ΤΕΙ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΙΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ

Transcript

1 ΤΕΙ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΙΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗΣ ΑΗΜΗΤΡΙΟΣ Α.Μ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΚΑΒΟΥΡΑΣ ΣΑΒΒΑΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑ, Νοέμβριος 2006

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή 2. Ιστορική Αναδρομή 3. Ορισμός της ασφαλίσεως 4. Διεθνείς όροι πώλησης 5. Οι ασφαλιστικές καλύψεις 6. Ζημιές 7. Κίνδυνοι 8. Εταιρίες 9. Συμπεράσματα 10. Βιβλιογραφία 11. Παράρτημα Παράρτημα 2 2

3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι άνθρωποι για να προστατεύσουν τον εαυτό τους και την περιουσία τους δημιούργησαν την ασφάλιση. Ασφάλιση είναι η σχέση μεταξύ δυο συμβαλλομένων, όπου το ένα μέρος, η ασφαλιστική εταιρία, έναντι του αντιτίμου, του προσφέρει εξασφάλιση και προστασία από τις οικονομικές συνέπειες ενός κινδύνου ως προς τις ασφαλίσεις πραγμάτων, προσώπων και ευθύνης. Η ασφάλιση υπάρχει από την αρχαιότητα, ξεκίνησε με τη θαλασσασφάλιση της οποίας ο σκοπός ήταν να προστατευτούν τα εμπορεύματα κατά τη μεταφορά τους. Σκοπός της εργασίας είναι να δούμε ένα κομμάτι της ασφάλισης που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν το γνωρίζουν. Στην εργασία θα δούμε πότε ξεκίνησε η ασφάλιση, οι εταιρίες που από καφενεία γειτονιάς έγιναν ολόκληροι κολοσσοί. Τέλος θα επισημάνουμε τους κινδύνους για τους οποίους οι ασφαλιστικές εταιρίες ασφαλίζουν με κάποιες προϋποθέσεις, τους όρους που θέτουν για να ασφαλίσουν τα φορτία. Επίσης ποιοι είναι αυτοί που κάνουν την αναγγελία της ζημιάς στην ασφαλιστική εταιρία ώστε αυτή με τη σειρά της να δώσει την αποζημίωση στον ασφαλιζόμενο. 3

4 1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Το πιο γνωστό θαλασσασφαλιστήριο συμβόλαιο το βρίσκουμε να έχει εκδοθεί στην Γένοβα της Ιταλίας τον Οκτώβρη του 1347.Αυτό δεν σημαίνει ότι εκεί εμφανίζεται για πρώτη φορά ο θεσμός της θαλασσασφαλίσεως. Διάφοροι τρόποι ασφαλίσεως είναι γνωστοί από την αρχαιότητα. Οι έμποροι της Μεσογείου ταξίδευαν στη στεριά ή στη θάλασσα ακολουθώντας την αρχή "ο ένας για όλους και όλοι για ένα". Η τόσο σπουδαία αυτή αρχή αποτέλεσε τη βάση για την καθιέρωση αργότερα του βασικού κανόνα της Γενικής Αβαρίας. Την αρχή της Γενικής Αβαρίας τη βρίσκουμε θεσμοθετημένη πια στο Ναυτικό Κώδικα των Ροδίων το 900 π.χ. Πρέπει να σημειωθεί ότι η διαμόρφωση της την εποχή αυτή είναι τόσο προηγμένη, ώστε μέχρι σήμερα και με μικρές μόνο βελτιώσεις, εξακολουθεί να ισχύει και μάλιστα με παγκόσμια παραδοχή. Επίσης, εκτός από τους Έλληνες και οι Αιγύπτιοι και οι Βαβυλώνιοι είχαν θεσπίσει διάφορους υποτυπώδεις τρόπους ασφαλίσεως, τόσο για τα θαλάσσια ταξίδια όσο και για τα χερσαία με τα καραβάνια. Τα θαλασσοδάνεια που αναφέρουν ο Δημοσθένης και ο Πλούταρχος ήταν επίσης μια μορφή ασφαλίσεως. Αργότερα συναντούμε παρόμοιες ασφαλιστικές ρυθμίσεις στη νομοθεσία του Ιουστινιανού και η πορεία της εξέλιξης στην ασφάλιση προχωρεί κατά το μεσαίωνα στις ιταλικές πόλεις όπου και παίρνει πλέον συγκεκριμένη μορφή. Για το λόγο αυτό οι Ιταλοί μπορούν να θεωρηθούν οι πρώτοι συστηματικοί ασφαλιστές η δε ιταλική νομοθεσία η πρώτη που καταρτίζει καθαρά ασφαλιστικούς νόμους (14ος αιώνας)

5 A. To Lloyd's Οι Ιταλοί έμποροι είναι αυτοί που εισάγουν τον θεσμό της θαλασσασφαλίσεως στο Λονδίνο, το οποίο αναγνωρίζεται ως το διεθνές θαλασσασφαλιστικό κέντρο.το 17 αιώνα έμποροι συναντιόνται σε διάφορα καφενεία του Σίτυ και διεξάγουν εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των οποίων και θαλασσασφαλιστικές. Ένα από αυτά τα καφενεία, που ανήκε στον Εντουαρντ Αλόυντ, το βρίσκουμε να λειτουργεί από το 1688.Εκεί σύχναζαν έμποροι, πλοιοκτήτες και διάφοροι άλλοι με ενδιαφέρον σε θαλάσσιες επιχειρήσεις. Αυτοί οι έμποροι πήραν το όνομα UNDERWRITERS επειδή συνήθιζαν να βάζουν την υπογραφή τους στο κάτω μέρος των ασφαλιστηρίων συμβολαίων. Ο Εντουαρντ Αλόυντ για να βοηθήσει τους πελάτες του, οργανώνει ένα δίκτυο πληροφοριών με ανταποκριτές στα κυριότερα λιμάνια της Βρετανίας και της Ευρώπης. Το 1696 εκδίδει δική του εφημερίδα, τα Lloyd'ς News. Από το 1734 οι οργανωμένοι πια UNDERWRITERS εκδίδουν το Lloyd'ς List, εφημερίδα που εκδίδεται μέχρι σήμερα και θεωρείται η αρχαιότερη εφημερίδα του Λονδίνου. Η ανάπτυξη των εργασιών επέβαλε την μεταφορά της ασφαλιστικής αγοράς στο "Νέο Καφενείο του Lloyd'ς". Δύο χρόνια μετά συστήθηκε ειδική επιτροπή προκειμένου να εξεύρει ακόμη μεγαλύτερες εγκαταστάσεις. Το 1774 μετεφέρθησαν στο κτίριο της ROYAL EXCHANGE και η επιτροπή ανέλαβε την διοίκηση του Lloyd'ς. To Corporation του Lloyd'ς, όπως είναι γνωστό σήμερα, συνεστήθη με Διάταγμα του αγγλικού κοινοβουλίου. Στα πρώτα στάδια της ιστορίας του Lloyd'ς, οι underwriters ενεργούσαν ως άτομα και ο κάθε underwriter ανελάμβανε την κάλυψη κινδύνων για τον εαυτό του μόνο. Όμως στην δεκαετία του 1890 άρχισαν να συνασπίζονται 5

6 σε ομάδες, τα καλούμενα συνδικάτα που εξειδικεύονται σε διάφορες καλύψεις. Η μεταβολή αυτή συνέβαλε στη διεύρυνση των εργασιών του Lloyd'ς το οποίο έκτοτε εξελίχθηκε σε μια τεράστια οργάνωση με παγκόσμια εμβέλεια και επιρροή. Τα μέλη του Lloyd'ς παρέχουν οικονομικές εγγυήσεις και ευθύνονται απεριόριστα έναντι των ασφαλιζομένων. Επιπλέον συνεισφέρουν σε κοινό ταμείο για την αντιμετώπιση αδυναμίας κάποιου μέλους να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του. Τα μέλη, όπως αναφέραμε πιο πάνω, συνασπίζονται σε συνδικάτα που το καθένα διοικείται από έναν underwriting agent. Αυτός είναι υπεύθυνος έναντι των μελών ( που αποκαλούνται names ) για τον διορισμό underwriters οι οποίοι και προβαίνουν για λογαριασμό του συνδικάτου σε αναλήψεις κινδύνων. To Lloyd'ς διοικείται από 28μελες συμβούλιο το οποίο διαθέτει διάφορα γραφεία διοικητικής φύσης ( εκδόσεων, ερευνών, μελετών κ.α.) και μεταξύ άλλων είναι αποκλειστικά υπεύθυνο για την αποδοχή νέων μελών μετά από εξονυχιστική έρευνα των οικονομικών τους. Ακόμη διαθέτει τεράστιο πρακτορειακό δίκτυο ανά τον κόσμο για την συλλογή πληροφοριών, διενέργεια πραγματογνωμοσυνών, διακανονισμό ζημιών κ.λ.π.2 Β. Ασφαλιστικές εταιρείες Παράλληλα σχεδόν με την ανάπτυξη της αγγλικής ασφαλιστικής αγοράς με βάση το LLOYD S αναπτύχθηκαν και ασφαλιστικές εταιρείες στην Αγγλία 2 Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα

7 αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Στο Λονδίνο ιδρύεται το 1720 η ROYAL EXCHANGE, μια εταιρεία που υπάρχει μέχρι σήμερα. Από το 1820 η ίδρυση και ανάπτυξη ασφαλιστικών Εταιριών σε όλη την κεντρική Ευρώπη προχωρεί εξελικτικά και έτσι έχουμε τη δημιουργία ασφαλιστικών αγορών στη Γερμανία, Γαλλία, Ελβετία και Ιταλία. Στην αγγλική αγορά, που είναι και η μητρόπολη θα λέγαμε των ασφαλιστικών εργασιών, οι ασφαλιστικές εταιρείες είναι βέβαια ανεξάρτητες, πλην όμως αυτοπεριορίζονται όχι τόσο τιμολογιακά, όσο από πλευράς όρων και προϋποθέσεων αναλήψεως κινδύνων. Για να επιτευχθεί συντονισμός μεταξύ τους οι ίδιες οι ασφαλιστικές εταιρείες δημιούργησαν μια οργάνωση ανάλογη του LLOYD S της οποίας είναι μέλη και η οποία ονομάζεται Ινστιτούτο Ασφαλιστών Λονδίνου ( Institute of London Underwriters ). Η ασφαλιστική αυτή οργάνωση, που είναι εξ ίσου παλιά όσο περίπου και το LLOYD S, διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στη διαμόρφωση της ασφαλιστικής αγοράς γιατί σε στενή συνεργασία με το LLOYD S χαράζει την πολιτική διακυμάνσεως των ασφαλίστρων, διατυπώνει τις ασφαλιστικές ρήτρες και είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των άλλων ασφαλιστικών οργανισμών του κόσμου, τους οποίους και επηρεάζει σε πολύ σημαντικό βαθμό. Έτσι φθάσουν οι αποφάσεις του Ινστιτούτο Ασφαλιστών Λονδίνου να είναι, όπως και του LLOYD S, αποδεκτές παγκοσμίως σχεδόν. Ο επηρεασμός της διεθνούς αγοράς από το LLOYD S και το Ινστιτούτο των Άγγλων Ασφαλιστών έχει ένα πολύ θετικό αποτέλεσμα γιατί καταλήγουμε σε εφαρμογή ενιαίου τρόπου εργασίας, γεγονός που βοηθάει καθοριστικά στην ανάπτυξη όχι μόνο των ασφαλιστικών εργασιών, αλλά και στην ανάπτυξη της οικονομίας γενικότερα. 7

8 Οι λοιπές αγορές, όπως Γερμανίας, Γαλλίας. Η.Π.Α, Ιαπωνίας κ.λ.π., λειτουργούν με ανεξάρτητες ασφαλιστικές εταιρίες που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι οργανωμένες σε Εθνικές Ενώσεις, είτε αμιγώς θαλασσασφαλιστικές, είτε όλων των Κλάδων. Τέλος η διεθνής αγορά είναι οργανωμένη με την Διεθνή Ένωση Ναυτασφαλιστών ( IUMI) που ιδρύθηκε και αυτή τον περασμένο αιώνα και μέλη της οποίας δεν είναι μενομωμένες εταιρείες αλλά εθνικές ενώσεις ναυτασφαλιστών.3 Γ. Ρ & Clubs Κατά παράδοση οι ασφαλιστικές εταιρίες δεν παρέχουν πλήρη κάλυψη στους πλοιοκτήτες για την ευθύνη τους προς τρίτους.γι αυτό το λόγο οι πλοιοκτήτες συνασπίζονται και δημιουργούν αλληλασφαλιστικούς οργανισμούς, τα Protection and Indemnity Clybs, τα οποία παίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην θαλασσασφάλιση. Δ. Μεσίτες ασφαλίσεων ( Brokers ) του Lloyd'ς και της αγγλικής αγοράς. To Lloyd'ς δεν διενεργεί ασφαλίσεις απευθείας με το κοινό αλλά μέσω ειδικά εξουσιοδοτημένων μεσιτών ασφαλίσεων, τους Π ογό'ς Brokers. Με τον ίδιο περίπου τρόπο διενεργούν ασφαλίσεις και οι εταιρίες στο Ινστιτούτο Ασφαλιστών Λονδίνου, με την διαφορά ότι εκτός από τους 3 Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα

9 Lloyd 'ς Brokers συναλλάσσονται με όλους τους νόμιμα εργαζομένους μεσίτες ασφαλίσεων (Brokers) του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι Brokers ευθύνονται έναντι των ασφαλιστών για την είσπραξη των ασφαλίστρων από τους πελάτες και την καταβολή τους στους ασφαλιστές. Η μη καταβολή των ασφαλίστρων συνεπάγεται ακύρωση της ασφαλιστικής συμβάσεως. Αντίθετα οι Brokers δεν υπέχουν καμία ευθύνη για καταβολή αποζημιώσεως, υποχρέωση που υφίσταται απευθείας μεταξύ ασφαλιστού και ασφαλιζομένου, αποκλεισμένης της περιπτώσεως ο broker να καταστεί υπεύθυνος. Ο θεσμός του broker επεκτάθηκε και σε άλλες αγορές, είτε με την δημιουργία τοπικών επιχειρήσεων είτε με την εγκατάσταση Brokers της αγγλικής αγοράς στις αγορές αυτές. Στην Ελλάδα ο θεσμός του broker (μεσίτη ασφαλίσεων) εισήχθη επισήμως με τον νόμο 2170/93 και ισχύει σήμερα με τις τροποιήσεις που επέφερε ο νόμος 2496/97.4 Ε. Λοιποί ναυτασφαλιστικοί οργανισμοί Οργανισμοί που εξυπηρετούν τη θαλάσσια ασφάλιση εν γένει υπάρχουν διάφοροι, πλην όμως δύο από αυτούς παίζουν σημαντικό ρόλο επί διεθνούς επιπέδου. Οι οργανισμοί αυτοί είναι: Η SALVAGE ASSOCIATION που ιδρύθηκε τον περασμένο αιώνα από άγγλους ασφαλιστές και σήμερα είναι ένας τεράστιος οργανισμός απλωμένος σε όλο τον κόσμο. Ο οργανισμός αυτός σκοπό έχει να προστατέψει τα συμφέροντα των ασφαλιστών σε περίπτωση ζημίας γενικά, γι αυτό και ενεργεί πάντα κατ' εντολή τους, αφιλοκερδώς, περιοριζόμενος 4 Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα

10 στην κάλυψη μόνο των εξόδων του. Πέρα από την προστασία των ασφαλιστικών συμφερόντων εργασιών επιθαλάσσιου αρωγής, εκδίδει πιστοποιητικά διασώσεως, επισκευών και ζημιών κ.λπ. Το κύρος του διεθνώς είναι τεράστιο με αποτέλεσμα τα πιστοποιητικά που χορηγεί να είναι αδιαμφισβήτητα. Η ASSOCIATION OF AVERAGE ADJUSTERS. Ο οργανισμός αυτός έρχεται να συμπληρώσει το έργο της SALVAGE ASSOCIATION. Επιλαμβάνεται της νομικής ρυθμίσεως των ζημιών, με στόχο τον ακριβοδίκαιο διακανονισμό. Τα μέλη του οργανισμού αυτού είναι νομικοί με βαθιά γνώση του δικαίου της θάλασσας και ασφαλίσεως, είναι ανεξάρτητοι και αδέσμευτοι επαγγελματίες. Ο διορισμός του διακανονισμού γίνεται από τον ασφαλιζόμενο με την συναίνεση του ασφαλιστού. Η ύπαρξη του οργανισμού αυτού εκτός του ότι εξασφαλίζει το κύρος των αποφάσεων των μελών του, εφαρμόζει ομοιόμορφους κανόνες εκκαθαρίσεως ζημιών, γεγονός που διευκολύνει εξαιρετικά τους πάντες από κάθε άποψη.^ Στ. Ελληνική ασφαλιστική αγορά Τον 19 αιώνα μ. X. αναπτύχθηκαν οι θαλασσασφάλειες από Έλληνες της διασποράς σε Τεργέστη, Οδησσό, Κωνσταντινούπολη και Σμύρνη. Οι θαλασσασφάλειες αναπτύσσονται και στην Ελλάδα και αρχίζει η δημιουργία Ελληνικών Ασφαλιστικών Εταιριών στα Επτάνησα, στην Αθήνα και σε άλλες περιοχές. 5 Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα

