 5,2 5,7 Αφρική 7,9 8,4 9,5 10,7 10,4 Μ. Ανατολή 5,0 7,7 8,5 6,2 5,5 3. Χώρες σε Μετάβαση 8,4 8,8 7,4 7,0 6,2 Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών 10,3 12,4 9,5 9,0 8,3 Ρωσία 10,9 12,7 9,7 8,1 7,5 Λοιπές 9,1 11,7 9,2 10,9 10,1 Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη 6,1 4,8 5,0 4,8 3,7 (1) Εκτίµηση. (2) Πρόβλεψη. Πηγή: IMF, World Economic Outlook, April

22 Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός Εν συνόψει, ο παγκόσµιος πληθωρισµός, ως ρυθµός αυξήσεως, προσδιορίζεται σε υψηλό βαθµό από την ισχυρή νοµισµατική σταθερότητα που βιώνει ο οικονοµικά ανεπτυγµένος κόσµος, η Κίνα και οι Νεοβιοµηχανικές χώρες της Ασίας, που ως σύνολο αντιπροσωπεύουν το 57% του παγκόσµιου εισοδήµατος. Οι χώρες αυτές βιώνουν νοµισµατική σταθερότητα επί σειρά ετών, ώστε να θεωρηθεί ως µη συγκυριακή. Η κινεζική επίδοση, εν προκειµένω, τυγχάνει ιδιαιτέρας µνείας, διότι κινείται στα ίχνη των ώριµων οικονοµιών. Σχετικώς µείζον εµφανίζεται το πρόβληµα στην Αφρική και την ΚΑΚ, όπου εµφανίζονται δυσκολίες αποκολλήσεως του πληθωρισµού από την περιοχή του 10%. Εκτιµάται ότι η συγκράτηση των µισθών µια πραγµατική επίπτωση της παγκοσµιοποιήσεως διαδραµάτισε, σε συνεργασία µε την αύξηση της παραγωγικότητας, ουσιαστικά στην προϊούσα αποδυνάµωση των πληθωριστικών πιέσεων, πρωτίστως στον αναπτυσσόµενο κόσµο, εξέλιξη που επέτρεψε στις κεντρικές τράπεζες να πιστωθούν µε αξιοπιστία, χωρίς να χρειασθεί να ασκήσουν περιοριστική πολιτική σε πολιτικώς ανεπιθύµητα επίπεδα. Επισηµαίνεται, ωστόσο, ότι η µειούµενη αργούσα παραγωγική δυναµικότητα σε ανεπτυγµένες κυρίως χώρες, θα µειώσει τη δυνατότητα του ανταγωνισµού να επιτυγχάνει επαρκή συγκράτηση µισθών και τιµών και θα αυξάνει την ευθύνη των κεντρικών τραπεζών για έγκαιρη διάγνωση και λήψη των προσηκόντων µέτρων. Πρέπει να επισηµανθεί και πάλι, ότι η διατήρηση υπό έλεγχο των πληθωριστικών πιέσεων αποτελεί σηµαντικό επίτευγµα της παγκοσµιοποιηµένης οικονοµίας σε πείσµα του υψηλού ρυθµού αναπτύξεως, της προϊούσης εξαντλήσεως της παραγωγικής δυναµικότητος, της διαφαινόµενης επιβραδύνσεως του ρυθµού αυξήσεως της παραγωγικότητας και τελευταίο, αλλά όχι µικρότερης σηµασίας, των ιστορικώς υψηλών τιµών καυσίµων και βασικών πρώτων υλών ηµοσιονοµικά Η εικόνα που αναδύεται από τα στοιχεία δηµοσιονοµικής διαχειρίσεως αποτελεί έκπληξη. Οι αναπτυσσόµενες χώρες και ως σύνολο αλλά και κατά περιοχές εµφανίζονται να εφαρµόζουν αυστηρότερη δηµοσιονοµική διαχείριση σε σύγκριση µε τις ανεπτυγµένες. Όχι µόνο εµφανίζουν εντονότερη ελλειµµατικότητα οι ανεπτυγµένες, αλλά σε σύγκριση µε το 1999 παρουσιάζουν χειροτέρευση, εξέλιξη οφειλόµενη βασικώς στην αµερικανική οικονοµία, λόγω του µεγάλου µεριδίου που 22

