llanelln:thmio AIrAIOY LXOAH fiepmaaaontol TMHMA EIllLTHMQN TI-IL eaaallal UVQ7tTU;l1 fltoro EVUAAUKT1KroV flop<prov TOUPloflOU TITYXIAKH EPrALIA

Transcript

1 llanelln:thmio AIrAIOY LXOAH fiepmaaaontol TMHMA EIllLTHMQN TI-IL eaaallal H napak'tla ~rov11 T1)~ Ni(oou llapou - npotaotl~ "(La filroolfll1 UVQ7tTU;l1 fltoro EVUAAUKT1KroV flop<prov TOUPloflOU TITYXIAKH EPrALIA AvrroV11s M1tapll1tupiyos A.M

2 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία Περιεχόμενα ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 6 ABSTRACT ΔΗΑΓΧΓΖ Γεληθά ηνηρεία Πεξί Παξάθηηαο Εψλεο Ζ Διιεληθή Παξάθηηα Εψλε. Μία χληνκε Αλαθνξά Σα εκαληηθφηεξα Πξνβιήκαηα ησλ Παξάθηησλ Εσλψλ Ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ λεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ Δλαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ, ην εξγαιείν αλάπηπμεο ζηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο ΠΑΡΟ ΣΟ ΑΝΘΡΧΠΟΓΔΝΔ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΣΟΤ ΝΖΗΟΤ Πιεζπζκηαθή εμέιημε Γεληθά ζηνηρεία απαζρφιεζεο ηνπ πιεζπζκνχ Πξσηνγελήο ηνκέα παξαγσγήο Γεσξγία Κηελνηξνθία Αιηεία Γεπηεξνγελήο ηνκέα παξαγσγήο Οηλνπαξαγσγή θαη νηλνπνίεζε Σξηηνγελήο ηνκέα παξαγσγήο Σνπξηζκφο ΦΤΗΚΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΚΑΗ ΠΑΡΑΚΣΗΑ ΟΗΚΟΤΣΖΜΑΣΑ Γεσγξαθία Γεσκνξθνινγία Παξάθηηνη Υεξζαίνη Οηθφηνπνη (Reichinger & Reichinger Moser, 1951; Raus, 1996) Θαιάζζηνη Παξάθηηνη Οηθφηνπνη ΖΜΑΝΣΗΚΑ ΟΗΚΟΤΣΖΜΑΣΑ ΣΟΤ ΝΖΗΟΤ Πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο

3 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ Γίθηπν «ΦΤΖ 2000» (Natura 2000) Καηαθχγηα Άγξηαο Εσήο Αλαδαζσηέεο Πεξηνρέο Σνπία Ηδηαίηεξνπ Φπζηθνχ Κάιινπο Σ.Η.Φ.Κ Πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο βάζε ηεο Αιηεπηηθήο Ννκνζεζίαο Θεζκνζεηεκέλεο Εψλεο Αηγηαινχ Παξαιίαο Αθηέο Δθηίκεζε Καηάζηαζεο Αθηψλ Κνιχκβεζεο Πάξνπ Παξάθηηεο γεσκνξθέο ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Δληνπηζκφο θχξησλ ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ ησλ ρξήζεσλ γεο ζηελ Νήζν Πάξν πκπεξάζκαηα ζε ζρέζε κε ην εθαξκνδφκελν κνληέιν ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο Σα εκαληηθφηεξα Πξνβιήκαηα ΠΡΟΣΑΔΗ Πεξηβαιινληηθέο πνιηηηθέο Θέζπηζε Θαιάζζησλ Απνζεκάησλ Σν ελαιιαθηηθφ κνληέιν ηνπξηζκνχ Πξνζηαζία ηνπ Πεξηβάιινληνο θαη αλάπηπμε Σν παξάδεηγκα ηνπ Πάξθνπ Πάξνπ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

4 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία ΠΗΝΑΚΔ ΠΗΝΑΚΑ 2.1 Ζ Πιεζπζκηαθή εμέιημε ηεο λήζνπ Πάξνπ 18 ΠΗΝΑΚΑ 2.2 Παξαγσγή γεσξγηθψλ πξντφλησλ Γ. Πάξνπ εηψλ ΠΗΝΑΚΑ 2.3 Δίδε, κέζα θαη πνζφηεηεο αιηείαο λήζνπ Πάξνπ...24 ΠΗΝΑΚΑ 3.1 Καηαλνκή ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο θαηά κνξθή αλάγιπθνπ ηνπ εδάθνπο 28 ΠΗΝΑΚΑ 3.2 Δλδηαίηεκα θαη γλσζηή εμάπισζε ησλ ζεκαληηθφηεξσλ θπηηθψλ taxa ησλ Κπθιάδσλ 35 ΠΗΝΑΚΑ 3.3 Φχθε πνπ έρνπλ αλαθεξζεί ζηηο Κπθιάδεο 36 ΠΗΝΑΚΑ 4.1 Καηαθχγηα Άγξηαο Εσήο ζηε Νήζν Πάξν.45 ΠΗΝΑΚΑ 4.2 Αλαδαζσηέεο πεξηνρέο Πάξνπ...46 ΠΗΝΑΚΑ 4.3 Θεζκνζεηεκέλα ηκήκαηα αηγηαινχ παξαιίαο ζηελ Πάξν 50 ΠΗΝΑΚΑ 4.4 Δμεηαδφκελεο παξάκεηξνη γηα απνηίκεζε θαηάζηαζεο αθηψλ θνιχκβεζεο.53 3

5 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΑ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 2.1 Καηαλνκή απαζρφιεζεο 2001 αλά ηνκέα θαη Γεκνηηθφ Γηακέξηζκα..20 ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 2.2 Αθηνπιντθή θίλεζε θαηά ηξίκελν 27 4

6 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία ΔΗΚΟΝΔ ΔIKONA 1.1 Ζ πεξηνρή ηεο Παξάθηηαο Εψλεο πνπ ππνζηεξίδεη ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο ΔΗΚΟΝΑ 2.1 Υάξηεο ηεο λήζνπ Πάξνπ κε απαζρφιεζε θαη πιεζπζκφ αλά Γεκνηηθφ Γηακέξηζκα θαη πιεζπζκφ.. 20 ΔΗΚΟΝΑ 3.1 ηε θσηνγξαθία απεηθνλίδεηαη ην Isoetes duriei, ζεκαληηθή απφ θπηνθνηλσληνινγηθή άπνςε είλαη ε παξνπζία ηνπ ζηε Νήζν Πάξν...33 ΔΗΚΟΝΑ 3.2 ην ελδεκηθφ είδνο ησλ Κπθιάδσλ Centaurea oliveriana 34 ΔΗΚΟΝΑ 3.3 Σν ελδεκηθφ θαλεξφγακν Posidonia oceanic 38 ΔΗΚΟΝΑ 3.4 Σν καθξφθπην Cymodocea nodosa...41 ΔΗΚΟΝΑ 4.1 ην αξηζηεξφ κέξνο ηεο εηθφλαο (θφθθηλνο θχθινο) δηαθξίλεηαη ε πεξηνρή GR Νήζνο Πάξνο: Πεηαινχδεο (SCI).43 ΔΗΚΟΝΑ 4.2 Ζ πεξηνρή GR Νεζίδεο Πάξνπ θαη Νφηηα Αληίπαξνο (SPA)...44 ΔΗΚΟΝΑ 6.1 Ζ πηλαθίδα φπσο παξνπζηάδεηαη ζηελ είζνδν ηνπ Πεξηβαιινληηθνχ θαη Πνιηηηζηηθνχ Πάξθνπ Πάξνπ Άη Γηάλλεο Δέηεο 67 5

7 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ ΠΔΡΗΛΖΦΖ Παξάθηηα δψλε είλαη ην ρεξζαίν θαη γεηηνληθφ ζαιάζζην ηκήκα (πδάηηλν θαη βπζφο) ζην νπνίν νη ρεξζαίεο δηεξγαζίεο επεξεάδνπλ άκεζα ηηο ζαιάζζηεο δηεξγαζίεο θαη ρξήζεηο θαη αληίζηξνθα. Οη αλζξσπνγελείο παξεκβάζεηο θαη δξαζηεξηφηεηεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο θπζηθέο δηεξγαζίεο πνπ ζπληεινχληαη ζε απηέο ηηο πεξηνρέο δεκηνπξγνχλ έληνλεο πηέζεηο θαη πξνβιήκαηα ζε ρσξνρξνληθή θιίκαθα. πλεπψο, νη παξάθηηεο δψλεο καζηίδνληαη απφ ζνβαξά θνηλσληθννηθνλνκηθά, πεξηβαιινληηθά θαη πνιηηηζκηθά πξνβιήκαηα. ηελ παξνχζα εξγαζία παξνπζηάδεηαη ε παξάθηηα δψλε ηεο λήζνπ Πάξνπ, ην αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ ηνπ λεζηνχ, ην θπζηθφ πεξηβάιινλ, ηα παξάθηηα νηθνζπζηήκαηά ηνπ θαη πεξηνρέο πξνζηαηεπφκελεο απφ ηελ Δζληθή αιιά θαη ηελ Δπξσπατθή Ννκνζεζία. Αλαιχνληαο ηελ ζεκεξηλή θαηάζηαζε γίλεηαη πξνζπάζεηα λα εληνπηζηνχλ νη ζπγθξνχζεηο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ρξήζεσλ ζηνλ πεξηνξηζκέλν ρψξν ηνπ λεζηνχ. Πξνηείλνληαη ιχζεηο γηα βηψζηκε αλάπηπμε κέζσ ηεο πξνζηαζίαο θαη αλάδεημεο ησλ αμηφινγσλ νηθνζπζηεκάησλ ηνπ θαζψο θαη ηεο πξνψζεζεο ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ζεκαηηθνχ ηνπξηζκνχ. Λέμεηο θιεηδηά: Παξάθηηα δψλε, λήζνο Πάξνο, πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο, βηψζηκε αλάπηπμε, ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ 6

8 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία ABSTRACT Coastal zone is the land and adjacent marine area (water and bottom) in which terrestrial processes directly affect marine processes and uses and conversely. Anthropogenic interventions and activities in combination with the natural processes that contributed in these areas create intense pressure and problems in spatial and temporal scale. Consequently, coastal zones plagued by serious socio economic, environmental and cultural problems. In this study presented the coastal zone of Paros, the anthropogenic environment of the island, the natural environment, the coastal ecosystems and areas protected from the National and European law. Analyzing the current situation is an effort to identify conflicts between different uses of the limited space on the island and proposed solutions for sustainable development through protection and enhancement of valuable ecosystems and the promotion of alternative tourism theme. Keywords: Coastal zone, island of Paros, protected areas, sustainable development, alternative forms of tourism 7

9 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ 1. ΔΗΑΓΧΓΖ Οη παξαζαιάζζηεο πεξηνρέο ζπγθεληξψλνπλ ηηο πεξηζζφηεξεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο (νηθηζκνί, ηνπξηζκφο, λαπζηπινΐα, ηρζπνθαιιηέξγεηεο, αιηεία, απφβιεηα, θιπ.) νη νπνίεο έρνπλ κεγάιεο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ. Λφγσ ησλ παξαπάλσ δξαζηεξηνηήησλ ε αλάγθε γηα αμηφπηζηεο θαη αθξηβείο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ παξάθηηα δψλε θξίλεηαη επηηαθηηθή. ε απηφ πξνζηίζεληαη νη νηθνλνκηθέο ζπλέπεηεο, πνπ κπνξεί λα ππνζηεί έλαο παξάθηηνο νηθηζκφο, πφιε, ρψξα απφ έλα ζαιάζζην αηχρεκα ζηε λαπζηπινΐα, ιάζνο δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ θαη άιιεο δξαζηεξηφηεηεο. ηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο πνπ πεξηβάιινληαη απφ ζάιαζζα, ππάξρεη δηαξθήο παξαθνινχζεζε ησλ παξάθηησλ δσλψλ, γηα λα δηαζθαιίδεηαη φηη ιακβάλνληαη φια ηα απαξαίηεηα κέηξα γηα ηελ πξνζηαζία ηνπο απφ ηηο παξαπάλσ δξαζηεξηφηεηεο, αιιά θαη απφ αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα (Καξηάιεο θαη Φεηδάο, 2006). Ο εκπινπηηζκφο ησλ γλψζεσλ γηα ην ζαιάζζην πεξηβάιινλ έρεη επηβάιεη ζηα δηάθνξα θξάηε αλά ηνλ θφζκν, λα ζπλεξγαζηνχλ, γηα λα κπνξέζεη λα δεκηνπξγεζεί κηα παγθφζκηα βάζε δεδνκέλσλ, ε νπνία ζα απνηειεί νδεγφ γηα ηηο επφκελεο γεληέο, ζηελ πξνζπάζεηα έξεπλαο θαη θαηαλφεζεο ηνπ πδάηηλνπ πιαλήηε. Ζ Διιάδα, σο θξάηνο κε αθηνγξακκή km θαη κε πάλσ απφ 250 λεζηά, θαη σο θξάηνο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ ελδηαθέξεηαη ηδηαίηεξα γηα ηέηνηνπ είδνπο πιεξνθνξίεο. πλεπψο, ππάξρεη πξνθαλήο αλάγθε γηα ζηελή παξαθνινχζεζε ησλ παξάθηησλ πεξηνρψλ. Απηέο νη πεξηνρέο ππφθεηληαη ζε γξήγνξεο αιιαγέο ιφγσ ηεο δηάβξσζεο θαη ηεο απφζεζεο πιηθψλ, εηδηθά θαηά ηε δηάξθεηα ζπειιψλ, έληνλσλ βξνρνπηψζεσλ θαη θπκαηηζκνχ (Lyzenga et al., 2006). 1.1 Γεληθά ηνηρεία Πεξί Παξάθηηαο Εώλεο Οη παξάθηηεο δψλεο ηεο Διιάδαο θαζψο θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο γηα φινπο. Καηνηθνχληαη απφ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ θαη ζπγθεληξψλνπλ έλα απμαλφκελν πνζνζηφ ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Σν 1995 ε αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο αλέθεξε φηη ην 47% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Δ.Δ. θαηνηθνχζε κφληκα ζε απφζηαζε 50 ρηιηνκέηξσλ απφ ηελ αθηή. Απφ ην 1995, ε εζσηεξηθή κεηαλάζηεπζε εκθαλίδεη κηα ζπλνιηθή ηάζε πξνο ηηο παξάθηηεο πεξηνρέο θαη ζπλεπψο είλαη εχινγν λα ππνηεζεί φηη ην αλσηέξσ πνζνζηφ ππεξβαίλεη πιένλ ην 50 ηνηο εθαηφ. 8

10 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία Γεδνκέλνπ φηη, νη παξάθηηεο πεξηνρέο ζε ζχγθξηζε κε ηηο ππφινηπεο επεηξσηηθέο πεξηνρέο έρνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία, είλαη αλαγθαίν λα δηαζαθεληζηεί ν νξηζκφο κηαο πεξηνρήο σο παξάθηηαο δψλεο ζχκθσλα κε ηε λνκνζεζία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. πγθεθξηκέλα: «Παξάθηηα δώλε θαιείηαη ε ισξίδα πιάηνπο 50 ρηιηνκέηξσλ θαη κήθνπο πεξίπνπ ρηιηνκέηξσλ πνπ εθηείλεηαη θαηά κήθνο ησλ αθηώλ ηεο Έλσζεο, θαη θαιύπηεη ην ζύλνιν ησλ επηδξάζεσλ πνπ ζεκεηώλνληαη ζην πεξηβάιινλ θαη ζηηο αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηεο θαη ζρεηίδνληαη είηε άκεζα, είηε έκκεζα κε ηελ ηειεπηαία» (Αιεμφπνπινο, 2006). Αλαθνξηθά κε ηελ νξηνζέηεζε ηεο παξάθηηαο δψλεο πξνηείλεηαη λα γίλεηαη κε βάζε ηα φξηα ησλ παξάθηησλ νξίσλ ησλ αθηνγξακκψλ θαη ην ρεξζαίν φξην ηεο λα κελ ππεξβαίλεη ηα κέηξα απφζηαζε απφ ηελ αθηνγξακκή. Σν ζαιάζζην φξην ηεο, δε, πξνηείλεηαη λα είλαη ε ηζνβαζήο ησλ 50 κέηξσλ. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ε παξάθηηα δψλε κπνξεί λα επεθηείλεηαη αλάινγα κε ηηο ηδηαίηεξεο ηνπηθέο αλάγθεο, νηθνινγηθήο θχζεσο. Οξηζκέλνη ρξήζηκνη νξηζκνί πνπ θαζηζηνχλ πην εχθνιε ηελ θαηαλφεζε ησλ επηκέξνπο δηακεξηζκάησλ ηεο παξάθηηαο δψλεο είλαη νη εμήο: Κξίζηκε δψλε νξίδεηαη ζε πιάηνο ηνπιάρηζηνλ 100 κέηξα απφ ηε γξακκή αηγηαινχ. Γπλακηθή δψλε νξίδεηαη κε πιάηνο κέηξα απφ ηνλ αηγηαιφ. Εψλε επηξξνήο νξίδεηαη σο ε επηθάλεηα πνπ απνκέλεη εάλ απφ ηελ παξάθηηα δψλε αθαηξεζεί ε επηθάλεηα ησλ δχν πξνεγνπκέλσλ. Κξίζηκε ζαιάζζηα δψλε νξίδεηαη απφ ηελ αθηνγξακκή έσο ηελ ηζνβαζή ησλ 50 κέηξσλ. Οη παξάθηηεο δψλεο απνηεινχλ πεγή ηξνθήο θαη πξψησλ πιψλ θαη ζπληζηνχλ δσηηθήο ζεκαζίαο κεηαθνξηθφ θαη εκπνξηθφ θφκβν. ε απηέο εληνπίδνληαη νξηζκέλα απφ ηα πνιπηηκφηεξα ελδηαηηήκαηα. Δπίζεο απνηεινχλ πξνζθηιείο ηφπνπο αλαςπρήο. Οη παξάθηηεο δψλεο καζηίδνληαη απφ ζνβαξά θνηλσληθννηθνλνκηθά πεξηβαιινληηθά θαη πνιηηηζκηθά πξνβιήκαηα, φπσο εμαζζέληζε ηνπ θνηλσληθνχ ηζηνχ, πεξηζσξηνπνίεζε, αλεξγία θαη θαηαζηξνθή πεξηνπζίαο εμαηηίαο ηεο δηάβξσζεο. Απφ ην ζχλνιν ηεο έθηαζεο πνπ θαηαιακβάλεη ε παξάθηηα δψλε, ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ην ηκήκα εθείλν ζην νπνίν νη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο αιιειεπηδξνχλ ηφζν κε ην ρεξζαίν φζν θαη κε ην ζαιάζζην πεξηβάιινλ (Δηθφλα 1). Ο εληνπηζκφο 9

11 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ ζπλδπαζκψλ δξαζηεξηνηήησλ ππαγφκελσλ ζηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο ζηα ζηελά φξηα ηεο παξάθηηαο δψλεο, νδεγεί ζπρλά ζε έληνλν αληαγσληζκφ γηα ρψξν, ζε πξνβιήκαηα, θαζψο θαη ζπγθξνχζεηο. ΔIKONA 1.1 Ζ πεξηνρή ηεο Παξάθηηαο Εώλεο πνπ ππνζηεξίδεη ηηο αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηεο (Πεγή: Cicin-Sain & Knecht, 1998 κεξηθώο ηξνπνπνηεκέλν) Οη θπξηφηεξεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ παξάθηηα δψλε αθνξνχλ ηελ νηθηζηηθή ρξήζε, ηηο ζπγθνηλσλίεο, ηηο κεηαθνξέο θαη ην εκπφξην, ηελ ρξήζε βηνινγηθψλ, νξπθηψλ θαη ελεξγεηαθψλ πφξσλ, ηνλ ηνπξηζκφ θαη ηελ αλαςπρή, ηελ απφζεζε ιπκάησλ, ηελ ζηξαηεγηθή θαη ηελ άκπλα θαη ηέινο ηελ επηζηεκνληθή έξεπλα (Clark, 1997). χκθσλα κε πξφζθαηε έξεπλα (ΔΔΑ, 2006) ε αζηηθνπνίεζε θαη «ηζηκεληνπνίεζε» ησλ παξάθηησλ πεξηνρψλ, κε θίλεηξν ηελ νηθνλνκηθή, ηνπξηζηηθή θαη νηθηζηηθή αλάπηπμε, πξνρσξά κε αλεζπρεηηθά γνξγνχο ξπζκνχο Οη ηερλεηέο επηθάλεηεο παξνπζίαζαλ αχμεζε ηεο ηάμεσο ησλ 190 ηεηξαγσληθψλ ρηιηνκέηξσλ εηεζίσο θαηά ηελ πεξίνδν χκθσλα κε ηελ έθζεζε, εμαηηίαο ηεο αζχκκεηξεο αλάπηπμεο θαηά κήθνο ηεο Μεζνγείνπ δεκηνπξγήζεθε ην «κεζνγεηαθφ ηείρνο», φπνπ ην ηζηκέλην θπξηαξρεί ζε πνζνζηφ άλσ ηνπ 50% ησλ αθηψλ, γεγνλφο ην νπνίν έρεη νδεγήζεη, απφ ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αηψλα κέρξη ζήκεξα, ζηελ εμαθάληζε ησλ δχν ηξίησλ ησλ επξσπατθψλ πγξνηφπσλ, ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ νπνίσλ είλαη παξάθηηνη. 10

