Εκπαιδευτή. Ησχέση εκπαιδευτή - εκπαιδευομένου. Η σχέση. κπαιδευομένου και η σημασία της στην ΑΠΕ

Transcript

1 Η σχέση Εκπαιδευτή & κπαιδευομένου και η σημασία της στην ΑΠΕ των Ανθσγων (Ι) Ντίντη Βασιλείου και Μουσταφέρη Μιλτιάδη Επιμέλεια: Επγος (ΜΑ) Νεκ. Καρανίκας Ησχέση εκπαιδευτή - εκπαιδευομένου είναι ένα σημαντικό στοιχείο στην διαδικασία της εκπαίδευσης. Ο εκπαιδευτής δεν διδάσκει ανεξάρτητα από το πώς αισθάνεται για τον κάθε εκπαιδευόμενο. Ούτε ο εκπαιδευόμενος μαθαίνει σαν να λάμβανε πληροφορίες από μια μηχανή διδασκαλίας. Ο καθένας έχει συναισθήματα για τον άλλο. Αν τα συναισθήματα είναι θετικά τότε διευκολύνουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Αν είναι αρνητικά θα την επηρεάσουν αντίστοιχα. Ο εκπαιδευτής που συμπαθεί έναν συγκεκριμένο εκπαιδευόμενο ενδιαφέρεται περισσότερο για την πρόοδο του. Από την άλλη πλευρά, ο μαθητής που συμπαθεί τον εκπαιδευτή του είναι πιο πρόθυμος να τον ικανοποιήσει επιδιώκοντας να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις του. Αντιθέτως, ο εκπαιδευτής που δεν συμπαθεί έναν μαθητή μπορεί ακόμη να διδάσκει επαρκώς, αλλά απαιτείται να καταβάλει μεγαλύτερη προσπάθεια, ενώ ο μαθητής που έχει παρόμοια συναισθήματα μπορεί να αντιστέκεται στις προσπάθειες του εκπαιδευτή να τον βοηθήσει. Η σχέση περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από τον βαθμό που ο ένας ή και οι δυο γνωρίζουν τα συναισθήματα του άλλου. Ο εκπαιδευτής μπορεί να μην διακατέχεται από αρνητικά αισθήματα προς τον μαθητή του, αλλά εάν αντιληφθεί τέτοια αισθήματα από τον μαθητή του, μπορεί να δυσκολευτεί να διατηρήσει οπουδήποτε βαθμό εγκαρδιότητας προς το πρόσωπό του. Αφ έτερου, εάν ο μαθητής αντιλαμβάνεται ότι ο εκπαιδευτής είναι ψυχρός απέναντί του, μπορεί να δυσκολευτεί να εμπιστευτεί την κρίση του. Όταν ο εκπαιδευτής αντιλαμβάνεται τα θετικά συναισθήματα του μαθητή του, προσδοκά με ενδιαφέρον τα μαθήματα 24 η πτήση Γ 2012

2 και εργάζεται σκληρότερα προς όφελος του εκπαιδευομένου. Εάν ο μαθητής γνωρίζει ότι ο εκπαιδευτής του τον συμπαθεί, το βρίσκει ευκολότερο να δεχτεί την εποικοδομητική κριτική. Αμφότεροι το βρίσκουν ευκολότερο να επικοινωνήσουν και να ανταλλάξουν τις ιδέες τους σε μια τέτοια κατάσταση. Μεταφορά και Αντίθετη Μεταφορά Συχνά τα συναισθήματα ενός ατόμου προς ένα άλλο σε μια επαγγελματική σχέση δεν έχουν σχέση με τους ανθρώπους που εμπλέκονται. Ο εκπαιδευόμενος μπορεί να έχει θετικά ή αρνητικά συναισθήματα προς τον εκπαιδευτή του επειδή σε αυτή την κατάσταση του θυμίζει κάποιον άλλο. Μεταφέρει αυτά τα συναισθήματα στο νέο εμπλεκόμενο πρόσωπο. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται μεταφορά (transference). Τα συναισθήματα μπορεί να είναι θετικά ή αρνητικά, αλλά προέρχονται από πήγες διαφορετικές από την άμεση κατάσταση. Παραδείγματος χάριν, ο εκπαιδευόμενος μπορεί να είχε μια δυσάρεστη εμπειρία με κάποιον δάσκαλο του στην παιδική ηλικία. Αν ο εκπαιδευτής του θυμίζει αυτό το πρόσωπο, του μεταφέρει αυτή τη δυσαρέσκεια, ενώ αν η σχέση με τον δάσκαλο ήταν θετική, μεταφέρει αυτά τα θετικά συναισθήματα στον εκπαιδευτή και συνεργάζεται καλά μαζί του. Παρόμοια συναισθήματα του εκπαιδευτή προς τον εκπαιδευόμενο ονομάζονται αντίθετη μεταφορά (counter transference). Αυτά μπορούν επίσης να είναι θετικά ή αρνητικά και όπως στην περίπτωση του μαθητή, προέρχονται από κάποια προηγούμενη σχέση παρά από την άμεση κατάσταση. Ο εκπαιδευόμενος δεν αναμένεται να γνωρίζει τους λόγους που συμπαθεί ή όχι έναν συγκεκριμένο εκπαιδευτή. Εντούτοις, ο εκπαιδευτής, ως ειδικός, Γ 2012 η πτήση 25

3 θα έπρεπε να γνωρίζει ότι τα συναισθήματα που υπάρχουν στη σχέση εκπαιδευτή-εκπαιδευομένου μπορεί να προέρχονται από αιτίες ανεξάρτητες από τα άμεσα πρόσωπα στη σχέση. Συχνά, γνωρίζοντας ότι τα αρνητικά συναισθήματα του εκπαιδευομένου είναι αποτέλεσμα της διαδικασίας μεταφοράς μπορεί να τον βοηθήσει να τα αντιμετωπίσει πιο αντικειμενικά. Γνωρίζοντας γιατί ο μαθητής αισθάνεται έτσι μπορεί να βοηθήσει τον εκπαιδευτή να ελέγχει τις αντιδράσεις του. Έπειτα μπορεί να τον διδάξει το ίδιο αποτελεσματικά με τους υπόλοιπους μαθητές του. Επαγγελματική απόσταση Ο Όρος επαγγελματική απόσταση (professional distance) μπορεί να οριστεί ως μια επιφύλαξη που διατηρείται από τον εκπαιδευτή προκειμένου να ελέγχει η αλληλεπίδραση μεταξύ του ιδίου και του μαθητή του. Ο έλεγχος είναι ουσιαστικός εάν ο εκπαιδευτής επιθυμεί να εξασφαλίσει την επιτυχή εκπαίδευση του κάθε μαθητή του. Ο εκπαιδευτής πρέπει να ελέγχει όχι μόνο τις τεχνικές πτυχές της μετάδοσης της γνώσης, αλλά και κάθε στοιχείο της διδασκαλίας που μπορεί να διευκολύνει ή να παρεμποδίσει τη διδασκαλία. Η σχέση ή η προσωπική αλληλεπίδραση μεταξύ του εκπαιδευτή και του εκπαιδευομένου είναι ένα τέτοιο στοιχειό. Υπάρχει διαφορά μεταξύ του να είσαι φιλικός με κάθε μαθητή και της ανάπτυξης μιας στενής φιλίας που να παρεμποδίζει τη διαδικασία της διδασκαλίας. Εάν η σχέση είναι πάρα πολύ στενή, ο εκπαιδευτής μπορεί να μην επιμένει στις υψηλές απαιτήσεις απόδοσης που θα είχε από άλλους μαθητές. Υπάρχει περίπτωση να μην θέλει να πληγώσει τον μαθητή λέγοντάς του ότι δεν αποδίδει καλά. Επιπλέον, ο μαθητής ενδέχεται να παραμελεί να εκτελεί τις 26 η πτήση Γ 2012

