STEPHAN MICUS. «Ç ìïõóéêþ åßíáé Ýíáò ôñüðïò íá ôáîéäýøåéò ðýñá áðü ôç óêýøç, óå Ýíá âáèýôåñï ìýñïò ôçò ýðáñîþò óïõ» Ð ñüóù ð á

Transcript

1 Ð ñüóù ð á STEPHAN MICUS «Ç ìïõóéêþ åßíáé Ýíáò ôñüðïò íá ôáîéäýøåéò ðýñá áðü ôç óêýøç, óå Ýíá âáèýôåñï ìýñïò ôçò ýðáñîþò óïõ» Το τελευταίο βράδυ του Μαρτίου, βρέθηκα, μαζί με πολλούς άλλους ανθρώπους, στο Μέγαρο Μουσικής στη Θεσσαλονίκη για να ακούσω τον Stephan Micus. Τον άνθρωπο που μέσα από το μουσικό του έργο έχει καταφέρει κάτι μοναδικό: να ενώσει τις μουσικές όλου του κόσμου. Κάθισα απέναντι από την άδεια, μισοφωτισμένη σκηνή, με το μυαλό μου ακόμα στις έγνοιες, τις υποχρεώσεις και τις σκέψεις της μέρας. Όταν όμως τα φώτα έσβησαν και ο λευκοντυμένος άντρας προχώρησε ξυπόλυτος στο κέντρο της σκηνής για να καθίσει στη μικρή, αυτοσχέδια πλατφόρμα, περιστοιχισμένος από μουσικά όργανα που κανείς δεν είχε ξαναδεί, κράτησα ασυναίσθητα την ανάσα μου. Ήταν λες και οι αισθήσεις μου είχαν αντιληφθεί πριν από μένα πως κάτι ξεχωριστό επρόκειτο να συμβεί. Και όντως, λίγες στιγμές μετά, οι πρώτες νότες που βγήκαν από το γιαπωνέζικο πνευστό Sho, ξετύλιξαν μεμιάς μέσα μου έναν ολόκληρο κόσμο. Πώς μπορεί ένας μουσικός με τόσο λιτά μέσα στη διάθεσή του να παρασύρει ολότελα το ακροατήριο στο δικό του εσωτερικό ταξίδι; Ο Stephan Micus εδώ και σαράντα χρόνια το καταφέρνει, αποστάζοντας στη μουσική του όχι μόνο τις δικές του εμπειρίες αλλά και τη φωνή ολόκληρων πολιτισμών και παραδόσεων. Ελάχιστοι άνθρωποι έχουν ταξιδέψει στα μέρη που ταξίδεψε ο Micus σε όλο τον πλανήτη. Έκανε το πρώτο του ταξίδι στην ηλικία των δεκαέξι ετών και έκτοτε γυρίζει τον κόσμο ανακαλύπτοντας σπάνια παραδοσιακά όργανα στα οποία εκπαιδεύεται από τοπικούς δεξιοτέχνες, αφού έχει πρώτα ζήσει ανάμεσά τους βιώνοντας τον τόπο και τον πολιτισμό τους. Στα άλμπουμ του θα ακούσετε μουσικά όργανα από τη Μπούρμα, την Ιρλανδία, την Ιαπωνία, την Ινδία, την Αφρική, θα συναντήσετε Ζεν Κοάν αλλά και προσευχές της Ορθοδοξίας, καθώς ένα από τα πιο γνωστά του έργα, το Athos, το έγραψε ύστερα από την παραμονή του, πριν πολλά χρόνια, στο Άγιο Όρος. Η μουσική που προκύπτει μέσα από τη σύνθεση όλων αυτών των εμπειριών στην πραγματικότητα μια άχρονη και παγκόσμια τέχνη που έρχεται από παντού και πηγαίνει παντού κοινωνεί στον ακροατή κάτι ουσιαστικό πέρα από τις λέξεις. Για την πολύ ιδιαίτερη αυτή τέχνη, για τη δύναμη που κρύβει αλλά και γι αυτό που μεταφέρει σε εκείνους που την εισπράττουν, ο Χρήστος Ελμάζης είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον Stephan Micus. Και να τι μας είπε Δήμητρα Νικολαΐδου 34 ABATON

