ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

Transcript

1 ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

3 Υλοχρηστική Με τον όρο Υλοχρηστική εννοούμε την χρησιμοποίηση αξιοποίηση εκμετάλλευση του δάσους, του ξύλου και των υπολοίπων δασικών προϊόντων ρίζα της λέξης Υλοχρηστική είναι η ύλη αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους κλάδους της Δασοπονικής Επιστήμης παγκοσμίως, εφαρμόζεται για περισσότερα από 200 χρόνια, ξεκίνησε από τη Κεντρική Ευρώπη

4 Δομή μαθήματος Α. Συγκομιδή Δασικών Προϊόντων Β. Επιστήμη του Ξύλου: - Δομή του Ξύλου (αρχιτεκτονική κατασκευή του ξύλου από τα δομικά στοιχεία που το αποτελούν) - Ιδιότητες του Ξύλου

5 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

6 Δασικά προϊόντα Τα παράγωγα των δασικών δέντρων - κύρια: ξύλο, φλοιός, ρητίνη - δευτερεύοντα: φύλλα, εκχυλίσματα, διάφοροι καρποί, διακοσμητικοί θάμνοι, κλπ)

7 Αντικείμενο της συγκομιδής δασικών προϊόντων η πρωτογενής αξιοποίησή τους που αρχίζει αμέσως μετά την προσήμανση των δέντρων που θα υλοτομηθούν και τελειώνει με την παραγωγή ακατέργαστων προϊόντων στο υλοτόμιο ή στην κορμοπλατεία

8 Στόχοι της συγκομιδής δασικών προϊόντων 1. η παραγωγή των πολυτιμότερων δυνατών τελικών προϊόντων ανάλογα με την ποιότητα του ξυλαποθέματος, τις συνθήκες εργασίας αλλά και της αγοράς 2. η κατά το δυνατό μείωση του κόστους συγκομιδής και μεταποίησης των προϊόντων 3. η μείωση στο ελάχιστο των ζημιών στο δασικό οικοσύστημα σε όλες τις φάσεις της συγκομιδής 4. η λιγότερο δυνατή καταπόνηση καθώς και η μεγαλύτερη δυνατή ικανοποίηση όλων των εργαζόμένων στο σύστημα συγκομιδής 5. η διασφάλιση ενός ενιαίου και αποδοτικού συστήματος αξιοποίησης των δασικών προϊόντων

9 Η συγκομιδή δασικών προϊόντων θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη 1. την αρχή της αειφορίας των καρπώσεων 2. την αρχή των πολλαπλών χρήσεων του δάσους

10 Έκταση των δασών της Ελλάδας Δασικά είδη Δρύς Οξυά Πλατάνι Καστανιά Σημύδα Πλατύφυλλα Έκταση (Ha) Βιομηχανικά δάση* Δασικά είδη Κωνοφόρα Χαλέπιος και Τραχεία πεύκη Ελάτη Μαύρη πεύκη Δασική πεύκη Λευκόδερμη πεύκη Ελάτη + Μαύρη πεύκη Ερυθρελάτη Κουκουναριά Έκταση (Ha) Μερικό σύνολο Μερικό σύνολο Ποσοστό 57,4 % Ποσοστό 42,6 % Ποσοστό επί της συνολικής έκτασης της χώρας 14,6 % 25,4 % 10,8 % Μη βιομηχανικά δάση** Έκταση (Ha) ,9 % *Βιομηχανικά δάση: υψηλά ξυλευόμενα δάση, παράγουν τουλάχιστον 1 m 3 /ha/ετησίως και προϊόντα εμπορεύσιμης ξυλείας **Μη βιομηχανικά δάση: δάση μικρών δέντρων και θάμνων, κυρίως αειθαλών, παράγουν χαμηλής αξίας καυσόξυλα και χρησιμοποιούνται για βοσκή και προστασία του εδάφους

11 Ετήσια παραγωγή των δημόσιων ελληνικών δασών Κατηγορία ξύλου Βιομηχανικό τεχνικό ξύλο* Πλατύφυλλα Κωνοφόρα Σύνολο m³ % m³ % m³ % , , Καυσόξυλα , , Σύνολο** , , * Περιλαμβάνει στρογγύλη ξυλεία και ξύλο για παραγωγή μοριοπλακών, ινοπλακών και χαρτοπολτού ** Τουλάχιστον άλλα m³ ξύλου παράγονται από ιδιωτικά, κοινοτικά, μοναστηριακά και άλλα δάση

12 Κατηγορίες ξυλείας των Ελληνικών δασών Κατηγορία Χαρακτηριστικά κορμοτεμαχίων Μήκος Διάμετρος Ποιότητα Κωνοφόρα Στρογγύλη ξυλεία Α > 2 m > 22 cm άφλοια, υγιή, συνήθη Στρογγύλη ξυλεία Β > 2 m > 22 cm μέχρι και 50% περισσότερα ελαττώματα από την κατηγορία Α Στρογγύλη ξυλεία Β μικρού μήκους (μπόσια) Στρογγύλη ξυλεία λεπτή μεταλλείων (γαρνιτούρα) Στρογγύλη ξυλεία κορμιδίων λεπτή (βελέσια) Στρογγύλη ξυλεία μεταλλείων Στρογγύλια κωνοφόρων Στύλοι ΔΕΗ ΟΤΕ 0,8 1,5 m > 22 cm μέχρι και 50% περισσότερα ελαττώματα από την κατηγορία Α > 3 m cm (μέση άφλοια) άφλοια, υγιή, ευθυτενή, άροζα, χωρίς ελαττώματα 2 2,5 m 6 9 cm άφλοια, υγιή, ευθυτενή, άροζα, χωρίς ελαττώματα 2 3 m cm (κορυφής) 1 1,5 m > 15 cm (έμφλοια) υγιή, επιτρέπονται ελαττώματα υγιή, ευθυτενή, σχεδόν άροζα, με λίγα ελαττώματα ισχύουν προδιαγραφές ΔΕΗ ΟΤΕ Πελεκητή ξυλεία 3 7 m > 20 cm υγιή, ευθυτενή, κυλινδρόμορφα, άροζα ή σχεδόν άροζα, χωρίς ή με λίγα ελαττώματα

13 Κατηγορίες ξυλείας των Ελληνικών δασών Κατηγορία Στρογγύλη μεγάλου μήκους Στρογγύλη μικρού μήκους Στρογγύλια Α (οξυά δρύς) Στρογγύλια Β (οξυά δρύς) Χαρακτηριστικά κορμοτεμαχίων Μήκος Διάμετρος Ποιότητα Πλατύφυλλα* 1,8 4 m > 22 cm υγιή με φλοιό 1 1,5 m > 32 cm υγιή με φλοιό 1 1,5 m > 25 cm υγιή με φλοιό 1 1,5 m > 15 cm (μέση έμφλοια) Σχίζες (οξυά δρύς) 1 1,7 m > 18 cm (κυλινδρικός τομέας) Ξυλεία θρυμματισμού (οξυά κωνοφόρα λέυκη) Καυσόξυλα (οξυά δρυς κωνοφόρα λέυκη) υγιή με φλοιό, μέχρι και 50% περισσότερα ελαττώματα από τα στρογγύλια Α τεμάχια μορφής κυκλικού τομέα υγιή 1 1,2 m 6 36 cm στρόγγυλα ή σχιστά, με φλοιό, υγιή, από κορμό ή κλαδιά 1 1,2 m > 5 cm στρόγγυλα ή σχιστά