11 Η ελληνική ασφαλιστική αγορά είναι οργανωμένη κατά το ευρωπαϊκό πρότυπο με κυρίαρχο στοιχείο τις ασφαλιστικές εταιρίες. Αναλυτικότερα έχουμε την εποπτεύουσα Αρχή που είναι το Υπουργείο Ανάπτυξης, την Ένωση Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος, τις Εταιρίες, τους ασφαλιστικούς πράκτορες, τους μεσίτες ασφαλίσεων και τους ασφαλιστικούς συμβούλους. Στο όλο κύκλωμα θα πρέπει να προστεθούν γραφεία πραγματογνωμόνων και τα εξειδικευμένα δικηγορικά γραφεία. - Εποπτεύουσα αρχή Το Υπουργείο Ανάπτυξης ελέγχει την πιστή τήρηση της κειμένης ασφαλιστικής νομοθεσίας, χορηγεί και αφαιρεί τις άδειες λειτουργίας των ασφαλιστικών επιχειρήσεων. Ερευνά παράπονα ασφαλιζομένων και μεριμνά για τον εκσυγχρονισμό της ασφαλιστικής νομοθεσίας. - Ασφαλιστικές Εταιρίες Η ελληνική ασφαλιστική αγορά έχει πληθώρα ασφαλιστικών εταιριών υπό την μορφή της ανωνύμου Εταιρίας, αλλά καμιά αμιγώς θαλασσασφαλιστική. Οι θαλασσασφαλιστικές καλύψεις προσφέρονται από τους κλάδους μεταφερομένων' εμπορευμάτων και πλοίων των Εταιριών. Στην ελληνική αγορά εργάζονται ελληνικές και αλλοδαπές Εταιρίες, η όλη δε μορφή της ελληνικής θαλασσασφαλιστικής αγοράς είναι επηρεασμένη από την αγγλική πρακτική την οποία και ακολουθεί κατά το δυνατόν. 11

12 - Επαγγελματικά Σωματεία Το 1992 η 'ΈΝΩΣΗ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ", μετά από συνένωση της 'Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιριών" με την "Ένωση Ελληνικών Ασφαλιστικών Εταιριών". Η νέα Ένωση αποτελεί το αναγνωρισμένο επαγγελματικά σωματείο όλων των ασφαλιστικών εταιριών που λειτουργούν στην Ελλάδα, περιλαμβανομένων των εταιριών του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα καθώς και των αλλοδαπών. Ορισμένοι από τους βασικούς σκοπούς της Ένωσης είναι η μελέτη, προστασία, προαγωγή και κατοχύρωση των ηθικών, οικονομικών και επαγγελματικών συμφερόντων των μελών της, και η επιδίωξη, με κάθε πρόσφορο μέσο, της ανάπτυξης της ιδιωτικής ασφάλισης στη χώρα μας. Άλλα επαγγελματικά σωματεία που δραστηριοποιούνται στον ασφαλιστικό χώρο στην Ελλάδα: - Ο Σύνδεσμος Εκπροσώπων Ασφαλιστικών Εταιριών. - Ο Σύνδεσμος Ελλήνων Μεσιτών Ασφαλίσεων. - Ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Ασφαλιστικών Συμβούλων. - Ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Συντονιστικών Ασφαλιστικών Συμβούλων. - Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Επαγγελματιών Ασφαλιστών.6 Ζ. Αιαμεσολάβηση Διαμεσολάβηση στη σύναψη ασφαλιστικών συμβάσεων, σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου, ασκούν οι ασφαλιστικοί πράκτορες, οι μεσίτες 6 Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα

13 ασφαλίσεων, οι ασφαλιστικοί σύμβουλοι, οι συντονιστές ασφαλιστικών συμβούλων καθώς και οι ασφαλιστικοί υπάλληλοι. - Ασφαλιστικός πράκτορας είναι το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που έχει ως αποκλειστικό έργο την ανάληψη με σύμβαση, έναντι προμήθειας, ασφαλιστικών εργασιών στο όνομα και για λογαριασμό μιας ή περισσότερων ασφαλιστικών επιχειρήσεων. - Μεσίτης ασφαλίσεων είναι το πρόσωπο, το οποίο έχει ως αποκλειστικό έργο κατ εντολή του ασφαλιζόμενου, χωρίς να δεσμεύεται ως προς την επιλογή της ( αντ ) ασφαλιστικής επιχείρησης, έναντι προμήθειας που καταβάλλεται από τις ( αντ ) ασφαλιστικές επιχειρήσεις, να φέρει σε επαφή ασφαλιζόμενους και ( αντ ) ασφαλιστικές επιχειρήσεις για την σύναψη ( αντ ) ασφαλιστικών συμβάσεων. Η ευθύνη του μεσίτη έναντι του ασφαλιζόμενου περιορίζεται στη σωστή τήρηση και εφαρμογή των εγγράφων εντολών του δεύτερου. - Ασφαλιστικός σύμβουλος είναι το φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το οποίο μελετά την αγορά, παρουσιάζει και προτείνει λύσεις ασφαλιστικής κάλυψης των αναγκών των πελατών με ασφαλιστικές συμβάσεις για λογαριασμό των ασφαλιστικών επιχειρήσεων ή ασφαλιστικών πρακτόρων ή μεσιτών ή συντονιστών ασφαλιστικών συμβούλων για την πρόσκτηση εργασιών. Ο ασφαλιστικός σύμβουλος δεν έχει δικαίωμα υπογραφής ασφαλιστηρίων ούτε εκπροσώπησης ασφαλιστικής επιχείρησης ή ασφαλιστικού πράκτορα ή μεσίτη. - Συντονιστής ασφαλιστικών συμβούλων είναι το φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο για λογαριασμό μιας ασφαλιστικής επιχείρησης ζωής ή και μία μόνο ασφαλιστικής επιχείρησης ασφαλίσεων κατά 13

14 ζημιών, έναντι προμήθειας, διαμεσολαβεί στη σύναψη ασφαλιστικών συμβάσεων διαμέσου ομάδας ασφαλιστικών συμβούλων, τους οποίους επιλέγει, εκπαιδεύει και εποπτεύει. - Υπάλληλοι ασφαλιστικών επιχειρήσεων ή επιχειρήσεων ασφαλιστικής πρακτόρευσης ή εταιριών μεσιτείας ασφαλίσεων μπορούν να ασκούν διαμεσολάβηση στη σύναψη ασφαλίσεων για λογαριασμό των επιχειρήσεων στις οποίες εργάζονται ή άλλων συνδεδεμένων με αυτές, μετά από έγκριση του εργοδότη τους.7 Η. Πραγματογνώμονες Είναι ανεξάρτητα τεχνικά γραφεία που επιλαμβάνονται των ζημιών κατ εντολή των ασφαλιστών. Ήδη στην ελληνική αγορά, και ιδιαίτερα στον Πειραιά, λειτουργούν πολύ αξιόλογα γραφεία τόσο από άποψη τεχνικής κατάρτισης, όσο και αξιοπιστίας.8 7 Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα ΑΕΡΗΑ Ασφαλιστική, κλάδος μεταφορών, βιβλιοθήκη γενικών ασφαλίσεων Αμαρουσίου, Αύγουστος

15 3. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΣ Ασφάλιση ( insurance ) είναι η σχέση μεταξύ δύο συμβαλλόμενων, όπου το ένα μέρος, η ασφαλιστική εταιρεία, έναντι του αντιτίμου (ασφάλιστρα) που καταβάλλει το άλλος μέρος, ο ασφαλισμένος (insured), του προσφέρει εξασφάλιση και προστασία από τις οικονομικές συνέπειες ενός κινδύνου ως προς τις ασφαλίσεις πραγμάτων, προσώπων και ευθύνης.9 Α. Αντικείμενο Ασφάλισης Ο κλάδος Μεταφορών έχει ως αντικείμενο την ασφάλιση φορτίων που διακινούνται με οποιοδήποτε αναγνωρισμένο μεταφορικό μέσο, έναντι κινδύνων που συμφωνούνται ελεύθερα ανάμεσα στον ασφαλιστή και τον ασφαλιζόμενο. Υπό την προϋπόθεση καταβολής από μέρους του ασφαλιζόμενου στον ασφαλιστή του ασφαλίστρου που έχει συμφωνηθεί, ο τελευταίος αναλαμβάνει την υποχρέωση να αποζημιώνει τον ασφαλιζόμενο, έτσι ώστε να τον επαναφέρει στην ίδια οικονομική κατάσταση στην οποία βρισκόταν πριν την επέλευση του ασφαλισμένου κινδύνου. Σύμφωνα με τον νόμο ( αρ. 2 ν. 2496/97 ) " Η ασφάλιση μεταφοράς πραγμάτων περιλαμβάνει τις ζημιές που προκαλούνται από όλους τους κινδύνους που δεν έχουν εξαιρεθεί, από τους οποίους απειλούνται τα πράγματα, κατά το χρονικό διάστημα από την εκ μέρους του μεταφορέα απόκτηση του δικαιώματος διάθεσης αυτών με σκοπό τη μεταφορά, μέχρι 9 ALPHA Ασφαλιστική, κλάδος μεταφορών, βιβλιοθήκη γενικών ασφαλίσεων Αμαρουσίου, Αύγουστος

16 την απώλεια του εξαιτίας τερματισμού της μεταφοράς με οποιονδήποτε τρόπο Β. Ασφαλιστικό συμφέρον Η ασφαλιστική σύμβαση είναι σύμβαση αποζημιώσεως, γι αυτό βασική προϋπόθεση για την σύναψη ασφαλιστικής συμβάσεως είναι όπως ο ασφαλιζόμενος έχει έννομο συμφέρον επί του ασφαλιζομένου αντικειμένου. Στη μεταφορά εμπορευμάτων τέτοιο συμφέρον μπορεί να έχει ο αγοραστής ή ο πωλητής, ο δανειστής και γενικά όποιος έχει έννομη σχέση προς τα εμπορεύματα και ο οποίος θα ζημιωθεί σε περίπτωση βλάβης ή απώλειας τους. Αν δεν υπάρχει τέτοια σχέση τότε δεν υπάρχει συμφέρον ασφαλίσιμο και η σύμβαση ασφάλισης δεν θα είναι αποζημιωτική αλλά σύμβαση στοιχήματος και επομένως άκυρη. Το ασφαλιστικό συμφέρον είναι δυνατόν να μην υπάρχει κατά το χρόνο της σύναψης της ασφαλιστικής συμβάσεως αλλά ο ασφαλισμένος πρέπει να αποδείξει ότι έχει συμφέρον κατά το χρόνο επέλευσης του κινδύνου. Γ. Υπασφάλιση - Υπερασφάλιση Αν η αξία των πραγμάτων που δηλώθηκε κατά την σύναψη της ασφαλιστικής συμβάσεως αποδειχθεί ότι υπολείπεται της τιμολογιακής τους αξίας, η ευθύνη του ασφαλιστή περιορίζεται στην αποκατάσταση αναλόγου μέρους της ζημιάς. Σε περίπτωση που δεν έχει εκδοθεί τιμολόγιο πωλήσεως, (όπως π.χ. στην περίπτωση μεταφοράς μιας οικοσκευής ) βάση υπολογισμού ασφαλίσματος ( αποζημιώσεως ) είναι η τρέχουσα αξία των πραγμάτων ή, αν δεν υπάρχει, 16

17 η συνηθισμένη αξία τους στον τόπο και το χρόνο που έγιναν δεκτά προς μεταφορά. Αν η αξία των πραγμάτων, που δηλώθηκε κατά τη σύναψη της ασφαλιστικής συμβάσεως υπερβαίνει την τιμολογιακή τους αξία, ο ασφαλιστής δεν ευθύνεται για το υπερβάλλον. Το αυτό ισχύει και στην περίπτωση που δεν έχει εκδοθεί τιμολόγιο πωλήσεως, και η αξία των πραγμάτων που δηλώθηκε κατά τη σύναψη της ασφαλιστικής συμβάσεως υπερβαίνει την τρέχουσα ή αν δεν υπάρχει, τη συνηθισμένη αξία τους στον τόπο και το χρόνο που έγιναν δεκτά προς μεταφορά. Αν η υπερασφάλιση οφείλεται σε δόλο του λήπτη της ασφάλισης, του ασφαλισμένου ή του δικαιούχου του ασφαλίσματος, η ασφάλιση είναι άκυρη και ο ασφαλιστής δικαιούται τα δεδουλευμένα ασφάλιστρα. Δ. Ασφάλιση με περισσότερους ασφαλιστές Στην ελληνική αγορά δεν συνηθίζεται η ασφάλιση μεταφοράς πραγμάτων σε περισσότερους του ενός ασφαλιστές. Σε περίπτωση όμως που οι καταστάσεις το επιβάλλουν ή το επιθυμεί ο ασφαλιζόμενος, είναι δυνατόν να συναφθούν περισσότερες της μίας ασφαλιστικές συμβάσεις, κατόπιν κοινής συμφωνίας των ασφαλιστών. Στη περίπτωση αυτή ο κάθε ασφαλιστής ευθύνεται κατ' αναλογία του ασφαλισμένου σε αυτόν ποσοστού( συνασφάλιση). Ε. Ασφάλιστρο - Η καταβολή του ασφαλίστρου είναι η βασική όχι όμως και η μόνη υποχρέωση του ασφαλιζομένου προς τον ασφαλιστή. 17

18 - Το ασφάλιστρο στις ασφαλίσεις μεταφορών, εκφράζεται σε ποσοστό επί τοις 100 του ασφαλιστικού ποσού και διαμορφώνεται από τον ασφαλιστή μετά την εξέταση και εκτίμηση ενός πλήθους παραγόντων. - Στόχος του ασφαλιστή είναι να καθορίζει τα βασικά ασφάλιστρα στο ύψος εκείνο που θα του επιτρέπουν να δημιουργεί τα απαραίτητα αποθεματικά για την πληρωμή των αποζημιώσεων, να αντιμετωπίζει τα γενικά έξοδα και τα έξοδα προσκτήσεως (προμήθειες), να αποκομίζει ένα λογικό κέρδος και ταυτόχρονα να παραμένει ανταγωνιστικός. - Το βασικό ασφάλιστρο προσαυξάνεται με διάφορα βάρη που επιβάλλονται από το Δημόσιο (χαρτόσημο, Φ.Κ.Ε.) και το δικαίωμα συμβολαίου που δεν είναι υποχρεωτικό στον κλάδο μεταφορών, συνεισφέρει όμως αποφασιστικά στην αντιμετώπιση των γενικών εξόδων. - Ο χρόνος καταβολής των ασφαλίστρων είναι διαπραγματεύσεις μεταξύ ασφαλιστή και ασφαλιζομένου, μέσα στα πλαίσια της νομοθεσίας της χώρας μας. Στ. Καλή πίστη (Uderrima Fides) Ένα συμβόλαιο ασφαλίσεως μεταφορών βασίζεται στην απόλυτη καλή πίστη των συμβαλλομένων και δεν επιτρέπεται π.χ. στον ασφαλιζόμενο να ζητήσει ασφαλιστική κάλυψη όταν γνωρίζει ότι ο κίνδυνος έχει ήδη επέλθει, ούτε στον ασφαλιστή να εισπράξει ασφάλιστρο για κίνδυνο που γνωρίζει ότι έχει λήξει με αίσιο τρόπο. Ο αγγλικός νόμος για την θαλασσασφάλιση (Marine Insurance Act 1906) ορίζει ότι 'συμβόλαιο θαλάσσιας ασφάλισης είναι συμβόλαιο που βασίζεται στην απόλυτη καλή πίστη, εάν δε δεν τηρηθεί η απόλυτη καλή πίστη από έναν από τους συμβαλλομένους, το ασφαλιστήριο μπορεί να ακυρωθεί από τον έτερο'. Η έννοια της καλής 18