23 Εξωτερικό Οικονοµικό Περιβάλλον αντιπροσωπεύει στο ΑΕΠ των ανεπτυγµένων. Η διατήρηση του ιαπωνικού ελλείµµατος στο υψηλό και σταθερό βασικώς επίπεδο που πραγµατοποιεί κατά τα πιο πρόσφατα 6-7 έτη, καθώς και του αµερικανικού δεν επιτρέπουν διακριτή µείωση του συνολικού ελλείµµατος των ανεπτυγµένων χωρών, παρά τη σηµαντική βελτίωση που επιτυγχάνεται στην περιοχή της Ευρωζώνης. Πίνακας Ι - 4 ηµοσιονοµική ιαχείριση Κεντρικής Κυβερνήσεως Έλλειµµα / Πλεόνασµα (% ΑΕΠ) (1) 2008 (2) Ι. Ανεπτυγµένες Οικονοµίες -1,0-2,8-2,4-1,8-1,7-1,7 ΗΠΑ 1,1-3,7-2,9-1,9-2,0-2,1 Ευρωζώνη -1,6-2,4-2,3-1,5-1,2-1,1 Ιαπωνία -8,2-5,6-5,8-5,9-5,8-5,8 Ην. Βασίλειο 1,3-3,2-2,9-2,7-2,5-2,1 ΙΙ. Αναπτυσσόµενες Οικονοµίες (3) -3,8-1,6-0,9-0,4-1,1-0,8 Αναπτυσσόµενη Ασία -4,2-2,3-2,1-1,6-1,9-1,7 Κίνα -3,7-1,5-1,3-0,7-1,0-0,9 Αφρική -3,5-0,2 1,2 3,1 0,4 0,9 Λατ. Αµερική -2,7-2,0-2,1-2,0-1,9-1,9 Μ. Ανατολή -1,8 2,2 5,0 6,1 3,5 5,1 ΙΙΙ. Χώρες σε Μετάβαση Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών -3,9 2,6 5,5 5,8 3,0 3,8 Ρωσία -4,1 4,3 7,5 7,5 4,0 4,2 Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη -5,5-5,2-3,6-2,7-3,1-2,2 (1) Εκτίµηση. (2) Πρόβλεψη. (3) Περιλαµβάνονται και οι χώρες σε φάση µεταβάσεως. Πηγή: IMF, World Economic Outlook, April Αποτελεί ευχάριστη έκπληξη η επίδοση στις αναπτυσσόµενες, δεδοµένου των υποκειµένων κοινωνικών αναγκών στις χώρες αυτές, ενόψει του χαµηλού κατά κεφαλήν εισοδήµατος, των µεγάλων οικονοµικών ανισοτήτων και της πενιχράς υποδοµής κοινωνικών υπηρεσιών. Εντύπωση, επίσης, προκαλεί η εµµονή των αναπτυσσόµενων χωρών σε συγκριτικά, αλλά και υπό απόλυτη έννοια, υψηλούς ρυθµούς πληθωρισµού, σε πείσµα της εµφανούς αυστηρής δηµοσιονοµικής πειθαρχίας και συγκρατήσεως των µισθών που µε συνέπεια εφαρµόζονται. Προφανώς, ατέλειες των αγορών και απουσία επαρκούς συστήµατος εποπτείας δεν επιτρέπουν µείωση των πληθωριστικών πιέσεων στο επίπεδο που θα αντιστοιχούσε στις αναφερθείσες πολιτικές. Το τελευταίο ενισχύεται και από το γεγονός ότι συγκριτικά εντονότερες πληθωριστικές πιέσεις 23

24 Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός συνυπάρχουν µε δηµοσιονοµικά πλεονάσµατα και µάλιστα µεγάλα, κυρίως στις χώρες παραγωγής-εξαγωγής πετρελαίου και βασικών πρώτων υλών. Χαρακτηριστικά παραδείγµατα αποτελούν η Μέση Ανατολή, η Ρωσία, αλλά και η υποσαχάρια περιοχή. Πίνακας Ι - 5 ηµοσιονοµική ιαχείριση Γενικής Κυβερνήσεως Ανεπτυγµένων Οικονοµιών (Έλλειµµα / Πλεόνασµα, % του ΑΕΠ) (1) 2008 (2) Ανεπτυγµένες Οικονοµίες -3,3-2,5-1,8-1,6-1,6 ΗΠΑ -4,6-3,7-2,6-2,5-2,5 Ευρωζώνη -2,8-2,4-1,6-1,2-1,1 Γερµανία -3,7-3,2-1,7-1,3-1,3 Γαλλία -3,7-2,9-2,6-2,6-2,4 Ιταλία -3,4-4,1-4,4-2,2-2,4 Ισπανία -0,2 1,1 1,8 1,3 1,1 Μεγ. Βρετανία -3,1-3,0-2,5-2,4-2,2 Καναδάς 0,5 1,4 0,9 0,6 0,7 Ιαπωνία -6,2-4,8-4,3-3,8-3,5 Αυστραλία 2,0 1,9 1,0 0,7 1,1 Ν. Κορέα 2,3 1,9 1,8 1,9 2,1 Νεοβιοµηχ. Χώρες Ασίας 0,8 1,4 1,7 1,2 1,5 Μείζονες Ανεπτυγµένες -4,2-3,5-2,7-2,4-2,4 (1) Εκτίµηση. (2) Πρόβλεψη. Πηγή: IMF, World Economic Outlook, April Πάντως, οι τάσεις γενικώς, καθώς και οι κατευθύνσεις πολιτικής που υπαγορεύονται από την ανάγκη βελτιώσεως της διεθνούς ανταγωνιστικότητας σε ένα κόσµο προϊούσης απελευθερώσεως των αγορών και των διεθνών συναλλαγών, τείνουν να οδηγούν σε µείωση των πληθωριστικών πιέσεων, παρά τις σοβαρές αντιστάσεις που ασκούνται από δοµές και θεσµούς σε διάφορες χώρες. Η άνευ προηγουµένου σε οµαλή κατάσταση αύξηση των τιµών πετρελαίου και βασικών πρώτων υλών πρέπει, ίσως, να χρεωθεί µε την βραδύτητα αποκλιµακώσεως των πληθωριστικών πιέσεων κατά τα πιο πρόσφατα έτη. Αντιστοίχως δε, να πιστωθεί η προϊούσα εξυγίανση των οικονοµιών, η οποία δεν επέτρεψε στις τιµές αυτές να επηρεάσουν ανοδικά τον πληθωρισµό. 24