14 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ

15 Διαχειριστικό σχέδιο του δάσους Ετήσιο λήμμα 1. σε συγκεκριμένες κατηγορίες ξύλου 2. σε συγκεκριμένα τμήματα του δάσους τα οποία θα υλοτομούνται κάθε χρόνο 3. σε κλάσεις διαμέτρου και ηλικία των δένδρων που πρόκειται να υλοτομηθούν 4. στο είδος των υλοτομιών ανάλογα με τη μορφή (αποψιλωτικές όταν υλοτομούνται όλα τα δένδρα σε μεγάλες επιφάνειες ή επιλογικές όταν επιλέγονται ορισμένα δέντρα ή ομάδες δέντρων) και το σκοπό τους (καλλιεργητικές και αναγεννητικές) Αποκλίσεις (ως 10%) 1. έκτακτα περιστατικά (ανεμοριψίες, χιονοριψίες, κλπ.) 2. προγραμματισμένες εργασίες μέσα στο δάσος (κατασκευή νέων δρόμων ή διαπλάτυνση παλιών, δημιουργία αντιπυρικών λωρίδων ή λωρίδων για εγκαταστάσεις στύλων ΔΕΗ ΟΤΕ, κλπ.) 3. ειδικές συνθήκες της αγοράς ξύλου

16 Κατάλληλες προϋποθέσεις για την προσπέλαση και μετατόπιση μεταφορά του ξύλου (δασικοί δρόμοι και άλλες εγκαταστάσεις) Απαραίτητα μέσα εργασίας προσωπικό και κτιριακές εγκαταστάσεις Εποχή συγκομιδής Τρόπος συγκομιδής Προσήμανση των δέντρων που θα υλοτομηθούν

17 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ ΞΥΛΟΥ

18 μεγάλος αριθμός από μέσα συγκομιδής συνεχή εξέλιξη και βελτίωση των εργαλείων Δασική Μηχανολογία

19 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων τσεκούρι

20 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων τσεκούρια ρίψεως και αποκλαδώσεως Μαλακά ξύλα: ελαφρότερα και η κεφαλή έχει μικρότερη και ευθύτερη ακμή και μικρότερη γωνία κορυφής Σκληρά ξύλα: βαρύτερα, με μακρύτερη και καμπύλη ακμή και μεγαλύτερη γωνία κορυφής

21 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων τσεκούρια σχίσεως & σφύρες σχίσεως πελέκα: μακρύτερη ακμή, με μικρή καμπυλότητα και συνήθως μια ή και δυο παρειές επίπεδες στειλιάρια από σκληρά ξύλα με μεγάλη αντοχή σε κρούση (φράξο, γαύρο, σφενδάμι, οξιά, ακακία, κλπ)

22 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων χειροκίνητο πριόνι

23 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων αλυσοπρίονο

24 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων αλυσοπρίονο ιδιόμορφα δόντια συνδέονται μεταξύ τους σε μια ατέρμονη αλυσίδα η αλυσίδα κινείται μηχανικά στην αυλακωτή περιφέρεια ενός ελάσματος με ελλειψοειδή μορφή και αποτελείται από κρίκους με δόντια και συνδετικούς κρίκους κάθε κρίκος με δόντια έχει ένα κυρτό δόντι που πλανίζει το ξύλο και πίσω του μια προεξοχή που καθορίζει το βάθος της τομής και συγχρόνως ενισχύει μηχανικά το δόντι

25 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων σφήνες χρησιμοποιούνται στη ρίψη, τεμαχισμό και σχίση σε συνδυασμό με σφύρες κρούσεως (βαριές) κατασκευάζονται από μέταλλα, συνθετικές ύλες, σκληρά ξύλα, ή είναι σύνθετες μεταλλικές με ξύλινη ράχη

26 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων Ιμάντες περιστροφής και δεσίματος μοχλός ρίψης μπάρα ανατροπής με γάντζο περιστροφής

27 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων Λαβίδα ανύψωσης γάντζος ανύψωσης κορμοστροφείς διαφόρων τύπων

28 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων Παχύμετρα και μέτρα

29 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων σύνθετα μηχανήματα ρίψης - διαμόρφωσης

37 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων Χειροκίνητοι αποφλοιωτήρες

38 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων Μηχανική αποφλοίωση

39 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων μηχάνηματα θρυμματισμού

40 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων Μηχάνημα τεμαχισμού υπολειμμάτων υλοτομίας

41 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων ελκυστήρες διαθέσιμοι σε μεγάλη κατασκευαστική ποικιλία με τροχούς, ερπύστριες, συρματόσχοινα, αρπάγες, αρθρωτοί, κλπ το σημαντικότερο μέσο μετατόπισης σε Ελλάδα και κεντρική Ευρώπη συνδυάζονται με αλλά μεταφορικά μέσα όπως ζώα και σχοινιογερανό

42 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων τεχνικά χαρακτηριστικά ελκυστήρων o ανθεκτική κατασκευή o μεγάλη απόσταση από το έδαφος o μικρή ακτίνα στροφής o μεγάλη ικανότητα ανάβασης o μεγάλη ικανότητα προσαρμογής στο έδαφος o μικρή συμπίεση εδάφους o μεγάλη σταθερότητα και ελαχιστοποίηση κινδύνου ανατροπής o μεγάλη ελκτική δύναμη o μεγάλη ικανότητα ανάπτυξης ταχύτητας o εργονομικά σχεδιασμένη καμπίνα o δυο συστήματα φρένων, ανεξάρτητα μεταξύ τους o προστατευτικό εξοπλισμό o προστατευτικό εξοπλισμό χειριστή οχήματος o δυνατότητα μετάδοσης κίνησης σε αναρτημένα ή ρυμουλκούμενα εξαρτήματα

43 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων διάκριση ελκυστήρων ανάλογα με την απόδοση της μηχανής τους σε kw (μικρής απόδοσης: kw, μεσαίας απόδοσης: kw, μεγάλης απόδοσης: 100 kw) και την κατανομή του βάρους του αμαξώματός τους στον μπροστινό και πίσω άξονα: o o γεωργικούς ελκυστήρες γενικής χρήσης o αρθρωτούς

44 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων γεωργικοί ελκυστήρες

45 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων διάκριση ελκυστήρων ανάλογα με εξοπλισμό μετατόπισης και την τεχνική αρχή μετατόπισης α. Μετατόπιση ξύλου μεγάλου μήκους, μετατόπιση ολόκληρων δέντρων, ολόκληρων κορμών, ή τεμαχισμένων κορμών μεγάλου μήκους, συρόμενη και συρόμενηυποβασταζόμενη μετατόπιση: o ελκυστήρες με συρματόσχοινο έλξης (βαρούλκο) o ελκυστήρες με αρπάγη o γερανοφόροι ελκυστήρες με σφικτήρα β. Μετατόπιση ξύλου μικρού μήκους, μετατόπιση τεμαχισμένων κορμών μικρού μήκους, καυσόξυλα, φερόμενη μετατόπιση: o ελκυστήρες με ρυμουλκούμενη καρότσα o αρθρωτοί φορτωτές μεταφοράς γ. Μετατόπιση θρυμματισμένου ξύλου: o τροχοφόρα μηχανήματα θρυμματισμού με αποθηκευτικό χώρο

46 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων ελκυστήρες με συρματόσχοινο έλξης (βαρούλκο)

47 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων ελκυστήρας με αρπάγη

48 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων ελκυστήρας με αρπάγη

49 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων αρθρωτός φορτωτής μεταφοράς με ερπύστριες