4 οδηγίες επειδή ένας καλός φίλος θα παρέβλεπε τα λάθη. Βεβαίως κανένας εκπαιδευτής σκόπιμα ή συνειδητά δεν θα χαμήλωνε τις προσδοκίες για οποιοδήποτε μαθητή του. Αλλά μια ορισμένη χαλάρωση είναι αναπόφευκτη σε οποιαδήποτε στενή σχέση. Και σε μια τέτοια σχέση, οι άνθρωποι θα συμπεριφερθούν με τρόπους που δεν θα έκαναν αν η κατάσταση ήταν πιο ελεγχόμενη. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο εκπαιδευτής πρέπει να γίνει εντελώς τυπικός στην αλληλεπίδραση του με τον μαθητή, ή ότι πρέπει να γίνει αυταρχικός. Απλά σημαίνει ότι παραμένει ενήμερος για αυτό που συμβαίνει στη σχέση και ελέγχει την αλληλεπίδραση έτσι ώστε να μην καταλήξει ελεύθερη και περιστασιακή σε τέτοιο βαθμό που να παρεμποδίσει την δυνατότητά του να διδάξει τον εκπαιδευόμενο. Ο εκπαιδευτής, φυσικά, είναι ο απόλυτος κριτής και υπεύθυνος για το τι είναι ουσιαστικό στη διαδικασία εκπαίδευσης και τι μπορεί να είναι καταστρεπτικό. Αλλά ο εκπαιδευτής πρέπει να γνωρίζει ότι αυτό που συχνά φαίνεται να είναι μια ασήμαντη πράξη έχει την επίδραση της στη σχέση. Και οτιδήποτε έχει επίδραση στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευομένου θα επηρεάσει την έκβαση της εκπαίδευσης. Λόγω της σημασίας της σχέσης εκπαιδευτή-εκπαιδευομένου, είναι σημαντικό ο εκπαιδευτής να κάνει ό,τι μπορεί για να το ελέγξει. Σχέση εκπαιδευτή-εκπαιδευόμενου στην αεροπορική εκπαίδευση Ένας από τους στόχους της μελέτης των ανθρωπίνων σχέσεων, είναι η αύξηση της αποτελεσματικότητας της Διοίκησης προσωπικού, μέσα από την κατανόηση των αιτίων της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για ένα εκπαιδευτή, καθώς η γνώση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και κατ' επέκταση η σχέση εκπαιδευτή - εκπαιδευομένου, αποτελεί τη βάση της διαδικασίας της μάθησης. Η εξέχουσα θέση ενός εκπαιδευτή ανάμεσα σε εκπαιδευόμενους, του δημιουργεί την υποχρέωση της δημιουργίας μιας αρμονικής σχέσης με αυτούς.μια τέτοια σχέση πρέπει να επιτυγχάνει δύο σκοπούς: Πρώτον, να εξασφαλίζει και να διατηρεί πειθαρχία και σεβασμό για τον εκπαιδευτή. Οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να υπακούουν απολύτως τις εντολές / κατευθύνσεις του, ιδιαίτερα σε δραστηριότητες όπως η πτήση. Επίσης πρέπει να χρησιμοποιούν τον εκπαιδευτή σαν πρότυπο / παράδειγμα και να προσβλέπουν στο να εκτελούν κάθε πρόταση του, που αποσκοπεί στην πρόοδο και βελτίωση τους. Με άλλα λόγια, ένας εκπαιδευτής δεν μπορεί να κατευθύνει τη γνώση χωρίς πειθαρχία και σεβασμό από τους εκπαιδευόμενους. Δεύτερον, να διατηρεί μια "απόσταση" (professional distance), την οποία μπορούμε να ορίσουμε σαν εκείνη η οποία επιτρέπει στον εκπαιδευτή να παραμένει προσιτός, φιλικός αλλά όχι υπερβολικά "οικείος" με τους