12 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία 1.2 Ζ Διιεληθή Παξάθηηα Εώλε. Μία ύληνκε Αλαθνξά Ζ Διιάδα θαιχπηεη έθηαζε πεξίπνπ ηεηξαγσληθψλ ρηιηνκέηξσλ κε ην 20% απηήο λα αληηζηνηρεί ζηα πεξίπνπ λεζηά ηεο. Ζ γξακκή ηεο επεθηείλεηαη ζηα ρηιηφκεηξα πνπ αληηζηνηρεί ζην έλα ηξίην πεξίπνπ ηεο ζπλνιηθήο αθηνγξακκήο ηεο Μεζνγείνπ θαη είλαη ε κεγαιχηεξε αλάκεζα ζηηο ρψξεο ηεο. Χζηφζν, ζρεηηθά κε ηελ παξάθηηα δψλε ηεο Διιάδαο, πξέπεη λα ηνληζηεί φηη αληηκεησπίδεη ζνβαξά πξνβιήκαηα ησλ ελδηαηηεκάησλ, ξχπαλζεο ησλ πδάησλ, παξάθηηαο δηάβξσζεο θαη εμάληιεζεο ησλ πφξσλ. Απηή ε εμάληιεζε ησλ πεξηνξηζκέλσλ πφξσλ ησλ παξάθηησλ δσλψλ (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ ρψξνπ) ηνλίδεη έλα αθφκε ζνβαξφ πξφβιεκα ζήκεξα, δειαδή ηε δεκηνπξγία νινέλα θαη ζπρλφηεξα ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ ηεο παξάθηηαο δψλεο αιιά θαη ησλ δηαθνξεηηθψλ ρξήζεσλ ηεο (users and uses of the coastal zone). Οη θαηαζηξνθηθέο πξαθηηθέο ζηνλ ηνκέα ηεο αιηείαο, ε ζαιάζζηα ξχπαλζε πξνεξρφκελε θπξίσο απφ ηηο λαπηηιηαθέο δξαζηεξηφηεηεο, ηα αζηηθά ιχκαηα θαη ηα θάζε είδνπο απνξξίκκαηα πνπ είηε κέζσ ησλ αγσγψλ είηε κέζσ ησλ πνηακψλ, πξνεξρφκελα απφ ηε βηνκεραληθή/βηνηερληθή παξαγσγή, ε ππεξεθκεηάιιεπζε ηνπ παξάθηηνπ ζαιάζζηνπ βπζνχ, ε εξεκνπνίεζε, νη θιηκαηηθέο αιιαγέο (θπξίσο αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα θαη ε άλνδνο ηεο ζεξκνθξαζίαο) ζπληζηνχλ εμίζνπ ζεκαληηθέο απεηιέο γηα ηνπο παξαγσγηθνχο παξάθηηνπο νηθφηνπνπο, ζηνπο νπνίνπο ζπγθαηαιέγνληαη νη πγξφηνπνη θαη ηα ππνζαιάζζηα ιηβάδηα θπθηψλ θαη αγγεηφζπεξκσλ. Ζ ειιεληθή παξάθηηα δψλε, επνκέλσο, ραξαθηεξίδεηαη απφ κεγάιε πνηθηιία γεσκνξθνινγηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, παξαγσγηθψλ νηθνζπζηεκάησλ, ρισξίδαο θαη παλίδαο, αιιά θαη απφ ζπζζψξεπζε πιήζνπο αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ. Πέξαλ, βέβαηα, ησλ πξνβιεκάησλ ζπγθέληξσζεο πηέζεσλ θαη ηνλ αληαγσληζκφ κε ζπκβαηψλ ρξήζεσλ γεο, νη παξάθηηεο δψλεο παξνπζηάδνπλ βηνινγηθά, θπζηθά θαη αλζξψπηλα πξνβιήκαηα. Χο έλα πνιχπινθν, δπλακηθφ θπζηθφ ζχζηεκα, ε παξάθηηα δψλε ππφθεηηαη ζηηο δπλάκεηο ησλ πδάηηλσλ ξεπκάησλ, ησλ ξνψλ ησλ πξνζρσκαηηθψλ πιηθψλ θαη ησλ ζπρλψλ θαηαηγίδσλ. Δίλαη επίζεο ηδηαίηεξα επάισηε ζηηο άηνπεο ή θαη ππεξβνιηθέο αλζξψπηλεο επεκβάζεηο. Απνηέιεζκα απηήο ηεο πνιχπιεπξεο πξνζέιθπζεο ησλ δηαθφξσλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηηο παξάθηηεο πεξηνρέο, ηδηαίηεξα ζηνλ Διιαδηθφ ρψξν, είλαη ε δπζθνιία δηαρείξηζεο ηνπ παξάθηηνπ ρψξνπ θαη ζρεδηαζκνχ κεζφδσλ εξγαιείσλ πνπ 11

13 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ ζα πξνιακβάλνπλ ηηο ζπγθξνχζεηο θαη ζα ξπζκίδνπλ ηα ρσξνηαμηθά πξνβιήκαηα κεηαμχ ησλ πθηζηακέλσλ θαη δπλεηηθψλ ρξήζεσλ ηεο γεο. Οη ζπγθξνχζεηο κεηαμχ ησλ ρξήζεσλ κπνξεί λα είλαη αλάκεζα: ζε δχν ελ δπλάκεη (potential) ρξήζεηο ηνπ ίδηνπ πφξνπ (resource), π.ρ. πξννπηηθέο εληνπηζκνχ κίαο ηρζπνθαιιηεξγεηηθήο κνλάδαο θαη ελφο ηνπξηζηηθνχ ιηκέλα (καξίλα) ζε κία δεδνκέλε παξάθηηα πεξηνρή, ζε κία ππάξρνπζα ρξήζε (π.ρ. βηνκεραληθή κνλάδα) θαη κε κία ελ δπλάκεη ρξήζε (π.ρ. ηερλνινγηθφ πάξθν) πνπ αθνξνχλ ζηελ ίδηα παξάθηηα πεξηνρή, ζε δχν ππάξρνπζεο ρξήζεηο, π.ρ. ηεξκαηηθνί ζηαζκνί γηα πινία κεηαθνξάο ρχδελ θνξηίσλ θαη πινία εκπνξεπκαηνθηβσηίσλ ζηελ ίδηα ιηκεληθή πεξηνρή (Αιεμφπνπινο, 2006). 1.3 Σα εκαληηθόηεξα Πξνβιήκαηα ησλ Παξάθηησλ Εσλώλ Οξηζκέλεο απφ ηηο ζπλεζέζηεξεο εθθάλζεηο απηνχ ηνπ πξνβιήκαηνο είλαη: Θέκαηα λννηξνπίαο θαη αζπλέρεηα πνιηηηθήο. Ζ έιιεηςε κεραληζκψλ ειέγρνπ θη αμηνιφγεζεο εθαξκνγήο λνκνζεζίαο. Φαηλφκελα επηξνθηζκνχ ιφγν εηζξνήο ζξεπηηθψλ πνπ παξαηεξείηαη ζηηο παξάθηηεο δψλεο. Σν πξφβιεκα ησλ πθηζηάκελσλ ξχπσλ. Αθνξά ζηε κφιπλζε θαη ξχπαλζε ησλ ρεξζαίσλ θαη πδάηηλσλ πφξσλ απφ ζαιάζζηεο ή ρεξζαίεο πεγέο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ρψξσλ πγεηνλνκηθήο ηαθήο, πξνο ηελ αθηνγξακκή. Ζ παξάθηηα δηάβξσζε θαη ηα απνζπαζκαηηθά κέηξα πνπ ιακβάλνληαη γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηεο. Ζ έξεπλα EUROSION (2004) δηαπηζηψλεη φηη ε δηάβξσζε ησλ αθηψλ ηεο Δπξψπεο αλαδεηθλχεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα ζε κείδνλνο ζεκαζίαο πξφβιεκα θαζψο ην 20%- 30% ησλ αθηψλ ηεο Δπξψπεο ησλ25 θαη πεξίπνπ ην 30% ησλ ειιεληθψλ αθηψλ έρεη ήδε επεξεαζηεί ζνβαξά απφ ηε δηάβξσζε. Δπηπξφζζεηα, ζε αλαθνίλσζή ηνπ UNEP/MAP (Αχγνπζηνο 2006) δηαπηζηψλεηαη φηη πεξίπνπ ην 80% ησλ Μεζνγεηαθψλ αθηνγξακκψλ ζα απεηινχληαη άκεζα ηα επφκελα ρξφληα απφ ηε δηάβξσζε. (Πεγή: πξφζβαζε ζηηο 30/11/2012). Ο καδηθφο ηνπξηζκφο. 12

14 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία Ο ειιηπήο ζρεδηαζκφο γηα αγξνηηθέο θαη ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ο ειιηπήο θαη αλεπαξθήο πνιενδνκηθφο θαη ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο (ζε πεξηπηψζεηο δεχηεξεο θαηνηθίαο εμνρηθνχ) έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ θαηαζηξνθή ησλ ελδηαηηεκάησλ. Σν πξφβιεκα απηφ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ζε πεξηνρέο κε ηαρεία νηθνλνκηθή αλάπηπμε, φπσο νη ρψξεο ηεο Κεληξηθήο θαη Αλαηνιηθήο Δπξψπεο. Ζ δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε ηεο Οιηθήο Γηαρείξηζεο ησλ Παξάθηησλ Εσλψλ θαη ησλ πξνβιεκάησλ ηνπο απφ θάζε θνξέα πνπ ζρεηίδεηαη κε απηέο. Ζ εθηεηακέλε δηάβξσζε πνπ ζπρλά επηδεηλψλεηαη απφ αθαηάιιειε αλζξψπηλε ππνδνκή, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ππνδνκήο πνπ απνζθνπεί ζηε «παξάθηηα άκπλα», θαη αλάπηπμε πνιχ θνληά ζηελ αθηνγξακκή. Σα ηερληθά έξγα ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο ζπκβάιινπλ ζηελ ηαρχηεξε δηάβξσζε ηεο παξαθείκελεο αθηνγξακκήο επεηδή ζπρλά δελ ιακβάλεηαη ππφςε ε δπλακηθή θαη νη δηεξγαζίεο ηεο παξάθηηαο δψλεο. Δπίζεο ε άληιεζε πεηξειαίνπ απνηειεί αθφκε έλαλ παξάγνληα πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη παξάθηηα δηάβξσζε (Πεγή: πξφζβαζε ζηηο 29/11/2012). Ζ άλνδνο ηνπ επηπέδνπ ηεο ζάιαζζαο θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ πνηφηεηα ησλ πδάησλ, δηφηη ε δήηεζε ππεξθαιχπηεη ηηο δπλαηφηεηεο παξνρήο ή ηεο επεμεξγαζίαο ιπκάησλ. Ζ δηείζδπζε αικπξψλ πδάησλ απφ ηελ ππεξεθκεηάιιεπζε ησλ παξάθηησλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ απνηειεί θχξην πξφβιεκα ζε πνιιέο πεξηνρέο ηεο ιεθάλεο ηεο Μεζνγείνπ. Ζ δεκηά ζηνλ πδξνθφξν νξίδνληα έρεη ζπλήζσο σο απνηέιεζκα ηε κφληκε δηάζεζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ. Τπνβάζκηζε θαη θαηαζηξνθή ηεο βηνινγηθήο πνηθηιφηεηαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο κείσζεο ησλ ηρζχσλ, ηφζν ησλ παξάθηησλ φζν θαη εθείλσλ ηεο αλνηρηήο ζάιαζζαο, σο απνηέιεζκα ηεο θαηαζηξνθήο παξάθηησλ ηφπσλ αλαπαξαγσγήο. 1.4 Ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ λεζηώλ ηνπ Αηγαίνπ Ο λεζησηηθφο ρψξνο απνηειεί κηα ηδηαίηεξε κνξθή ρψξνπ ιφγσ ηνπ ραξαθηεξηζηηθνχ ηεο θπζηθήο απνκφλσζεο. Σα λεζηά ππήξμαλ ηζηνξηθά εζηίεο αλάπηπμεο πνιηηηζκνχ θαη 13

15 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ πνηθίιεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο θαζψο αλαδείθλπαλ κε δηάθνξνπο ηξφπνπο ηα πιενλεθηήκαηα ηεο ηδηαίηεξεο γεσκνξθνινγίαο ηνπο. Σν Αηγαίν απνηειεί κηα ηδηαίηεξε πεξηνρή λεζησηηθνχ ρψξνπ δηφηη ζπγθεληξψλεη «λεζησηηθά» ραξαθηεξηζηηθά ζε κεγαιχηεξν βαζκφ απφ φηη νη ππφινηπεο λεζησηηθέο πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο (Δπηάλεζα, Κξήηε). Γειαδή εκθαλίδεη εληνλφηεξα κεγάιν αξηζκφ απνκνλσκέλσλ κηθξψλ λεζηψλ. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηνρήο ηνπ Αηγαίνπ είλαη κνλαδηθά αθφκα θαη ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ ηδηφκνξθε γεσκνξθνινγία ζπλζέηεη έλα ηδηαίηεξν θπζηθφ ηνπίν ελψ παξάιιεια έρεη ζπληείλεη ζηελ αλάπηπμε κνλαδηθψλ ζαιάζζησλ θαη ρεξζαίσλ νηθνζπζηεκάησλ. Σαπηφρξνλα ε πινχζηα ηζηνξηθή θιεξνλνκηά ηνπ Αξρηπειάγνπο έρεη αθήζεη ζηα λεζηά πιήζνο κλεκείσλ θαη ζπλφισλ εμαηξεηηθήο πνιηηηζηηθήο ζεκαζίαο. Έηζη ην θπζηθφ θαη αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ ησλ λεζηψλ είλαη ηδηαίηεξα πινχζην αιιά ηαπηφρξνλα εχζξαπζην. Οη επηπηψζεηο ηεο ρεηκεξηλήο εγθαηάιεηςεο αιιά θαη ηεο ηνπξηζηηθήο, θπξίσο ππεξαλάπηπμεο είλαη ηδηαίηεξα επηβιαβείο ζηελ ηζνξξνπία ελφο θιεηζηνχ ζπζηήκαηνο φπσο ην λεζί. Ζ «θέξνπζα ηθαλφηεηα» δειψλεη ην κέγεζνο ησλ επηβαξχλζεσλ πνπ κπνξεί λα ππνζηεί, ρσξίο ζνβαξέο αιινηψζεηο, ε κνλάδα λεζί ζε επίπεδν ηνπηθήο θνηλσλίαο θαη νηθνλνκίαο αιιά θαη ζε επίπεδν θπζηθψλ πφξσλ θαη νηθνζπζηεκάησλ. Ζ λεζησηηθφηεηα (insularity, insularite) είλαη έλα γεσγξαθηθφ ραξαθηεξηζηηθφ (ή παξάγσλ) θαη ηαπηφρξνλα κηα αλεξρφκελε έλλνηα ζηελ ρσξνηαμία. Νεζησηηθφηεηα ζεκαίλεη κηθξφο δσηηθφο ρψξνο, ιηγνζηνί θπζηθνί πφξνη θαη πξψηεο χιεο, πεξηνξηζκέλν αλζξψπηλν δπλακηθφ, κηθξέο αγνξέο θαη εχζξαπζην πεξηβάιινλ. Σα ραξαθηεξηζηηθά απηά κεηαηξέπνπλ ηα λεζηά ζε αθξηβνχο ηφπνπο, θαη αξρήλ γηα ην θξάηνο. Κάζε λεζί ρξεηάδεηαη ηηο δηθέο ηνπ ππνδνκέο κεηαθνξψλ ιηκάλη, αεξνδξφκην ή ειηθνδξφκην ππνδνκέο γηα ην πεξηβάιινλ, απηφλνκν ζηαζκφ γηα παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, θνηλσληθέο ππνδνκέο παηδείαο θαη πγείαο θαζψο θαη ζηειέρσζε ππεξεζηψλ. Όκσο ηα λεζηά είλαη αθξηβά θαη γηα ηνπο θαηνίθνπο θαη ηνπο εξγαδφκελνπο. Σν θφζηνο δηαβίσζεο απμάλεηαη εμαηηίαο ηνπ ηνπξηζκνχ έσο θαη 50% θαη ην θφζηνο κεηαθνξψλ έσο θαη 40% ζε ζρέζε κε ηηο επεηξσηηθέο πεξηνρέο. Απφ ηελ πιεπξά ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αλαγλσξίζηεθε θαη επηζήκσο ε ηδηαηηεξφηεηα ησλ λεζηψλ θαη ε αλάγθε γηα εηδηθέο πνιηηηθέο. 14

16 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία Ο ηνπξηζκφο απνηειεί έλα πνιχ ζεκαληηθφ δήηεκα γηα ην ζχλνιν ηνπ Αηγαίνπ θαζψο ζήκεξα απνηειεί ηελ βαζηθφηεξε πεγή εζφδσλ αιιά ηαπηφρξνλα θαη ηελ θχξηα αηηία επηβαξχλζεσλ. Σα πξνβιήκαηα απφ ηελ αλάπηπμε ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ είλαη πνιιά θαη ε αληηκεηψπηζε ηνπο κπνξεί λα δηαθέξεη θαηά πεξίπησζε, αθνχ θαίλεηαη φηη νη πνιηηηθέο πξνζηαζίαο ζε πνιενδνκηθφ θαη ρσξνηαμηθφ επίπεδν δελ είραλ παληνχ ηα αλακελφκελα απνηειέζκαηα. 1.5 Δλαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνύ, ην εξγαιείν αλάπηπμεο ζηηο πξνζηαηεπόκελεο πεξηνρέο Σα ηειεπηαία ρξφληα ε δήηεζε ππεξεζηψλ αλαςπρήο ζε πεξηνρέο κε εηδηθά νηθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά έρεη απμεζεί ζεκαληηθά. Ο νηθνηνπξηζκφο νξίδεηαη, ζπλήζσο, σο ε ελαιιαθηηθή εθείλε κνξθή ηνπξηζκνχ πνπ αλαθέξεηαη ζην θίλεηξν ηεο πξάζηλεο εκπεηξίαο. χκθσλα κε έλαλ πεξηζζφηεξν απζηεξφ νξηζκφ, νηθνηνπξηζκφο είλαη ε αλαδήηεζε ηεο πξάζηλεο εκπεηξίαο πνπ ζπλνδεχεηαη απφ ηελ νηθνλνκηθή ζηήξημε ηεο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο θαη ηελ πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε (Fennell, 2001). Ο νηθνηνπξηζκφο πξνηείλεηαη σο ην βαζηθφηεξν κέζν απηνρξεκαηνδφηεζεο ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ (Dharmaratne et al., 2000), αθνχ εληάζζεη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, σο εηδηθή κνξθή ρξήζεο γεο, ζην παξαγσγηθφ πξφηππν ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ (ΤΠΔΥΧΓΔ, 2003). Ο νηθνηνπξηζκφο πξνσζείηαη σο αληηζηαζκηζηηθφ φθεινο, γηα λα ζηεξίμεη ηα εηζνδήκαηα πνπ ζίγνληαη απφ ηνπο πεξηνξηζκνχο ηνπ θαζεζηψηνο πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο (Διιεληθφο Οξγαληζκφο Σνπξηζκνχ - WWF Διιάο, 2000). ε πεξηνρέο φπσο ηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ φπνπ ν ηνπξηζκφο έρεη απμεζεί ξαγδαία ηα ηειεπηαία ρξφληα απνηειψληαο ηελ θχξηα νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, ε αλάπηπμε νηθνηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ απνηειεί ηελ κφλε πξφηαζε γηα βηψζηκε αλάπηπμε. Ζ νξηνζέηεζε πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ εθηφο ηνπ φηη δεκηνπξγεί έλαλ πφιν έιμεο γηα ελαιιαθηηθέο ηνπξηζηηθέο δξάζεηο, παξάιιεια δηαηεξεί ηηο θπζηθέο ηδηαηηεξφηεηεο, ηα πεξηβαιινληηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ηελ πνιηηηζηηθή θπζηνγλσκία ηεο θάζε πεξηνρήο. 15