50 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων αρθρωτός φορτωτής μεταφοράς με ρυμουλκούμενη καρότσα μεταφοράς

51 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων κινητός σχοινιογερανός προσαρμοσμένος σε όχημα

52 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων μηχανήματα φόρτωσης κορμοτεμαχίων και φορτηγό μεταφοράς

53 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων μετατόπιση με ελικόπτερα και αερόστατο

54 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων μετατόπιση με ζώα

55 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων μετατόπιση με ζώα μειονεκτήματα: η μετατόπιση γίνεται μόνο προς τα κατάντη, κινούνται αργά, μετακινούν μικρή ποσότητα ξύλου κάθε φορά, χρειάζονται συντήρηση όταν δεν προσφέρουν εργασία, δεν μπορούν να μετατοπίσουν μεγάλα μήκη με συνέπεια τη μείωση της αξίας της ξυλείας πλεονεκτήματα: κινούνται με μεγαλύτερη ευελιξία σε σύγκριση με ελκυστήρες, προκαλούν λιγότερη πλήγωση σε ιστάμενα δένδρα, προκαλούν λιγότερη διαταραχή και συμπίεση του εδάφους, είναι οικονομικότερα σε σχέση με μηχανήματα όταν συγκομίζονται σχετικά μικρές ποσότητες ξύλου, σε πολλές περιπτώσεις συνδυάζεται η χρησιμοποίηση τους με αγροτικές εργασίες

56 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων εξανθρωπισμός της εργασίας ολοένα και αυξανόμενη χρησιμοποίηση μηχανημάτων στις εργασίες συγκομιδής δασικών προϊόντων που έχει σαν στόχο τη μεγαλύτερη απόδοση αλλά και τη μείωση της καταπόνησης του δασεργάτη

57 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων παραγωγικότητα με τη χρησιμοποίηση μηχανημάτων έχουμε απασχόληση μεγαλύτερου κεφαλαίου ανά μονάδα χρόνου για να επιτευχθεί μικρότερο κόστος ανά μονάδα παραγωγής σε σχέση με την χειρωνακτική εργασία απαιτείται πολύ υψηλότερη παραγωγικότητα του συστήματος

58 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων προϋποθέσεις για την άριστη χρήση και υψηλή απόδοση των μηχανημάτων o μεγάλος αριθμός ομοειδών φάσεων εργασίας κάτω από σταθερές εξωτερικές συνθήκες o ομοιόμορφη κατανομή της εργασίας κατά τόπο και χρόνο με εξαντλητική εκμετάλλευση του δυναμικού των μηχανημάτων

59 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων λόγοι μικρής μηχανοποίησης στη χώρα μας o μικρά λήμματα στα περισσότερα δάση κάτι που δεν ευνοεί τη χρήση δαπανηρών μηχανημάτων o εργασίες συγκομιδής με παραδοσιακούς τρόπους που περιλαμβάνουν τεμαχισμό και αποφλοίωση χειρωνακτικά στο δάσος και μετατόπιση σε μεγάλο ποσοστό με τα ζώα o επιλογικές υλοτομίες που δεν εξυπηρετούν την κίνηση βαριών μηχανημάτων και τη μετατόπιση κορμών μεγάλου μήκους o ανώμαλη τοπογραφική διαμόρφωση σε συνδυασμό με ελλιπές οδικό δίκτυο που δεν ευνοεί μετατόπιση με ελκυστήρες (θα μπορούσε όμως να εφαρμοστεί εναέρια μετατόπιση) o κοινωνική πολιτική που επιδιώκει τη συγκράτηση ορεινών πληθυσμών στα χωριά τους με προσφορά εργασίας στο δάσος (βλέπε Π.Δ. 126/86) ανεξάρτητα από ικανότητες - εκπαίδευση

60 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων μηχανοποίηση των εργασιών συγκομιδής Πλεονεκτήματα o ταχύτερη εκτέλεση εργασιών (ταχύτερη συγκομιδή λήμματος και έγκαιρη απομάκρυνση ξύλου από το δάσος) o o εύκολη εκτέλεση εργασιών με λιγότερη καταπόνηση των δασεργατών καλύτερη ποιότητα ξύλου λόγω ταχύτερης μετακίνησης από το δάσος o μεγαλύτερη αξία του ξύλου λόγω δυνατότητας μετακίνησης μεγαλύτερων διαστάσεων o μικρότερη σπατάλη ξύλου λόγω δυνατότητας διαμόρφωσης μεγαλύτερων μηκών και αξιοποίησης των υπολειμμάτων o μικρότερες δαπάνες συγκομιδής λόγω μεγαλύτερης παραγωγικότητας και της δυνατότητας παράλειψης ορισμένων εργασιών στο δάσος και εξωδάσωσης ξυλείας μεγάλου μήκους o λιγότεροι δασεργάτες (έλλειψη εργατικών χεριών, συμβολή στη μείωση του κόστους συγκομιδής) o μικρότερη έκθεση των δασεργατών χειριστών των μηχανημάτων στις καιρικές συνθήκες o Μειονεκτήματα τα μηχανήματα είναι δαπανηρά (το κόστος συγκομιδής μειώνεται μόνο με πλήρη αξιοποίησή τους όλο το χρόνο) o απαιτούνται ειδικά εκπαιδευμένοι δασεργάτες για αποδοτικό - ακίνδυνο χειρισμό και συντήρηση και με ταχύτητα λήψης αποφάσεων o δυσμενείς επιδράσεις στην υγεία των δασεργατών (θόρυβοι, κραδασμοί, καυσαέρια) o o πολυπλοκότερη διοικητική οργάνωση διάβρωση του εδάφους από υπερβολική χρήση μηχανικών μέσων

61 Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων βαθμός μηχανοποίησης των εργασιών συγκομιδής στην Ελλάδα Εργασία ρίψη τεμαχισμός αποκλάδωση αποφλοίωση σχίση μετατόπιση φόρτωση μεταφορά Βαθμός μηχανοποίησης μηχανικά με αλυσοπρίονο μηχανικά με αλυσοπρίονο μηχανικά με αλυσοπρίονο αλλά και χειρωνακτικά με τσεκούρι χειρωνακτικά με τσεκούρι χειρωνακτικά με τσεκούρι με ζώα και σε λίγες περιπτώσεις με ελκυστήρες με μηχανικούς φορτωτές - γερανούς με φορτηγά

62 ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ

63 ρίψη διαμόρφωση (αποκλάδωση, τεμαχισμός, αποφλοίωση, καλέμι, πελέκηση, σχίση, θρυμματισμός) μετατόπιση - μεταφορά των προϊόντων (δέντρα, κορμοί, στρογγύλη ξυλεία, ξύλο θρυμματισμού, καυσόξυλα) σε θέσεις συγκέντρωσης - κεντρικές πλατείες διαμόρφωσης - δασικές βιομηχανίες

64 εξοπλισμός του συνεργείου ρίψεως αλυσοπρίονο, μικρό ή μεγάλο ανάλογα με τη διάμετρο των δέντρων ένα τσεκούρι ανά δασεργάτη σφήνες (τουλάχιστον δύο) βαρειά (για το κτύπημα των σφηνών) κορμοστροφέας χειροκίνητο βαρούλκο με συρματόσχοινο πρόσδεσης δέντρου θήκη εργαλείων για τη συντήρηση του αλυσοπρίονου φαρμακείο

65 εκτίμηση της κατάστασης του δέντρου πρεμνική και στηθιαία διάμετρος βάση κόμη (μορφή, μέγεθος, κατανομή) κλίση διακλάδωση ύψος και απόσταση πτώσης

