ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΙΙ Α. KEIMENO

Transcript

1 Α. KEIMENO Πολλάκις ἐθαύμασα τίσι ποτὲ λόγοις Ἀθηναίους ἔπεισαν οἱ γραψάμενοι Σωκράτην ὡς ἄξιος εἴη θανάτου τῇ πόλει. ἡ μὲν γραφὴ κατ αὐτοῦ τοιάδε τις ᾖν ἀδικεῖ Σωκράτης οὓς μὲν ἡ πόλις νομίζει θεοὺς οὐ νομίζων, ἕτερα δὲ καινὰ δαιμόνια εἰσφέρων ἀδικεῖ δὲ καὶ τοὺς νέους διαφθείρων. Πρῶτον μὲν οὖν, ὡς οὐκ ἐνόμιζεν οὓς ἡ πόλις νομίζει θεούς, ποίω ποτ ἐχρήσαντο τεκμηρίῳ;; θύων τε γὰρ φανερὸς ἦν πολλάκις μὲν οἴκοι, πολλάκις δὲ ἐπὶ τῶν κοινῶν τῆς πόλεως βωμῶν, καὶ μαντικῇ χρώμενος οὐκ ἀφανὴς ἦν. ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ Β. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Ξενοφώντος, Ἀπομνημονεύματα Είναι η εσωτερική λογική μορφή σύνδεσης ανόμοιων προτάσεων κατά την οποία μια δευτερεύουσα πρόταση υποτάσσεται σε μια άλλη, κύρια ή δευτερεύουσα, για να τη συμπληρώσει ή να την προσδιορίσει ονοματικά ή επιρρηματικά. Κατά τη σύνδεση αυτή οι προτάσεις ιεραρχούνται και δεν εκφράζονται γραμμικά, όπως στην παράταξη, αλλά παρουσιάζουν μεταξύ τους σχέση εξάρτησης. Σε αντίθεση μάλιστα με την ομοιομορφία της παράταξης η υπόταξη εμφανίζει ποικιλία προτάσεων. Έτσι δεν υπάρχει μόνο η έννοια της εξάρτησης αλλά και ποικιλία σημασιών, γιατί ο δεσμός της σύνδεσης είναι ποικίλος. Ακόμη, η υπόταξη επιτρέπει την ελεύθερη σειρά των προτάσεων μέσα στο λόγο, ενώ στην παράταξη δεν είναι δυνατό να αντιστραφεί η σειρά τους χωρίς να τροποποιηθεί η σημασία του νοήματος. Κατά την υποτακτική σύνδεση από τη διαπλοκή των προτάσεων προκύπτουν διάφορες συντακτικές σχέσεις με βάση τη λογική τους συνάφεια. Έτσι, ανάλογα με τη μορφοσημασιολογική σχέση τους, μια δευτερεύουσα πρόταση στον υποταγμένο λόγο παίρνει τη θέση ονοματικού συνόλου (Ο.Σ.) και ονομάζεται δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ή θέση επιρρηματικού συνόλου (Επ.Σ.) και ονομάζεται δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση ή αναφορικοποιείται, οπότε γίνεται προσδιορισμός ενός όρου της προσδιοριζόμενης πρότασης και ονομάζεται δευτερεύουσα αναφορική (ονοματική ή επιρρηματική) πρόταση. Η υποτακτική σύνδεση γίνεται με τους υποτακτικούς συνδέσμους ή με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα ή με ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα ή με μόρια. ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Α. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ειδικές ονομάζονται οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που «ειδικεύουν», δηλαδή περιορίζουν και αποσαφηνίζουν το γενικό και αόριστο νόημα του ρήματος 1