2 Μπορώ να σκεφτώ πολλούς χαρακτηρισμούς για εσάς: μουσικός, συνθέτης, ταξιδιώτης, αναζητητής. Τι σας περιγράφει με περισσότερη ακρίβεια; Περισσότερο από όλα, με περιγράφουν οι όροι συνθέτης και μουσικός, όσον αφορά τουλάχιστον την επαγγελματική μου ζωή. Είναι ευτύχημα ότι μπορώ να συνδυάσω το πάθος μου για τη μουσική και την αναζήτηση σπάνιων μουσικών οργάνων με το πάθος μου για τα ταξίδια. Έχετε πει πως προκειμένου να συναντηθείτε με τη μουσική ενός τόπου, πρέπει να μείνετε ένα διάστημα εκεί, να ζήσετε την κουλτούρα του. Πώς ακριβώς γίνεται αυτό; Το πιο σημαντικό είναι πως ο κόσμος νιώθει πόσο πολύ ενδιαφέρομαι για την κουλτούρα του και αυτό τον ενθουσιάζει. Όλοι οι άνθρωποι του κόσμου θέλουν να μοιραστούν τον πολιτισμό τους, μόνο όμως με άτομα τα οποία νιώθουν πως τον σέβονται και έχουν πραγματική περιέργεια γι αυτόν. Τότε, όλες οι πόρτες ανοίγουν. Κάποιοι λένε πως η Δύση είναι ο νους του κόσμου και η Ανατολή η καρδιά. Συμφωνείτε με αυτό; Συμφωνώ, με την έννοια ότι η Δύση έχει δώσει μεγάλη έμφαση στο διανοητικό κομμάτι, με την ανάπτυξη των φυσικών επιστημών και τη σημασία που δίνεται στη σκέψη. Στην Ασία κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Σε μερικά μέρη όπως η Ιαπωνία, η σκέψη θεωρείται η λειτουργία μας εκείνη που μας εμποδίζει να δούμε την πραγματικότητα. Έτσι, έχουν αναπτύξει τεχνικές που φανερώνουν τη σχετικότητα της νοητικής αντίληψης, δίνοντας έμφαση στη διαίσθηση. Υπάρχουν κατηγορίες μουσικής, όπως πνευματική ή παραδοσιακή μουσική, που έχουν άλλη ποιότητα ή η μουσική είναι πάντα η ίδια; Φυσικά δεν είναι πάντα ίδια, υπάρχουν πολλά είδη μουσικής και όλα εξαρτώνται από την προσωπικότητα του συνθέτη και τι προσπαθεί να εκφράσει. Έχουμε τόσα είδη μουσικής τα οποία είναι φορείς συγκεκριμένων ενεργειών. Η Heavy Metal για παράδειγμα φέρει άλλο είδος ενέργειας από τη μουσική του Μπαχ ή των Bee Gees. Εξαρτάται από τον ακροατή να επιλέξει αυτό που θεωρεί καλό για τον ίδιο. O Ταξιδιώτης του Dadu Shin. Όλοι έχουμε διαφορετικές ανάγκες και έτσι συνδεόμαστε με διαφορετικές ενέργειες. Κάποιος μπορεί να πει πως η μουσική μου είναι βαρετή, ήσυχη, να θέλει περισσότερο ρυθμό. Είναι λογικό. Η μουσική είναι όπως το φαγητό: κάποιοι προτιμούν τα μπέργκερ και κάποιοι τις σαλάτες. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία. Άρα, όπως υπάρχει φαγητό που είναι καλό για την υγεία μας, υπάρχει και μουσική; Όπως το φαγητό μπορεί να σε καταστρέψει έτσι και η μουσική που ακούς ή το περιβάλλον στο οποίο μένεις σε επηρεάζει. Πρέπει κάθε φορά να κάνεις την επιλογή σου λαμβάνοντας υπόψη τι σου κάνει καλό. Έτσι και με τη μουσική, πρέπει να επιλέξεις τι σε φέρνει σε ισορροπία. Έχετε επισκεφθεί την Ιαπωνία, το Θιβέτ, το Νεπάλ όπου ήρθατε σε επαφή με ιερές μουσικές. Πιστεύετε πως ορισμένα είδη μουσικής ή συγκεκριμένοι ήχοι μπορούν να «ανοίξουν» κάτι μέσα μας, να μας κάνουν πιο συνειδητούς; ABATON 35