66 Εκτίμηση της κατάστασης του δέντρου πριν τη ρίψη (π.χ. διόγκωση της βάσης, διπυρήνωση)

67 επικίνδυνη περιοχή διεύθυνση ρίψης δρόμος διαφυγής επικίνδυνη περιοχή δρόμος διαφυγής Εξασφάλιση δρόμων διαφυγής σε περίπτωση πτώσης του δέντρου σε διαφορετική από την επιθυμητή διεύθυνση ρίψης

68 Κριτήρια εκλογής της διεύθυνσης ρίψης κατάσταση του δέντρου προστασία της απομένουσας συστάδας προστασία του δέντρου που ρίπτεται διευκόλυνση της μετατόπισης που ακολουθεί ελαχιστοποίηση του κινδύνου ατυχήματος εξασφάλιση δρόμου διαφυγής σε περίπτωση απόκλισης του δέντρου από την καθορισμένη κατεύθυνση ρίψης

69 ρίψη δρόμος διαφυγής δρόμος διαφυγής Εκλογή ενδιάμεσης διεύθυνσης ρίψης (πλάγια προς τα πάνω σε γωνία 45 ο ) σε περίπτωση κλίσης του εδάφους

70 1 2 3 Σειρά εργασίων ρίψης. 1-2: εμπροσθοτομή, 3: οπισθοτομή (το βέλος δείχνει τη διεύθυνση ρίψης)

71 δοκίδα εμπροσθοτομή οπισθοτομή διεύθυνση ρίψης Κάτοψη σε πρέμνο των εργασιών ρίψης

72 Παραδείγματα κακής εκτέλεσης εμπορθοτομής και οπισθοτομής με αποτέλεσμα την πιθανότητα πρόκλησης ζημιών, καθυστερήσεων και ατυχημάτων

73 Ρίψη σε διεύθυνση διαφορετική από αυτή της κλίσης οπισθοτομή 1 οπισθοτομή 2 δοκίδα εμπροσθοτομή διεύθυνση κλίσης διεύθυνση ρίψης Με τροποποιημένη οπισθοτομή (διαμόρφωση δοκίδας με μεγαλύτερο πλάτος στην πλευρά αντίθετα της κλίσης) και χρήση σφήνας (με κύκλο)

74 Ρίψη σε διεύθυνση διαφορετική από αυτή της κλίσης 3 διεύθυνση κλίσης διεύθυνση ρίψης Με χρήση δύο σφηνών και ενώ η οπισθοτομή συνεχίζεται (με νούμερα η σειρά εργασίας)

75 Ρίψη σε διεύθυνση διαφορετική από αυτή της κλίσης εμπροσθοτομή δοκίδα έλξη οπισθοτομή κλίση Με τροποποιημένη οπισθοτομή και έλξη προς τη διεύθυνση ρίψης

76 Ρίψη σε διεύθυνση διαφορετική από αυτή της κλίσης ρίψη έλξη κλίση Με τροποποιημένη οπισθοτομή και έλξη αντίθετα από τη κλίση

77 Ρίψη σε διεύθυνση διαφορετική από αυτή της κλίσης τροχαλία επικίνδυνη περιοχή βαρούλκο δέντρο Με έλξη με βαρούλκο και χρήση τροχαλίας

78 Ρίψη σε διεύθυνση διαφορετική από αυτή της κλίσης βαρούλκο δέντρο > 2πλάσιο του μήκους του δέντρου Με έλξη βαρούλκου απ ευθείας χωρίς τροχαλία

79 διαμόρφωση αποκλάδωση τεμαχισμός αποφλοίωση πελέκηση σχίση

80 Σκανδιναβική μέθοδος αποκλάδωσης (τα βέλη δείχνουν την κίνηση του αλυσοπρίονου (αριστερά) ή την κίνηση προς την κορυφή του κορμού (δεξιά) και οι πατημασιές τις θέσεις και για την ακολουθία του βηματισμού του δασεργάτη

81 Διαστάσεις κορμοτεμαχίων σε σχέση με τα προϊόντα για τα οποία προορίζονται στην Ελλάδα Διαστάσεις Προϊόντα Μήκος, m* Ελάχιστη διάμετρος, cm Πριστή ξυλεία Ξυλόφυλλα Σπίρτα (λεύκη) x0,90 25 Στύλοι ΔΕΗ ** Στύλοι ΟΤΕ 5, ** Μοριοπλάκες - ινοπλάκες - χαρτί Καυσόξυλα 1-2 *όταν ο τεμαχισμός γίνεται στο δάσος τα κορμοτεμάχια διαμορφώνονται με μικρή υπερδιάσταση λόγω φθορών των άκρων κατά τη μετατόπιση **διάμετρος κορυφής

82 Ποιοτική ταξινόμηση κορμοτεμαχίων με βάση τα ελαττώματά τους Ποιότητα Α Ποιότητα Β Ποιότητα Γ Κορμοτεμάχια υγιή, ευθυτενή, χωρίς ή σχεδόν χωρίς ρόζους χωρίς άλλα ελαττώματα ή με μικρά ελαττώματα που δεν επηρεάζουν την αξία χρήσεως του ξύλου Κορμοτεμάχια συνηθισμένα, υγιή, χωρίς πολλά ελαττώματα που αντισταθμίζονται από την γενικά καλή κατάσταση του ξύλου Κορμοτεμάχια με πολλούς ρόζους, πολύ κωνικόμορφα, μεγάλη στρεψοΐνια, με σήψη κατά θέσεις και περιφερειακές ραγάδες, σε κακή γενική κατάσταση αλλά όχι άχρηστα

83 σφηνοειδής κοπή Α Β σφηνοειδής κοπή Γ Δ Τεμαχισμός μικρών (Α, Γ) και μεγάλων (Β, Δ) κατακείμενων κορμών με τάσεις θλίψης (Α, Β στο πάνω μέρος και Γ, Δ στο κάτω μέρος) και εφελκυσμού (Α, Β στο κάτω μέρος και Γ, Δ στο πάνω μέρος)

84 τεχνικές αρχές μηχανικής αποφλοίωσης διέλευση του κορμού μέσα από το αποφλοιωτικό μηχάνημα και απομάκρυνση του φλοιού με τοξοειδή μαχαίρια που περιστρέφονται γύρω από τον κορμό εφαρμογή φρεζοκεφαλής πάνω στον κορμό για απομάκρυνση του φλοιού περιστροφή μικρών τεμαχίων ξύλου 1 m μέσα σε μεγάλο τύμπανο και απομάκρυνση του φλοιού από τα κτυπήματα ώθηση χειρωνακτικά του εκφλοιωτήρα (ή του τσεκουριού) στο κορμό και απομάκρυνση του φλοιού από το κάμβιο

85 Μηχανική σχίση με τη χρήση υδραυλικής σφήνας

86 Τρόπος λειτουργίας του κορμοστροφέα

87 Καλέμι

88 δασόδρομος πάροδος μετατόπισης κεντρική πλατεία δασόδρομος Παράλληλη (αριστερά) ή ακτινική (δεξιά) διάταξη μετατόπισης σε κεντρικό δασόδρομο ή κεντρική πλατεία διαμόρφωσης. Τα βέλη δείχνουν τη διεύθυνση μετατόπισης