25 Εξωτερικό Οικονοµικό Περιβάλλον 1.5. Εξωτερικές Συναλλαγές Το πρότυπο που αναδύεται από τις επιδόσεις των διαφόρων χωρών κα περιοχών είναι, σε γενικές γραµµές, παρόµοιο µε εκείνο των δηµοσιονοµικών, σε ορισµένες δε περιπτώσεις και για τους ίδιους λόγους. Ακραία παραδείγµατα αποτελούν η ΚΑΚ και η Μέση Ανατολή, λόγω πετρελαίου. Οι ανεπτυγµένες οικονοµίες, ως σύνολο, είναι ελλειµµατικές, µε ποσοστό ελαφρώς υψηλότερο του 1,5% επί του ΑΕΠ, παρά τα σηµαντικά πλεονάσµατα που πραγµατοποιούν οι νέο-βιοµηχανικές χώρες της Ασίας, η Ιαπωνία και η Γερµανία. Σε αντίθεση, οι αναπτυσσόµενες-αναδυόµενες οικονοµίες, ως σύνολο, είναι πλεονασµατικές. Πρέπει, ωστόσο, να παρατηρηθεί ότι το αθροιστικό έλλειµµα των µειζόνων ανεπτυγµένων οικονοµιών (ΗΠΑ, Ευρωζώνη, Ιαπωνία, Καναδάς, Ην. Βασίλειο, Αυστραλία) είναι 674,5 δις δολάρια. Αυτό σηµαίνει ότι χωρίς το τεράστιο, σε απόλυτο µέγεθος, έλλειµµα των ΗΠΑ (856,7 δις $), οι ανεπτυγµένες οικονοµίες πραγµατοποιούν πλεόνασµα. Αλλά και οι ανεπτυγµένες, ως σύνολο, χωρίς ΗΠΑ, έχουν αθροιστικά πλεόνασµα. Ο ανωτέρω διαχωρισµός γεωγραφικών-οικονοµικών συνόλων ως πλεονασµατικών ή ελλειµµατικών είναι σε σηµαντικό βαθµό πλασµατικός, διότι εντός κάθε οµάδος υπάρχει ευρύτατη διασπορά καταστάσεων, από άποψη βαθµού ελλειµµατικότητας/πλεονασµατικότητας. Η µόνη διαφορά είναι ότι ο αριθµός των χωρών του ανεπτυγµένου κόσµου που πραγµατοποιεί ελλείµµατα είναι αναλογικά µεγαλύτερος του αντίστοιχου των αναπτυσσόµενων. Η ουσία είναι, ότι υπάρχει εντόνως άνιση γεωγραφική κατανοµή των φυσικών πόρων, εν προκειµένω βασικών πρώτων υλών, ώστε ίσως θα ήταν ορθότερο το κριτήριο διαχωρισµού να είναι η κατοχή βασικών πρώτων υλών και όχι ο βαθµός αναπτύξεως. Βεβαίως, το γεγονός ότι οι πρώτες ύλες βρίσκονται καθ υπερβολήν στις αναπτυσσόµενες-αναδυόµενες χώρες καθιστά επιτρεπτόν τον διαχωρισµό µε κριτήριο το βαθµό αναπτύξεως. Η αύξηση των τιµών των πρώτων υλών σε πρωτοφανή επίπεδο, βασικώς λόγω της ταχείας αναπτύξεως των αναπτυσσοµένων και τούτο είναι το αξιοσηµείωτο είναι και ο λόγος της δηµιουργίας έντονης διαπεριφερειακής κατανοµής πλεονασµάτωνελλειµµάτων στις εξωτερικές συναλλαγές. Το µεγάλο και αυξανόµενο έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ (της τάξεως του 6%) προκαλεί ανησυχίες, διότι σωρεύει εξωτερικό χρέος, 25

26 Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός το οποίο µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο πρέπει να εξοφληθεί. Θεωρητικώς, για να συµβεί τούτο είναι απαραίτητη η αύξηση του ποσοστού αποταµιεύσεως, το οποίο προϋποθέτει λήψη µέτρων (αύξηση επιτοκίων, µείωση του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος) που οδηγούν σε µείωση του ρυθµού αναπτύξεως. Λόγω του σχετικού µεγέθους της αµερικανικής οικονοµίας (20% του παγκόσµιου ΑΕΠ) κάτι τέτοιο θα προκαλούσε διαταραχές στην παγκόσµια οικονοµία και τις κεφαλαιαγορές. Πίνακας Ι - 6 Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών ((-) Έλλειµµα, (+)Πλεόνασµα)) % του ΑΕΠ (1) 2008 (2) I. Ανεπτυγµένες Οικονοµίες -1,4-1,5-1,6-1,6 ΗΠΑ -6,4-6,5-6,1-6,0 Ευρωζώνη 0,1-0,3-0,3-0,4 - Γερµανία 4,6 5,1 5,3 5,2 - Γαλλία -1,6-2,1-2,2-2,3 - Ιταλία -1,6-2,2-2,2-2,2 - Ισπανία -7,4-8,8-9,4-9,8 - ΕΛΛΑΣ -6,4-9,6-9,3-8,7 Ηνωµ. Βασίλειο -2,4-2,9-3,1-3,1 Καναδάς 2,3 1,7 0,7 0,6 Ιαπωνία 3,6 3,9 3,9 3,6 Αυστραλία -5,8-5,4-5,6-5,5 Κορέα 1,9 0,7 0,3 - IΙ. Μείζονες Ανεπτυγµένες -2,2-2,4-2,3-2,4 ΙIΙ. Νέο-βιοµηχ. Χώρες Ασίας 5,6 5,6 5,3 5,1 IV. Αναπτυσσόµενες Οικονοµίες Αναπτυσσόµενη Ασία 4,5 5,4 5,7 5,0 - Κίνα 7,2 9,1 10,0 10,5 - Ινδία -0,9-2,2-2,4-2,3 Λατινική Αµερική 1,4 1,7 0,5-0,2 Αφρική 1,8 2,2 0,1 - Μέση Ανατολή 18,8 18,1 12,1 10,7 - Εξαγωγικές πετρελαίου 21,7 20,9 14,4 12,9 V. Χώρες σε Μετάβαση ΚΑΚ (5) 8,8 7,7 5,0 4,4 - Ρωσία 10,9 9,8 6,2 5,0 Χώρες ΚΑΚ Χαµηλού Εισοδήµατος (7) 2,7 7,4 11,6 17,0 Ν. & Ν.Α. Ευρώπη -8,7-10,7-10,8-10,6 Αναπτυσσόµενη Ευρώπη χωρίς Τουρκία -4,9-6,2-6,3-6,4 - Τουρκία -6,3-8,0-7,3-6,8 Βαλτικές Χώρες -9,6-15,3-15,7-14,8 (1) Εκτίµηση. (2) Πρόβλεψη. Πηγή: IMF, World Economic Outlook, April