17 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ 2. ΠΑΡΟ ΣΟ ΑΝΘΡΧΠΟΓΔΝΔ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΣΟΤ ΝΖΗΟΤ 2.1 Πιεζπζκηαθή εμέιημε Σν λεζί ηεο Πάξνπ βξίζθεηαη πεξίπνπ 90 λαπηηθά κίιηα λφηηα ηνπ Πεηξαηά ζην θέληξν ησλ Κπθιάδσλ, κεηαμχ Νάμνπ θαη Αληηπάξνπ. Σν ιηκάλη ηεο είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο λαπηηιηαθνχο θφκβνπο ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ζπλδεδεκέλν κε φια ηα γχξσ λεζηά, ηνλ Πεηξαηά θαη ηε Ραθήλα ζηελ Αηηηθή, ηε Θεζζαινλίθε θαη ηελ Κξήηε (ζεξηλνί κήλεο). ην λεζί ππάξρεη επίζεο αεξνδξφκην κε θαζεκεξηλέο πηήζεηο απφ θαη πξνο ηελ Αζήλα. Ο Γήκνο Πάξνπ πεξηιακβάλεη απφ δηνηθεηηθήο άπνςεο φιν ην λεζί ηεο Πάξνπ θαη 17 λεζηά / λεζίδεο ζηε ζαιάζζηα πεξηνρή πεξηκεηξηθά ηνπ λεζηνχ. Δληάζζεηαη δηνηθεηηθά ζην Ννκφ Κπθιάδσλ ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ. Ζ ζπλνιηθή έθηαζε ηνπ Γήκνπ είλαη 198,4 ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα θαη αληηπξνζσπεχεη ζε πνζνζηφ ην 7,63% ηεο έθηαζεο ηνπ Ν. Κπθιάδσλ ή ην 3,73% ηεο έθηαζεο ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ. Ο ζπλνιηθφο πιεζπζκφο ηνπ Γήκνπ ην 2001 είλαη άηνκα θαη αληηπξνζσπεχεη ην 11,41% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηνπ Ν. Κπθιάδσλ ή ην 4,25% ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ. Έδξα ηνπ Γήκνπ Πάξνπ είλαη ε Πάξνο (Παξνηθηά), ζηε δπηηθή αθηή. H Πάξνο ραξαθηεξίδεηαη απφ πηέζεηο αζηηθήο θαη νηθηζηηθήο αλάπηπμεο θαη απφ ηελ νινέλα θαη απμαλφκελε ζεκαζία ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ νηθνλνκία ηεο. Όπσο θαη ηα ππφινηπα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ είλαη δηεζλψο θαηαμησκέλε σο πφινο έιμεο επηζθεπηψλ ιφγσ ηνπ ήπηνπ θιίκαηνο, ησλ δπλαηνηήησλ δηακνλήο, ηνπ κνλαδηθνχ θαη εμαηξεηηθνχ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαζψο θαη ησλ πνιηηηζηηθψλ ηεο πφξσλ, αξραηνινγηθψλ θαη ηζηνξηθψλ ρψξσλ, παξαδνζηαθήο αξρηηεθηνληθήο θαη ζχγρξνλεο πνιηηηζηηθήο θπζηνγλσκίαο. Μέζα ζε απηφ ην επξχηεξν πιαίζην, ζήκεξα ε Πάξνο έρεη θαηαζηεί δηεζλψο αλαγλσξίζηκνο ηνπξηζηηθφο πξννξηζκφο, ελψ απφ ην 1990 θαη κεηά αξρίδεη λα εκθαλίδεη ραξαθηήξα εθηφο απφ ηνπξηζηηθφ θαη παξαδνζηαθά παξαζεξηζηηθφ πεξηνρήο δεχηεξεο θαηνηθίαο γηα ηνπο θαηνίθνπο ηεο Αηηηθήο θαη φρη κφλν. Σν γεγνλφο απηφ, πνπ θαηαγξάθεη έληνλα απμεηηθέο ηάζεηο ηδίσο απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, επηβεβαηψλεηαη απφ ηε ζπρλφηεηα ησλ αθηνπιντθψλ ζπλδέζεσλ κε ηνπο θχξηνπο ιηκέλεο ηεο Αηηηθήο (Πεηξαηάο, Ραθήλα θαη, ηειεπηαία, Λαχξην) ηδίσο απφ Μάην έσο Ννέκβξην. Οη δηακνξθνχκελεο απηέο ζπλζήθεο ηείλνπλ λα θαηαζηήζνπλ κεγαιχηεξε 16

18 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία ηελ εμάξηεζε ιεηηνπξγηθή, νηθνλνκηθή, θνηλσληθή ηεο Πάξνπ απφ ηελ πεξηνρή ηεο πξσηεχνπζαο. αλ αξλεηηθφ απνηέιεζκα νξηζκέλεο πεξηνρέο ηνπ λεζηνχ, φπσο γηα παξάδεηγκα ε Παξνηθηά θαη ε Νάνπζα, παξνπζηάδνπλ θνξεζκφ ην θαινθαίξη ελψ ην πιήζνο ησλ επηζθεπηψλ πξνθαιεί ζρεδφλ δξακαηηθή αληζνξξνπία ζηελ θνηλσληθή ηνπο δσή. χκθσλα κε εθηηκήζεηο βαζηζκέλεο ζε πξφζθαηεο κειέηεο, (ηνπξηζηηθή θίλεζε, δηαθίλεζε εξσηεκαηνινγίσλ θαη ζπλεληεχμεηο) ν ζπλνιηθφο πιεζπζκφο ηνπ λεζηνχ ππεξηεηξαπιαζηάδεηαη ηε ζεξηλή πεξίνδν. Ο πιεζπζκφο ηνπ Γήκνπ Πάξνπ θαηά ηελ πεξίνδν παξνπζηάδεη κεγάιε άλνδν ζε πνζνζηφ 89,68%, πνιχ κεγαιχηεξε απφ απηή ηνπ Ννκνχ Κπθιάδσλ (30,44%) θαη ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ (45,98%). Ζ πιεζπζκηαθή απηή αχμεζε νθείιεηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζηελ πξνζέιθπζε θαηνίθσλ απφ άιιεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο θαη ζηελ εγθαηάζηαζε κεγάινπ αξηζκνχ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ (Πίλαθαο 2.1). ην Γήκν Πάξνπ θπξηαξρεί ν ηξηηνγελήο ηνκέαο παξαγσγήο. Οη απαζρνινχκελνη ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα ζηνλ Γήκν είλαη άηνκα κε ζπλέπεηα λα ζπγθεληξψλεη ην 11,92% ησλ απαζρνινχκελσλ ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα γηα ηνλ Ννκφ Κπθιάδσλ. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη ήδε απφ ην 1970 απμάλεη ην ηνπξηζηηθφ ξεχκα ζηελ Πάξν ελψ νη πξσηνγελείο δξαζηεξηφηεηεο εγθαηαιείπνληαη ζπλερψο. Ζ κεγάιε πιεηνςεθία ηνπ παξηαλνχ πιεζπζκνχ ζηξέθεηαη ζηελ νηθνδνκηθή δξαζηεξηφηεηα ή ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ. Γεπηεξεπφλησο, νη θάηνηθνη ηνπ ΟΣΑ αζρνινχληαη κε ηνλ δεπηεξνγελή ηνκέα παξαγσγήο. Οη απαζρνινχκελνη ζηνλ δεπηεξνγελή ηνκέα ζηνλ Γήκν Πάξνπ είλαη άηνκα κε ζπλέπεηα ν Γήκνο λα ζπγθεληξψλεη πνζνζηφ 12,13% ησλ απαζρνινχκελσλ ζηνλ δεπηεξνγελή ηνκέα γηα ηνλ Ννκφ Κπθιάδσλ. ε κηθξφηεξν βαζκφ ζε ζρέζε κε ηνπο δχν πξναλαθεξζέληεο ηνκείο παξαγσγήο, νη θάηνηθνη αζρνινχληαη κε ηε γεσξγία (ακπειψλεο, ζηηεξά), ηελ αιηεία θαη ηελ θηελνηξνθία. χκθσλα κε ην εγθεθξηκέλν Πεξηθεξεηαθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο (Π.Π.Υ..Α.Α.) ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ (ΦΔΚ 1487Β/2003) ε Πάξνο θαηαηάζζεηαη ζηελ Οκάδα ΗΗ, δειαδή ζηα λεζηά πνπ αλαπηχζζνληαη ηνπξηζηηθά ελψ παξάιιεια δηαζέηνπλ θαη άιιεο παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη εθκεηαιιεχζηκνπο πφξνπο, ζηα νπνία ε έκθαζε πξέπεη λα δνζεί ζε δξάζεηο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηελ απνηξνπή ηεο εμάξηεζήο ηνπο απφ ηε κνλφπιεπξε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. 17

19 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ ΠΗΝΑΚΑ 2.1 Ζ Πιεζπζκηαθή εμέιημε ηεο λήζνπ Πάξνπ (Πεγή : ΔΤΔ Απνγξαθή Πιεζπζκνύ 1971, 1981, 1991, 2001) 18

20 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία 2.2 Γεληθά ζηνηρεία απαζρόιεζεο ηνπ πιεζπζκνύ Ζ αλάιπζε ηεο θαηαλνκήο απαζρφιεζεο ζην Γήκν Πάξνπ, απνθαιχπηεη ηνπο ηνκείο παξαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηνπο νπνίνπο εηδηθεχνληαη (Δηθφλα 2.1). πλνιηθά, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο απνγξαθήο 2001, ζην Γήκν ην εξγαηηθφ δπλακηθφ (νηθνλνκηθψο ελεξγνί) είλαη 5.228, εθ ησλ νπνίσλ νη απαζρνινχκελνη είλαη (πνζνζηφ 90,13%) θαη νη άλεξγνη 516 (πνζνζηφ 9,87%). Ζ δνκή ηεο απαζρφιεζεο φπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί ραξαθηεξίδεηαη απφ θπξηαξρία ηνπ ηξηηνγελή ηνκέα νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο (54,88%), ελψ θαη ν δεπηεξνγελήο ηνκέαο παξαγσγήο ζπγθεληξψλεη ζεκαληηθφ πνζνζηφ απαζρνινχκελσλ (28,84%). ηνλ πξσηνγελή ηνκέα νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο απαζρνιείηαη κφιηο ην 12,08% ησλ εξγαδνκέλσλ. Ζ εηθφλα ηεο απαζρφιεζεο είλαη αθξηβψο ίδηα θαη ζην Ν. Κπθιάδσλ. Πξέπεη λα ζεκεησζεί εδψ φηη ζχκθσλα κε ηα αληίζηνηρα ζηνηρεία απνγξαθήο 1991 θαηαγξάθεηαη παξφκνηα δνκή απαζρφιεζεο ηφζν ζε επίπεδν Γήκνπ φζν θαη ζε επίπεδν Ννκνχ, σζηφζν ε απαζρφιεζε ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα παξνπζηάδεηαη εληζρπκέλε κε αληίζηνηρε κεησκέλε αλαινγία απαζρφιεζεο ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. πκπεξαίλνπκε ινηπφλ φηη ζηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ζεκεηψζεθε ελίζρπζε ηνπ ηξηηνγελή ηνκέα ζε βάξνο ηνπ πξσηνγελή. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο απνγξαθήο 2001 (Γηάγξακκα 2.1) ζην Γήκν Πάξνπ παξαηεξείηαη ζεκαληηθή ζπγθέληξσζε εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηνλ θιάδν ησλ θαηαζθεπψλ (νηθνδνκή) ελψ ηθαλνπνηεηηθφ πνζνζηφ εξγαδνκέλσλ απαζρνιείηαη ζε ηνπξηζηηθέο κνλάδεο φπσο μελνδνρεία θαη εζηηαηφξηα. Οη θιάδνη απηνί ππεξηζρχνπλ θαη ζε επίπεδν Ννκνχ, ελψ ζηελ Πεξηθέξεηα Ννηίνπ Αηγαίνπ, θπξίαξρν θιάδν ζηε ζπγθέληξσζε εξγαηηθνχ δπλακηθνχ απνηειεί ν θιάδνο ησλ μελνδνρείσλ θαη εζηηαηνξίσλ. εκεηψλεηαη φηη ηφζν γηα ην Γήκν Πάξνπ φζν θαη γηα ην Ννκφ Κπθιάδσλ κηθξφηεξν ζε ζρέζε κε ηνπο ηξεηο πξναλαθεξζέληεο θιάδνπο, αιιά ζεκαληηθφ πνζνζηφ εξγαδνκέλσλ ζπγθεληξψλεη ν θιάδνο ηεο γεσξγίαο, θηελνηξνθίαο, ζήξαο δαζνθνκίαο θαη αιηείαο. 19

21 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 2.1 Καηαλνκή απαζρόιεζεο 2001 αλά ηνκέα θαη Γεκνηηθό Γηακέξηζκα (Πεγή: Γήκνο Πάξνπ, 2007) ΔΗΚΟΝΑ 2.1 Υάξηεο ηεο λήζνπ Πάξνπ κε απαζρόιεζε θαη πιεζπζκό αλά Γεκνηηθό Γηακέξηζκα θαη πιεζπζκό (Πεγή : ΔΤΔ Απνγξαθή Πιεζπζκνύ 1971, 1981, 1991, 2001) 20

22 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία 2.3 Πξσηνγελήο ηνκέα παξαγσγήο Γεσξγία Κηελνηξνθία Όπσο αλαθέξεηαη θαη ζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα ε απαζρφιεζε ησλ θαηνίθσλ ηνπ Γήκνπ Πάξνπ ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα θζίλεη έληνλα ηε δεθαεηία Χζηφζν ε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα θπξίσο ζηνπο θιάδνπο ηεο γεσξγίαο θαη ηεο θηελνηξνθίαο έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηελ επξχηεξε αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο, ιφγσ ηεο αμίαο ηεο κεηαπνίεζεο ησλ γεσξγηθψλ θαη θηελνηξνθηθψλ πξντφλησλ γηα ηελ ηνπηθή νηθνλνκία. ηνλ πίλαθα 2.2 παξνπζηάδεηαη ε παξαγσγή γεσξγηθψλ πξντφλησλ ηνπ Γήκνπ Πάξνπ ησλ εηψλ ΠΗΝΑΚΑ 2.2 Παξαγσγή γεσξγηθώλ πξντόλησλ Γ. Πάξνπ εηώλ (Πεγή: ΔΤΔ απνγξαθέο γεσξγίαο ) Έηε Κξηζάξη αλνδνηηθά Διηέο ειαηνπνηήζεσο Διαηόιαδν Μνύζηνο ,970,000 1,191, , ,000 1,530, ,942,000 1,565, , ,000 1,900, ,206,600 1,503, , ,000 2,015, ,355,000 1,656, , ,000 1,773, ,255,000 1,523, , ,000 2,035, ,352,600 1,675, , ,000 2,145, ,314,500 1,719,000 2,110, ,000 1,215, ,557,800 1,412,700 2,425, ,000 1,647, ,500 3,106,000 1,395, ,000 1,424, ,650 4,639,700 2,076, ,500 1,084, ,250 4,663,200 1,688, ,806 1,214,200 Αλαθνξηθά κε ηελ απαζρφιεζε ησλ θαηνίθσλ ηνπ Γήκνπ ζηνλ ηνκέα ηεο γεσξγίαο παξαηεξείηαη φηη θπξίσο επηθεληξψλεηαη ζηελ ακπεινθαιιηέξγεηα, ηελ θαιιηέξγεηα ειηάο θαη ηελ θαιιηέξγεηα θξηζαξηνχ θαη ζαλνδνηηθψλ ςπραλζψλ φπσο ην θξηζάξη, ε βξψκε θαη ν βίθνο. Ζ Πάξνο είλαη ραξαθηεξηζκέλε δψλε νλνκαζίαο πξνέιεπζεο αλσηέξαο πνηφηεηαο γηα ηα ακπέιηα ηεο θαη ζπγθεθξηκέλα γηα ηηο πνηθηιίεο πνπ θαιιηεξγνχληαη «Μνλεκβαζηά» θαη «Μαληειαξηά». Όζνλ αθνξά ηελ ελαζρφιεζε ησλ θαηνίθσλ ηνπ Γήκνπ ζηνλ θιάδν ηεο θηελνηξνθίαο, παξαηεξείηαη φηη αθνξά θπξίσο ηελ εθηξνθή βννεηδψλ θαη αηγνπξνβάησλ γηα ηελ παξαγσγή γάιαθηνο (ηπξνθνκηθψλ θιπ.) θαη θξέαηνο. ηελ Πάξν δελ θαηαγξάθνληαη κνλάδεο εληαηηθήο εθηξνθήο. Μεγάιν ηκήκα ηεο παξαγσγήο (πεξίπνπ ηφλνη εηεζίσο) παξαδίδεηαη απφ ηνπο παξαγσγνχο ζην ηπξνθνκείν ηεο 21

23 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ Έλσζεο Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Πάξνπ, φπνπ επεμεξγάδεηαη γηα ινγαξηαζκφ ηνπο θαη παξάγνληαη γαιαθηνθνκηθά πξντφληα φπσο γξαβηέξα Πάξνπ, θεθαινηχξη Πάξνπ, ιεπθφ ηπξί Πάξνπ, γηανχξηη, μπλνκπδήζξα, κπδήζξα λσπή, βνχηπξν θαη θξέκα γάιαθηνο. Σα πξντφληα απηά δηαθηλνχληαη εληφο Πάξνπ, εθηφο απφ ηε γξαβηέξα θαη ηελ θξέκα γάιαθηνο πνπ δηαθηλείηαη θαη εθηφο Πάξνπ, ζηελ Αζήλα θαη ηελ ππφινηπε ρψξα. Σν ππφινηπν ηεο παξαγσγήο γάιαθηνο πξννξίδεηαη γηα απηνθαηαλάισζε. ηα πιαίζηα ελίζρπζεο ηνπ Πξσηνγελή Σνκέα ζηα «κηθξά λεζηά ηνπ Αηγαίνπ» ην Δπξσπατθφ πκβνχιην εμέδσζε ηνλ Καλνληζκφ 1405, κε βάζε ηνλ νπνίν ζεζκνζεηήζεθε απφ ην Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ (Τ.Α.Α.Σ.) ην «Δηδηθφ Καζεζηψο Τπέξ ησλ Μηθξψλ Νεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ». Ο Καλνληζκφο 1405/2006 ηζρχεη απφ ηελ 1 Ηαλνπαξίνπ 2007 θαη αθνξά ησλ ζχλνιν ησλ λεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ κε εμαίξεζε ηελ Κξήηε θαη ηελ Δχβνηα. Όπσο αλαθέξεηαη ζην άξζξν 2 ηνπ Καλνληζκνχ, ην Κνηλνηηθφ Πξφγξακκα ηήξημεο ησλ Μηθξψλ Νεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ πεξηιακβάλεη εηδηθά κέηξα ζηήξημεο ησλ ηνπηθψλ εξγαζηψλ ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο ησλ λεζηψλ απηψλ. Δηδηθφηεξα πεξηιακβάλεη ηα αλαγθαία κέηξα πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί ε ζπλέρηζε θαη ε αλάπηπμε ησλ ηνπηθψλ εξγαζηψλ ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο ζηα κηθξά λεζηά ηνπ Αηγαίνπ (Κεθάιαην ΗΗΗ, άξζξν 7). ηξαηεγηθνί ζηφρνη ηνπ εηδηθνχ θαζεζηψηνο ελίζρπζεο ηνπ Πξσηνγελή Σνκέα ησλ λεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ απνηεινχλ: 1. Ζ δηάζσζε ηεο ηζηνξηθήο παξάδνζεο θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ησλ κηθξψλ λεζηψλ 2. Ζ δηάζσζε θαη ε δηαηήξεζε ηνπ κνλαδηθνχ ηδηαίηεξνπ πεξηβάιινληνο ησλ κηθξψλ λεζηψλ θαη ζπλεπψο ζηελ απνθπγή ηεο εξήκσζεο 3. Ζ απνθπγή ηεο εμάξηεζεο ηεο ηνπηθήο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο κφλν απφ ηνλ ηνπξηζκφ 4. Ζ νηθνλνκηθή ζηήξημε ηεο νηθνγελεηαθήο εθκεηάιιεπζεο, πνπ απνηειεί ην δνκηθφ ζηνηρείν ηεο ηνπηθήο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο κε επίθεληξν ηελ παξαγσγή πνηνηηθψλ θαη αζθαιψλ πξντφλησλ. 5. ην θείκελν εμεηδίθεπζεο ηνπ Καλνληζκνχ 1405/2006 ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα πνπ ζπλέηαμε ην Τ.Α.Α.Σ., γίλεηαη εηδηθή αλαθνξά ζηα κέηξα ζηήξημεο ηνπηθψλ πξντφλησλ, νξηζκέλα εθ ησλ νπνίσλ παξάγνληαη ζηε λήζν Πάξν (θξαζί, ειαηφιαδν). 22