19 πίστης κατά τον αγγλικό νόμο εκτείνεται πέρα από την απλή προϋπόθεση του δόλου. Η καλή πίστη πρέπει να είναι απόλυτη, χωρίς διαβαθμίσεις και περιορισμούς. Ακόμη και η απλή παράλειψη από έναν από τους συμβαλλομένους ουσιωδών περιστάσεων, έστω και αν δεν οφείλεται σε δόλο ή πρόθεση εξαπατήσεως, αρκεί για να δώσει στον αντισυμβαλλόμενο το δικαίωμα να επικαλεσθεί την ακυρότητα του συμβολαίου. Ο Εμπορικός Νόμος της χώρας μας όριζε ότι κάθε αποσιώπηση γνωστών περιστατικών ή ανακριβής ή και πεπλανημένη δήλωση αποτελούσε λόγο ακυρότητας της ασφαλιστικής συμβάσεως, ακόμη και αν δεν είχαν επίδραση στην ζημιά η απώλεια των ασφαλισθέντων πραγμάτων και έδινε το δικαίωμα στον ασφαλιστή να μην καταβάλει αποζημίωση. Μετά όμως την κατάργηση των άρθρων του Εμπορικού Νόμου από τον νόμο 2496/97 ο νέος νόμος προβλέπει μεν το ασφαλιστικό βάρος του ασφαλισμένου να δηλώσει κατά τη σύναψη της συμβάσεως κάθε στοιχείο ή περιστατικό που γνωρίζει, το οποίο είναι αντικειμενικά ουσιώδες για την εκτίμηση του κινδύνου, οι συνέπειες όμως της παραβάσεως αυτής της υποχρεώσεως, διαβαθμίζονται ανάλογα με τον βαθμό υπαιτιότητας (αμέλεια, δόλος). Ζ. Εγγυήσεις (Warranties) Επειδή οι πληροφορίες για την κάλυψη εντός κινδύνου δίνονται συχνά προφορικά και επειδή υπάρχει πάντα η πιθανότητα "εσφαλμένης απεικονίσεως ή μη αποκαλύψεως ουσιωδών περιστατικών" ο ασφαλιστής αναγράφει στο συμβόλαιο ορισμένες βασικές προϋποθέσεις υπό τις οποίες αναλαμβάνει τον κίνδυνο. Αυτές οι προϋποθέσεις ο ασφαλιζόμενος 'εγγυάται' ότι θα τις εξασφαλίσει χωρίς παρέκκλιση, διαφορετικά το 19

20 συμβόλαιο θεωρείται άκυρο, ανεξάρτητα αν η αθέτηση της 'εγγυήσεως' έχει ως συνέπεια κάποιο ατύχημα είτε όχι. Η αναγραφή εγγυήσεων στο συμβόλαιο εξασφαλίζει τον ασφαλιστή, αλλά και δίνει τη δυνατότητα στον ασφαλιζόμενο να επιτύχει καλύτερο ασφάλιστρο, όπως π.χ. στην περίπτωση που 'εγγυάται' ότι τα εμπορεύματα θα ταξιδέψουν υπό το κατάστρωμα του πλοίου. Εκτός από τις εγγυήσεις που αναγράφονται στο συμβόλαιο και ονομάζονται ρητές εγγυήσεις (expressed warranties ) υπάρχουν και οι εξυπακουόμενες εγγυήσεις ( implied warranties) οι οποίες προβλέπονται από την αγγλική νομοθεσία και είναι: -η εγγύηση πλοϊμότητας (warranty of seaworthiness) η οποία προϋποθέτει ότι κατά την έναρξη του ταξιδιού το σκάφος θα είναι αξιόπλουν για το σκοπό της πραγματοποιήσεως του καλυπτομένου από την ασφαλιστική σύμβαση κινδύνου. -η εγγύηση νομιμότητας ( warranty of legality ) η οποία προϋποθέτει ότι η ασφαλιζόμενη περιπέτεια είναι νόμιμη. Η. Εγγύτερα αιτία ( Causes próxima) Για να θεμελιωθεί η ευθύνη των ασφαλιστικών για οποιοσδήποτε φύσεως ζημιά ή απώλεια, πρέπει να υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στο ασφαλισμένο ζημιογόνο γεγονός και την επελθούσα ζημιά ή απώλεια. Πρέπει δηλαδή η εγγύτερα αιτία που προκαλούσε τη ζημιά ή απώλεια να περιλαμβάνεται στους κινδύνους που καλύπτει το ασφαλιστήριο. Με τον όρο εγγύτερα αιτία δεν εννοείται το γεγονός που χρονικά προηγήθηκε άμεσα της ζημιάς ή απώλειας αλλά το "κυρίαρχο" ή "καθοριστικό" γεγονός. 20

21 Κλασική περίπτωση εφαρμογής της αρχής της εγγυτέρας αιτίας, αποτελεί η εξής δικαστικής απόφασης. Ένα πλοίο τορπιλίσθηκέ κατά τη διάρκεια του Α ' Παγκοσμίου πολέμου, αλλά κατάφερε να καταφύγει με ασφάλεια στον λιμένα της Χάβρης. Κατά τη διάρκεια καταιγίδας που ξέσπασε στην περιοχή, διετάχθη να μετακινηθεί στον εξωτερικό λιμένα γιατί υπήρχε φόβος να βυθιστεί μέσα στο κυρίως λιμάνι. Εκεί, όμως, βυθίστηκε εξαιτίας της θαλασσοταραχής που επικρατούσε. Το δικαστήριο απεφάνθη ότι η εγγυτέρα αιτία του ατυχήματος ήταν ο τορπιλισμός και όχι η θαλασσοταραχή. Επομένως η βύθιση προήλθε από πολεμικό κίνδυνο και όχι από θαλάσσιο κίνδυνο ( peril of the sea). Θ. Διεθνείς όροι πωλήσεως Οι όροι πωλήσεως σε μία εμπορική σύμβαση κατοχυρώνουν τόσο τις υποχρεώσεις, όσο και τα δικαιώματα των συναλλασσομένων. Είναι σημαντικό για τον ασφαλιστή να γνωρίζει τους όρους αυτούς γιατί έτσι γνωρίζει ακριβώς τη στιγμή που το εμπορεύσιμο αντικείμενο αλλάζει κυριότητα μεταβιβαζόμενο από τον πωλητή στον αγοραστή και επομένως ποιος είναι ο δικαιούχος της αποζημιώσεως σε περίπτωση ζημίας ή απώλειας. Γνωρίζει επίσης με αυτόν τον τρόπο ποιος έχει την υποχρέωση για την ασφάλιση. I. Μέθοδοι αγοράς ή πωλήσεως των εμπορευμάτων Οι μέθοδοι ή όροι αγοράς ή πωλήσεως των εμπορευμάτων ρυθμίζουν τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα του αγοραστού και του πωλητού. 21

22 Οι συνηθέστεροι μέθοδοι αγοράς ή πωλήσεως των φορτίων είναι οι κατωτέρω: C. I. F. (σι άι εφ ή τσιφ - Cost, Insurance, Freight - Αξία Φορτίου, Ασφάλιση, Ναύλος) Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο, όταν το φορτίο πωλείται ή αγοράζεται C. I. F. Ο πωλητής υποχρεώνεται να παραδώσει το φορτίο στον προορισμό του έχοντας καταβάλλει τα ασφάλιστρα για την ασφάλισή του και τον ναύλο για την μεταφορά του, τα οποία έχει συμπεριλάβει στην τελική αξία του φορτίου. Όταν οι εξαγωγές από την Ελλάδα γίνονται με αυτή τη μέθοδο δεν δαπανάται συνάλλαγμα για την κάλυψη αυτών των εξόδων και ξέρει και ο εξαγωγέας - πωλητής ότι θα συναλλάσσεται με την ασφαλιστική του εταιρεία στην Ελλάδα. C & F (σι αντ εφ - Cost and Freight - Αξία Φορτίου και Ναύλος) Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο όταν το φορτίο πωλείται ή αγοράζεται C & F, ο πωλητής υποχρεώνεται να παραδώσει το φορτίο στον προορισμό του έχοντας καταβάλλει τον ναύλο για τη μεταφορά τους, τον οποίο και έχει συμπεριλάβει στην τελική αξία του φορτίου. Ο αγοραστής είναι υποχρεωμένος να προβεί στην ασφάλιση του φορτίου από το σημείο παραλαβής του μέχρι τον προορισμό του. Όταν λοιπόν το φορτίο πωλείται - εξάγεται με αυτό τον τρόπο, ο εξαγωγέας στην Ελλάδα δεν συναλλάσσεται με την ασφαλιστική του εταιρεία στην Ελλάδα γιατί η ευθύνη της ασφαλίσεως είναι του αγοραστή - παραλήπτη που είναι στο εξωτερικό. 22

23 F. Ο. B. (εφ όου μπι ή φόμπ - Free on Board - Ελεύθερο (το Φορτίο) επί του πλοίου) Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο, όταν το φορτίο πωλείται ή αγοράζεται F. Ο. Β., ο πωλητής υποχρεώνεται να παραδώσει το φορτίο επί του πλοίου στο λιμάνι φορτώσεως έχοντας καταβάλλει τα ασφάλιστρα για την ασφάλιση τους και τον ναύλο για την μεταφορά τους μέχρι και την φόρτωση του φορτίου επί του πλοίου. Από το σημείο εκείνο τα έξοδα για την πληρωμή των ασφαλίστρων και του ναύλου μέχρι τον προορισμό του φορτίου βαρύνουν τον αγοραστή. Όταν οι εξαγωγές γίνονται με αυτή την μέθοδο, ο πωλητής πληρώνει τα έξοδα μέχρι το λιμάνι φορτώσεως και η ασφάλιση από το σημείο εκείνο είναι ευθύνη του αγοραστή - εισαγωγέα. F. Ο. Τ. (εφ όου τι ή φοτ - Free on Truck - Ελεύθερο (το Φορτίο) επί του Φορτηγού Αυτοκινήτου). Ισχύουν τα ίδια ως η ανωτέρω μέθοδος F. Ο. Β., μόνο που ο πωλητής είναι υποχρεωμένος να παραδώσει το φορτίο επί του φορτηγού αυτοκινήτου που θα το μεταφέρει στον προορισμό του αντί επί του πλοίου (όπως ισχύει για την F. Ο. Β.). F. Ο. R. (εφ όου αρ ή φορ - Free on Rail - Ελεύθερο (το Φορτίο) επί του Τ ραίνου. Ισχύουν τα ίδια ως η ανωτέρω μέθοδος F.O.B., μόνο που ο πωλητής είναι υποχρεωμένος να παραδώσει το φορτίο επί του τραίνου που θα το μεταφέρει στον προορισμό του αντί επί του πλοίου ( όπως ισχύει για την F. Ο. Β.). 23

24 F. A. S. (εφ έι ες ή φας - Free Alongside Ship - Ελεύθερο (το Φορτίο) δίπλα στο πλοίο. Ισχύουν τα ίδια ως η ανωτέρω μέθοδος F. Ο. Β., μόνο που ο πωλητής είναι υποχρεωμένος να παραδώσει το φορτίο δίπλα στο πλοίο, επί της προβλήτας, αντί επί του πλοίου (όπως ισχύει για την F. Ο. Β.). Ex Works (εξ γουέρκς - Ελεύθερο (το Φορτίο) από τις εγκαταστάσεις) Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο, όταν το φορτίο πωλείται ή αγοράζεται Εχ Works, ο πωλητής είναι υποχρεωμένος να παραδώσει το φορτίο από τις δικές του εγκαταστάσεις, οπότε ο αγοραστής είναι υποχρεωμένος να αναλάβει και να καταβάλλει τόσο τον ναύλο όσο και τα ασφάλιστρα για την ασφάλισή τους μέχρι τον προορισμό του φορτίου. Ex Factory (Εξ φακτορυ - Ελεύθερο (το Φορτίο) από το Εργοστάσιο) Ισχύουν τα ίδια ως η ανωτέρω μέθοδος Ex Works και ο πωλητής είναι υποχρεωμένος να παραδώσει το φορτίο από το εργοστάσιό του. Ex Stock (εξ στοκ - Ελεύθερο (το Φορτίο) από τις Αποθήκες) Ομοίως και ως εδώ ισχύουν τα ίδια με την ανωτέρω μέθοδο Ex Works και ο πωλητής είναι υποχρεωμένος να παραδώσει το φορτίο από τις αποθήκες του. Ex Ship (εξ σιπ - Ελεύθερο (το Φορτίο) από το Πλοίο) Σύμφωνα με αυτή την μέθοδο, όταν το φορτίο πωλείται ή αγοράζεται Εχ Ship, ο πωλητής είναι υποχρεωμένος να παραδώσει το φορτίο μόλις φθάσει το πλοίο στο λιμάνι του προορισμού, έχοντας καταβάλλει τον ναύλο για την μεταφορά και τα ασφάλιστρα για την εκφόρτωση του φορτίου από το πλοίο, 24

25 τα έξοδα και η φροντίδα για την μεταφορά και την ασφάλιση, μέχρι τον προορισμό του φορτίου, βαρύνουν τον αγοραστή. Ex Quay (εξ κι - Ελεύθερο (το Φορτίο) από την Προβλήτα) Αυτή η μέθοδος διαφέρει ελάχιστα από την ανωτέρω Ex Ship, δηλ. ο πωλητής αντί να παραδώσει το φορτίο μόλις φθάσει το πλοίο στο λιμάνι προορισμού, το παραδίδει ένα στάδιο αργότερα, δηλαδή, μόλις εκφορτωθεί το φορτίο από το πλοίο και τοποθετεί στην προβλήτα του λιμανιού.10 Το ασφαλιστήριο ( The Insurance Policy ) Το ασφαλιστήριο φορτίων πρέπει να περιέχει τα κατωτέρω : - Την επωνυμία της ασφαλιστικής εταιρίας, την διεύθυνσή της, την εθνικότητά της, την έδρα της, το μετοχικό της κεφάλαιο, τον Α.Φ.Μ. και τη Δ.Ο.Υ.. - Την επωνυμία του ασφαλισμένου, την διεύθυνσή του, το επάγγελμά του, τον Α.Φ.Μ. και τη Δ.Ο.Υ.. - Το ασφαλισμένο αντικείμενο ( δηλ. το φορτίο ) και την συσκευασία του με κάθε λεπτομέρεια όπως προαναφέρθηκε στην πρόταση. - Το ταξίδι αναλυτικά, όπως προαναφέρθηκε στην πρόταση. - Το μέσο ή τα διάφορα μέσα μεταφοράς. - Τους όρους ασφαλίσεως ( π.χ. τη ρήτρα Α ή και τις άλλες ρήτρες ως και την αφαιρετέα απαλλαγή, όπως έχουν συμφωνηθεί) - Το ασφαλισμένο ποσό. - Τα ασφάλιστρα. 10 ALPHA Ασφαλιστική, κλάδος μεταφορών, βιβλιοθήκη γενικών ασφαλίσεων Αμαρουσίου, Αύγουστος

26 Στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται οι κατωτέρω τύποι Ασφαλιστηρίων: Α. Οριστικό Ασφαλιστήριο ή Ασφαλιστήριο Ταξιδιού ( Single or Voyage Policy) Είναι ο συνηθέστερος τύπος ασφαλιστηρίου και καλύπτει μόνο ένα ταξίδι. Περιέχει όλα τα ανωτέρω αναφερθέντα στοιχεία. Β. Προασφαλιστήριο ( Floating Policy ) Όταν πρόκειται να ασφαλισθεί ένα φορτίο μπορεί να μην είναι γνωστά, εκείνη την στιγμή που επείγεται να εκδοθεί το οριστικό Ασφαλιστήριο, όλα τα στοιχεία που απαιτούνται, π.χ. το ασφαλισμένο ποσό οπότε, τότε εκδίδεται το προασφαλιστήριο, που είναι μία ασφαλιστική σύμβαση χωρίς όμως ασφάλιστρα. Το προασφαλιστήριο αναφέρει τον ασφαλισμένο, το φορτίο, το ταξίδι, τους όρους ασφαλίσεως, τη συνολική αξία του φορτίου που θα μεταφερθεί και αν η μεταφορά εκτελεσθεί σε διαδοχικές φορτώσεις την ανώτατη αξία του φορτίου που θα μεταφερθεί και το ποσοστό ασφαλίστρου που θα ισχύσει. Ο ασφαλισμένος είναι ασφαλισμένος για τη μεταφορά του φορτίου του και όταν γίνει γνωστό το ακριβές ασφαλισμένο ποσό της φορτώσεως που μπορεί να είναι όταν φθάσει στον προορισμό του το φορτίο, εκδίδεται συνήθως μία Πρόσθετη Πράξη ή ένα οριστικό Ασφαλιστήριο και η ασφαλιστική εταιρεία εισπράττει τα αναλογούντα ασφάλιστρα. 26