27 Εξωτερικό Οικονοµικό Περιβάλλον Τονίζεται σχετικώς ότι αν οι τρέχουσες συναλλαγές οδηγηθούν βιαίως σε εξισορρόπηση και µάλιστα στο παρόν πλαίσιο µιας δύσκολης περιόδου για την παγκόσµια οικονοµία, όπως αυτή αντανακλάται στις γεωπολιτικές εντάσεις, στο υψηλό ενεργειακό κόστος, στο ταχέως ανερχόµενο κόστος κοινωνικής ασφαλίσεως λόγω γηράνσεως των πληθυσµών, αλλά και στην ασκούµενη ισχυρή διασταλτική µακροοικονοµική πολιτική, το αποτέλεσµα θα είναι άκρως οδυνηρό, διότι η µεγάλη υποχώρηση της παγκόσµιας αναπτύξεως θα συνδυασθεί µε χρηµατοοικονοµικές κρίσεις και υψηλότερα επιτόκια. Το έλλειµµα τρεχουσών συναλλαγών (6%) είναι καθεαυτό υψηλό και χρηµατοδοτεί κατά βάση το επίσης υψηλό δηµοσιονοµικό έλλειµµα (δανεισµό), γεγονός που καθιστά την κατάσταση ακόµη πιο επικίνδυνη. Όπως επισηµαίνει ο Raghuran Rajan του IMF «όσο ταχύτερα τα ελλείµµατα τεθούν υπό έλεγχο τόσο το καλύτερο για την παγκόσµια οικονοµία. Η ταχεία ανάπτυξη των ΗΠΑ έχει καταστήσει σαφή την θετική συνεισφορά των διασταλτικών πολιτικών, εντούτοις, είναι εµφανής πλέον η αυξανόµενη ανάγκη για συµµάζεµα». Υποστηρίζεται, ωστόσο, ότι το έλλειµµα τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ όχι µόνο είναι διατηρήσιµο, αλλά είναι και τελείως λογικό, δεδοµένης της παγκόσµιας τάσεως για δολαριακά αποθέµατα και υψηλές επενδυτικές αποδόσεις. Στις ΗΠΑ οι αποδόσεις του πραγµατικού κεφαλαίου είναι υψηλότερες σε σύγκριση µε την ΕΕ ή την Ιαπωνία και παρέχει περισσότερη αξιοπιστία και ασφάλεια στις εν λόγω αποδόσεις σε σύγκριση µε τις αναδυόµενες χώρες. Ερωτάται λοιπόν, υποστηρίζει η άποψη αυτή, είναι αδιανόητο στον σηµερινό αυξανόντως παγκοσµιοποιούµενο κόσµο οι αποταµιευτές να θέλουν να επενδύσουν 10-15% των αποταµιεύσεών τους στην αµερικανική οικονοµία; Οι επενδύσεις στην αµερικανική οικονοµία είναι εξόχως ελκυστικές για τις υψηλές και ταχέως αυξανόµενες αποταµιεύσεις σε χώρες, όπως είναι η Κίνα και η Ινδία. Οι εν λόγω δε επενδυόµενες ιδιωτικές αποταµιεύσεις υπερβαίνουν κατά πάσα πιθανότητα το έλλειµµα τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ. Σε περίπτωση δε ανεπάρκειάς τους, οι επίσηµες (δηµόσιες) επενδύσεις υπό µορφή σωρεύσεως αποθεµάτων θα κάλυπταν την διαφορά, όπως έχει συµβεί και στο πρόσφατο παρελθόν. Βεβαίως, προστίθεται ότι η επιθυµία αποφυγής ανατιµήσεως της συναλλαγµατικής ισοτιµίας των εθνικών νοµισµάτων έναντι του δολαρίου, αποτελεί παράγοντα ενισχυτικό της ροής κεφαλαίου προς την αµερικανική οικονοµία, πολιτική απόλυτα κατανοητή και λογική, αν δεν λάβει ακραία µορφή. 27

