ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

Transcript

1 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΈΑΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Η περάτωση της πτώχευσης με σχέδιο αναδιοργάνωσης και τα αποτελέσματά της Επιβλέπων Καθηγητής: κ. Θεόδωρος Κατσάς, Λέκτορας Νομικής Δ.Π.Θ. Επιμέλεια εργασίας: Κραγιοπούλου Χριστίνα, Α.Μ. :1883/2011

2 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ I.ΕΙΣΑΓΩΓΗ... σελ Α. Ορισμός του Πτωχευτικού Δικαίου... σελ. 7-8 Β. Έννοια της πτώχευσης.. σελ. 9 Γ. Προϋποθέσεις κήρυξης της πτώχευσης. σελ.9-13 II.ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ σελ Α. Έννοια τρόποι περάτωσης της πτωχευτικής διαδικασίας. σελ. 14 Β. Οι επιμέρους τρόποι περάτωσης σελ III.ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ σελ Η περάτωση της πτώχευσης με σχέδιο αναδιοργάνωσης Α. Γενική επισκόπηση του θεσμού της αναδιοργάνωσης. σελ Β. Νομική φύση του σχεδίου αναδιοργάνωσης. σελ Γ. Προδικασία επικυρώσεως του σχεδίου.σελ Επισκόπηση της διαδικασίας. σελ Η υποβολή πρότασης σχεδίου αναδιοργάνωσης.. σελ Το περιεχόμενο της πρότασης σχεδίου αναδιοργάνωσης σελ Περιορισμοί στη διαμόρφωση του σχεδίου ή το εκ του νόμου περιεχόμενό του. σελ Δικαστική προεξέταση του σχεδίου.. σελ Λόγοι απόρριψης της πρότασης. σελ Αποδοχή του σχεδίου σελ IV.ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ... σελ Α. Αποτελέσματα της επικύρωσης σελ Β. Ανατροπή του σχεδίου.. σελ V. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ. σελ Κριτική του θεσμού της αναδιοργάνωσης 3

4 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I.. σελ ΒΑΣΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II σελ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΜΕ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ... σελ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ σελ. 96 4

5 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Α.Ε. (α.ε.) = Ανώνυμη Εταιρία ΑΚ = Αστικός Κώδικας α.ν. = αναγκαστικός νόμος Α.Π. = Άρειος Πάγος άρθρ. = άρθρο/άρθρα Αρμ. = Αρμενόπουλος (νομικό περιοδικό) Βλ. = Βλέπε ΓΕΜΗ = Γενικό Εμπορικό Μητρώο ΔΕΕ = Δίκαιο Εταιριών και Επιχειρήσεων (νομικό περιοδικό) Δ/νη = Δικαιοσύνη (νομικό περιοδικό) εδ. = εδάφιο έκδ. = έκδοση ΕλλΔ = Ελληνική Δικαιοσύνη (νομικό περιοδικό) ΕΕμπΔ = Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου (νομικό περιοδικό) ΕμπΝ (ΕΝ) = Εμπορικός Νόμος επ. = επόμενα ΕΤΑΑ = Ενιαίο Ταμείο Ανεξάρτητα Απασχολουμένων ΕφΑθ = Εφετείο Αθηνών ΕφΠειρ = Εφετείο Πειραιά κ.α. = κι άλλα ΚανΕΚ = Κανονισμός Ευρωπαϊκής Κοινότητας κλπ = και λοιπά κ.ο.κ. = κι ούτω καθεξής ΚΠοινΔ = Κώδικας Ποινικής Δικονομίας ΚΠολΔ = Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας λ.χ. = λόγου χάριν ΜΠρΑθ = Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών ΜΠρΚεφ = Μονομελές Πρωτοδικείο Κεφαλονιάς ν./ν.= νόμος ν.δ. = νομοθετικό διάταγμα ο.π. = όπερ παραπάνω παρ. = παράγραφος 5

6 π.δ. = προεδρικό διάταγμα περ. = περίπτωση/περίοδος ΠειρΝ = Πειραϊκή Νομολογία ΠΚ = Ποινικός Κώδικας ΠΠρΑθ = Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών πρβλ = παράδειγμα βλέπε ΠτΚ (ΠτωχΚ) = Πτωχευτικός Κώδικας π.χ. = παραδείγματος χάριν σ. = σελίδα στ./στοιχ. = στοιχείο ΧρΙΔ = Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου (νομικό περιοδικό) 6

7 I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Α. Ορισμός Πτωχευτικού Δικαίου Από συστηματικής άποψης, το πτωχευτικό δίκαιο εντάσσεται στον ευρύτερο κλάδο του εμπορικού δικαίου. Ωστόσο, η θέση σε ισχύ του ν. 3869/2010 («Ρύθμιση των οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων και άλλες διατάξεις») δημιούργησε την ανάγκη να διακρίνει κανείς πλέον μεταξύ πτωχευτικού δικαίου εμπόρων κι ενώσεων προσώπων και πτωχευτικού δικαίου καταναλωτών. Τούτο σημαίνει ότι το πτωχευτικό δίκαιο υπό τη σημερινή του μορφή απέκτησε ένα πιο διευρυμένο περιεχόμενο, με αποτέλεσμα να απωλέσει τον αμιγή εμπορικό του χαρακτήρα, που εκπορεύεται ακριβώς από την εμπορική ιδιότητα των υποκειμένων του. Μολαταύτα, λόγω του κυρίαρχου ρόλου που διαδραματίζει στις εμπορικές συναλλαγές, η κατηγοριοποίησή του σε τμήμα του εμπορικού δικαίου παραμένει αναλλοίωτη. Υπό το πρίσμα των νέων διατάξεων και των τροποποιήσεων που συντελέστηκαν με το ν. 4013/2011 [«Σύσταση ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων Αντικατάσταση του έκτου κεφαλαίου του ν. 3588/2007 (Πτωχευτικός Κώδικας) Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης και άλλες διατάξεις»], το πτωχευτικό δίκαιο είναι δυνατό πλέον να οριστεί ως το αυτοτελές σύστημα κανόνων δικαίου, οι οποίοι αφ ενός προβλέπουν τις διαδικασίες εκείνες που σκοπό έχουν τη συλλογική ικανοποίηση μέσω δικαστικής εποπτείας των πιστωτών από τις περιουσίες των οφειλετών τους εκείνων που βρίσκονται σε κατάσταση πτώχευσης, αφ ετέρου παρέχουν διεξόδους διάσωσης (καλύτερα εξυγίανσης) των υπαρχουσών επιχειρήσεων των τελευταίων 1. Ειδικότερα, το σύστημα της πτώχευσης, όπως διαμορφώθηκε υπό το καθεστώς ισχύος του νέου Πτωχευτικού Κώδικα, χαρακτηρίζεται ως σύστημα ανοικτών σκοπών ή κατ άλλους σύστημα ισότιμων λύσεων 2. Μέχρι τη θέση σε ισχύ, λοιπόν, του νέου Πτωχευτικού Κώδικα, το ελληνικό πτωχευτικό δίκαιο δεν αντανακλούσε τη σύγχρονη αντίληψη για την ανάγκη διεύρυνσης του «αρχαϊκού εκκαθαριστικού μοντέλου», καθώς με την εξαίρεση παραπτωχευτικών διαδικασιών 1 Βλ. Σπ. Δ. Ψυχομάνη, Πτωχευτικό Δίκαιο & Δίκαιο ρύθμισης οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων, έκδ. 5 η, 2012, σ. 1 επ. με τις εκεί παραπομπές. 2 Βλ. Γ. Μιχαλόπουλο, Η αποδραματοποίηση της πτώχευσης κατά το ισχύον δίκαιο του πτωχευτικού κώδικα, ΕΕμπΔ 2009/729,745. 7

8 που εφαρμόζονταν σε αλλοδαπές έννομες τάξεις (αγγλικό και γαλλικό δίκαιο 3 ), δεν είχε επηρεασθεί από την επικρατούσα διεθνώς διαδικασία εμπλουτισμού του ή μετασχηματισμού του σε ενιαίο δίκαιο εξυγίανσης κι εκκαθάρισης της επιχείρησης 4. Με τις σύγχρονες, ωστόσο, ρυθμίσεις παρατηρείται στροφή του ελληνικού πτωχευτικού δικαίου από τη μέχρι τώρα κυριαρχούσα προσπάθεια συλλογικής ικανοποίησης των πιστωτών ως αυτοσκοπού, στην προσπάθεια επίτευξης του αυτού σκοπού ως βασικού, ίσως και της μεγιστοποίησης του βαθμού ικανοποίησης των πιστωτών 5, μέσω, όμως, διευρυμένων μεθόδων, όπως είναι η συνέχιση της επιχείρησης μέσω της εξυγίανσής της, διαδικασία που ανάγεται ίσως κατ αυτόν τον τρόπο σε δευτερεύοντα ή έμμεσο στόχο της πτωχευτικής διαδικασίας 6. Στο συμπέρασμα, άλλωστε, αυτό είναι δυνατό να καταλήξει κάνεις, αναγιγνώσκοντας την Αιτιολογική Έκθεση του νόμου, σύμφωνα με την οποία ο νέος κώδικας επιδιώκει τους εξής τρεις στόχους 7 : «μεγιστοποίηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη, ιδίως με τη συνέχιση ή την αναδιοργάνωση της επιχείρησης, όταν αυτό είναι επωφελές για τους πιστωτές, εξισορρόπηση μεταξύ εκκαθάρισης της πτωχευτικής περιουσίας και αναδιοργάνωσης της επιχείρησης του οφειλέτη, πρόληψη της πτώχευσης και του πρώιμου διαμελισμού του ενεργητικού του οφειλέτη». Οι προβλεπόμενες ως άνω διαδικασίες, που στόχο έχουν την ανεύρεση τρόπων διάσωσης της επιχείρησης, διακρίνονται περαιτέρω στις προπτωχευτικές (ήτοι όσες λαμβάνουν χώρα πριν την κήρυξη της πτώχευσης), όπως είναι η διαδικασία εξυγίανσης, η οποία αντικατέστησε την αρχικώς προβλεφθείσα διαδικασία συνδιαλλαγής κι η διαδικασία ειδικής εκκαθάρισης, ενώ η άλλη βασική κατηγορία είναι αυτή καθεαυτή η πτωχευτική διαδικασία του σχεδίου αναδιοργάνωσης 8. 3 Για παραδείγματα, βλ. Δ. Αυγητίδη, Εξυγίανση Επιχειρήσεων, 2011, σ. 77 επ. 4 Βλ. Δ. Αυγητίδη, ο.π., σ. 135 με τις εκεί παραπομπές. 5 Βλ. Δ. Αυγητίδη, Ο Πτωχευτικός Κώδικας του Η αλλαγή κατεύθυνσης του ελληνικού δικαίου αφερεγγυότητας, ΕΕμπΔ 2007/542, , Ν. Κατηφόρη, Μερικές σκέψεις για τις δικονομικές ρυθμίσεις του νέου Πτωχευτικού Κώδικα, ΧρΙΔ 2008/14. 6 Υποστηρίζεται ότι ο νέος ΠτΚ εκφράζει σύγχρονες αντιλήψεις σύμφωνα με τις οποίες βαρύτητα πρέπει να δίδεται και στην προσπάθεια διάσωσης της επιχείρησης. Βλ. ειδικότερα Π. Μάζη, Η διαδικασία συνδιαλλαγής του νέου πτωχευτικού κώδικα (άρθρα Ν. 3588/2007) ΔΕΕ 2008/172, αλλά και Γ. Σωτηρόπουλο, Ο νέος πτωχευτικός κώδικας: Από την πτώχευση στην «εξυγίανση» του ελληνικού πτωχευτικού δικαίου, ΧρΙΔ 2008/ Κατά τον Αυγητίδη, ο.π., σ. 135, πρόκειται για τρεις σκοπούς που θα μπορούσαν να ενταχθούν σε ένα δικαιοπολιτικό πυρήνα διάσωσης της επιχείρησης. 8 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, ο.π., 2012 σ. 2. 8