3 Απολαμβάνω τη δουλειά, να δημιουργώ μουσική. Όταν κάνω συναυλίες ή συναντώ άτομα που άκουσαν τη μουσική μου και μου λένε πόσο την απόλαυσαν, αυτό με κάνει χαρούμενο. Το μότο του περιοδικού μας είναι «Σε Αναζήτηση Νοήματος στο Σύγχρονο Κόσμο». Εσείς αναζητάτε κάποιο νόημα στα ταξίδια σας; Το νόημα έρχεται από τον κόσμο της διανόησης και δεν με ενδιαφέρει τόσο να βρω νόημα με την έννοια μιας νοητικής εξήγησης. Με ενδιαφέρει να πάω πέρα από αυτό και να βρω τι είναι μέσα μου, ποιοι ήχοι είναι εντός μου. Δεν χρειάζεται να νοηματοδοτούμε τη μουσική, να λέμε λέξεις γι αυτήν, να γράφουμε βιβλία. Είναι παράλογο. Η μουσική πάει πέρα από τις λέξεις. Το να γράψεις μουσική και μετά να της αποδώσεις νόημα είναι κάτι που θα έκανε μόνο κάποιος ο οποίος δεν κατανοεί τη μουσική. Πρέπει να προσέχουμε πολύ με τον όρο «Ιερή Μουσική». Ακούγοντάς τον, κάθε άνθρωπος μπορεί να καταλάβει κάτι διαφορετικό. Θα έλεγα πως ιερή μουσική είναι αυτή που σε διευκολύνει να ταξιδέψεις μέσα σου και να εντοπίσεις τον εσωτερικό σου χώρο, να επανασυνδεθείς με την ενέργεια μέσα σου η οποία σου δίνει ηρεμία. Πολλά είδη μουσικής μπορούν να το κάνουν αυτό, θα έλεγα όμως σε γενικές γραμμές πως τα ηλεκτρονικά όργανα δεν μπορούν να βοηθήσουν επειδή δεν έχουν ψυχή. Αν πάρεις τα ακουστικά όργανα, ειδικά τα αρχαία που είναι φτιαγμένα από φυσικά υλικά, όπως μπαμπού, ξύλο και δέρμα, βλέπεις πως όταν τα στοιχεία αυτά δονούνται και παράγουν «υγιείς» ήχους. Τα όργανα που δουλεύουν με ηλεκτρισμό δεν είναι καν αυτού του κόσμου: το σώμα μας έχει τις ίδιες ενέργειες με τα ακουστικά όργανα, ενώ τα ηλεκτρικά είναι από το έξω διάστημα, δεν συνδέονται με το Είναι μας. Την πρώτη φορά που άκουσα τη μουσική σας, μου προκάλεσε συγκίνηση, δάκρυα... Ποιος είναι ο δικός σας σκοπός όταν συνθέτετε; Δεν έχω σκοπό στη μουσική μου: γράφω μουσική με αυτό που είναι μέσα μου και θέλει να εκφραστεί. Απολαμβάνω τη δουλειά μου και δεν σκέφτομαι αν θα το εκτιμήσει ο κόσμος, αν θα είναι επιτυχημένο, αν θα βγάλω λεφτά. Όταν συνθέτετε ή δημιουργείτε δεν σκέφτεστε λοιπόν Η δυσκολότερη δουλειά είναι να σταματήσεις να σκέφτεσαι και απλά να είσαι στη μουσική. Ακούγεται σαν ένα είδος διαλογισμού. Ο