24 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία πγθεθξηκέλα: Πξνβιέπεηαη ε ιήςε εηδηθήο κέξηκλαο ζηήξημεο ηεο ακπεινθαιιηέξγεηαο θαη εηδηθφηεξα ε ρνξήγεζε ελίζρπζεο γηα ηελ θαιιηέξγεηα ακπέισλ πξννξηδνκέλσλ γηα ηελ παξαγσγή νίλσλ πνηφηεηαο (νίλνη νλνκαζίαο πξνέιεπζεο αλψηεξεο πνηφηεηαο Ο.Π.Α.Π). ηε λήζν Πάξνο παξάγεηαη νίλνο Ο.Π.Α.Π. «Πάξνο», ιεπθφο θαη μεξφο, απφ ηηο πνηθηιίεο «Μαλδειαξηά» θαη «Μνλεκβαζηά». χκθσλα κε ηα «ηνηρεία ηξεκκαηηθήο Δλίζρπζεο Ακπειψλσλ V.Q.P.R.D.», νη εθηάζεηο ησλ ακπειψλσλ ηεο Πάξνπ απφ ηεο νπνίεο παξάγεηαη ν νίλνο «Πάξνο» θαηαιακβάλνπλ ζηξεκκάησλ θαη εληνπίδνληαη ζε φιε ηελ έθηαζε ηνπ λεζηνχ. Πξνβιέπνληαη κέηξα ελίζρπζεο ηεο παξαδνζηαθήο θαιιηέξγεηαο ειαηψλσλ, κε ζθνπφ ηε δηαηήξεζε ηνπ δπλακηθνχ παξαγσγήο θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ ηνπίνπ θαη ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη νη ειαηψλεο δηαηεξνχληαη θαηά ηξφπν ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη θαλνληθή παξαγσγή θαη δηαζθαιίδεηαη πιήξσο ε εθαξκνγή ησλ θαλφλσλ πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο. Ζ ιήςε εηδηθψλ κέηξσλ γηα ηε ζηήξημε ηεο ειαηνθαιιηέξγεηαο ησλ λεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ, απνζθνπεί ζην λα βνεζήζεη ηνπο παξαγσγνχο ησλ λεζηψλ απηψλ λα αληηκεησπίζνπλ ην πςειφ θφζηνο παξαγσγήο, ην νπνίν νθείιεηαη ζηνλ πνιπηεκαρηζκφ ηνπ θιήξνπ, ζην δχζβαην ησλ θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ, ζην πςειφ θφζηνο κεηαθνξάο ησλ απαηηνχκελσλ γηα ηελ θαιιηέξγεηα γεσξγηθψλ εθνδίσλ. πκπεξαζκαηηθά ε δηαηήξεζε ησλ πθηζηάκελσλ κεγεζψλ ζηνλ Πξσηνγελή Σνκέα ηνπ Γήκνπ, αλαδεηθλχεηαη ζε κεγάιεο ζεκαζίαο ζέκα γηα ηελ επξσπατθή θαη εζληθή αγξνηηθή πνιηηηθή, γεγνλφο ην νπνίν δελ ζα επηηξέςεη αιιαγή ρξήζεο ζηηο πθηζηάκελεο αγξνηηθέο εθηάζεηο. Πξνηεξαηφηεηα ζηελ δηαηήξεζε ηεο ρξήζεο γεο έρνπλ ηα αθφινπζα: Οη αξδεπφκελεο εθηάζεηο ηνπ λεζηνχ Ζ ακπεινθαιιηέξγεηα, θαη Οη παξαδνζηαθνί ειαηψλεο 23

25 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ Αιηεία Ζ αιηεία απνηειεί ην δπλακηθφηεξν θιάδν ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα παξαγσγήο ζηελ Πάξν, φρη κφλν νηθνλνκηθά αιιά θαη ζπγθξηηηθά κε ηα απαζρνινχκελα επαγγεικαηηθά άηνκα ζηνλ ηνκέα απηφ. Σν λεζί ηεο Πάξνπ ππεξέρεη φισλ ησλ λεζηψλ ησλ Κπθιάδσλ αιιά θαη ησλ λεζηψλ ηνπ αλαηνιηθνχ Αηγαίνπ, ηφζν ζηνλ αιηεπηηθφ ζηφιν φζν θαη ζην ζχλνιν ησλ αιηεπκάησλ. ηνλ πίλαθα 2.3 δίλνληαη αλαιπηηθά ζηνηρεία θαηά Γεκνηηθφ Γηακέξηζκα ηνπ αιηεπηηθνχ εμνπιηζκνχ, ηνπ απαζρνινχκελνπ πξνζσπηθνχ θαη ησλ πνζνηήησλ αιηεπκάησλ πνπ έγηλαλ ην Σα θχξηα αιηεπηηθά θέληξα ηνπ λεζηνχ είλαη πξσηαξρηθά ε Νάνπζα, ε νπνία ζεσξείηαη φηη είλαη ην πξψην ζε φιν ην Ννκφ Κπθιάδσλ, θαη αθνινπζνχλ κε κεγάιε δηαθνξά νη νηθηζκνί Μάξπεζζαο, Παξνηθηάο, Αξρίινρνπ θαη Αγθαηξηάο. Οη βαζηθνί ςαξφηνπνη είλαη ν κεγάινο φξκνο ηεο Νάνπζαο, ν δίαπινο Παξνλαμίαο θαη γεληθά φινο ν πεξίγπξνο Πάξνπ Αληηπάξνπ, ηα Κνπθνλήζηα θαη ν φινο ν ζαιάζζηνο ρψξνο απφ Ακνξγφ κέρξη Αζηππάιαηα. ηελ κεγάιε απηή πεξηνρή αλαθέξνληαη ηα εμήο είδε αιηεπκάησλ: ζε κεγάιεο πνζφηεηεο γφπεο, θνιηνί, θνπηζνκνχξεο, καξίδεο, ζαθξίδηα, ζκέξλεο θαη κνπγγξηά. ΠΗΝΑΚΑ 2.3 Δίδε, κέζα θαη πνζόηεηεο αιηείαο λήζνπ Πάξνπ (Πεγή Δ..Τ.Δ.) ΓΗΜΟΣΙΚΟ ΓΙΑΜΔΡΙΜΑ Παροικιά Αγκαιριά Αρτίλοτος Κώστος Λεύκες Μάρπησσα Νάοσσα Αλιείς ΠΑΡΑΚΣΙΑ ΑΛΙΔΙΑ ΜΔ ΚΩΠΗΛΑΣΔ ΛΔΜΒΟΤ Ερασιτέτνες Αλιεστικά σκάυη Σκάυη σε ερασ/νος Ποσότητες αλιεσμάτων (Kg) ΜΗΥΑΝΟΚΙΝΗΣΑ ΚΑΦΗ ΑΛΙΔΙΑ Σκάυη μέτρι 19 HP Ποσότητα αλιεσμάτων (Kg) Σύνολο Γεπηεξνγελήο ηνκέα παξαγσγήο ε απηφλ ηνλ ηνκέα θπξηαξρεί ν θιάδνο ησλ θαηαζθεπψλ θαη ηεο νηθνδνκήο. Ο θιάδνο απηφο ζπγθεληξψλεη πςειά πνζνζηά εξγαδνκέλσλ ιφγν θαη ηεο απμεκέλεο δήηεζεο γηα αγνξά δεχηεξεο θαηνηθίαο ζην λεζί. ην ζχλνιν ηνπ Γήκνπ θαηαγξάθνληαη 32 κεηαπνηεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνξνχλ θπξίσο ζε κνλάδεο ππνζηήξημεο ηνπ ηνκέα ησλ θαηαζθεπψλ, ζε νηλνπνηεία θαη ζπλεξγεία απηνθηλήησλ. 24

26 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία Οηλνπαξαγσγή θαη νηλνπνίεζε Ζ παξαγσγή ζηαθπιηψλ πξνο γιεπθνπνίεζε ζην Γήκν Πάξνπ θηλείηαη ζε πςειά επίπεδα. Μεγάιν πνζνζηφ ηεο παξαγσγήο απνξξνθάηαη απφ ηελ Έλσζε Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ φπνπ γηα ινγαξηαζκφ ησλ παξαγσγψλ επεμεξγάδεηαη θαη παξάγεηαη εκθηαισκέλν θξαζί ή ρχκα θαη δηαηίζεηαη εληφο θαη εθηφο λεζηνχ. Δπίζεο έλα πνζνζηφ ηεο παξαγσγήο απνξξνθάηαη απφ ηδησηηθφ νηλνπνηείν ζηε Νάνπζα θαη ζηε ζπλέρεηα δηαηίζεηαη ηδησηηθά. Σν ππφινηπν ηεο παξαγσγήο απνξξνθάηαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο παξαγσγνχο γηα νηλνπνίεζε θαη πξννξίδεηαη γηα απηνθαηαλάισζε. εκεηψλεηαη εδψ φηη ν παξηαλφο ακπειψλαο είλαη ζην ζχλνιφ ηνπ απηφξηδνο, έλα απφ ηα ζπάληα δείγκαηα παγθνζκίσο, δηφηη είρε ηελ ηχρε λα κε ρηππεζεί πνηέ απφ ηε θπιινμήξα. Δπίζεο δελ ππάξρεη επηβάξπλζε ηνπ ζηαθπιηνχ απφ γεσξγηθά θάξκαθα θαη ε θαιιηέξγεηα γίλεηαη κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν, κε απνηέιεζκα ηελ παξαγσγή θξαζηνχ κε ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θαη πνηφηεηα. ην λεζί δελ ππάξρεη θάπνηα νξγαλσκέλε πεξηνρή κεηαπνηεηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ελψ θαη ε αλάπηπμε βηνηερληθψλ θαηά βάζε δξαζηεξηνηήησλ γίλεηαη γξακκηθά πεξί ηηο νδνχο πξνζπέιαζεο. Απνηέιεζκα απηνχ είλαη νη κεηαπνηεηηθέο κνλάδεο λα ζπγθεληξψλνληαη ζηνλ ίδην ρψξν κε ηηο εκπνξηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ηνπο ρψξνπο αλαςπρήο θαη ηηο ηνπξηζηηθέο εγθαηαζηάζεηο. 2.5 Σξηηνγελήο ηνκέα παξαγσγήο Σνπξηζκόο Ζ Πάξνο έρεη θαηαζηεί δηεζλψο αλαγλσξίζηκνο ηνπξηζηηθφο πξννξηζκφο ηνπ Ννκνχ Κπθιάδσλ, πνπ απφ ην 1990 θαη κεηά αξρίδεη λα εκθαλίδεη ραξαθηήξα εθηφο απφ ηνπξηζηηθφ θαη παξαδνζηαθά παξαζεξηζηηθφ πεξηνρήο δεχηεξεο θαηνηθίαο. Σν γεγνλφο απηφ, πνπ θαηαγξάθεη έληνλα απμεηηθέο ηάζεηο ηδίσο απφ ην 2000 θαη κεηά, έρεη ζαλ απνηέιεζκα (αξλεηηθφ) νξηζκέλεο πεξηνρέο ηνπ λεζηνχ, φπσο γηα παξάδεηγκα ε Παξνηθηά, λα παξνπζηάδνπλ θνξεζκφ ην θαινθαίξη ελψ ην πιήζνο ησλ επηζθεπηψλ πξνθαιεί ζρεδφλ δξακαηηθή αληζνξξνπία ζηελ θνηλσληθή δσή ησλ θαηνηθσλ. Ζ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο ηνπ Γήκνπ Πάξνπ ζπλαξηάηαη άκεζα θαη θχξηα κε: ηελ χπαξμε κεγάινπ αξηζκνχ θαη θαιήο πνηφηεηαο αθηψλ ηελ χπαξμε άθζνλσλ θπζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πφξσλ. 25

27 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ Άιισζηε, νιφθιεξε ε Πεξηθέξεηα Ννηίνπ Αηγαίνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ κνλαδηθφηεηα θαη ηελ πνηθηιφηεηα ησλ πνιηηηζηηθψλ πφξσλ, ε νπνία νθείιεηαη ζηε ζπλερή θαηνίθεζε ηνπ ρψξνπ απφ ηνπο πξντζηνξηθνχο ρξφλνπο κέρξη ζήκεξα. Ζ πνιηηηζηηθή απηή θιεξνλνκηά ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο πνηθίιεο πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο, απνηειεί ην δεχηεξν ζεκαληηθφ πφιν έιμεο ηεο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο κεηά ην θπζηθφ θαη ην ζχγρξνλν δνκεκέλν πεξηβάιινλ ησλ λεζηψλ ηεο Πεξηθέξεηαο. Ζ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ζην λεζί αληηθαηνπηξίδεηαη θαη ζηε ζπκκεηνρή θαηά 55% ηνπ ηξηηνγελή ηνκέα ζηε ζπλνιηθή απαζρφιεζε ηνπ Γήκνπ. ε απηφ ζπλαηλεί θαη ε ζπληξηπηηθή επηθξάηεζε ηνπ θιάδνπ ησλ μελνδνρείσλ θαη εζηηαηνξίσλ θαζψο θαη εκπνξίνπ ζην ζχλνιν ηνπ ηξηηνγελή ηνκέα (έμαξζε ζην Γεκνηηθφ Γηακέξηζκα Νάνπζαο). Ζ ππνδνκή ζηηο λέεο πεξηνρέο πνπ αλαπηχρζεθαλ ιφγσ ηνπξηζκνχ, δελ αλαπηχρζεθε αλάινγα. Χο απνηέιεζκα, ε πξφζβαζε ζηηο πεξηνρέο απηέο γίλεηαη απφ ππνηππψδεο νδηθφ δίθηπν, ην νπνίν απνηειείηαη απφ ηζηκεληφδξνκνπο θαη ρσκαηφδξνκνπο κηθξνχ πιάηνπο, ελψ απνπζηάδνπλ αηζζεηά νη θνηλφρξεζηνη ρψξνη. Σν δίθηπν απηφ δελ είλαη ηθαλφ λα αλαιάβεη ηνπο θπθινθνξηαθνχο θφξηνπο πνπ δεκηνπξγνχληαη ζε πεξηφδνπο αηρκήο, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγνχληαη θπθινθνξηαθά πξνβιήκαηα. Όζνλ αθνξά ηελ χδξεπζε, θαηά ηνπο ζεξηλνχο κήλεο, ιφγσ ηεο έληνλεο πιεζπζκηαθήο αχμεζεο, παξνπζηάδνληαη πνιιά πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ επάξθεηα θαη ηελ πνηφηεηα ηνπ δηαζέζηκνπ λεξνχ, αιιά θαη κε ηε ιεηηνπξγία ησλ έξγσλ χδξεπζεο. Ο ιηκέλαο ηεο Παξνηθηάο ζπληζηά ηελ θχξηα ζαιάζζηα «πχιε» ηνπ λεζηνχ. ε φηη αθνξά ηελ επηβαηηθή θίλεζε αθηνπινΐαο (απνβηβαζζέληεο) γηα ηνλ Γήκν Πάξνπ γηα ην δηάζηεκα , (Γηάγξακκα 2.2), θαηαγξάθεηαη εληνλφηεξε ην Γ Σξίκελν γηα φια ηα έηε θαη πςειφηεξε γηα ην ίδην ηξίκελν ην έηνο 2000, ελψ ζε ζχλνιν έηνπο πςειφηεξε θίλεζε θαηαγξάθεηαη ην ην δηάζηεκα ν πςειφηεξνο αξηζκφο απνβηβαζζέλησλ παξαηεξείηαη ηνλ κήλα Αχγνπζην θαη ζην δηάζηεκα ηνλ Ηνχιην. ε κηα γεληθφηεξε πξνζέγγηζε ησλ απνβηβαζζέλησλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο γηα ην δηάζηεκα , παξαηεξείηαη ζηαδηαθή αχμεζε απφ ηνλ Απξίιην κε θνξχθσζε ηνπο κήλεο Ηνχιην θαη Αχγνπζην, νπφηε θαη θαηαγξάθεηαη ζηαδηαθή κείσζε ησλ επηζθεπηψλ, πνπ παξνπζηάδεηαη εληνλφηεξε απφ ηνλ Οθηψβξην. πκπεξαίλνπκε ινηπφλ φηη ε ηνπξηζηηθή πεξίνδνο ζηελ Πάξν έρεη δηάξθεηα 6 κήλεο 26

28 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία (Απξίιηνο επηέκβξηνο), κε ηελ έληαζε λα επηθεληξψλεηαη ηνπο κήλεο ηνπξηζηηθήο αηρκήο Ηνχιην θαη Αχγνπζην. εκεηψλεηαη εδψ ε έληνλε παξνπζία παξαζεξηζηηθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ πεξηνρή κειέηεο, δειαδή επηζθεπηψλ πνπ θαηέρνπλ ή λνηθηάδνπλ παξαζεξηζηηθέο θαηνηθίεο ζην λεζί. Σελ έληαζε θαη ρσξηθή έθθξαζε ηνπ θαηλνκέλνπ απηνχ καξηπξά ε δήηεζε γηα εμνρηθή θαηνηθία πνπ θαηαγξάθεηαη ζην Γήκν Πάξνπ. ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 2.2 Αθηνπιντθή θίλεζε θαηά ηξίκελν Ζ επίδξαζε ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ ησλ επηζθεπηψλ ζηελ ηνπηθή θνηλσλία είλαη θαζνξηζηηθή θαη εκθαλήο. αλ ζεηηθέο επηξξνέο εθηηκψληαη : Ζ δηεχξπλζε ησλ αληηιήςεσλ κέζσ ηεο γλσξηκίαο δηαθνξεηηθήο εζληθφηεηαο αηφκσλ κε δηαθνξεηηθή θνπιηνχξα θαη ζπλήζεηεο. Ζ αλάδεημε δπλαηνηήησλ λέσλ ηνκέσλ ππεξεζηψλ θαη απαζρφιεζεο. Οη νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο αληαιιαγέο θαη ζπλεξγαζίεο. αλ αξλεηηθέο επηξξνέο ζεσξνχληαη : Ζ εγθαηάιεηςε παξαδνζηαθψλ αμηψλ. Οη λέεο θαηαλαισηηθέο ζπλήζεηεο. Οη θνηλσληθέο ζπγθξνχζεηο. Οη πεξηβαιινληηθέο επηβαξχλζεηο. Οριήζεηο ζηνπο ρψξνπο ζπγθέληξσζεο ηεο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο. 27