28 Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός Πίνακας Ι - 7 Ακαθάριστο και Καθαρό ηµόσιο Χρέος (Γενικής Κυβερνήσεως) των Μείζονων Ανεπτυγµένων Χωρών (% ΑΕΠ) (1) 2012 (2) 1. ΗΠΑ 65,4 53,7 56,1 59,3 60,1 60,3 59,6 60,3 59,1 49,4 35,5 38,3 41,1 42,8 43,6 43,4 44,2 43,7 2. Ευρωζώνη 69,2 68,3 68,2 69,3 69,7 70,5 69,3 67,9 61,7 56,0 57,3 57,3 58,8 60,0 60,9 59,8 58,6 53,3 - Γερµανία 52,4 57,9 59,6 62,8 64,8 66,4 66,8 66,5 64,9 43,6 52,1 54,3 57,8 60,1 62,4 62,4 62,1 61,0 - Γαλλία 51,2 56,3 58,2 62,3 64,5 66,7 64,7 63,9 59,2 42,0 48,2 48,5 52,6 54,8 57,0 55,0 54,2 49,5 - Ιταλία 113,4 108,7 105,6 104,3 103,8 106,2 106,8 106,0 103,1 107,7 107,0 103,9 103,3 102,6 105,1 105,2 104,5 101,6 3. Ιαπωνία 100,3 151,6 160,8 167,7 177,8 182,9 184,8 185,0 177,8 31,7 66,0 72,5 77,3 81,8 93,3 96,4 98,2 99,5 4. Ηνωµ. Βασίλειο 39,8 38,4 37,9 39,3 40,8 42,7 43,2 43,6 43,2 34,2 32,7 32,7 34,5 36,1 38,0 38,5 39,0 38,6 5. Καναδάς 105,2 91,5 89,4 85,2 80,2 78,6 74,1 70,7 51,9 61,0 43,7 42,6 38,5 34,4 30,2 27,9 26,3 17,1 (1) Εκτίµηση. (2) Πρόβλεψη. Πηγή: IMF, World Economic Outlook, April Όπως τονίσθηκε σε προηγούµενη έκθεση, το συνεχιζόµενο έλλειµµα τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ αντανακλά την ανεπάρκεια της εγχώριας αποταµιεύσεως να χρηµατοδοτήσει τις επενδύσεις. Αντανακλά, όµως, και την ανισορροπία που υπάρχει µεταξύ επενδύσεων και αποταµιεύσεως στον Λοιπό Κόσµο, όπου παρατηρείται υπερβάλλουσα αποταµίευση (S>I). Στις συνθήκες αυτές, µια απότοµη µείωση του αµερικανικού ελλείµµατος πιθανότατα θα οδηγήσει σε ύφεση την παγκόσµια οικονοµία, όπως προκύπτει από τις πιθανές συνέπειες των µέτρων που αποσκοπούν στην µείωση του ελλείµµατος. Οι φόβοι που εκφράζονται για τη δυνατότητα συνεχίσεως της χρηµατοδοτήσεως του ελλείµµατος από εισροή ξένου κεφαλαίου (περίπου 60 δις µηνιαίως) και η ανάγκη περαιτέρω υποτιµήσεως του αµερικανικού δολαρίου κατά 50% για να επιτευχθεί σηµαντική µείωση του ελλείµµατος έχει αντίλογο. Υποστηρίζεται σχετικώς ότι η απαισιόδοξη αυτή άποψη αδυνατεί να συνειδητοποιήσει ότι «συνεχώς υπεκτιµούν την ικανότητα της αµερικανικής οικονοµίας να εισάγει κεφάλαιο». ιατυπώνεται δε σχετικώς η εναλλακτική, πολύ πιο αισιόδοξη, άποψη, η οποία επικεντρώνεται στην επίδοση της αγοράς περιουσιακών 28

29 Εξωτερικό Οικονοµικό Περιβάλλον στοιχείων µάλλον παρά στο µέγεθος του ελλείµµατος τρεχουσών συναλλαγών. Σύµφωνα µε την άποψη αυτή, οι ΗΠΑ διαθέτουν πολύ µεγάλη ικανότητα προσελκύσεως ξένου κεφαλαίου. Απορρίπτουν ως σηµείο αναφοράς το έλλειµµα, ως ποσοστό του ΑΕΠ, και επικεντρώνουν την προσοχή τους στον λόγο (έλλειµµα : αµερικανική αγορά περιουσιακών στοιχείων). Εκτιµά η ανωτέρω άποψη ότι η καθαρή αξία των ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων ανέρχεται σε 70 τρις $. Συνάγεται, ότι το έλλειµµα του ισοζυγίου ως ποσοστό της καθαρής αξίας των ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων είναι µόλις 1% και, εποµένως, οι ΗΠΑ δεν αντιµετωπίζουν σηµαντικό εµπόδιο στην εξασφάλιση χρηµατοδοτήσεως του ελλείµµατος. Εκτιµούν δε, ότι µετ αφαίρεση των περιουσιακών στοιχείων που διακρατούν οι ξένοι επενδυτές αποµένει ποσό 30 τρις $, ευχερώς ρευστοποιήσιµων περιουσιακών στοιχείων διαθέσιµο να αγορασθεί από τους ξένους επενδυτές! Σηµειώνεται, ότι η ανωτέρω σχέση ελλείµµατος/περιουσιακών στοιχείων είναι αρκετά µικρότερη από εκείνη των άλλων ανεπτυγµένων οικονοµιών. Συµπεραίνει η άποψη αυτή, ότι το δολάριο θα συνεχίσει να χαρακτηρίζεται από διακυµάνσεις, εξαιτίας φόβων για την πορεία της οικονοµίας ή διολισθήσεως σε προστατευτικές πολιτικές. Εντούτοις, το µέγεθος των αγορών περιουσιακών στοιχείων είναι αρκετά µεγάλο και εύκαµπτο, ώστε να µην επιτρέπει διατηρήσιµες διαταραχές στην εισροή ξένου κεφαλαίου και αντιστοίχως συνέχιση της υποτιµήσεως του δολαρίου. Κάπως συγκρατηµένα θα έτεινε κανείς να δεχθεί ως υπερβολικούς τους φόβους που συνδέονται µε τις πιθανές συνέπειες των ανισορροπιών που χαρακτηρίζουν τα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών στον κόσµο, βίαιη διόρθωση των οποίων είναι πολύ πιθανό ότι θα έβλαπτε την ρωµαλέα αναπτυξιακή πορεία της παγκόσµιας οικονοµίας Γενικό Συµπέρασµα Η παγκόσµια οικονοµία βρίσκεται σε φάση ισχυρής αναπτυξιακής δυναµικής, µε πρωτοστατούσα την αναπτυσσόµενη Ασία και γενικότερα τον αναπτυσσόµενο κόσµο, όπου οι ρυθµοί αναπτύξεως είναι υπερδιπλάσιοι των ρυθµών των ανεπτυγµένων οικονοµιών, µε την πολυάνθρωπη Κίνα να πραγµατοποιεί τριπλάσιο ρυθµό. Η προβλεπόµενη από τους διεθνείς οργανισµούς ελαφρά υποχώρηση του παγκόσµιου ρυθµού αναπτύξεως, είναι πολύ πιθανό να αποδειχθεί υπερβολική. 29