9 Β. Έννοια της πτώχευσης Ο πτωχευτικός νόμος (3588/2007) ορίζει ως πτώχευση την έννομη κατάσταση στην οποία περιέρχεται ένα πρόσωπο, φυσικό ή νομικό, που έχει την εμπορική ιδιότητα ή μία ένωση προσώπων με νομική προσωπικότητα που επιδιώκει οικονομικό σκοπό και το οποίο ονομάζεται οφειλέτης, στην περίπτωση που αυτό αδυνατεί να εκπληρώσει τις ληξιπρόθεσμες χρηματικές του υποχρεώσεις κατά τρόπο γενικό και μόνιμο 9. Η πτώχευση κηρύσσεται με δικαστική απόφαση που εκδίδεται ύστερα από αίτηση που υποβάλλεται στο αρμόδιο πτωχευτικό δικαστήριο εκ μέρους ενός από τα πρόσωπα που περιγράφονται στο άρθρο 5 του πτωχευτικού νόμου. Γ. Προϋποθέσεις κήρυξης της πτώχευσης Ήδη από τον ορισμό της πτώχευσης προκύπτουν οι βασικότερες προϋποθέσεις κήρυξής της, οι οποίες διακρίνονται σε ουσιαστικές και δικονομικές. Οι ουσιαστικές μπορούν να διακριθούν περαιτέρω σε υποκειμενικές κι αντικειμενικές. Πιο συγκεκριμένα, η υποκειμενική προϋπόθεση είναι μία: η πτωχευτική ικανότητα του οφειλέτη. Οι δε αντικειμενικές είναι οι εξής: (α) Να επήλθε παύση πληρωμών ή (β) να υπάρχει επαπειλούμενη αδυναμία πληρωμών. Αντίθετα, κατά την κρατούσα άποψη, λόγοι όπως η μη επάρκεια της περιουσίας για την κάλυψη των διαδικαστικών εξόδων ή η καταχρηστική υποβολή της αίτησης για την κήρυξη της πτώχευσης δεν αποτελούν αντικειμενικές προϋποθέσεις κήρυξής της, αλλά μπορεί να αποτελέσουν λόγο απόρριψης της αίτησης κήρυξης της πτώχευσης, αν και συντρέχουν φαινομενικά οι υποκειμενικές κι αντικειμενικές προϋποθέσεις για την κήρυξη Η πτωχευτική ικανότητα ως υποκειμενική προϋπόθεση κήρυξης της πτώχευσης. Η πτωχευτική ικανότητα θα μπορούσε να προσδιοριστεί ως η δυνατότητα που παρέχεται από το νόμο σε ένα πρόσωπο που έχει περιέλθει σε κατάσταση παύσης 9 Βλ. άρθρα 1,2,3,4 ΠτΚ. 10 Βλ. Λ. Κοτσίρη, Πτωχευτικό Δίκαιο, έκδ. 8 η, 2011, σ. 209 επ. και 214 επ., Ευάγγελο Εμμ. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, 2010, 18, σ. 96 επ.. 9

10 πληρωμών ή σε επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης των ληξιπρόθεσμων συμβατικών του υποχρεώσεων να υπαχθεί στην προβλεπόμενη από το νόμο πτωχευτική διαδικασία, ύστερα από την έκδοση δικαστικής απόφασης 11. Ειδικότερα για την πτωχευτική ικανότητα, πρέπει να σημειωθεί ότι όσον αφόρα στα φυσικά πρόσωπα αυτή έχει συνδεθεί με την εμπορική ιδιότητα του οφειλέτη. Δηλαδή, πτωχευτική ικανότητα έχει ένα φυσικό πρόσωπο όταν αυτό έχει αποκτήσει με οποιονδήποτε τρόπο την εμπορική ιδιότητα. Η τελευταία αποκτάται σύμφωνα με τον Εμπορικό Νόμο, όταν κάποιος ασκεί κατά σύνηθες επάγγελμα εμπορικές πράξεις 12. Το φυσικό πρόσωπο, λοιπόν, που ασκεί εμπορία κατά σύνηθες επάγγελμα, καθίσταται έμπορος κι άρα αποκτά και την πτωχευτική ικανότητα. Κι ενώ αυτό μπορεί να φαίνεται ένα ασφαλές κριτήριο για να δούμε αν ένα πρόσωπο έχει πτωχευτική ικανότητα, στην πράξη ανακύπτει πολλές φορές το ερώτημα αν ορισμένα πρόσωπα που εντάσσονται σε ιδιόρρυθμες κατηγορίες εμπόρων μπορούν να πτωχεύσουν. Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα στην περιπτώσεις του φαινόμενου και κρυπτόμενου εμπόρου, αυτού που ασκεί εμπορικές πράξεις κατά παράβαση του ασυμβιβάστου ή διαφόρων απαγορεύσεων, αυτού που ασκεί παράνομες ή ανήθικες εμπορικές πράξεις, του μικρέμπορου, του παραιτηθέντος εμπόρου, του αποβιώσαντος εμπόρου κ.α. Η λύση που δίνεται κάθε φορά ποικίλει κατά περίπτωση. Λόγου χάρη, στην περίπτωση του φαινόμενου και κρυπτόμενου εμπόρου 13, επειδή κι οι δύο αποκτούν εμπορική ιδιότητα, έχουν κι οι δύο πτωχευτική ικανότητα ο ασκών εμπορικές πράξεις παράνομες ή ανήθικες ή σε περιπτώσεις ασυμβιβάστου ή απαγορεύσεων για τον ίδιο λόγο, επειδή δηλαδή αποκτούν την εμπορική ιδιότητα, αποκτούν πτωχευτική ικανότητα ενώ ο μικρέμπορος 14, επειδή σύμφωνα με την κρατούσα άποψη δεν αποκτά 15 την εμπορική ιδιότητα, δεν αποκτά και πτωχευτική ικανότητα. Ως προς τα νομικά πρόσωπα, η πτωχευτική ικανότητα αποκτάται, κατ αρχήν όταν πρόκειται για εμπορική εταιρία. Λόγω του κλειστού αριθμού των εμπορικών εταιριών αποκτούν πτωχευτική ικανότητα ενδεικτικά τα εξής εταιρικά μορφώματα: η ομόρρυθμη εταιρία (ΕΝ 19, 20) 11 Βλ. Σπ. Δ. Ψυχομάνη, Πτωχευτικό Δίκαιο, έκδ. 4 η, 2011, σ. 30 επ.. 12 Βλ. Ευάγγελο Εμμ. Περάκη, Γενικό Μέρος του Εμπορικού Δικαίου, 2004, σ. 239 επ.. 13 Βλ. Ε. Περάκη, ο.π., 2004, σ. 272 επ.. 14 Βλ. Ε. Περάκη, ο.π., 2004, σ. 252 επ.. 15 Βλ. Λ. Κοτσίρη, Πτωχευτικό Δίκαιο, έκδ. 7 η, 2008, σ. 94 επ.. 10