διαλογισμός είναι επικίνδυνη λέξη επειδή ο καθένας την κατανοεί διαφορετικά και έτσι πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός γιατί μπορεί να παρεξηγηθείς. Θα έλεγα απλά πως η μουσική είναι ένας τρόπος να ταξιδέψεις πέρα από τη σκέψη, σε ένα βαθύτερο μέρος της ύπαρξής σου, αν θέλετε της διαίσθησής μας ή της καρδιάς μας. Δεν μπορούμε ωστόσο να το εκφράσουμε αυτό με λόγια, επειδή πρόκειται για πράγματα που είναι πέρα από τα λόγια. Υπάρχει μουσική στις πέτρες, στη βροχή ή σε μια ηλιόλουστη μέρα; Μπορείς να βρεις τη μουσική παντού. Αρκεί να ανοιχτείς σε ορισμένα πράγματα και μετά να προχωρήσεις από εκεί. Φυσικά η μουσική δεν υπάρχει εκεί με την έννοια της μελωδίας, αλλά μπορείς να εντοπίσεις στη φύση την αρμονία η οποία λειτουργεί και θεραπευτικά. Για παράδειγμα, αν καθίσεις στη θάλασσα και κοιτάς το νερό, όπως μπορείς να κάνεις σε τόσα μέρη στην Ελλάδα, και βλέπεις τον Ήλιο και τη Σελήνη να καθρεφτίζονται και ακούσεις θαλασσοπούλια, αν ανοιχτείς, θα ακούσεις τη 36 ABATON

4 Stephan Micus Ο Stephan Micus από το Rene Dalpra. μουσική όχι μόνο με τα αυτιά σου αλλά με όλες σου τις αισθήσεις. Αν τώρα καθίσεις στη θάλασσα και βλέπεις το κινητό σου, δεν θα νιώσεις τίποτα από όλα αυτά. Πώς νιώθετε στις συναυλίες σας; Είναι πολύ σημαντικές. Δουλεύω πολύ στο στούντιο για να δημιουργήσω ένα άλμπουμ. Είναι μια μοναχική δουλειά αφού το feedback θα το πάρεις μετά από χρόνια όταν όλα έχουν ολοκληρωθεί. Τότε μόνο παίρνεις λίγη από την ενέργεια πίσω. Στις συναυλίες όμως νιώθω την άμεση αντίδραση του κόσμου. Συνήθως μετά τη συναυλία έρχονται άνθρωποι που μου λένε τις εμπειρίες που είχαν με τη μουσική μου κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Οι ζωντανές συναυλίες είναι μια μαγική στιγμή, καθώς ο κόσμος ενώνεται με τον μουσικό και ταξιδεύει μαζί του. Πεντακόσιοι άνθρωποι κι ένας μουσικός γίνονται ένα, πηγαίνουν στην ίδια κατεύθυνση και κάνουν τα πάντα μαζί κι ας μη γνωρίζονται καθόλου. Τραγουδάτε σε μια δική σας γλώσσα. Πώς γίνεται αυτό; Στα άλμπουμ και τις συναυλίες μου τραγουδώ σε υπαρκτές γλώσσες, όπως τα εκκλησιαστικά ελληνικά στο Athos, γιαπωνέζικα στο Life και δυο αγγλικά τραγούδια στο Desert Poems. Όλα τα υπόλοιπα τραγούδια είναι στη γλώσσα που αναφέρατε. Χρησιμοποιώ ήχους που μου έρχονται αυθόρμητα και πάνω στους οποίους αυτοσχεδιάζω. Δεν είναι καν κάθε φορά οι ίδιοι. Αν τραγουδήσω αγγλικά ή ελληνικά δεν θα με καταλάβουν όλοι, αυτή όμως είναι μια γλώσσα για όλους τους ανθρώπους. Επίσης, το να τραγουδώ έτσι κάνει την ανθρώπινη φωνή να μοιάζει ακόμα