89 Από τεχνικής πλευράς και δυνατότητας χρήσης μηχανικών μέσων και ζώων η μετατόπιση διακρίνεται σε: α. φερόμενη (μεταφορά του κορμοτεμαχίου από το μεταφορικό μέσο χωρίς επαφή με το έδαφος) o χειροκίνητα με δασεργάτες και ζώα o μηχανικά με γερανό, σχοινιογερανό, φορτάμαξα, εκλυστήρα με ρυμούλκο, ελικόπτερο, αερόστατο β. υποβασταζόμενη - συρόμενη (ανύψωση της μιας πλευράς του κορμοτεμαχίου και στήριξη πάνω στο μεταφορικό μέσο, το μεγαλύτερο μέρος του κορμοτεμαχίου σύρεται στο έδαφος) o χειροκίνητα με δασεργάτες o μηχανοκίνητα με εκλυστήρα γ. συρόμενη (το κορμοτεμάχιο σύρεται από το μεταφορικό μέσο χωρίς να ανασηκώνεται από την επιφάνεια του εδάφους) o χειροκίνητα με ζώα o μηχανοχειροκίνητα με μικροβαρούλκο o μηχανικά με ακίνητο εκλυστήρα με βαρούλκο, ελκυστήρα

90 Ο τρόπος μετατόπισης εξαρτάται από: τις τοπογραφικές συνθήκες τις διαστάσεις του ξύλου το βάρος του ξύλου την κατάσταση της επιφάνειας του ξύλου τα διαθέσιμα μέσα

91 Αλυσίδες, συρματόσχοινα και συνδετήρες για μετατόπιση

92 συρματόσχ οινο συρματόσχ οινο πρόσδεσης Πρόσδεση κορμοτεμαχίων με διάφορα μέσα (άγκιστρα, συρματόσχοινα, αλυσίδες) για μετατόπιση με ελκυστήρα

93 Μικρό φορητό βαρούλκο με τηλεχειριστήριο σε συνδυασμό με τροχαλία για μετατόπιση κορμοτεμαχίων

94 Εμπειρικός κανόνας: σε κλίσεις μέχρι 50% πρέπει να χρησιμοποιούνται ελκυστήρες για τη μετατόπιση με παράλληλη διάνοιξη κατάλληλου δικτύου τρακτεροδρόμων σε κλίσεις πάνω από 50% πρέπει να χρησιμοποιούνται εναέρια συστήματα μετατόπισης

95 συρματόσχοινα τάνυσης συρματόσχοινο επιστροφής έλκον συρματόσχοινο κινητό σύστημα με βαρούλκο και ιστό συρματόσχοινα πρόσδεσης Ανάντη μετατόπιση: κινητό συγκρότημα βαρούλκου και ιστού

96 βαρούλκο φέρον συρματόσχοινο έλκον συρματόσχοινο φορτάμαξα πλατεία Κατάντη μετατόπιση: με τρέχον φέρον συρματόσχοινο

97 Η ξυλεία μετατοπίζεται καταρχάς σε πλατείες συγκέντρωσης, συνήθως διαπλατύνσεις δρόμων με σκοπό την: διαμόρφωση (αν δεν έχει προηγηθεί στο υλοτόμιο) προσωρινή αποθήκευση ποιοτική ταξινόμηση μέτρηση επιθεώρηση από αγοραστές φόρτωση και μεταφορά σε δασικές βιομηχανίες

98 Τρόποι στοίβασης κορμοτεμαχίων σε κεντρικές πλατείες συγκέντρωσης

99 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ ΞΥΛΟΥ

100 Καθήκοντα φορέα συγκομιδής: (α) η επιλογή του καλύτερου συστήματος συγκομιδής και αντίστοιχων μέσων ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες (β) η χρησιμοποίηση των διαθέσιμων μέσων και προσωπικού με τον καλύτερο δυνατό τρόπο

101 Στόχος: η ταχύτερη, τεχνικά καλύτερη και οικονομικότερη διεξαγωγή της συγκομιδής χωρίς να παραβλέπονται τυχόν δυσμενείς συνέπειες στα δέντρα που απομένουν και στο δασικό έδαφος

102 Παραδείγματα λήψης αποφάσεων για την καλύτερη οργάνωση των εργασιών συγομιδής: χρησιμοποίηση μηχανικών συγκομιστών

103 Παραδείγματα λήψης αποφάσεων για την καλύτερη οργάνωση των εργασιών συγομιδής: εναέρια μετατόπιση σε μεγάλες κλίσεις

104 Παραδείγματα λήψης αποφάσεων για την καλύτερη οργάνωση των εργασιών συγομιδής: μετατόπιση με ζώα σε επιλογικές υλοτομίες και μικρά λήμματα

105 Παραδείγματα λήψης αποφάσεων για την καλύτερη οργάνωση των εργασιών συγομιδής: μετατόπιση με ελκυστήρες σε ομαλά εδάφη

106 Η οργάνωση της συγκομιδής ξύλου πρέπει να λαμβάνει υπόψη διάφορους παράγοντες όπως: δασοκομικές απαιτήσεις (αποψιλωτικές ή επιλογικές υλοτομίες) χώρος εργασίας χαρακτηριστικά των δέντρων δασεργάτες άλλοι παράγοντες

107 Δασοκομικές απαιτήσεις (αποψιλωτικές ή επιλογικές υλοτομίες) δ α σ ό δ ρ ο μ ο ς πάροδος μετατόπισης πάροδος μετατόπισης Οργάνωση εργασιών συγκομιδής σε επιλογικές υλοτομίες: ρίψη δέντρων σε διάταξη ψαροκόκκαλου με τη βάση τους ως προς την πάροδο μετατόπισης ώστε να μειώνονται οι ζημιές από τη μετατόπιση στα εναπομείναντα δέντρα

108 Δασοκομικές απαιτήσεις (αποψιλωτικές ή επιλογικές υλοτομίες) Ζώνη διαχείρισης Ζώνη διαχείρισης Προστατευόμενη ζώνη Οργάνωση εργασιών συγκομιδής σε υλοτομίες παραποτάμιων περιοχών: ζώνες διαχείρισης όπου η συγκομιδή ξύλου υπόκειται σε περιορισμούς και ζώνες στις οποίες απαγορεύεται κάθε υλοτομία

109 Χώρος εργασίας Μικροί τόποι συγκέντρωσης μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα συμφόρησης από μηχανήματα και κορμούς

110 Χώρος εργασίας Υλοτόμιο Τόπος συγκέντρωσης Κεντρική πλατεία διαμόρφωσης Ρίψη Αποκλάδωση Αποκορύφωση Τεμαχισμός (Αποφλοίωση) (Αποφλοίωση) (Αποφλοίωση) (Τεμαχισμός) Ρίψη Αποκλάδωση Αποκορύφωση Ρίψη Αποκάδωση Αποκορύφωση (Αποφλοίωση) (Τεμαχισμός) Τα κύρια συστήματα συγκομιδής ξύλου: σε μικρά μήκη (Α), σε ολόκληρους κορμούς (Β), σε ολόκληρα δέντρα (Γ). Σε παρένθεση εργασίες που μπορούν να παραληφθούν σε ένα τόπο εργασίας, πρέπει όμως να γίνουν σε κάποιον επόμενο Βιομηχανία (Αποφλοίωση) (Αποφλοίωση) (Τεμαχισμός) Αποφλοίωση Τεμαχισμός (Αποφλοίωση) (Τεμαχισμός)

111 Χαρακτηριστικά των δέντρων: διαστάσεις, όγκος ανά εκτάριο, ποιότητα Προβληματισμοί: η ικανότητα των μηχανικών μέσων να χειριστούν συγκεκριμένα δέντρα χωρίς να αγνοούνται οι κανόνες ασφαλείας ή να προκαλούν ζημιές στα ίδια τα μηχανήματα, τη συστάδα και το έδαφος οικονομικές απόψεις της συγκομιδής (π.χ. συγκομιδή δέντρων μικρής διαμέτρου, χρησιμοποίηση εναέριων συστημάτων μετατόπίσης, ποιότητα ξυλείας