27 Γ. Διαρκές Ασφαλιστήριο ή Ασφαλιστήριο Διάρκειας ( Open C over) Όταν υπάρχει μία μεγάλη παραγγελία φορτίου είτε αυτή είναι εισαγωγή είτε εξαγωγή είτε οι φορτώσεις είναι στο εσωτερικό της χώρας και πρόκειται να εκτελεσθούν σε πολλές διαδοχικές φορτώσεις και για μεγάλο χρονικό διάστημα ή κάποιος φορτωτής στέλνει πολλά φορτία σε διάφορα μέρη ή ένας παραλήπτης εισάγει πολλά φορτία από κάποιο μέρος σε διαδοχικές φορτώσεις, υπάρχει ένας βασικός λόγος, αντί να εκδίδεται κάθε φορά ένα οριστικό Ασφαλιστήριο, να εκδίδεται ένα διαρκές. Το διαρκές Ασφαλιστήριο έχει όλα τα στοιχεία που έχει το προασφαλιστήριο, αλλά όπως και αυτό δεν αναγράφει τα ασφάλιστρα, τα οποία και εισπράττονται με την έκδοση Πρόσθετης Πράξεως, αφού προηγουμένως ο ασφαλισμένος δηλώσει τα απαραίτητα στοιχεία της φορτώσεως. Ασφαλιστήριο κατ Αποκοπή (Block Policy ) Το ασφαλιστήριο αυτό έχει αρκετές ομοιότητες με το διαρκές. Εξυπηρετεί κάποιον πελάτη που έχει πάρα πολλές φορτώσεις ( ίσως και 2-3 καθημερινά ) και είναι οικονομικά ασύμφορο και για τις δύο πλευρές να εκδίδεται κάθε φορά μία Πρόσθετη Πράξη ή ένα οριστικό Ασφαλιστήριο. Εκδίδεται ένα Ασφαλιστήριο για ένα χρόνο συνήθως, εισπράττονται τα ασφάλιστρα βάσει του προϋπολογισθέντος τζίρου διακίνησης των φορτίων και στο τέλος της περιόδου γίνεται ο τελικός διακανονισμός βάσει του πραγματοποιηθέντος τζίρου. Αυτά που αναφέρθηκαν για το διαρκές ασφαλιστήριο περί εμπιστοσύνης προς τον ασφαλισμένο και περί οργανωμένου λογιστηρίου ισχύουν και για το ασφαλιστήριο αυτό. Εκδίδεται κυρίως για φορτία που διακινούνται στο εσωτερικό της χώρας. 27

28 Δ. Ασφαλιστικές καλύψεις Βασικοί Κωδικοποιημένη Ειδική Όροι/ Ρήτρες Ασφαλίσεως Οι κωδικοποιημένοι Ειδική Όροι ασφαλίσεως, οι ρήτρες, είναι κοινώς αποδεκτές στη διεθνή ασφαλιστική αγορά και είναι έργο του Ινστιτούτο Ασφαλιστών του Λονδίνου και διακρίνονται σε ρήτρες εμπορικών κινδύνων, πολεμικών και ειδικών εξασφαλίσεων για τον Ασφαλιστή. Εκτός από τις πιο πάνω βασικές ρήτρες για συγκεκριμένα είδη εμπορευμάτων με ιδιαιτερότητες, με αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίζεται η ασφαλιστική τους κάλυψη, όπως είναι οι περιπτώσεις κατεψυγμένων κρεάτων, άνθρακος, πετρελαιοειδών, ξυλείας κ.τ.λ. Οι ρήτρες του Ινστιτούτου Ασφαλιστών Λονδίνου για την ασφάλιση μεταφερομένων φορτίων είναι τυποποιημένοι όροι καλύψεως με διεθνή αναγνώριση. Εφαρμόζονται στις περισσότερες χώρες αλλά και όπου υπάρχουν ιδιαίτερες ρήτρες ( Γερμανία, Αμερική) έχουν βασιστεί πάνω στις αγγλικές. Οι πρώτες ρήτρες εφαρμόστηκαν στην αγγλική ασφαλιστική αγορά το Σχεδιάστηκαν από ειδική τεχνική επιτροπή στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι του ΕΕΟΥΌ'8 και εταιριών, με βάση τους όρους κοινής χρήσης εκείνης της εποχής. Η ανάγκη τυποποίησης προέκυψε από την μεγάλη ποικιλία των όρων που χρησιμοποιούντο και διαφοροποίησαν το Ασφαλιστήριο Συμβόλαιο. Δημιουργήθηκαν έτσι από το 1912 τρία βασικά σετ τυποιημένων ασφαλιστικών ρητρών για φορτία: 28

29 1. Ελεύθερα Μερικής Αβαρίας ( Ε. Μ. Α.) FREE OF PARTICULAR AVERAGE (F. P. A.) 2. Μετά Μερικής Αβαρίας (Μ. Μ. A.) WITH AVERAGE (W. A.) 3. Κατά παντός κινδύνου ALL RISKS Παρά τις κάποιές αλλαγές, οι ρήτρες αυτές έμειναν ουσιαστικά αναλλοίωτες μέχρι την τελειοποίηση τους το 1963 και συνέχισαν να ισχύουν μέχρι το τέλος του Από την οι παραπάνω ρήτρες αντικαταστάθηκαν με νέες, οι οποίες εκφράζουν νέο τύπο κάλυψης. Οι νέες ρήτρες που θα εξετάσουμε παρακάτω προσαρτώνται στο Συμβόλαιο νέου τύπου και ακριβώς επειδή αυτό έχει πολύ απλοποιηθεί, οι ρήτρες είναι πιο αναλυτικές και ολοκληρωμένες. Τα τρία βασικότερα σετ ρητρών είναι οι ρήτρες A, Β, C. Ρήτρες C ( INSTITUTE CARGO CLAUSES C ) Με εξαίρεση τις προβλέψεις που αναφέρονται ιδιαίτερα, οι ρήτρες C καλύπτουν Απώλεια/ ζημιά αποδοτέα σε : - Πυρκαγιά ή έκρηξη - Προσάραξη βύθιση ή ανατροπή του πλοίου - Ανατροπή ή εκτροχίαση του μέσου μεταφοράς δια ξηράς - Σύγκρουση ή επαφή του πλοίου ή μεταφορικού μέσου με οποιοδήποτε εξωτερικό αντικείμενο εκτός από νερό Απώλεια/ ζημία που προκαλείται από : 29

30 - Θυσία γενικής αβαρίας - Εκβολή φορτίου στη θάλασσα Καλύπτονται επίσης η συμμετοχή στα έξοδα Γενικής Αβαρίας και σώστρων, όπως επίσης και το ποσό που καλείται να καταβάλει ο ασφαλιζόμενος για την αναλογία ευθύνης του όπως προβλέπει η ρήτρα ' 'Σύγκρουση Κοινής Υπαιτιότητας " ( BOTH TO BLAME COLISSION CLAUSE) Ρήτρες Β ( INSTITUTE CARGO CLAUSES Β ) Καλύπτουν και εξαιρούν ό,τι οι ρήτρες C και επί πλέον: Απώλεια ή ζημία αποδοτέα σε : - Σεισμό, έκρηξη ηφαιστείου ή κεραυνό. Απώλεια ή ζημία που προκαλείται από : - Αρπαγή από τα κύματα - Εισχώρηση θαλασσινού νερού, λίμνης ή ποταμού στο κύτος του πλοίου, ή μέσο μεταφοράς, ή εμπορευματοκιβώτιο, ή μέσο ανύψωσης, ή τόπο αποθήκευσης. - Ολική απώλεια δέματος κατά τη διάρκεια φόρτωσης στο πλοίο και εκφόρτωσης από το πλοίο. Ρήτρες A ( INSTITUTE CARGO CLAUSES A ) Οι ρήτρες A, Β και C δεν καλύπτουν απώλειες/ ζημίες εκτός αυτών που αναφέρονται ιδιαίτερα στις εξαιρέσεις. Με εξαίρεση την περίπτωση Γενικής Αβαρίας, οι κίνδυνοι που καλύπτονται αφορούν μόνον αυτό που ενδέχεται να συμβεί ( αναμενόμενο γεγονός ) και είναι ανεξάρτητο από τη βούληση και τον έλεγχο των ασφαλισμένων. 30

31 Τι εξαιρείται από την κάλυψη στις ρήτρες Α, Β και Ο. Οι ρήτρες Α, Β και Ο δεν καλύπτουν απώλειες, ζημίες ή έξοδα που προκαλούνται από : - Εσκεμμένη κακή συμπεριφορά του ασφαλισμένου - Ανεπάρκεια ή ακαταλληλότητα της συσκευασίας ή προετοιμασίας του ασφαλισμένου αντικειμένου - Ίδιο ελάττωμα, ή τη φύση του ασφαλισμένου αντικειμένου - Καθυστέρηση, έστω και αν η καθυστέρηση προκλήθηκε από ασφαλισμένο κίνδυνο. - Αφερεγγυότητα ή οικονομικό παράπτωμα των πλοιοκτητών, διαχειριστών, ναυλωτών ή χειριστών του πλοίου. - Κακόβουλες ενέργειες οιουδήποτε προσώπου ή προσώπων ( Η εξαίρεση αυτή παρουσιάζεται μόνο στις ρήτρες Β και Ο ) Χρήση πολεμικού όπλου που χρησιμοποιεί ατομική ή πυρηνική διάσπαση, τήξη κλπ. - Αναξιοπλοία ή ακαταλληλότητα πλοίου ή σκάφους και ακαταλληλότητα μεταφορικού μέσου, εμπορευματοκιβωτίου ή ανυψωτικού μηχανήματος ( εφ όσον ο ασφαλισμένος ή οι υπάλληλοι του εγνώριζαν αυτή την ακαταλληλότητα κατά το χρόνο φόρτωσης του ασφαλισμένου αντικειμένου). - Πόλεμο, εμφύλιο πόλεμο, επανάσταση, ανταρσία ή πολιτική εξέγερση - Κατάληψη, κατάσχεση, σύλληψη, περιορισμό ή κατακράτηση - Πειρατεία (μόνο για τις ρήτρες Β και Ο) - Απεργίες, ανταπεργίες εργατικές ταραχές, εξεγέρσεις ή πολιτικές ταραχές καθώς και από πρόσωπα που μετέχουν στις παραπάνω ενέργειες. 31

32 Τρομοκράτηση ή οποιοδήποτε πρόσωπο που ενεργεί από κάποιο πολιτικό κίνητρο Δεν καλύπτονται: -Η συνήθης διαρροή, η συνήθης απώλεια βάρους ή όγκου ή συνήθως φθορά του ασφαλισμένου αντικειμένου. Οι κίνδυνοι πολέμου και απεργιών μπορούν να καλυφθούν με την καταβολή πρόσθετου ασφαλίστρου, σύμφωνα με τις ειδικές ρήτρες για την κάλυψη αυτών των κινδύνων. ΡΗΤΡΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ (ΦΟΡΤΙΟ) INSTITUTE WAR CLAUSES (CARGO) Οι ρήτρες πολέμου καλύπτουν ζημιά ή απώλεια που προκαλείται από: -πόλεμο, εμφύλιο πόλεμο, επανάσταση, ανταρσία ή πολιτική εξέγερση που προέρχεται από αυτά ή οποιοδήποτε εχθρική ενέργεια από ή κατά εμπόλεμης δύναμης. -κατάληψη, κατάσχεση, σύλληψη, περιορισμό ή κατακράτηση που προέρχεται από τους κινδύνους που καλύπτονται με την παραπάνω ρήτρα και τις συνέπειες τους ή οποιαδήποτε απόπειρα τους. -εγκαταλελειμμένες νάρκες, τορπίλες, βόμβες ή άλλα εγκαταλελειμμένα πολεμικά όπλα. 32

33 -έξοδα Γενικής Αβαρίας και σώστρων που γίνονται σε σχέση με τους πιο πάνω καλυπτόμενους κινδύνους ή για την αποφυγή τους. Εξαιρούν όμως κάθε απαίτηση που θα βασίζεται στο ότι τα εμπορεύματα δεν μπορούσαν να φτάσουν στο προορισμό τους εξ αιτίας πολεμικών κινδύνων, χωρίς όμως να έχουν χαθεί ή υποστεί ζημιά. Η κάλυψη έναντι κινδύνων πολέμου ισχύει μόνο για το θαλάσσιο ταξίδι και όχι κατά τη μεταφορά εμπορευμάτων στην ξηρά. ΡΗΤΡΕΣ ΑΠΕΡΓΙΩΝ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ (ΦΟΡΤΙΟ) INSTITUTE STRIKES CLAUSES (CARGO) Οι ρήτρες απεργιών καλύπτουν ζημιά ή απώλεια που προκαλείται από : -απεργούς, ανταπεργούς ή πρόσωπα που μετέχουν σε εργατικές ταραχές, εξεγέρσεις ή πολιτικές ταραχές -οποιοδήποτε τρομοκρατική ή οποιαδήποτε πρόσωπο που ενεργεί από κάποιο πολιτικό κίνητρο. -έξοδα Γ ενικής Αβαρίας και σώστρων που γίνονται σε σχέση με τους πιο πάνω καλυπτόμενους κινδύνους ή για την αποφυγή τους. Σ Η Μ Ε ΙΩ Σ Η Τόσο οι ρήτρες απεργιών όσο και οι ρήτρες πολέμου καλύπτουν μόνο τη φυσική απώλεια ή ζημιά που προκαλούνται στα εμπορεύματα από τους περιγραφόμενους σε αυτές κινδύνους και όχι έξοδα που προκύπτουν από την επέλευση τους. 33

34 ΑΛΛΕΣ ΡΗΤΡΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΑΠΕΡΓΙΩΝ Εκτός από τις ρήτρες που αναφέραμε πιο πάνω έχουμε τις ακόλουθες ρήτρες που αφορούν μεταφορές με το ταχυδρομείο και αεροπορικές μεταφορές: - Ρήτρες πολέμου (ταχυδρομικές επιστολές) INSTITUTE WAR CLAUSES (SENDINGS BY POST) - Ρήτρες πολέμου (αεροπορικώς) (εξαιρουμένων ταχυδρομικών αποστολών) INSTITUTE CARGO CLAUSES (AIR) (EXCLUDING BY POST) - Ρήτρες απεργιών (αεροπορικό φορτίο) INSTITUTE STRIKES CLAUSES (AIR CARGO) Υπάρχουν επίσης ρήτρες απεργιών για ειδικά φορτία π.χ. κατεψυγμένο κρέας, άνθρακα κ.ά. Ρ Η Τ Ρ Ε Σ Γ ΙΑ Ε ΙΔ ΙΚ Α Φ ΟΡΤΙΑ (T R A D E C LAU SES) Οι ρήτρες A, Β και C σχεδιάστηκαν για να ανταποκριθούν στις ανάγκες γενικών φορτίων, προσφέροντας ένα κοινό τύπο κάλυψης. Για μερικά ειδικά φορτία όμως η κάλυψη που παρέχεται με τις βασικές αυτές ρήτρες δεν είναι κατάλληλη, γιατί δεν ανταποκρίνεται στις ιδιομορφίες αυτών των φορτίων. Για το λόγο αυτό σχεδιάστηκαν ρήτρες για ειδικά φορτία, γνωστές ως TRADE CLAUSES. Οι ρήτρες αυτές, που διαφέρουν από τις βασικές 34

35 κυρίως ως προς την περίοδο καλύψεως και τους ασφαλιζομένους κινδύνους, αφορούν τα εξής κυρίως προϊόντα: -Κάρβουνο -Κατεψυγμένο κρέας -Πετρελαιοειδή χύμα -Ιούτη -Καουτσούκ -Ξυλεία κ.α. ΕΙΔΙΚΕΣ ΡΗΤΡΕΣ Εκτός από τις βασικές ρήτρες, τις ρήτρες πολέμου και απεργιών, καθώς και τις ρήτρες ειδικών φορτίων, έχουμε μια σειρά από ρήτρες εξαιρετικά χρήσιμες για τον ασφαλιστή που τις χρησιμοποιεί σε ειδικές περιπτώσεις. ΡΗΤΡΑ ΑΚΥΡΩΣΗΣ (CANCELLATION CLAUSE) Υπάρχει πάντα η δυνατότητα ακύρωσης του Ασφαλιστηρίου Συμβολαίου είτε από τον ασφαλιστή είτε από τον ασφαλιζόμενο. Η προθεσμία προειδοποίησης όμως για την ακύρωση δεν είναι ίδια για όλους τους καλυπτόμενους κινδύνους. Για τους κινδύνους μεταφοράς η προθεσμία είναι συνήθως 14 ή 30 ημέρες. Για τους πολεμικούς κινδύνους η προθεσμία είναι 7 μέρες και υπάρχει σχετική Ρήτρα που ισχύει από ενώ για τους κινδύνους Απεργιών η προθεσμία είναι 48 ώρες. Η ειδοποίηση για ακύρωση πρέπει να είναι έγγραφη και η κάλυψη συνεχίζεται μέχρι την ημέρα ακύρωσης. 35