11 η ετερόρρυθμη εταιρία (ΕΝ 19, 20) η ετερόρρυθμη εταιρία κατά μετοχές (ΕΝ 38 κι άρθρα 50 α & 61 ν. 3190/1955) η ανώνυμη εταιρία (άρθρο 1 ν. 2190/1920) η εταιρία περιορισμένης ευθύνης (άρθρο 3 ν. 3190/1955) ο συνεταιρισμός (ν. 1667/1986, π.δ. 93/1987, ν. 2196/1993) η ναυτική εταιρία (άρθρο 1 ν. 959/1979) η ναυτιλιακή εταιρία πλοίων αναψυχής (άρθρο 1 ν. 3182/2003) η Ευρωπαϊκή εταιρία (Καν.ΕΚ 2157/2001) ο ευρωπαϊκός συνεταιρισμός (Καν.ΕΚ 1435/2003) Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί η επέκταση της πτωχευτικής ικανότητας και στα νομικά πρόσωπα που επιδιώκουν οικονομικό σκοπό, όπως είναι για παράδειγμα ο Ευρωπαϊκός Όμιλος Οικονομικού Σκοπού (Καν.ΕΚ 2137/1985 και π.δ. 38/1992), όταν δεν ασκεί εμπορική δραστηριότητα κι η αστική εταιρεία όταν αποκτά νομική προσωπικότητα κι επιδιώκει οικονομικό σκοπό. Πτωχευτική ικανότητα έχουν επίσης ορισμένες εταιρίες που βρίσκονται σε ιδιαίτερο νομικό καθεστώς, όπως εταιρίες υπό εκκαθάριση, εταιρίες μετασχηματισθείσες υπό το νέο τους σχήμα, υπό ίδρυση κεφαλαιουχική 16 κλπ. 2. Η παύση πληρωμών κι η επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης ως αντικειμενικές προϋποθέσεις κήρυξης της πτώχευσης. Από τις αντικειμενικές προϋποθέσεις κήρυξης της πτώχευσης οι βασικότερες είναι η παύση πληρωμών κι η επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης των ληξιπρόθεσμων οικονομικών υποχρεώσεων του οφειλέτη. α) Η παύση πληρωμών Η παύση πληρωμών περιγράφεται στην 1 του άρθρου 3 ΠτΚ ως η αδυναμία εκπλήρωσης των ληξιπρόθεσμων χρηματικών υποχρεώσεων του οφειλέτη κατά τρόπο γενικό και μόνιμο. Όπως γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό για να υπάρχει όντως 16 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, ό.π., 2011, σ. 36 Λ. Κοτσίρη, ό.π., 2008, σ. 104 επ. 11

12 παύση πληρωμών πρέπει η αδυναμία εκπλήρωσης να χαρακτηρίζεται από τα στοιχεία της γενικότητας και της μονιμότητας. Το στοιχείο της μονιμότητας υπάρχει όταν ο οφειλέτης κατά τρόπο μόνιμο και διαρκή δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει τις οικονομικές του υποχρεώσεις, χωρίς να υπάρχει παύση πληρωμών, όταν η αδυναμία του είναι παροδική. Στην τελευταία περίπτωση, αν για παράδειγμα ο οφειλέτης λείψει για κάποιο χρονικό διάστημα στο εξωτερικό κι αφήσει ορισμένες οικονομικές εκκρεμότητες ή ασκεί ένα εποχιακό επάγγελμα και στην εκτός δουλειάς περίοδο αντιμετωπίζει δυσκολίες, δε συνεπάγεται η ύπαρξη της παύσης πληρωμών, γιατί ακριβώς απουσιάζει το στοιχείο της μονιμότητας. Γενικότητα, από την άλλη, υπάρχει όταν η μη εκπλήρωση των οικονομικών του υποχρεώσεων οφείλεται στη γενικότερη κατάσταση της περιουσίας του οφειλέτη εξαιτίας της οποίας αδυνατεί να πληρώσει τα χρέη του. Δεν έχει να κάνει, δηλαδή η γενικότητα με τον αριθμό των χρεών, γιατί μπορεί ο οφειλέτης να πληρώνει επιμέρους μικρά χρέη, αλλά να μην πληρώνει ένα χρέος μεγάλο και τόσο σημαντικό για τις συναλλαγές του, ώστε να μπορεί να στοιχειοθετηθεί παύση πληρωμών. Πέρα, βέβαια, από τα στοιχεία της μονιμότητας και της γενικότητας, εννοείται ότι τα χρέη θα πρέπει να είναι βέβαια κι εκκαθαρισμένα, δηλαδή να μην τελούν ούτε υπό αίρεση ούτε υπό προθεσμία, για να υπάρχει παύση πληρωμών κι άρα να γίνει δεκτή η αίτηση κήρυξης της πτώχευσης. β) Η επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης Η επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης αποτελεί σύμφωνα με το άρθρο 3 2 ΠτΚ έναν λόγο κήρυξης της πτώχευσης 17, όμως δεν περιγράφεται στο νόμο. Το νόημά της είναι αυτό ακριβώς που δηλώνει το όνομά της: είναι η επικείμενη κι η μετά βεβαιότητος (δεδομένης της περιουσιακής κατάστασης του οφειλέτη) επερχόμενη αδυναμία πληρωμής των ληξιπρόθεσμων χρεών του οφειλέτη. Πρέπει σ αυτό το σημείο να παρατηρηθεί ότι όταν αιτείται κήρυξη της πτώχευσης λόγω παύσης πληρωμών ερευνάται η ύπαρξη των υποκειμενικών κι 17 Ειδικά για την κήρυξη της πτώχευσης λόγω επαπειλούμενης αδυναμίας την αίτηση πρέπει να υποβάλλει ο ίδιος ο οφειλέτης (3 2 ΠτΚ). Για την έννοια της επαπειλούμενης αδυναμίας βλ. Δ. Αυγητίδη, Η επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης ως νέος λόγος κήρυξης της πτώχευσης, ΧρΙΔ 2009/459, Αλ. Ρόκα, Η επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης υποχρεώσεων ως νέος λόγος κήρυξης της πτώχευσης, ΔΕΕ 2008/

13 αντικειμενικών προϋποθέσεων που απαιτούνται για την κήρυξή της, καθ ον χρόνο συνεδριάζει το πτωχευτικό δικαστήριο για να αποφασίσει αν όντως υπάρχει παύση πληρωμών. Κρίσιμο, δηλαδή, για την κήρυξη της πτώχευσης είναι να μην έχει αρθεί η παύση των πληρωμών στο χρονικό διάστημα από την υποβολή της αίτησης κήρυξης της πτώχευσης, μέχρι και την έκδοση της δικαστικής απόφασης. Αντίθετα, στην επαπειλούμενη αδυναμία το πτωχευτικό δικαστήριο κάνει πρόβλεψη για τη μελλοντική οικονομική κατάσταση του οφειλέτη. Συγκεκριμένα, το πτωχευτικό δικαστήριο δεν εξετάζει την τωρινή, αλλά τη μελλοντική οικονομική κατάσταση του οφειλέτη (σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση «επαπειλούμενη αδυναμία του οφειλέτη συνιστά η πρόβλεψη ότι αυτός δε θα έχει τα μέσα ρευστότητας να αντιμετωπίσει τις κατ αυτού απαιτήσεις όταν καταστούν ληξιπρόθεσμες» 18 ). Προσπαθεί να κάνει στάθμιση του τι θα εισρεύσει και ποιες θα είναι οι υποχρεώσεις του οφειλέτη σε βάθος χρόνου κατ ανώτατο όριο δύο ετών (κατά το τρέχον οικονομικό έτος και μέχρι το επόμενο) 19. Με βάση αυτή την πρόβλεψη το δικαστήριο βγάζει συμπέρασμα για την ύπαρξη ή όχι της επαπειλούμενης αδυναμίας κι άρα για την κήρυξη της πτώχευσης. 18 Βλ. ΠΠρΑθ 206/2009, ΧρΙΔ 2009/458, με παρατηρήσεις Δ. Αυγητίδη. 19 Βλ. ΠΠρΑθ 747/2009, ΔΕΕ 2009/1354, ΕΕμπΔ 2009/877, ΧρΙΔ 2010/

14 II. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Α. Έννοια και τρόποι περάτωσης της πτωχευτικής διαδικασίας Η περάτωση της πτωχευτικής διαδικασίας ή περάτωση της πτώχευσης μπορεί να οριστεί ως η λήξη της διαδικασίας συλλογικής αναγκαστικής εκτέλεσης που είχε ενεργοποιηθεί με την κήρυξη της πτώχευσης από το πτωχευτικό Δικαστήριο, σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη άρση των πάσης φύσεως συνεπειών (προσωπικών, περιουσιακών, δικονομικών) που είχε επιφέρει αυτή η κήρυξη. Ήτοι, οι πιστωτές αναλαμβάνουν τα ατομικά διωκτικά τους μέτρα, παύουν να υφίστανται τα όργανα της πτώχευσης, αίρεται η πτωχευτική απαλλοτρίωση κι επέρχεται σύγχυση πτωχευτικής μεταπτωχευτικής περιουσίας 20. Στα άρθρα 164 κι και 5 ΠτΚ περιγράφονται οι τρόποι περάτωσης της πτώχευσης, οι οποίοι είναι ειδικότερα οι εξής: α. η τελεσίδικη επικύρωση του σχεδίου αναδιοργάνωσης (άρθρο ΠτΚ), β. η εκποίηση όλων των στοιχείων του ενεργητικού της πτωχευτικής περιουσίας μέσω της εισόδου στην ένωση των πιστωτών, γ. η αποκατάσταση του οφειλέτη λόγω εξόφλησης όλων των πιστωτών κατά κεφάλαιο και τόκους ή λόγω παρόδου δεκαετίας από την κήρυξη της πτώχευσης κι εφόσον κρίνει το Δικαστήριο ότι δε συντρέχει λόγος διατήρησής της και δ. η παύση των εργασιών της πτώχευσης είτε λόγω ελλείψεως ενεργητικού είτε λόγω παρέλευσης του οριζόμενου στο νόμο χρόνου 21. Αν και στόχος της παρούσας εργασίας είναι η παρουσίαση της διαδρομής που διανύεται για να περατωθεί η πτώχευση με σχέδιο αναδιοργάνωσης, κρίνεται σκόπιμη η συνοπτική παράθεση της διαδικασίας που ακολουθούν οι λοιποί τρόποι περάτωσης. Β. Οι επιμέρους τρόποι περάτωσης 1. Η ένωση των πιστωτών Κατά το άρθρο ΠτΚ «Μετά την ολοκλήρωση της εξέλεγξης των πιστώσεων και εφόσον δεν επιτεύχθηκε η αποδοχή ή η επικύρωση σχεδίου αναδιοργάνωσης της επιχείρησης του οφειλέτη ή αυτή ακυρώθηκε για οποιονδήποτε λόγο, η πτώχευση βρίσκεται στο στάδιο της ένωσης των πιστωτών». Από το άρθρο προκύπτουν οι προϋποθέσεις εισόδου στο στάδιο της ένωσης, οι οποίες συγκεκριμένα 20 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, ο.π., 2012, σ Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, ο.π., Ευάγγελο Εμμ. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, έκδ. 2 η, 2012 σ