112 Χαρακτηριστικά των δέντρων Επιβάρυνση του εδάφους: η χρησιμοποίηση φαρδιών λάστιχων σε ελκυστήρες μειώνουν τη πίεση που ασκείται στο έδαφος

113 Χαρακτηριστικά των δέντρων Επιβάρυνση του εδάφους: η χρησιμοποίηση σταθερών μηχανημάτων σε ευαίσθητα εδάφη προκαλούν υποβάθμιση της περιοχής

114 Χαρακτηριστικά των δέντρων Επιβάρυνση του εδάφους: συμπίεση και λασπώδες έδαφος από έντονη κίνηση μηχανημάτων σε υγρό καιρό

115 Χαρακτηριστικά των δέντρων Σε επιλογικές υλοτομίες οι ελκυστήρες φόρτωσης που μετατοπίζουν μικρότερους κορμούς μπορούν να ελιχθούν ευκολότερα ανάμεσα στα εναπομείναντα δέντρα σε σχέση με ελκυστήρες με βαρούλκο ή αρπάγη που μετατοπίζουν ολόκληρα δέντρα

116 Δασεργάτες τρόπος εργασίας των δασεργατών (συγκρότηση συνεργείων) για συγκεκριμένες εργασίες συγκομιδής καθεστώς απασχόλησης

117 Άλλοι παράγοντες κατάσταση και πυκνότητα δασικού οδικού δικτύου τοπογραφική διαμόρφωση και η κατάσταση του εδάφους διαθέσιμα μέσα συγκομιδής, οι συνθήκες και απαιτήσεις της αγοράς εποχή της συγκομιδής και κλιματικές συνθήκες υπάρχουσα νομοθεσία, κλπ.

118 Άλλοι παράγοντες Στενοί δρόμοι σε απότομες κλίσεις συχνά απαιτούν την ταυτόχρονη εργασία σχοινιογερανού και ελκυστήρα με αρπάγη ή γερανό για την αποφυγή ολίθησης των κορμών στην πλαγιά

119 ΔΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

120 Eιδικές επιστημονικές έρευνες - Η απόδοση των δασεργατών εξαρτάται από από την φυσική και ψυχική τους κατάσταση - Αντικείμενο μελέτης αποτελούν οι μεταβολές, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, των φυσιολογικών λειτουργιών του οργανισμού (ρυθμός αναπνοής, σφυγμοί, θερμοκρασία σώματος) οι οποίες χρησιμοποιούνται ως μέτρο της εργατικής προσπάθειας

121 Eιδικές επιστημονικές έρευνες Μέτρηση της αντοχής (αριστερά) και των παλμών της καρδιάς (δεξιά) του δασεργάτη

122 Στόχος: Εξaγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για την βελτίωση των μέσων και μεθόδων εργασίας Αποτελέσματα: αντικατάσταση ή αποκλεισμός εργαλείων και μηχανημάτων για συγκεκριμένες εργασίες αλλά και αλλαγές στη σειρά των φάσεων συγκομιδής

123 Eιδικές επιστημονικές έρευνες Η χρησιμοποίηση σκάλας για την αποκλάδωση (δεξιά) αποδείχθηκε περισσότερο παραγωγική και απαιτούσε μικρότερη κατανάλωση ενέργειας σε σχέση με τη χρησιμοποίηση πριονιών με μακριά λαβή (αριστερά)

124 Εκπαίδευση των δασεργατών Ανάγκη εκπαίδευσης: καλύτερη αξιοποίηση του χρόνου απασχόλησής επαγγελματική και κοινωνική εξύψωση κατανόηση των υποχρεώσεων και δικαιωμάτων διευκόλυνση της εργασίας και η προστασία από ατυχήματα χειρισμός και η καλύτερη χρησιμοποίηση των μηχανικών μέσων καλύτερη αξιοποίηση του ξύλου προστασία του δάσους

125 Μέτρα για την εξασφάλιση καλύτερων συνθηκών εργασίας και μείωσης των ατυχημάτων Λόγοι ατυχημάτων: κακή χρήση ή κακή κατάσταση εργαλείων ή μηχανών άγνοια έλλειψη εμπειρίας αμέλεια κακή ψυχολογική κατάσταση του εργάτη έλλειψη οργανώσεως εργασιών κακές καιρικές συνθήκες ελλιπή μέτρα ατομικής προστασίας ακατάλληλη ενδυμασία κλπ.

126 Μέτρα για την εξασφάλιση καλύτερων συνθηκών εργασίας και μείωσης των ατυχημάτων Αριστερά: Η χρησιμοποίηση αλυοπρίονου χωρίς προστατευτικά μέσα μπορεί να είναι θανατηφόρα. Δεξιά: το προστατευτικό παντελόνι απέτρεψε τον σοβαρό τραυματισμό στο πόδι του υλοτόμου από αλυσοπρίονο

127 - ασφάλεια Ατυχήματα από διάφορες αιτίες

136 - ασφάλεια Μέτρα ασφαλείας: βασικά είδη ενδυμασίας

137 - ασφάλεια Μέτρα ασφαλείας: χρησιμοποίηση ειδικών γαντιών κατά τον χειρισμό συρματόσχοινων

138 - ασφάλεια Μέτρα ασφαλείας: διατήρηση απόστασης ασφαλείας κατά την φόρτωση κορμοτεμαχίων

139 - ασφάλεια Μέτρα ασφαλείας: έλεγχος καλής λειτουργίας όλων των συστημάτων πριν την εκκίνηση του μηχανήματος

140 - ασφάλεια Μέτρα ασφαλείας: διατήρηση πυροσβεστικών μέσων

141 - ασφάλεια Μέτρα ασφαλείας: επισκέπτες ή επιβλέποντες πρέπει να παραμένουν σε απόσταση ασφαλείας και να εφοδιάζονται με προστατευτικά μέσα

142 - ασφάλεια Μέτρα ασφαλείας: τακτική επιθεώρηση των μηχανημάτων για έλεγχο βλαβών

143 - ασφάλεια Μέτρα ασφαλείας: εκτίμηση των συνθηκών υλοτόμησης πριν την έναρξη των εργασιών

144 - διαμονή Δασικό χωριό με διάφορες εγκαταστάσεις

145 - διατροφή ένας δασεργάτης καταναλώνει περίπου χιλιοθερμίδες την ημέρα, από τις οποίες οι είναι απαραίτητες για το μεταβολισμό, για κατανάλωση στον ελεύθερο χρόνο και απαιτούνται για την εκτέλεση των εργασιών εκτός από την τροφή, η κατάλληλη ενδυμασία και υπόδηση έχουν επίσης μεγάλη σημασία

146 - υγεία Μηχανήματα: καυσαέρια θόρυβος (το μέγιστο επιτρεπτό επίπεδο πίεσης έντασης ήχου για οκτάωρη εργασία είναι ντεσιμπέλ: προβλήματα ακοής) κραδασμοί (δυσμενείς επιπτώσεις κύρια στη σπονδυλική στήλη και το στομάχι & η επαγγελματική ασθένεια των νεκρών ή λευκών χεριών )

147 - υγεία Το φαινόμενο νεκρών ή λευκών χεριών δασεργάτη από κραδασμούς αλυσοπρίονου: τα δάχτυλα γίνονται κυανόλευκα και η αίσθηση της αφής χάνεται προσωρινά λόγω κακής κυκλοφορίας του αίματος

148 - υγεία Τα προβλήματα αντιμετωπίζονται με : ωτοασπίδες μηχανήματα με αντικραδασμικές λαβές προστατευτικά γάντια διμελή συνεργεία για εναλλαγή στο χειρισμό κατάλληλες εργασιακές τεχνικές ειδικά εργονομικά καθίσματα για απορρόφηση των κραδασμών, κλπ.