2 ΕΛΕΝΗ ΔΑΝΕΛΑΤΟΥ εξάρτησης ή ενός όρου της πρότασης όπου αναφέρονται. Επειδή ως προς το περιεχόμενο είναι προτάσεις κρίσης, γι αυτό και εκφέρονται με τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσης και δέχονται άρνηση οὐ. Οι ειδικές προτάσεις: α) Εισάγονται με τους συνδέσμους: ὅτι, ὡς β) Χρησιμεύουν εξαρτώνται Ο συντακτικός ρόλος των προτάσεων αυτών καθορίζεται με βάση την εξάρτηση τους. Έτσι στο λόγο λειτουργούν ως: Αντικείμενο, όταν εξαρτώνται από ρήματα προσωπικά μεταβατικά. α) λεκτικά: λέγω, ἀγγέλλω, διδάσκω, προαγορεύω, ἀποκρίνομαι, διηγοῦμαι β) δεικτικά - δηλωτικά: δείκνυμι, δηλῶ γ) αισθητικά: αἰσθάνομαι, ὁρῶ, ἀκούω δ) γνωστικά: γιγνώσκω, οἶδα, μανθάνω, πυνθάνομαι, ἐπίσταμαι, λογίζομαι, ένθυμοῦμαι Λέγουσιν οἱ σοφισταὶ ὡς οὐδὲν δέονται χρημάτων (Ισοκρ. Κατὰ τῶν Σοφιστῶν 4) Ἐδήλωσαν ὅτι οὑ πλαστὴν τὴν φιλίαν παρείχοντο (Ξεν. Ἀγησίλαος 1.38) Οἶδα μὲν ὅτι πάντες εἰώθασι πλείω χάριν ἔχειν τοῖς ἐπαινοῦσιν ἢ τοῖς συμβουλεύουσι (Ισοκρ. Πρὸς Φίλιππον Β 1) Ὁρᾷς, ὅτι οὐ πρῶτος αἰτιᾷ τὸν κλέπτοντα καὶ ἁρπάζοντα (Ξεν. Κύρου Παιδεία ) Υποκείμενο, όταν εξαρτώνται από απρόσωπα ρήματα ή εκφράσεις ανάλογης σημασίας: λέγεται, ἀγγέλλεται, δῆλον, ἄδηλον, φανερόν, άφανές, σαφές, ἐναργὲς (ἐστί), ἐδήλωσε, ἐγνώσθη, δέδεικται, ἀρκεῖ, ἐλπίς ἐστι, ἅλις ἐστὶ Εὔδηλον ἦν ὅτι νικῶντες οὐδένα ἂν κατακάνοιεν (Ξεν. Κύρου Ἀνάβασις 3.1.2) Ἐν ταῖς μάχαις πολλάκις δῆλον γίγνεται ὅτι τό γε ἀποθανεῖν ῥᾷον ἄν τις ἐκφύγοι (Πλάτ. Ἀπολογία 39a) Ἐσηγγέλθη αὐτοῖς ὡς εἴη Ἀπόλλωνος ἔξω τῆς πόλεως ἑορτὴ (Θουκ. Ἱστορία 3.3.3) Επεξήγηση όρου προηγούμενης κανονικά πρότασης (συνήθως δεικτικής αντωνυμίας ουδετέρου γένους και σπανιότερα ουσιαστικού ή επιρρήματος): τοῦτο, τόδε, ἐκεῖνο, ὅ, ὅπερ, δόξα, λόγος, φήμη, μῦθος, ἀπολογία, ἐπιμέλεια, ψήφισμα, ὑπόνοια, οὕτω, ὧδε Ὡς οὖν οὐδὲν προσήκει Ἀνδοκίδῃ τῶν συνθηκῶν, περὶ τούτου λέξω. (Λυσ. Κατὰ Ἀνδοκίδου 38) Καὶ παριόντες ἄλλοι τε πολλοὶ ἔλεγον, ἐπ ἀμφότερα γιγνόμενοι ταὶς γνώμαις, καὶ ὡς χρὴ πολεμεῖν καὶ ἐμπόδιον εἶναι τὸ ψήφισμα εἰρήνης (Θουκ. Ἱστορία ) Ὅτι μὲν οὐδενὸς ἄλλου καθήπτοντο, ἐπιστολὴν ἐπεδείκνυε μαρτύριον (Ξεν. Ἑλληνικὰ 1.7.4) γ) Εκφέρονται ως προτάσεις κρίσης με τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσης, ανάλογα με την ιδιαίτερη σημασία τους. Ειδικότερα εκφέρονται με: i. απλή Οριστική, κανονικά ύστερα από αρκτικό χρόνο πρῶτον μὲν ἐπίστασθε, ὅτι οἱ μέλλοντες ἡμῖν ἡγεῖσθαι τῷ ὄντι πολέμιοί εἰσι (Ξεν. Κύρου Ἀνάβασις ) 2