15 είναι η ολοκλήρωση της εξέλεγξης των πιστώσεων κι η αποτυχία επικύρωσης του σχεδίου αναδιοργάνωσης. Ο όρος ένωση πιστωτών έχει διφυή έννοια και χαρακτηρίζει τόσο το στάδιο της πτωχευτικής διαδικασίας κατά το οποίο συγκροτείται ομάδα πιστωτών υπέρ της οποίας ενεργεί ο σύνδικος την εκκαθάριση της πτωχευτικής περιουσίας και διανομή του προϊόντος της 22 όσο και την ίδια τη διαδικασία εκκαθάρισης και διανομής 23. Κατά το στάδιο αυτό ο σύνδικος προβαίνει στη ρευστοποίηση του ενεργητικού της περιουσίας του οφειλέτη και τη διανομή του προϊόντος της είτε μέσω της εκποίησης της επιχείρησης ως συνόλου είτε μέσω της εκποίησης των επιμέρους στοιχείων της 24. Η ρευστοποίηση δε λαμβάνει χώρα αν δεν προηγηθεί απόφαση της συνέλευσης των πιστωτών, η οποία συγκαλείται σύμφωνα με το άρθρο 84 του ΠτΚ υποχρεωτικά από τον εισηγητή, προκειμένου να αποφασίσουν με τι τρόπο θα συνεχισθεί η διαδικασία, δηλαδή, αν θα συνεχισθεί η επιχείρηση ή κάποιος κλάδος της για ένα ορισμένο διάστημα από το σύνδικο, αν θα εκμισθωθεί σε τρίτον ως σύνολο, αν θα εκποιηθεί ως σύνολο ή τέλος, αν θα ρευστοποιηθούν τα κατ ιδίαν στοιχεία της ξεχωριστά. Η απόφαση αυτή λαμβάνεται με διπλή πλειοψηφία του συνόλου των πιστωτών και των απαιτήσεων, ανεξαρτήτως του αριθμού των παρόντων, κατά αυτής επιτρέπεται δε προσφυγή εντός 5 ημερών από την τοιχοκόλλησή της ενώπιον του πτωχευτικού Δικαστηρίου, το οποίο αποφαίνεται αμετάκλητα. Όλως επιγραμματικά, η διαδικασία που ακολουθείται είναι η εξής: -Αν αποφασισθεί η εκποίηση της επιχείρησης ως συνόλου, διατάσσεται, μετά από αίτημα του συνδίκου προς τον εισηγητή, η πρόσληψη εκτιμητή από τον κατάλογο πραγματογνωμόνων, ο οποίος θα εκτιμήσει την αξία της επιχείρησης. Βασιζόμενος σ αυτήν την εκτίμηση, ο σύνδικος συντάσσει έκθεση, την οποία υποβάλλει στο πτωχευτικό Δικαστήριο και στην οποία περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία του ενεργητικού, τους προτεινόμενους όρους πώλησης και κάθε χρήσιμη για τον πλειοδότη πληροφορία. Το πτωχευτικό Δικαστήριο με την απόφασή του καθορίζει 22 Βλ. Κ. Ρόκα, Πτωχευτικόν Δίκαιον, έκδ. 12 η, 1978, σ Βλ. Λ. Γεωργακόπουλο, Εγχειρίδιο Εμπορικού Δικαίου, 3 ο τεύχος, Πτώχευση και Εξυγίανση, έκδ. 2 η, 1997, σ Σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση: «Η εν λόγω ρευστοποίηση θα γίνει, αν μεν τούτο έχει αποφασισθεί από τη συνέλευση των πιστωτών, σύμφωνα με το άρθρο 84, με την εκποίηση της επιχείρησης ως συνόλου, κατά τα άρθρα 135 έως 145. Άλλως, η ρευστοποίηση του ενεργητικού θα γίνει με την εκποίηση των επί μέρους στοιχείων αυτής, καθενός χωριστά ή ομαδικά, σύμφωνα με τα άρθρα 146 έως 150». 15

16 την αξία της επιχείρησης, την τιμή πρώτης προσφοράς και τους όρους της εκποίησης 25. Εντός δέκα ημερών από τη δημοσίευση της απόφασης, ο σύνδικος προχωρεί στη διακήρυξη δημόσιου πλειοδοτικού διαγωνισμού. Ακολουθεί η κατάθεση κι αποσφράγιση των προσφορών, η σύνταξη από το σύνδικο κατακυρωτικής έκθεσης κι η έγκρισή της από το πτωχευτικό Δικαστήριο, ενώ επί μη εγκρίσεώς της, επαναλαμβάνεται ο διαγωνισμός για μία ακόμη φορά 26. Αν τελικώς υπάρξει πλειοδότης και το Δικαστήριο εγκρίνει την πλειοδοσία, συνάπτεται ενώπιον συμβολαιογράφου η σύμβαση πώλησης. -Η διαδικασία της εκποίησης των κατ ιδίαν στοιχείων του ενεργητικού της πτωχευτικής περιουσίας από την άλλη, ακολουθείται είτε όταν δεν έχει αποφασισθεί κάτι άλλο από τη συνέλευση πιστωτών είτε όταν δεν επιτευχθεί η εκποίηση της επιχείρησης ως συνόλου έπειτα κι από το δεύτερο ως άνω δημόσιο διαγωνισμό και διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: την εκποίηση των κινητών κι αυτή των ακινήτων. Κατ αρχάς, η εκποίηση των κινητών αφορά στα κινητά εκείνα της πτωχευτικής περιουσίας που δεν έχουν ήδη εκποιηθεί σύμφωνα με τα άρθρα 67, 77 κι 84 ΠτΚ. Όσα, λοιπόν, έχουν απομείνει εκποιούνται από το σύνδικο σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 146 ΠτΚ. Πρόκειται, εν ολίγοις, για μια διαδικασία ανοικτών προσφορών, όπου η σύμβαση καταρτίζεται μόνο μετά από συναίνεση του εισηγητή ή έγκριση της πρότασης του συνδίκου για βέλτιστη προσφορά, ενώ αν ο πλειστηριασμός δεν καταλήξει στην πώληση των κινητών, η διαδικασία επαναλαμβάνεται. Σε ό,τι αφορά στην εκποίηση των ακινήτων της πτωχευτικής περιουσίας, διευκρινίζεται ότι αυτή περιλαμβάνει τα ελεύθερα βαρών ακίνητα ή εκείνα στα οποία δεν έχει επιβληθεί αναγκαστική κατάσχεση πριν την είσοδο στο στάδιο της ένωσης. Η προκείμενη διαδικασία περιλαμβάνει τις κάτωθι ενέργειες 27 : α) αίτηση του συνδίκου κι έκθεση του εισηγητή προς το πτωχευτικό Δικαστήριο για την εκποίηση, β) απόφαση του Δικαστηρίου περί χορηγήσεως άδειας εκποίησης, με καθορισμό της αξίας του ακινήτου, της τιμής πρώτης προσφοράς και των τυχόν όρων εκποίησης, γ) σύνταξη νέας εκθέσεως του εισηγητή, επί τη βάσει της αποφάσεως, με προσδιορισμό του τόπου και του χρόνου του πλειστηριασμού και των τυχόν επαναλήψεών του, δ) 25 Σύμφωνα με το άρθρο ΠτΚ, αν η αξία προσδιοριστεί σε ποσό μικρότερο του ,00, η εκποίηση θα γίνει, κατ εξαίρεση με τον τρόπο που θα ορίσει το Δικαστήριο. 26 Βλ. άρθρα κι 144 ΠτΚ. 27 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, ο.π., 2012, σ

17 σύνταξη από το σύνδικο διακήρυξης του πλειστηριασμού, ε) υποβολή ενσφράγιστων προσφορών ενώπιον του εισηγητή και του συνδίκου, στ) συνυποβολή τραπεζικής επιταγής σε διαταγή του ίδιου του ενδιαφερομένου, για ποσό ανερχόμενο στο 1/3 της τιμής πρώτης προσφοράς, ζ) αποσφράγιση και μονογραφή των προσφορών από τον εισηγητή και τέλος η) έγκριση από τον εισηγητή της πλέον συμφέρουσας προσφοράς και της εκποίησης του ακινήτου, με σύνταξη σχετικής τελικής εκθέσεως, ενώ επί μη εγκρίσεως ή μη εμφανίσεως πλειοδότη, η διαδικασία επαναλαμβάνεται τρεις φορές, ανά μία σε κάθε συνεχόμενη εβδομάδα και μία τέταρτη σε ημερομηνία απέχουσα τέσσερις εβδομάδες από την τελευταία προσπάθεια 28. Κατά των επιμέρους πράξεων του δημόσιου διαγωνισμού για την εκποίηση της επιχείρησης ή των κατ ιδίαν περιουσιακών της στοιχείων χωρεί ανακοπή εντός προθεσμίας δεκαπέντε ημερών από τη διενέργεια της προσβαλλόμενης πράξεως (άρθρο 152 ΠτΚ). Τα εισπραττόμενα από τις ανωτέρω διαδικασίες εκποίησης κατατίθενται από το σύνδικο σε ειδικό έντοκο τραπεζικό λογαριασμό (άρθρο 73 ΠτΚ) και συντάσσεται πάραυτα από τον ίδιο πίνακας διανομής των εισπραχθέντων ποσών στους πιστωτές με βάση τις επαληθευθείσες απαιτήσεις 29. Έπειτα από την εκποίηση όλων των στοιχείων του ενεργητικού της πτωχευτικής περιουσίας και τη διανομή του όλου προϊόντος της εκκαθάρισης επέρχεται κλείσιμο του σταδίου της ένωσης των πιστωτών που σηματοδοτεί την περάτωση της πτώχευσης. 2. Η αποκατάσταση του οφειλέτη Σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση: «ο κώδικας, στο πνεύμα των νέων κοινωνικών αντιλήψεων, καταργεί τις προσωπικές κυρώσεις και στερήσεις που επέφερε η κήρυξη του οφειλέτη φυσικού προσώπου, σύμφωνα με το καταργούμενο άρθρο 1 α.ν. 635/37, λ.χ. την απώλεια της εμπορικής ιδιότητας, ως στέρηση επερχόμενη αυτομάτως με την κήρυξη της πτώχευσης. Δεν θίγονται όμως οι προσωπικής φύσεως συνέπειες που έχει η κήρυξη της πτώχευσης, σύμφωνα με ειδικές διατάξεις νόμου, όπως λ.χ. η νομοθεσία περί ασφαλιστικών πρακτόρων (ν. 1569/89 όπως ισχύει), περί διευθυντών 28 Επί αποτυχίας όλης αυτής της προσπάθειας, καθορίζεται από το Δικαστήριο μικρότερη τιμή πρώτης προσφοράς. 29 Ειδικότερα ως προς τον πίνακα διανομής, βλ. άρθρα 154 επ. ΠτΚ. 17