149 ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΡΗΤΙΝΗΣ

150 Γενικά για τη ρητίνη - ορισμένα κωνοφόρα, όπως η πεύκη, λάρικα, ερυθρελάτη και ψευδοτσούγκα, χαρακτηρίζονται από την παρουσία στο μιας κολλώδους ουσίας με πυκνή ρευστότητα, που ονομάζεται ρητίνη. Το άχρωμο αυτό υγρό υπάρχει στους ρητινοφόρους αγωγούς - τραυματικοί ρητινοφόροι αγωγοί μετά απο παρασιτική προσβολή (μύκητες κ.α.) ή πλήγωση

151 Γενικά για τη ρητίνη Εκροή ρητίνης μετά από πλήγωση κορμού πεύκης

152 Σχηματισμός Ο τρόπος σχηματισμού της ρητίνης δεν είναι απολύτως γνωστός. Γεγονός είναι ότι η σύνθεσή της γίνεται με τη βοήθεια ενζύμων στο πρωτόπλασμα των παρεγχυματικών κυττάρων, που περιβάλλουν τους ρητινοφόρους αγωγούς, κυρίως όμως μέσα στα επιθυλιακά κύτταρα

153 Εκροή - γίνεται από τους 2 3 εξωτερικούς ετήσιους δακτυλίους - πλήγωση του σομφού έχει σαν αποτέλεσμα την εκροή ρητίνης - φυσιολογική λειτουργία του δένδρου σαν μια προσπάθεια να επουλώσει την πληγή που έχει δημιουργηθεί - η εκροή διαρκεί για 3 5 ημέρες και αν σταματήσει η πλήγωση σταματάει οριστικά και η εκροή λόγω εξάτμισης του τερεβινθέλαιου και πήξης του κολοφώνιου

154 Συστατικά - μείγμα σύνθεσης ποικίλων χημικών ουσιών - άλλα μέρη του μείγματος είναι υγρά και αποτελούν το κλάσμα απόσταξης που ονομάζεται τερεβινθέλαιο ή αλλιώς νέφτι, άλλα είναι στερεά και άλλα είναι διαλυμένα μέσα στο νέφτι και αποτελούν το κλάσμα απόσταξης που ονομάζεται κολοφώνιο - οι οργανικές ενώσεις του μείγματος της ρητίνης είναι διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τα τερπενοειδή και τα λιπαρά ή ουδέτερα συστατικά

155 Ρητίνευση - ο εξαναγκασμός του δένδρου να εκρίνει ρητίνη - από Μάρτιο έως Νοέμβριο, και στην Ελλάδα από Μάϊο μέχρι Σεπτέμβριο - στην Ελλάδα άρχισε να εμφανίζεται από το 300 π.χ. - η έκταση των ρητινευόμενων δασών ανέρχεται σε Ha ενώ η συνολική έκταση των δασών που μπορούν να ρητινοκαλλιεργηθούν φθάνει τα Ha

156 Ρητίνευση - στο πρώτο τρίτο του περασμένου αιώνα η Ελλάδα υπήρξε πέμπτη σε παραγωγή ρητίνης παγκοσμίως - Η.Π.Α., Ιταλία και Κίνα χώρες με μεγάλη παραγωγή - διαρκής πτώση της συνολικής παραγωγής της ρητίνης, από 28,5 χιλιάδες τόνους στη 10ετία του 1960, 6 χιλιάδες τόνους στο τέλος της 10ετίας του την τελευταία 5ετία παρατηρείται μια σταθεροποίηση της παραγωγής περίπου στους τόνους

157 Μέθοδοι ρητίνευσης μέθοδος της εκφλοίωσης με χρήση μείγματος θειικού οξέος (πάστας) παλιότερα υπήρχε και η μέθοδος της πελέκησης Η μέθοδος της πελέκησης, που πλέον δεν εφαρμόζεται, υπήρχε σε τρεις παραλλαγές: o o o κουντουργιώτικη σοφικίτικη αγκιστρωτική Οι διαφορές μεταξύ των παραπάνω τριών μεθόδων αφορούν στο σκεπάρνι, στον αριθμό πελεκήσεων, στο πλάτος των μετώπων και στον τρόπο πελέκησης

158 Μέθοδοι ρητίνευσης μέθοδος της εκφλοίωσης με χρήση μείγματος θειικού οξέος (πάστας) παλιότερα υπήρχε και η μέθοδος της πελέκησης Η μέθοδος της πελέκησης, που πλέον δεν εφαρμόζεται, υπήρχε σε τρεις παραλλαγές: o o o κουντουργιώτικη σοφικίτικη αγκιστρωτική Οι διαφορές μεταξύ των παραπάνω τριών μεθόδων αφορούν στο σκεπάρνι, στον αριθμό πελεκήσεων, στο πλάτος των μετώπων και στον τρόπο πελέκησης

159 Ρητίνευση με χρήση θειϊκού οξέος - επάλειψης της διανοιγόμενης πληγής του δέντρου με θειϊκό οξύ - ένα υγιές, μέσο πεύκο μπορεί να δώσει μέχρι 3 Kg ρητίνης/έτος - η πάστα θειϊκού οξέος που χρησιμοποιείται στην Ελλάδα είναι μείγμα θειϊκού οξέος, νερού και καολίνη (αδρανές γαιώδες υλικό) - η πάστα αυτή θα πρέπει να είναι ρευστή, ώστε να είναι εύχρηστη για τον ρητινεργάτη - η περιεχόμενη ποσότητα θειϊκού οξέος στο μείγμα δεν πρέπει να ξεπερνά το 60% (για την Ελλάδα 42% είναι αρκετό) - η αναλογία είναι 5 κιλά πάστας για 1 τόνο παραγωγής ρητίνης περίπου

160 Βοηθητικές εργασίες Εκτός από την ανάξεση πληγών, την συλλογή ρητίνης και το άπλωμα πάστας θα πρέπει να γίνουν κι άλλες βοηθητικές εργασίες: o αναγνώριση των δέντρων που πρόκειται να ρητινευθούν o σήμανση της θέσης των καινούργιων μετώπων o διάνοιξη μονοπατιών και κλάδεμα δέντρων

161 Βοηθητικές εργασίες Καθαρισμός υπορόφου των ρητινεύμενων δέντρων

162 Στάδια εργασίας Εγκατάσταση θειϊκού οξέος μία φορά το χρόνο, στην αρχή της ρητινευτικής περιόδου (Μάϊο): απόξεση του ξηρόφλοιου (με φλοιοκόπτη ή σκεπάρνι) στο σημείο που θα ανοιχτεί η πληγή του μετώπου μήκος της λωρίδας του φλοιού που αφαιρείται είναι τουλάχιστον 8 cm και ποτέ μεγαλύτερο από 14 cm και το ύψος της περίπου 4 6 cm τοποθετείται με καρφωτικό μηχάνημα η πλαστική σακούλα ή το μεταλλικό δοχείο συγκομιδής της ρητίνης η πάστα εφαρμόζεται με τη βοήθεια ειδικού πλαστικού δοχείου, της φούσκας, σε όλο το μήκος της γραμμής ρητίνευσης