3 ii. δυνητική Οριστική, ανεξάρτητα από το χρόνο εξάρτησης Ὦ ἄνδρες, τοῦτο μὲν ἴστε ὅτι οὐδ ἂν ἔγωγε ἐστασίαζον, εἰ ἄλλον εἵλεσθε (Ξεν. Κύρου Ἀνάβασις ) iii. δυνητική Ευκτική, ανεξάρτητα από το χρόνο εξάρτησης Σεύθης εἶπεν ὅτι οὐδενὶ ἂν ἀπιστήσειεν Ἀθηναίων (Ξεν. Κύρου Ἀνάβασις ) iv. Ευκτική πλαγίου λόγου κρίσης αντί της απλής Οριστικής, ύστερα από ιστορικό χρόνο, οπότε εκφράζει την υποκειμενικότητα της κρίσης Ὁ δὲ Ξενοφῶν εἶπεν αὐτῷ, ὅτι ἀπαλλάξοιτο ἤδη ἀπὸ τῆς στρατιᾶς καὶ βούλοιτο ἀποπλεῖν (Ξεν. Κύρου Ἀνάβασις 7.1.4) Ειδικές παρατηρήσεις α. Ο ειδικός σύνδεσμος ὡς συχνά διαφέρει στη σημασία από το σύνδεσμο ὅτι, αν και μερικές φορές υπάρχει σημασιολογική ταύτιση. Ο σύνδεσμος ὅτι κανονικά εισάγει κρίση που είναι ή θεωρείται πραγματική. Αντίθετα ο σύνδεσμός ὡς εισάγει κρίση υποκειμενική, γνώμη ή ισχυρισμό του υποκειμένου του ρηματικού τύπου της εξάρτησης. Συχνά μάλιστα συνοδεύεται από το μόριο ἄρα, οπότε φανερώνει γνώμη που αποκρούεται ως ανυπόστατη από τον ομιλητή. Τότε συνήθως εξαρτάται από ρήματα που εκφράζουν υποκειμενική άποψη (πείθω, διαβάλλω, λέγω, αἰτιῶμαι, ἐλπίζω, ἀμφισβητῶ, κατηγορῶ ) και μεταφράζεται: «ότι κατά τη γνώμη μου, ότι δήθεν, ότι τάχα» Τισσαφέρνης διαβάλλει Κῦρον πρὸς τὸν ἀδελφόν, ὡς ἐπιβουλεύοι αὐτῷ. (Ξεν. Κύρου Ἀνάβασις 1.1.3) β. Τα λεκτικά ρήματα δε συντάσσονται μόνο με ειδική πρόταση αλλά και με ειδικό απαρέμφατο. Το ρήμα φημὶ μάλιστα συντάσσεται πάντοτε με ειδικό απαρέμφατο. Από τα κείμενα του τέταρτου αιώνα και ύστερα το ρήμα απαντά συντασσόμενο και με ειδική πρόταση ὅς φησιν, ὡς ἐγὼ μὲν παρειστήκειν (Λυσ. Ὑπὲρ τοῦ σηκοῦ ἀπολογία 19). Ακόμη τα αισθητικά και γνωστικά ρήματα συντάσσονται και με κατηγορηματική μετοχή (σπάνια με απαρέμφατο) ὡμολόγησας τῶν μεγίστων ἀγαθῶν εἶναι τὴν δικαιοσύνην (Πλάτ. Πολιτεία 367c) γ. Ειδικές προτάσεις, που συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά και εξαρτώνται από τον ίδιο ρηματικό τύπο ιστορικού χρόνου, μπορεί να παρουσιάζουν εναλλαγή εγκλίσεων, δηλ. η πρώτη να εκφέρεται με Οριστική και η δεύτερη με Ευκτική πλαγίου λόγου ή και αντίστροφα. Η εναλλαγή αυτή συμβαίνει, γιατί υπάρχει είτε σημασιολογική είτε χρονική διαφορά στην έκθεση των γεγονότων. Σημασιολογική διαφορά: η Οριστική εκφράζει αντικειμενική βεβαιότητα, ενώ η Ευκτική υποκειμενική αντίληψη Χρονική διαφορά: κανονικά προηγείται χρονικά αυτό που δηλώνει η Ευκτική, άρα εκφράζει το προτερόχρονο ως προς το υστερόχρονο της Οριστικής. Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος μὲν τέθνηκεν, Ἀριαῖος δὲ πεφευγὼς εἴη ἐν τῷ σταθμῷ (Ξεν. Κύρου Ἀνάβασις 2.1.3) Άλλοτε πάλι από τον ίδιο ρηματικό τύπο εξάρτησης παρατηρείται ποικιλία εγκλίσεων στις ειδικές προτάσεις ανάλογα με την ιδιαίτερη σημασία και το περιεχόμενο του λόγου. 3

4 ΕΛΕΝΗ ΔΑΝΕΛΑΤΟΥ δ. Οι φράσεις οἶδ ὅτι, εὖ οἶδ ὅτι, ἴσθ ὅτι, ἴστε ὅτι, δῆλον ὅτι έχουν σημασία βεβαιωτικού επιρρήματος, ύστερα από παράλειψη του ρήματος της ειδικής πρότασης. Αυτό συνέβη γιατί εξασθένησε η ρηματική έννοια τους και το νοηματικό βάρος μετατοπίστηκε στις εξαρτώμενες προτάσεις οι οποίες έγιναν κύριες. Άλλωστε η επιρρηματική σημασία των εκφράσεων αυτών αποδεικνύεται και από τη θέση που κατέχουν στο λόγο (τίθενται συχνά παρενθετικά ή στο τέλος της φράσης) Πάρειμι δ ἄκων οὐχ ἑκοῦσιν, οἶδ ὅτι (Σοφ. Ἀντιγόνη 276) Οἱ μὲν πολέμιοι δῆλον ὅτι οὐ πρότερον πρὸς ἡμᾶς τὸν πόλεμον ἐξέφηναν, πρὶν ἐνόμισαν καλῶς τὰ ἑαυτῶν παρασκευάσασθαι (Ξεν. Κύρου Ἀνάβασις ). ε. Μερικές φορές ο ειδικός σύνδεσμος ὅτι: Επαναλαμβάνεται, όταν παρεμβάλλονται άλλες προτάσεις: Λέγουσιν ὅτι, εἱ μὴ ἐκποριοῦσι τῇ στρατιᾷ μισθόν, ὥστε ἔχειν τὰ ἐπιτήδεια ἐκπλέοντας, ὅτι κινδυνεύσει μεῖναι τοσαύτη δύναμις ἐν τῷ πόντῳ (Ξεν. Κύρου Ἀνάβασις ). Πλεονάζει, όταν το περιεχόμενο χαρακτηρίζεται από έντονη ζωηρότητα, οπότε έχουμε μετάβαση από πλάγιο λόγο σε ευθύ που συχνά βρίσκεται μέσα σε εισαγωγικά. Το ίδιο συμβαίνει, όταν στη θέση του αναμενόμενου ρήματος της ειδική πρότασης τίθεται ειδικό απαρέμφατο (σπάνια κατηγορηματική μετοχή), επειδή αυτές οι τρείς μορφές του λόγου είναι σημασιολογικά ισοδύναμες. Ωστόσο και στις δυο αυτές περιπτώσεις ο σύνδεσμος ὅτι πλεονάζει και ονομάζεται «εισαγωγικός ὅτι» Ἴσως ἄν εἴποιεν οἱ νόμοι ὅτι, Σώκρατες, μὴ θαύμαζε τὰ λεγόμενα (Πλάτ. Κρίτων 50c) Εἶπεν ὅτι οὐδὲν ἄν, ὅ,τι τῇ πόλει δοκοίη, ἀντειπεῖν (αντί ὅτι ἂν ἀντείποι) (Ξεν. Ἑλληνικὰ ). Παραλείπεται μετά τα ρήματα οἶμαι, δοκῶ, εὖ ἴστε, οπότε το νοηματικό βάρος μετατοπίζεται στη δευτερεύουσα ειδική, η οποία ουσιαστικά λειτουργεί ως κύρια οἶμαι οὐδὲ ἄλλως ἀτιμάσει (Πλάτ. Πολιτεία 465a). στ. Μετά τα ρήματα οἶδα, ἀκούω, μέμνημαι μπορεί να ακολουθεί χρονική πρόταση που εισάγεται με το ὅτε, αντί της ειδικής με το ὅτι. Στην περίπτωση αυτή