18 και νόμιμων εκπροσώπων ασφαλιστικής επιχείρησης (άρθρ. 16 ν.δ. 400/1970 όπως ισχύει). Για λόγους επιείκειας προς το πρόσωπο του οφειλέτη, στις περιπτώσεις αυτές, αλλά και για τη δυνατότητα εφαρμογής του άρθρ. 47 α παρ. 4 έως 6 του ν. 2190/1920, περί αναβίωσης της ανώνυμης εταιρίας, εισάγεται ο παρών θεσμός της αποκατάστασης.». Με τελεσίδικη δικαστική απόφαση ο οφειλέτης είναι δυνατό να αποκατασταθεί. Με τη λεγόμενη πτωχευτική αποκατάσταση αφ ενός ο οφειλέτης ανακτά τα προσωπικής φύσεως δικαιώματα που είχε στερηθεί ως αποτέλεσμα της κήρυξής του σε πτώχευση, αφ ετέρου υπό όρους περατούται η πτωχευτική διαδικασία, ώστε θεωρείται η αποκατάσταση τρόπος απάλειψης του ηθικού στίγματος που επωμίζεται ο οφειλέτης που κηρύσσεται σε πτώχευση 30. Οι προϋποθέσεις της αποκατάστασης διαφέρουν για τα νομικά και φυσικά πρόσωπα. Έτσι, λοιπόν, ο οφειλέτης φυσικό πρόσωπο είναι δυνατό να αποκατασταθεί σε δύο περιπτώσεις: αν παρήλθε δεκαετία από την κήρυξη της πτώχευσής του κι αν εξόφλησε όλους τους πιστωτές του κατά κεφάλαιο και τόκους. Αντιθέτως, ο οφειλέτης νομικό πρόσωπο αποκαθίσταται μόνο στην τελευταία περίπτωση (εξόφληση πιστωτών). Αρνητική προϋπόθεση της αποκατάστασης είναι η μη καταδίκη του οφειλέτη για μία από τις πράξεις χρεοκοπίας των άρθρων 171 κι 172 ΠτΚ, εκτός κι αν επήλθε η ποινική αποκατάσταση (άρθρα 66 ΠΚ και ΚΠοινΔ). Η παραπομπή στο Δικαστήριο για κάποια από τις πράξεις αυτές αναστέλλει τη διαδικασία αποκατάστασης, ενώ μεταγενέστερη καταδίκη αίρει τα αποτελέσματά της 31. Ως προς τα αποτελέσματα της αποκατάστασης κατ άρθρο 170 ΠτΚ, αυτά είναι τα ακόλουθα 32 : α) επέρχεται άρση των στερήσεων των δικαιωμάτων προσωπικής φύσεως που είχαν επιβληθεί στον οφειλέτη φυσικό πρόσωπο, β) δίνεται η δυνατότητα αναβίωσης σε οφειλέτη νομικό πρόσωπο που είχε λυθεί λόγω της κήρυξής του σε πτώχευση, γ) σε περίπτωση που η αποκατάσταση επήλθε λόγω εξόφλησης των πιστωτών κατά κεφάλαιο και τόκους, επέρχεται αυτοδικαίως περάτωση της πτώχευσης, δ) ειδικά για τα φυσικά πρόσωπα, η περάτωση της πτώχευσης μπορεί να κηρυχθεί από το Δικαστήριο όταν ο οφειλέτης αποκαταστάθηκε λόγω παρόδου δεκαετίας από την κήρυξη της πτώχευσης κι η διατήρησή της κρίνεται 30 Βλ. Κ. Ρόκα, ο.π., σ. 365, αλλά και Λ. Γεωργακόπουλο, ο.π., σ. 135, όπου ορίζει την πτωχευτική αποκατάσταση ως τη δικαστική άρση, μερική ή ολική, του ηθικού στίγματος της πτώχευσης. 31 Βλ. Ε. Περάκη, ο.π., 2012, σ Βλ. Ιωάννη Σπυριδάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, 2008, σ

19 αλυσιτελής κι ε) στην ανωτέρω υπό δ) περίπτωση, το Δικαστήριο είναι δυνατό να αποφασίσει την απαλλαγή του οφειλέτη από το υπόλοιπο των πτωχευτικών απαιτήσεων που τυχόν δεν ικανοποιήθηκαν από την πτωχευτική περιουσία, αν αυτός κηρύχθηκε συγγνωστός ή η απαλλαγή του υπαγορεύεται από την οικονομική του κατάσταση. Η Αιτιολογική Έκθεση παρατηρεί για το άρθρο 170 ΠτΚ: «Ορίζεται ότι τα αποτελέσματα αυτής επέρχονται από την τελεσιδικία της απόφασης.- Διευκρινιστικά ορίζεται σχετικά με το φυσικό πρόσωπο ότι η αποκατάστασή του επιφέρει παύση των στερήσεων του προσώπου που τελεί σε κατάσταση πτώχευσης (βλ.άρθρ.15). Ενώ η πτωχευτική αποκατάσταση του νομικού προσώπου αποτελεί λόγο αναβίωσής του (άρθρ.47α παρ.4 έως 6 του ν. 2190/1920).- Ορίζεται επίσης ότι η αποκατάσταση, λόγω εξόφλησης όλων των πτωχευτικών πιστωτών, κατά το άρθρ. 168 παρ.1 περ. β, περατώνει χωρίς άλλο την πτώχευση. Ενώ, αν η αποκατάσταση εχώρησε λόγω παρόδου δεκαετίας από την κήρυξη της πτώχευσης (άρθρ.168 παρ. 1 περ. α ), το δικαστήριο με την απόφασή του μπορεί να κηρύξει και την περάτωση της πτώχευσης, εάν δεν συντρέχει λόγος διατήρησής της (ανάλογη εφαρμογή άρθρ. 166 παρ. 2 εδ. α και β ). Το δικαστήριο, στην περίπτωση αυτή, επί οφειλέτη που έχει κηρυχθεί συγγνωστός, εκτιμώντας ιδίως την οικονομική του κατάσταση, μπορεί να αποφασίσει και την απαλλαγή του, εν όλω ή εν μέρει, από το υπόλοιπο των απαιτήσεων των πιστωτών που δεν ικανοποιήθηκε από την πτωχευτική περιουσία. Είναι μία επιεικής λύση υπέρ του ατυχήσαντος οφειλέτη.». 3. Η παύση των εργασιών της πτώχευσης Το άρθρο 164 ΠτΚ προβλέπει ότι η πτώχευση μεταξύ άλλων περατώνεται και με την παύση των εργασιών της πτώχευσης, είτε λόγω έλλειψης ενεργητικού 33 είτε λόγω της παρόδου του οριζόμενου στο άρθρο ΠτΚ χρόνου. Περαιτέρω, στο άρθρο ΠτΚ ορίζεται ότι «οι εργασίες της πτωχεύσεως δεν μπορούν να εξακολουθήσουν, λόγω έλλειψης των αναγκαίων χρημάτων ή ευχερώς ρευστοποιήσιμης περιουσίας», ενώ στην παρ. 3 αυτού «Μετά παρέλευση δέκα (10) ετών από την έναρξη της ένωσης των πιστωτών και σε κάθε περίπτωση μετά παρέλευση δεκαπέντε (15) ετών από την κήρυξη της πτώχευσης επέρχονται αυτοδικαίως και χωρίς άλλη διατύπωση τα 33 Βλ. Ράνια Χατζηνικολάου Αγγελίδου, Η παύση των εργασιών της πτώχευσης λόγω ανεπάρκειας χρημάτων, ως τρόπος περάτωσης της πτώχευσης., ΕΕμπΔ 2012/1. 19