29 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ 3. ΦΤΗΚΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΚΑΗ ΠΑΡΑΚΣΗΑ ΟΗΚΟΤΣΖΜΑΣΑ 3.1 Γεσγξαθία Γεσκνξθνινγία Σν λεζί ηεο Πάξνπ βξίζθεηαη ζην θέληξν ηνπ λεζηψηηθνπ ζπγθξνηήκαηνο ησλ 24 θαηνηθεκέλσλ λεζηψλ ησλ Κπθιάδσλ. Έρεη έθηαζε 195 ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα θαη ζρήκα ειιεηςνεηδέο κε κέγηζην άμνλα ΒΒΑ ΝΝΓ, πνπ ζπκπίπηεη κε ην άμνλα ηεο βαζηθήο νξηνγξακκήο ηνπ. Σν κέγηζην πςφκεηξν ηνπ λεζηνχ θηάλεη ηα 771 κέηξα ζηνλ Πξνθήηε Ζιία Αγ. Πάληεο. Οη αθηέο ηεο παξνπζηάδνπλ πινχζην δηακειηζκφ ζηα Βνξεηναλαηνιηθά, φπνπ ζρεκαηίδεηαη ν φξµνο ηεο Νάνπζαο, θαζψο θαη ζηα Βφξεηα, ζηνλ φξµν ηεο Πάξνπ (Παξνηθηάο). Σν κεγαιχηεξν ηκήκα ηνπο είλαη απφηνµν θαη βξαρψδεο, πεξίπνπ 120 ρηιηφκεηξα, ελψ έλα κηθξφ πνζνζηφ ηνπο είλαη αµµψδεο. Οη δχν κεγάινη θπζηθνί φξκνη ηεο Παξνηθηάο θαη ηεο Νάνπζαο έρνπλ σξαίεο παξαιίεο ζην εζσηεξηθφ ηνπο, ελψ κεγάιεο ακκνπδηέο ππάξρνπλ θαη ζηελ αλαηνιηθή πιεπξά ηνπ λεζηνχ πξνο ηε Νάμν. Οη κεγαιχηεξεο πεδηάδεο ηεο πεξηνρήο είλαη: ηεο Νάνπζαο, ησλ Μαξµάξσλ, ηνπ Γξπνχ θαη ηεο Πνχληαο. Ζ θαηαλνκή ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο θαηά κνξθή αλάγιπθνπ ηνπ εδάθνπο παξνπζηάδεηαη ζηνλ Πίλαθα 3.1 (νη εθηάζεηο είλαη ζε ρηιηάδεο ζηξέκκαηα): ΠΗΝΑΚΑ 3.1 Καηαλνκή ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο θαηά κνξθή αλάγιπθνπ ηνπ εδάθνπο ΑΝΑΓΛΤΦΟ ΔΓΑΦΟΤ ΔΚΣΑΖ ΠΟΟΣΟ Πεδηλέο 43,2 22,0% Ζκηνξεηλέο 123,0 62,7% Οξεηλέο 30,0 15,3% Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εδαθψλ ηεο Πάξνπ είλαη εκηνξεηλά κε πεξηνξηζκέλεο πεδηλέο εθηάζεηο θαη κε ζεηξέο ινθσδψλ εμάξζεσλ χςνπο κέρξη 300 κέηξα πεξίπνπ, πνπ παξεκβάιινληαη κεηαμχ ησλ πεδηλψλ ηκεκάησλ. Σα εδάθε ηεο γεληθά ζεσξνχληαη θησρά ή κέηξηα, πεηξψδε, κε εμαίξεζε ηηο αξδεπφκελεο γεσξγηθέο εθηάζεηο πνπ βξίζθνληαη θπξίσο αλαηνιηθά, ζηηο θνηλφηεηεο Μάξπεζζαο θαη Αξρίινρνπ. Δηδηθφηεξα, ηα θαιιηεξγνχκελα εδάθε ζηε Νήζν Πάξν έρνπλ θιίζεηο πνπ θπκαίλνληαη απφ πνιχ 28

30 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία κηθξέο πνζνζηφ κηθξφηεξν ηνπ 1% έσο θαη κηθξφηεξν ηνπ 12%. ηηο θεθιηκέλεο δε εθηάζεηο έρνπλ δεκηνπξγεζεί αλαβαζκίδεο κε μεξνιηζνδνκέο χςνπο κέρξη θαη 2 κέηξα. 3.2 Παξάθηηνη Υεξζαίνη Οηθόηνπνη (Reichinger & Reichinger Moser, 1951; Raus, 1996) ε ακκψδεηο αθηέο ηνπ λεζηνχ εληνπίδνληαη ακκνληηξφθηιεο θαη ακκφθηιεο θπηνθνηλσλίεο πνπ ραξαθηεξίδνληαη νη κελ πξψηεο απφ ηελ παξνπζία ακκνληηξφθηισλ εηήζησλ εηδψλ νη δε δεχηεξεο απφ πνιπεηή θπξίσο είδε. Οη ακκνληηξφθηιεο θπηνθνηλσλίεο ζρεκαηίδνληαη ακέζσο κεηά ην ηκήκα ηνπ αηγηαινχ, πνπ είλαη γπκλφ απφ βιάζηεζε ζε ζέζεηο κε κηθξέο θιίζεηο, πξνζηαηεπκέλεο απφ ηνλ άλεκν θαη πινχζηεο ζε νξγαληθφ πιηθφ. Σα είδε ησλ ακκνληηξφθηισλ θπηνθνηλσληψλ έρνπλ επξεία εμάπισζε θαη είλαη πξνζαξκνζκέλα ζε αληίμνεο νηθνινγηθέο ζπλζήθεο. Απφ θπηνθνηλσληνινγηθή άπνςε νη θπηνθνηλσλίεο απηέο αλήθνπλ ζηελ θιάζε Cakiletea maritimae θαη ραξαθηεξίδνληαη απφ κηθξφ αξηζκφ εηδψλ, φπσο ηα: Cakile maritima, Echium arenarium, Eryngium maritimum, Euphorbia peplis, Matthiola tricuspidata, Polygonum maritimum, Salsola kali, Silene colorata, Silene sartorii θαη άιια. Οη ακκνληηξφθηιεο θνηλφηεηεο αληηζηνηρνχλ ζηνλ ηχπν νηθνηφπνπ κε θσδηθφ ε ζέζεηο εθηεζεηκέλεο ζηνλ άλεκν, πνπ απέρνπλ πεξηζζφηεξν απφ ηε ζάιαζζα θαη έρνπλ κεγαιχηεξν χςνο, απαληψληαη νη ακκφθηιεο θπηνθνηλσλίεο, πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ παξνπζία πνιπεηψλ εηδψλ, νη ζπζηάδεο ησλ νπνίσλ ζπγθξαηνχλ ηελ άκκν θαη ζηαζεξνπνηνχλ ηελ αθηνγξακκή. Σέηνηα είδε είλαη ν Elymus farctus θαη ε Ammophila arenaria. Απφ θπηνθνηλσληνινγηθή άπνςε νη ακκφθηιεο θπηνθνηλσλίεο αλήθνπλ ζηε ζπλέλσζε Agropyrion juncei ηεο θιάζεο Ammophiletea, αληηζηνηρνχλ δε ζηνλ ηχπν νηθνηφπνπ κε θσδηθφ Άιια είδε πνπ εκθαλίδνληαη ζε ηέηνηεο ζέζεηο είλαη ηα: Eryngium maritimum, Euphorbia paralias, Medicago litoralis, Medicago marina, Otanthus maritimus, Pancratium maritimum, Pseudorlaya pumila, Silene sartorii, Vulpia fasciculata. Ηδηαίηεξε θαηεγνξία ακκφθηιεο βιάζηεζεο απνηεινχλ ηα θξχγαλα, πνπ ζρεκαηίδνληαη ζε επίπεδεο ζέζεηο πίζσ απφ ηηο ακκνζίλεο θαη ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ παξνπζία ηνπ αγθαζσηνχ ζάκλνπ Centaurea spinosa. Οη θπηνθνηλσλίεο απηέο ζρεκαηίδνληαη ζε πεξηζζφηεξν ζπκπαγή θαη ζηαζεξά ακκψδε θαη ραιηθψδε ππνζηξψκαηα, σο κεηαβαηηθέο δψλεο απφ ηα ακκνζηληθά ζπζηήκαηα πξνο ηνπο άιινπο 29

31 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ ηχπνπο θξπγάλσλ ζε εζσηεξηθφηεξεο ζέζεηο. Απφ θπηνθνηλσληνινγηθή άπνςε θαίλεηαη πσο αλήθνπλ ζηε ζπλέλσζε Agropyrion juncei θαη αληηζηνηρνχλ ζηνλ ηχπν νηθνηφπνπ κε θσδηθφ Οη παξάθηηεο θπηνθνηλφηεηεο κε Juniperus oxycedrus ssp. macrocarpa αληηζηνηρνχλ ζηνλ ηχπν νηθνηφπνπ κε θσδηθφ 2250 θαη ζπγθαηαιέγνληαη κεηαμχ ησλ ζπαληφηεξσλ ζην Αηγαίν. Πξφθεηηαη γηα νηθφηνπν ζπάλην, πςειήο πξνηεξαηφηεηαο. Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ν νηθφηνπνο απηφο έρεη ππνζηεί κεγάιε κείσζε ηεο έθηαζήο ηνπ θαη έληνλε δηάζπαζε ζε φιν ην Αηγαίν θαη απεηιείηαη άκεζα κε πεξαηηέξσ ππνβάζκηζε. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ζε νξηζκέλεο ζέζεηο έρνπλ απνκείλεη κφλν ππνιείκκαηα πνπ βξίζθνληαη ζην ηειεπηαίν ζηάδην ππνρψξεζεο. ηελ Πάξν βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο γηα ηελ παξνπζία ηεο Juniperus oxycedrus ssp. macrocarpa ππάξρνπλ απφ ηηο παξαιίεο άληα Μαξία θαη Αιπθή, ηελ παξαιία Μψιν ζηνλ Όξκν Κέθαιν θαη απφ θάπνηεο λεζίδεο ζηα Βνξεηναλαηνιηθά ηνπ λεζηνχ. Σφζν νη ακκνληηξφθηιεο, φζν θαη νη ακκφθηιεο θπηνθνηλσλίεο δηαηξέρνπλ θίλδπλν απφ ηηο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ηνλ θαζαξηζκφ ησλ αθηψλ κε κεραληθά κέζα, ηελ πνδνπάηεζε ή ηελ εθξίδσζε ησλ εηδψλ, ηελ επέθηαζε ησλ θηηζκάησλ ή ησλ θαιιηεξγεηψλ κέρξη ηελ αθηή, ηε δηαπιάηπλζε θαη ηε δηάλνημε δξφκσλ, ηελ νδήγεζε ζηελ αθηή, ηηο ακκνιεςίεο θαη άιια. Οη βξαρναιφθηιεο θπηνθνηλσλίεο απαληνχλ ζε βξαρψδεηο ζρεκαηηζκνχο κε κηθξέο ή κεγάιεο θιίζεηο, νη νπνίεο ραξαθηεξίδνληαη απφ πςειή αιαηφηεηα, πνπ ηηο θαζηζηά ερζξηθέο γηα ηα πεξηζζφηεξα θπηηθά είδε. Οη βξαρναιφθηιεο θπηνθνηλσλίεο ζρεκαηίδνληαη ζε αθηέο κε θιίζε, πνπ κπνξεί λα θηάλεη κέρξη θαη ην 100%, ελψ ε θάιπςε απφ θπηά είλαη κηθξή θαη ζπάληα μεπεξλά ην 50%. Υαξαθηεξίδνληαη απφ ηελ παξνπζία βξαρναιφθηισλ θπηηθψλ taxa, φπσο: Catapodium marinum, Crithmum maritimum, Frankenia hirsuta, Limonium graecum, Limonium virgatum, Lotus cytisoides, Malcolmia flexuosa subsp. naxensis, Sedum litoreum θαη Silene sedoides. Οη βξαρναιφθηιεο θπηνθηλσλίεο αλήθνπλ ζηελ θιάζε Crithmo Limonietea θαη αληηζηνηρνχλ ζηνλ ηχπν νηθνηφπνπ κε θσδηθφ Οη θνηλφηεηεο ηεο ππνπαξαιηαθήο δψλεο λεζίδσλ γχξσ απφ ηελ Πάξν (Μαπξνλήζη, Γατδνπξνλήζη, Βηφθαζηξν, Μαθξνλήζη, Γιαξνπνχληα, Σνχξλα θ.ά.) αληηζηνηρνχλ ζηνλ ηχπν νηθνηφπνπ κε θσδηθφ 1260 θαη απνηεινχλ πνιχηηκν θαη κνλαδηθφ ζηνηρείν ηεο βηνπνηθηιφηεηαο ηνπ Αηγαίνπ. Καηαιακβάλνπλ ηε δψλε κεηά ηελ αινληηξφθηιε 30

32 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία βιάζηεζε ησλ παξάθηησλ βξάρσλ θαη πξηλ ηελ εζσηεξηθή δψλε πνπ δελ δέρεηαη ηελ επίδξαζε ηνπ ςεθαζκνχ. πρλά πξφθεηηαη γηα κηθηέο θνηλφηεηεο αινθπηηθψλ εηδψλ θαη εηδψλ ησλ θξπγάλσλ θαη ησλ ζακλψλσλ ή ραζκνθπηηθψλ εηδψλ. Απνηεινχλ ελδηαίηεκα εηδψλ ελδεκηθψλ ή ζπάλησλ ζηελ Διιάδα, πνπ εμεηδηθεχνληαη ζε αλάινγνπο βηνηφπνπο θαη κάιηζηα εηδψλ πνπ απαληνχλ απνθιεηζηηθά ή θπξίσο ζε λεζίδεο. Σα αινθπηηθά ιηβάδηα ηεο ππνπαξαιηαθήο δψλεο απνηεινχλ θχξην βηφηνπν ηεο Silene holzmannii (είδνπο ηνπ Παξαξηήκαηνο II ηεο νδεγίαο 92/43/ΔΟΚ). Μεηαμχ ησλ ζεκαληηθψλ εηδψλ ηεο δψλεο απηήο είλαη ηα: Anthemis scopulorum, Atriplex recurva, Convolvulus oleifolius, Lavatera arborea, Trigonella rechingeri. ε παξάθηηνπο πγξφηνπνπο κε κηθξέο θιίζεηο ην ζαιαζζηλφ λεξφ αλέξρεηαη θαη θαηαθιχδεη ζεκαληηθέο εθηάζεηο επεξεάδνληαο ηα εδάθε. Ζ βιάζηεζε πνπ ζρεκαηίδεηαη ζε απηέο ηηο ζέζεηο ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ παξνπζία αινθχησλ. Σέηνηνη πγξφηνπνη ζηελ Πάξν θαηά θχξην ιφγν ζρεκαηίδνληαη θνληά ζηελ Παξνηθηά (Κξσηήξη θαη Κξηφο), ζηελ παξαιία Λίκλεο Γηακέξηζκα ηεο Νάνπζαο, ζηελ παξαιία Μψινο (Όξκνο Κέθαινο), ζηελ παξαιία Κάκπνο θαη ζηελ παξαιία Υξπζή Αθηή. ε εδάθε πγξά κε απμεκέλε πεξηεθηηθφηεηα ζε ρισξηνχρν λάηξην, πνπ δελ θαηαθιχδνληαη γηα κεγάιεο ρξνληθέο πεξηφδνπο ζρεκαηίδνληαη θπηνθνηλσλίεο, πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ παξνπζία πνιπεηψλ αινθχησλ. Σα είδε πνπ ζπκκεηέρνπλ ζπλήζσο ζηηο θπηνθνηλσλίεο απηέο είλαη ηα: Aeluropus litoralis, Arthrocnemum macrostachyum, Atriplex portulacoides, Sarcocornia fruticosa, S. perennis. πρλή είλαη θαη ε ζπκκεηνρή εηδψλ ησλ αικπξψλ ιηβαδηψλ, θαζψο θαη εηήζησλ αιφθηισλ εηδψλ φπσο ηα: Centaurium spicatum, Juncus subulatus, Hordeum marinum, Hymenolobus procumbens, Limonium narbonense, Plantago weldenii, Polypogon monspeliensis, Spergularia salina θαη άιια. Οη θπηνθνηλσλίεο απηέο αλήθνπλ ζηελ θιάζε Salicornietea fruticosae θαη αληηζηνηρνχλ ζηνλ ηχπν νηθνηφπνπ κε θσδηθφ Γχξσ απφ ηηο αιφθηιεο θπηνθνηλσλίεο, ζηε δψλε κεηάβαζεο πξνο άιινπο νηθφηνπνπο, ζρεκαηίδνληαη ιηβάδηα, πνπ ραξαθηεξίδνληαη θπξίσο απφ ηελ θπξηαξρία πνιπεηψλ εηδψλ ηνπ γέλνπο Juncus. Απφ νηθνινγηθή άπνςε, νη θπηνθνηλφηεηεο απηέο απνηεινχλ ιεηηνπξγηθφ ηκήκα ησλ παξάθηησλ πγξνηνπηθψλ νηθνζπζηεκάησλ θαη έρνπλ κεγάιε ζεκαζία γηα ηε δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο παξφιν πνπ δελ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ παξνπζία ελδεκηθψλ ή ζπάλησλ θπηηθψλ εηδψλ. Υαξαθηεξηζηηθά είδε απηψλ ησλ θπηνθνηλσληψλ είλαη ηα: Aeluropus litoralis, Atriplex 31

33 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ portulacoides, Carex divisa, Elymus elongatus, Juncus acutus, J. heldreichianus, J. maritimus, J. subulatus, Limonium narbonense. πκκεηέρνπλ επίζεο δηάθνξα άιια αιφθηια θαη ληηξναιφθηια είδε, φπσο: Cressa cretica, Hordeum marinum, Parapholis incurva, Polypogon maritimus, Triglochin bulbosa, ελψ κπνξεί λα ζπκκεηέρνπλ θαη είδε ησλ πγξψλ ιηβαδηψλ θαη ησλ θαιακψλσλ. Απφ ζπληαμηλνκηθή άπνςε νη θπηνθνηλσλίεο απηέο αλήθνπλ ζηελ θιάζε Juncetea maritimi θαη αληηζηνηρνχλ ζηνλ ηχπν νηθνηφπνπ κε θσδηθφ Οη θίλδπλνη, πνπ δηαηξέρνπλ νη αιφθηιεο θπηνθνηλσλίεο, πξνέξρνληαη θπξίσο απφ ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο, νη νπνίεο κπνξεί λα αιινηψζνπλ ηελ πνηφηεηα ησλ πδάησλ θαη ησλ εδαθψλ θαη λα θαηαζηξέςνπλ ηα ελδηαηηήκαηά ηνπο. Πνιχ ζεκαληηθή απφ θπηνθνηλσληνινγηθή άπνςε είλαη ε παξνπζία ζηελ Πάξν θπηνθνηλσληψλ ηεο θιάζεο Isoeto Nanojuncetea θαη αληηζηνηρνχλ ζηνλ νηθφηνπν πξνηεξαηφηεηαο κε θσδηθφ Οη θπηνθνηλσλίεο απηέο ζρεκαηίδνληαη ζε επνρηαθά ηέικαηα ηα νπνία βξίζθνληαη δηάζπαξηα ζην θεληξηθφ θαη βφξεην ηκήκα ηνπ λεζηνχ. Ζ κεγάιε νηθνινγηθή ηνπο ζεκαζία έγθεηηαη ζηε ζπκκεηνρή πνιχ αμηφινγσλ θπηηθψλ taxa πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ δηαθεθνκκέλεο πεξηνρέο γεσγξαθηθήο εμάπισζεο. Πξφθεηηαη γηα εηήζηα θπηηθά taxa κηθξνχ κεγέζνπο, πνιιά απφ ηα νπνία έρνπλ δπηηθνεπξσπατθή ή δπηηθνκεζνγεηαθή πξνέιεπζε θαη νη εκθαλίζεηο ηνπο ζηνλ ειιεληθφ ρψξν είλαη ζπάληεο θαη ζπνξαδηθέο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη ηα είδε: Isoetes duriei (Δηθφλα 3.1), Isoetes histrix, Isolepis cernua, Juncus bufonius, J. capitatus, Lotus conimbricensis θαη Lythrum hyssopifolia. Ο νηθφηνπνο εμαξηάηαη απφ ην ηε δηαηήξεζε ηεο πδξνινγηθήο θαηάζηαζεο ησλ πεξηνρψλ φπνπ αλαπηχζζεηαη θαη είλαη εππαζήο ζηε ξχπαλζε ηνπ λεξνχ, ηελ επέθηαζε ησλ θαιιηεξγεηψλ, ηηο απνμεξάλζεηο θαη ηελ ελαπφζεζε απνξξηκκάησλ. Οη θαιακψλεο αληηζηνηρνχλ ζηνλ ηχπν νηθνηφπνπ κε θσδηθφ 72Α0 θαη αλήθνπλ ζηελ θιάζε Phragmito Magnocaricetea. Πξφθεηηαη γηα νηθφηνπν κε επξεία εμάπισζε θαη ζπρλή παξνπζία ζηελ επεηξσηηθή Διιάδα θαη ζηελ πεξηνρή ηνπ Αηγαίνπ. Οη θαιακψλεο ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ παξνπζία ιίγσλ θαη θνηλψλ εηδψλ κε θπξίαξρν ην Phragmites australis (λεξνθάιακν). ηελ Πάξν, νη θαιακψλεο απνηεινχλ ην βηφηνπν ηεο πεηαινχδαο Calimorpha quadripunctata (είδνο ηνπ Παξαξηήκαηνο ΗΗ ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΟΚ). 32