163 Στάδια εργασίας Εφαρμογή θειϊκού οξέος με χρήση φούσκας πάνω στη γραμμή ρητίνευσης

164 Στάδια εργασίας - η ποσότητα του οξέος νεκρώνει το φλοιό σταδιακά μέχρι ύψους 2 3 cm, σε διάστημα 2 3 εβδομάδων -η νέκρωση αυτή υποχωρεί και με αποτέλεσμα να σταματά η εκροή ρητίνης από την πληγή - ο ρητινεργάτης χρειάζεται να κάνει ανάξεση της πληγής - το μήκος του χρονικού διαστήματος μεταξύ των αναξέσεων ονομάζεται ρυθμός ανάξεσης - για την Ελλάδα έχει αποδειχτεί ότι ο κατάλληλος ρυθμός ανάξεσης πληγών είναι 18 ημέρες περίπου

165 Στάδια εργασίας Ανάξεση πληγής

166 Στάδια εργασίας - η συγκομιδή της ρητίνης με σακούλα γίνεται μια φορά το χρόνο στο τέλος της ρητινευτικής περιόδου (Οκτώβριο Νοέμβριο) - στις περιπτώσεις που η ρητίνευση γίνεται με μεταλλικά δοχεία, η ρητινοσυγκομιδή γίνεται πολλές φορές το χρόνο - η αποθήκευση της ρητίνης γίνεται σε σωρούς από σακούλες σε ανοιχτούς χώρους, εντός ή συνήθως εκτός κατοικημένης περιοχής. Οι σωροί αυτοί συνήθως καλύπτονται με μεγάλα πλαστικά καλύμματα - όταν τελειώσει η διαδικασία της συλλογής γίνεται τοποθέτηση της περιεχόμενης ρητίνης των σακουλών σε μεγάλα μεταλλικά δοχεία χωρητικότητας Kg

167 Στάδια εργασίας Αποθήκευση ρητίνης σε σακούλες σε ανοιχτό χώρο

168 Aπόσταξη ή πολτοποίηση ξύλου (επίδραση paraquat) Με τη μέθοδο αυτή, η οποία δεν χρησιμοποιείται στην Ελλάδα, η ρητίνη παραλαμβάνεται από δαδοποιημένο ξύλο: o με απόσταξη o ως υποπροϊόν της παραγωγής ξυλοπολτού (με θειϊκή μέθοδο, kraft)

169 Aπόσταξη ή πολτοποίηση ξύλου (επίδραση paraquat) - πηγή είναι εγκάρδιο ξύλο (πρέμνα, κορμοί ακατάλληλοι για τεχνική χρήση) που περιέχει μεγάλα ποσά ρητίνης, ή σομφό ξύλο που εμποτίζεται τεχνητά με ρητίνη σε ζωντανά δέντρα - παράγονται χωριστά τα συστατικά της ρητίνης, κολοφώνιο και τερεβινθέλαιο - με τεχνητή δαδοποίηση του σομφού είναι δυνατόν να παράγεται ρητίνη και σε χώρες που δεν έχουν ρητινευόμενα είδη - ο εμποτισμός είναι αποτέλεσμα επιδράσεως με ορισμένα ζιζανιοκτόνα, και κυρίως με το paraquat (gramoxon), που προκαλεί συγκέντρωση πολύ περισσότερης ρητίνης σε σύγκριση με την περιεκτικότητα φυσιολογικού σομφού - μέχρι και 20 φορές περισσότερη ρητίνη από σύγκριση κανονικού και γειτονικού δαδοποιημένου σομφού ξύλου

170 Χρήσεις της ρητίνης - ιστορικά η ρητίνη χρησιμοποιήθηκε κατά την αρχαιότητα από λαούς όπως οι Κινέζοι, οι Αιγύπτιοι, οι Ιάπωνες, κ.α. για παρασκευή βερνικιών - κατά τον μεσαίωνα απο τους Βυζαντινούς για την κατασκευή του υγρού πυρ για πολεμικούς σκοπούς - παραδοσιακά είναι γνωστή η χρησιμοποίησή της ρητίνης στην οινοποιΐα και στην στεγανοποίηση των ξύλινων πλοίων

171 Τερεβινθέλαιο - είναι υγρό κλάσμα απόσταξης της ρητίνης και έχει ευρύ φάσμα χρήσης όπως διάλυση χρωμάτων, παρασκευή παρκετίνης και διαφόρων βερνικιών - τα χαρακτηρηστικά του είναι: υγρό, άχρωμο, πτητικό, με έντονη διαπεραστική οσμή, αδιάλυτο στο νέρο, διαλυτό στο οινόπνευμα και στον αιθέρα και πολύ εύφλεκτο - ύστερα από χημική επεξεργασία του τερεβινθέλαιου, παρασκευάζεται το δεξιόστροφο άλφα πινένιο το οποίο αποτελεί βάση για την αρωματοποιία - με περαιτέρω χημική επεξεργασία του δεξιόστροφου άλφα πινένιου μπορούν να παρασκευαστούν λιπαντικά προϊόντα ιδιαίτερης ποιότητας

172 Κολοφώνιο - έχει μορφή κιτρινωπής διαφανής μάζας, περιέχει πάνω απο 90% ρητινοξέα και διαλύεται εύκολα στον αιθέρα και στην αλκοόλη - έχει πάμπολλες χρήσεις όπως στην τυπογραφεία, στη μεταλλουργεία, στην υφαντουργεία, στην κατασκευή εμπλάστρων, αρωματικών κεριών, αδιάβροχων υλικών, συντηρητικών, προσθετικών γεύσης σε τρόφιμα, ποτών και ειδών ζαχαροπλαστικής, καταλυτών, επιβραδυντικών φωτιάς, τεχνητών δερμάτων, δαπέδων και ταπετσαριών, εντομοκτόνων, παρκετίνης, χρωμάτων, τσιχλών, στην οδοντιατρική (σφραγίσματα δοντιών τεχνητά δόντια ), κλπ.

173 Κολοφώνιο Μετά απο χημική του επεξεργασία μπορούν να παραχθούν άλλα χημικά προϊοντα όπως : οι κολοφωνιοσάπωνες, που αποτελούν βάση παραγωγής του χαρτιού, από την ένωση του με καυστική σόδα διάφορες συνθετικές ρητίνες, που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή πλαστικών υλών, μετά τη στερεοποίηση του συνθετικές κόλλες με περαιτέρω χημική επεξεργασία του

174 Συνέπειες ρητίνευσης -η ρητίνευση ενός δέντρου διαρκεί περίπου 25 χρόνια, ενώ στη συνέχεια μπορεί να υλοτομηθεί για παραγωγή ξύλου - το τμήμα του κορμού το οποίο είναι πληγωμένο από τα μέτωπα της ρητίνευσης (μέχρι περίπου 2,20 m σε ύψος) είναι το ίδιο υγιές με τον υπόλοιπο κορμό. Αυτό συμβαίνει, επειδή εμποτίζεται από ρητίνη και η δαδοποίηση το προστατεύει από τη σήψη - η δαδοποίηση, η παραμόρφωση της διατομής λόγω της πλήγωσης και κάποια έγκλειστα στο ξύλο μεταλλικά κατάλοιπα (π.χ. καρφιά) είναι αιτίες που κάνουν το μέρος αυτό του κορμού λιγότερο κατάλληλο για παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας (έπιπλα, ναυπηγική ξυλεία, κ.λπ.)