20 αποτελέσματα της παρ. 2». Εάν, δηλαδή, δεν υπάρχουν τα αναγκαία οικονομικά μέσα για την αντιμετώπιση των εξόδων της πτωχευτικής διαδικασίας ή παρά την παρέλευση μακρού χρονικού διαστήματος, η πτωχευτική διαδικασία δεν περατώνεται, διατάσσεται η παύση των εργασιών της κηρυχθείσης πτώχευσης. Την παύση διατάσσει το πτωχευτικό Δικαστήριο κατόπιν αιτήσεως του οφειλέτη, του συνδίκου ή κάποιου πιστωτή ή ακόμη επιλαμβανόμενο αυτεπαγγέλτως κι αφού ακούσει το σύνδικο και την επιτροπή πιστωτών και μετά από την έκθεση του εισηγητή. Από τη διατύπωση του νόμου συνάγεται ότι αν το διαθέσιμο ενεργητικό είναι μεν ικανό να χρηματοδοτήσει τις πτωχευτικές εργασίες, αλλά δεν καταλείπει περιθώρια ικανοποίησης των πιστωτών, δε συντρέχει λόγος παύσης των εργασιών. Αντιστρόφως, αν δεν υπάρχουν χρήματα κι η υπάρχουσα περιουσία, αν κι επαρκής για την ικανοποίηση των πιστωτών δεν είναι ευχερώς ρευστοποιήσιμη, η παύση θα διαταχθεί 34. Αυτοδικαίως δε, ήτοι άνευ ετέρας διατυπώσεως, επέρχεται η παύση ων εργασιών της πτώχευσης μετά παρελεύσεως δέκα ετών από την έναρξη της ένωσης των πιστωτών και σε κάθε περίπτωση, επί παρελεύσεως δεκαπέντε ετών από την κήρυξη της πτώχευσης. Τα αποτελέσματα, τέλος, της παύσης των εργασιών, όπως ενδεικτικά περιγράφονται και στο νόμο (άρθρο ΠτΚ) είναι α) η άρση της πτωχευτικής απαλλοτρίωσης κι η συνακόλουθη ανάληψη της διοίκησης της πτωχευτικής περιουσίας από τον οφειλέτη, ο οποίος πλέον νομιμοποιείται ενεργητικά και παθητικά στις δίκες περί την πτωχευτική περιουσία (όχι, όμως και στις δίκες που διεξάγονται στο πλαίσιο πτωχευτικής ανάκλησης, οι οποίες για λόγους ουσιαστικούς και δικονομικούς δεν μπορούν να συνεχιστούν 35 ), β) η ανάληψη από τους πιστωτές των ατομικών διωκτικών τους μέτρων, γ) η παύση του λειτουργήματος του συνδίκου, του εισηγητή και της ένωσης πιστωτών και δ) η δυνατότητα κήρυξης του οφειλέτη συγγνωστού Βλ. ΕφΠειρ 1155/2000, ΠειρΝ 2001/ Βλ. ΠΠρΑθ 1042/2009, ΕΕμπΔ 2009/ 413 επ. κι 650 επ.. 36 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, ο.π., 2012 σ

21 III. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Η περάτωση της πτώχευσης με σχέδιο αναδιοργάνωσης Α. Γενική επισκόπηση του θεσμού της αναδιοργάνωσης 1. Καταγωγή Ο θεσμός του σχεδίου αναδιοργάνωσης αποτελεί για το ελληνικό δίκαιο δάνειο από την πρωτότυπη ιδέα του Πτωχευτικού Κώδικα του 1978 των Η.Π.Α. (U.S Bankruptcy Code) και πιο συγκεκριμένα του περιβόητου Chapter 11 αυτού 37, το οποίο έχει ενσωματωθεί και στο γερμανικό δίκαιο στο Σχέδιο Αφερεγγυότητας. Από άποψη μεθοδολογίας του δικαίου εντάσσεται στο έβδομο κεφάλαιο του ΠτΚ, το οποίο περιλαμβάνει μία εκτενή σειρά άρθρων (άρθρα 107 έως 131). Το αμερικανικό δίκαιο, στα πλαίσια της προσπάθειας για διατήρηση της επιχείρησης αντί κατακερματισμού της, ρύθμισε στο κεφάλαιο επτά την εκκαθάριση της περιουσίας για φυσικά και νομικά πρόσωπα, δίνοντας, ωστόσο, την ευκαιρία για τη λεγόμενη «νέα αρχή» μόνο στα φυσικά πρόσωπα, μέσω της απαλλαγής τους (discharge, freshstart) 38. Στα νομικά πρόσωπα παρέχεται αυτή η δυνατότητα μόνο μέσω της οδού της αναδιοργάνωσης που προβλέπει το κεφάλαιο 11. Στόχος είναι η ενημέρωση των πιστωτών σχετικά με όλα τα οικονομικά και νομικά δεδομένα της προς εξυγίανση επιχείρησης, προκειμένου να αποφασίσουν αν η ικανοποίησή τους θα είναι τουλάχιστον ίδια με εκείνη που θα προέκυπτε από την εκκαθάριση. Επιφορτισμένος με την κίνηση της διαδικασίας είναι ο οφειλέτης, ενώ δεν υπάρχει ανάγκη επίκλησης λόγου που θα οδηγούσε σε πτώχευση ούτε είναι απαραίτητο να έχει προηγηθεί άνοιγμα της πτωχευτικής διαδικασίας 39, αντιθέτως αρκεί η ύπαρξη οικονομικής κρίσης. Αυτόθροη συνέπεια του ανοίγματος της διαδικασίας είναι η αναστολή των πράξεων που σχετίζονται με την περιουσία του οφειλέτη ως μηχανισμός προστασίας των πιστωτών. Με το κεφάλαιο 11, δίνεται, δηλαδή, η δυνατότητα εκπόνησης σχεδίου αναδιοργάνωσης της επιχείρησης στο πλαίσιο διαδικασίας, η οποία συνεπάγεται προσωρινή αναστολή των ατομικών διώξεων. Η διαδικασία υποβολής 37 Βλ. Bankruptcy Code, Chapter 11, Myles H. Alderman, Jr. Esq, Chapter 11, Business Reorgaizations, Outskirts Press, Inc, Denver, Colorado, Βλ. Λ. Κοτσίρη, ο.π., 2008, σ. 530 επ. 39 Εδώ έγκειται κι η βασική διαφορά με το ελληνικό δίκαιο, όπου η διαδικασία της αναδιοργάνωσης δεν είναι προπτωχευτική διαδικασία, αλλά προϋπόθεση για το άνοιγμά της είναι η κήρυξη της πτώχευσης. 21

22 του σχεδίου βρίσκεται για τις πρώτες 120 ημέρες στα χέρια του οφειλέτη, πρόκειται, δηλαδή, για μία εξυγιαντική διαδικασία όπου κυριαρχεί ο οφειλέτης (debtor in possession) 40. Υπό την ιδιότητά του αυτή, ο οφειλέτης τελεί σε μία ιδιότυπη έννομη κατάσταση, αφού διατηρεί καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας την κατοχή και τον έλεγχο της περιουσίας του, ασκώντας όλες τις εξουσίες που του επιτρέπει ο νόμος δια του ιδίου διαχειριστικού οργάνου που τις ασκούσε πριν την υποβολή της αίτησης. Εξαίρεση αποτελούν οι εκποιήσεις σημαντικών περιουσιακών στοιχείων για τις οποίες απαιτείται άδεια του Δικαστηρίου 41. Εν ολίγοις, στόχος του θεσμού στο αμερικανικό δίκαιο είναι η δημιουργία μιας «νέας αρχής», με ρυθμίσεις ιδιαιτέρως ελκυστικές για τον οφειλέτη, του οποίου βασική υποχρέωση είναι η μέγιστη ενημέρωση των πιστωτών, ενώ μόνο σε περίπτωση αμφιβολιών ως προς την ικανότητα κι εντιμότητα διοίκησης της περιουσίας από τον τελευταίο, ορίζεται σύνδικος από το Δικαστήριο που διατηρεί υπό τον έλεγχό του την όλη διαδικασία Έννοια Με τον όρο «σχέδιο αναδιοργάνωσης» εννοείται η πρόταση που έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν προς το πτωχευτικό Δικαστήριο, μετά την κήρυξη της πτώχευσης, ο οφειλέτης ή ο σύνδικος σχετικά με τον τρόπο περάτωσης της πτωχευτικής διαδικασίας. Η πρόταση αυτή πρέπει να είναι εμπεριστατωμένη κι ολοκληρωμένη και σε περίπτωση που γίνει δεκτή από το Δικαστήριο και τους πιστωτές, αποκτά το χαρακτήρα συμφωνίας σύμβασης, η οποία μετά την τελεσίδικη επικύρωσή της από το Δικαστήριο καθίσταται δεσμευτική έναντι όλων των πιστωτών. Ο νεωτεριστικός αυτός θεσμός έχει αντικαταστήσει πλήρως τη διαδικασία του πτωχευτικού συμβιβασμού που προβλεπόταν στα άρθρα 600 επ. του προϊσχύσαντος Εμπορικού Νόμου. Τούτο οφείλεται αφ ενός στην αποδεδειγμένη εν τοις πράγμασι δυσχέρεια επίτευξης του τελευταίου (γι αυτό το λόγο, εξάλλου, είχε προβλεφθεί 40 Βλ. Λ. Κοτσίρη, ο.π., 2008, σ Βλ. Δ. Αυγητίδη, ο.π., σ. 127 με παραπομπές σε Finch V., Corporate Insolvency Law, έκδ. 2 η, 2009 και McGormack G., Corporate Rescue Law An Anglo American Perspective, Για επισκόπηση της όλης διαδικασίας που ακολουθείται στην αμερικανική έννομη τάξη βλ. Δ. Αυγητίδη, ο.π., σ. 126 επ.. 22