34 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία ΔΗΚΟΝΑ 3.1 ηε θσηνγξαθία απεηθνλίδεηαη ην Isoetes duriei, ζεκαληηθή από θπηνθνηλσληνινγηθή άπνςε είλαη ε παξνπζία ηνπ ζηε Νήζν Πάξν Οη ζακλψλεο ηνπ είδνπο Juniperus phoenicea ζπλήζσο ζρεκαηίδνπλ «κσζατθά» βιάζηεζεο κε ζεξνθπηηθή ή θξπγαληθή βιάζηεζε, ελψ νη ππθλέο ζπζηάδεο κε πνιινχο θαη ςεινχο ζάκλνπο είλαη κάιινλ ζπάληεο. Απφ νηθνινγηθή άπνςε, είλαη ζεκαληηθνί αθ' ελφο γηα ηελ πξνζθνξά ελδηαηηήκαηνο (ζε παλίδα θαη ρισξίδα) θαη αθ' εηέξνπ γηα ηε δηαηήξεζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ εδάθνπο (πξνζηαζία απφ ηε δηάβξσζε). Ζ ζεκαζία ηνπο γηα ηε βηνπνηθηιφηεηα ζε επίπεδν εηδψλ, θνηλνηήησλ θαη ηνπίνπ είλαη κεγάιε θαζψο ραξαθηεξίδνληαη ζπλήζσο απφ πςειή ρισξηδηθή πνηθηιφηεηα κε ηε ζπκκεηνρή πνιιψλ πνσδψλ θπηψλ. Ζ Juniperus phoenicea έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αλαπηχζζεηαη ζε κεγάιν εχξνο θιηκαηηθψλ θαη εδαθηθψλ ζπλζεθψλ. Σν ρακειφ χςνο ησλ ζακλψλσλ ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο νθείιεηαη ζηηο αληίμνεο θπζηθέο ζπλζήθεο, αιιά ζε άιιεο είλαη απνηέιεζκα ησλ αλζξσπνγελψλ επηδξάζεσλ. Ζ J. phoenicea είλαη αλζεθηηθή ζηε βφζθεζε θαη ε ήπηα βφζθεζε δελ έρεη ζεκαληηθέο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηε ρισξηδηθή ζχλζεζε θαη ζηε δνκή ησλ θνηλνηήησλ. Δπηπξφζζεηε απεηιή ζε παξάθηηεο ζέζεηο απνηειεί ε ηνπξηζηηθή αμηνπνίεζε. Οη ζακλψλεο απηνί αληηζηνηρνχλ ζηνλ ηχπν νηθνηφπνπ κε θσδηθφ Σα θξχγαλα δειαδή νη ζακλψλεο ζηνπο νπνίνπο θπξηαξρνχλ κηθξνχ κεγέζνπο θαη ραξαθηεξηζηηθνχ ζπλήζσο ζρήκαηνο αγθαζσηνί ή αξσκαηηθνί ζάκλνη, αληηζηνηρνχλ ζηνλ ηχπν νηθνηφπνπ κε θσδηθφ 5420, ελψ απφ ζπληαμηλνκηθή άπνςε εληάζζνληαη ζηελ θιάζε Cisto Micromerietea. ηελ Πάξν, φπσο θαη ζην ζχλνιν ησλ Κπθιάδσλ, 33

35 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ απνηεινχλ ηνλ θπξίαξρν ηχπν βιάζηεζεο. Οη θξπγαληθέο θνηλφηεηεο απαληνχλ ζε κεγάιν εχξνο νηθνινγηθψλ ζπλζεθψλ θαη είλαη πξνζαξκνζκέλεο ηφζν ζηηο αληίμνεο ζπλζήθεο (μεξαζία, άλεκνο, θησρά εδάθε) φζν θαη ζηελ ήπηα βφζθεζε. Χζηφζν, ε βφζθεζε επεξεάδεη ηηο θνηλφηεηεο απηέο θαη αξράο αιινηψλνληαο ηε ρισξηδηθή ηνπο ζχλζεζε (επηθξαηνχλ είδε αλζεθηηθά ζηε βφζθεζε, ππνβαζκίδεηαη ε πνηθηιφηεηα ηεο πνψδνπο ζηξψζεο) θαη ηειηθά, νδεγεί ζε νξηαθά ρακειή θάιπςε ζε πνζνζηφ κηθξφηεξν ηνπ 30 40%) ησλ ζακλσδψλ εηδψλ. Ο ηχπνο νηθνηφπνπ κε θσδηθφ 8217 «Υαζκνθπηηθή βιάζηεζε αζβεζηνιηζηθψλ πξαλψλ ηεο Διιάδαο Βξάρηα ηνπ Αηγαίνπ» απνηειεί ηνλ επξχηεξα δηαδεδνκέλν θαη κε ηε κεγαιχηεξε πνηθηιφηεηα ηχπν ραζκνθπηηθήο βιάζηεζεο ζην Αηγαίν. Υαξαθηεξίδεηαη απφ ζρεηηθά κηθξφ πνζνζηφ θπηνθάιπςεο θαη ζρεηηθά κηθξφ αξηζκφ εηδψλ πνπ είλαη πξνζαξκνζκέλα ζηηο ζπλζήθεο ηνπ βηνηφπνπ απηνχ. Απνηειεί ην κνλαδηθφ ή βαζηθφ ελδηαίηεκα ζπάλησλ θαη ελδεκηθψλ εηδψλ. Σα πεξηζζφηεξα ελδεκηθά είδε ηνπ Αηγαίνπ είλαη ραζκφθπηα πνπ αλαπηχζζνληαη ζε αζβεζηνιηζηθνχο βξάρνπο. ηελ Πάξν ζε αλάινγεο ζέζεηο ζηνλ νξεηλφ φγθν ζην θέληξν ηνπ λεζηνχ εληνπίδεηαη ην ελδεκηθφ είδνο ησλ Κπθιάδσλ Centaurea oliveriana (Δηθφλα 3.2). ΔΗΚΟΝΑ 3.2 Tν ελδεκηθό είδνο ησλ Κπθιάδσλ Centaurea oliveriana ε δηάθελα άιισλ ηχπσλ βιάζηεζεο (ζακλψλεο θαη θξχγαλα) ζρεκαηίδεηαη έλαο ηχπνο βιάζηεζεο, ζηνλ νπνίν θπξηαξρνχλ ηα ζεξφθπηα δειαδή ηα εηήζηα πνψδε θπηά. Ζ ιηβαδηθή απηή βιάζηεζε έρεη ππθλή θάιπςε θαη αλαπηχζζεηαη ζε κηθξέο επηθάλεηεο, ζε επίπεδεο ζέζεηο ή ζέζεηο κε ήπηεο σο επί ην πιείζηνλ θιίζεηο. Σα ιηβάδηα απηά είλαη πινχζηα ζε αξηζκφ εηδψλ, ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα νπνία είλαη κελ θνηλά, σζηφζν πνιιά 34

36 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία απφ απηά δελ ζπκκεηέρνπλ ζε ηχπνπο βιάζηεζεο κε θιεηζηή δνκή, φπνπ ην θσο απνηειεί ζεκαληηθφ πεξηνξηζηηθφ παξάγνληα. Απφ θπηνθνηλσληνινγηθή άπνςε απηέο νη ιηβαδηθέο θνηλφηεηεο αλήθνπλ ζηελ θιάζε Thero Brachypodietea θαη αληηζηνηρνχλ ζηνλ ηχπν νηθνηφπνπ πξνηεξαηφηεηαο κε θσδηθφ ηνλ επφκελν πίλαθα δίλνληαη ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηελ εμάπισζε θαη ην ελδηαίηεκα ησλ ζεκαληηθφηεξσλ θπηψλ ηεο Πάξνπ. Πξφθεηηαη γηα 9 ζπλνιηθά taxa ζηα νπνία πεξηιακβάλνληαη ηα ελδεκηθά ησλ Κπθιάδσλ, ηα θπηά πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην Red Data Book (Phitos et al. 1995) θαη ηα θπηά πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην Παξάξηεκα ΗΗ ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΟΚ. Απφ ηα ζηνηρεία ηνπ Πίλαθα 3.2 πξνθχπηεη φηη ηα ζεκαληηθφηεξα θπηηθά taxa ζηελ Πάξν είλαη πηζαλφλ εμαπισκέλα ζε δηάθνξα ζεκεία ζην λεζί. ΠΗΝΑΚΑ 3.2 Δλδηαίηεκα θαη γλσζηή εμάπισζε ησλ ζεκαληηθόηεξσλ θπηηθώλ taxa ησλ Κπθιάδσλ Taxon Δλδηαίηεκα Δμάπισζε Allium luteolum Φξχγαλα-πεηξψδεηο ζέζεηο Δλδεκηθφ ησλ Κπθιάδσλ Campanula heterophylla ζρηζκέο βξάρσλ Δλδεκηθφ ησλ Κπθιάδσλ Centaurea atropurpurea αζβεζηνιηζηθνί βξάρνη Δλδεκηθφ ησλ Κπθιάδσλ Centaurea laconica ssp. lineariloba Muscari cycladicum ssp. subsessilis Muscari pulchellum ssp. clepsydroides Nigella degenii ssp. degenii Onopordum caulescens ssp. caulescens Silene holzmannii μεξέο ζέζεηο, ακκψδεηο θαη πεηξψδεηο αθηέο θξχγαλα ιηβάδηα, παξάθηηα θξχγαλα θξχγαλα, πεηξψδεηο αθηέο, άθξεο δξφκσλ μεξέο ρέξζεο ζέζεηο πεηξψδεηο θαη βξαρψδεηο παξάθηηεο ζέζεηο κηθξψλ λεζίδσλ Δλδεκηθφ ησλ Κπθιάδσλ Δλδεκηθφ ησλ Κπθιάδσλ Δλδεκηθφ ησλ Κπθιάδσλ Δλδεκηθφ ησλ Κπθιάδσλ Δλδεκηθφ ησλ Κπθιάδσλ Δλδεκηθφ κηθξψλ λεζηψλ ηνπ Αξγνζαξσληθνχ & Ννηίνπ Αηγαίνπ 35

37 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ 3.3 Θαιάζζηνη Παξάθηηνη Οηθόηνπνη Σα είδε ησλ νηθνηφπσλ πνπ απαληψληαη ζηε ρέξζν ηεο Νήζνπ Πάξνπ είλαη εθηελψο κειεηεκέλα ζε αληίζεζε κε απηνχο πνπ βξίζθνληαη ζηε ζαιάζζηα πεξηνρή γχξσ απφ ην λεζί γηα ηνπο νπνίνπο δελ ππάξρνπλ επαξθείο αλαθνξέο. Χζηφζν, θάπνηεο κειέηεο ζπκβάιινπλ ζηε γλψζε ησλ ζαιάζζησλ θπθψλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ησλ Κπθιάδσλ (Athansiadis, 1987; Παλαγησηίδεο & Γηαπνχιεο, 1985; Παλαγησηίδεο, 1984; Σζέθνο et al. 1982; Κνπζνχξεο, 1976; Γηαλλειίδεο, 1949; Politis, 1937; Politis, 1930). Σα ζαιάζζηα θχθε πνπ έρνπλ αλαθεξζεί ζηηο Κπθιάδεο ζπγθεληξψλνληαη ζηνλ Πίλαθα 3.3 θαη κεγάινο αξηζκφο απφ ηα παξαθάησ είδε απαληψληαη ζε ελδηαηηήκαηα ζαιάζζησλ θαλεξφγακσλ. Σα ππνζαιάζζηα ιηβάδηα θαλεξφγακσλ απνηεινχλ θαηά βάζε αμηφινγεο πεξηνρέο γηα ηελ ζαιάζζηα βηνπνηθηιφηεηα θαη ν πξνζδηνξηζκφο ηεο ρσξηθήο θαηαλνκήο ησλ ιεηκψλσλ πνπ ζρεκαηίδνπλ απνηειεί ζεκαληηθφ ζηνηρείν. ΠΗΝΑΚΑ 3.3 Φύθε πνπ έρνπλ αλαθεξζεί ζηηο Κπθιάδεο Cyanophyceae Chlorophyceae Phaeophyceae Rhodophyceae Calothrix confervicola Acetabularia mediterranea Cystoseira abrotanifolia Amphiroa rigida Calothrix crustacea Anadyomene stellata Cystoseira amentacea Botryocladia botryoides Lyngbya sp. Bryopsis adriatica Cystoseira barbata Choreonema thureti Mastigocoleus testarum Bryopsis disticha Cystoseira crinita Constantinea reniformis Oscillatoria subsalsa Caulerpa prolifera Cystoseira marina Erica Corallina granifera Plectonema battersii Chaetomorpha aerea Cystoseira montagnei Corallina officinalis Rivularia mesenterica Chaetomorpha chlorotica Dictyopteris membranacea Dasya rigidula Rivularia polyotis Chaetomorpha linum Dictyota dichotoma Dipterosiphonia rigens Cladophora albida Dilophus spiralis Fauchea repens Cladophora cornea Ectocarpus Herposiphonia tenella 36

38 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία Cyanophyceae Chlorophyceae Phaeophyceae Rhodophyceae confervoides Cladophora glomerata Halopteris scoparia Hypnae musciformis Cladophora pellucida Myrionema stragulans Jania rubens Cladophora prolifera Nemacystus ramulosus Laurencia gelatinosa Cladophora repens Padina pavonia Laurencia paniculata Cladophora utriculosa Sargassum hornschuchii Laurencia papillosa Codium bursa Sargassum linifolium Liagora viscida Codium tomentosum Sphacelaria filicina Lithophyllum expansum Dasycladus clavaeformis Enteromorpha compressa Enteromorpha intestinales Halimeda tuna Sphacelaria tribuloides Stilophora rhizodes Zanardinia prototypus Lithothamnion crassum Lithothamnion fasciculatum Lithothamnion fruticulosum Melobesia cystosirae Microdictyon umbilicatum Melobesia farinosa Palmophyllum crassum Udotea petiolata Ulva lactuca Valonia utricularis Peyssonnelia squamaria Phyllophora nervosa Polysiphonia subulifera Pterocladia capillacea Rhizophylis squamariae Rytiphlνea tinctoria 37

39 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ Cyanophyceae Chlorophyceae Phaeophyceae Rhodophyceae Spyridia filamentosa Vidalia volubilis Οη ιεηκψλεο θαλεξφγακσλ νξίδνληαη σο ηχπνο νηθνηφπνπ πξνηεξαηφηεηαο ζηελ χκβαζε γηα ηε Βηνινγηθή Βηνπνηθηιφηεηα (Παξάξηεκα ησλ πξνζηαηεπκέλσλ εηδψλ) θαη ηελ Δπξσπατθή Οδεγία «γηα ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ θαη ησλ εηδψλ ρισξίδαο θαη παλίδαο» (92/43/EΟΚ). Σν ελδεκηθφ θαλεξφγακν ηεο Μεζνγείνπ Posidonia oceanica (Δηθφλα 3.3) απνηειεί έλα απφ ηα 48 είδε ζαιάζζησλ θπηψλ ηεο Μεζνγείνπ πνπ ζεσξνχληαη σο απεηινχκελα (UNEP, 1996). ΔΗΚΟΝΑ 3.3 Σν ελδεκηθό θαλεξόγακν ηεο Μεζνγείνπ Posidonia oceanica ηηο ειιεληθέο αθηέο απαληψληαη 3 γέλε ηεο νηθνγέλεηαο Potamogetonaceae (Posidonia, Zostera θαη Cymodocea) θαη ην γέλνο Halophila ηεο νηθνγέλεηαο Hydrocharidaceae ησλ ζαιάζζησλ αγγεηφζπεξκσλ (Παλαγησηίδεο, 1984). Σα ππνζαιάζζηα ιηβάδηα απνηεινχλ ζεκαληηθά ελδηαηηήκαηα, παξάγνληεο εληνχηνηο φπσο ε ζαιάζζηα ξχπαλζε, ηα παξάθηηα έξγα, νη αιηεπηηθέο θαη ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζπληεινχλ ζεκαληηθά ζηελ ζηαδηαθή ππνβάζκηζε απηψλ. 38

40 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία Ζ παξνπζία ησλ ιεηκψλσλ P.oceanica είλαη εθηελήο ζηελ παξάθηηα δψλε ηεο Διιάδνο. Χζηφζν, πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε ηελ θαηάζηαζε θαη ηε ζπλνιηθή έθηαζε ησλ ππνζαιάζζησλ ιηβαδηψλ είλαη πεξηνξηζκέλεο θαζψο έρεη πξαγκαηνπνηεζεί ραξηνγξάθεζε απηψλ ζε θιίκαθα 1: κφλν γηα 65 ηνπνζεζίεο πνπ έρνπλ πξνηαζεί λα ζπκπεξηιεθζνχλ ζην δίθηπν Natura 2000 (Panayotides, 2002). Ζ ραξηνγξάθεζε ησλ ζαιάζζησλ νηθνηφπσλ πξαγκαηνπνηείηαη κε άκεζε παξαηήξεζε απφ δχηεο ή κε έκκεζνπο ηξφπνπο φπσο ε ιήςε θαη επεμεξγαζία εηθφλσλ (ηαθαβάξα θαη Λαδαξίδνπ, 2000). Δπεηδή νη βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο ζρεηηθά κε ηνπο ιεηκψλεο θαλεξφγακσλ ηεο Πάξνπ ππήξμαλ πεξηνξηζκέλεο, ζηελ παξνχζα κειέηε ε ρξήζε δνξπθνξηθψλ εηθφλσλ απνηέιεζε ρξήζηκν εξγαιείν πξνθεηκέλνπ λα πξνζδηνξηζηνχλ πεξηνρέο φπνπ ε παξνπζία ιηβαδηψλ θαλεξφγακσλ είλαη πηζαλή. Ζ κεζνδνινγία πνπ πηνζεηήζεθε ήηαλ ε εμήο: 1. ε ράξηε δνξπθνξηθήο θσηνγξαθίαο (GoogleEarth) πνπ πεξηιακβάλεη ηε ζαιάζζηα πεξηνρή ηεο Πάξνπ κέρξη ηελ ηζνβαζή ησλ 20 κέηξσλ ζεκεηψζεθαλ νη πεξηνρέο ζηηο νπνίεο δηαθξίλνληαη πηζαλά κνξθψκαηα ιεηκψλσλ θαλεξφγακσλ. 2. Ο έιεγρνο ηεο χπαξμεο ππνζαιάζζησλ ιηβαδηψλ ζηηο πεξηνρέο απηέο επηβεβαηψζεθε απφ παξαηεξήζεηο πεδίνπ ησλ δπηψλ ηνπηθνχ ζρνιείνπ θαηαδχζεσλ (Νηθνιαΐδεο, 2007). Σα απνηειέζκαηα πνπ εμήρζεζαλ απφ ηελ εθαξκνδφκελε κεζνδνινγία είλαη ηα αθφινπζα: 1. Δπηβεβαηψλεηαη ε παξνπζία ησλ ππνζαιάζζησλ ιηβαδηψλ ζην εζσηεξηθφ ηνπ θφιπνπ ηεο Παξνηθηάο: Σα κνξθψκαηα ησλ ιεηκψλσλ παξνπζηάδνληαη ιηγφηεξν νκνηνγελή ζην άλνηγκα ηνπ θφιπνπ (νπβιηά θαη Ληβάδηα Παξνηθηάο). ηελ ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή αλαθέξεηαη παξάθηηα δηάβξσζε ησλ βφξεησλ αθηψλ ηνπ θφιπνπ ηεο Παξνηθηάο ιφγσ ηεο θαηαζηξνθήο ηνπ επηθαλεηαθνχ ππνζηξψκαηνο θαη ησλ γχξσ ππνζαιάζζησλ ιηβαδηψλ Posidonia ζην θέληξν ηνπ θφιπνπ (Nicolaides, 2002). 2. Δπηβεβαηψλεηαη ε παξνπζία εθηεηακέλσλ ιηβαδηψλ Posidonia ζηηο βνξεηνδπηηθέο αθηέο ηεο Πάξνπ γεγνλφο πνπ ελ πνιινίο επεξεάδεηαη απφ ηνλ πδξνδπλακηζκφ ηεο πεξηνρήο: απφ ηηο δνξπθνξηθέο εηθφλεο είλαη πξφδειν φηη ηα 39