30 Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός Κυρίως, λόγω υπεκτιµήσεως της αναπτυσσόµενης δυναµικής µεγάλων χωρών, όπως είναι η Γερµανία και η Ιαπωνία, ακόµη και οι ΗΠΑ, αλλά και η Ευρωζώνη, ως σύνολο. Η καθολική αναπτυξιακή δυναµική δεν είναι, βέβαια, τυχαία, και ασφαλώς δεν είναι ανεξάρτητη της παγκοσµιοποιήσεως και της µε αυτή συνυφασµένης στενότερης συνεννοήσεως µεταξύ κρατών και συντονισµού πολιτικών ευνοουσών την ανάπτυξη και τη νοµισµατική σταθερότητα. Είναι εντυπωσιακή η ανθεκτικότητα του παγκόσµιου οικονοµικού συστήµατος απέναντι σε παράγοντες, η ύπαρξη των οποίων σε άλλες εποχές θα προκαλούσε σοβαρές αναταράξεις µε έντονες αρνητικές επιπτώσεις στη νοµισµατική σταθερότητα. Η δηµοσιονοµική πειθαρχία και η συγκράτηση του µισθολογικού κόστους σε γενικούς όρους αποτελεί οµοίως χαρακτηριστικό της σύγχρονης λειτουργίας του οικονοµικού συστήµατος και συνδέεται, βεβαίως, µε την ανάγκη δηµιουργίας διεθνώς ανταγωνιστικής παραγωγής, ενόψει της σε µεγάλο βαθµό απελευθερώσεως του διεθνούς εµπορίου. Είναι εντυπωσιακές οι επιδόσεις του αναπτυσσόµενου κόσµου, ως συνόλου, όχι µόνο στην ανάπτυξη, αλλά και σε εφαρµογή πολιτικών εξυγιάνσεως των οικονοµιών τους (δηµοσιονοµικών κ.ά.). Ωστόσο, υπάρχουν κίνδυνοι και αβεβαιότητες, οι οποίες είναι πιθανόν να εξελιχθούν κατά τρόπο βλαπτικό για την ανάπτυξη. Τιµές καυσίµων, αύξηση επιτοκίων, φούσκα ακινήτων και έντονες συναλλαγµατικές ανισορροπίες είναι παράγοντες που ενδέχεται να απειλήσουν επαλήθευση των αισιόδοξων προβλέψεων. Υπάρχουν, όµως, και ανασχετικές-εξισορροπητικές δυνάµεις µε επίκεντρο τις µεγάλες και ανταγωνιστικές διεθνώς οικονοµίες της Ιαπωνίας και Γερµανίας, όπου η ανάκαµψη της εσωτερικής καταναλωτικής ζητήσεως είναι ικανή να αντισταθµίσει σε υψηλό βαθµό τους αναφερθέντες κινδύνους. Μεγαλύτερη, όµως, εξισορροπητική δύναµη εξακολουθεί να είναι ο συντονισµός των οικονοµικών πολιτικών µε κατανόηση και αλληλεγγύη, ώστε να ανακοπεί η υφέρπουσα νέο-προστατευτική τάση, η οποία είναι περισσότερο ευκρινής στην περίπτωση των ΗΠΑ. Στους σταθεροποιητικούς παράγοντες πρέπει να ενταχθεί και η αναπτυξιακή δυναµική του αναπτυσσόµενου κόσµου, η οποία έχει εξελιχθεί σε αυτόνοµη δύναµη επηρεασµού των παγκόσµιων οικονοµικών εξελίξεων. Είναι χαρακτηριστικό, εν προκειµένω, ότι µεταξύ 1996 και 2006 το µερίδιο των αναπτυσσοµένων χωρών στο 30