23 δυνατότητα παράλειψής του), αφ ετέρου στην ανάγκη εξεύρεσης ενός πιο ευέλικτου και σύγχρονου τρόπου συλλογικής εκτέλεσης. Οι βασικές διαφορές των δύο διαδικασιών είναι οι ακόλουθες: α. δυνατότητα υποβολής πρότασης σχεδίου αναδιοργάνωσης έχει κι ο σύνδικος, σε αντίθεση με την πρόταση συμβιβασμού, η οποία κατατίθετο μόνο από τον οφειλέτη, β. η πρόταση σχεδίου αναδιοργάνωσης είναι δυνατό να συνυποβληθεί με την αίτηση για κήρυξη σε πτώχευση ή αμέσως μετά, ενώ ο συμβιβασμός δεν μπορούσε να προηγηθεί της επαλήθευσης των απαιτήσεων των πιστωτών, γ. το περιεχόμενο του σχεδίου ποικίλλει, όχι, όμως και του συμβιβασμού που ήταν προδιαγεγραμμένο (απλός, μικτός ή συμβιβασμός με παραχώρηση της πτωχευτικής περιουσίας στους πιστωτές) 43 και δ) η θέση των ενέγγυων πιστωτών, οι οποίοι υπό το προϊσχύσαν δίκαιο δε μετείχαν στο συμβιβασμό, αν δε μετείχαν και ψήφιζαν στη συμβιβαστική συνέλευση που είχε συγκληθεί για να τον εγκρίνει κι έχαναν την ασφάλειά τους εάν ο συμβιβασμός επικυρωνόταν τελικά από το Δικαστήριο (άρθρο 601 ΕΝ), ενώ υπό το νέο καθεστώς, οι εμπραγμάτως ασφαλισμένοι πιστωτές μετέχουν στο σχέδιο αναδιοργάνωσης, αποτελώντας, μάλιστα, χωριστή ομάδα, υπολογίζονται στο σχηματισμό πλειοψηφίας, οι δε ασφάλειες τους δε θίγονται 44. Πρέπει, πάντως, να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο θέμα της ορολογίας. Αυτό διότι, ενώ έχει επικρατήσει και στον ίδιο το νόμο αναφέρεται έτσι, ο γενικός όρος «σχέδιο», μέχρι την επικύρωση του «σχεδίου» από το Δικαστήριο, πρόκειται κατ ακριβολογία για «πρόταση σχεδίου» 45. Ωστόσο, ο όρος «σχέδιο» χρησιμοποιήθηκε εξ αρχής αδιάκριτα κι έτσι έχει παγιωθεί. 3. Σκοπός Στο άρθρο 107 του ΠτΚ προβλέπεται ότι «Η διάσωση της επιχείρησης, η αξιοποίηση της, αλλά και η διανομή της πτωχευτικής περιουσίας, καθώς και η ευθύνη του οφειλέτη μετά την περάτωση της πτωχευτικής Διαδικασίας μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο ρύθμισης με σχέδιο αναδιοργάνωσης.» 46. Η δε Αιτιολογική Έκθεση του νόμου παρατηρεί: «Το αντικείμενο ρύθμισης του σχεδίου δε δίνεται συγκεκριμένα και 43 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, ο.π., 2012, σ. 437 επ. 44 Βλ. Ε. Περάκη, ο.π., 2012, σ ο.π. 46 Καθιερώνεται το λεγόμενο σύστημα ανοικτών σκοπών. Για περισσότερα, βλ. Λ. Κοτσίρη, ο.π., 2008, σ

24 περιοριστικά από το νόμο αλλά καθορίζεται με γενικούς όρους πλαισίου. Στο σχέδιο τόσο η διάσωση και η αξιοποίηση της επιχείρησης όσο και η διανομή της περιουσίας σε περίπτωση εκκαθάρισης είναι ισότιμες λύσεις. Διάσωση χρηματοοικονομικής φύσεως μπορεί να επιτυγχάνεται μέσω μεταβίβασης της επιχείρησης ή μερικής εκκαθάρισης ή περιορισμού των χρεών ή επέκτασης του χρόνου εξόφλησης ή τρόπου εξόφλησης, ενώ διάσωση παραγωγικής φύσεως μπορεί να προϋποθέτει οργανωτική αναδιάρθρωση ή εταιρικούς μετασχηματισμούς για βελτίωση των εσόδων της επιχείρησης. Με τον σκοπό να αφεθεί έδαφος στον οφειλέτη μιας νέας αρχής, το σχέδιο μπορεί να προβλέψει τα της ευθύνης του μετά την περάτωση της διαδικασίας κυρίως με την απαλλαγή του από το μέρος των απαιτήσεων που δεν ικανοποιήθηκε.». Τόσο από το κείμενο του νόμου όσο κι από την Αιτιολογική Έκθεση, διαπιστώνει κανείς ευχερώς ότι σε ό,τι αφορά στο ρυθμιστικό αντικείμενο του σχεδίου αναδιοργάνωσης καταλείπεται μεγάλο περιθώριο ευελιξίας στα συμβαλλόμενα μέρη. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, αυτό που συνάγεται με βεβαιότητα από το γράμμα του νόμου είναι ότι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους κινείται ένα σχέδιο αναδιοργάνωσης είναι η διάσωση της επιχείρησης μέσω της διατήρησής της στα χέρια του οφειλέτη, η αξιοποίησή της, η διανομή της πτωχευτικής περιουσίας, αλλά κι η καθιέρωση ευθύνης του οφειλέτη μετά την περάτωση της πτωχευτικής διαδικασίας. Β. Νομική φύση του σχεδίου αναδιοργάνωσης Αμφισβητούμενη είναι η νομική φύση του σχεδίου αναδιοργάνωσης, κατ αναλογία με την αμφισβήτηση που επικρατούσε υπό το καθεστώς ισχύος του ΕΝ για τη νομική φύση του πτωχευτικού συμβιβασμού, τον οποίο διαδέχθηκε ο νέος αυτός θεσμός. Στην Αιτιολογική Έκθεση παρατηρείται ότι «ο κώδικας δεν λαμβάνει θέση στο ζήτημα εάν το σχέδιο αναδιοργάνωσης, συνεπεία της δικαστικής επικύρωσης, αποτελεί σύμβαση ή σύμβαση ιδιόμορφη ή δικονομική σύμβαση ανάλογα με τους προβληματισμούς που έχει δημιουργήσει η νομική σύμβαση του πτωχευτικού συμβιβασμού». Έχοντας, πάντως, το σχέδιο αναδιοργάνωσης στοιχεία σύμβασης κι επικυρωτικής δικαστικής παρέμβασης, συναποτελείται από συμβατικό και διαδικαστικό μέρος, καθένα από τα οποία επιφέρουν διαφορετικές έννομες συνέπειες, με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται παράλληλα αντιπαρατιθέμενες συμβατικές και δικονομικές θεωρίες. 24

25 Σε κάθε περίπτωση, ο συμβατικός χαρακτήρας του σχεδίου ευνοείται από τον ίδιο το νόμο που κάνει λόγο για συμφωνία (άρθρο στ. γ : «έχει συμφωνηθεί στο σχέδιο»). Πράγματι, από το ίδιο το περιεχόμενο του σχεδίου προκύπτει ότι πρόκειται για πρόταση αναδιάρθρωσης της διαδικασίας με συμφωνία οφειλέτη και πλειοψηφίας πιστωτών, δηλαδή, για πρόταση για τη σύναψη σύμβασης. Και παρ όλο που ο νόμος αποφεύγει να χρησιμοποιήσει τον όρο σύμβαση, με την κατασκευή της επέλευσης εννόμων αποτελεσμάτων από το τελεσίδικα επικυρωθέν σχέδιο, μάλλον δεν καταλείπεται περιθώριο αμφιβολίας ότι μόνη πηγή αυτών των αποτελεσμάτων είναι η σύμβαση, αφού δεν είναι ο νόμος 47. Αυτός ο συμβατικός χαρακτήρας φαίνεται να χάνεται 48 όταν το σχέδιο υποβάλλεται από το σύνδικο κι η συναίνεση του οφειλέτη που αρνείται να το δεχθεί είτε κατ άρθρο ΠτΚ θεωρείται ότι δόθηκε είτε δεν είναι απαραίτητη για την επικύρωση, εφόσον με το σχέδιο δεν καθίσταται χειρότερη η θέση του οφειλέτη απ ό,τι θα ήταν χωρίς το σχέδιο και κανένας πιστωτής δε λαμβάνει ποσό μεγαλύτερο της απαίτησής του (άρθρο ΠτΚ). Δικονομική διάσταση, από την άλλη, προσλαμβάνει το σχέδιο χάρη στη δικαστική απόφαση που το επικυρώνει, το απορρίπτει ή το ακυρώνει. Ωστόσο, η απόφαση αυτή περιορίζεται απλώς στο δικαστικό έλεγχο της τήρησης της διαδικασίας και του περιεχομένου του σχεδίου. Δεν καθορίζει ούτε το περιεχόμενο ούτε τους όρους του σχεδίου, το οποίο εν τέλει παραμένει στην κυρίαρχη κι εντός πλαισίου νόμου βούληση των μερών του (ιδίως των πιστωτών). Εν ολίγοις κι αν λάβει κανείς υπόψη τις ιδιωτικού χαρακτήρα συμφωνίες που εμπεριέχονται στο σχέδιο (εκποίηση αντικειμένων, εκποίηση ή εκμίσθωση της επιχείρησης, πίστωση κ.α.), τη δυνατότητα ακύρωσης ή ατομικής ανατροπής του ως σύμβασης, τον σκοπό του, που είναι ο προσδιορισμός του τρόπου ικανοποίησης των πιστωτών μεταξύ ισότιμων λύσεων διάσωσης της επιχείρησης κι εκκαθάρισης της πτωχευτικής περιουσίας, σε συνδυασμό και με την προαναφερθείσα αδυναμία δικαστικής τροποποίησης του περιεχομένου του, μάλλον καταλήγει στο συμπέρασμα πως πρόκειται για μια πολυμερή σύμβαση 49, της οποίας τα αποτελέσματα εξαρτώνται 47 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, ο.π., 2012, σ Βλ. Λ. Κοτσίρη, ο.π., 2011, σ Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, ο.π., 2012, σ

26 από τη δικαστική επικύρωσή της 50. Ώστε, η δικαστική παρέμβαση, αν και συνιστά περιορισμό της ιδιωτικής αυτονομίας, ακριβώς επειδή καθίσταται αναγκαία και δικαιολογείται από το γενικότερο συμφέρον, λόγω της παράκαμψης των αναγκαστικού δικαίου διατάξεων της αναγκαστικής εκτέλεσης και της επέκτασης της δεσμευτικότητας κι επί μη συμμετασχόντων τυπικά στην κατάρτιση του σχεδίου, δεν αναιρεί τελικώς το συμβατικό χαρακτήρα αυτού. Συνεπεία των ανωτέρω, γίνεται δεκτό ότι το σχέδιο αναδιοργάνωσης αποτελεί «ιδιότυπη σύμβαση» 51, της οποίας το περιεχόμενο καθορίζουν τα μέρη της, αλλά τα αποτελέσματά της επέρχονται μόνο με επικυρωτική δικαστική απόφαση. 50 Σχετικά με τον κανονιστικό χαρακτήρα που προσδίδει στο σχέδιο η δικαστική επικύρωση, βλ. Μ.Θ. Μαρίνο, Το σχέδιο αναδιοργάνωσης κατά τον ΠτωχΚ και η οργάνωση της α.ε. Μερικές παρατηρήσεις για τη σχέση πτωχευτικού δικαίου και εταιρικού δικαίου, ΧρΙΔ 2010/3 επ.. 51 Βλ. Λ. Κοτσίρη, ο.π., 2011, σ