41 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ ππνζαιάζζηα ιηβάδηα αξρίδνπλ λα αλαπηχζζνληαη πιεζίνλ ηεο αθηήο θαη λα εθηείλνληαη ζε βάζε κεγαιχηεξα ησλ 20 κέηξσλ. 3. ην ζηελφ Πάξνπ - Αληηπάξνπ ιφγσ ηνπ κηθξνχ ζρεηηθά βάζνπο θαη ηεο κεγάιεο επθξίλεηαο ησλ εηθφλσλ απεηθνλίδνληαη κε αθξίβεηα ηα κνξθψκαηα ησλ ππνζαιάζζησλ ιηβαδηψλ. ηελ πεξηνρή απηή ζεσξείηαη βέβαηε ε παξνπζία θαλεξφγακσλ θαη ε απεηθφληζε ηεο ρσξηθήο θαηαλνκήο απηψλ ζην ράξηε είλαη αθξηβήο ζχκθσλα θαη κε παξαηεξήζεηο πεδίνπ (Νηθνιαΐδεο, 2007). 4. ηα λεζηά Γεζπνηηθφ θαη ηξνγγπιφ πνπ βξίζθνληαη θνληά ζηελ Πάξν θαη ηελ Αληίπαξν θαη αλήθνπλ ζηηο ειιεληθέο πεξηνρέο ηνπ Κνηλνηηθνχ Γηθηχνπ Natura 2000 αλαθέξεηαη ε χπαξμε ππνζαιάζζησλ ιηβαδηψλ Posidonia θαη επηζεκαίλνληαη νη πηζαλέο επηπηψζεηο ιφγσ αιηεπηηθψλ θαη ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ (Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ., 2006) 5. ηηο αθηέο λνηηνδπηηθά θαη λνηηναλαηνιηθά ηνπ λεζηνχ (Αιπθή, Υξπζή Αθηή) είλαη δηαπηζησκέλε ε παξνπζία θαλεξφγακσλ (Νηθνιαΐδεο, 2007). ηε Υξπζή Αθηή ιφγσ δηάβξσζεο ηεο αθηήο παξαηεξείηαη αλάπηπμε καθξφθπησλ κεηά ην βάζνο ησλ 5 κέηξσλ πεξίπνπ. 6. ην Πίζσ Ληβάδη ηα ιηβάδηα θαλεξφγακσλ κάιινλ δελ επλννχληαη ηδηαίηεξα ιφγσ απμεκέλεο ζπγθέληξσζεο ζξεπηηθψλ (Νηθνιαΐδεο, 2007). 7. ην Μψιν ε αλάπηπμε θαλεξφγακσλ πηζαλφηαηα παξαηεξείηαη ζε βάζνο κεγαιχηεξν ησλ 5 κέηξσλ. ε ξερά λεξά ζηελ πεξηνρή απηή αλαπηχζζεηαη ην καθξφθπην (Δηθφλα 3.4) Cymodocea sp. (Νηθνιαΐδεο, 2007). 8. Ζ ζαιάζζηα πεξηνρή κεηαμχ Πάξνπ θαη Νάμνπ ραξαθηεξίδεηαη σο εθηεζεηκέλε θαη ηδηαίηεξα ζηελ ππνπαξαιηαθή δψλε επηθξαηνχλ έληνλα ξεχκαηα. Χζηφζν, έρεη παξαηεξεζεί φηη ε Βηνθνηλφηεηα ησλ Λεηκψλσλ ηεο Posidonia είλαη θαιά αλαπηπγκέλε (Peres and Picard, 1958), γεγνλφο πνπ καξηπξείηαη θαη απφ ηηο δνξπθνξηθέο εηθφλεο 9. ηνλ φξκν άληα Μαξία παξαηεξείηαη πηζαλή παξνπζία απηψλ αλαηνιηθά ηνπ φξκνπ ελψ ζηνλ θφιπν ηεο Νάνπζαο ε παξνπζία ππνζαιάζζησλ ιηβαδηψλ νξηνζεηείηε κε ηελ εθαξκνδφκελε ζηελ παξνχζα κειέηε κεζνδνινγία ρσξίο φκσο λα είλαη δπλαηφλ λα επηβεβαησζεί ε ρσξηθή θαηαλνκή ησλ θαλεξφγακσλ απφ βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο ή παξαηεξήζεηο πεδίνπ. 40

42 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία ΔΗΚΟΝΑ 3.4 Σν καθξόθπην Cymodocea nodosa πκπεξαζκαηηθά ινηπφλ: ζηνλ φξκν άληα Μαξία θαη ζηνλ θφιπν ηεο Νάνπζαο ε παξνπζία ππνζαιάζζησλ ιηβαδηψλ Posidonia oceanica ζεσξείηαη πηζαλή αιιά φρη επηβεβαησκέλε. ζηνλ θφιπν Παξνηθηάο, ην ζηελφ Πάξνπ Αληηπάξνπ, ηελ Αιπθή, ηελ Υξπζή αθηή θαη ηελ Νέα Υξπζή Αθηή ε παξνπζία ππνζαιάζζησλ ιηβαδηψλ Posidonia oceanica ππνδεηθλχεηαη απφ ηηο δνξπθνξηθέο θαη επηβεβαηψλεηαη απφ παξαηεξήζεηο πεδίνπ. Ληβάδηα Posidonia oceanica παξαηεξνχληαη επίζεο ζε νξηζκέλεο απφ ηηο βξαρνλεζίδεο θαη λεζίδεο γχξσ απφ ηελ Πάξν. 41

43 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ 4. ΖΜΑΝΣΗΚΑ ΟΗΚΟΤΣΖΜΑΣΑ ΣΟΤ ΝΖΗΟΤ 4.1 Πξνζηαηεπόκελεο πεξηνρέο Ζ ζεκαληηθφηεηα ησλ δηαθφξσλ βηνηφπσλ θαη ησλ ζηνηρείσλ ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο πνπ απαληψληαη ζην λεζί έρεη αλαγλσξηζηεί κε ηελ έληαμή ηνπο ζην εζληθφ θαη ζην θνηλνηηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο Γίθηπν «ΦΤΖ 2000» (Natura 2000) Ο ραξαθηεξηζκφο κηαο πεξηνρήο σο πεξηνρή Natura 2000 γίλεηαη βάζεη ηεο θνηλνηηθήο νδεγίαο 92/43/ΔΟΚ ηνπ ζπκβνπιίνπ ηεο 21εο Μάηνπ 1992 «γηα ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ θαζψο θαη ηεο Άγξηαο Παλίδαο θαη Υισξίδαο». Ζ νδεγία ζηνρεχεη ζηε δεκηνπξγία ελφο επξσπατθνχ δηθηχνπ εηδηθά πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ κε ην φλνκα Natura 2000, πνπ ζα πεξηιακβάλεη νξηζκέλνπο ηχπνπο βηνηφπσλ θαζψο θαη βηφηνπνπο ζπγθεθξηκέλσλ εηδψλ, ζειαζηηθψλ ή πνπιηψλ, φπσο αλαθέξνληαη ζηα αληίζηνηρα παξαξηήκαηα απηήο. Σν Natura 2000 ζπκπεξηιακβάλεη θαη ηηο Πεξηνρέο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο (SPA) πνπ έρνπλ θαζνξηζηεί βάζεη ηεο νδεγίαο 79/409 γηα ηε δηαηήξεζε ησλ άγξησλ πνπιηψλ. Ζ νδεγία νξίδεη ηα θξηηήξηα έληαμεο βάζεη ησλ νπνίσλ νξίδνληαη νη πεξηνρέο πνπ είλαη ζεκαληηθέο ζε εζληθφ επίπεδν, ελψ πεξαηηέξσ δηαδηθαζία αθνινπζείηαη γηα ηελ αλαγλψξηζε πεξηνρψλ ζεκαληηθψλ ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν. ηελ Διιάδα έρεη νινθιεξσζεί ε απνγξαθή βηνηφπσλ θαη έρεη θαηαξηηζηεί έλαο θαηάινγνο κε πξνηεηλφκελεο Πεξηνρέο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο. Δηδηθά γηα ηνπο νηθφηνπνπο θνηλνηηθήο ζεκαζίαο (92/43) έρεη θαηαρσξεζεί ζηνλ Δπξσπατθφ Καηάινγν ν νηθφηνπνο ηεο Κνηιάδαο ησλ Πεηαινχδσλ (L259/2006). Ζ πινχζηα βιάζηεζε θαη ε γεσκνξθνινγία ηεο Πάξνπ δεκηνπξγνχλ έλα ηδηαίηεξα ελδηαθέξνλ θπζηθφ πεξηβάιινλ κε πιεζψξα ηνπίσλ εηδηθήο αηζζεηηθήο αμίαο. Οη ζεκαληηθέο πεξηνρέο θπζηθνχ πεξηβάιινληνο πνπ έρνπλ θαηαγξαθεί ζην λεζί είλαη νη παξαθάησ: GR Νήζνο Πάξνο: Πεηαινύδεο (SCI) Ζ πεξηνρή βξίζθεηαη ζηε δπηηθνθεληξηθή πιεπξά ηεο Πάξνπ (Δηθφλα 4.1), ζηελ πεξηνρή ηεο Μνλήο Υξηζηνχ. Σν ρεξζαίν πεξηβάιινλ ηεο ραξαθηεξίδεηαη απφ έλαλ κηθξφ πνηακφ θαη πεηξψδε εδάθε φπνπ θχνληαη θξχγαλα (κε Genista acanthoclada θαη Coridothymus capitatus), ζακλψδεο βιάζηεζε κε πνπξλάξη Quercus coccifera θαη κηα ππθλή κεζαίνπ χςνπο βιάζηεζε κε ζακλνθππάξηζζα (Juniperus phoenicea). 42

44 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία ΔΗΚΟΝΑ 4.1 ην αξηζηεξό κέξνο ηεο εηθόλαο (θόθθηλνο θύθινο) δηαθξίλεηαη ε πεξηνρή GR Νήζνο Πάξνο: Πεηαινύδεο (SCI) (Πεγή: natura2000.eea.europa.eu/#, πξόζβαζε ζηηο 19/12/2012) πλαληάηαη παξφρζηα βιάζηεζε κε θνηλά πνιπεηή θαη εηήζηα θπηά (ηππηθή βιάζηεζε ησλ κεζνγεηαθψλ πνηακψλ κε κφληκε ξνή, κε έλα ζηξψκα ραιηθηψλ, ζπλήζσο βφηζαια). Αθφκε ππάξρνπλ θαιιηέξγεηεο ακπειηνχ θαη ειαηφδεληξσλ πνπ αλήθνπλ ζηε Μνλή Υξηζηνχ. Ζ νηθνινγηθή ζεκαζία θαη αμία ηεο πεξηνρήο ζπλίζηαηαη ζηελ παξνπζία κεγάινπ πιεζπζκνχ ηεο ζπάληαο πεηαινχδαο Callimorpha quadripunctata θνληά ζην πνηάκη (ην δάζνο κε πεηαινχδεο ζηε Ρφδν είλαη άιιν έλα ηέηνην παξάδεηγκα) θαη ζηελ πνηθηιφηεηα θπζηθψλ θαη εκηθπζηθψλ νηθνηφπσλ (θξχγαλα, καθθί, πξηλψλεο θαη ειαηψλεο). Ζ βηνπνηθηιφηεηα ηεο πεξηνρήο αλακέλεηαη λα έρεη κεγάιν ελδηαθέξνλ, σζηφζν ρξεηάδεηαη πεξαηηέξσ δηεξεχλεζε, γηαηί κφλν νξηζκέλα είδε εξπεηψλ θαη ρεξζαίσλ καιαθίσλ έρνπλ θαηαγξαθεί σο ζήκεξα. Καηαιακβάλεη έθηαζε πεξίπνπ ζηξεκκάησλ. Υηιηάδεο πεηαινχδεο κεηαθηλνχληαη 43

45 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ εθεί ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο κε ζθνπφ ηε ζχδεπμε θαη ηελ αλαπαξαγσγή. εκαληηθφ πξφβιεκα ηεο πεξηνρήο είλαη ε κείσζε ηνπ πιεζπζκνχ ησλ πεηαινχδσλ ιφγσ ηεο ελφριεζεο πνπ δέρνληαη απφ ηελ ηνπξηζηηθή θίλεζε. Δπηπιένλ, ε ρξήζε ιηπαζκάησλ θαη θπηνθαξκάθσλ ζηηο θαιιηέξγεηεο έρεη σο απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ πεηαινχδσλ ζηελ πεξηνρή. GR Νεζίδεο Πάξνπ θαη Νόηηα Αληίπαξνο (SPA). Ζ πεξηνρή (Δηθφλα 4.2) εθηείλεηαη ζηα βφξεηα θαη αλαηνιηθά κέξε ηεο Νήζνπ Πάξνπ θαη πεξηιακβάλεη ρεξζαία ηκήκαηα ζηελ Πάξν (βνξεηναλαηνιηθφ ηκήκα ζηελ άληα Μαξία, πεξηνρή Αληηθεθάινπ θαη Αγ. Αλησλίνπ), ηηο βξαρψδεηο λεζίδεο ηεο Πάξνπ, ηα λφηηα ηκήκαηα ηεο Αληίπαξνπ θαη ηα λεζηά Γεζπνηηθφ θαη ηξνγγπιφ. Οη λεζίδεο απηέο είλαη βξαρψδεηο θαη θαιχπηνληαη απφ θξχγαλα (Genista acanthoclada θαη Cistus spp.), ππθλή καθθία βιάζηεζε απφ Juniperus phoenicea θαη θξχγαλα απφ Quercus coccifera. ηελ πεξηνρή ππάξρνπλ εγθαηαιειεηκκέλεο θαιιηέξγεηεο, νη νπνίεο έρνπλ θαιπθζεί απφ θξχγαλα (Sarcopoterium spinosum θαη Thymus capitatus). ΔΗΚΟΝΑ 4.2 Ζ πεξηνρή GR Νεζίδεο Πάξνπ θαη Νόηηα Αληίπαξνο (SPA) (Πεγή: natura2000.eea.europa.eu/#, πξόζβαζε ζηηο 19/12/2012) 44

46 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία H νηθνινγηθή ζεκαζία ηεο πεξηνρήο ζπλίζηαηαη ζηε θηινμελία ελφο αξηζκνχ κεηαλαζηεπηηθψλ, θαζψο θαη ζηελ αλαπαξαγσγή αξπαθηηθψλ πνπιηψλ. Σα ζεκαληηθφηεξα είδε είλαη ηα Falco eleonarae, Falco peregrinus θαη Larus audouinii Καηαθύγηα Άγξηαο Εσήο Με ηελ έθδνζε ηνπ Ν. 2637/1998 ηα σο άιινηε «Καηαθχγηα Θεξακάησλ» κεηνλνκάζηεθαλ θαη ραξαθηεξίδνληαη πιένλ σο Καηαθχγηα Άγξηαο Εσήο. Σα Καηαθχγηα Άγξηαο Εσήο, απνηεινχλ πεξηνρέο πνπ απαγνξεχεηαη ην θπλήγη θάζε ζεξάκαηνο, κε ζθνπφ ηελ πξνζηαζία θαη ηελ αλάπηπμε ησλ πιεζπζκψλ ησλ ζεξακάησλ θαη ησλ ινηπψλ εηδψλ ηεο άγξηαο παλίδαο σο θαη ησλ εηδψλ ηεο απηνθπνχο ρισξίδαο. Σα θαηαθχγηα άγξηαο δσήο, πξέπεη λα πιεξνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο πξνο θάιπςε ησλ βαζηθψλ αλαγθψλ ηνπ ζεξάκαηνο ζε νηηδήπνηε αθνξά ηελ εζπρία, ηξνθή θαη λεξφ. ηε Νήζν Πάξν ηα θαηαθχγηα άγξηαο δσήο πνπ είλαη ζεζκνζεηεκέλα παξαηίζεληαη ζηνλ πίλαθα 4.1 πνπ αθνινπζεί. ΠΗΝΑΚΑ 4.1 Καηαθύγηα Άγξηαο Εσήο ζηε Νήζν Πάξν (Πεγή: Γηεύζπλζε Γαζώλ Ννκνύ Κπθιάδσλ) Α/Α ΚΑΣΑΦΤΓΗΟ ΑΓΡΗΑ ΕΧΖ Άγηνη Πάληεο ηξνχκπνπια (Λεχθψλ Κψζηνπο Πάξνπ) Νφηηα Πάξνο (Παξνηθηάο Πάξνπ) Άγηνο Υαξάιακπνο - Λαγθάδα ΔΚΣΑΖ (ha) Απόθαζε / Φ.Δ.Κ. 400 Απνθ. 2627/ / ΦΔΚ435/Β/ ΑΡΜΟΓΗΑ ΤΠΖΡΔΗΑ Γ/λζε Γαζψλ Κπθιάδσλ Γ/λζε Γαζψλ Κπθιάδσλ Γ/λζε Γαζψλ Κπθιάδσλ Δπίζεο κε απφθαζε πνπ πάξζεθε ζηηο 8 επηεκβξίνπ ηνπ 2004, απαγνξεχζεθε ην θπλήγη φισλ ησλ ζεξακάησλ γηα 10 έηε ζε αθηίλα 300 κέηξσλ γχξσ απφ ηηο εγθαηαζηάζεηο ηνπ πιιφγνπ Πεξίζαιςεο θαη Πξνζηαζίαο Άγξησλ Εψσλ «Αιθπφλε», πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί ε φριεζε ησλ ηξαπκαηηζκέλσλ αηφκσλ ηεο άγξηαο παλίδαο πνπ θηινμελνχληαη ζην Κέληξν Πεξίζαιςεο. 45

47 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ Αλαδαζσηέεο Πεξηνρέο Οη πεξηνρέο εθείλεο φπνπ ζχκθσλα κε εθδνζείζεο απνθάζεηο ηεο Γηεχζπλζεο Γαζψλ Ννκνχ Κπθιάδσλ έρνπλ ραξαθηεξηζζεί σο αλαδαζσηέεο πεξηνρέο θαη σο ζηφρνο είλαη ε δηαηήξεζε ηνπ δαζηθνχ ραξαθηήξα ηνπο θαη ε απνθαηάζηαζή ηνπο κε θπζηθή αλαγέλλεζε ηεο θαηαζηξαθείζαο απφ ηελ εθρέξζσζε δαζηθήο βιάζηεζεο, θαζψο επίζεο θαη ν απνθιεηζκφο δηάζεζήο ηνπο γηα νπνηαδήπνηε άιιεο ρξήζε παξνπζηάδνληαη ζηνλ πίλαθα 4.2 πνπ έπεηαη. ΠΗΝΑΚΑ 4.2 Αλαδαζσηέεο πεξηνρέο Πάξνπ (Πεγή: Γηεύζπλζε Γαζώλ Ννκνύ Κπθιάδσλ, ηνηρεία ηνπ 2007) Έθηαζε Θέζε (m 2 Απόθαζε ) Αζηέξαο / Κψζηνο νηθ/ Γαιαλά Γξέκλα νηθ/ άληα Μαξία / Ννηηάο Πεξηζηέξη Αγ. Υαξάιακπνο Αγεξάηδα - Φπρνπηάλα / Καθάπεηξα / Αθξσηήξην «Μαχξνο Φαλφο» νηθ/ Βνπηάθνο /12-01/00 Μαξάζη Αγ. Αλδξέαο Μνλή Λνγγνβάξδαο / Μαθξηά Μχηε / Μαθξηά Μχηε / Λαιαληψλε Άζπξν Υσξηφ ΦΔΚ 853/Γ/ Απιάθηα / Καληελειηά / Λαγθάδα / Ράρεο / Κάκπνο / Άζπξν Υσξηφ - Λνιαληψλε / Μαξάζη /