36 ΡΗΤΡΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗΣ ( LOCATION CLAUSE) Κατά τη συνηθισμένη πορεία της μεταφοράς μπορεί να συμβεί μεγάλες ποσότητες εμπορευμάτων να συσσωρευτούν σε μία τοποθεσία ( π.χ. τελωνείο ) και να καταστραφούν από κάποιο ασφαλισμένο κίνδυνο π.χ. φωτιά. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει μεγάλες ευθύνες στους ασφαλιστές. Για να αντιμετωπίσουν αυτό το ενδεχόμενο οι ασφαλιστές προσθέτουν στα ασφαλιστήρια αυτή τη ρήτρα, με την οποίαν περιορίζουν την ευθύνη τους κατά ατύχημα και κατά τόπο. Συνήθως, το όριο ευθύνης είναι το διπλάσιο απ αυτό που έχει καθοριστεί για κάθε φόρτωση. Η ρήτρα αυτή εφαρμόζεται σε Προασφαλιστήρια και σε Συμβόλαια Διάρκειας. Η ρήτρα του Ινστιτούτου για τοπική συσσώρευση έχει ως εξής : " Παρά το οτιδήποτε αντίθετο περιλαμβάνεται στη Σύμβαση, η ευθύνη των Ασφαλιστών σε σχέση με οποιοδήποτε ατύχημα ή σειρά ατυχημάτων που προέρχονται από το ίδιο γεγονός στον ίδιο τόπο δεν θα ξεπερνάει το ποσό των...". ΡΗΤΡΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ (REPLACEMENT CLAUSES) Τα συμβόλαια που καλύπτουν φορτία μηχανημάτων περιλαμβάνουν ειδική πρόβλεψη σχετικά με την ευθύνη του Ασφαλιστή. Η ρήτρα αντικαταστάσεως του Ινστιτούτου έχει ως εξής: 'Σε περίπτωση απώλειας ή ζημιάς ενός μέρους ή μερών ασφαλισμένου μηχανήματος συνέπεια επέλευσης κινδύνου που καλύπτεται από το συμβόλαιο, το αποζημιωτέο ποσό δεν θα ξεπερνάει το κόστος αντικατάστασης ή επισκευής αυτού του μέρους ή μερών, πλέον εξόδων προώθησης και αποκατάστασης, αν υπάρχουν, εξαιρουμένων όμως των δασμών εκτός αν οι δασμοί έχουν συμπεριληφθεί στο ασφαλισμένο ποσό οπότε τυχόν απώλεια από πληρωμή πρόσθετων δασμών θα είναι 36

37 αποζημιωτέα. Με την προϋπόθεση πάντα ότι σε καμία περίπτωση η ευθύνη του Ασφαλιστή θα ξεπεράσει την ασφαλισμένη αξία όλου του μηχανήματος'. Περιορίζοντας της ευθύνης τους στην επισκευή ή αντικατάσταση των αβαριάτων μερών, πλέον εξόδων, οι ασφαλιστές αποφεύγουν από τη μια μεριά τυχόν αναγκαστική πώληση, που θα δημιουργούσε δυσανάλογη απώλεια και από υποβολή απαίτησης από τον ασφαλισμένο για ολική απώλεια. ΡΗΤΡΑ ΕΤΙΚΕΤΩΝ (LABEL CLAUSE) Η ρήτρα αυτή εφαρμόζεται σε τυποιημένα προϊόντα, που έχουν ετικέτες. Σε περίπτωση καταστροφής των ετικετών συνέπεια διαβροχής, η ευθύνη του ασφαλιστή περιορίζεται στο κόστος των νέων ετικετών και στα έξοδα αποκαταστάσεως. Η ανάγκη εφαρμογής αυτής της ρήτρας προέκυψε μετά από απόφαση δικαστηρίου, να πληρώσουν οι ασφαλιστές όλη την αξία φορτίου ουίσκι, που είχαν βραχεί και καταστραφεί οι ετικέτες με το σκεπτικό ότι αυτές αποτελούσαν αναπόσπαστο μέρος ασφαλισμένου φορτίου. ΡΗΤΡΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΕΩΣ ΠΛΟΙΟΥ (CLASSIFICATION CLASE) Οι Νηογνώμονες είναι διεθνείς οργανισμοί οι οποίοι, μετά από των ενδιαφερομένων, αξιολογούν ένα πλοίο, το ταξινομούν στην κατάλληλη κατηγορία (κλάση) ανάλογα με ορισμένα STANDARDS και τελικά χορηγούν το αντίστοιχο πιστοποιητικό. Ένα πλοίο διατηρεί την κλάση του μόνον εφόσον εξακολουθεί να ικανοποιεί τα STANDARDS του Νηογνώμονα στον οποίο είναι ταξινομημένο. Οι σημαντικότεροι Νηογνώμονες είναι οι εξής: 37

38 -LLOYD'S REGISTER OF SHIPPING (Αγγλία) -BRITISH CORPORATION (Αγγλία) -BUREAU VERITAS (Γαλλία) -GERMANSCHER LLOYD (Γερμανία) -HELLENIC REGISTER OF SHIPPING (Ελλάδα) -YUGOSLAV REGISTER ( Γιουγκοσλαβία) - NNIPPON KAIJI KYOKAI (Ιαπωνία) -NORSKE VERITAS (Νορβηγία) -POLSKI REJESTR (Πολωνία) -REGISTRO ITALANO NAVALE (Ιταλία) -REGISTER OF SHIPPING OF THE U. S. S.R. (Σοβιετική Ένωση) Κάθε Νηογνώμονας εκδίδει κατά περιόδους ένα βιβλίο, στο οποίο αναφέρονται όλα τα ταξινομημένα σε αυτόν πλοία. Παρόλο ότι κάθε Νηογνώμονας ακολουθεί διαφορετικό σύστημα στην ταξινόμηση των πλοίων και χρησιμοποιεί διαφορετικά σύμβολα στα βιβλία του, οι βασικές αρχές που ακολουθούνται από όλους είναι λίγο-πολύ οι ίδιες. Οι Ασφαλιστές που καλύπτουν εμπορεύματα μεταφερόμενα με πλοία πρέπει στα σύμβολα τους να προσθέτουν Ρήτρα ταξινόμησης Πλοίου, γιατί δεν είναι δυνατόν να ισχύει το ίδιο ασφάλιστρο για μεταφορές με πλοία μειωμένης ικανότητας και για μεταφορές με πλοία πρώτης κλάσεως. Η Ρήτρα Ταξινόμησης του Ινστιτούτου πλοβλέπει τα εξής: ΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΩΝ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΠΟΥ ΣΥΜΦΩΝΗΘΗΚΑ ΓΙ'ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΙ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΦΟΡΤΙΑ ΜΕΤΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΟΚΙΝΗΤΑ 38

39 ΑΥΤΟΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΠΛΟΙΑ, ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ, ΤΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΑ ΣΕ ΕΝΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΝΗΟΓΝΩΜΟΝΕΣ. - LLOYD'S REGISTER - AMERICAN RUREAU OF SHIPPING - BUREAU VERITAS - GERMANISCHER LLOYD - NIPPON KAIJI KYOKAI - NORSKE VERITAS - REGISTROITALIANO - REGISTER OF SHIPPING OF U. S. S. R. - POLISH REGISTER OF SHIPPING ME ΤΗΝ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΟΤΙ TA ΠΛΟΙΑ ΑΥΤΑ ΕΙΝΑΙ Α) ηλικίας όχι των 15 ετών Β) ηλικίας πάνω των 15 αλλά όχι πάνω από των 25 και έχουν καθιερώσει και διατηρήσει ένα τακτικό είδος εμπορίου με γνωστοποιημένο δρομολόγιο για φόρτωση και εκφόρτωση σε καθορισμένα λιμάνια. ΝΑΥΛΩΜΕΝΑ ΠΛΟΙΑ ΚΑΘΩΣ ΕΠΙΣΗΣ ΠΛΟΙΑ ΚΑΤΩ ΤΩΝ 1000 G. R. Τ. ΕΙΝΑΙ ΜΗΧΑΝΟΚΙΝΗΤΑ ΑΥΤΟΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΚΑΙ ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΘΟΥΝ ΩΣ ΑΝΩΤΕΡΩ ΚΑΙ ΟΧΙ ΓΙΑ ΗΛΙΚΙΑ ΠΑΝΩ ΤΩΝ 15 ΕΤΩΝ. ΟΙ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΡΗΤΡΑΣ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΟΠΟΙΟΔΗΠΟΤΕ ΠΛΩΤΟ ΜΕΣΟ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΦΟΡΤΩΣΗ ΚΑΙ ΕΚΦΟΡΤΩΣΗ ΤΟΥ ΠΛΟΙΟΥ, ΕΝΟΣΩ ΕΙΝΑΙ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ. 39

40 ΦΟΡΤΙΑ ΜΕΤΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΜΕ ΜΗΧΑΝΟΚΙΝΗΤΑ ΑΥΤΟΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΠΛΟΙΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΜΠΙΠΤΟΥΝ ΣΤΑ ΑΝΩΤΕΡΩ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΑ ΜΕ ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΟ ΚΑΙ ΟΡΟΥΣ ΠΟΥ ΣΥΜΦΩΝΗΘΟΥΝ. Το πρόσθετο ασφάλιστρο που υπολογίζεται όταν η μεταφορά γίνεται με πλοία που δεν εμπίπτουν στις προβλέψεις της ρήτρας λέγεται επασφάλιστρο ηλικίας πλοίου. Για να υπάρχει μια ομοιόμορφη αντιμετώπιση του θέματος η Επιτροπή των Άγγλων Ασφαλιστών έχει καταρτίσει πίνακα επασφαλίστρων πλοίων, διακρίνοντας τα πλοία κατά ηλικία και σημεία και τα εμπορεύματα κατά είδη. Ο πίνακας αυτός έχει γίνει αποδεκτός και εφαρμόζεται σχεδόν από όλους τους Ασφαλιστές ALPHA Ασφαλιστική, κλάδος μεταφορών, βιβλιοθήκη γενικών ασφαλίσεων Αμαρουσίου, Αύγουστος

41 6. ΖΗΜΙΕΣ Αναγγελία ζημιάς και υποχρεώσεις ασφαλισμένου Σε όλα τα ασφαλιστήρια ορίζεται πως πρέπει να ενεργεί ο ασφαλισμένος σε περίπτωση ζημιάς. Σε γενικές γραμμές οι οδηγίες αυτές προβλέπουν ότι ο ασφαλισμένος πρέπει: -Να ειδοποιήσει τον ασφαλιστή του αμέσως μόλις διαπιστώσει ή πληροφορηθεί οποιαδήποτε ζημιά που καλύπτεται από το ασφαλιστήριο. -Να φροντίσει για την προφύλαξη και διάσωση των εμπορευμάτων και να προβεί σε κάθε δυνατή ενέργεια για την ανατροπή και τον περιορισμό της ζημιάς. -Να ζητήσει τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης από τον πραγματογνώμονα που υποδεικνύει στο ασφαλιστήριο ο ασφαλιστής. -Να απευθύνει γραπτές διαμαρτυρίες, να κάνει, αν χρειάζεται, αγωγές και γενικά να διατηρήσει με κάθε νόμιμο μέσο τα δικαιώματα του απέναντι σε τρίτους, υπευθύνους για τη ζημιά. -Να μην θεωρεί τον εαυτό του απαλλαγμένο από φροντίδες επειδή είναι ασφαλισμένος αλλά να ενεργεί όπως ενεργούσε στη θέση του ένας συνετός ανασφάλιστος" Πραγματογνωμοσύνη- Πραγματογνώμονες Η αναγγελία της ζημιάς από τον ασφαλισμένο συνοδεύεται συνήθως και από αίτηση για τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης, προκειμένου να διαπιστωθεί η ζημία και τα της και να καθοριστεί το ύψος της. Ως Πραγματογνώμονες χρησιμοποιούνται πρόσωπα με πείρα, ικανότητα 41

42 αντικειμενική κρίση και αξιοπιστία που εργάζονται ως ελεύθεροι επαγγελματίες ή ανεξάρτητες εταιρίες και αμείβονται κατ' αποκοπή. Η έκθεση που συντάσσει ο πραγματογνωμών πρέπει να περιέχει όλα τα σχετικά με τη φόρτωση στοιχεία, όπως π.χ. τις ημερομηνίες: -Εκφόρτωσης -Παραλαβής από τον παραλήπτη -Αιτήσεως πραγματογνωμοσύνης και κυρίως -Τη φύση και την αιτία της ζημιάς -Τον υπολογισμό της έκτασης της ζημίας -Τα συμπεράσματα και τις προτάσεις του πραγματογνώμονα θα πρέπει να σημειωθεί ότι η έκθεση πραγματογνωμοσύνης δεν είναι δεσμευτική ούτε για τον ασφαλισμένο ούτε για τον ασφαλιστή. Δικαιολογητικά ζημιών Τα ασφαλιστήρια συμβολαίου ορίζουν τα βασικά δικαιολογητικά που πρέπει ο ασφαλισμένος να παραδώσει στον ασφαλιστή σε περίπτωση απαιτήσεως. Αν μετά τον έλεγχο των βασικών δικαιολογητικών προκύψει κάποια αμφιβολία ή χρειάζονται περισσότερα στοιχεία, ο ασφαλιστής μπορεί να ζητήσει να του προσκομιστούν συμπληρωματικά δικαιολογητικά. Τα βασικά δικαιολογητικά είναι συνήθως τα εξής: -πρωτότυπο ασφαλιστήριο συμβόλαιο -πρωτότυπη φορτωτική ή εμπορεύσιμο αντίγραφο της (NEGOTIABLE COPY) -οριστικό εμπορικό τιμολόγιο -κιβωτολόγιο -ζυγολόγιο -διαστασιολόγιο -αντίγραφο Διασαφήσεως (αν έχει εκδοθεί) 42

43 -αντίγραφο επιστολής διαμαρτυρίας προς τους υπευθύνους της ζημιάς -έκθεση πραγματογνωμοσύνης ή άλλο επίσημο δικαιολογητικό που να αποδεικνύει την ζημιά και την έκταση της. Κατηγορίες ζημιών Μερική ζημιά ή απώλεια του ασφαλισμένου εμπορεύματος που οφείλεται σε τυχαία και απρόβλεπτα γεγονότα. Ολική απώλεια: Ο όρος περιλαμβάνει τόσο την πραγματική, όσο και την τεκμαρτή ολική απώλεια. Πραγματική ολική απώλεια έχουμε όταν -το ασφαλισμένο αντικείμενο καταστρέφει τελείως (π.χ. από πυρκαγιά) -παθαίνει τέτοια ζημιά που παύει πια να είναι αυτό που ήταν (π.χ. τσιμέντο που βράχηκε και έγινε μπετόν) -όταν ο ασφαλισμένος στερείται οριστικά του ασφαλισμένου αντικειμένου ( π.χ. κατά τη βύθιση του πλοίου) Τεκμαρτή ολική απώλεια έχουμε -όταν το ασφαλισμένο αντικείμενο εγκαταλείπεται γιατί η πραγματική ολική απώλεια του παρουσιάζεται αναπόφευκτη ή -όταν τα έξοδα για διάσωση του θα υπερβούν την αξία του ή -όταν έχει υποστεί τέτοια ζημιά, ώστε το κόστος επισκευής και αποστολής του στον προορισμό θα υπερβεί την αξία που θα έχει στον προορισμό. Γενική αβαρία Με αυτό τον όρο χαρακτηρίζονται οι θυσίες ή οι έκτακτες δαπάνες που γίνονται ηθελημένα και αιτιολογημένα κατά τη στιγμή γενικού κινδύνου για την κοινή σωτηρία της όλης ναυτικής επιχειρήσεως. 43

44 Όταν οι ενέργειες αυτές έχουν θετικό αποτέλεσμα, καλούνται όλα τα μέρη των οποίων τα συμφέροντα διασώθηκαν να συνεισφέρουν ( αναλογικά με τις αξίες που διασώθηκαν ) για την αποκατάσταση των θυσιών και των δαπανών που πραγματοποιήθηκαν. Οι ρήτρες Α, Β και Ο καλύπτουν τόσο τη ζημία που θα υποστεί ο ασφαλιζόμενος αν μέρος ή το σύνολο των εμπορευμάτων του θυσιαστεί για την κοινή σωτηρία ( θυσία γενικής αβαρίας ), όσο και τα ποσά που τυχόν θα κληθεί να συνεισφέρει αναλογικά με την αξία των εμπορευμάτων του που διασώθηκαν ( συνεισφορά σε γενική αβαρία ). Προκειμένου να χαρακτηριστεί μια ενέργεια ως πράξη γενικής αβαρίας πρέπει να ικανοποιηθούν απαραιτήτως οι ακόλουθες προϋποθέσεις : - Η κοινή περιπέτεια πρέπει να βρίσκεται σε πραγματικό κίνδυνο Η θυσία ή και η δαπάνη πρέπει: να είναι έκτακτες και όχι συνηθισμένες να αποφασίστηκαν με μεγάλη σύνεση, έτσι ώστε το ύψος της δαπάνης και η έκταση της θυσίας να είναι ανάλογες με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. να έγιναν για την κοινή σωτηρία και όχι για μεμονωμένα συμφέροντα. να έγιναν ηθελημένα και όχι τυχαία Ακόμη - η ζημία πρέπει να είναι το άμεσο αποτέλεσμα μιας πράξεως γενικής αβαρίας. Οι έμμεσες ζημίες όπως π.χ. η απώλεια αγοράς από καθυστέρηση δεν αναγνωρίζονται ως Γ.Α. 44