εκπαιδευόμενους. Μια άνετη ατμόσφαιρα προσφέρει πολλά σε ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον και προάγει τη γνώση μέσα από μια σωστή συνεργασία. Όμως, ένας εκπαιδευτής πρέπει πάντα να κρατά μια συγκεκριμένη "απόσταση", έτσι ώστε να μην υπάρξει ούτε στιγμή αμφιβολίας για το "ποιός ελέγχει τελικά την κατάσταση"! Η διατήρηση μιας ισορροπίας ανάμεσα στους παραπάνω, φαινομενικά αντικρουόμενους, σκοπούς είναι αρκετά δύσκολη. Οι αυστηρά τυπικοί εκπαιδευτές θα "ανακαλύψουν" ότι οι εκπαιδευόμενοι θα διστάζουν να τους μιλήσουν για τα προβλήματά τους και θα προσπαθούν να κρύβουν τα σφάλματά τους, αντί να ζητούν βοήθεια για να τα ξεπεράσουν. Αντίθετα, όσοι εκπαιδευτές είναι υπερβολικά "οικείοι" με τους εκπαιδευόμενους, ίσως τελικά χάσουν το σεβασμό τους. Η επιθυμία να βοηθηθούν οι εκπαιδευόμενοι στην επίλυση των όποιων προβλημάτων τους κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, αποτελεί "ακρογωνιαίο λίθο" στη σχέση εκπαιδευομένων - εκπαιδευτών. Μια φανερή και ειλικρινής προσπάθεια εκ μέρους του εκπαιδευτή για την Γ 2012 η πτήση 27

5 υπέρβαση όλων των δυσκολιών που αντιμετωπίζει στην εκπαίδευση ένας εκπαιδευόμενος, θα συμβάλλει όσο τίποτε άλλο στο να διατηρήσει αυτός το σεβασμό και την εμπιστοσύνη του στον εκπαιδευτή του και να συνεχίσουν έτσι παραγωγικά τη συνεργασία τους. Αυτή η σχέση είναι μια συνεχής λειτουργία και μια άτυπη "συμβουλευτική" διαδικασία που γίνεται ουσιαστικά κάθε φορά που ο εκπαιδευτής προσπαθεί να επιλύσει προβλήματα των εκπαιδευομένων σχετικά με την εκπαίδευση, τη σταδιοδρομία ή ακόμη και την προσωπική τους ζωή. Βέβαια, μερικές φορές οι εκπαιδευτές θα χρειασθεί να χρησιμοποιήσουν μια πιο τυπική "συμβουλευτική" διαδικασία, όπως σε περιπτώσεις μη ικανοποιητικής προόδου στην εκπαίδευση, προσωπικής "στάσης", στρατιωτικής πειθαρχίας ή σοβαρών προσωπικών προβλημάτων. Όλοι οι εκπαιδευτές επιθυμούν η διδασκαλία τους να έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία ολοκληρωμένων στελεχών, ικανών να χρησιμοποιήσουν πρωτοβουλία, κρίση αλλά και τις ικανότητες που απέκτησαν κάτω από την καθοδήγησή τους. Ένας σωστός εκπαιδευτής, δεν θα επιβάλλει ποτέ τυπικότητα στη σχέση του με ένα εκπαιδευόμενο, χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Επίσης πρέπει να τονιστεί, ότι για να αισθάνονται οι εκπαιδευόμενοι σεβασμό και όχι απόμακροι ή πικραμένοι από τους εκπαιδευτές τους, πρέπει η συμπεριφορά απέναντί τους να είναι δίκαιη, με συνέπεια και φιλικό τρόπο. Ευθύνες εκπαιδευτή Την ευθύνη για τη σχέση εκπαιδευτή - εκπαιδευομένου την έχει αποκλειστικά και μόνο ο εκπαιδευτής. Εάν η σχέση αποτελεί εμπόδιο στην εκπαίδευσή