27 Γ. Προδικασία επικυρώσεως του σχεδίου Επισκόπηση της διαδικασίας 52 H ακολουθούμενη διαδικασία μπορεί συνοπτικά να περιγραφεί ως εξής: (α) Ο οφειλέτης έχει κηρυχθεί σε κατάσταση πτωχεύσεως. (β) Ο (νομιμοποιούμενος) οφειλέτης ή σύνδικος υποβάλλει στο πτωχευτικό δικαστήριο σχέδιο αναδιοργανώσεως της επιχειρήσεως. (γ) Το ελάχιστο περιεχόμενο του σχεδίου περιλαμβάνει: -Πληροφόρηση για την οικονομική κατάσταση του οφειλέτη. -Σύγκριση της ικανοποιήσεως των πιστωτών κατά το σχέδιο προς την ικανοποίησή τους με εκκαθάριση/ρευστοποίηση. -Περιγραφή των αναδιοργανωτικών και των εξασφαλιστικών των πιστωτών μέτρων. -Διαμόρφωση της νομικής θέσεως κάθε πιστωτή. -Όχι περιορισμός των απαιτήσεων των πιστωτών σε ποσοστό μικρότερο του 20%. (δ) Κατηγοριοποίηση των απαιτήσεων των πιστωτών, ανάλογα με την ύπαρξη ή ανυπαρξία προνομίων, για να επιτευχθεί ίση μεταχείρηση των πιστωτών κάθε κατηγορίας. (ε) Προεξέταση του σχεδίου από το πτωχευτικό δικαστήριο, προέγκριση ή απόρριψη του, ανάλογα με την τήρηση ή όχι των όρων του νόμου. (στ) Το προεγκριθέν (μη απορριφθέν) σχέδιο τίθεται προς αποδοχή στη συνέλευση των αληθών πιστωτών (όσων οι απαιτήσεις έχουν επαληθευθεί). (ζ) Η συνέλευση το αποδέχεται ή το απορρίπτει (οπότε συνεχίζεται η πτωχευτική διαδικασία). (η) Αν η συνέλευση αποδεχτεί το σχέδιο, αυτό υποβάλλεται προς επικύρωση στο πτωχευτικό δικαστήριο. Αν το σχέδιο δεν επικυρωθεί, συνεχίζεται η πτωχευτική διαδικασία. Αν το σχέδιο επικυρωθεί, η πτώχευση περατούται (διατηρείται όμως ο σύνδικος για την εποπτεία της εκπληρώσεως του σχεδίου). 52 Βλ. Ι. Σπυριδάκη, ο.π., σ

28 (θ) Το επικυρωθέν σχέδιο μπορεί να ακυρωθεί ολικά ή να ανατραπεί ως προς ορισμένο πιστωτή (με διαφορετικές κατά περίπτωση έννομες συνέπειες) με απόφαση του πτωχευτικού δικαστηρίου. Ακολουθεί ανάλυση των επιμέρους σταδίων κατ άρθρο. 1. Η υποβολή πρότασης σχεδίου αναδιοργάνωσης (άρθρο 108 ΠτΚ) Στο άρθρο 108 του ΠτΚ προβλέπονται τα εξής «1. Σχέδιο δικαιούται να υποβάλει στο πτωχευτικό δικαστήριο ο οφειλέτης και ο σύνδικος, σύμφωνα με τις ακόλουθες ρυθμίσεις. 2. Ο οφειλέτης δικαιούται να υποβάλει σχέδιο αναδιοργάνωσης συγχρόνως με την αίτησή του, με την οποία ζητεί να κηρυχθεί σε πτώχευση κατά τα άρθρα 3 παρ. 2 και 5 παρ. 2, ή μέσα σε προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών από την κήρυξή του σε πτώχευση. Η προθεσμία αυτή μπορεί να παραταθεί από το πτωχευτικό δικαστήριο μια φορά και για σύντομο χρόνο, όχι πέραν του τριμήνου, εφόσον αποδεικνύεται ότι η καθυστέρηση δεν είναι επιζήμια για τους πιστωτές και ότι υπάρχουν βάσιμες ελπίδες αποδοχής του σχεδίου από τους πιστωτές. 3. Ο σύνδικος δικαιούται να υποβάλει σχέδιο αναδιοργάνωσης μόνο μετά την παρέλευση άπρακτης της κατά την παρ. 2 προθεσμίας υποβολής σχεδίου από τον οφειλέτη και μέσα σε τρεις (3) μήνες από την παρέλευση αυτής και εφόσον έχει προηγηθεί η κατά το άρθρο 70 έκθεσή του. Η διάταξη του δεύτερου εδαφίου της προηγούμενης παραγράφου εφαρμόζεται αναλόγως.». Έτσι, λοιπόν, αφετηριακό σημείο για το άνοιγμα της διαδικασίας του σχεδίου αναδιοργάνωσης αποτελεί η υποβολή πρότασης σχεδίου στο πτωχευτικό Δικαστήριο. Πρόκειται επί της ουσίας για αίτηση που υποβάλλεται ενώπιον του Δικαστηρίου, η οποία δημιουργεί σ αυτό υποχρέωση να προβεί στο άνοιγμα της διαδικασίας και στην προεξέταση του σχεδίου. Το δικαίωμα υποβολής πρότασης (γιατί πρόκειται περί δικαιώματος κι όχι περί υποχρέωσης) επιφυλάσσει ο νόμος στον ίδιο τον οφειλέτη (στην περίπτωση του νομικού προσώπου την πρόταση υποβάλλουν τα όργανα εκπροσώπησής του) και στο σύνδικο, καθένας από τους οποίους δικαιούται να υποβάλλει ένα μόνο σχέδιο, χωρίς να αποκλείονται εναλλακτικά ή ανταγωνιστικά. Πρόταση σχεδίου αναδιοργάνωσης υποβάλλεται μόνο στα πλαίσια πτωχευτικής διαδικασίας και πρέπει να διακρίνεται από εξωπτωχευτικές συμφωνίες ρύθμισης χρεών ή αναδιαρθρωτικές, που ενώ είναι επιτρεπτές κι ίσως μάλιστα τις 28

29 χαρακτηρίζει ταχύτητα κι ευελιξία, ως μη θεσμικές ενέχουν τον κίνδυνο διαφοροποιημένης μεταχείρισης ομάδων πιστωτών, παρελκύσεων ή άσκησης πιέσεων στον οφειλέτη, προκειμένου υπό την απειλή της κήρυξής του σε πτώχευση, να αποδεχθεί λύσεις ιδιαίτερα δυσμενείς 53. Επί του ζητήματος παρατηρεί σχετικά η Αιτιολογική Έκθεση: «Σημαντικό είναι ότι το σχέδιο αναδιοργάνωσης μπορεί να υποβληθεί μόνο μέσω της διαδικασίας κήρυξης σε πτώχευση. Εξωπτωχευτικές συνεπώς μη θεσμικές συμφωνίες ρύθμισης ως προς τα χρέη ή αναδιάρθρωσης της επιχείρησης μέσω εξαγοράς ή ανάθεσης της διαχείρισης σε τρίτο είναι μεν ευέλικτες μέθοδοι, γρήγορες και συγχρόνως και εμπιστευτικής φύσεως με κίνδυνο όμως διαφορετικής μεταχείρισης των πιστωτών, ζημιογόνων παρελκύσεων, ελλείψει δεσμεύσεων, με βάση την αρχή της πλειοψηφίας, με ενδεχόμενο ανάληψη της ευθύνης από το νέο κτήτορα της επιχείρησης.». i) Υποβολή από τον οφειλέτη Ο οφειλέτης, έχοντας χρονικό προβάδισμα έναντι του συνδίκου, έχει δικαίωμα 54 να υποβάλει πρόταση σχεδίου εντός ορισμένων χρονικών ορίων, δηλαδή είτε συγχρόνως με την υποβολή αίτησης για κήρυξή του σε πτώχευση λόγω επαπειλούμενης αδυναμίας εκπλήρωσης των ληξιπρόθεσμων χρηματικών του υποχρεώσεων ή λόγω παύσης πληρωμών είτε μεταγενέστερα εντός αποκλειστικής προθεσμίας τεσσάρων μηνών από την κήρυξη της πτώχευσης, ανεξαρτήτως αν η πτώχευση προκλήθηκε με αίτηση δική του ή κάποιου πιστωτή ή ακόμη και του Εισαγγελέα Πρωτοδικών. Η ανωτέρω προθεσμία είναι δυνατό να παραταθεί από πτωχευτικό Δικαστήριο κατόπιν αιτήματος του οφειλέτη άπαξ μόνο και για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει τους τρεις μήνες. Απαραίτητη προϋπόθεση για να δοθεί παράταση είναι μην προκαλείται από αυτή ζημία στους πιστωτές, αλλά και να πιθανολογείται βάσιμα κατά την κρίση του Δικαστηρίου η αποδοχή του σχεδίου από αυτούς. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το δικαίωμα που χορηγεί ο νόμος στον οφειλέτη να υποβάλει πρόταση σχεδίου αναδιοργάνωσης ταυτόχρονα με την υποβολή αιτήματος για κήρυξή του σε πτώχευση. Η δυνατότητα αυτή προσομοιάζει με το 53 Βλ. Λ. Κοτσίρη, ο.π., 2008, σ Ακριβώς επειδή πρόκειται για δικαίωμα, η μη άσκησή του δεν επιφέρει συνέπειες σε βάρος του οφειλέτη, αφού δε θεωρείται παράβαση καθήκοντος. 29