περισσότερο με όργανο. Γνωρίζω πως μόλις επιστρέψατε από μια επίσκεψη στο Άγιο Όρος. Τι βρήκατε εκεί; Πήγα πρώτη φορά στο Άγιο Όρος πριν από τριάντα χρόνια. Τότε εντυπωσιάστηκα πολύ, επειδή εκεί βρήκα ένα σπάνιο συνδυασμό δυο κόσμων: τον κόσμο των μοναχών και των μοναστηριών και τον κόσμο της μεσογειακής φύσης που δεν μπορείς να βρεις πουθενά αλλού σε τόσο αγνή μορφή. Αυτό που είδα όμως τώρα με απογοήτευσε. Είναι προφανές πως έπεσαν πολλά χρήματα εκεί τα τελευταία χρόνια από την Ε.Ε. και ίσως την ελληνική κυβέρνηση. Μοιάζει πλέον με το μεγαλύτερο κατασκευαστικό τοπίο της Ευρώπης. Αν αναζητάτε τα μοναστήρια, τις καμπάνες ή ανάλογους ήχους, πλέον τους καλύπτουν οι ήχοι από τα οικοδομικά μηχανήματα και τα τζιπ. Μοιάζει με βιομηχανικό πάρκο. Τα παλιά μονοπάτια που ήταν χιλιάδων ετών και εξαιρετικά όμορφα καταπατήθηκαν για να κατασκευαστούν με βάρβαρο και εγκληματικό τρόπο δρόμοι. Πρόκειται για μια πολύ άσχημη εξέλιξη και δεν καταλαβαίνω γιατί και στο Άγιο Όρος πρέπει να συμβαίνουν όσα συμβαίνουν στον εξωτερικό, διεφθαρμένο κόσμο. ABATON 37

5 Βλέπω ότι γενικά εστιάζετε, σας ελκύει, το παλιό, το πριν την τεχνολογία. Μάλιστα σε παλιότερες συνεντεύξεις σας έχετε αναφερθεί στην αξία του πρωτόγονου. Πώς το αντιλαμβάνεστε; Και αυτή η λέξη είναι επίσης επικίνδυνη, μπορεί να έχει αρνητικό νόημα. Μπορεί να σημαίνει πως κάποιος δεν έχει εκπαίδευση. Υπάρχει ωστόσο και η θετική έννοια, που σημαίνει ότι αυτό για το οποίο μιλάμε είναι κοντά στην πρωταρχική μας καταγωγή. Μπορούμε να βρούμε τις ρίζες μας εκεί. Για παράδειγμα, κάποιος που δεν καταλαβαίνει, θα πει πως η αφρικανική κουλτούρα είναι πρωτόγονη, βάρβαρη. Κάποιος άλλος θα δει αυτό που αποκαλούμε πρωτόγονο ως αρχέγονο, κοντά στις ρίζες και πάνω απ όλα απλό. Η απλότητα έχει επίσης δυο έννοιες: για κάποιους σημαίνει κάτι αρνητικό επειδή προτιμούν τα πολύπλοκα, ενώ κάτι απλό τους φαίνεται άνευ αξίας. Πολλοί ωστόσο αναγνωρίζουν πως το να φτάσεις στην απλότητα, είναι το δυσκολότερο όλων. Πρέπει να αγγίξεις την απλότητα στην τέχνη και στον τρόπο ζωής σου. Τα απλά πράγματα είναι αυτά που σου δίνουν καλή ενέργεια. Αν τρως καλό ψωμί και ελιές σε ένα όμορφο μέρος, αυτό θα είναι πολύ πιο ικανοποιητικό από το πιο προχωρημένο πιάτο σε ένα διάσημο εστιατόριο της Αθήνας. Η πραγματική αξία βρίσκεται στα απλά πράγματα και επειδή αυτό δεν το κατανοούμε ποτέ από την αρχή, το να φτάσεις στην απλότητα είναι μεγάλο ταξίδι. Ευχαριστούμε την Helen Kontos της United World Music Management για τη βοήθειά της στην πραγματοποίηση αυτής της συνέντευξης. 38 ABATON