του, τότε υπεύθυνος είναι ο εκπαιδευτής να κάνει την αλλαγή που απαιτείται. Σπάνια ο εκπαιδευόμενος θα επιφέρει αλλαγή στο χαρακτήρα του και αυτό γιατί δεν έχει την ικανότητα και την εμπειρία να το καταλάβει και να το καταφέρει. Μερικοί εκπαιδευόμενοι, δεν θέλουν να πετάνε με άλλους εκπαιδευτές, γιατί έχουν συνηθίσει με τους αρχικούς τους και δεν αποδίδουν τα μέγιστα. Από την άλλη μεριά μερικοί εκπαιδευτές, δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι δεν τα καταφέρνουν με ορισμένους εκπαιδευόμενους, γιατί το θεωρούν σαν αποτυχία στην εκπαιδευτική τους καριέρα. Θα πρέπει από την αρχή της "σχέσης" να καθοριστεί από τον εκπαιδευτή ο ρόλος και οι υποχρεώσεις του καθενός σε αυτή τη συνεργασία. Θα πρέπει επίσης από την αρχή να κερδίσει την εμπιστοσύνη του εκπαιδευομένου. Αρχικά, να τον κατευθύνει στον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να σκέφτεται και να σχεδιάζει μια πτήση καθώς και τις "επιπτώσεις" των επιδόσεων του. Στην εξέλιξη της εκπαίδευσης, σταδιακά να του μεταβιβάζει τη συνολική "ευθύνη" της αποστολής, για να αντιληφθεί ότι αυτός είναι ο άμεσα υπεύθυνος για την εκπαίδευσή του και δεν υπάρχει η δικαιολογία ότι είναι εκπαιδευόμενος και πρέπει να κάνει συνεχώς σφάλματα. Όταν η αρχική σχέση εκπαιδευομένου - εκπαιδευτή έχει καθοριστεί, τότε ο εκπαιδευτής θα πρέπει να τον αφήσει προοδευτικά σχετικά "ανεξάρτητο", για να στηριχθεί στα πόδια του. Τον καθοδηγεί λιγότερο, τον αφήνει να λύνει μόνος του τα προβλήματα που του παρουσιάζονται και να αναπτύξει μια δική του τεχνική. Τον βάζει να αξιολογεί ο ίδιος την τεχνική, την απόδοση και τα σφάλματά του και τον αξιολογεί στο εάν 28 η πτήση Γ 2012

6 έχει αναπτύξει σωστό τρόπο σκέψης. Φυσικά, πάντα τον ενθαρρύνει για να συνεχίζει να προσπαθεί και να αναπτύσσει τις αεροπορικές ικανότητες και οπωσδήποτε ποτέ δεν τον αφήνει χωρίς έλεγχο, άσχετα αν το κάνει διακριτικά, έτσι ώστε να μην το αντιλαμβάνεται. Όσο προχωρά η εκπαίδευση θα πρέπει να τον κάνει να τον θεωρεί φίλο, χωρίς αυτό να βάζει σε κίνδυνο τη σταθερή και αυστηρά δομημένη σχέση εκπαιδευτή - εκπαιδευομένου. Όσο προχωρά το στάδιο και βλέπει ότι πάει καλά ο εκπαιδευόμενος, τόσο και ο εκπαιδευτής πρέπει να εισέρχεται σε περισσότερες λεπτομέρειες, οι οποίες αυξάνουν τις γνώσεις του εκπαιδευομένου και τον καθιστούν επαγγελματία χειριστή. Οι Ανθσγοι (Ι) Ντίντης Βασίλειος και Μουσταφέρης Μιλτιάδης υπηρετούν στην 120ΠΕΑ. Η δημοσίευση βασίζεται στην Πτυχιακή Εργασία των συγγραφέων με τίτλο «Η διαπροσωπική σχέση μεταξύ εκπαιδευτή αέρος και εκπαιδευόμενου ως παράγοντα στην επίτευξη Ασφάλειας Πτήσεων» (Σχολή Ικάρων, 2011). Γ 2012 η πτήση 29