48 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία Θέζε Έθηαζε (m 2 ) Απόθαζε Άγηνο Αληψληνο / Αθξσηήξη «Αγ. Μχξσλαο» / Σν ζχλνιν ησλ θεξπγκέλσλ αλαδαζσηέσλ εθηάζεσλ ζην Γήκν αλέξρεηαη ζε 3,9 ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα, πνζνζηφ πνπ αληηζηνηρεί ζην 2% πεξίπνπ ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο απηνχ Σνπία Ηδηαίηεξνπ Φπζηθνύ Κάιινπο Σ.Η.Φ.Κ. Σν Σνπίν Ηδηαηηέξνπ Φπζηθνχ Κάιινπο (Σ.Η.Φ.Κ.) είλαη έλαο ηφπνο πνπ δηαθξίλεηαη γηα ηελ αηζζεηηθή ηνπ αμία θαη παξακέλεη ζε αμηφινγν βαζκφ θπζηθφο, αλ θαη ζπρλά είλαη δνκεκέλνο. Σν κέγεζφο ηνπ έρεη νξηζηεί κε αλζξψπηλα κέηξα θαη δελ ππεξβαίλεη ηε δπλαηφηεηα πεδνπνξίαο κηαο κέξαο, εθηφο εηδηθψλ εμαηξέζεσλ. πρλά ηα Σ.Η.Φ.Κ. πεξηιακβάλνπλ παξαδνζηαθνχο νηθηζκνχο, αξραηνινγηθνχο ή ηζηνξηθνχο ρψξνπο. Σα θξηηήξηα επηινγήο θαη αμηνιφγεζεο ησλ Σ.Η.Φ.Κ. ζπλδένληαη κε θπζηθά θαη νηθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά, φπσο ην αλάγιπθν, ε βιάζηεζε θαη ε ρισξίδα, ε παξνπζία παλίδαο, ηα λεξά, νη κεηεσξνινγηθέο ζπλζήθεο, ε παλνξακηθή ζέα θαη κε αλζξσπνγελή ραξαθηεξηζηηθά, φπσο ε χπαξμε κλεκείσλ, ε ηζηνξηθή αλαθνξά, ν παξαδνζηαθφο ραξαθηήξαο, νη ρξήζεηο γεο. Ζ Νήζνο Πάξνο ζχκθσλα κε ηελ Τπνπξγηθή Απφθαζε Α/Φ20/55013/4821/ (ΦΔΚ 1455/Β/ ) έρεη ραξαθηεξηζηεί σο «Σφπνο Ηδηαίηεξνπ Φπζηθνχ Κάιινπο πνπ ρξήδεη Κξαηηθήο Πξνζηαζίαο». Δπίζεο, ζχκθσλα κε πξφζθαηεο Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο ηνπ Τπνπξγνχ Αηγαίνπ, έλαο αξηζκφο λεζίδσλ ηεο Πάξνπ θαη ηεο Αληίπαξνπ έρνπλ ραξαθηεξηζζεί σο Σνπία Ηδηαίηεξνπ Φπζηθνχ Κάιινπο (Σ.Η.Φ.Κ.) κε ζηφρν ηελ απνηειεζκαηηθή πξνζηαζία, δηαηήξεζε θαη αλάδεημε ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ηνπο. Οη λεζίδεο απηέο είλαη νη αθφινπζεο: Σνχξινο ή Σνχξλα (Τ.Α / ΦΔΚ: 1323/Β/2000) Πξέδα (Τ.Α / ΦΔΚ: 1323/Β/2000) Γιαξνπνχληα ή Γιαξφκπη (Τ.Α / ΦΔΚ: 1323/Β/2000) 47

49 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ Σεγάληα (Τ.Α / ΦΔΚ: 1323/Β/2000) Παληεξνλήζη (Τ.Α / ΦΔΚ: 1323/Β/2000) Γξπνλήζη (Τ.Α / ΦΔΚ: 1323/Β/2000) Γατδνπξνλήζη (Τ.Α / ΦΔΚ: 1323/Β/2000) Φφληζζεο (Τ.Α / ΦΔΚ: 1323/Β/2000) Βηφθαζηξν (Τ.Α. ΓΠΑ/9389/ ΦΔΚ: 1176/Γ/2000) ηηο λεζίδεο απηέο επηηξέπεηαη κφλν ε άζθεζε παξαδνζηαθψλ αζρνιηψλ αγξνηηθνχ ραξαθηήξα (αιηεία, κειηζζνθνκία, γεσξγία, θηελνηξνθία), ε επηζθεπή θαη απνθαηάζηαζε ηπρφλ πθηζηάκελσλ θηηζκάησλ θαη ππνδνκψλ (δηαβαηηθά, θειηά, κάλδξεο) θαη ε θαηαζθεπή θηηζκάησλ πξνζαξκνζκέλσλ ζην πεξηβάιινλ γηα εμππεξέηεζε αλαγθψλ Δζληθήο Άκπλαο, θαξνθχιαμεο, αξραηνινγίαο, επηζηεκνληθήο έξεπλαο κεηά απφ ζχκθσλε γλψκε ηεο αξκφδηαο ΔΠΑΔ. Χο ηνπίν ηδηαίηεξνπ θπζηθνχ θάιινπο (Σ.Η.Φ.Κ.) έρνπλ επίζεο ραξαθηεξηζζεί θαη νη νηθηζκνί ηεο Παξνηθηάο (ΑΣ ) θαη ηεο Νάνπζαο (ΑΣ ), θαζψο θαη ην Αθξσηήξην Αγ. Φσθά (ΦΔΚ 1955Β/1975). χκθσλα κε ηελ απνγξαθή ησλ ειιεληθψλ πγξνηφπσλ ηνπ Διιεληθνχ Κέληξνπ Βηνηφπσλ Τγξνηφπσλ (Εαιίδεο θαη Μαληδαβέιαο, 1994) ζηελ Πάξν ππάξρνπλ ηξεηο θαηαγεγξακκέλνη πγξφηνπνη: 1. Ζ πεξηνρή ηνπ έινπο Κνιπκπήζξεο (GR ): Δίλαη ν ζεκαληηθφηεξνο πγξνβηφηνπνο ηνπ λεζηνχ. Βξίζθεηαη 1 ρηιηφκεηξν βνξεηνδπηηθά ηεο Νάνπζαο θαη θαηαιακβάλεη έθηαζε 30 ζηξεκκάησλ. Πξφθεηηαη γηα έλα παξάθηην πεξηνδηθψο θαηαθιπδφκελν έινο αικπξνχ πθάικπξνπ λεξνχ. Ο πγξνβηφηνπνο απηφο παίδεη αμηφινγν ξφιν σο ζηαζκφο απνδεκεηηθψλ πνπιηψλ. Όκσο απεηιείηαη άκεζα απφ ηελ κεγάιε νηθηζηηθή αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο. 2. Ζ ιηκλνζάιαζζα ηεο άληα Μαξίαο (GR ): Βξίζθεηαη 2 ρηιηφκεηξα αλαηνιηθά ηεο Νάνπζαο θαη θαηαιακβάλεη έθηαζε 20 ζηξεκκάησλ. Ζ πεξηνρή θαιχπηεηαη απφ δαζηθή βιάζηεζε ζε θαιή θαηάζηαζε. Απνηειεί ραξαθηεξηζηηθφ δείγκα ησλ θπηνθνηλσληψλ ηνπ λεζηνχ. 3. Ζ ιηκλνζάιαζζα Αιπθήο Αγθαηξηάο (GR ). 48

50 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία ην Γήκν ππάξρεη επίζεο, έλα ζχλνιν απφ κνλνπάηηα δηαδξνκέο ηδηαίηεξνπ θπζηθνχ θάινπο (Γήκνο Πάξνπ, 2006). Αλαιπηηθφηεξα ηζρχεη: Γ.Γ. Λεπθψλ: «Λεχθεο Πξφδξνκνο Μάξκαξα Μψινο Πίζσ Ληβάδη» (Μεζαησληθφο Γξφκνο Βπδαληηλφο) Γ.Γ. Λεπθψλ: «Λεχθεο Απιάθη Σδάλε Υξπζή Αθηή» Γ.Γ. Λεπθψλ: «Λεχθεο Αγ. Ησάλλεο Καπαξφο Λαγθάδα Άζπξν Υσξίν» Γ.Γ. Λεπθψλ: «Λεχθεο Αγ. Θεφδσξνη Αγ. Αζψκαηνη - Γιπθά / Αγθαηξηά Αιπθή» Γ.Γ. Λεπθψλ: «Νάνπζα Λαηνκείν Κιεάλζε Λεχθεο» Γ.Γ. Λεπθψλ: «Νάνπζα Μαξάζη Βνπληά Απάηη Λεχθεο» Γ.Γ. Νάνπζαο: «Νάνπζα Καιάκη Λεηβάδηα» Γ.Γ. Παξνηθηάο: «Παξνηθηά Πεηαινχδεο Αγθαηξηά» Σέινο, ν Γήκνο Πάξνπ δηαθξίλεηαη θαη απφ κηα πιεηάδα άιισλ ηφπσλ ηδηαίηεξνπ θπζηθνχ θάιινπο, φπνπ φκσο δελ βξίζθνληαη θάησ απφ θάπνην θαζεζηψο πξνζηαζίαο. Υαξαθηεξηζηηθά νη πεξηνρέο απηέο είλαη: ην Γαζάθη ζηελ Μνλή Αγ. Αξζελίνπ, νη παξαιίεο κε άξγηιν ζην Τζηέξλη θαη ζηνλ Καιφγεξν, Αθξσηήξη κε θέδξνπο ζηνλ Μψιν, Γηθέθαινο ζηα Μάξκαξα (βξαρψδεηο ζρεκαηηζκνί), Λφθνο Αγ. Αλησλίνπ, Πεξηνρή ηεο Μνλήο Αγ. Αλησλίνπ (δαζψδεο έθηαζεο, πεγή & ζπήιαην), Γαζχιην ζηηο Λεχθεο, Φαλφο ζηελ Σξππεηή, ζέζε Λνπθνπιάθε ζηελ Μάξπεζζα (πεγή), νη Κνιπκπήζξεο θαη νη Κνπθνπλαξηέο ζηελ Νάνπζα (ηνηρεία απφ Γήκν Πάξνπ, 2007). Δπίζεο, ραξαθηεξηζηηθέο πεξηνρέο πνπ εληάζζνληαη ζε πεξηνρέο πξνζηαζίαο εθηφο Εσλψλ Οηθηζηηθνχ Διέγρνπ (Ε.Ο.Δ.) ιφγσ ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ηνπ νηθνζπζηήκαηνο ηνπο θαη ηνπ θάιινπο ηνπο είλαη νη Ακπειψλεο θαη νη Διαηψλεο ησλ Λεπθψλ Πξνζηαηεπόκελεο πεξηνρέο βάζε ηεο Αιηεπηηθήο Ννκνζεζίαο χκθσλα κε ην ππ αξηζ. 917/ Β.Γ. (ΦΔΚ 248/Α ) «Πεξί θαλνληζκνχ ηεο δηα κεραλνηξαηψλ αιηείαο» θαη ην άξζξν 8 απαγνξεχεηαη θαζ φινλ ην έηνο ε αιηεία κε κεραλφηξαηεο ζηε ζαιάζζηα πεξηνρή ηνπ ζηελνχ κεηαμχ ησλ λήζσλ Πάξνπ θαη Νάμνπ. Δθηφο απφ ηελ παξαπάλσ δελ ηζρχεη άιιε ηνπηθή απαγφξεπζε γηα ηελ πεξηνρή ηεο Πάξνπ. Χζηφζν, ν Δηδηθφο θαλνληζκφο ηνπ ιηκέλνο θαη ην ιηκελαξρείν νξίδεη ηελ 49

51 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ απαγφξεπζε ηεο αιηείαο ζηνλ θφιπν ηεο Παξνηθηάο ιφγσ ηεο ζπρλήο δηέιεπζεο ησλ πινίσλ, ζηνλ θφιπν ηεο Νάνπζαο ιφγσ ηεο ιεηηνπξγίαο ζθαθψλ αλαςπρήο, ζηε Υξπζή αθηή ιφγσ φηη ιακβάλνπλ ρψξα ζαιάζζηα ζπνξ θαη ζηελ Αληίπαξν Θεζκνζεηεκέλεο Εώλεο Αηγηαινύ Παξαιίαο Ζ παξάθηηα δψλε δέρεηαη ελ γέλεη κεγάιε πίεζε απφ ηελ αζηηθνπνίεζε θαη ηελ αχμεζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ ξεχκαηνο. Ο Νφκνο 2971/ «Αηγηαιφο, παξαιία θαη άιιεο δηαηάμεηο» απνηειεί ην βαζηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο γηα ηελ παξάιηα δψλε θαη γηα ηελ ηήξεζή ηνπ ππεχζπλεο είλαη νη Ληκεληθέο Αξρέο. Ο ελ ιφγν λφκνο κεηαμχ άιισλ θαζνξίδεη θαη ην φξην επέθηαζεο ησλ ζρεδίσλ πφιεσλ θαη φηη: «ε γξακκή δφκεζεο ζε θάζε πεξίπησζε δελ κπνξεί λα ππεξβαίλεη ηελ νξηνγξακκή ηεο παξαιίαο κε ηελ επηθχιαμε ησλ πεξηπηψζεσλ, πνπ αθνξνχλ παξαδνζηαθνχο νηθηζκνχο ή δηαηεξεηέα θηίζκαηα θαη θαηαζθεπέο». Σα ηκήκαηα εθείλα, επί ηεο αθηνγξακκήο ηεο Πάξνπ, γηα ηα νπνία έρνπλ θαζνξηζζεί ηα φξηα ηνπ αηγηαινχ θαη ηεο παξαιίαο θαη έρεη δεκνζηεπζεί θαη ην αληίζηνηρν ΦΔΚ παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ζηνλ αθφινπζν πίλαθα (Πίλαθαο 4.3). ΠΗΝΑΚΑ 4.3 Θεζκνζεηεκέλα ηκήκαηα αηγηαινύ παξαιίαο ζηελ Πάξν (Πεγή: Γήκνο Πάξνπ, ηνηρεία ηνπ 2007) Σκήκα ΦΔΚ Σκήκα ΦΔΚ Σκήκα ΦΔΚ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/81& Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/83& 4673 Ί154Γ/ Γ/ Γ/87 697Γ/ Γ/73 & 236Γ/ Γ/ Γ/ ε εθθξεκφηεηα Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/84 & Γ/ Γ/ Απφθαζε 62Γ/ Γ/ /Γ/ / Γ/ Γ/ Γ/ Γ/ Γ/83 & 61Γ/ Γ/ Γ/83&1016Γ/ Παιαηά Αιπθή 1259Γ/ (Π1) (Π2) 50

52 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία Πέξαλ ηνλ νξηνζεηεκέλσλ ηκεκάησλ αηγηαινχ & παξαιίαο, αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ην κήθνο ησλ αθηψλ ηεο Πάξνπ πνπ έρεη εληαρζεί ζην δίθηπν NATURA 2000 αλέξρεηαη ζε 27,7 ρηιηφκεηξα, πνζνζηφ πνπ αλαινγεί ζην 13,5 % πεξίπνπ. 4.2 Αθηέο Δθηίκεζε Καηάζηαζεο Αθηώλ Κνιύκβεζεο Πάξνπ Παξά ην γεγνλφο φηη νη αθηέο θνιχκβεζεο απνηεινχλ ηνλ θχξην πφιν έιμεο ησλ επηζθεπηψλ ηφζν ηεο Πάξνπ, φζν θαη ηνπ ζπλφινπ ησλ ειιεληθψλ λεζηψλ δελ παχνπλ λα απνηεινχλ δψλεο ηδηαίηεξεο νηθνινγηθήο ζεκαζίαο. Γηα ην ιφγν ηνχην, ε παξάθηηα δψλε κπνξεί θαη πξέπεη λα εηδσζεί σο έλαο πεπεξαζκέλνο θπζηθφο πφξνο, ηδηαίηεξα εππαζήο ζηηο αλζξσπνγελείο δξαζηεξηφηεηεο. Υαξαθηεξηζηηθφ απνηειεί ην γεγνλφο φηη ζε επίπεδν Δ.Δ. αλαθέξεηαη (ΔΔΑ, 2006): Αχμεζε ησλ ηερλεηψλ επηθαλεηψλ ζηελ παξάθηηα δψλε θαηά 7,5% (ζε επίπεδν Δπξψπεο) Αχμεζε ησλ ηερλεηψλ επηθαλεηψλ ζηελ παξάθηηα δψλε θαηά 14% (ζε επίπεδν Μεζνγείνπ) ε Δπξσπατθφ επίπεδν δελ έρνπλ ζεζπηζηεί πνζνηηθνί ζηφρνη ζρεηηθά κε ηελ θαηάιεςε γεο γηα αζηηθή αλάπηπμε, παξφια απηά, ζε δηάθνξεο αλαθνξέο αληαλαθιάηαη ε αλάγθε γηα βειηίσζε ηνπ ζρεδηαζκνχ ηεο αζηηθήο αλάπηπμεο θαη ηεο επέθηαζεο ησλ ππνδνκψλ. Γηα παξάδεηγκα, ε αληηκεηψπηζε ηεο παξάθηηαο δψλεο σο επαίζζεηεο πεξηνρήο γηα ηε βηνπνηθηιφηεηα ζπδεηείηαη ηφζν ζηελ Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηε Βηνπνηθηιφηεηα φζν θαη ζηνλ Καλνληζκφ 2002/413/EC γηα ηελ Οινθιεξσκέλε Γηαρείξηζε ηεο Παξάθηηαο δψλεο. αλ απνηέιεζκα ησλ παξαπάλσ ινηπφλ, θξίζεθε απαξαίηεηνο ν εληνπηζκφο ησλ ηδηαίηεξσλ νηθνινγηθήο ζεκαζίαο ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ αθηψλ θνιχκβεζεο ηεο Πάξνπ θαζψο θαη ε απνηίκεζε ηεο θαηάζηαζήο ηνπο, κηαο θαη απηέο απνηεινχλ ηνλ θπξηφηεξν ίζσο «θπζηθφ πφξν» ηνπ λεζηνχ θαη έλα απφ ηνπο νηθνλνκηθνχο κνρινχο απηνχ. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ, γηα θαζεκία απφ ηηο 52 αθηέο θνιχκβεζεο ηεο Πάξνπ (ζηνηρεία απφ Γήκν Πάξνπ, 2006) εμεηάζζεθαλ κηα ζεηξά παξακέηξσλ, φπσο ν ηχπνο ηεο αθηήο, ε εκθάληζε γεσκνξθψλ, ε παξνπζία βιάζηεζεο, ε εκθάληζε παξάθηησλ πγξνηνπηθψλ ζπζηεκάησλ, ε δφκεζε & νη άιιεο αλζξσπνγελήο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζε απηέο θαζψο θαη ν ηξφπνο πξφζβαζεο, παξάκεηξνη πνπ αλαδεηθλχνπλ ηηο αθηέο 51

53 Η παξάθηηα δώλε ηεο λήζνπ Πάξνπ Πξνηάζεηο γηα βηώζηκε αλάπηπμε κέζσ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ εθείλεο πνπ παξνπζηάδνπλ θάπνην ηδηαίηεξν νηθνινγηθφ ελδηαθέξνλ θαη θαη επέθηαζε απνηεινχλ έλα ζεκαληηθφ θαη πξνο «πξνζηαζία» νηθνζχζηεκα. Σα απνηειέζκαηα ηεο επηηφπηαο απηήο έξεπλαο παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ζηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί. Οη αθηέο Σειέγξαθνο θαη Πιαηεηά Άκκνο δελ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηα αλσηέξσ απνηειέζκαηα δηφηη δελ πξαγκαηνπνηήζεθε απηνςία ζε απηέο εμαηηίαο ηεο δπζρεξνχο πξνζέγγηζή ηνπο (ε κεηάβαζε γηλφηαλ είηε κέζσ πνιχ δχζβαηνπ κνλνπαηηνχ, είηε κέζσ πισηνχ κεηαθνξηθνχ κέζνπ). 52

54 Αληώλεο Μπαξκπαξίγνο Πηπρηαθή εξγαζία ΠΗΝΑΚΑ 4.4 Δμεηαδόκελεο παξάκεηξνη γηα απνηίκεζε θαηάζηαζεο αθηώλ θνιύκβεζεο 53