τονίζεται περισσότερο η έννοια του χρόνου και όχι του αντικειμένου. Η σύνταξη αυτή φαίνεται ότι προήλθε από κάποια βραχυλογία Μέμνησαι ὅτ ἐγώ σοι ἄρτι ἀπεκρινάμην (Πλάτ. Μένων 79d) ΑΝΩΜΑΛΑ ΕΠΙΘΕΤΑ Γ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Τα συνηθέστερα ανώμαλα επίθετα είναι τα εξής: ὁ πολύς, ἡ πολλή, τὸ πολὺ ὁ μέγας, ἡ μεγάλη, τὸ μέγα ὁ πρᾶος, ἡ πραεῖα, τὸ πρᾶον 4

5 Ανώμαλα επίθετα είναι και τα ελλειπτικά: ὁ, ἡ σῶς, τὸ σῶν και ὁ φροῦδος, ἡ φρούδη (και ἡ φρούδος), τὸ φροῦδον Η κλίση των ανώμαλων επιθέτων: ὁ πολὺς ἡ πολλὴ τὸ πολὺ μέγας μεγάλη μέγα τοῦ πολλοῦ τῆς πολλῆς τοῦ πολλοῦ μεγάλου μεγάλης μεγάλου τῷ πολλῷ τῇ πολλῇ τῷ πολλῷ μεγάλῳ μεγάλῃ μεγάλῳ τὸν πολὺν τὴν πολλὴν τὸ πολὺ μέγαν μεγάλην μέγα πολὺ πολλὴ πολὺ μέγας μεγάλη μέγα οἱ πολλοὶ αἱ πολλαὶ τὰ πολλὰ μεγάλοι μεγάλαι μεγάλα τῶν πολλῶν τῶν πολλῶν τῶν πολλῶν μεγάλων μεγάλων μεγάλων τοῖς πολλοῖς ταῖς πολλαῖς τοῖς πολλοῖς μεγάλοις μεγάλαις μεγάλοις τοὺς πολλοὺς τὰς πολλὰς τὰ πολλὰ μεγάλους μεγάλας μεγάλα πολλοὶ πολλαὶ πολλὰ μεγάλοι μεγάλαι μεγάλα ον., αιτ., κλητ. μεγάλω μεγάλα μεγάλω γεν., δοτ. μεγάλοιν μεγάλαιν μεγάλοιν ὁ πρᾶος τοῦ πράου τῷ πράῳ τὸν πρᾶον πρᾶε ἡ τῆς τῇ τὴν πραεῖα πραείας πραείᾳ πραεῖαν πραεῖα τὸ τοῦ τῷ τὸ πρᾶον πράου πράῳ πρᾶον πρᾶον οἱ πρᾶοι τῶν πράων τοῖς πράοις τοὺς πράους πρᾶοι αἱ τῶν ταῖς τὰς πραεῖαι πραειῶν πραείαις πραείας πραεῖαι τὰ τῶν τοῖς τὰ πραέα πραέων πραέσι πραέα πραέα ον., αιτ., κλητ. πράω πραεία πράω γεν., δοτ. πράοιν πραείαιν πράοιν ὁ φροῦδος, ἡ φρούδη -ος, τὸ φροῦδον ὁ φροῦδος ἡ φρούδη και φροῦδος τὸ φροῦδον οἱ φροῦδοι αἱ φροῦδαι και φροῦδοι τὰ φροῦδα ὁ τὸν οἱ τοὺς ἡ τὴν αἱ τὰς ὁ, ἡ σῶς, τὸ σῶν σῶς τὸ σῶν σῶν τοῦ σῶν σῷ τὰ σᾶ σῶς τὰ σᾶ 5

6 ΕΛΕΝΗ ΔΑΝΕΛΑΤΟΥ Δ. ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ὡς οὐκ ἐνόμιζεν: η δευτερεύουσα ειδική πρόταση εξαρτάται από το τεκμηρίῳ. Εδώ ο λόγος θα μπορούσε να έχει τη μορφή: (τεκμηρίῳ) τοῦ μὴ νομίζειν. Η πρόταση εισάγεται με το ὡς γιατί ο Ξενοφών παρουσιάζει τη γνώμη των κατηγόρων του Σωκράτη ως υποκειμενική γι αυτό και μεταφράζουμε «ότι τάχα δεν πίστευε» ὡς οὐκ ἐνόμιζεν οὓς ἡ πόλις νομίζει θεοὺς = ὡς οὐκ ἐνόμιζεν τοὺς θεοὺς οὓς ἡ πόλις νομίζει: ο όρος τοὺς θεοὺς, που προσδιορίζεται από την αναφορική πρόταση οὓς ἡ πόλις νομίζει, έχει μετατεθεί από την ειδική πρόταση στην οποία ανήκει και έχει τεθεί μετά την αναφορική αντωνυμία, στο τέλος της αναφορικής πρότασης, χωρίς άρθρο και χωρίς έλξη του αναφορικού. Ε. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Στα παραδείγματα που ακολουθούν να δικαιολογηθεί η έγκλιση εκφοράς των ειδικών προτάσεων και να επισημανθεί η συντακτική τους θέση: i. οἶμαι οὖν πάντας εἰδέναι ὅτι μάλιστα συκοφαντεῖν ἐπιχειροῦσιν οἱ λέγειν δεινοί. ii. ἃπαντες γὰρ ἴσασιν ὅτι διὰ τοὺς αὐτοὺς ἄνδρας ἣ τε δημοκρατία κατελύθη κακεῖνος ἐκ τῆς πόλεως ἐξέπεσεν. iii. ἀπηγγειλέ τίς μοι τῶν πρεσβευσάντων ὡς ὑμᾶς ὅτι καλέσαντες αὐτὸν ἄνευ τῶν ἄλλων ἐρωτησαιτ εἰ πεισθείην ἄν ἀποδημῆσαι καὶ διατρῖψαι παρ ὑμῖν. iv. ἀλλὰ μὴν οὐδ ἐκεῖνο γε λανθάνει αὐτόν ὅτι δι ἀμφοτέρων τῶν ὀνομάτων, ὁποτέρῳ ἄν χρῆσθε, ὑμεῖς ἓξετε τὴν νῆσον, ἄν τε λάβητε ἄν τ ἀπολάβητε. v. εἰ μὲν ἡμεῖς ἃπαντες οἱ μέλλοντες λέγειν δεινοὶ φανείημεν ὄντες, ούδὲν ἄν τὰ ὑμέτερ εὖ οἶδ ὅτι βέλτιον σχοίη. vi. ἔστι δ οὐκ ἄδηλον, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοῦθ, ὅτι Λεπτίνης, κἄν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγῃ, δίκαιον μὲν οὐδὲν ἐρεῖ περῖ αὐτοῦ. vii. νῦν δ οἶδα σαφῶς ὅτι οὗτος ἁπλοῦν μὲν οὐδὲ δίκαιον οὐδὲν ἄν εἰπεῖν ἔχοι, ἐξαπατᾶν δ ὑμᾶς πειράσεται πλάττων καὶ παράγων πρὸς ἓκαστα τούτων κακούργους λόγους. viii. καὶ παρέδωκα τὸ ἐνέχυρον, εἰπὼν αὐτοῖς ὅτι δέκα μναῖ ἐνείησαν τῷ ξένῳ ἐν τῇ νηί. ix. οὐδ ἠγνόουν, ἄνδρες δικασταί, ὅτι πολλοῖς ἄτοπον δόξει τὸ δίκην ἐμὲ λαγχάνειν. x. ἃ δεῖ λογιζομένους ἐνθυμεῖσθαι ὅτι, εἰ μὴ τῷ δικαίῳ ἐπιστεύομεν, ούκ ἄν ποτ εἰσήλθομεν εἰς ὑμᾶς. xi. οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος μὲν τέθνηκεν, Ἀριαῖος δὲ πεφευγὼς ἐν τῷ σταθμῷ εἴη μετὰ τῶν ἄλλων βαρβάρων. xii. διετεθρύλητο γὰρ ὡς φαίη Σωκράτης τὸ δαιμόνιον ἑαυτῷ σημαίνειν. xiii. ἠγγέλθη αὐτῷ ὅτι Μέγαρα ἀφέστηκε καὶ Πελοποννήσιοι μέλλουσιν ἐσβαλεῖν ἐς τὴν Ἀττικήν. 6

7 2. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον σωστό τύπο του επιθέτου που σας δίνεται στην παρένθεση. i. Ἐν καρδίαις.(πρᾶος, θηλ.) ἀναπαύσεται πνεύμα Κυρίου ii. Πρόξενος νεανίας ὢν ἐπεθύμει ὄνομα.(μέγας) καὶ πλοῦτον (μέγας) καὶ δύναμιν.(μέγας) κτήσασθαι iii. Ἥδε ἡ ἡμέρα κακῶν.(μέγας) καὶ.(πολύς) ἄρξει iv. Διογένης ἔλεγεν ἐν Ἀθηναις οὐκ εἶναι ἀνθρώπους.(πολύς) ἀλλὰ πλῆθος. (πολύς) v. Ὡς ἀλγῶν.(πρᾶος, ουδ. αιτ. πληθ.) φάρμακα βούλεται vi. Οὐκ ἐν τῷ. (πολύς) το εὖ, ἀλλ ἐν τῷ εὖ τὸ.(πολύς) vii. Τὰ.(μέγας) δῶρα τῆς τύχης φόβον ἔχει viii. Κλίνας τὴν κεφαλήν,.(πρᾶος, θηλ.δοτ. εν.) λέγε φωνῇ ix. Ἐν χερσὶν μὴ.(πρᾶος, θηλ. δοτ. πληθ.) ἀλλὰ σκληραῖς Ελένη Δανελάτου 7