45 - για να υπάρξει γενική αβαρία πρέπει να έχει επιτευχθεί το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, δηλαδή η σωτηρία της κοινής περιπέτειας. Τα περιουσιακά συμφέροντα που συνεισφέρουν στη γενική αβαρία είναι: - το πλοίο - ο ναύλος - το φορτίο Ο Διακανονισμός της γενικής αβαρίας είναι μία εξαιρετικά επίπονη και περίπλοκη εργασία που ανατίθεται σε εξειδικευμένους επαγγελματίες, τους διακανονιστές αβαριών. Ο διακανονισμός γίνεται συνήθως σύμφωνα με τους κανόνες Υόρκης - Αμβέρσας, όπως αυτοί τροποποιήθηκαν τελευταία το Τη ανάθεση του Διακανονισμού την κάνει ο πλοιοκτήτης, ο οποίος έχει ήδη πληρώσει ή συμφωνήσει να πληρώσει τις δαπάνες Γενικής Αβαρίας. Προκειμένου δε να εξασφαλίσει την είσπραξη της συνεισφοράς που αναλογεί στο κάθε φορτίο που διασώθηκε, ζητάει από τους παραλήπτες ορισμένες εγγυήσεις πριν τους παραδώσει το φορτίο τους. Μπορεί ως εγγύηση να ζητήσει κάποιο ποσό (AVERAGE DEPOSIT) ή να του δοθεί εγγυητική επιστολή Τραπέζης για το ίδιο ποσό. Συνηθέστερα όμως αρκείται στη γραπτή εγγύηση του παραλήπτη (AVERAGE BOND) σε συνδυασμό με μια γραπτή εγγύηση από τον ασφαλιστή του φορτίου (AVERAGE GUARANTEE). 45

46 Επιθαλάσσια αρωγή (salvage) και Σώστρα (salvage charges) Τα έξοδα διασώσεως (σώστρα) είναι η αμοιβή που καταβάλλεται για επιθαλάσσια αρωγή ή διάσωση Των εν κινδύνω πλοίων, των επ' αυτού πραγμάτων, του ναύλου, φορτίου και επιβατών. (ΚΙΝΔ Αρ. 246) Κατά το Marine Insurance Act 1906 'έξοδα διασώσεως ή σώστρα είναι κάθε αμοιβή απαιτητή, σύμφωνα με το Ναυτικό Δίκαιο, από ναυαγοσώστη, ανεξαρτήτως συμβολαίου". Συνήθως η επιθαλάσσια αρωγή ή σύμβαση διενεργείται με βάση την έντυπη σύμβαση διασώσεως του Lloyd s ( Lloyd s Standard Form of SALVAGE Agreement ) που προβλέπει, μεταξύ άλλων, ότι δεν θα καταβληθεί αμοιβή σε περίπτωση μη διασώσεως του πλοίου ( NO CURE NO PA Y ) Η επιδίκαση αμοιβής ( salvage award ) προς τον ναυαγοσώστη γίνεται με βάση το μέγεθος του κινδύνου στον οποίο εξετέθησαν τα διασωθέντα συμφέροντα, τη φύση των υπηρεσιών που παρεσχέθησαν, τις καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκεια της διασώσεως, την αξία των διασωθέντων πραγμάτων κ.α. Οι ασφαλιστές ευθύνονται για την καταβολή της αμοιβής εάν και εφ όσον ο διατρεχόμενος κίνδυνος κατά την επιθαλάσσια αρωγή ήταν ασφαλισμένος. Η επιθαλάσσια αρωγή έχει τον ίδιο χαρακτήρα και διακανονίζεται όπως η Γενική Αβαρία. Η Αποζημίωση Όταν προκύψει ζημία που καλύπτεται από τους όρους του ασφαλιστηρίου και εκτιμηθεί το ύψος της, ο ασφαλιστής καλείται να εκπληρώσει τη 46

47 συμβατική του υποχρέωση, δηλαδή να καταβάλλει την αποζημίωση ( ασφάλισμα) στο δικαιούχο. Πριν από κάθε καταβολή ο ασφαλιστής ελέγχει - αν οφείλονται ασφάλιστρα από τον ασφαλισμένο - αν έχουν διαφυλαχτεί όλα τα δικαιώματα απέναντι στους τρίτους - αν υπάρχει ποσοστό απαλλαγής - αν υπάρχουν αντασφαλιστές Το ποσό της αποζημιώσεως υπολογίζεται με βάση το ασφαλιζόμενο ποσό που πρέπει να ταυτίζεται, κατά το δυνατόν, με την ασφαλιστική αξία. Η εξοφλητική απόδειξη που υπογράφει ο αποζημιούμενος περιέχει μαζί με το κείμενο της εξόφλησης και το κείμενο για την εκχώρηση προς τον ασφαλιστή των δικαιωμάτων του έναντι τρίτων υπευθύνων για τη ζημία. Υποκατάσταση Υποκατάσταση είναι το δικαίωμα που έχει η ασφαλιστική εταιρία, έχοντας αποζημιώσει τον ασφαλισμένο της, να υποκατασταθεί στη θέση αυτού και να κάνει χρήση όλων των δικαιωμάτων που έχει αυτός και να στραφεί κατά του υπεύθυνου της ζημίας ή απώλειας. Π.χ., η ασφαλιστική εταιρία αποζημιώνει τον παραλήπτη του φορτίου για το έλλειμμα που παρουσίασε αυτό και στη συνέχεια στρέφεται κατά του μεταφορέα που ευθύνεται για το έλλειμμα ώστε να επαναποκτήσει ( recover ) το ποσό της αποζημιώσεως που κατέβαλε. Είναι προφανές ότι η ασφαλιστική εταιρία δεν μπορεί να διεκδικήσει μεγαλύτερο ποσό απ αυτό που κατέβαλε στον ασφαλισμένο και στην πράξη συνήθως επαναποκτά το 50% - 60% του ποσού που κατέβαλε στον ασφαλισμένο της. 47

48 Επανείσπραξη ( ΚβεονβΓγ) Μετά την καταβολή της αποζημίωσης και την υποκατάσταση του στα δικαιώματα του ασφαλισμένου, ο ασφαλιστής στρέφεται κατά των υπαιτίων της ζημίας που τις περισσότερες φορές είναι οι υπεύθυνοι μεταφορείς προκειμένου να επανεισπράξει την αποζημίωση που κατέβαλε, ή μέρος αυτής. Η προσπάθεια αυτή πρέπει να γίνει μέσα σε ορισμένη χρονική προθεσμία, που είναι διαφορετική για κάθε κατηγορία μεταφορέα. Οι προθεσμίες αυτές καθορίζονται από διεθνείς συμβάσεις ή τον ελληνικό Νόμο. Οι διεθνείς συμβάσεις και ο ελληνικός νόμος καθορίζουν κατά περίπτωση και την έκταση της ευθύνης του μεταφορέα. Έννοια και περιγραφή του κινδύνου Ο καθένας μας επιθυμεί να ζει ήρεμα και με ασφάλεια, αποφεύγοντας τους κινδύνους. Ο κίνδυνος ορίζεται ως η δυνατότητα επέλευσης ενός περιστατικού το οποίο είναι σε θέση να δημιουργήσει μία οικονομική ανάγκη. Δυνατότητα σημαίνει έλλειψη βεβαιότητας. Η αβεβαιότητα, για να υπάρξει ασφάλιση, αρκεί να έγκειται είτε στο αν θα επέλθει ποτέ το περιστατικό (π.χ. είναι αβέβαιο αν θα συμβεί πυρκαγιά) είτε στο πότε αυτό θα επέλθει (π.χ. είναι βέβαιο ότι θα πεθάνουμε, αλλά είναι αβέβαιο πότε) Ο κίνδυνος είναι ανέκαθεν συνδεδεμένος με τη ζωή του ανθρώπου και την περιουσία του. Ενώ όμως στις υπανάπτυκτες κοινωνίες οι ζημιές βαρύνουν αυτούς επί των οποίων επέρχονται οι κίνδυνοι, στις ανεπτυγμένες έχουν δημιουργηθεί μηχανισμοί που επιτρέπουν τη διασπορά τους σε μεγάλες 48

49 ομάδες και κατ' ακολουθία την ελαχιστοποίηση του ζημιογόνου αποτελέσματος ALPHA Ασφαλιστική, κλάδος μεταφορών, βιβλιοθήκη γενικών ασφαλίσεων Αμαρουσίου, Αύγουστος

50 7. ΚΙΝΔΥΝΟΙ Τα φορτία είναι δυνατόν να εκτεθούν σε διάφορους κινδύνους κατά τη διάρκεια της μεταφοράς τους. Οι ακόλουθοι κίνδυνοι είναι οι πιο συνήθεις: Θαλάσσιοι κίνδυνοι Φορτία τα οποία φορτώνονται σε πλοία και ιδιαίτερα για μακρινές αποστάσεις είναι δυνατόν να εκτεθούν σε κινδύνους ανάλογα με τις θαλάσσιες περιοχές στις οποίες μεταφέρονται και την εποχή του έτους. - Κινήσεις του πλοίου, όπως από πλευρά σε πλευρά, σκαμπανεβάσματα κ. α. - Επίδραση των κυμάτων που κατακλύζουν το κατάστρωμα και είναι δυνατόν να επιφέρουν ζημιές στα επί του καταστρώματος φορτία ή εμπορευματοκιβώτια. - Βύθιση, προσάραξη ή πρόσκρουση του μεταφέροντος πλοίου. - Ακραίες θερμοκρασίες που προκαλούν πάγωμα ή υπερθέρμανση του φορτίου όπως και ζημιά από υγρασία εξαιτίας υδρατμών που υγροποιούνται όταν το πλοίο διέρχεται από ψυχρότερη σε θερμότερη περιοχή.13 Σιδηροδρομικοί Κίνδυνοι Στα περισσότερα μέρη του κόσμου οι σιδηροδρομικές μεταφορές είναι αρκετά ασφαλείς. Σε μερικές όμως περιοχές θα πρέπει να ληφθούν υπ' όψη μερικοί ή όλοι από τους παρακάτω κινδύνους Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα

51 > Η βίαιη επαφή μεταξύ δύο βαγονιών κατά τη διάρκεια των εργασιών σύζευξής τους είναι δυνατόν να προκαλέσει ζημιάς από μετακίνηση του φορτίου λόγω κακής στοιβασίας. > Η εκτροχίαση μπορεί να προκαλέσει βίαιη μετακίνηση ακόμη και καλά στοιβαγμένου φορτίου και να προκληθούν ζημιές. Ειδικά φορτία όπως π.χ. μηχανήματα, είναι δυνατόν να υποστούν σοβαρές ζημιές και να χρειαστεί ειδικός εξοπλισμός για τον απεγκλωβισμό και τη μετακίνηση τους. > Μερικές φορές εμπορεύματα που μεταφέρονται σιδηροδρομικός και διασχίζουν σύνορα διαφόρων χωρών, χρειάζεται να εκφορτωθούν και να μεταφορτωθούν εξαιτίας διαφορετικών διαστάσεων των σιδηροτροχιών. Ο ασφαλιστής πρέπει να χαθεί το φορτίο ή να υποστεί ζημιά είναι πολύ αυξημένες. Αεροπορικοί κίνδυνοι Οι αεροπορικές μεταφορές θεωρούνται από πολλούς ασφαλιστές ως οι πιο αξιόπιστες μέθοδοι μεταφοράς αγαθών αλλά και μερικές φορές μπορούν να προκληθούν ζημίες από τις ακόλουθες αιτίες : > Ολική απώλεια αεροσκάφους. Οι στατιστικές δείχνουν ότι ένα τέτοιο γεγονός είναι σπάνιο. Παρ όλον τούτο μερικές φορές οι κακές καιρικές συνθήκες και οι μηχανικές βλάβες είναι δυνατόν να προκαλέσουν την πτώση ενός αεροσκάφους. 14 Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα

52 > Αναταράξεις είναι δυνατόν να προκαλέσουν ζημίες εξαιτίας βίαιης επαφής φορτίων μεταξύ τους λόγω πλημμελούς στοιβασίας. > Φορτία που είναι αποθηκευμένα σε αποσυμπιεσμένα διαμερίσματα του αεροσκάφους είναι δυνατόν να υποστούν ζημίες λόγω διακυμάνσεων στη θερμοκρασία του αέρα. > Κλοπή. Η έκταση του κινδύνου ποικίλει από αεροδρόμιο σε αεροδρόμιο. Οδικοί Κίνδυνοι Οι συνθήκες διαφέρουν σημαντικά από περιοχή σε περιοχή, αλλά οι ακόλουθοι κίνδυνοι μπορεί να θεωρηθούν οι πιο συχνοί: > Σύγκρουση και ανατροπή. Είναι πολύ συχνός κίνδυνος, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου η οδική υποδομή δεν συντηρείται σωστά. Πολλών ειδών φορτία καταστρέφονται τελείως μετά μια ανατροπή. Μετά από μια σύγκρουση το φορτίο είναι δυνατόν να μην υποστεί ζημία, οι συνέπειες όμως μιας σύγκρουσης ( π.χ. ανάγκη για μεταμόρφωση ) μπορεί να έχουν σχέση με την κάλυψη. > Βίαιοι κραδασμοί. Είναι πολύ συχνοί ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια μεταφοράς από κακοσυντηρη μένους δρόμους. Τα πιο συμπαγή εμπορεύματα πάσχουν λιγότερο, φορτία όμως όπως οι οικοσκευές τα οποία είναι ανομοιογενή σε μέγεθος και σχήμα και γι αυτό η στοιβασία τους δύσκολη, είναι πιο επιρρεπή σε ζημίες. > Κλοπή φορτηγών με το φορτίο τους. Σε ορισμένες περιοχές, όπου δρούν καλά οργανωμένες συμμορίες, ο κίνδυνος αυτός είναι πολύ μεγάλος. Ο ασφαλιστής μπορεί να θέσει ως όρο ότι η κάλυψη θα ισχύει εφ όσον το φορτηγό δεν θα αφήνεται, ούτε για μια στιγμή αφύλαχτο και το βράδυ θα σταθμεύσει σε κλειστό, φυλασσόμενο χώρο. 52

53 > Καιρικές συνθήκες. Ο ασφαλιστής θα πρέπει να είναι ενήμερος για τις περιοχές εκείνες που σε ορισμένη περίοδο του έτους παρουσιάζονται συνθήκες ( π.χ. χιόνια, πλημμύρες ) που κάνουν επικίνδυνη μια μεταφορά. Κίνδυνοι από αδέξιους χειρισμούς και κακή στοιβασία : > Αδέξιοι και απρόσεκτοι χειρισμοί των περονοφόρων οχημάτων έχουν σαν αποτέλεσμα να λογχίζονται τα εμπορεύματα αντί να εισέρχονται οι περόνες στις υποδοχές των παλετών. Επίσης η εσφαλμένη τοποθέτηση των εμπορευμάτων μέσα στις παλέτες μπορεί να προκαλέσει το ανακάτεμά τους κατά τη διάρκεια των χειρισμών. > Ζημίες όταν τα εμπορεύματα σπρώχνονται ή σύρονται με ακατάλληλο εξοπλισμό ή από ανειδίκευτους εργάτες. > Ζημίες όταν στοιβάζονται πολλά κιβώτια το ένα πάνω στο άλλο. > Η μακροχρόνια αποθήκευση επιτείνει τους παραπάνω κινδύνους.15 Ζημίες από νερό Το νερό μπορεί να προκαλέσει εκτεταμένες ζημίες με τους ακόλουθους τρόπους : > Επαφή με γλυκό ή θαλάσσιο νερό. > Εισδοχή νερού σε ελαττωματικά εμπορευματοκιβώτια. > Υγροποίηση αέρα. > Πλημμύρα. 15 Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα

54 Κίνδυνος Κλοπής Είναι ο πιο συνηθισμένος ίσως κίνδυνος και μπορεί να οφείλεται στις ακόλουθες αιτίες : Ανεπαρκή μετρά ασφαλείας στους χώρους αποθήκευσης, ενδιάμεσες στάσεις κατά τη διαδρομή και στα σημεία φόρτωσης/ εκφόρτωσης. Λανθασμένος προορισμός ή μη παράδοση εξαιτίας εσφαλμένων σημείων στη συσκευασία. Εμπορεύματα τα οποία φέρουν στο εξωτερικό της συσκευασίας τους ένδειξη ότι περιέχουν επώνυμα προϊόντα γίνονται στόχος των κλεπτών. Ασθενής συσκευασία που επιτρέπει τις λαθροχειρίες ( π.χ. ρούχα σε πάλες τυλιγμένες σε χαρτί )16 Επαφή με ξένες ουσίες Όταν ένα εμπόρευμα έρθει σε επαφή με ορισμένα άλλα εμπορεύματα ή ξένες ουσίες, είναι δυνατόν να υποστεί μεγάλη ζημιά που μπορεί να φτάσει και την ολική απώλεια. Σε μερικές χώρες εμπορεύματα που έχουν έρθει σε επαφή με ξένες ουσίες μπορεί κάλλιστα να γίνουν αποδεκτά ενώ σε άλλες να απορριφθούν. Τέτοιου είδους μόλυνση του φορτίου μπορεί να προέλθει από: Εναπομείναν υλικό ή οσμή από προηγούμενο φορτίο 16 Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα

55 Μεταφορά μη συμβατών φορτίων στο ίδιο αμπάρι ή εμπορευματοκιβώτιο. Κίνδυνοι Πυράς Φωτιά μπορεί να προκληθεί με διάφορους τρόπους, όπως από αυτανάφλεξη διαφόρων υλικών από τριβή, από εξωτερική θερμοκρασία και από χημικές ουσίες. Μεγάλη ζημιά μπορεί να προκαλέσει η ίδια η φωτιά αλλά την ίδια ή ακόμη μεγαλύτερη μπορεί να προκαλέσει ο καπνός ή το νερό που θα χρησιμοποιηθεί για την κατάσβεση της. Χύδην Φορτία Εμπορεύματα τα οποία φορτώνονται χύδην είναι πολλά και ποικίλα. Όπως και για τα εμπορεύματα τα οποία μεταφέρονται συσκευασμένα, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη: η κατανομή του βάρους στο κύτος του πλοίου, η σταθερότητα του πλοίου, η φύση του φορτίου, εάν έχει την τάση να μετατοπίζεται, και αν έχουν ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να παραδοθεί το φορτίο σε υγιή κατάσταση. Θα πρέπει επίσης να εξετασθούν πιθανές χημικές αντιδράσεις τους όπως π.χ. αν υπάρχει περίπτωση εκλύσεως τοξικών ή εκρηκτικών αερίων επιρρεπών σε ανάφλεξη ή διαβρωτικές ενέργειες. Ο κώδικας μέτρων ασφαλείας για στερεά χύδην φορτία που εκδίδει ο ΙΜΟ (International Maritime Organisation) παρέχει 55

56 οδηγίες οι ποιες θα πρέπει να ακολουθούνται αυστηρώς κατά τη μεταφορά αυτού του τύπου των φορτίων. Κατεργασμένα μεταλλεύματα Αυτά είναι μεταλλεύματα που έχουν μερικώς αποκαθαριστεί και συμπυκνωθεί, είναι σε μορφή σκόνης και περιέχουν σημαντική ποσότητα υγρασίας. Παραδείγματα είναι ο χαλκός, ο μόλυβδος και ο ψευδάργυρος. Η περιεκτικότητα σε υγρασία αυτού του είδους χύδην φορτίου μπορεί να αυξηθεί σημαντικά εάν η φόρτωση έγινε στη διάρκεια περιόδου βροχών ή αν υπήρξε εισροή ύδατος στα αμπάρια κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στον κορεσμό του μεταλλεύματος και να το μετατρέψει σε λασπώδη μάζα με επακόλουθο κίνδυνο να πάρει κλίση το μεταφέρον το μετάλλευμα πλοίο. Η μετατόπιση του φορτίου είναι ιδιαίτερα συνηθισμένη στα παράκτια ταξίδια εξ αιτίας της μεγάλης περιεκτικότητας υγρασίας στο φορτίο στην οποία είναι εκτεθειμένο κατά την διάρκεια φορτοεκφορτώσεων και επίσης λόγω των βίαιων κλυδωνισμών των μικρότερων πλοίων. Δημητριακά και προϊόντα σε σπόρους Σε αυτά περιλαμβάνονται το σιτάρι, το καλαμπόκι, η βρώμη, η σίκαλη, το κριθάρι, το ρύζι κ.α. Η φόρτωση και η μεταφορά αυτού του είδους του φορτίου πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τους κανονισμούς που απαιτεί ο διεθνής οργανισμός SOLAS (Safety of Life at Seas) και οι οποίοι έχουν υιοθετηθεί από το ΙΜΟ. Όλα τα δημητριακά καθίζουν όταν αποθηκεύονται στα αμπάρια, μέχρι και 6 % και χρειάζονται προσεκτικό <άπλωμα> μέσα στα αμπάρια. Μια άλλη προϋπόθεση για την ασφαλή μεταφορά σιτηρών είναι ο καλός εξαερισμός. Είναι συνήθεις οι απαιτήσεις για ζημιές εξ αιτίας του 56

57 ανεπαρκούς εξαερισμού όταν δεν λειτουργούν καλώς οι εξαεριστήρες ή έχουν αφαιρεθεί τελείως.17 Μεταλλεύματα Ένα από τα προβλήματα αυτών των προϊόντων είναι το βάρος τους και χρειάζεται μεγάλη προσοχή κατά τη φόρτωση προκειμένου να γίνει σωστή κατανομή του βάρους μέσα στο πλοίο. Μερικά μεταλλεύματα σε κόκκους είναι ραφιναρισμένα προϊόντα και γι' αυτό υπάρχει κίνδυνος ζημιάς όταν έλθουν σε επαφή με ξένες ουσίες. Ο μεταφορέας χρειάζεται να επιδείξει ιδιαίτερη προσοχή και να απομακρύνει κάθε ίχνος από προηγούμενα φορτία όπως και να πλύνει τα αμπάρια με γλυκό νερό αφήνοντάς τα μετά να στεγνώσουν. Αργό πετρέλαιο και προϊόντα Είναι ορυκτό που περιέχει μίγμα υδρογονανθράκων και ευρίσκέται σε διάφορες μορφές σε όλα τα μέρη του κόσμου. Οι κύριες χώρες παραγωγής του είναι οι Η. Π. Α, η Βενεζουέλα, η Μέση Ανατολή, η Βόρεια Θάλασσα, η Νιγηρία, η Ρουμανία, οι πρώην χώρες της Σοβιετικής Ένωση και η Ινδονησία. Η μεταφορά αργού πετρελαίου προς τα διυλιστήρια γίνεται με αγωγούς, δεξαμενόπλοια, σιδηροδρομικά βυτία και βυτιοφόρα οχήματα. Το αργό πετρέλαιο μεταφέρεται είτε σε ακατέργαστη μορφή ή σε μορφή προϊόντων που έχουν παραχθεί μετά από διύλιση. Τα κυριότερα προϊόντα είναι: Υγροποιημένα αέρια πετρελαίου Βενζίνη αυτοκινήτου 17 Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα

58 Φωτιστικό πετρέλαιο Πετρέλαιο κινήσεως Πετρέλαιο καύσεως Ο κίνδυνος φωτιάς ή έκρηξης είναι πάντοτε παρών και γι' αυτό απαγορεύονται το κάπνισμα η χρήση ασετιλίνης κ. α. Για να περιοριστεί ο κίνδυνος να σχηματισθούν εκρηκτικά αέρια στο κενό χώρο των δεξαμενών συνηθίζεται να εισάγονται στις δεξαμενές μαζί με το πετρέλαιο και μια ποσότητα αδρανών αερίων. Κατεψυγμένα προϊόντα Αυτού του είδους τα φορτία είναι πολύ συνήθη και γι' αυτό υπάρχουν πολλά πλοία ειδικά για τη μεταφορά προϊόντων κάτω από διάφορες θερμοκρασίες. Συνηθίζεται επίσης η μεταφορά κατεψυγμένων στα ψυγεία συνηθισμένου τύπου πλοίων, πέρα από τα μη κατεψυγμένα εμπορεύματα που μεταφέρουν. Οι κυριότερες τρεις κατηγορίες κατεψυγμένων προϊόντων είναι: Φρούτα, λαχανικά, αυγά κ. λ. π τα οποία απλώς ψύχονται - όχι σε χαμηλές θερμοκρασίες- προκειμένου να επιβραδυνθεί η ωρίμανση τους. Κρέατα, ψάρια, πουλερικά κ. λ. π. τα οποία συνήθως αποθηκεύονται σε συνθήκες βαθιάς κατάψυξης. Αδρανή υλικά όπως π.χ. φαρμακευτικά προϊόντα, ζαχαρώδη, φιλμ ακτινογραφίας κ, λ. π. Η θερμοκρασία διαφέρει ανάλογα με τα προϊόντα που έχουν φορτωθεί. Υπάρχουν πολλά προβλήματα που σχετίζονται με αυτού του είδους τα φορτία, ιδιαίτερα με τρόφιμα των οποίων η διάθεση δεν θα επιτραπεί εάν δεν παραληφθούν σε άριστη κατάσταση. Ο καθαρισμός των θαλάμων που 58

59 θα τοποθετηθεί το φορτίο είναι απαραίτητος και θα πρέπει αυτοί οι θάλαμοι να είναι απαλλαγμένοι από μυρωδιές και μικροοργανισμούς. Αν χρειαστεί θα πρέπει να γίνει απολύμανση πριν τη φόρτωση. Τα τρόφιμα τα οποία μεταφέρονται σε ψυγεία- αλλά όχι σε βαθμό κατάψυξης- είναι περισσότερο ευαίσθητα στις αυξομειώσεις της θερμοκρασίας γι' αυτό και η θερμοκρασία στους θαλάμους θα πρέπει, με ιδιαίτερη φροντίδα του μεταφορέα, να διατηρείται σταθερή. Νωπά φρούτα Μπορούν να μεταφερθούν να ικανοποιημένα αποτελέσματα αν το ταξίδι είναι σχετικά σύντομο. Οι κίνδυνοι που διατρέχουν είναι πολλοί και διάφοροι. Τα νωπά φρούτα μπορούν να προσβληθούν από παράσιτα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Τα αέρια που ελκύουν τα υπερώριμα φρούτα θα προκαλέσουν την σήψη του υγιούς φορτίου. Ο άριστος εξαερισμός είναι απαραίτητος σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού προκειμένου να αποτραπεί η γρήγορη ωρίμανση. 18 Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα

60 Μπαμπάκι Συνήθως φορτώνεται σε μπάλες καλυμμένες με χοντρό ύφασμα (λινάτσα κ. α.). Οι κίνδυνοι είναι: Ο κίνδυνος της αυτανάφλεξης είναι υψηλός Το βρεγμένο μπαμπάκι θα ανάψει και θα σαπίσει αν αποθηκευτεί σε κλειστό χώρο. Μπορεί να προϋπάρχει της φορτώσεως αυτό που αποκαλείται <οοιιηίγγ Καπνός / τσιγάρα Τα κυριότερα προβλήματα: Στόχος οργανωμένων κλεπτών Υπόκεινται σε πιθανή ολική απώλεια αν βραχούν Πολύ εύφλεκτα Χαμηλό ποσοστό επανεισπράξεως από αναγωγική απαίτηση λόγω μικρού βάρους Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα

61 Πίνακας 1. Ασφάλιστρα μεταφερόμενων εμπορευμάτων ΚΛΑΔΟΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ 7: ΜΕΤΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΑ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΩΝ Ε Τ Ο Σ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α ΕΤ Η Σ ΙΑ Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Σ Υ Μ Μ Ε Τ Ο Χ Η ΣΤΙΣ ΑΣΦ ΑΛΙΣΕΙΣ ΖΗΜ ΙΩΝ ,94% ,59% 3,49% ,03 0,03% 3,21% ,46% 3.05% ,65 26,67% 3,34% % 2.93% % 2.52% % 2.23% % 2,16% ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΩΝ Πηγή: Ημερίδα Ε.Ι.Α.Σ. 61

62 Επικίνδυνα εμπορεύματα είναι ύλες που μεταφέρονται ως φορτίο με ναύλο και έχουν επικίνδυνες ιδιότητες. Γι' αυτό στις διακινήσεις τους λέγονται συχνά επικίνδυνα φορτία. Για παράδειγμα: Εκρηκτικά, εύφλεκτα υγρά, εύφλεκτα στερεά, οξειδωτικά, τοξικάδηλητήρια, ραδιενεργά, διαβρωτικά και άλλες επιβλαβείς ύλες. Ένας τρόπος για να αντιληφθούμε τον κύριο κίνδυνο που έχει ένα επικίνδυνο εμπόρευμα είναι να προσέξουμε τη σήμανση της συσκευασίας. Οι διακινήσεις επικίνδυνων εμπορευμάτων γίνονται στον αέρα, τη θάλασσα και την ξηρά. Στις εναέριες μεταφορές ακολουθούμε τους κανονισμούς ΙΑΤΑ, στις θαλάσσιες τους κανονισμούς ΙΜΟ, στις οδικές μεταφορές ισχύει η Ευρωπαϊκή Συμφωνία ADR και στις σιδηροδρομικές μεταφορές ισχύουν οι κανονισμοί RSD. ADR είναι η Ευρωπαϊκή Συμφωνία για τη διεθνή οδική μεταφορά επικίνδυνων φορτίων. Ειδικότερα η ADR αποτελεί συμφωνία που διαχειρίζεται το τμήμα χερσαίων μεταφορών της Οικονομικής Επιτροπής του Ο.Η.Ε. για την Ευρώπη. Ισχύει σε περισσότερα από 20 κράτη μεταξύ των οποίων είναι και η Ελλάδα. Σκοπός της Συμφωνίας ADR είναι να εξασφαλίσει την ασφαλή μεταφορά επικίνδυνων εμπορευμάτων και αποβλήτων με κατάλληλες συνθήκες, όταν αυτά διέρχονται από μία ή περισσότερες χώρες. 62

63 8. ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Υπάρχουν περιπτώσεις που η ίδια η φύση των μεταφερομένων φορτίων είναι απαγορευτική για την ασφαλή διακίνηση τους. Τέτοια φορτία εξαιρούνται των διεθνών μεταφορών βάσει κανονισμών λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του μεταφορικού μέσου και του μεταφερόμενου είδους. Για παράδειγμα εκρηκτικές ύλες, πυροκροτητές, ραδιενεργές ύλες κ. α. Οχήματα οδικής μεταφοράς επικίνδυνων φορτίων είναι μεταφορικά μέσα που έχουν τροχούς και κινούνται με μηχανή εσωτερικής καύσης. Εξυπηρετούν τα φορτία στο εσωτερικό της χώρας ή στο εξωτερικό. Σε γενικά πλαίσια, τα οχήματα αυτά ανήκουν στα φορτηγά αυτοκίνητα, που κατά μία άποψη διακρίνονται σε κοινά και ειδικού φορτίου ( βυτιοφόρο κλπ). Για παράδειγμα: οχήματα με ή χωρίς συρόμενο, κλειστά ή ανοιχτά οχήματα, επενδεδυμένα οχήματα, οχήματα με σταθερές δεξαμενές, μονωμέναψυχωμένα οχήματα κ.α. Η μεταφορά επικίνδυνων ειδών επιτρέπεται από την Α ϋ ΙΙ, κάτω από ορισμένους όρους. Εκτός από τα μέλη του πληρώματος οχήματος, δεν θα μεταφέρονται επιβάτες σε μεταφορικές μονάδες που μεταφέρουν επικίνδυνες ουσίες. ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ Έγγραφο μεταφοράς : Οδηγίες, πιστοποιητικό έγκρισης, Πιστοποιητικό Εκπαίδευσης, Άδεια εργασίας μεταφοράς. 63

64 Σαν προληπτικό μετρό για ν' αντιμετωπισθεί ατύχημα που μπορεί να συμβεί ή για περίπτωση έκτακτης ανάγκης που μπορεί να υπάρχει στη διάρκεια της μεταφοράς, η ΑΟΙΙ ορίζει οτι θα δίνονται γραπτές οδηγίες που θα καθορίζουν: 1. Τη φύση του κινδύνου που έχουν οι μεταφερόμενες επικίνδυνες ουσίες και τα μέτρα που πρέπει να παρθούν για την αποφυγή αυτού του κινδύνου. 2. Την ενέργεια που πρέπει να γίνει και τη θεραπεία που πρέπει να εφαρμοστεί σε περίπτωση που πρόσωπα βρεθούν σε επαφή με τα μεταφερόμενα εμπορεύματα ή με ουσίες που μπορεί να ξεφύγουν απ' αυτά. 3. Τα μέτρα που πρέπει να παρθούν σε περίπτωση πυρκαγιάς. 4. Τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν σε περίπτωση σπασίματος ή ζημιάς των συσκευασιών ή των μεταφερομένων επικίνδυνων ουσιών, ειδικότερα όταν οι ουσίες αυτές έχουν χυθεί πάνω στο οδόστρωμα. Μετά από ατύχημα προκαλούμενο από μεταφερόμενα επικίνδυνα εμπορεύματα πρέπει οι οδηγοί και βέβαια όλο το πλήρωμα να ενεργήσουν σωστά αναφορικά με τις τυχόν αναγκαίες πρώτες βοήθειες, την ασφάλεια κυκλοφορίας, τη χρησιμοποίηση του εξοπλισμού προστασίας και την αξιοποίηση των γραπτών οδηγιών που τους έχουν δοθεί. Τι πρέπει να κάνει ένας οδηγός οχήματος με επικίνδυνα εμπορεύματα κατά τη μεταφορά τους: 1. Να μη φρενάρει απότομα 2. Να μην πίνει, να μην καπνίζει 3. Να μην δέχεται μεταφορά επιβατών 4. Να μην σταθμεύει αλόγιστα 5. Να μην προβαίνει σε φόρτωση ή εκφόρτωση επικίνδυνων ειδών σε δημόσιο χώρο κ. α. 64