31 Εξωτερικό Οικονοµικό Περιβάλλον παγκόσµιο προϊόν αυξήθηκε µε βάση τις συναλλαγµατικές ισοτιµίες από 43,4% σε 48% του παγκόσµιου ΑΕΠ. Σε όρους, όµως, αγοραστικών δυνάµεων, η σχέση έχει πλήρως αναστραφεί, µε πλήρως διακριτή την ποσοτική, σε απόλυτους όρους, υπεροχή αναπτυσσόµενων και σε µετάβαση χωρών. Συγκεκριµένως, εκτιµάται, ότι µε συναλλαγµατικές ισοτιµίες σε όρους αγοραστικής δυνάµεως, οι αναπτυσσόµενεςαναδυόµενες οικονοµίες αντιπροσωπεύουν το 60% του παγκόσµιου προϊόντος Παγκόσµια Ζήτηση Πετρελαίου και Τιµές Αργού Πετρελαίου Ο βαθµός, στον οποίο το ύψος της τιµής του αργού πετρελαίου, καθώς και το εύρος των διακυµάνσεων αυτού, αντανακλούν σχέση προσφοράς και ζητήσεως του προϊόντος, έχει ευλόγως εγείρει ερωτηµατικά για το ρόλο της κερδοσκοπίας, εν προκειµένω. Η από των µέσων του παρελθόντος έτους αρξαµένη µείωση των τιµών του αργού, χωρίς τούτο να οφείλεται σε επιβράδυνση του ρυθµού αναπτύξεως το αντίθετο µάλιστα συνέβη υποδεικνύει ύπαρξη δυσλειτουργιών, που προέρχονται από τα καλούµενα νέα χρηµατιστηριακά προϊόντα, η εκ των οποίων εµπειρία είναι ότι αυτά κινούνται σε κάποιο βαθµό αυτονόµως, αποκοµµένα από την πραγµατική οικονοµία. Πίνακας I - 8 Ζήτηση Πετρελαίου κατά Περιοχή σε εκατ. βαρέλια ηµερησίως % Μεταβολές Περιοχές / /05 Ι. Χώρες ΟΟΣΑ 49,63 49,16 0,6-0,9 ΗΠΑ 21,15 21,03 0,4-0,6 Ευρώπη 15,52 15,45 0,3-0,5 ΙΙ. Λοιπές Χώρες/Περιοχές 34,06 35,32 3,1 3,7 Ασία 15,45 16,02 2,7 3,7 Λατινική Αµερική 5,09 5,20 2,6 2,2 Αφρική 2,88 2,94 3,2 2,1 Μέση Ανατολή 6,12 6,45 5,5 5,4 Πρώην ΕΣΣ 3,80 3,98 1,1 4,7 ΙΙΙ. ΚΟΣΜΟΣ 83,69 84,48 1,6 1,0 Πηγή: IMF, World Economic Outlook, April Η κερδοσκοπία αξιοποιεί ειδήσεις, αµφιβόλου αξιοπιστίας, ειδήσεις που αφορούν στην προσφορά, ώστε να προκαλεί τεχνητή αύξηση των τιµών, γεγονός που χρήζει συλλογικής αντιµετωπίσεως, αφού το πετρέλαιο αποτελεί την κορυφαία πρώτη 31

32 Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός ύλη για την διεξαγωγή της παραγωγής και την ικανοποίηση της καταναλωτικής ζητήσεως. Ως εκ τούτου, έχει την ικανότητα να επηρεάζει δυσµενώς τόσο την εξέλιξη των τιµών καταναλωτή όσο και την αναπτυξιακή επίδοση της παγκόσµιας οικονοµίας, ενώ επιτείνει και εξ άλλων λόγων τις ανισορροπίες στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών, αυξάνοντας τα πλεονάσµατα των παραγωγών-εξαγωγών χωρών και µειώνοντας τα τυχόντα πλεονάσµατα ή αυξάνοντας τα ελλείµµατα των εξαρτηµένων από εισαγωγές πετρελαίου χωρών. Συνοπτική εικόνα της πετρελαιακής αγοράς από άποψη ζητήσεως δίνει ο παρακείµενος Πίνακας Ι-8. Οι ακόλουθες συναγόµενες εµφανείς διαπιστώσεις είναι: (α) Η παγκόσµια ζήτηση πετρελαίου υστερεί δραµατικά έναντι του ρυθµού αυξήσεως της παγκόσµιας οικονοµίας (της τάξεως του 5%). (β) Η αύξηση της ζητήσεως προέρχεται εξ ολοκλήρου από τον αναπτυσσόµενο κόσµο, εξέλιξη απολύτως συνεπής µε την αναπτυξιακή δυναµική του εν λόγω κόσµου. (γ) Η πολύ µικρή αύξηση της ζητήσεως στις ανεπτυγµένες οικονοµίες (+0,6%) το 2005 και µείωση (!) το 2006 οφείλεται πιθανώς στην προϊούσα ανάπτυξη εναλλακτικών µορφών ενέργειας, αλλά και σε κάποιας µορφής τάση εξοικονοµήσεως εκ µέρους της καταναλώσεως. Είναι χαρακτηριστικό, εν προκειµένω, ότι στις κυρίως πετρελαιοπαραγωγές χώρες ο ρυθµός καταναλώσεως είναι κατά µέσο όρο διπλάσιος εκείνου της ταχύτερα αναπτυσσόµενης περιοχής στον κόσµο (Ασία). 32

33 ΙΙ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1. ΣΥΝΟΨΗ 2. ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 3. ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ 4. ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

34 Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός 34

35 Ελληνική Οικονοµία: Τάσεις και Προοπτικές ΙΙ. Ελληνική Οικονοµία: Τάσεις και Προοπτικές 2.1. Σύνοψη Η αναπτυξιακή επίδοση της ελληνικής οικονοµίας είναι αρκετά ισχυρή και συµπορεύεται µε διαρθρωτικές και θεσµικές αλλαγές που προοιωνίζονται συνέχιση αυτής και κατά την ακολουθούσα µεσοπρόθεσµη περίοδο. Με ρυθµό αναπτύξεως 65% υψηλότερο του ρυθµού αναπτύξεως της Ευρωζώνης επιταχύνεται η πραγµατική σύγκλιση της πραγµατικής οικονοµίας, που συνιστά θεµελιώδη επιδίωξη της οικονοµικής πολιτικής. Χωρίς ταχεία ανάπτυξη, όπως γενικώς αναγνωρίζεται, είναι αδύνατη οποιαδήποτε ουσιαστική βελτίωση, σε ποσότητα και διάρκεια, της συµβολής του κράτους στην άρση των έντονων εισοδηµατικών ανισοτήτων πληθυσµιακών οµάδων και περιφερειών, αλλά και αναβαθµίσεως των κοινωνικών υπηρεσιών. Στην διατήρηση ικανοποιητικού ρυθµού αναπτύξεως είναι σηµαντική η συµβολή της εξαγωγής αγαθών, που προκαλούν πραγµατικά αισθητή ανάκαµψη, παραγκωνίζοντας βαθµιαίως και κατά ορατό τρόπο των ρόλο των εξαγοµένων υπηρεσιών. Η σηµαντική ανάκαµψη του τουρισµού δεν επαρκεί, ώστε να εξουδετερωθεί η αποδυνάµωση των λοιπών εξαγόµενων υπηρεσιών. Ωστόσο, η αρκετά ταχύτερη αύξηση των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών µειώνει την δυναµική της τελικής ζητήσεως και, αντιστοίχως, τον ρυθµό αναπτύξεως σε επίπεδο κατώτερο του ρυθµού αυξήσεως της τελικής ζητήσεως. Είναι σηµαντικό να τονισθεί, ότι η δυναµική που βαθµιαίως σωρεύει η ελληνική οικονοµία της επιτρέπει να απορροφά ισχυρούς κραδασµούς, όπως είναι οι ασυνήθεις αυξήσεις των τιµών των καυσίµων και των βασικών πρώτων υλών. Παραλλήλως, η ασκούµενη πολιτική συγκυρίας και αναπτύξεως και τον πληθωρισµό αποδυναµώνει και τα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα περιορίζει, µε τάση µηδενισµού σε σχετικώς βραχύ χρονικό ορίζοντα. Ωστόσο, η πολύ βραδεία αύξηση του µεριδίου των εξαγωγών στην συνολική τελική ζήτηση, καθιστά την ενίσχυση αυτών παράγοντα εκ των ων ουκ άνευ, ενόψει της ταχείας αυξήσεως των εισαγωγών, προκειµένου να περιορισθεί η ανεξέλεγκτη αύξηση του ελλείµµατος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Η συνέχιση αυξήσεως ή και απλώς διατηρήσεως του παρόντος επιπέδου του ελλείµµατος, ως ποσοστού του ΑΕΠ, είναι ενδεχόµενο να οδηγήσει σε µείωση της πιστοληπτικής 35

36 Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός αξιοπιστίας και ικανότητας της χώρας, µε συνέπειες για την ανάπτυξη, απασχόληση και οικονοµική ευηµερία Εξελίξεις κατά το 2006 Όπως προκύπτει από τα επίσηµα αναθεωρηµένα στοιχεία κατά την περίοδο , η ελληνική οικονοµία πραγµατοποίησε σχετικώς υψηλό και σταθερό ρυθµό αναπτύξεως, της τάξεως του 3,8%. Η αύξηση αυτή, πέραν του γεγονότος ότι είναι περίπου διπλάσια του αντιστοίχου ρυθµού αναπτύξεως του µέσου όρου των χωρών της ευρωζώνης, είναι σηµαντική διότι επιταχύνει την πραγµατική σύγκλιση της ελληνικής οικονοµίας προς εκείνη της ευρωζώνης. Γεννά δε αισιοδοξία η ευµενής αυτή εξέλιξη, διότι δεν φαίνεται να είναι συγκυριακή, αλλ αντιθέτως, πραγµατοποιήθηκε κάτω από δυσµενείς συνθήκες, όπως ήσαν οι επιπτώσεις από την µείωση της καθαρής εισροής ναυτιλιακού συναλλάγµατος και την µικρότερη του αναµενόµενου αύξηση του τουριστικού συναλλάγµατος. Η εξέλιξη αυτή των αδήλων πόρων εξουδετέρωσε σε κάποιο βαθµό την ευµενή επίπτωση από αυξηµένη εισροή κοινοτικών πόρων. Καθοριστικός παράγων για την διατήρηση υψηλού ρυθµού αναπτύξεως υπήρξε η αύξηση των επενδύσεων και των εξαγωγών, οι ρυθµοί αυξήσεως των οποίων ήσαν 9,4% και 5,6%, αντιστοίχως. Ιδιαιτέρως, σηµειώνεται η αυξηµένη συµβολή των επενδύσεων σε κατασκευές (αύξηση 12,5%) και των εξαγωγών αγαθών (11,2%). Ωστόσο, η τάση για πολύ ταχύτερη ανάπτυξη εξουδετερώθηκε από την ταχεία αύξηση των εισαγωγών. Υπενθυµίζεται, ότι το µέγεθος των εισαγωγών είναι κατά 50% µεγαλύτερο του µεγέθους των εξαγωγών, ο ταχύτερος δε ρυθµός αυξήσεως αυτών, εξουδετέρωσε µέρος του ρυθµού αυξήσεως της εγχώριας τελικής ζητήσεως, αλλά και των εξαγωγών. Με την διατήρηση του ρυθµού αναπτύξεως στο 3,8% επί τρία συναπτά έτη συµπορεύθηκε και οριακή βελτίωση της διαρθρώσεως της δαπάνης από άποψη αναπτυξιακού προσανατολισµού. Πρόβληµα παραµένει ο συγκριτικά υψηλός ρυθµός αυξήσεως της καταναλώσεως, ιδιωτικής και δηµόσιας, για διαφορετικούς λόγους. Η ιδιωτική κατανάλωση, διότι συνετηρήθη µε την επικουρία υπερβολικού δανεισµού από τις τράπεζες µε δυσµενείς επιπτώσεις στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών, αλλά και της µελλοντικής καταναλωτικής δυνατότητας των ιδιωτών (βάρη 36