65 9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σε φθίνουσα πορεία έχει εισέλθει ο κλάδος ασφάλισης- Μεταφερομένων Εμπορευμάτων- τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, σε σύγκριση με την αντίστοιχη εξέλιξη των ασφαλίσεων ζημιών συνολικά. Αυτό προκύπτει από τη μελέτη των αναλυτικών στοιχείων του κλάδου που παρουσίασε πρόσφατα η Επιτροπή Μεταφορών της Ενώσεως, με αφορμή την ολοκλήρωση της καταγραφής των στατιστικών στοιχείων για το οικονομικό έτος Στον κλάδο δραστηριοποιούνται 55 ασφαλιστικές επιχειρήσεις (48 ανώνυμες ασφαλιστικές και 7 υποκαταστήματα αλλοδαπών), με παραγωγή ασφαλίστρων της τάξης των 40,86 εκατ. ευρώ το 2004, έναντι 40,12 εκατ. ευρώ το Αυτό σημαίνει ότι ο κλάδος παρουσίασε αύξηση παραγωγής ασφαλίστρων 1,84% το 2004, όταν το σύνολο των ασφαλίσεων κατά ζημιών (συμπεριλαμβανομένου του κλάδου μεταφορών) κατέγραψε αύξηση 5,33%. Όμως, παρόμοια ήταν η πορεία του κλάδου καθ' όλη τη διάρκεια της περιόδου (με εξαίρεση τις χρονιές 1999 και 2000.Η μέση ετήσια αύξηση της παραγωγής ασφαλίστρων του κλάδου μεταφορών για την περίοδο παραγωγής υπολογίζεται σε 5,4%, όταν η αντίστοιχη μέση ετήσια αύξηση του συνόλου των ασφαλίσεων κατά ζημιών υπολογίζεται σε 12,5%. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη μείωση της συμμετοχής (βαρύτητας) του κλάδου στο σύνολο των ασφαλίσεων κατά ζημιών. Από 3,49% συμμετοχή το 1997, έφτασε σταδιακά στο 2,16% στο

66 Από αυτά και μόνο, παρουσιάζεται η ανάγκη διενέργειας εξειδικευμένης κλαδικής μελέτης, που θα εξετάσει όχι μόνο την πορεία του κλάδου τα τελευταία χρόνια, αλλά θα διερευνήσει και το μέλλον που αυτός μπορεί να έχει στην Ελλάδα τα αμέσως επόμενα χρόνια. Κι αυτό, γιατί δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ανάπτυξη του εμπορίου (εισαγωγές- εξαγωγές- εσωτερικό εμπόριο) στη χώρα μας παρέχει πλούσια ασφαλιστική ύλη, σε εγχώριες και αλλοδαπές ασφαλιστικές εταιρίες. Υπάρχουν όμως 3 βασικά σημεία που άπτονται της λειτουργίας του κλάδου, τα οποία πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο προβληματισμού για κάθε εταιρία που δραστηριοποιείται σ' αυτό το είδος ασφάλισης: Υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση της παραγωγής ασφαλίστρων του κλάδου σε λίγες εταιρίες. Από την εξέταση των μεριδίων αγοράς του έτους 2004 προκύπτει ότι οι 5 πρώτες εταιρίες συγκέντρωσαν το 48,5% των ασφαλίστρων του κλάδου και οι 10 πρώτες, αντίστοιχα, του 73,2%. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι υπόλοιπες 45 ασφαλιστικές μοιράζονται μόλις το 26,8% της αγοράς (μικρά χαρτοφυλάκια με αδυναμία επηρεασμού του κλάδου) Αν και το ποσοστό ζημίας (loss ratio) ανά οικονομικό έτος είναι σχετικά χαμηλό τα τελευταία χρόνια (κυμαίνεται μεταξύ 19% και 37,5%), το υπολογιζόμενο ποσοστό ζημίας ανά ασφαλιστικό έτος είναι αρκετά υψηλότερο για την ίδια χρονική περίοδο (κυμαίνεται μεταξύ 32,4% και 47,02%).Συνεπώς ο υπολογισμός της ωρίμανσης των εκκρεμών ζημιών στα σχετικά αποθέματα τα επόμενα χρόνια θα επιβαρύνει το λογιστικό loss ratio κατά 10 έως 20 ποσοστιαίες μονάδες. 66

67 Το ποσοστό των προμηθειών επί των ασφάλιστρων αυξήθηκε κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια (από 19,2% το 2001 σε 26,8% το 2004), μειώνοντας αντίστοιχα τα περιθώρια κέρδους του κλάδου. Συμπερασματικά, λοιπόν, ο κλάδος μεταφορών χαρακτηρίζεται, από τη μια πλευρά, από τη μεγάλη συγκέντρωση της παραγωγής ασφάλιστρων σε λίγες εταιρίες, ενώ από την άλλη, το κόστος λειτουργίας του κρίνεται αρκετά υψηλό (κατά μέσο όρο το 70% των ασφάλιστρων τα τελευταία χρόνια αναλώθηκε στην πληρωμή των αποζημιώσεων και των προμηθειών). Χρήζουν, επομένως, διερεύνησης (όπως προαναφέρθηκε) οι λόγοι της φθίνουσας πορείας του κλάδου στην Ελλάδα, με δεδομένο ότι, σε μια ανοιχτή πανευρωπαϊκά ασφαλιστική αγορά, η τοποθέτηση των προς ασφάλιση εργασιών (ιδίως αυτών με διεθνή προσανατολισμό) σε ασφαλιστικές επιχειρήσεις του εξωτερικού δεν έχει κανένα νομικό ή επιχειρηματικό περιορισμό. 67

68 11. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. ALPHA Ασφαλιστική, κλάδος μεταφορών, βιβλιοθήκη γενικών ασφαλίσεων Αμαρουσίου, Αύγουστος Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών, Στοιχεία Ασφαλίσεων Μεταφορών, Β. Χαρδαλιά, Σ. Σαχλίκη, Αθήνα ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ aid= cj:transportmagazine.gr/2002/03/newsgr.htm+%ce%b 1 %CF%83%CF%86%CE%B 1 % CE%BB%CE%AF%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82+%CE%BC%CE %B5%CF%84%CE%B 1 %CF%86%CF%8C%CF%81 %CF%89%CE%BD& hl=el&gl=gr&ct=clnk&cd=86 68

69 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Ε Ξ Α Γ Ο Μ Ε Ν Ο Ι Δ ΕΙΚ Τ ΕΣΟ ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ Ω Ν Ε ΤΩ Ν Ποσοστό Ζημιάς{ΙΛ) 25,90% 23,40% 37,50% 32,60% 19,00% 2. Μίση ττληρωθεΐσα Ζημιά 2.143, , , , ,96 3. Μίση Εκκρεμής ζημιά 4.105, , , , ,79 4. % Δικαιώματος Συμβολαίου 14,30% 15,00% 14,20% 14,50% 11,50% 5. % Εγγεγραμμίνων Προμηθειών 26,80% 25,90% 23,10% 19,20% 23,30% ΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΣΥΜ ΒΟΛΑΙΟΥ & ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΑΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΤΟΣ - % Δικαιώματος Συμβολαίου * % Εγγεγραμμίνων Προμηθειών 69

70 Ανάλυση Κινδύνου " Cargo" ανά ασφαλιστικό έτος (underwriting year) Ασφάλιστρα ανά έτος έκδοσης ασφαλιστηρίων συμβολαίων ΕΤΟΣ ΚΑΤΑΧΟΡΗΣΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΩΝ , ,14% 21.60% 25.71% 3.79% 2.15% 4.68% -2.33% j Αύξηση Ασφαλίστρων Οκταετίας ; 75,87% ΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΩΝ Τα ασφάλιστρα της οκταετίας παρουσιάζουν μια αύξηση της τάξης του 75,87%. Θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι αυτή είναι μικρή σε σχέση με τη συνολική αύξηση των ασφαλίσεων κατά ζημιών. 70

71 Ποσά πληρωθείσων ζημιών Α Ν Α Π Τ ΥΞΗ Π ΛΗ ΡΩ Θ Ε ΙΣΩ Ν ΖΗΜΙΩΝ A N A ΕΤΟ Σ ΕΚΔ Ο ΣΗ Σ ΤΩ Ν ΑΣΦ ΑΛΙΣΤΗΡΙΩ Ν ΣΥΜ ΒΟ ΛΑΙΩ Ν ΠΛΗΡΩΘΕΙΣΕΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ , , , , , , , , Η ανά π τυ ξη γίνεται σύμφ ω να με το έτος ττου καταβλήθηκε η α π ο ζη μ ίω σ η, σε συνδυασμό με το έτος έκδοσ ης του ασφ αλιστηρίου συμβολαίου. Π Λ Η ΡΩ Θ Ε ΙΣ ΕΣ ΖΗ Μ ΙΕΣ A N A ΑΣΦ ΑΛΙΣΤΙΚΟ ΕΤΟ Σ

72 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΚΚΡΕΜΩΝ ΖΗΜΙΩΝ ΑΝΑ ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΗΡΙΩΝ ΣΥΜΒΟΛΑΙΩΝ Ε Τ Ο Σ Σ Υ Μ Β Α Ν Τ Ο Σ ΕΚΚΡΕΜ ΕΙΣ ΖΗΜΙΕΣ , , , , , , , , , , , , , , ΕΚΚΡΕΜΕΙΣ ΖΗΜΙΕΣ ΑΝΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΕΤΟΣ ,00 0, Β Β Η ανά π τυ ξη γίνεται σύμφ ω να με το έτος εκκρεμότητας της α π ο ζη μ ίω σ η ς, σε συνδυασμ ό με το ίτ ο ς έκδοσης του ασφ αλιστηρίου συμβολαίου. 72

73 Αποτελέσματα επεξεργασίας δεδομένων με βάση το ασφαλιστικό έτος Ανάπτυξη ανά ασφαλιστικό έτος ΑΣΦ ΑΛΙΣΤΙΚΟ Ε Τ Ο Σ ΕΚΤΙΜ /ΝΕΣ ΖΗ Μ ΙΕΣ ΠΛΗ ΡΩΘ ΕΙΣΕΣ ΖΗ Μ ΙΕΣ ΕΚ ΤΙΜ Ω Μ Ε Ν Α ΑΠΟΘΕΜ ΑΤΑ Ε Κ Κ Ρ Ε Μ Ω Ν ΖΗΜ ΙΩΝ ΕΓΓΕΓΡ /Μ ΕΝ Α ΑΠΟΘΕΜ ΑΤΑ Ε Κ Κ Ρ Ε Μ Ω Ν ΖΗΜ ΙΩΝ Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο Ε Κ Κ Ρ Ε Μ Ο Τ Η Τ Α Σ , , ,83 5,27% , , , ,59 0,83% , , % , , ,55 13,87% , , % , , , % , , ,01 8,43% , % Οκταετίας , , % ΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΕΚΚΡΕΜ Ω Ν & ΠΛΗΡΩΘΕΙΣΩΝ ΖΗΜΙΩΝ Π Λ Η Ρ Ω Θ Ε ΙΣ Ε Σ Ζ Η Μ ΙΕ Σ Β Ε Κ Τ ΙΜ Ω Μ Ε Ν Α Α Π Ο Θ Ε Μ Α Τ Α Ε Κ Κ Ρ Ε Μ Ω Ν ΖΗΜ ΙΩΝ 73

74 Ανάπτυξη πλήθους πληρωθεισών ζημιών ανά έτος έκδοσης ασφαλιστηρίων συμβολαίων ΕΤΟ Σ ΖΗΜ ΙΑΣ Πλήθος πληρωθεισών ζημιών Η ανάπτυξη γίνεται σύμφωνα με το έτος ττου καταβλήθηκε η αποζημίωση, σε συνδυασμό με το έτος έκδοσης του ασφαλιστηρίου συμβολαίου. ΠΛΗΘΟΣ ΠΛΗΡΩΘΕΙΣΩΝ ΖΗΜΙΩΝ α χ s m ο S 1 _ r σ> ϊ s»? a i Γ ΐΐάΑ i D Β Β

75 Ανάπτυξη πλήθους εκκρεμών ζημιών ανά έτος έκδοσης ασφαλιστηρίων συμβολαίων Πλήθος εκκρεμών ζημιών ΕΤΟ Σ ΖΗΜ ΙΑΣ ΕΤΗ Ε Κ Κ ΡΕΜ Ο Τ Η Τ Α Σ Η ανά π τυ ξη γίνεται σύμφ ω να με το έτος εκκρεμότητας της α π ο ζη μ ίω σ η ς, σε συνδυασμό με το έτος έκδοσης του ασφ αλιστηρίου συμβολαίου. ΠΛΗΘΟΣ ΕΚΚΡΕΜ ΩΝ ΖΗΜΙΩΝ ΑΝΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΕΤΟΣ 75

76 Αποτέλεσμα επεξεργασίας δεδομένων με βάση το ασφαλιστικό έτος Ανάπτυξη πλήθους ζημιών ανά ασφαλιστικό έτος Π Λ Η Θ Ο Σ Σ Υ Ν Ο Λ ΙΚ Ω Ν ΕΚΤΙΜ /ΝΩΝ ΖΗ Μ ΙΩ Ν Π Λ Η Θ Ο Σ ΠΛΗ ΡΩΘΕΙΣΩΝ ΖΗΜ ΙΩΝ Π Λ Η Θ Ο Σ Ε Κ Τ ΙΜ Ω Μ Ε Ν Ω Ν Ε Κ Κ Ρ Ε Μ Ω Ν ΖΗ Μ ΙΩ Ν Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο Ε Κ Κ Ρ Ε Μ Ο Τ Η Τ Α Σ % % % % % % % % Ο κταετίας ,89% ΠΛΗΘΟΣ ΠΛΗΡΩΘΕΙΣΩΝ & ΕΚΚΡΕΜΩΝ ΖΗΜΙΩΝ Π Λ Η Θ Ο Σ Π Λ Η Ρ Ω Θ Ε ΙΣ Ω Ν ΖΗ Μ ΙΩ Ν Π Λ Η Θ Ο Σ Ε Κ Τ ΙΜ Ω Μ Ε Ν Ω Ν Ε Κ Κ Ρ Ε Μ Ω Ν ΖΗ Μ ΙΩ Ν 76

77 Μέσο κόστος ζημιάς ανά ασφαλιστικό έτος Μ ΕΣΗ Μ ΕΣΗ Μ ΕΣΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΛΗΡΩΘΕΙΣΑ ΕΚΚΡΕΜ Η Σ ΖΗΜΙΑ ΖΗΜΙΑ ΖΗΜΙΑ , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,14-969, , , ,99 Ο Κ Τ Α Ε Τ ΙΑ Σ 6.795,47 ΜΕΣΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΖΗΜΙΑ

78 Αποτελέσματα επεξεργασίας δεδομένων με βάση την ανάπτυξη των προηγούμενων πινάκων Ποσοστό ζημιάς (Loss Ration ) ανά ασφαλιστικό έτος ΠΟ ΣΟΣΤΟ ΖΗ Μ ΙΑ Σ ,15% 84,37% 54,15% 40,90% 32,43% 47,02% 42,82% 45,25% Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο ΖΗ Μ ΙΑ Σ Ο Κ Τ Α Ε Τ ΙΑ Σ 47.59% ΠΟΣΟΣΤΟ ΖΗΜΙΑΣ ΑΝΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΕΤΟΣ

79 Συγκρίσεις μεγεθών Σ Υ Γ Κ Ρ ΙΣ Η Α Ν Α Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ Ο ΚΑΙ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ο ΕΤΟ Σ Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο ΖΗΜ ΙΑΣ Α Σ Φ.Ε Τ Ο Υ Σ ,9 0 % 32,4 3% 4 7,0 2 % 4 2,8 2 % 4 5,2 5% Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο Ζ Η Μ ΙΑ Σ Ο ΙΚ. Ε Τ Ο Υ Σ 19,0 0% 32,6 0 % 3 7,5 0% 23,4 0 % 2 5,9 0% ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΖΗΜΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ & ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 79

80 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ANA ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΕΤΟΣ Μ ΕΣΗ Π Λ Η Ρ Ο Θ Ε ΙΣ Α ΖΗΜ ΙΑ A N A OIK. Ε Τ Ο Σ 3.313, , , , ,38 Μ ΕΣΗ Π Λ Η Ρ Ο Θ Ε ΙΣ Α ΖΗΜ ΙΑ ANA Α Σ Φ. Ε Τ Ο Σ 3.106, , , , ,54 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕΣΗΣ ΠΛΗΡΩΘΕΙΣΑΣ ΖΗΜΙΑΣ ANA ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ & ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΕΤΟΣ Μ Ε Σ Η Π Λ Η Ρ Ο Θ Ε ΙΣ Α ΖΗΜ ΙΑ A N A O IK. Ε Τ Ο Σ Η Β Κ Μ Ε ΣΗ Π Λ Η Ρ Ο Θ Ε ΙΣ Α ΖΗΜ ΙΑ A N A Α Σ Φ. Ε Τ Ο Σ 80

81 Παράρτημα 2 81

82 82

83 83